aronson - psychologia społeczna

8/11/2019 Aronson - Psychologia Spoeczna

1/503

Elliot AronsonTimothy D. Wilson

Robin M. Akert

Psychologia spoeczna

1000083856

Zysk i S-kaWydawnictwo

730382

Tytu oryginauSOCIAL PSYCHOLOGYThe Heart and the Mind

Copyrigt ! 1""# $y %arp&rCo''ins Co''&g& (u$'is&rs

)'i rigts r&s&r*&d

Copyrigt ! 1""7 +or t& (o'is trans'ation $y Zysk i S-ka Wydawnictwo s,c,

(o.na/

(u$'is&d wit arrang&&nt $y %arp&rCo''ins Co''&g& (u$'is&rsCopyrigt ! 'or i& co*cr i''irii,,11,111 $y &,iii-(,iu' arciii1 4ii' o, # iu ))

'nt&ni,i'ioii,i' Sp, 7, 9,o, )g&nci,i '-:o'ii;iuticn-:c

(r.&kadu dokona'i= )nna ?&.wi/ska @ro.d., 11 124 Wa'd&ar 9oacowski@(r.&dowa Wska.Awki d'a stud&ntAw B autorac ro.d., ' 5 1315 s, 652-6734Dirosaw 9ra&i @ro.d., 3 8 15 s, 631-6514 E'F$i&ta %ornowska @ro.d., 10 1#4Dar&k Gowa'c.yk @ro.d., # 64 Z$igni&w Gowa'ik @ro.d., "4 Dar.&na Zakr.&[email protected]., 2 74

H&daktor naukowy dr a$, Wa'd&ar 9oacowskiInstytut (syco'ogii Jniw&rsyt&t i, )daa Dicki&wic.a w (o.naniu

H&daktor Zo+ia 9oa/ska

Wydani& IIS? 83-7150-016-5

Zysk i S-ka Wydawnictwo s,c,


2/503

CZKLM (IEHWSZ)

Ho.d.ia ', Wprowad.&ni& do psyco'ogii spo&c.n&N 2Ho.d.ia 2, D&todo'ogia= proc&s pr.&prowad.ania $ada/ 32

CZKLM 9HJ)Roz!ienie sie"ie i #$iata spoecznego

Ho.d.ia 3, 9ysonans po.nawc.y a potr.&$a podtr.yywania saooc&ny 78Ho.d.ia #, (o.nani& spo&c.n&= w Naki sposA$ yO'iy o Owi&ci& spo&c.ny 12#Ho.d.ia 5, Spostr.&gani& spo&c.n&= Nak docod.iy do ro.ui&nia innyc 'ud.i 170Ho.d.ia 6, Ho.ui&ni& si&$i&= w Naki sposA$ po.naN&y sayc si&$i& 21#

CZKLM THZECI)%py$ spoeczny

Ho.d.ia 7, Gon+ori.= wpywani& na .acowani& 262Ho.d.ia 8, (ostawy i .iana postaw= wpywani& na yO'i i uc.ucia 310Ho.d.ia ", (roc&sy grupow& 35#

CZKLM CZW)HT)Stosn&i spoeczne

Ho.d.ia 10, )trakcyNnoOP int&rp&rsona'na= od pi&rws.&go wraF&nia do .wiQ.kAwuc.uciowyc #02

Ho.d.ia 11, Zacowani& prospo&c.n&= d'ac.&go 'ud.i& poagaNQ inny #52Ho.d.ia 12, )gr&sNa= d'ac.&go raniy innyc 'ud.i #"#Ho.d.ia 13, Jpr.&d.&ni&= pr.yc.yny i '&karstwa 536

CZKLM (IRT)

Ho.d.ia 1#, Zdrowi& i Orodowisko 5"0Ho.d.ia 15, (rawo i $i.n&s 630

Sownik 675?i$'iogra+ia 68"

Szczeg'o$y spis tre#ci

CZKLM (IEHWSZ)

Ho.d.ia 1%pro$adzenie do psychologii spoeczne( 2

Czy! (est psychologia spoeczna5(syco'ogia spo&c.na a QdroOP 'udowa i +i'o.o+ia 8(syco'ogia spo&c.na a inn& nauki spo&c.n& 10

(syco'ogia spo&c.na a psyco'ogia oso$owoOci 11


3/503

Moc $py$ spoecznego13Doc sytuacNi su$i&ktywnyc= krAtka istoria id&i 16

S&)d si* "ior) &onstr&ty+ podsta$o$e !oty$y ldz&ie1"(od&NOci& .wiQ.an& . saooc&nQ= pragni&ni& $y c.uP F& N&st si do$ry 21

(od&NOci& .wiQ.an& . po.nawani& spo&c.ny= potr.&$a $ycia ad&kwatny 2#

Psychologia spoeczna a pro"le!y spoeczne28Pods!o$anie30it&ratura .a'&cana 31

Ho.d.ia 2Metodologia+ proces przepro$adzania "ada,

-or!o$anie hipotez i teorii 37InspiracN& pynQc& . wc.&Oni&Ns.yc t&orii i $ada/ 37

%ipot&.y opart& na oso$istyc o$s&rwacNac 38

Metoda o"ser$acy(na+ opisy$anie zacho$ania spoecznego#0B$s&rwacNa syst&atyc.na #1B$s&rwacNa uc.&stnic.Qca #2)na'i.a arciwa'na #2Bgranic.&nia &tody o$s&rwacyNn&N #5

Metoda &orelacy(na+ prze$idy$anie zacho$ania spoecznego#6(oiary #7Gor&'acNa ni& N&st toFsaa . pr.yc.ynowoOciQ 50

Metoda e&spery!entalna+ odpo$iadanie na pytania o przyczyn*53Zi&nn& ni&.a'&Fn& i .a'&Fn& 56Jsta'ani& tra+noOci w&wntr.n&N w &ksp&ry&ntac 58Jsta'ani& tra+noOci .&wntr.n&N w &ksp&ry&ntac 62(odstawowy dy'&at psyco'oga spo&c.n&go 67

.adania podsta$o$e a "adania stoso$ane6"Pro"le!y etyczne $ psychologii spoeczne(71Pods!o$anie7#

it&ratura .a'&cana 75CZKLM 9HJ)

RO/0MI12I1 SI1.I1 l 3%IATA SPO41C/21GO

Ho.d.ia 35ysonans pozna$czy a potrze"a podtrzy!y$ania sa!ooceny 78

Teoria dysonans pozna$czego81Zacowani& racNona'n& a racNona'i.uNQc& 83

9&cy.N& d&cy.N& d&cy.N& 8#J.asadniani& wysiku "2


4/503

(syco'ogia ni&wystarc.aNQc&go u.asadni&nia "6Co ro.ui&y pr.&. Uni&wystarc.aNQc& u.asadni&ni&V 103

astpstwa do$ryc i .yc uc.ynkAw 1059owody Owiadc.Qc& o istni&niu napicia otywacyNn&go 110

2o$e &iern&i $ "adaniach nad podtrzy!y$anie! sa!ooceny112T&oria podtr.yywania poc.ucia wasn&N wartoOci 112T&oria autoa+iracNi 116(odwyFs.ani& poc.ucia wasn&N wartoOci c.y saopotwi&rd.ani& 118Jnikani& puapki racNona'i.acNi 11"

Pods!o$anie121it&ratura .a'&cana 122

Ho.d.ia #Poznanie spoeczne+ $ (a&i spos'" !y#li!y o #$iecie spoeczny!123

Zwyk'i 'ud.i& Nako t&or&tycy cod.i&nn&N r.&c.ywistoOci= sc&aty i ic odd.iaywani& 128>unkcNa sc&atAw= do c.&go on& na suFQ 130Wy$Ar sc&atu= ro'a dostpnoOci i .dar.&/ popr.&d.aNQcyc 132Zi&niani& sc&atAw= Nak atwo 'ud.i& ody+ikuNQ swoN& pog'Qdy 136Sprawiani& F& nas.& sc&aty staNQ si prawdQ= saosp&niaNQc& si proroctwo 1#3C.y ki&dyko'wi&k u.naN&y nas.& sc&aty .a ni&tra+n& 'u$ .i&niay .dani& 1#6

Herysty&i $yda$ania s)d'$1#7%&urystyka dostpnoOci= co pr.ycod.i na yO' 1#"%&urystyka r&pr&.&ntatywnoOci= Nak podo$n& N&st ) do ? 152Zakotwic.&ni& i dostosowani&= $rani& .a do$rQ on&t t&go co si poNawia 153

(osugiwani& si upros.c., &todai yO'owyi w wydawaniu sQdAw spo&c.nyc 155Wnioskowani& . prA$ ni&r&pr&.&ntatywnyc=

uogA'niani& na podstawi& in+oracNi . prA$ 156S.acowani& wspA.i&nnoOci= pr.&widywani& N&dn&N .i&nn&N na podstawi& inn&N 160

Czy ldzie rzeczy$i#cie !y#l) ta& 6le162Carakt&rystyka 'ud.ki&go wnioskowania 163Gorygowani& 'ud.ki&go wnioskowania 165

Pods!o$anie 168it&ratura .a'&cana 16"

Ho.d.ia 5Spostrzeganie spoeczne+ (a& dochodzi!y do roz!ienia innych ldzi 170

/acho$anie nie$er"alne173Diic.n& wyra.y &ocNi 17#Inn& kanay kounikacNi ni&w&r$a'n&N 177Wi&'okanaowa kounikacNa ni&w&r$a'na 177

HAFnic& pciow& w kounikacNi ni&w&r$a'n&N 180


5/503

0&ryte teorie oso"o$o#ci+ zapenianie l&182

Atry"c(a przyczyn+ odpo$iadanie na pytanie 7dlaczego89186Istota proc&su atry$ucyNn&go 187T&oria wnioskowania . c.ynnikAw towar.ys.Qcyc= od d.iaa/ do dyspo.ycNi 188

Dod&' wspA.i&nnoOci= atry$ucN& w&wntr.n& pr.&ciw atry$ucNo .&wntr.ny 1"2

Stoso$anie s&r't'$ pozna$czych podczas do&ony$ania atry"c(i1"5Stosowani& sc&atAw i t&orii 1"5(odstawowy $Qd atry$ucNi= 'ud.i& Nako psyco'ogowi& oso$owoOci 1"5HAFnica id.y aktor& a o$s&rwator& 201)try$ucN& w suF$i& &go 20#

2a ile do&adne s) nasze atry"c(e i $yo"ra:enia2089'ac.&go nas.& wyo$raF&nia dotyc.Qc& innyc sQ c.as& $dn& 20"9'ac.&go c.as& wydaN& si F& wyo$raF&nia sQ dokadn& 210


Ho.d.ia 6Roz!ienie sie"ie+ $ (a&i spos'" pozna(e!y sa!ych sie"ie21#

2atra ;a2169&+inicN& a w rAFnyc ku'turac 21"

Pozna$anie sie"ie poprzez introspe&c(*221T&oria saoOwiadooOci 221Bc&niani& d'ac.&go odc.uway to co odc.uway Awiy wic&N niF wi&y 22#Gons&kw&ncN& introsp&kcyNn&N r&+'&ksNi nad pr.yc.ynai 227

Pozna$anie sie"ie poprzez o"ser$ac(* $asnego zacho$ania22"T&oria spostr.&gania si&$i& 22"E+&kt nadi&rn&go u.asadni&nia 23#9wuc.ynnikowa t&oria &ocNi 23"?dn& okr&O'&ni& pr.yc.yn po$ud.&nia 2#2

Pozna$anie sie"ie poprzez sche!aty ;a2#6(aiP auto$iogra+ic.na 2#8

Pozna$anie sie"ie poprzez intera&c(* spoeczn)2#"a od.wi&rci&d'on& 250T&oria porAwna/ spo&c.nyc 250


6/503

CZKLM THZECI)

%P4Y% SPO41C/2Y

Ho.d.ia 7

;eszcze raz o teorii dysonanspozna$czego315


7/503

5laczego (est s&teczna3#7


Ho.d.ia "Procesy grpo$e 35#

5e=inic(e+ czy! (est grpa356

Grpy niespoeczne+ s&t&i =izyczne( o"ecno#ci innych358>acy'itacNa spo&c.na= ki&dy o$&cnoOP innyc o$i'i.uN& nas 358(rAFniactwo spo&c.n&= ki&dy o$&cnoOP innyc uspokaNa nas 363

>acy'itacNa spo&c.na c.y prAFniactwo spo&c.n&= co N&st ki&dy 3659&indywiduacNa= .agu$i&ni& w tui& 366

Grpy spoeczne+ (a& pode(!o$ane s) decyz(e371rupow& a indywidua'n& pod&Nowani& d&cy.Ni 372DyO'&ni& grupow&= wi&'& gAw N&d&n uys 37"(o'ary.acNa grupy= dQF&ni& do skraNnoOci 382

Intera&c(e $ grpie+ &on=li&t i $sp'praca386U9y'&at wiXniaV 388Stosowani& grAX$ 3"2Skutki kounikowania si 3"#B &gocNacN& i pr.&targ 3"5

Pods!o$anie3"8it&ratura .a'&cana 3""

CZKLM CZW)HT)

STOS02


8/503

Przyczyny !io#ci#35Wyiana spo&c.na w .wiQ.kac dugotrwayc #36Yi HAwnoOP= c.y .aws.& usi $yP UcoO .a coOV #38)trakcyNnoOP +i.yc.na a .wiQ.ki dugotrwa& ##1Sty'& pr.ywiQ.ywania si a .wiQ.ki uc.uciow& ##2

Gopoty w raNu ##6

Pods!o$anie #50it&ratura .a'&cana #51

Ho.d.ia 11/acho$anie prospoeczne+ dlaczego ldzie po!aga() inny! #52

Geneza zacho$ania prospoecznego+ dlaczego ldzie po!aga()#55SocNo$io'ogia= instynkty i g&ny #55Wyiana spo&c.na= .yski i kos.ty .wiQ.an& . poagani& #57

Epatia i a'trui.= pooc $&.int&r&sowna #61

Indy$idalne przesan&i zacho$a, prospotecznych+ dlaczego nie&t'rzy ldzie "ardzie(ni: inni s) s&onni do po!ocy#67HAFnic& indywidua'n&= oso$owoOP a'truistyc.na #67(&P a .acowani& prospo&c.n& #71Wpyw saopoc.ucia na ud.i&'ani& poocy= c.uN&s. si do$r.& c.ynis. do$r.& #72

