Modna prostota i geometria nie gwarantu-je energooszczędności. Kiedy ogląda sięosiedla domów jednorodzinnych powsta-łych w ostatnich latach widać, że owszem,prym wiodą proste geometryczne formy,ale prawdziwie energooszczędna architek-tura dopiero raczkuje. Wiele domów budo-wanych dzisiaj to bardziej obszerne i dośćwystawne wille niż skromne niskoenergo-chłonne domki jednorodzinne.

Nowy wiek – nowe potrzeby

Pojawiająca się w ostatnich latach nowaklasa średnia zaczęła poszukiwać możliwo-

ści podkreślenia wzrostu swojego statusurównież w sposobie mieszkania. Minimal-ny program, jaki niosła za sobą idea do-mów dostępnych przestał zaspakajać po-trzeby inwestorów, i z powrotem zaczętobudować duże domy. Wydawałoby się, że o domu – jego wielkości i funkcjach– współcześni inwestorzy myślą dzisiajw sposób bardziej racjonalny, niż Ci z ubiegłego wieku, którzy nadmierną powierzchnię domu motywowali chęcią za-bezpieczenia potrzeb mieszkaniowych nietylko swoich, ale i przyszłych rodzin swo-ich dzieci. Rzadko kto dzisiaj kieruje się takimi przesłankami, ale pozostała chybapotrzeba emanacji zamożnością. Równieżzmieniający się styl życia i wzrastająca świa-

domość, że przestrzeń domu może zreali-zować również potrzeby emocjonalne każ-dego z domowników sprawiły, że w natu-ralny sposób przestrzeń domu poszerzyłaswoje funkcje, a wraz z nimi powiększyłasię na nowo jego powierzchnia. O domu zaczyna się myśleć jak o sprawnie funkcjo-nującej firmie, gdzie każda czynność musi być wykonywana w komfortowychwarunkach i mieć swoje przypisane miej-sce. Przy sypialniach planuje się garderoby,a obok sypialni małżeńskiej – również łazienkę. Standardem jest także łazienka gościnna, dziecięca i coraz częściej gospo-darcza. Spiżarnia, przy wejściu osobne pomieszczenie na szatnię, gabinet, sauna,biblioteka, pokój hobby, kino domowe,

20

ARCHITEKTURA

nr 1/2014 www.glospsb.com.pl

JAK ZMIENIAJĄ SIĘ POLSKIE DOMY (część III)

Dzisiaj wiele mówi się o konieczności

oszczędzania energii. Jednak budynków

spełniających standardy energooszczęd-

ności jak na razie powstaje niewiele.

Obserwuje się wprawdzie zbieżne z archi-

tekturą energooszczędną dążenie do pro-

stoty form, ale jest to tylko jeden z wy-

różników współczesnego budownictwa.Hanna Jankowskadziennikarz, Budomedia sp. z o.o.

Projektanci współczesnych willi sięgają dokorzeni modernizmu z początku XX wieku.Wyróżniki stylu to wielobryłowość budynku,kaskadowy układ brył, płaskie dachy, póło-krągłe ściany i okna o różnych kształtach. Wpisane w kubiczne formy wykuszy okna i ta-rasy na różnych kondygnacjach łączą wnętrzez otoczeniem.

Domy piętrowe – podobnie jak popularne w ubiegłym wieku domy kostki – kryje się roz-ległymi dachami kopertowymi o małym kącie nachylenia. Przeszklenia wypełniające narożniki ścian, oblicówka z dużych płyt kamiennych wypełniająca duże płaszczyzny elewacji to oznaki nowoczesnego prestiżu.

rodzinna pracownia komputerowa, pokój fitness, pralnia, bawialnia dla dzieci– wzbogacenie domu nawet tylko o kilkaz wymienionych pomieszczeń znacząco po-większa jego przestrzeń. Mimo rozbudowa-nego zaplecza, podstawowe pomieszczeniarównież nie są małe. Nic dziwnego, np. współczesna kuchnia musi pomieścići obszerną lodówkę i prestiżową „wyspę”z większą niż dotychczas płytą kuchennąi efektownym okapem. Zamożność i wyższy status pokazujmy teżna zewnątrz. Na elewacjach domów dwu-dziestego pierwszego wieku pojawiają sięprestiżowe materiały – ściany wykańcza sięklinkierem, cegłą elewacyjną, coraz bar-dziej dostępnym kamieniem oraz drewnemegzotycznym lub dobrze zabezpieczonymrodzimym.

