araŞtirma İle İlgİlİ temel kavramlar
DESCRIPTION
ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR. Dr. Pınar Okyay. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI. EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMA TİPLERİ. GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR Tanımlayıcı Analitik. II. DENEYSEL ARAŞTIRMALAR. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALIADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
Dr. Pınar Okyay
EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMA TİPLERİ
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALIADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
I. GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALARi. Tanımlayıcı
ii. Analitik
II. DENEYSEL ARAŞTIRMALAR
GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR
A. Tanımlayıcı Araştırmalar
B. Analitik araştırmalar
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALIADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALARA. Tanımlayıcı
Bir grup hasta
İlginç bulgular
Kısa bir zaman süresi
Başka araştırmaları tetikleme
GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALARA. Tanımlayıcı/
YER
KİŞİ
ZAMAN ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALIADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI
GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR
A. Tanımlayıcı Araştırmalar
1. Olgu sunuları
2. Olgu serileri
3. Korelasyon araştırmaları
-Ekolojik
-Zaman serileri
A1.Olgu sunumu
Bir ya da birden çok hekim tarafından bir hasta ile ilgili detaylı ve dikkatli bir raporlama.
•TALİDOMİD
A2. Olgu serileri
Olgu sunusunun birden çok hasta, yani bir hasta grubu için yapılamış hali. Hastaların özelliklerinin dağılımı.
•KANSER SERİLERİ
A3.Korelasyon çalışmaları
Çalışma birimini “gruplar” oluşturur. Ekolojik korelasyon
Et tüketimi ile kolon kanseri korelasyonu
Zaman serileri Boğmaca insidansının yıllar içinde
değişimi
GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR
B. Analitik Araştırmalar
1. Kesitsel
2. Olgu-kontrol (Yuvalandırılmış,..)
3. Kohort (Prospektif, retrospektif, olgu-kohort,..)
B1. Kesitsel
Araştırma için seçilen
grup
Aranan özellik olan
Aranan özellik olmayan
Zaman
Sorunun yönü yok.
Çalışmanın başlangıçı
Kesitsel araştırmalarda; PREVALANSI HIZI elde edilir. Olumlu yönleri:
Toplumun sağlık sorunları ve önceliklerini kısa zamanda belirlemek
Topluma genelleme yapma olanağı Birden fazla sorun aynı anda
araştırılabilir. Olumsuz yönleri:
Eski ve yeni hastalar birlikte, hastalığın seyri, riski hakkında bilgi veremez.
B2. Olgu-kontrol
Olgular
Kontroller
Maruz kalmış
Maruz kalmamış
Maruz kalmış
Maruz kalmamış
Zaman
Çalışmanın başlangıçıSorunun yönü
Olgu-kontrol araştırmalarında; Olasılıklar oranı (Tahmini rölatif
risk/Odds ratio) elde edilir. Olumlu yönleri:
Zaman ve maliyet açısından ekonomik olması
Az görülen hastalıkları ya da durumları inceleme olanağı vermesi
Olumsuz yönleri: Eksik ya da yanlış kayıtlardan etkilenme Hafıza yanılgılarından etkilenme
EtkenOlgu Kontrol Toplam
Karşılaşmış a b a+b
Karşılaşmamış
c d c+d
Toplam a+c b+d a+b+c+d
Olgu grubunda etkenle karşılaşma oranı: a/a+c
Kontrol grubunda etkenle karşılaşma oranı: b/b+d
Odds Ratio (Tahmini Rölatif Risk)=(a/a+c ) / (b/b+d)Odds Ratio (Tahmini Rölatif Risk)=(a/c ) / (b/d) Odds Ratio = ad / bc
B2. Olgu-kontrol
Haftada yüzme süresi
Dişte mine erozyonu Toplam
Olgu Kontrol
6 saat 32 118 150
< 6 saat 17 127 144
Toplam 49 245 294
Tablo. Dişte mine erozyonu olan ve olmayan grupların havuzda yüzme sürelerinin karşılaştırılması (Centerwall et al., 1986)
B2. Olgu-kontrol
OR = ad / bc%95 GA ( log OR)= logeOR1.96SE(logeOR)
Odds Ratio= (32x127) / (118x17)=2.026
%95 GA OR = 1.069-3.840
Haftada 6 saat ve üzerinde havuzda yüzmenin diş minesinde erozyon riskini 2.026 kez arttıır..