Sytacy(ne deter!inanty zacho$ania prospoecznego+ &iedy ldzie po!aga()#77Lrodowisko wi&Nski& a i&Nski& #77ic.$a OwiadkAw= &+&kt wid.a #78Carakt&rystyka o+iary #86


9/503

;a& z!nie(sza@ agres(*518C.y kara spr.yNa aowaniu .acowa/ agr&sywnyc 518Gatarsis i agr&sNa 521ak rad.iP so$i& . gni&w& 528

Pods!o$anie 53#it&ratura .a'&cana 535

Ho.d.ia 130przedzenia+ przyczyny i le&arst$a 536

0przedzenia+ po$szechne z(a$is&o spoeczne53"

/de=inio$anie przedze,? stereotypizac(i i dys&ry!inac(i5#2Jpr.&d.&nia= kopon&nt a+&ktywny 5#3St&r&otypy= kopon&nt po.nawc.y 5#3

9yskryinacNa= kopon&nt $&awiora'ny 5#6

Co po$od(e przedzenia5#7SposA$ w Naki yO'iy= po.nawani& spo&c.n& 5#8SposA$ w Naki pr.ypisuN&y .nac.&ni&= t&nd&ncyNnoOP atry$ucNi 561SposA$ w Naki ro.i&s.c.ay .aso$y= t&oria r.&c.ywist&go kon+'iktu 567SposA$ w Naki si dostosowuN&y= r&guy noratywn& 573

;a& !o:na osa"i@ przedzenia578%ipot&.a kontaktu 578Gi&dy kontakt osa$ia upr.&d.&nia= s.&OP warunkAw 580WspApraca i w.aN&na .a'&FnoOP= k'asa i&s.ana 582


C/B3 PIDTA

Ho.d.ia 1#/dro$ie i #rodo$is&o 5"0

Rola stoso$ane( psychologii spoeczne(5"2(syco'ogia spo&c.na a .drowi& 5"3Spostr.&gani& spo&c.n& a .drowi&= int&rpr&towani& n&gatywnyc wydar.&/ Fyciowyc 5"#Wykor.ystani& usta'&/ psyco'ogii spo&c.n&N do doskona'&nia nawykAw .drowotnyc 608

Psychologia spoeczna a #rodo$is&o611Spostr.&gani& spo&c.n& a Orodowisko= int&rpr&towani& str&sorAw Orodowiskowyc 611Zastosowani& psyco'ogii spo&c.n&N do .i&niania s.kod'iwyc d'a Orodowiska .acowa/61"

Pods!o$anie 628

it&ratura .a'&cana 62"


10/503

Ho.d.ia 15Pra$o i "iznes EF

Psychologia spoeczna a pra$o 632Z&.nania OwiadkAw 633

Wykrywani& kastw 6#2Sd.iowi& pr.ysig'i= proc&sy grupow& w d.iaaniu 6#6

Psychologia spoeczna a "iznes652Zacowania konsu&ncki& 6529o$Ar pracownikAw= pr.&pustka do Owiata $i.n&su 662(r.ywAd.two= osiQgani& s.c.ytu w Owi&ci& $i.n&su 665


So$ni&675?i$'iogra+ia 68"

Wstp do wydania po'ski&go

uF na say poc.Qtku na'&Fy wyraXni& podkr&O'iP F& nini&Ns.a praca N&st pr&.&ntacNQa&ryka/ski&N psyco'ogii spo&c.n&N, aw&t N&O'i c.yt&'nik ni& N&st .ori&ntowany w tyc.y si ta d.i&d.ina psyco'ogii .aNuN& i tak $&. trudu odkryN& iF N&st to o+&rta pr.&d&ws.ystki N&N a&ryka/ski&N ga.i poc.ynaNQc od $i$'iogra+ii pr.&. .a'&canQ 'it&ratur ido$Ar .agadni&/ aF do sposo$u ro.oF&nia akc&ntAw w o$r$i& N&N doro$ku, Tak si N&dnaks.c.O'iwi& skada F& pr&.&ntacNa ta stanowi doOP wi&rn& od.wi&rci&d'&ni& t&go . c.yay d.iO do c.yni&nia w Owi&ci& psyco'ogii spo&c.n&N, i& o.nac.a to oc.ywiOci& F&istni&N& .nak rAwnoOci id.y ty co si d.i&N& w a&ryka/ski&N psyco'ogii spo&c.n&N ity co N&st pr.&diot& .aint&r&sowa/ w innyc niF ang'osaski krgac ku'turowyc,B.nac.a ty'ko ty'& F& ttno t&N ga.i nauki nar.uca w wi&'u o&ntac swAN ryt

psyco'ogii spo&c.n&N uprawian&N po.a granicai StanAw, 9'a po'ski&go c.yt&'nika anatoiast ta ksiQFka wa'or dodatkowy, (o.wa'a ianowici& wyraXni& uOwiadoiP so$i&.was.c.a w pr.ypadku .astosowa/ odi&nnoOP .ada/ $adawc.yc, DoFna N&dnoc.&Oni&oc.&kiwaP F& wi&'& .agadni&/ aNQcyc swoN& Ud.iOV w Stanac Nutro oF& staP sinas.y pa'Qcy pro$'&&, (o.wa'a rAwni&F uOwiadoiP so$i& Nak wi&'& ro.wiQ.a/sposo$Aw $ada/ i yO'&nia o pro$'&ac N&st .d&t&rinowanyc warunkai spo&c.nyi

Orodowiskowyi c.y ku'turowyi, B.nac.a to id.y innyi F& owyc propo.ycNiro.wiQ.a/ ni& daN& si &canic.ni& pr.&ni&OP na inny grunt, W naN'&ps.y ra.i& ogQ sistaP N&dyni& ana'ogiQ poka.uNQcQ sposA$ yO'&nia o pro$'&i&, WyagaNQ N&dnak p&n&NOwiadooOci ws.&'kic puap&k Naki& ni&si& .& so$Q s.ukani& ro.wiQ.a/ w t&n sposA$,

W .asad.i& kaFdy wstp pisany do Naki&Nko'wi&k ksiQFki powini&n sp&niP N&dno podstawow&.adani& a uatwiP c.yt&'nikowi kontakt . ksiQFkQ c.y'i .acciP go do N&N studiowaniaupr.&d.iP o &w&ntua'nyc trudnoOciac w p&rc&pcNi .wrAciP uwag na s.c.&gA'ni& waFn&

pro$'&y w ni&N podNt&, (r.y pisaniu wstpu do podrc.nika opracowan&go pr.&..agranic.nyc autorAw .adani& to na$i&ra dodatkow&N wagi, &st tak . wi&'u powodAw= duF&N'ic.$y pot&ncNa'nyc c.yt&'nikAw o .rAFnicowanyc .aint&r&sowaniac i .apotr.&$owaniu na

wi&d. .akr&su porus.anyc .agadni&/ odi&nnyc tradycNi ku'turowyc w ktArycksiQFka powstaa itd,


11/503

(r.&dstawiany podrc.nik psyco'ogii spo&c.n&N .osta napisany w Stanac ZN&dnoc.onyc,&st to podrc.nik ktAry oFna u.naP .a typowQ &g.&p'i+ikacN a&ryka/ski&go spoNr.&niana uprawiani& nauk spo&c.nyc, W (o'sc& pr.&tuac.ono duFo a&ryka/skic ksiQF&k

psyco'ogic.nyc, i& $yo wOrAd nic .$yt wi&'u podrc.nikAw, Wydani& podrc.nika N&st

.aws.& inicNatywQ o s.c.&gA'ny carakt&r.&, Tr.&$a i&P OwiadooOP F& ni& N&st to ty'koksiQFka naukowa, Da s.c.&gA'ny wpyw na sposA$ yO'&nia o r.&c.ywistoOci tyc osA$ktAr& sQ .aint&r&sowan& pos.&r.&ni& wasn&N wi&d.y o Owi&ci& a s.c.&gA'ni& stud&ntAwaNQcyc w pr.ys.oOci twor.yP &'it int&'&ktua'nQ nas.&go kraNu, a autorac i wydawcac

podrc.nikAw ciQFy wic s.c.&gA'na odpowi&d.ia'noOP ktAr&N ni& .aws.& N&st&OyOwiadoi, Ws.ak oni waOni& okr&O'aNQ ni& ty'ko to Naka $d.i& wi&d.a osA$ studiuNQcycdany t&at a'& rAwni&F to c.y ta wi&d.a .ostani& doc&niona i wykor.ystana w Fyciu,J.asadnion& wic wydaN& si postawi&ni& w ty i&Nscu pyta/=

c.y N&st to r.&c.ywiOci& do$ra d&cy.Na wydawnic.a c.y ni& oFna $yo$y .astQpiP t&go wydania po'ski podrc.niki& a oF& '&pi&N pokusiP si o pr.&kad N&dn&go . wi&'u podrc.nikAw wydanyc w

kraNac &urop&Nskic(ytania t& oc.ywiOci& ni& powinny .ostaP $&. odpowi&d.i,

(o pi&rws.& doro$&k a&ryka/ski&N psyco'ogii spo&c.n&N N&st ogrony, W Fadny innykraNu ni& stwor.ono ty'u t&orii wyNaOniaNQcyc spo&c.n& .acowania 'ud.i Nak waOni& wStanac ZN&dnoc.onyc,

igd.i& t&F ni& .ad$ano tak do$r.& o &piryc.nQ w&ry+ikacN tyc t&orii,i& wydaN& si a$y int&nsywny ro.wAN psyco'ogii spo&c.n&N na drugi&N pAku'i wynika .&s.c.&gA'n&N pasNi po.nawc.&N a&ryka/skic $adac.y, (r.yc.yny tak dynaic.ni&ro.wiNaNQc&N si psyco'ogii spo&c.n&N $yy . p&wnoOciQ $ard.i&N pro.aic.n&, Cod.io

pr.&d& ws.ystki o .do$yci& wi&d.y o Fyciu spo&c.ny 'ud.i o powodac d'a ktArycN&dnyc 'u$iy a innyc ni&nawid.iy o pr.yc.ynac podatnoOci i odpornoOci na wpywyspo&c.n& o racNac ktAr& d&cyduNQ o .aangaFowaniu w r&a'i.acN ty'ko ni&ktAryc .ada/spo&c.nyc itd, DoF& $yP ona pr.ydatna w Fyciu pos.c.&gA'nyc osA$ a'& rAwni&F duFycspo&c.noOci, BgA'ni& oFna powi&d.i&P F& a&ryka/ska psyco'ogia spo&c.na nigdy ni&tracia . po'a wid.&nia potr.&$ cod.i&nn&go Fycia, (otr.&$y taki& a oc.ywiOci& ni& ty'kospo&c.&/stwo a&ryka/ski&, (odo$n& .apotr.&$owani& odc.uwan& N&st cora. wyraXni&N wnas.y kraNu, I cociaF w p&wnyc .akr&sac nas.& Fyci& rAFni si od Fycia w JS) to

N&dnak pro$'&y sQ w wiks.oOci podo$n& i podo$n&N potr.&$a wi&d.y a$y si do nicodpowi&dnio odnosiP, (odrc.nik E, )ronsona T,9, Wi'sona i H,D, )k&rt N&st . caQ

p&wnoOciQ skar$nicQ taki&N wi&d.y, Zosta napisany . po.ycNi $'iski&N Fyciu i Nako taki

powini&n $yP odpowi&dnio doc&niony ni& ty'ko w Orodowiskac akad&ickic,

(o drugi& ni& oFna postawiP .naku rAwnoOci id.y ty co si d.i&N& w a&ryka/ski&Npsyco'ogii spo&c.n&N a stan& &urop&Nski&N w ty rAwni&F po'ski&N psyco'ogiispo&c.n&N, Inn& pro$'&y niosQ odi&nn& .agadni&nia $adawc.&, ?ard.o wyraXn& staN& sito w o$r$i& rAFnic w& wpywac ku'turowyc ktAr& wytwar.aNQ ni&toFsa& r&a'noOcispo&c.n&, Wpywy t& powoduNQ rAwni&F F& inac.&N sQ ro.oFon& akc&nty w .apotr.&$owaniuspo&c.ny na .na'&.i&ni& praktyc.nyc ro.wiQ.a/, I stQd id.y innyi wc.&Oni&Ns.auwaga o .udnoOci pos.ukiwa/ ro.wiQ.ania nas.yc pro$'&Aw pr.&. s.ukani& prostycana'ogii . ro.wiQ.aniai proponowanyi pr.&. pAnocnoa&ryka/skQ psyco'ogispo&c.nQ w odni&si&niu do pAnocnoa&ryka/skic pro$'&Aw spo&c.nyc naw&t

wAwc.as gdy$y na pi&rws.y r.ut oka wydaway si $ard.o podo$n& do nas.yc wasnyc,


12/503

(o tr.&ci& a&ryka/ska psyco'ogia spo&c.na wywi&raa i nada' wywi&ra wpyw naks.tatowani& si t&N dyscyp'iny naukow&N w innyc kraNac, Co wic&N uwaFay F&odd.iaywania t& ni& ogranic.aNQ si do psyco'ogii spo&c.n&N '&c. dotyc.Q ws.ystkic naukspo&c.nyc, (o'ska yO' spo&c.na ni&.a'&Fni& od t&go c.y $ya w opo.ycNi do sposo$AwuNowania r.&c.ywistoOci pr.&. a&ryka/skic psyco'ogAw spo&c.nyc c.y t&F

po.ostawaa pod ic uroki& takF& .ostaa nasycona doinuNQcyi ta ori&ntacNai$adawc.yi, i&c na $d.i& wo'no wyi&niP ty'ko ki'ka na.wisk uc.onyc po'skicktAr.y pr.yc.yni'i si twArc.o do asyi'acNi a&ryka/ski&go doro$ku psyco'ogii spo&c.n&Nw (o'sc&,Wsponi&P na'&Fy pr.&d& ws.ystki >'oriana Znani&cki&go wy$itn&go socNo'oga ktAryio duF&N orygina'noOci t&or&tyc.n&N doc&nia i ro.wiNa nurt yO'&nia naukow&go

