‘op handen gedragen’ inspiratie voor uw processie -erfgoed · • leca, landelijk...
TRANSCRIPT
![Page 1: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/1.jpg)
‘Op handen gedragen’Inspiratie voor uw processie-erfgoed
Het zevende jaar in HasseltInspiratiedag ‘Op handen gedragen’
Hasselt, 20 augustus 2017
![Page 2: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/2.jpg)
Erfgoedproject ‘Op handen gedragen’: een kennismaking
Joris CollaKADOC-KU Leuven
![Page 3: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/3.jpg)
Het ICE-beleid in de Vlaamse Gemeenschap
• 2006: ratificatie UNESCO-Conventie (2003) door België (3 gemeenschappen)
• 2008: Inventaris Vlaanderen voor ICE:• 2017: bevat 50 ICE-elementen, waaronder een tiental processies
![Page 4: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/4.jpg)
Het ICE-beleid in de Vlaamse Gemeenschap
• 2010: visienota Vlaams minister van Cultuur:• Centraal concept = ‘borging’• Overheid schept randvoorwaarden
• 2012: onlineplatform Immaterieel Cultureel Erfgoed Vlaanderen
• 2017: nieuw Cultureelerfgoeddecreet, geïntegreerde aanpak
![Page 5: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/5.jpg)
Het ICE-beleid in de Vlaamse Gemeenschap
• Gedecentraliseerde aanpak, met ‘trekkersnetwerk’
Domein 3 = sociale praktijken, rituelen en
feesten
© www.immaterieelerfgoed.be
![Page 6: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/6.jpg)
‘Op handen gedragen’: inleiding
• Samenwerkingsverband tussen 3 erkende erfgoedorganisaties:• LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag
• CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur
• KADOC, Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving van de KU Leuven
![Page 7: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/7.jpg)
‘Op handen gedragen’: inleiding
• Voorgeschiedenis:• 2006-: project ‘Maria door Vlaanderen gedragen’ (privé-initiatief) →
inventarisatie processies met Mariabeeld→ 2012: LECA-rapport ‘Processies met Mariabeeld. Noden en behoeften’
• 2007-2010: KADOC-onderzoeksprojecten:• ‘Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant’• ‘Het zevende jaar. Processies in de regio Maas-Rijn’→ Publicaties en tentoonstellingen
![Page 8: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/8.jpg)
‘Op handen gedragen’: inleiding
• ‘Op handen gedragen’:• Sinds 2013• Bundeling van expertise rond processies en hun erfgoed• Doelstellingen:
• In kaart brengen van de processiecultuur en stimuleren van onderzoek• Ondersteunen van processieorganisatoren bij de borging van hun erfgoed• Netwerkvorming en expertise-uitwisseling
![Page 9: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/9.jpg)
‘Op handen gedragen’: inleiding
• Integrale benadering:
Wisselwerking tussen verschillende soorten erfgoed, soms spanningen
‘Op handen
gedragen’
Immaterieel erfgoed
Documentair erfgoed(archief,
bibliotheek)
Roerend erfgoed
(objecten)
![Page 10: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/10.jpg)
‘Op handen gedragen’: acties
• In kaart brengen van de processiecultuur en stimuleren van onderzoek:
• 2014-2015: onlinebevraging over bestaande en verdwenen processies in Vlaanderen en Brussel
• 2015-2017:• Validatie van de verzamelde informatie• Aanvulling van de informatie op basis van bestaande repertoria• Invoer van de gegevens in de onlinedatabank ODIS
(gebeurtenissenmodule)• Eind 2017: analyse en publicatie gegevens
![Page 11: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/11.jpg)
Geografische spreiding van de in ODIS geregistreerde processies
Totaal (juli 2017): 988 processies → rijk en divers erfgoed
![Page 12: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/12.jpg)
Lijst met zoekresultaten in ODIS
![Page 13: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/13.jpg)
Een ODIS-steekkaart over een processie
![Page 14: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/14.jpg)
Databank Bedevaart en Bedevaartplaatsen in Nederland(Meertens Instituut)
![Page 16: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/16.jpg)
‘Op handen gedragen’: acties
• Ondersteunen van processieorganisatoren bij de borging van hun erfgoed:
• Aanspreekpunt• Goede bewaring van hun erfgoed verzekeren• Valorisatie van hun erfgoed bevorderen• Continuïteit van levende tradities verzekeren
→ Enkele voorbeelden
![Page 17: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/17.jpg)
Ondersteuning van de lokale verantwoordelijken bij de inventarisatie van hun processiearchief
Veurne, Sodaliteit van de Gekruiste Zaligmaker
![Page 18: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/18.jpg)
Advies over de organisatie van een tentoonstelling
Serskamp en Wichelen,
kerkfabrieken-parochies-
heemkundige kring
© Kerkfabriek Serskamp
![Page 19: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/19.jpg)
Begeleiding van trajecten met het oog op de opname van de processie in de Inventaris Vlaanderen voor ICE
Hakendover, Paardenprocessie
Geraardsbergen, Processie van Plaisance
© Jan Coppens
© Ellen Kok
![Page 20: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/20.jpg)
Mee nadenken over de toekomst van processies
Laarne, Sint-Machariusprocessie
© Erfgoedcel Land van Dendermonde
![Page 21: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/21.jpg)
Publicatie van een inspiratiebrochure (geactualiseerd in 2017)
© Mario Debaene
![Page 22: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/22.jpg)
‘Op handen gedragen’: acties
• Netwerkvorming en expertise-uitwisseling:• Organisatie van studie- en contactdagen:
• 2013: Leuven• 2015: Gent en Hasselt• 2017: Hasselt
• Noden en behoeften in kaart brengen en samen oplossingen zoeken