B2. Olgu-kontrol
Çalışma için
seçilen kohort
Maruz kalanlarr
Maruz kalmayanlar
Çalışmanın başlangıçı
Zaman
Sorunun yönü
Hasta olan
Hasta omayan
Hasta olan
Hasta omayan
B3. Kohort
Kohort araştırmalarında; İnsidans hızı ve rölatif risk elde edilir. Olumlu yönleri:
Neden-sonuç ilişkisini belirlemede en güvenilir
Toplumda sık görülen hastalıkların incelenmesinde uygun
Olumsuz yönleri: Zaman, maliyet ve personel açısından
pahalı Kohortta meydana gelen değişiklikler ( göç,
araştırmayı terk,vb.)
Kohort araştırmaları, yeni olgu bulurlar; yani insidans üzerinde çalışırlar.
EtkenHastalık Var
Hastalık Yok
Toplam
Var a b a+b
Yok c d c+d
Toplam a+c b+d a+b+c+dEtken (+) olanlarda insidans hızı= a / a+b
Etken (-) olanlarda insidans hızı= c/c+d
Rölatif Risk (RR) = (a / a+b) / (c/c+d)
B3. Kohort
Annede epilepsi
Bebekte malformasyon
ToplamVar Yok
Var 32 273 305
Yok 3216 46766 49982
Toplam 3248 47039 50287
Tablo 1. Epileptik anne bebeklerinde malformasyon
B3. Kohort
Etken (+) olanlarda insidans hızı= 32/305 x 100=10,49
Etken (-) olanlarda insidans hızı= 3216/49982 x 100=6.43
Rölatif Risk (RR) = 10.49/6.43 = 1.63
Epileptik annelerde normal annelere göre 1.63 kez daha fazla malformasyonlu bebek beklenir.
B3. Kohort
Bağıl Risk ( Attributable risk, Risk difference)
Bağıl Risk = 10.49-6.43= 4.06
%4.06 epilepsiye bağıl risk
AR
+-
B3. Kohort
Korunabilirlik Hızı=
Etkenle karşılaşan Etkenle karşılaşmayan
grubun insidans hız grubun insidans hızı
-
Etkenle karşılaşan grubun insidans hızı
x 100
Korunabilirlik Hızı=4.06/10.49 x 100=38.70 (%)
DENEYSEL ARAŞTIRMALAR
1. Hayvan Deneyleri:
Kontrol grubu zorunlu, deney grubu birden fazla olmalı.
2. İnsan Deneyleri
a. Profilaktik
b. Tedavi edici
DENEYSEL ARAŞTIRMALARA. Randomize kontrollü deneyler
REFERANS
POPULASYON
DENEY
POPULASYONU
Tanı ve seçim
kriterleri belirlenmelid
ir
Uygun örnekleme
yöntemi kullanılmalıd
ır
RANDOMİZASYON
DENEYSEL ARAŞTIRMALARA. Randomize kontrollü deneyler
R
A
N
D
O
M
İ
Z
A
S
Y
O
N
DENEY GRUBU
KONTROL GRUBU
Müdahalenin yapılması
İzleme
Sonuç biliniyor-OlumluSonuç biliniyor-OlumsuzSonuç bilinmiyor
Sonuç biliniyor-OlumluSonuç biliniyor-OlumsuzSonuç bilinmiyor
DENEYSEL ARAŞTIRMALARA. Randomize kontrollü deneyler
Elde edilen ölçütler:
•Müdahale ve kontrol grubunda mortalite, morbidite, komplikasyon vb. hızları.
•Rölatif yarar/etkinlik
•Atfedilen etkinlik
•Koruyuculuk oranı
KAYNAKÇA
1. Beaglehole R, Bonita R, Kjellström T, Basic Epidemiology, WHO, Geneva, 1993.
2. Dawson-Saunders B., Trapp R.G., Basic and Clinical Biostatistics, Lange-1990.
3. Sümbüloğlu K., Sümbüloğlu V., Sağlık Bilimlerinde Araştırma Yöntemleri, Hatipoğlu Yayınevi, Ankara,1988.
4. Altman DG, Practical Statistics for Medical Research, Chapman Hall, London, 1995.