popu'arny takF& w Stanac ZN&dnoc.onyc, asuwa si tu takF& na.wisko )ndr.&NaDa'&wski&go socNo'oga ccQc&go pogod.iP ni&Nako ogi&/ . wodQ c.y'i arksowskQ yO'spo&c.nQ . a&ryka/skQ psyco'ogiQ spo&c.nQ, i& na osQd.aP c.y .adani& to .ostaouwi&/c.on& sukc&s& N&dnak N&go praca . p&wnoOciQ pr.yc.ynia si do .akor.&ni&niaa&ryka/ski&N psyco'ogii spo&c.n&N w po'ski&N uanistyc&, St&+an ?a'&y autor

pi&rws.&go powoN&nn&go podrc.nika psyco'ogii spo&c.n&N takF& wniAs .nac.Qcy wkadw .aint&r&sowani& po'skic psyco'ogAw doro$ki& a&ryka/ski, (i&rwsi po'scy

psyco'ogowi& spo&c.ni . t&go XrAda kor.ysta'i .apo.naNQc si . k'asyc.nyi $adaniai)sca Sc&ri++a i &wco$a, BgA'ni& oFna wic powi&d.i&P F& nauki spo&c.n& wnas.y kraNu sQ pr.ygotowan& do od$ioru doro$ku a&ryka/ski&N psyco'ogii spo&c.n&N,&dnak od wydania w 1"75 roku a&ryka/ski&go podrc.nika (syco'ogia spo&c.naautorstwa &wco$a Con*&rs&a i Tu&ra wi&'& si w ty doro$ku .i&nio, (r&.&ntowan&opracowani& uOwiadaia na to w ca&N p&ni, &st to pr.&ci&F praca ktArQ otr.ya do rkia&ryka/ski c.yt&'nik w 1""# roku, )ktua'noOP .awart&N tu in+oracNi po.wa'a na w iar

p&n& .ori&ntowani& si w ki&runkac $ada/ a&ryka/ski&N psyco'ogii spo&c.n&N,(aitaNy pr.y oka.Ni F& ki&runki t& okr&O'aNQ cc&y t&go c.y t&F ni& tr&ndy ro.woNu

psyco'ogii spo&c.n&N na cay Owi&ci&,

(o c.wart& a&ryka/ski& podrc.niki akad&icki& posiadaNQ okr&O'on& wa'ory dydaktyc.n&,W ty w.g'd.i& rAFniQ si .asadnic.o od nas.yc po'skic opracowa/ t&go rod.aNu, ?yPoF& a&ryka/ski& wyo$raF&ni& oso$y studiuNQc&N N&st ni&co inn& niF w (o'sc& i ni&

pr.yNuN& si ta .aoF&nia iF ni&.a'&Fni& od t&go N a k ksiQFka N&st napisana i tak .ostani&pr.&c.ytana N&O'i $dQ w ni&N .awart& Qdr& i waFn& tr&Oci, )&ryka/scy autor.y pracnaukowyc d$aNQ i .a$i&gaNQ o c.yt&'nikAw, I tr.&$a pr.y.naP F& potra+iQ to ro$iP,(odrc.niki prawi& .aws.& sQ do$r.& ustruktura'i.owan& nAstwo w nic ro.wiQ.a/gra+ic.nyc ktAr& uatwiaNQ studiowani& a'& pr.&d& ws.ystki sQ napisan& w taki sposA$

a$y .aint&r&sowaP c.yt&'nikAw w.$ud.iP w nic pasN po.nawania i pr.yswaNania wi&d.y,Tr.&$a o$i&ktywni& pr.y.naP F& ni&ki&dy stwar.an& uatwi&nia idQ .$yt da'&ko, 9QFQc do.apr&.&ntowania .oFonyc .agadni&/ oF'iwi& prosto pr.&dstawia si N& w sposA$ .$ytnioupros.c.ony,DoFna t oso$'iwoOP a&ryka/skic podrc.nikAw dugo dyskutowaP, W ty i&Nscu N&dnak

postQpiy po a&ryka/sku i powi&y krAtko ni& a rAFy $&. ko'cAw, (odrc.nik .ostapr.&. trANk autorAw napisany po istr.owsku, GaFdy N&go ro.d.ia oFna c.ytaP prawi& Nakkryina, aNpi&rw .ostaN& postawiony pro$'& a pot& O'&d.iy prac wi&'u d&t&ktywAw

psyco'ogAw spo&c.nyc ktAr.y o.o'ni& prowad.Qc swoN& &ksp&ry&nty pr.yc.yniaNQsi stopniowo do wyNaOni&nia .agadki naukow&N, 9.iki wy$ran&N pr.&. autorAw +ori&

pr.&dstawi&nia at&riau c.yt&'nik O'&d.i krok po kroku .agania naukowcAw . ic a

N&dnoc.&Oni& . nas.yi pro$'&ai .apo.naN& si . psyco'ogiQ spo&c.nQ ni& ty'ko odstrony u.yskiwanyc pr.&. niQ r&.u'tatAw $adawc.yc a'& po.naN& rAwni&F proc&s


13/503

docod.&nia do nic proc&s twor.&nia wi&d.y naukow&N, Ta waOciwoOP podrc.nikaktAr&go N&d&n . autorAw @E, )ronson4 .nany N&st w nas.y kraNu . rAwni& ci&kaw&N [email protected]&k istota spo&c.na4 N&st takF& waFny argu&nt& .a N&go wydani& w (o'sc&,DoF& po'scy $adac.& pANdQ ty O'ad& i $dQ opracowywaP rAwni& ci&kawi& i N&dnoc.&Oni&kop&t&ntni& swoN& podrc.niki, [yc.yy t&go ws.ystki po'ski c.yt&'niko,

Bd ki'ku 'at w JS) pr.&tac.a si +a'a wa'ki . t.w, s&ksi.&, Ta ksiQFka takF& ni& N&st odt&go wo'na, )utor.y pos.'i tu naw&t o krok da'&N niF .wyk'& to si c.yni, (ostanowi'iianowici& .r&.ygnowaP . inicNaAw iion i pisaP N& w p&ny $r.i&niu po to $y

N&dno.nac.ni& oFna $yo .id&nty+ikowaP c.y konkr&tny wkad w ro.wAN psyco'ogiispo&c.n&N N&st d.i&& ko$i&ty c.y Fc.y.ny, WidaP tu rAwni&F wyraXn& starania o to

$y t&n ko$i&cy wkad aksya'ni& &ksponowaP, (oni&waF autor.y kor.ystaNQ w .asad.i&wyQc.ni& . $ada/ a&ryka/skic stQd .adani& to $yo .ap&wn& doOP trudn&, a s.c.Oci&sytuacN& t& ni& wpywaNQ na .awartoOP pracy, WartoOP wkadu w ro.wAN dan&N d.i&d.iny naukini& .a'&Fy ostat&c.ni& od t&go c.y na.wisko @pr.ynaNni&N w N.yku po'ski4 ko/c.y si naUiV c.y na UaV, &st to N&dnak ni&wQtp'iwy sac.&k t&N pracy,

Int&ncNQ autorAw podrc.nika $yo .apr&.&ntowaP psyco'ogi spo&c.nQ w sposA$ oF'iwi&p&ny, Ws.ystki& wywody .ostay podpor.Qdkowan& id&i pr.&wodni&N ktAr&N naNp&ni&Ns.yr&pr&.&ntant& N&st E''iot )ronson, &N istotny skadniki& N&st sp&cy+ic.ni& ro.winitat&oria dysonansu po.nawc.&go, Zna'a. si tu rAwni&F ro.d.ia poOwicony &todo'ogii

$ada/ w psyco'ogii spo&c.n&N c.sto .r&s.tQ pr.ywoywany w toku ana'i.y rAFnorodnyc&ksp&ry&ntAw i $ada/ stanowiQcyc podstawowQ tkank pracy i punkt wyNOcia+oruowanyc wnioskAw,

DoFna takF& .na'&XP +rag&nt unikatowy ni& ty'ko d'a ksiQF&k t&go typu, SQ to ianowici&uwagi .rod.on& w duF&N i&r.& . usta'&/ psyco'ogii uc.&nia si, Zi&r.aNQ do .ao+&rowaniaws.ystki uc.Qcy si rad ktAr& uatwiaNQ pr.yswoN&ni& i pr.&cowywani& at&riau ioF& sQ poyO'an& gAwni& d'a potr.&$ t&N ksiQFki dad.Q si wykor.ystaP ws.d.i& ta gd.i&ay do c.yni&nia . proc&s& uc.&nia si i nauc.ania,

(odsuowuNQc tr.&$a stwi&rd.iP F& N&st to do$r.& napisana i s.c.&gAowo pr.&yO'anapraca pr&.&ntuNQca psyco'ogi spo&c.nQ i uc.Qca N&N, C&'& autorAw $yo ni& ty'kopr.&dstawiP o$&cny doro$&k t&N ga.i wi&d.y a'& i poka.aP w Naki sposA$ oFna . ni&gokor.ystaP $y ro.wiQ.ywaP rAFnorodn& pro$'&y spo&c.n& . Nakii pr.ycod.i na si

$orykaP, &st to ni&wQtp'iwi& N&dna . podstawowyc .a'&t t&N ksiQFki . ktArQ w .awodyoF& iOP ty'ko wi&'oOP rAFnorodnyc .agadni&/ w odni&si&niu do ktAryc autor.y potra+iQ

.astosowaP ro.wiQ.ania proponowan& pr.&. psyco'ogi spo&c.nQ,ST)IS\)W GBW)IGW)9ED)H 9BD)C%BWSGI

Przed!o$a

Witay w ksiQFc& (syco'ogia spo&c.na, S&rc& i uys, 9.ikuN&y .a .apros.&ni& dowas.&N sa'i wykadow&N, ako nauc.yci&'& c.uN&y si .as.c.yc&ni poni&waF t&ra. wic&NosA$ $d.i& ogo uc.yP si . nai niF gdy$yOy c.yni'i to indywidua'ni&, (oOwici'iOynas.& .awodow& Fyci& t&N waOni& d.i&d.ini& $ada/ i coP ni& oc.&kuN&y od nikogo $y

uc.yni to sao N&st&Oy g$oko pr.&konani iF kaFdy oF& skor.ystaP . wi&d.ywypracowan&N pr.&. psyco'ogi spo&c.nQ, &st to o$s.ar usta'&/ naukowyc dotyc.Qcyc


14/503

r.&c.ywist&go Fycia, 9'ac.&go w otac.aNQcy nas Owi&ci& istni&NQ upr.&d.&nia 9'ac.&go'ud.i& potra+iQ $yP poocni i upr.&Ni w N&dnyc sytuacNac a .acowywaP si agr&sywni& idQFyP do pr.&ocy w innyc Co powoduN& iF .akocuNQ si $y ni& wspoinaP NuF oodkociwaniu si GrAtko AwiQc d'ac.&go ro$iQ to co ro$iQ

i&waFn& sa c.y w o$&cnoOci innyc N&st&O .aws.& istotQ spo&c.nQ, Wi&s. o ty naw&tni&Owiadoi& F& N&st&O c.OciQ wiks.&N int&raktywn&N si&ci skadaNQc&N si . osA$ ktAr&ks.tatuNQ twoN& yO'i uc.ucia i .acowani&, To co inni yO'Q i AwiQ o nas ni&.a'&Fni&od t&go c.y si . ty .gad.ay $i&r.& si stQd F& y 'ud.i& r&aguN&y .wyk'& na si&$i&naw.aN&, Zacowani& spo&c.n& N&st skop'ikowanQ i&s.aninQ &ocNi i po.nawania,(odtytu S&rc& i uys od.wi&rci&d'a nas.Q opini o pr.&dioci& psyco'ogii spo&c.n&N, ?o

Nak napisa Garo' 9ick&ns UIstni&N& QdroOP uysu i,,, QdroOP s&rcaV, DoF&y $yP'ogic.ni i ana'ityc.ni oF&y t&F $yP gwatowni i .i&nni, DoF&y podQFaP .a tyco na dyktuN& gowa a'& i .a ty c.y ki&ruN& si nas.& s&rc&, C.asai udaN& si pogod.iPo$a dyktaty, (syco'ogia spo&c.na .aNuN& si $adani& takic waOni& proc&sAw,

(raca nad tQ ksiQFkQ wyagaa wysiku .arAwno s&rca Nak i uysu, \Qc.ni& caa nas.atrANka uc.y psyco'ogii spo&c.n&N 65 'at i w ty c.asi& pr.ynaNni&N 65 ra.y pr.&g'Qda'iOyrAFn& podrc.niki usiuNQc wy$raP . nic to co $yo$y naN'&ps.& d'a nas.yc stud&ntAw i

prawi& .aws.& t& wy$ory ni&.up&ni& .aspokaNay nas.& oc.&kiwania, 9'at&go.d&cydowa'iOy si napisaP wasnQ ksiQFk,

(syco'ogia spo&c.na, S&rc& i uys od.wi&rci&d'a sposA$ nauc.ania stosowany pr.&. naspodc.as .aNP, &st to postpowani& Qc.Qc& rygor naukowy @cudowna nauka &piryc.na4 iint&'&ktua'nQ &kscytacN @w Naki sposA$ r.&c.ywist& Fyci& oF& $yP naN$ard.i&N podni&caNQcQgrQ4, DAwiQc $ard.i&N s.c.&gAowo N&st nas.y UwyOnionyV podrc.niki& psyco'ogiispo&c.n&N,