Bogaty minimalizm

Zmieniły się też wzorce prestiżowej archi-tektury – rozległe inspirowane dworamisiedziby i domy kryte wielospadowymi dachami w wielu środowiskach uznawanesą dzisiaj za dowód złego gustu. Dwudzie-sty pierwszy wiek przyniósł ze sobą takżeszacunek dla czystych prostych form, kształ-tów i perfekcyjnego wykonania. Konse-kwencją powrotu do kubicznej bryły jesttakże forma dachu. Dominują trzy kształty:dach płaski, pulpitowy oraz dwuspadowypozbawiony okapów. Dom przykryty da-chem płaskim stropodachem to znana forma sześcianu – jeszcze do niedawna ko-jarzona z bezstylowymi realizacjami peere-lowskich domów – kostek powszechnie budowanych w latach sześćdziesiątych i sie-demdziesiątych. Proste w formie domyz płaskimi dachami długo nie budziły za-ufania, również ze względów wykonaw-

czych – stropodachy okazywały się nie-szczelne. Jednak współczesne łatwiejszemożliwości wykonania stropodachu pozwa-lają na bezpieczną realizację tego rozwią-zania. Przyszedł również czas budowania domówskładających się z kilku brył, często o róż-nych wysokościach. Taki kaskadowy układto rozwiązanie typowe, gdy dom ma po-mieścić więcej funkcji, np. łączyć mieszka-nie z działalnością gospodarczą, czy też gdyjest miejscem zamieszkania dwóch rodzin.Znajduje również uzasadnienie, gdy jednąz brył domu tworzy kilkustanowiskowy ga-raż, który jest wynikiem nowego stylu ży-cia i potrzeb wynikających z zamieszkiwa-nia z dala od miasta. Domy piętrowe oferują również nowemożliwości wyeksponowania elewacji– ściany zewnętrzne są wyższe niż w do-mach z poddaszem. Wielkoformatoweprzeszklenia, nowe kształty okien zakompo-nowane z większą swobodą niż w domachbudowanych w tradycyjnym stylu, dużepowierzchnie ścian wykończone nieskazitel-nie gładkim tynkiem z dodatkiem perfek-cyjnie ułożonych okładzin – to nowe środ-ki wyrazu pozwalające nadać prostej formiedomu wysublimowany, szlachetny wygląd.

Współczesny eklektyzm

Nie wszyscy inwestorzy jednak dobrzeczują się w domach o skrajnie nowocze-snej estetyce. Tęsknota za przytulnym do-mem i budującymi klimat rodzinnej siedzi-by detalami wciąż jest żywa. Inwestorzyrzadziej jednak sięgają po tak popularnekilkanaście lat temu domy w stylu dwor-kowym. Wybór pada raczej na architektu-rę o tradycyjnej estetyce, ale będącą syn-tezą różnorodnych stylów i zapożyczeń.

21nr 1/2014 www.glospsb.com.pl

ARCHITEKTURA

Bardzo modna dzisiaj forma budynku– dom piętrowy zaprojektowany na planiewydłużonego prostokąta kryty dwuspado-wym dachem bez okapów

Przykład rozwiązania kaskadowego. Charakte-rystyczna bryła domu-kostki w nowoczesnychrealizacjach obudowana niższymi bryłami.Wewnątrz powstaje nowa przestrzeń naposzerzenie funkcji parteru, na płaskich stro-podachach – tarasy

Powrót dachów pulpitowychJednospadowe dachy pulpitowe to jed-na z ikon nowoczesnego budownictwa dą-żą do prostoty i geometrii form. Skośnydach ograniczony do jednej połaci w Pol-sce do niedawna kojarzony był z siermięż-nymi budynkami gospodarczymi czasówPRL. Dzisiaj sięgają po nie również pro-jektanci budynków energooszczędnych.Dach jednopołaciowy pozwala zoptymali-zować zyski energii słonecznej – wyższaczęść zlokalizowana od południa pozwalana umieszczenie z tej strony większej licz-by okien.