![Page 23: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/23.jpg)
Zorg voor processie-erfgoed: praktijkvoorbeelden
Julie AertsCentrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) vzw
![Page 24: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/24.jpg)
Mariaprocessie Halle: draaiboek• Tweejaarlijkse mariale processie met Pinksteren: evocatie
geschiedenis van bedevaartsoord Halle en scènes uit het leven van Maria
• Draaiboek: twee onderdelen:1. Inhoud processie: groepen, taferelen, attributen, …2. Praktische en logistieke info: verkeer, omloop, tribune, …
![Page 25: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/25.jpg)
Mariaprocessie Halle: draaiboek• Draaiboek: neerslag voorbereidingsproces• Coördinatievergadering• Draaiboek =houvast voor de toekomst
Bv. verdwijnen sleutelfiguren of wegvallen processie• Ook bij andere processies: bv. 25-jaarlijkse Ommegang van
de Hegge Poederlee
![Page 26: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/27.jpg)
Ommegang Butsel: traditie aangepast aan tijdgeest
• Processie op Beloken Pasen en Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart rond kapel Sterreborne
• Traditie: vier jonge, ongehuwde vrouwen → moeilijk te vinden
• Oudere dames – gehuwd • Vaste draagsters en vervangsters• Keuze van de erfgoedgemeenschap
![Page 28: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/28.jpg)
Sint-Machariusprocessie Laarne: verjonging
• Jaarlijkse processie met reliek Heilige Macharius op tweede pinksterdag
• Zoektocht naar verjonging, verbreding en verdieping• Denkdag 2013: 30-tal aanwezigen
![Page 29: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/29.jpg)
Sint-Machariusprocessie Laarne: verjonging• 1 coördinator → coördinatieteam: werk verdelen = minder
zwaar• Scholenwerking: educatief pakket voor lagere scholen in
Laarne (i.s.m. Erfgoedcel Land van Dendermonde)• Arteveldehogeschool: pakket voor kleuters + speciale rol
kleuters aan het einde van de processie→ Kinderen én ouders betrekken
• Kleinere geloofsgemeenschap: samenwerking met buurtparochies
• Thematische benadering: Zeven Werken van Barmhartigheid (jubeljaar)
![Page 30: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/30.jpg)
Associatie van de Processies van de Noorderkempen: krachten bundelen
• Heilige Quirinusprocessie Loenhout, Sint-Leonardusprocessie Sint-Lenaarts en Heilig Bloedprocessie Hoogstraten
• Educatieve pakketten • Erfgoedbank Hoogstraten• Gezamenlijke communicatie: folder, tentoonstellingen, …• Gezamenlijke website
![Page 31: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/31.jpg)
Boetprocessie Veurne: inventarisatie archief
• 1637: stichting Sodaliteit van de Gekruiste Zaligmaker• Boetprocessie Veurne: jaarlijks laatste zondag van juli (sinds
1646)• Waardevol historisch archief (4,5 meter)
![Page 32: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/32.jpg)
Boetprocessie Veurne: inventarisatie archief
• Inhoud archief: kronieken, documenten, ledenlijsten, verslagen vergaderingen, programmaboekjes processie, …
• Interessante bron voor ontstaan en geschiedenis van de Sodaliteit en de Boetprocessie vanaf de 17de eeuw
• 2009: Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed
• Inventarisatie archief onder begeleiding van KADOC• Registratie ODIS en Archiefbank Vlaanderen
![Page 33: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/33.jpg)
Processies in Serskamp en Wichelen: tentoonstelling
• Sacramentsprocessies en Mariaprocessies in Serskamp en Wichelen
• Processies op kruisdagen• Tijdelijke tentoonstelling • Samenwerking kerkfabriek, parochieploeg en heemkundige
kring
![Page 34: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/34.jpg)
Processies in Serskamp en Wichelen: tentoonstelling
• Tentoonstelling en lezing over processiecultuur• Advies bij opbouw tijdelijke tentoonstelling• Mooi verhaal met enkele objecten: beperkte inspanning• Draagvlak vergroten• Praktische tips: ‘Hoera, een jubileum?!’
![Page 35: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/35.jpg)
Ommegang van de Hegge Poederlee: inventarisatie van processiemateriaal
• 1412: Heggewonder – Heilig Sacrament• Processies sinds 15de eeuw• Vzw Hegge Poederlee• Jaarlijkse processie en 25-jaarlijkse Ommegang
![Page 36: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/36.jpg)
Ommegang van de Hegge Poederlee: inventarisatie van processiemateriaal
• Inventarisatie met groep vrijwilligers• Uniek nummer voor elk stuk• Foto’s en beschrijving• Objecten opmeten• Label met touwtje
![Page 37: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/37.jpg)
Godelieveprocessie Gistel: erkenning processie als immaterieel cultureel erfgoed
• Jaarlijkse processie op eerste zondag na 5 juli• Leven, dood en verheerlijking van Godelieve van Gistel • Processiecomité, kerkfabriek en gemeente Gistel
![Page 38: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/38.jpg)
Godelieveprocessie Gistel: erkenning processie als immaterieel cultureel erfgoed
• Begeleidingstraject LECA en CRKC• Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed• Werkgroep:
• Betrekken inwoners Gistel• Erfgoedzorgplan
![Page 39: ‘Op handen gedragen’ Inspiratie voor uw processie -erfgoed · • LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag • CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022071510/612f24dd1ecc515869434174/html5/thumbnails/39.jpg)
Vragen?
• LECA:• Sint-Amandstraat 72, 9000 Gent• 09 223 97 00, [email protected]
• CRKC:• Abdij van Park 7, 3001 Heverlee• 016 40 60 73, [email protected]
• KADOC-KU Leuven:• Vlamingenstraat 39, 3000 Leuven• 016 32 35 00, [email protected]