%uanistyc.n& pod&NOci& do nauki

?ard.o powaFni& traktuN&y c&' nauc.ania +oruowany pr.&. nauki uanistyc.n&pragni&y tak ks.taciP 'ud.i $y $y'i i artystai i naukowcai .a.naNoionyi .arAwno .uanistyc.ny spoNr.&ni& na Owiat Nak i ty ktAr& N&st o+&rowan& pr.&. nauk,(syco'ogia spo&c.na N&st nas.y .dani& doskonay i&Nsc& na spotkani& si tycdwu tradycNi, (o pi&rws.& N&st $ogatQ naukQ &piryc.nQ, (r.&. N&N .g$iani& stud&nciu.yskaNQ sporQ wi&d. o &tod.i& naukow&N Uw.orcuV uoF'iwiaNQcy dotarci& doodpowi&d.i na pytania o .wiQ.ki pr.yc.ynowo-skutkow& w odni&si&niu do dowo'n&go

o$s.aru .aint&r&sowa/,JwaFay F& kaFdy kto ko/c.y studia powini&n posiadaP wi&d. . .akr&su &todo'ogii,(oni&waF psyco'ogia spo&c.na konc&ntruN& si na Fyciu cod.i&nny sytuacNac yO'aci d.iaaniac N&st atrakcyNny sposo$& pr.yswaNania so$i& .asad po.nawaniastosowanyc w nauc&, Tak wic w ro.d.ia'& poOwicony &todo'ogii @ro.d., 24 o$s.&rni&oAwi'iOy to w Naki sposA$ psyco'ogowi& spo&c.ni rad.Q so$i& . naukQ &piryc.nQ,(o.wo'i to stud&nto .do$yP podstawowQ wi&d. uoF'iwiaNQcQ .ro.ui&ni& Ud.iaaniaVnauki, (r&.&ntacNa $ada/ prowad.onyc w raac psyco'ogii spo&c.n&N ro.s.&r.y twi&d. daNQc N&dnoc.&Oni& podstaw naukow&N &dukacNi,

) co o s.tuc& ud.i& ni& ogQ FyP wyQc.ni& naukQ, &st&Oy pr.&konani iF naukow&

sposo$y $adania i r&a'n& Fyci& stanowiQc& tkank nas.&N nauki poogQ na poQc.yP .&


15/503

so$Q nauk i s.tuk, Twor.&ni& do$r.& skonstruowan&go &ksp&ry&ntu N&st d.iaani&artystyc.ny wyagaNQcy twArc.&N wyo$raXni, (od&NuNQc $adani& +oruuN& si wi&'&ipot&. i podtr.yuNQc naN'&ps.& Qc.y si N& w now& ko$inacN& tak Nak artysta ktAry ni ro.poc.ni& a'owani& +ar$ai twor.y wi&'& oAwkowyc s.kicAw, (r.&prowad.ani&&ksp&ry&ntu N&st $ard.o podo$n& do r&Fys&rowania +i'u a'$o s.tuki= ULwiata ka&ra

akcNa;V Taki& $adani& ro.poc.yna si gdy pi&rws.y N&go uc.&stnik pr.&krac.a prAg,C.y ty r&Fys&r @pisar. a'$o produc&nt4 skonstruowa&O sytuacN &ksp&ry&nta'nQ ktAra naty'& pr.ypoina r.&c.ywist& Fyci& F& potra+i wy.wo'iP w uc.&stnikac prawd.iw&.acowania &O'i ni& ni& odni&si&s. sukc&su ani Nako artysta ani Nako naukowi&c,

W t&kOci& ro.sia'iOy cytaty pocod.Qc& od pisar.y artystAw i po'itykAw ora. pows.&cni&.nanyc osA$, Zawart& w nic prawdy sQ .godn& . ty co psyco'ogowi& spo&c.ni usta'i'i iodkry'i w toku &ksp&ry&ntAw, Cytaty t& pr.ypoinaNQ na iF Fyci& spo&c.n& ni& N&stwyQc.nQ do&nQ naukowcAw '&c. rAwni&F artystAw kaFdy . nas pr.&ci&F pod'&ga

prawidowoOcio psycospo&c.ny,

(odc.as gdy cytaty unaoc.niaNQ na wkad 'it&ratury Owiatow&N w .ro.ui&ni& psyco'ogiispo&c.n&N i'ustracN& w ksiQFc& uka.uNQ Nak $ard.o s.tuki wi.ua'n& oFywiaNQ Fyci& spo&c.n&,B$ra. N&st naprawd wart s&tki sAw, Z duFQ uwagQ do$i&ra'iOy +otogra+i&, W wi&'u

pr.ypadkac pocod.Q on& . nas.yc wasnyc .$iorAw 'u$ at&riaAw wykor.ystywanycpodc.as nauc.ania, as.y c&'& $yo wywoani& .aangaFowania wi.ua'n&go c.yt&'nikapr.&. wykor.ystani& piknyc a'& i prowokuNQcyc do .astanowi&nia wyo$raF&/, Co wic&Nna uFyt&k t&N ksiQFki stwor.y'iOy orygina'n& istoryNki o$ra.kow& ktAr& o$NaOniaNQ trudn&i skop'ikowan& konc&pcN& .Nawisk psycospo&c.nyc w pr.yciQgaNQcy oko i.askakuNQcy wi.ua'ni& sposA$, Stwi&rd.i'iOy iF koiksy sQ cudowny nar.d.i& wykaduna nas.yc .aNciac po.wa'aNQ odni&OP skop'ikowan& konc&pcN& t&or&tyc.n& docod.i&nn&go Fycia i poagaNQ stud&nto po.naP N& $&.poOr&dnio, &st&Oy s.c.&gA'ni&.adowo'&ni F& udao si na .ai&niP aatorski& wykonania na .r&a'i.owan& pr.&.

pro+&sNona'nyc artystAw wspania'& prac& ktAr& .o$ac.yci&,

(roc&s $adawc.y N&st rygorystyc.ny a'& i &kscytuNQcy, Gi&dy w& troN& p'anowa'iOy tksiQFk pr.yN'iOy F& nas.y pi&rws.y i nadr.dny c&'& $d.i& .apr&.&ntowani&c.yt&'nikowi $ada/ psycospo&c.nyc w ca&N ic .oFonoOci i ro.'&goOci cci&'iOy.ara.& $y studiuNQcy po.na coO wic&N niF sa& ty'ko wyniki tyc $ada/, (ragn'iOy

poka.aP Nak &kscytuNQcy i int&'&ktua'ni& po$ud.aNQcy wysiki& N&st ic prowad.&ni&ktAr& w r.&c.ywistoOci oF& staP si .a$awQ, &dnoc.&Oni& N&st to OciO'& kontro'owany proc&swyagaNQcy $ard.o s.c.&gAow&go .ap'anowania pr&cy.yNnyc d&cy.Ni i dokadn&go

wykonania, Awny wy.nac.niki& nas.yc toFsaoOci Nako psyco'ogAw spo&c.nyc sQ$adania &ksp&ry&nta'n&, (ragn'iOy $y t&n podrc.nik od.wi&rci&d'a nas. &ntu.Na. i.aangaFowani& w proc&s $adawc.y, igdy ni& pr.&sta nas intrygowaP i .ad.iwiaP a c.as&naw&t .us.aP do Oi&cu, Cci&'iOy $y t& s&nty&nty pr.&wiNay si pr.&. nas.& dyskusN&

poOwicon& t&orio i usta'&nio psyco'ogii spo&c.n&N,

i& wi&r.yy F& tr.&$a ro.wodniP in+oracN $y uc.yniP NQ strawnQ 'u$ .ro.uiaQ, aw&t$ard.o .oFony at&ria oF& $yP atwo pr.yswoNony pod warunki& iF N&st atrakcyNni&podany, JsiuN&y Uni& pr.&awiaP . gAryV do nas.yc uc.niAw staray si t&go uniknQPrAwni&F i w t&N ksiQFc&, (rowad.iy nas.&go c.yt&'nika popr.&. sporQ 'ic.$ .oFonyc @awspaniayc4 $ada/ w psyco'ogii spo&c.n&N, W wiks.oOci pr.ypadkAw usiuN&y prosto

opisaP sposA$ w Naki N& .aaranFowano co $adani spostr.&g'i i co .ro$i'i skQd w.iQ siod&' postpowania i co od.wi&rci&d'a $i&FQc& .agadni&nia t&or&tyc.n& i to d'ac.&go


16/503

wyniki $ada/ Owiadc.Q na r.&c. wysunityc ipot&., &O'i na ty po'&ga naukowadyscyp'ina to w Naki sposA$ .apr&.&ntowaP ic wa'or .a$awowy

&dny . oF'iwyc sposo$Aw N&st upr.ytoni&ni& c.yt&'niko iF w r.&c.ywistoOci to'ud.i& .wyk'i .Nadac.& c'&$a ktAryc .nay @wQc.aNQc w to nas sayc4 ro$i'i t& $adania,

W t&N ksiQFc& uFy'iOy iion uc.&'nianyc ko'&gAw, (rawd.iwi 'ud.i& g$oko.aangaFowani w swQ prac NawiQ si wyraXni&N gdy c.ytas. ic p&n& iiona i na.wiska wtoku wywodu a ni& N&dyni& w ii&nny spisi&, Zastosowani& iion po.wa'a takF& .wrAciPuwag c.yt&'nika na .nac.ny $adawc.y wkad ko$i&t w t d.i&d.in wi&d.y +akt ktAryni&.ai&r.&ni& .ostaN& ukryty gdy uFyway ty'ko na.wisk, d.i& to $yo u.asadnion&wQc.y'iOy in+oracN an&gdotyc.nQ o ty w Naki sposA$ $adani& .ostao pr.&prowad.on&

$QdX Nak .aistniao t& krAtki& istoryNki po.wa'aNQ c.yt&'nikowi po.naP Uku'isyV ukrytydotQd Owiat twor.&nia &ksp&ry&ntAw,

Zastosowani& psyco'ogii spo&c.n&N do spraw cod.i&nn&go Fycia

&st&Oy pr.&konani F& psyco'ogia spo&c.na N&st w sposA$ natura'ny int&r&suNQcyo$s.ar& wi&d.y ktAry wini&n .wrAciP uwag stud&nta ni&.a'&Fni& od N&go .aint&r&sowa/

pocod.&nia c.y skonnoOci, Ws.yscy 'ud.i& sQ w cod.i&nny Fyciu UaktoraiVwytyc.aNQcyi swoNQ drog w Owi&ci& spo&c.ny c.sto . poc.uci& iF $rakuN& i apy;Zagadni&nia ktAr& $aday w raac psyco'ogii spo&c.n&N ogQ dostarc.yP stud&ntoodpowi&dni&go ro.po.nania to N&st okr&O'on&N wi&d.y o$&NuNQc&N t&ori i usta'&nia&piryc.n& ktAr& wyNaOniaNQ d'ac.&go 'ud.i& ro$iQ to co ro$iQ,

Jc.yni&ni& .Nawisk cod.i&nn&go Fycia pr.&diot& .aNP . psyco'ogii spo&c.n&N daN& wi&'&kor.yOci, Stud&nci otr.yuNQcy in+oracN ktAra N&st w sposA$ natura'ny int&r&suNQca sQsi'ni&N otywowani do pracy . niQ do N&N $adania i pr.yswaNania, Jka.ani& .wiQ.ku r&a'nycwydar.&/ Fyciowyc . proc&sai psyco'ogic.nyi po.wa'a stud&nto .ro.ui&Pat&ria akad&icki na $ard.i&N wyra+inowany i .oFony po.ioi&, Wr&s.ci& i to N&stnaNwaFni&Ns.& powiQ.ani& wi&d.y c.&rpan&N . ksiQFki . wi&d.Q u.yskiwanQ popr.&.doOwiadc.&ni& daN& uc.Qcy si coO co ogQ .a$raP .& so$Q ki&dy .aNcia si sko/c.Q ui&NtnoOP .astosowania t&orii psyco'ogii spo&c.n&N do r&a'i.acNi swyc pr.ys.ycFyciowyc .ada/ i do ana'i.owania wydar.&/ na Owi&ci&, as.y .dani& .aNcia .

psyco'ogii spo&c.n&N nigdy si ni& ko/c.Q staN&s. si po prostu swy wasnynauc.yci&'& @ac. ni& usis. .dawaP &g.ainAw;4,

Wy.wani& d'a nauc.yci&'a psyco'ogii spo&c.n&N @i autora podrc.nika4 N&st stwor.&ni& i

tra+n& wska.ani& wyraXn&go i r.&c.ywist&go .wiQ.ku id.y wi&d.Q akad&ickQ adoOwiadc.&ni& cod.i&nn&go Fycia, (otraktowa'iOy to wy.wani& $ard.o powaFni&, GaFdyro.d.ia otwi&ra si opowiadani& nawiQ.uNQcy do r&a'n&N sytuacNi Fyciow&N taki&N Nak=

$i&FQc& wydar.&ni& .dar.&ni& . pr.&s.oOci toc.QcQ si dyskusNa po'ityc.na c.y popu'arn&.Nawisko ku'turow&, Bw& wprowad.aNQc& w .agadni&ni& wini&ty .accaNQ i to od sa&go

poc.Qtku ro.d.iau do popatr.&nia na cod.i&nn& doOwiadc.&nia . punktu wid.&niapsyco'ogii spo&c.n&N, Co naNwaFni&Ns.& w toku wywodu odwouN&y si do tycpr.&dstawi&/ w.$ogacaNQc wykad i uatwiaNQc .ro.ui&ni& pro$'&u w Owi&t'& t&oriii wynikAw $ada/ ktAr& waOni& oawiay, Bc.&kuN&y F& ta &dukacyNna t&cnika .accistud&ntAw do wykor.ystania .do$yt&N wi&d.y w ic wasny Fyciu a takF& uatwi.ro.ui&ni& t&go co si d.i&N& w otac.aNQcy ic Owi&ci&,

Zaccani& do krytyc.n&go yO'&nia


17/503

W ostatnic paru 'atac $yo sporo .gi&ku wokA ui&NtnoOci Ukrytyc.n&go yO'&niaV ustudiuNQcyc, Co d'a nas o.nac.a krytyc.n& yO'&ni& (ragni&y a$y nasi stud&nci $y'iaktywnyi a ni& ty'ko pasywnyi od$iorcai in+oracNi a$y wycod.i'i po.a ro'konsu&nta t&go co wyprodukowano, (ragni&y $y .adawa'i pytania pod&Nowa'i

wy.wani& i angaFowa'i si w .do$ywani& t&N wi&d.y, DAwiQc krAtko cc&y $y nasistud&nci yO'&'i a ni& ty'ko &canic.ni& .apaitywa'i, C.yF ni& N&st to ar.&ni&kaFd&go nauc.yci&'a @i& powinno $yP takF& ar.&ni& kaFd&go uc.&stnika takic .aNP4Co oF&y .ro$iP Nako autor.y podrc.nika $y proowaP t&n rod.aN yO'&nia