Ten współczesny eklektyzm sięga zarównopo wzorce ciepłej w wyrazie architekturykrajów południowych, jak i bardziej po-wściągliwą estetykę krajów skandynaw-skich. W ofercie projektów gotowych ła-two znaleźć realizacje przypominające

typową dla amerykańskich bungalowówmieszaninę form. Liczne podróże Pola-ków, czy też bardziej chyba kosmopoli-tyczne postawy, zaowocowały modąna style włoskie, prowansalskie, toskań-skie czy skandynawskie. Popularność no-wego eklektyzmu jest możliwa równieżdzięki bardzo bogatej dzisiaj ofercie ma-teriałów wykończeniowych. Różnorodnewarianty użycia detali i wykończeniaumożliwiają dostępne dzisiaj dachówkiw różnorodnych kształtach i odcieniach,okna o najbardziej wyszukanych kształ-tach, okładziny kamienne z nieograniczo-nej liczby gatunków kamienia czy obliców-kę drewnianą w unikatowych kolorach.Tak szeroka oferta daje duże pole do po-pisu projektantów i inwestorów, choć niezawsze przynosi dobre efekty.

Nowa ekonomia – nowe szanse

Nowy trend to myślenie o domu w katego-riach ekonomicznych. Nie polega ono jed-nak dzisiaj na dążeniu do zminimalizowa-nia kosztów budowy, a raczej uzyskaniuoszczędności w przyszłej eksploatacji domu.Nowe wymogi prawne dotyczące obniżeniazapotrzebowania budynku na energię po-ciągają za sobą zmiany w wyglądzie budynków i ich programie funkcjonalnym.Architektura realizująca założenia domówenergooszczędnych i pasywnych wyróżniasię prostą bryłą, ograniczeniem detali,kompozycją elewacji podporządkowaną

dążeniu do jak najmniejszych strat ciepłai potencjalnym zyskom z naturalnej energiisłonecznej. Ta nowa estetyka polskiego budownictwa energooszczędnego w dużejmierze korzysta z wzorców zachodniej Europy, przede wszystkim z Niemiec, gdzie ten typ budownictwa ma znaczniedłuższą niż w Polsce tradycję. Nie są tona szczęście wzorce zupełnie obce na na-szym gruncie. Budynek zbudowany naplanie prostokąta przekryty dachem dwuspadowym to model dobrze znany pol-skim inwestorom – na takiej formie opie-

rało się polskie budownictwo wiejskie przezwieki. Warto przy tym zauważyć, że bryładawnego domu wiejskiego, jego dach,a także wiele detali wynikało właśnie z dą-żenia ówczesnych budowniczych do jaknajwiększej ochrony budynku przed szko-dliwymi czynnikami atmosferycznymi,a przede wszystkim przed ucieczką tak cen-nego ciepła. Oczywiście, zarówno w sposo-bie budowania, jak i programie funkcjonal-nym współczesny dom energooszczędnyodbiega daleko od swojego prawzoru, alepunkt wyjścia – prostopadłościenna bryłai dwuspadowy dach – pozostaje ten sam.Jest to więc dla polskiego budownictwajednorodzinnego szansa na znalezienie własnej drogi, w której będzie możnatchnąć rodzimego ducha, wykorzystując np. polskie tradycje regionalne. Ale współ-czesne budownictwo energooszczędne ma jeszcze inny, bardzo ważny dla polskiegoinwestora atut. To promowanie powściągli-wości w planowaniu wielkości powierzch-ni mieszkalnej domu. Prosta prawda, żekażdy metr domu przełoży się na przyszłerachunki za ogrzewanie, dociera dzisiajdo powszechnej świadomości dużo łatwiej,głównie za sprawą wzrostu cen energii, aleteż i budzącej się niepewności co do przy-szłej kondycji materialnej konkretnej rodzi-ny. Obserwacje domów z bardzo rozbu-dowanym programem funkcjonalnym po-kazały, że w praktyce dodatkowe pomiesz-czenia, powodujące rozrost powierzchni,nie zawsze są użytkowane. Weryfikacja po-trzeb ze względów ekonomicznych będzie– miejmy nadzieję – prowadziła częściej dobardziej przemyślanych i racjonalnych decyzji inwestorów co do wielkości swoichdomów.

22

ARCHITEKTURA

nr 1/2014 www.glospsb.com.pl

Willa w stylu włoskim to jeden z przejawów współczesnego eklektyzmu. Piętrowy budynekwzbogaca wielopołaciowy dach kopertowy z wydatnymi okapami. Elewacje wykończonedrewniana oblicówką oraz klinkierem w słonecznym kolorze.

Współczesny niewielki dom zaprojektowany zgodnie z zasadami budownictwa energo-oszczędnego: prostopadłościenna bryła, dwuspadowy dach, małe okna od północy, duże od południa. Nowoczesna estetyka to gładki tynk, kompozycja szarości i grafitów,stalowe balustrady.