&st&Oy pr.&konani iF odpowi&dX wiQF& si .& sposo$& pr&.&ntacNi wi&d.y t&or&tyc.n&N i&piryc.n&N, ZarAwno t&oria Nak i wyniki $ada/ us.Q i&P N&dnakowQ wag, Ic w.aN&n&odd.iaywani& na si&$i& c.y naw&t napici& id.y nii wywouN& int&'&ktua'n&

pod&kscytowani&, C.y $adac. waOciwi& pr.&tuac.y t&ori na odpowi&dni w.or.&c$adawc.y C.y postawion& ipot&.y t&stuNQ t t&ori C.y r&.u'taty sQ wartoOciow& i.nac.Qc& C.y wyniki podtr.yuNQ t&ori c.y t&F .i&niaNQ ni&ktAr& N&N &'&&nty

)$y skoniP do krytyc.n&go yO'&nia s.c.&gAowo opisa'iOy sporo .oFonyc&ksp&ry&ntAw tak $y Nasno uka.aP Nak i d'ac.&go $adac.& r&a'i.owa'i sw& prac&, W NakisposA$ $adac. pr.&prowad.i $adani& $y u.yskaP postu'owany wnios&k 9'ac.&go t&r&.u'taty sQ tra+n& int&r&suNQc& c.y uFyt&c.n& (rA$owa'iOy poka.aP $ard.o wyraXny.wiQ.&k t&orii i $ada/ oawiaNQc t&or&tyc.nQ $a. .Nawisk wyNaOniaNQc pytania ktAr&wynikaNQ . t&orii a nastpni& poka.uNQc odpowi&dni& dowody &piryc.n&, Taki sposA$

pr&.&ntacNi c.sto o$&NuN& otwart& oAwi&ni& rAwni&F takic o$s.arAw doci&ka/ wodni&si&niu do ktAryc dowody sQ ni&N&dno.nac.n& gd.i& dan& . wi&'u $ada/ ni& dostarc.aNQ

N&s.c.& spANn&N c.y wyc.&rpuNQc&N odpowi&d.i na s+oruowan& wstpni& pytania, (ragni&ypr.yponi&P nas.y uc.nio F& nauka FyN& ciQg'& &wo'uuN& naw&t wt&dy gdy o tyc.ytaNQ,

T&n sty' pr.&dstawiania .acca stud&ntAw do krytyki $ada/ i do d&cydowania na wasnyuFyt&k c.y ic wyniki sQ tra+n& wartoOciow& i godn& .au+ania, Grytyc.n& yO'&ni& to.was.c.a .adawani& pyta/ i yO'&ni& na wasny uFyt&k, Stud&nci otr.yuNQ Upanoraic.nyo$ra.V uNawniaNQcy swoist& spr.F&ni& .wrotn& ktAr& istni&N& id.y wnioskowani& ad.iaani& na.ywa si to t&stowani& ipot&. gdy c.ytaNQ o ty Nak i d'ac.&go $adac.

pr.&prowad.i $adani&,

(owinniOy pr.yponi&P F& krytyc.n& yO'&ni& ni& o.nac.a po prostu krytykowania t&go

co ktoO pis.&, B.nac.a rAwni&F syst&atyc.ny i ana'ityc.ny sty' yO'&nia, (r&.&ntowani&in+oracNi powinno to pr&+&rowaP, GrAtko AwiQc sQd.iy F& oFna skoniP uc.nia doc.ytania t&go podrc.nika i spowodowaP $y yO'a; (rouN&y takQ krytyc.nQ postaw

popr.&. pr&cy.yNn& ro.p'anowani& nas.yc ro.d.iaAw, Jsytuowani& i pr.&pyw at&riauora. pr.&yO'an& stosowani& nagAwkAw poogQ c.yt&'nikowi w wytwor.&niu so$i& ow&goUpanoraic.n&go o$ra.uV,

Wr&s.ci& waFny &'&&nt& krytyc.n&go yO'&nia N&st .do'noOP do wyNr.&nia po.aswoNski& i U.nan&V, (ragni&y $y c.yt&'nicy .da'i so$i& spraw . t&go F& to Nak yO'Q id.iaaNQ )&rykani& w JS) w swoi Owi&ci& spo&c.ny da'&ko od$i&ga od p&n&Nopowi&Oci o 'ud.ki istni&niu, WQc.y'iOy takF& ta gd.i& to $yo potr.&$n& in+oracN

id.yku'turowQ . int&ncNQ .acc&nia stud&ntAw do ro.waF&nia rAFnic tak w o$r$i& icwasn&N ku'tury Nak i po.a niQ,


18/503

(odrc.nik i wykady= $'iXniac.& d.i&ci rAFnyc rod.icAw9o$ry podrc.nik powini&n si staP c.OciQ doOwiadc.&nia .wiQ.an&go . uc.&stnictw& w.aNciac i $yP utwi&rd.&ni& wi.Ni nauc.yci&'a,(syco'ogia spo&c.na, S&rc& i uyO' dostarc.a wi&'u u.up&ni&/ ktAr& w.$ogacaNQ .arAwno

nauc.yci&'skQ pr&.&ntacN t&N nauki Nak i N&N ro.ui&ni& pr.&. stud&nta,

(o pi&rws.& w orygina'& nas.&u podrc.nikowi towar.ys.y podrc.nik instruktoranapisany pr.&. >r&da W, Wit+orda .& Stat& Jni*&rsity w Dontani&, B$&NuN& on konstrukcN

pos.c.&gA'nyc ro.d.iaAw c.OP Unauc.yci&' nauc.yci&'owiV wska.Awki co do da's.&N'&ktury rod.aN& aktywnoOci w trakci& .aNP strat&gi& uc.&nia pytania do pr.&yO'&nia idyskusNi ora. 'ist wy$ranyc prac do kaFd&go . ro.d.iaAw, (onadto.awi&ra ni&ktAr& . nas.yc wasnyc Pwic.&/ r&a'i.owanyc w trakci& .aNP i o$s.&rni&Ns.&wyka.y taO wid&o i +i'Aw na ic uFyt&k,

(o drugi& towar.ys.y nas.&N pracy o$s.&rny .$iAr t&stAw opracowany pr.&. Gurta

%o'.aus&na i Hicarda (, Dcynna o$u . T&]as T&c Jni*&rsity, Zawi&ra on ponad 1000pyta/ o carakt&r.& wi&'okrotn&go wy$oru 'u$ &s&Nu ktAr& .ostay wyc.&rpuNQco.ana'i.owan& pr.&. psyco'ogAw spo&c.nyc, GaFd& pytani& N&st odni&sion& doodpowi&dni&go t&atu w t&kOci& ora. do strony podrc.nika, ?y .wiks.yP atwoOPt&stowania okoo 15^ pyta/ wi&'okrotn&go wy$oru . t&go $anku t&stAw wystpuN& takF& w

pr.&wodniku d'a uc.niAw,

?ank t&stAw N&st rAwni&F dostpny .a poOr&dnictw& oprograowania T&stDast&r d'akoput&rAw typu I?D 'u$ Dacintos w skoput&ry.owan&N +ori& uoF'iwiaNQc&N

prowad.Qc&u wyOwi&t'&ni& istni&NQc&go pytania 'u$ dodani& now&go,

a potr.&$y uc.nia Gurt %o'.aus&n i Hicard (, Dcynn napisa'i pr.&wodnik ktAry.awi&ra pr.&g'Qdy ro.d.iaAw i wska.Awki co do da's.&go studiowania .arysy

pos.c.&gA'nyc ro.d.iaAw pro$'&y do pr.yswoN&nia t&riny k'uc.ow& i dwa t&styodnos.Qc& si do praktyki ktAr& wykor.ystuNQ .arAwno wi&'okrotny wy$Ar Nak i &s&N&odwouNQc& si do krytyc.n&go yO'&nia oso$no do kaFd&go . ro.d.iaAw, (onadto

pr.&wodnik .awi&ra nas.& wyc.&rpuNQc& t&sty d'a c.yt&'nika .wiQ.an& . .awartoOciQpodrc.nika,

9.ikuN&y .a wy$Ar nas.&N ksiQFki, (rosiy o ko&ntar.& i sug&sti&, W ra.i& potr.&$yprosiy do nas pisaP pod adr&s&= %arp&rCo''ins (u$'is&r 10 East 53rd Str&&t &w _ork

_ 10022,(od.ikowania

E''iot )ronson pragni& pod.ikowaP Carri& >ri&d $ard.o poocn&N w pos.ukiwaniuni&ktAryc at&riaAw do t&N ksiQFki ora. `&r.& )ronson ktAra Nak .wyk'& dostarc.yainspiracNi i d.iaaa Nak pyta r&.onansowa wi&'u N&go id&i,

Tioty Wi'son d.ikuN& sw&u prootorowi Hicardowi E, is$&ttowi ktAry wyks.taciN&go .aint&r&sowani& tQ d.i&d.inQ $ada/ i poka.a .wiQ.&k id.y psyco'ogiQ spo&c.nQNako dyscyp'inQ naukowQ a Fyci& cod.i&nny, 9.ikuN& t&F swy stud&nto= Ericowi

)nd&rs&nowi Gat& Etiing Sar.& %odg&s Crisowi %oustonowi Grist&n G'aar&n


19/503

Su.ann& a>'&ur i Sau&'owi inds&yowi ktAr.y poog'i u utr.yaP rAwnowag id.y+unkcNai pro+&sora Nako $adac.a nauc.yci&'a i autora, 9.ikuN& takF& swy rod.icoE'i.a$&t i &o++r&yowi Wi'sono .a ic ko&ntar.& do wstpnyc w&rsNi ro.d.iaAw icaoOciow& wsparci&, (r.&d& ws.ystki .aO d.ikuN& Foni& 9&irdr& i swy d.i&cioCristop&rowi i &igi .a ic ioOP ci&rp'iwoOP i .ro.ui&ni& naw&t wAwc.as gdy

god.ina $ya pAXna a koput&r ciQg'& wQc.ony,

Ho$in )k&rt d.ikuN& swoi stud&nto i ko'&go . W&''&s'&y Co''&g& .a ic poparci& i.act, S.c.&gA'ni& .aO N&st .o$owiQ.ana pro+&soro=u'i& 9ruck&r (atricii ?&ran ancy &n&ro )$igai' (ant&r i onatanowi C&&kowi, Icrady uwagi i poc.uci& uoru $yy ni& do pr.&c&ni&nia, &st g$oko wd.ic.na sw&Nrod.ini&, Dicac i Waynowi )k&rto ora. ind.i& i &rry:&u Wuic&to icni&wyc.&rpany &ntu.Na. i ni&ogranic.on& poparci& po.wo'iy N&N wytrwaP w ty proN&kci&io ws.ystkic pr.&s.kAd, 9.ikuN& t&F C, Issakowi i , i*&towi .a autorskQ inspiracN,Wr&s.ci& Fadn& sowo ni& N&st w stani& wyra.iP N&N wd.ic.noOci i dugu wo$&c 9an& )rc&r

prootora ko'&Fanki i pr.yNaci&'a ktAra otwor.ya d'a ni&N Owiat psyco'ogii spo&c.n&N i

ciQg'& po.ostaN& w ni N&N pr.&wodniki&,

[adna ksiQFka ni& oF& $yP napisana ani opu$'ikowana $&. poocy wi&'u osA$ ktAr&pracuNQ . autorai sai po.ostaNQc .a ku'isai, HAwni&F nas.a ksiQFka ni& N&st tu wyNQtki&,(o pi&rws.& pragni&y pod.ikowaP ko'&go ktAr.y c.yta'i pi&rws.& w&rsN& ro.d.iaAw idostarc.y'i wi&'u ni&.wyk'& poFyt&c.nyc uwag, ?y'i to= &++r&y ?, )das . Co''&g&Saint Dica&' on H, )i&''o . Hutg&rs Jni*&rsity Car'&s ), )'&]and&r . Hock `a''&yCo''&g& oan W, ?aiy . &rs&y City Stat& Co''&g& ora ?ak&r . ?&'ont Jni*&rsityWi''ia ), ?aard . Jni*&rsity o+ ort&rn Co'orado Susan E, ?&&rs .& Sw&&t ?riarCo''&g& Toas ?'ass . Jni*&rsity o+ Dary'and ?a'tior& County C, &org ?o&r&& .Jni*&rsity Sipp&ns$urg isa D, ?oon . Ca'i+ornia Stat& Jni*&rsity w Sacra&nto (&t&r, ?rady . Ciark Stat& Counity Co''&g& G&''y ), ?r&nnan . Jni*&rsity o+ T&]as w )ustinSusan 9, C'ayton . )''&g&ny Co''&g& ?rian D, Co&n . Jni*&rsity o+ T&]as w San )ntonioSt&*&n , Co'& . T&]as Cristian Jni*&rsity Eric , Coo'&y . W&st&rn Br&gon Stat& Co''&g&G&it E, 9a*is . Jni*&rsity o+ Sout Caro'ina-Co'u$ia Gar&n , 9u++y .& Stat& Jni*&rsityo+ &w _ork w &n&s&o St&*& , Eiyson . _oungstown Stat& Jni*&rsity Susan >isk& .Jni*&rsity o+ Dassacus&tts w )&rst Ho$in >ran&k . Soutw&st& Co''&g& Wi''ia Hick>ry . _oungstown Stat& Jni*&rsity >r&d&rick , i$$ons . Iowa Stat& Jni*&rsity udit%aracki&wic. . Jni*&rsity o+ Wisconsin-Dadison TrQcy ?, %&ni&y . Dississippi Stat&Jni*&rsity 9a*id E, %yatt . Jni*&rsity o+ Wisconsin-Bskos a&s 9, onson .Jni*&rsity o+ ort Caro'ina-Wi'ington && ussi . Hutg&rs Jni*&rsity , 9ani&'

assit&r . Bio Jni*&rsity oann D, Dont&par& . Tu+ts Jni*&rsity W, &rrod (arrott .&org&town Jni*&rsity D, Susan How'&y . Cap'ain Co''&g& Conni& Scick .?'oos$urg Jni*&rsity Hicard C, S&ran . Diai Jni*&rsity o+ Bio Hando'p ),Sit . Buacita ?aptist Jni*&rsity T, a'& Topson . ?&tany Co''&g& arry , W&''s .Iowa Stat& Jni*&rsity (au , Wi&nir . W&st&rn Dicigan Jni*&rsity Wi''ia %, Zacry .Jni*&rsity o+ T&nn&ss&&-Dartin,

(ragni&y takF& pod.ikowaP wysp&cNa'i.owan&u .&spoowi wydawnic.&u .%arp&rCo''ins s.c.&gA'ni& .aO Cat&rini& Woods nas.&u )cuisitions Editor ora. DiiD&'&k nas.&u 9&*&'op&nta' Editor, as.& pod.ikowania ni&c .&ccQ rAwni&F pr.yNQP=Susan 9risco'' Editoria' 9ir&ctor Darcus ?oggs Editor-in-Ci&+ )rt (oponi& 9ir&ctor o+

9&*&'op&nt (au'a So'oway (roN&ct Editoria' Danag&r E*&'yn Bw&ns Supp'&&nts EditorDark (a'uc Dark&ting Danag&r Tony ri&go Cartoonist Sa''y St&&'& i Topson St&&'


20/503

?ook (roduction 9&sign and (roduction roup ora. aura (&arson i Cris B'son, a koni&cd.ikuN&y Dary >a'con $&. ktAr&N nigdy ni& ro.poc.'i$yOy t&go pr.&dsiw.icia,

EIBT )HBSB TIDBT%_ 9, WISB HB?I D, )GEHT

%s&az'$&i dla stdent'$Tak wic istnieje zarwno twrcze czytanie, jak i twrcze pisanie.

Haip Wa'do E&rson 1837

estem jak rzep! przyczepi si. Wi''ia S.&kspir 160#

B$a powyFs.& cytaty okr&O'aNQ ws.ystko to co powini&n&O u.naP $y skut&c.ni& pr.yswaNaPwi&d.= $yP aktywny i twArc.y od$iorcQ in+oracNi i i&P p&wnoOP F& owa wi&d.a . to$Q

po.ostani&; ak to .& so$Q pogod.iPTak naprawd ni& N&st to .$yt trudn&, ak ws.ystko w Fyciu wyaga N&dyni& ni&co pracy int&'ig&ntn&N do$r.& .ap'anowan&N c&'ow&N, (oniF&N o ty Nak to .ro$iP,

Zapo.naN si . podrc.niki&

Wi&r. 'u$ ni& a'& dokadni& pr.&yO'&'iOy organi.acN i struktur kaFd&go ro.d.iau,Istni&N& powAd d'a ktAr&go .agadni&nia poNawiaNQ si w taki a ni& inny sposA$, Cc&yianowici& $yO pr.yswoi so$i& t&n at&ria tak da'&c& Nak to ty'ko oF'iw&, ) oto garOPwska.Aw&k na co .wrAciP uwag w pos.c.&gA'nyc ro.d.iaac=

b WaFn& d&+inicN& c.y k'uc.ow& t&riny sQ .apisan& pogru$iony druki& $y $yy atwowidoc.n&, 9&+inicN& podaN&y w t&kOci& a takF& powtar.ay na argin&si&, Da ci to poAcN&O'i .aponia&O .nac.&nia dan&go t&rinu, Bw& d&+inicN& . argin&su daNQ si s.y$koods.ukaP, DoF&s. N& takF& .na'&XP w sowniku na ko/cu ksiQFki,b Jp&wniN si iF .wrAci&O uwag na nagAwki ro.d.iaAw i podtytuy @pogru$ion&4, C.ytaNQc'ud.i& aNQ t&nd&ncN naNpi&rw do po$i&Fn&go pr.&g'Qdu N&dyni& nagAwkAw $&.r.&c.ywist&go .apo.nania si . nii, To waOni& N&st powod& .akopotania Naki&odc.uwas. gdy po pr.&c.ytaniu ki'ku $i&FQcyc stron ni& $ard.o ro.ui&s. o co tu cod.i,

agAwki sQ s.ki&'&t& ktAry utr.yuN& ro.d.ia w caoOci, \Qc.Q si on& w.aN&ni&twor.Qc krgosup, dy$yO si poc.u .agu$iony wrAP do popr.&dni&go nagAwka i N&s.c.&wc.&Oni&Ns.yc dostarc.y to Upanoraic.n&go o$ra.uV t&go do c.&go .i&r.a dany

ro.d.ia, (ooF& ci takF& .o$ac.yP .wiQ.ki w o$r$i& pr&.&ntowan&go at&riau,b (odsuowani& na ko/cu kaFd&go ro.d.iau N&st .wi.Q skrAtowQ +orQ pr&.&ntacNiat&riau w ni .awart&go . t&rinai k'uc.owyi podanyi pogru$iony druki&,(owini&n&O to pr.&c.ytaP i up&wniP si F& ni& potykas. si o Uni&spod.iankiV, &O'i w

podsuowaniu N&st coO co ni& rod.i odpowi&dni&go od.&wu wrAP do ro.d.iau i pr.&c.ytaNt c.OP powtArni&, aNwaFni&Ns.& to paitaP iF podsuowani& c&'owo N&st krAtki&, CaoOPat&riau powinna $yP d'a ci&$i& .ro.uiaa, Wykor.ystaN podsuowani& Nako pooc pr.&d&g.ain&, dy N& pr.&c.ytas. ws.ystko winno $yP swoNski& i po.ostawiaP cudown&odc.uci& F& wi&s. wic&N niF ono .awi&ra, B.nac.a to F& N&st&O gotowy pr.ystQpiP do&g.ainu,b a ko/cu kaFd&go ro.d.iau wyi&niay ksiQFki 'u$ artykuy dotyc.Qc& dan&go.agadni&nia, JwaFay N& .a s.c.&gA'ni& godn& po'&c&nia, SQ on& wspaniayi XrAdai d'a


21/503

ws.&'kic prac ktAr& $d.i&s. pisa w trakci& .aNP, &st to pi&rws.& i&Nsc& od ktAr&gona'&Fy ro.poc.QP pos.ukiwania $i$'iogra+ic.n& po.ycNi odpowiadaNQcyc pr.&diotowi tw&N

pracy, ak .wyk'& pr.y pos.ukiwaniac 'it&ratury odkryway ko'&Nn& XrAda, Jdan&gopo'owania;

i& daN si .wi&OP po.orn&N oc.ywistoOci t&kstu

(oni&waF psyco'ogia spo&c.na .aNuN& si cod.i&nny Fyci& oF& ci uOpiPpr.&konani& iF ws.ystko N&st tu .droworo.sQdkow& a wic i atw&, i& daN si .wi&OPpo.oro, Dat&ria N&st $ard.i&N skop'ikowany niF $y si ogo wydawaP, 9'at&gopragni&y podkr&O'iP iF naN'&ps.y sposo$& opanowania t&go at&riau N&st aktywn&podNci& t&atu, i& oF&s. oc.&kiwaP iF po prostu pr.&c.ytas. NakiO ro.d.ia a wi&d.aw ni .awarta . to$Q po.ostani&, Dusis. si pr.&.&/ pr.&dr.&P ocowaP . N&go tr&OciQQc.yP go . inny na swAN wasny sposA$ .adawaP pytania i yO'&P o ni, )ktywna praca

powoduN& iF '&pi&N .apaituN&y d.i&N& si to wAwc.as sao . si&$i&, 9o$r.& N&st .aoFyPiF ktoO .ai&r.a pAXni&N .apytaP o to co .ostao .apaitan&, Cc&s. .apaitaP to uc.y/

co ty'ko oF&s. $y .ro$iP to NuF t&ra., ) oto ni&ktAr& t&cniki w ty poocn&=b Za.naNaiaNQc si .a.nac.aN; StosuN FAty .nac.nik; S.a'&N pis. na argin&sac; 9orysuNwQsy na +otogra+ii Wi''iaa a&sa @tak naprawd to on NuF N& a4, Innyi sowy stwAr.swoNQ wasnQ ksiQFk, &O'i podkr&O'as. ro.NaOnias. otac.as. kAki& 'u$ rysuN&s. a&i&rog'i+y o$ok istotnyc &'&&ntAw to .apaitas. N& '&pi&N, ZdaNQc &g.ainy ni&ra.

pr.ypoinay so$i& ni& ty'ko stron podrc.nika na ktAr&N dana tr&OP $ya pr&.&ntowana a'&i a& .akrtasy c.y gwia.dki narysowan& na argin&sac, ?ywaNQ wic $ard.o poocn&,b C.ytaN ro.d.ia podrc.nika ni .naNd.i& on .astosowani& podc.as .aNP a ni& pAXni&N, Wt&n sposA$ wyni&si&s. . nic wic&N poni&waF ro.s.&r.Q twQ wi&d. o nowy at&ria,9ostarc.y ci to .arAwno ow&go Upanoraic.n&go o$ra.uV Nak i wi&'u s.c.&gAAw, Wykadw.$ogaci posiadanQ NuF in+oracN i pooF& ci .&$raP ws.ystko ra.&, &O'i t&go ni&uc.ynis. to oF&s. ni& .ro.ui&P ni&ktAryc wQtkAw w toku wykadu $QdX ni& u.naP ic .awaFn&,b Zapo.nawaN si takF& r&gu'arni& . notatkai c.ynionyi podc.as wykadAw a ni& dopi&rod.i&/ pr.&d &g.ain&, &dyni& r&gu'arn& c.ytani& po.wo'i ci stwi&rd.iP c.y .apaituN&s. iro.ui&s. at&ria na po.ioi& ktAr&go oc.&kuN& od ci&$i& wykadowca, &O'i dotr.&s. doc.&goO c.&go w swoic notatkac ni& ro.ui&s. poproO o wyNaOni&ni&, i&poro.ui&ni&d.iO a& oF& si staP wi&'ki w iar Nak postpuNQ .aNcia, &O'i naprawd ni&.ro.ui&s. wc.&Oni&Ns.&go wQtku to napotkas. kopoty . $ard.i&N .oFonQ in+oracNQ ktAra

poNawi si pAXni&N, Ho.wiQ.uN pro$'&y wt&dy gdy sQ a&,b ) oto do$ry sposA$ na .apo.nawani& si . at&ria&= opis. trudnQ konc&pcN 'u$ $adani&

@a'$o opowi&d. N& so$i& na gos4 swyi wasnyi sowai $&. .ag'Qdania do ksiQFki 'u$notat&k, C.y potra+is. to .ro$iP a i'& poprawna $ya twoNa w&rsNa C.y opuOci&O coOwaFn&go C.y utknQ&O w NakiO i&Nscu ni&.do'ny do pr.yponi&nia so$i& co $yoda'&N &O'i tak to NuF wi&s. F& powini&n&O powtArni& pr.&O'&d.iP in+oracN ty ra.&

$ard.i&N s.c.&gAowo, DoF&s. takF& uc.yP si . kiO N&s.c.& pr.&dstawiaNQc so$i& naw.aN&t&ori& i $adania i sprawd.aNQc c.y .awi&raNQ istot r.&c.y,b &O'i as. kopoty . pr.yponi&ni& so$i& wynikAw waFn&go $adania sprA$uN wyrysowaPwasnQ w&rsN wykr&su . wynikai @oF&s. wykor.ystaP t proponowanQ pr.&. nas $ywi&d.i&P o co cod.i4, &O'i w dan&N t&orii wprawiaNQ ci w .akopotani& rAFn& N&N &'&&ntysprA$uN wyrysowaP wasny diagra o$ra.uNQcy Nak to d.iaa, (rawdopodo$ni& stwi&rd.is. iF.apaituN&s. wyniki $ada/ .nac.ni& '&pi&N gdy aNQ on& postaP rysunku a ni& sAw i F&

t&oria staN& si ni&N .agatwana N&O'i NQ nas.kicowa&O, arysuN danQ in+oracN ki'ka ra.ya po.ostani& . to$Q,


22/503

b (aitaN= i wic&N pracuN&s. . dany at&ria& a wic pis.&s. o ni wasnyi sowaiAwis. o ni wyNaOnias. inny 'u$ rysuN&s. N&go pr&.&ntacN& ty '&pi&N go po.nas. i.apaitas.,

a koni&c coP ni& N&st to $ynaNni&N ao waFn& .apaitaN iF pr&.&ntowany at&ria.awi&ra wi&'& .a$awnyc &'&&ntAw, &s.c.& naw&t ni& .ac.Q&O c.ytaP t&N ksiQFki a y NuF

wi&y F& NQ po'u$is., S.c.&gA'ni& wt&dy gdy .o$ac.ys. Nak wi&'& psyco'ogia spo&c.naa do powi&d.&nia o r.&c.ywisty cod.i&nny Fyciu, W iar Nak pr.y$ywaP ci $d.i&wi&d.y .ac.ni&s. o$s&rwowaP wydar.&nia .& sw&go Fycia innyi oc.ai oc.ai

psyco'oga spo&c.n&go i stosowaP t wi&d. do ana'i.y .acowa/ pr.yNaciA .naNoyc ini&.naNoyc i tak tak rAwni&F sw&go .acowania, Gi&dy c.ytas. ga.&t c.yc.asopiso 'u$ og'Qdas. ostatni& wiadooOci yO' o ty co psyco'ogia spo&c.na a do

powi&d.&nia na t&at pr&.&ntowanyc wydar.&/ i .acowa/ doNd.i&s. . p&wnoOciQ downiosku iF twoN& ro.ui&ni& cod.i&nn&go Fycia N&st $ogats.&, &O'i .auwaFys. w ga.&ci& 'u$c.asopiOi& artyku ktAry twoi .dani& N&st s.c.&gA'ni& do$ry pr.ykad& psyco'ogiispo&c.n&N Uw d.iaaniuV wyO'iN na . dokadnQ in+oracNQ gd.i& to .na'a.&O, &O'i.d&cyduN&y wykor.ystaP go w ko'&Nn&N &dycNi nas.&go podrc.nika .ai&Ociy twoN&

na.wisko wOrAd nas.yc pod.ikowa/,

SQd.iy F& .ap&wn& .a Naki&O d.i&siP 'at ni& $d.i&s. paita ws.ystkic +aktAw t&orii ina.wisk ktAryc si t&ra. uc.ys., Day co prawda nad.i&N iF cociaF ni&ktAr& . nic.apaitas., &dnak pr.&d& ws.ystki .ai&r.ay ci wyposaFyP na pr.ys.oOP w duFy.asA$ ogA'nyc konc&pcNi psyco'ogii spo&c.n&N, &O'i otwor.ys. si na agi t&N wi&d.y

$d.i&y uwaFa'i F& w.$ogacio to twAN sposA$ patr.&nia na Owiat i twAN sposA$ Fycia,

O atorach

EIBT )HBSBW.rasta& w rod.i& Fydowski&N N&dyn&N Fydowski&N rod.ini& w Nadowici& antys&ickisQsi&d.twi&,GaFd&go dnia pAXny popoudni& usia& cod.iP do &$raNski&N s.koy, (oni&waF

$y& N&dyny od.i&/c& ta si uc.Qcy c.ynio ni& to atwy c&'& d'a coni&ktAryc stars.yc cu'iganAw i&s.kaNQcyc w po$'iFu, dy wraca& o .roku .&s.koy na oN&N drod.& .asad.ay si i a'tr&toway ni& wykr.ykuNQc antys&icki& &pit&tywAc.Qc& si gangi,[ywo paita Nak . poc.uci& wi&'ki&N kr.ywdy si&d.ia& na krawFniku po N&dn&N .takic $AN&k oci&raNQc so$i& krwawiQcy nos c.y ro.$it& wargi,Zastanawia& si Nak to $yo oF'iw& F& t& d.i&ciaki ogy ni& tak ni&nawid.iP coP

ni& naw&t ni& .nay, Ho.yO'a& o ty c.y nauc.ono N& taki&N ni&nawiOci c.y t&F w NakiOsposA$ urod.i'i si NuF tacy,Zastanawia& si c.y ic ni&nawiOP oFna .i&niP c.y gdy$y ni& po.na'i '&pi&Nni&nawid.i'i$y ni&N Ho.yO'a& nad swoi carakt&r&, Co .ro$i$y gdy$y $y wic skAr.& a wic gdy$y $y wiks.y i si'ni&Ns.y niF oni C.y potra+i$y .$iP ic $&.

powoduBc.ywiOci& ni& .dawa& so$i& . t&go wAwc.as sprawy '&c. w ko/cu odkry& iF $yy to.asadnic.& pytania, ?'isko tr.yd.i&Oci 'at pAXni&N Nako pr.&prowad.aNQcy &ksp&ry&nty

psyco'og spo&c.ny ia& to wi&'ki& s.c.Oci& .na'&XP odpowi&dX na ni&ktAr& . nic iwyna'&XP t&cniki suFQc& do r&dukowania upr.&d.&/ ktAr& ustawiy ni& na po.ycNio+iary,


23/503

E''iot )ronson uko/c.y studia na ?rand&is Jnw&rsity a stopi&/ doktorski u.yska naStan+ord Jnw&rsity pracuNQc . &on& >&sting&r&, Zr&a'i.owa pioni&rski& $adania nadwpyw& spo&c.ny p&rswa.NQ i r&dukowani& upr.&d.&/,)ronson napisa ki'ka ksiQF&k a ianowici&= T& Socia' )nia' C.owi&k istotaspo&c.na Wars.awa 1"78 pr.yp, tu,oundation i ationa' Institut& +or D&nto' %&a't, &stc.onki& E]&cuti*& ?oard o+ t& Soci&ty +or E]p&ri&nta' Socia' (syco'ogy c.onki&Socia' and roups (roc&ss&s H&*i&w Coitt&& w ationa' Institut& o+ D&nto' %&a't ora.c.onki& .&spoAw wydawnic.yc ki'ku pro+&sNona'nyc c.asopis,

HB?I )GEHT


24/503

W N&d&n . N&si&nnyc dni gdy iaa okoo 16 'at spac&rowaa wra. . pr.yNaci&'&w.duF $r.&gu Zatoki San >randsco,ZaNta ro.owQ spoNr.aa pr.&. rai i .o$ac.ya pr.&wrAconQ Fag'Awk, ZwrAcia uuwag '&c. on .aint&r&sowa si ty ty'ko pr.&'otni& i wrAci do ro.owy, a N&dnakF&o$s&rwowaa to spac&ruNQc i uOwiadoia so$i& F& dwAc F&g'ar.y .naNduN& si w

wod.i& kurc.owo tr.yaNQc si wywrAcon&N od.i, (owtArni& powi&d.iaa coO dopr.yNaci&'a a on odpowi&d.ia= UBc oni NQ wkrAtc& postawiQ ni& artw siV,a si N&dnak artwia, C.y potr.&$owa'i poocy DAN pr.yNaci&' tak ni& sQd.i, ) Na ni&

$ya F&g'ar.& i ni& wi&d.iaa nic o Nactac, )'& cay c.as si .astanawiaa= UWoda N&stnaprawd .ina, W taki&N wod.i& ni& ogQ wytr.yaP .$yt dugoV, (aita iF

$ya .akopotana i ni&p&wna, Co powinna .ro$iP C.y w ogA'& coko'wi&k powinnaro$iP C.y oni naprawd potr.&$uNQ poocy?y'iOy ni&da'&ko r&stauracNi . wi&'ki okn& wycod.Qcy na Zatok i postanowiaw&NOP do Orodka i .o$ac.yP c.y ktoko'wi&k coO ro$i w sprawi& t&go Nactu, Wi&'u 'ud.i na to

patr.yo '&c. po.osta'i o$oNtni, Wprawio ni& to w N&s.c.& wiks.& .akopotani&,r.&c.ni& .apytaa $arana c.y d.woni po NakQO pooc, ) on w.rus.y raionai,

WrAcia do okna i patr.ya na dwi& a& +igurki w wod.i&, 9'ac.&go ws.yscy $y'i tacyo$oNtni ) oF& Na .wariowaa(o 'atac dopi&ro .daa so$i& spraw . t&go Nak trudn& $yo d'a ni& to co .ro$ia,Zusia $arana a$y udostpni i t&'&+on, W tyc dniac ni& $yo N&s.c.& U"11V a'& nas.c.Oci& wi&d.iaa F& N&st tu w r&Noni& Zatoki stacNa StraFy Wy$r.&Fa i poprosiat&'&+onist o poQc.&ni& . nii, ?ard.o i u'Fyo gdy usys.aa F& ratownik potraktowaoN& .gos.&ni& $ard.o powaFni&, ZnaNdowa'i si w ni&$&.pi&c.&/stwi&, B$s&rwowaakut&r StraFy Wy$r.&Fa pd.Qcy po .atoc& i ratownikAw wyciQgaNQcyc F&g'ar.y na pokad,Ty co naprawd po.ostao w& ni& po ty wydar.&niu N&st paiP o ty Nak inni si.acowywa'i i Nak Na wt&dy si c.ua, Ci inni o$s&rwator.y wydawa'i si ni& .aint&r&sowanii ni& .ro$i'i nic $y poAc, Ic r&akcN& spowodoway F& .rod.iy si w& ni& wQtp'iwoOciutrudniaNQc& i podNci& odpowi&dni&go d.iaania, Gi&dy pAXni&N studiowaa psyco'ogispo&c.nQ .daa so$i& spraw iF wAwc.as na wy$r.&Fu Zatoki San >ranciscodoOwiadc.ya w p&ni d.iaania U&+&ktu wid.aV= o$&cnoOP innyc wyraXni& ni&.aint&r&sowanyc wid.Aw utrudnia i ro.str.ygnici& t&go c.y $ya to sytuacNa .agraFaNQcaFyciu i c.y winna ud.i&'iP poocy,

Ho$in D, )k&rt uko/c.ya sua cu 'aud& . naNwyFs.y wyrAFni&ni& pr.yp, tu,i'o.o+owi& opiniodawcy c.y pisar.& ogQ wi&'& int&r&suNQc&go powi&d.i&P o takic

sytuacNac a N&O'i ni& oni to . p&wnoOciQ nas.& $a$ci&, Taka QdroOP N&st pows.&cni&okr&O'ana Nako .drowy ro.sQd&k, W&Xy pr.ykad gdy 'ud.i& ni& int&rw&niuNQ w sytuacNacwyagaNQcyc ud.i&'&nia poocy inny tak Nak to $yo w pr.ypadku i&s.ka/cAw os)ng&'&s ktAr.y .ignorowa'i w&.wania o pooc docod.Qc& . FAt&go dou, Zdrowyro.sQd&k podpowiada na F& us.Q oni i&P Naki&O wady oso$owoOciow&= . p&wnoOciQnora'ny .ani&pokoNony c.owi&k postanowi$y wykonaP tak ni&wi&'ki krok Naki N&st.at&'&+onowani& na po'icN, (odo$ni& poyO'y o asowy sao$ANstwi& w on&stownktAr& pr.yciQgno uwag &diAw, WyNaOni&nia ro.ciQgay si od ana'i.y t.w, dia$o'ic.n&N&sNanistyc.n&N i oso$ist&N wad.y ia on&sa do sp&ku'acNi or.&kaNQc&N F& 'ud.i& ktAryc

pr.yciQgnQ do swoN&go ku'tu usi&'i posiadaP Naki&O ni&prawidowoOci oso$owoOciow& idQFyP do saod&strukcNi, %istoria a t&nd&ncN do powtar.ania si, dy pis.&y t& sowa

podo$ny ciQg t&orii wysnuwa si pr.y oka.Ni poFaru w Waco w T&ksasi& gd.i&osi&d.i&siciu s.&Ociu wy.nawcAw apoka'iptyc.n&go ku'tu .nan&go Nako S&kta9awidowcAw od&$rao Fyci& so$i& i swoi d.i&cio, I wt&dy i t&ra. ow& sp&ku'acN& sQ

prawi& w caoOci ni&prawd.iw& 'u$ w naN'&ps.y ra.i& nadi&rni& upros.c.on&,

i& osQd.aNci& nas X'&, &st&Oy pr.&konani F& o .acowaniu spo&c.ny oFnQ si sporodowi&d.i&P od +i'o.o+Aw opiniodawcAw pisar.y c.y $a$P i w t&N ksiQFc& $d.i&y c.stoc.&rpa'i cytaty .& ws.ystkic tyc XrAd& @. wyNQtki& nas.yc $a$P4, &dnakF& odwoywani&si do nic wiQF& si . p&wnQ trudnoOciQ= stosunkowo c.sto ni& .gad.aNQ si on& id.yso$Q i ni& N&st atwo okr&O'iP ktAr& . nic sQ prawd.iw&,Zo$ac.y co QdroOP 'udowa a do powi&d.&nia o c.ynnikac ktAr& d&cyduNQ o ty Nak

$ard.o 'u$iy innyc 'ud.i, Z N&dn&N strony wi&y .& Uptaki . t&go sa&go gnia.da tr.yaNQsi ra.&V, Skania nas to do pr.yponi&nia so$i& ws.ystkic tyc pr.ypadkAw gdy dar.yysypatiQ i pr.&$yway wOrAd 'ud.i ktAr.y aNQ to sao pocod.&ni& i .aint&r&sowania,

i&ni&N c.as& pociQga nas coO wrc. pr.&ciwn&go, CAF N&st wic prawd.iw&

(odo$ni& c.y wi&r.yy w to iF UCo . oc.u to i . yO'iV F& Ui&o$&cnoOP sprawia iF s&rc&na$r.i&wa c.uoOciQV F& Ui&nawiOP pustos.yV 'u$ iF Ui&.d&cydowany N&st ostatniV I kto

potra+i powi&d.i&P c.y asakra w on&stown wydar.ya si d'at&go F&= a4 wi&'&$n&uon&sowi udao si poni&waF pr.yciQgnQ do si&$i& 'ud.i .naNduNQcyc si w stani&d&pr&sNi $4 N&dyni& 'ud.i& . t&nd&ncNai do saod&strukcNi doQc.aNQ do wy.na/ ku'towyc

c4 on&s $y tak si'nQ &sNanistyc.nQ i cary.atyc.nQ oso$Q F& nikt naw&t si'nani&d&pr&syNna N&dnostka Nak ty 'u$ ktoO . nas ni& opar$y si N&go wpywowi d4 'ud.i&ktAr.y odcinaNQ si od spo&c.&/stwa sQ s.c.&gA'ni& podatni na wpyw spo&c.ny &4wystQpiy tu ws.ystki& t& powody N&dnoc.&Oni& +4 Fadn& . powyFs.yc tuac.&/ t&go ni&wyNaOnia

-ilozo=ia>Zaiast po'&gaP na QdroOci 'udow&N i pr.ysowiac $yP oF& powinniOy.wrAciP si do +i'o.o+Aw i innyc wi&'kic yO'ici&'i a$y u.yskaP odpowi&dX na pytania o'ud.kQ natur i kons&kw&ncN& wpywu spo&c.n&go, W istorii psyco'ogii +i'o.o+iQ stanowiaistotn& XrAdo wg'Qdu w natur 'ud.kQ, &st wi&'u +i'o.o+Aw ktAr.y doQc.y'i do

psyco'ogAw $y wspA'ni& odpowi&d.i&P na waFn& psyco'ogic.ni& pytania o istot

OwiadooOci @np, 9&nn&tt 1""14 c.y o to Nak 'ud.i& +oruuNQ pr.&konania dotyc.Qc& Owiata


31/503

spo&c.n&go @np, i'$&rt 1""14, C.as& N&dnak ni& .gad.aNQ si .& so$Q rAwni&F wi&'cyyO'ici&'& i trudno N&st okr&O'iP ktAry . nic a racN,

)$y u.yskaP N&dno.nac.n& usta'&nia psyco'ogowi& spo&c.ni stawiaNQc wi&'& takicsayc pyta/ Nak +i'o.o+owi& i twArcy QdroOci 'udow&N usiuNQ ro.str.ygnQP N& naukowo,

Tak Nak +i.yk r&a'i.uN& &ksp&ry&nty ktAr& t&stuNQ ipot&.y dotyc.Qc& natury Owiata+i.yc.n&go tak psyco'ogowi& spo&c.ni pr.&prowad.aNQ &ksp&ry&nty $y pr.&t&stowaPipot&.y dotyc.Qc& natury Owiata spo&c.n&go, AwnQ pr.yc.ynQ sprawiaNQcQ iF a+ory.y'udow& ni&N&dno.nac.ni& okr&O'aNQ Nakic 'ud.i 'u$iy i Naki N&st .wiQ.&k id.yni&o$&cnoOciQ Q sypatiQ N&st to F& istni&NQ .ara.& warunki powoduNQc& iF ptaki . t&gosa&go gnia.da 'ataNQ ra.& Nak i taki& ktAr& sprawiaNQ F& pr.&ciwi&/stwa si

pr.yciQgaNQ podo$ni& p&wn& warunki doprowad.aNQ do t&go F& ni&o$&cnoOP sprawia iF s&rc&na$r.i&wa c.uoOciQ inn& natoiast iF co . oc.u to i . yO'i, Tak wic o$a wyNaOni&nia sQ

prawd.iw&, )'& c.y wystarc.aNQco do$r& i&.up&ni&, (oni&waF N&O'i naprawd cc&y.ro.ui&P 'ud.ki& .acowani& to ni& wystarc.y na wi&d.i&P F& o$a wyNaOni&nia sQ

prawd.iw&, &dny . .ada/ psyco'oga spo&c.n&go N&st .aproN&ktowani& wystarc.aNQco

wyra+inowan&go &ksp&ry&ntu a$y stwor.yP sp&cy+ic.n& sytuacN& ktAr& po.wo'Q wyNaOniPco w dany pr.ypadku N&st .asadn&, W.$ogaca to .ro.ui&ni& natury 'ud.ki&N i po.wa'a+oruowaP dokadni&Ns.& pr.&widywania gdy .nay NuF k'uc.ow& &'&&nty doinuNQc&NsytuacNi, W ro.d.ia'& 2 oAwiy $ard.i&N s.c.&gAowo naukow& &tody $ada/ stosowan&

pr.&. psyco'ogAw spo&c.nyc,

Psychologia spoeczna a inne na&i spoeczne

Zaint&r&sowani& .acowani& spo&c.ny N&st wspA'n& wi&'u inny dyscyp'ino . krgunauk spo&c.nyc Nak socNo'ogia &konoia i nauki po'ityc.n&, GaFda . nic .aNuN& siwpyw& c.ynnikAw spo&c.nyc i socNa'nyc na 'ud.ki& .acowani&, Istni&NQ N&dnak istotn&rAFnic& id.y psyco'ogia spo&c.nQ a innyi naukai spo&c.nyi spowodowan&ana'i.owani& tyc sayc .Nawisk na rAFnyc po.ioac, (syco'ogia spo&c.na N&stc.OciQ psyco'ogii tot&F N&N .aint&r&sowania konc&ntruNQ si na pos.c.&gA'nyc N&dnostkackadQc nacisk na psyco'ogic.n& proc&sy pr.&$i&gaNQc& w s&rcu i uyO'&, a pr.ykad a$y.ro.ui&P d'ac.&go 'ud.i& raniQ si w.aN&ni& w sposA$ .ai&r.ony psyco'ogowi&spo&c.ni int&r&suNQ si proc&sai psyco'ogic.nyi urucaiaNQcyi agr&sN, 9o Naki&gostopnia agr&sNa N&st popr.&d.ona stan& +rustracNi C.y +rustracNa N&st do t&go koni&c.na&F&'i 'ud.i& c.uNQ si s+rustrowani to w Nakic warunkac po+o'guNQ so$i& popr.&. otwart&agr&sywn& d.iaania aki& c.ynniki ogQ pr.&s.kod.iP s+rustrowan&N N&dnostc& wagr&sywny .ar&agowaniu C.y po.a +rustracNQ rAwni&F inn& c.ynniki ogQ spowodowaP

agr&sN @Bdpowi&d.i na t& pytania .awart& sQ w ro.d.ia'& 124,Inn& nauki spo&c.n& sQ $ard.i&N skonc&ntrowan& na c.ynnikac socNa'nyc &konoic.nyc

po'ityc.nyc i istoryc.nyc ktAr& wpywaNQ na 'ud.ki& .acowani&, SocNo'ogia napr.ykad int&r&suN& si takii .agadni&niai Nak= k'asa spo&c.na struktura spo&c.na iinstytucN& spo&c.n&, i& Awi si pr.y ty F& poni&waF spo&c.&/stwo twor.Q 'ud.i&. koni&c.noOci wic wystpuN& nakadani& si o$s.arAw .aint&r&sowa/ socNo'ogii i

psyco'ogii spo&c.n&N, Awn& rAFnic& sQ nastpuNQc&= socNo'ogia ni& .aNuNQc sipsyco'ogiQ N&dnostki .i&r.a do konc&ntracNi na ska'i akro t&N ktAra dotyc.y ca&gospo&c.&/stwa, CoP socNo'ogowi& tak Nak psyco'ogowi& spo&c.ni int&r&suNQ si.acowani& agr&sywny istni&N& wiks.& prawdopodo$i&/stwo iF socNo'ogowi& .aNQ

si ty d'ac.&go w pos.c.&gA'nyc spo&c.noOciac wystpuNQ rAFn& po.ioy i rod.aN&agr&sNi wOrAd N&N c.onkAw, )'$o d'ac.&go wskaXnik ord&rstw w Stanac N&st .nac.ni&


32/503

wyFs.y niF w Ganad.i& ) w o$r$i& StanAw d'ac.&go wskaXnik ord&rstw wystpuNQcyw p&wnyc k'asac spo&c.nyc N&st wyFs.y niF w innyc W Naki sposA$ .iany spo&c.n&sQ .wiQ.an& .& .ianai w agr&sywny .acowaniu

HAFnica id.y psyco'ogiQ spo&c.nQ a innyi naukai spo&c.nyi odnos.Qca si do

ana'i.owan&go po.iou .Nawiska od.wi&rci&d'a innQ rAFnic to co prA$uNQ on& wyNaOniP,C&'& psyco'ogii spo&c.n&N N&st okr&O'&ni& uniw&rsa'nyc waOciwoOci natury 'ud.ki&NktAr& powoduNQ iF kaFdy ni&.a'&Fni& od k'asy spo&c.n&N c.y ku'tury N&st podatny nawpyw spo&c.ny, Zakada si na pr.ykad F& prawa r.Qd.Qc& r&'acNai id.y +rustracNQ aagr&sNQ sQ prawd.iw& d'a wiks.oOci 'ud.i a ni& ty'ko d'a c.onkAw Naki&NO k'asy spo&c.n&Ngrupy wi&kow&N c.y rasy, (syco'ogia spo&c.na N&st odQ naukQ ktAra do ni&dawnaro.wiNaa si gAwni& w Stanac ZN&dnoc.onyc powoduN& to F& wi&'& N&N usta'&/ ni& .ostao

N&s.c.& pr.&t&stowanyc w innyc ku'turac $y stwi&rd.iP c.y r.&c.ywiOci& sQ on&uniw&rsa'n&, C&'& psyco'ogAw spo&c.nyc N&st dotarci& do takic praw, Tot&F stopniowogdy &tody i t&ori& s+oruowan& pr.&. a&ryka/skic psyco'ogAw spo&c.nyc sQ

pr.&Nowan& pr.&. psyco'ogAw spo&c.nyc . Europy ).Ni )+ryki Lrodkow&go Wscodu i

)&ryki (oudniow&N dowiaduN&y si cora. wic&N o ty w Naki&N i&r.& t& prawa sQuniw&rsa'n&, W ko'&Nnyc ro.d.iaac pr.&dstawiy pr.ykady takic i&d.y ku'turowyc

$ada/,

Psychologia spoeczna a psychologia oso"o$o#ci

W o$r$i& psyco'ogii wystpuNQ takF& inn& dyscyp'iny ktAr& Nak psyco'ogia spo&c.na int&r&suNQ si $adani& N&dnost&k i t&go d'ac.&go d.iaaNQ on& tak a ni& inac.&NnaNwaFni&Ns.Q . nic N&st waOni& psyco'ogia spo&c.na, (oni&waF psyco'ogia oso$owoOci i

psyco'ogia spo&c.na aNQ .& so$Q wi&'& wspA'n&go poocna oga$y $yP prA$aokr&O'&nia c.y si rAFniQ psyco'ogia spo&c.na i psyco'ogia oso$owoOci w swy

pod&NOciu i .aint&r&sowaniac,

&O'i postpuN&s. Nak wiks.oOP 'ud.i to ana'i.uNQc pr.ykady pr.&dstawion& na poc.Qtku t&goro.d.iau i yO'Qc o nic Nako o .dar.&niac ktAr& NuF .as.y .ac.ynas. si na wstpi&.astanawiaP nad siQ sa$yi punktai c.y kaprysai oso$owoOci .aangaFowanyc w touc.&stnikAw,dy 'ud.i& .acowuNQ si intryguNQco 'u$ d.iwac.ni& natura'na N&st prA$a usta'&nia t&go

Naki& to &'&&nty ic oso$owoOci wy.wa'aNQ u nic o$s&rwowan& .acowania, 9'ac.&goi&s.ka/cy os )ng&'&s ni& w&.wa'i po'icNi ki&dy sys.&'i woani& o pooc Wiks.oOP .nas .akada iF pr.yc.ynQ $ya ic oso$owoOP 'u$ .ad.iaa kaprys ktAry spowodowa F&

ni& ud.i&'i'i poocy, Co to ogo $yP i&ktAr.y . nas sQ s.&+ai inni .aO podwadnyini&ktAr.y sQ .ucwa'i a inni ni&Oia'i sQ tacy co d.iaaNQ spo&c.ni& i sQ &goiOci, Tak towaOni& wyg'Qda, ) gdy$y poyO'&P inac.&N= Nak $yO odpowi&d.ia na pytani& c.y ccia$yOa$y $y'i oni twyi pr.yNaciAi 'u$ opi&kunkai twoic d.i&ci

(syco'ogowi& .aNuNQcy si oso$owoOciQ .asadnic.o konc&ntruNQ swoNQ uwag na rAFnicacindywidua'nyc Nako wyNaOni&niac .acowania spo&c.n&go, a pr.ykad $y wyNaOniPd'ac.&go 'ud.i& w on&stown po.$awi'i Fycia si&$i& i swoN& d.i&ci wypiNaNQc truci.nwydaN& si natura'n& .wrAc&ni& uwagi na ic oso$owoOci, ?yP oF& ws.yscy oni $y'itypai kon+oristyc.nyi 'u$ i&'i sa$Q wo' a oF& $y'i cor.y psycic.ni&,(syco'ogowi& spo&c.ni sQd.Q F& taki& pod&NOci& w.$ogaca ni&co nas.Q wi&d. o

.acowaniu c.owi&ka N&dnak prA$a wyNaOni&nia gAwni& w t&rinac c.ynnikAwoso$owoOciowyc prowad.i do istotn&go ni&doc&niania ro'i gAwn&go XrAda 'ud.ki&go


33/503

.acowania wpywu spo&c.n&go, W ty kont&kOci& waFn& N&st $y paitaP iF to ni&garstka osA$ pop&nia sao$ANstwo w on&stown '&c. prawi& 100^ i&s.ka/cAw t&N wioski,DoFna so$i& wyo$ra.iP F& ws.yscy $y'i psycotykai N&dnak N&st to wysoc&ni&prawdopodo$n&, ?ard.i&N u.asadniona staN& si koni&c.noOP .ro.ui&nia siy i wpywu takcary.atyc.n&go c.owi&ka Nak i on&s i t&go co powoduN& F& rAFn& oso$y staNQ si tak

podatn& na Aw wpyw @.o$, ryP, 1,14,

T& dwa rAFn& pod&NOcia oFna naN'&pi&N .i'ustrowaP konc&ntruNQc si na $ard.i&N cod.i&nnypr.ykad.i&, (r.ypuOPy iF .atr.ya&O si w pr.ydroFn&N r&stauracNi na kaw i kawa&kciasta, (r.ycod.i k&'n&rka $y pr.yNQP .aAwi&ni& N&dnak ty as. trudnoOci . wy$or&ciastka, dy si .astanawias. k&'n&rka ni&ci&rp'iwi& postukuN& dugopis& w $'oc.&k.aAwi&/ spog'Qda w su+it patr.y na ci&$i& wi'ki& aF wr&s.ci& wyr.uca . si&$i&= UBcni& og tu w ko/cu spd.iP ca&go dnia;V

r!nice indywidualne: skadniki osobowoci kt!re odr!niaj nas od innych ludzi

aki& sQ twoN& wnioski dotyc.Qc& t&go wydar.&nia W kon+rontacNi . takQ sytuacNQ wiks.oOP'ud.i sQd.i F& k&'n&rka N&st ni&god.iwQ 'u$ ni&pr.yN&nQ oso$Q, (r.ypuOPy N&dnak F& N&stona saotnQ atkQ i ni& spaa caQ noc . powodu pac.u sw&go naNods.&go d.i&cka ktAr&ci&rpi na $o'&snQ Oi&rt&'nQ coro$ F& N&N saocAd .osta ro.$ity w drod.& do pracy ona.aO ni& a poNcia skQd w.iQP pi&niQd.& na N&go napraw F& ki&dy wr&s.ci& pr.ys.a dor&stauracNi dowi&d.iaa si iF N&N wspApracownik N&st .$yt piNany $y pracowaP co wyagaod ni&N o$sugi dwukrotni& wiks.&N 'ic.$y stoAw niF .wyk'& F& s.y$ki& .&$rani&.aAwi&nia d'a kucni powstr.yuN& pr&t&nsN& kucar.a pod N&N adr&s&, ?yP oF&dysponuNQc caoOciQ t&N in+oracNi .r&widowa$yO swAN sQd i dos.&d$yO do wniosku F& toni&koni&c.ni& .a oso$a ni& rAFni si od innyc '&c. N&dyni& .naNduN& si w stani&ni&.wyk&go str&su, >akt& N&dnak po.ostaN& F& prA$uNQc .na'&XP wyNaOni&ni& c.yN&goO.acowania w .oFon&N sytuacNi wiks.oOP 'ud.i stwi&rd.i iF iao ono wi&'& wspA'n&go .oso$owoOciQ tyc ktAr.y ta d.iaa'i, I t&n +akt c.sto poiNany N&st waFny d'a

psyco'oga spo&c.n&go Nako F& a to duFy wpyw na .acowania 'ud.i w kontaktac .innyi, WracaNQc do powyFs.&go pr.ykadu sposA$ w Naki .ar&aguN&s. na k&'n&rk N&stwyra.& t&go Nak int&rpr&tuN&s. N&N .acowani& w.g'd& si&$i&,

(odsuowuNQc a$y wyNaOniP .acowani& spo&c.n& psyco'ogia spo&c.na sytuuN& siid.y N&a

aronson - psychologia społeczna

Documents