arsimi profesional programi mësimor - bq-portal.de · kompetenca që lidhen me modulin “teknikat...

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

ARSIMI PROFESIONAL

Programi mësimor (Modulet profesionale)

Instalues i ujësjellësit

dhe kanalizimit Shkalla III

2

Redaktorë profesional:

Mr. Art. Luljeta Belegu Demjaha, zyrtare në Sektorin për Arsim Profesional, MASHT

Alqi Mustafai, Ekspert i Arsimit Profesional, Instituti i Studimeve Pedagogjike në Tiranë

Ballinën e punoi:

Mr. Art. Bujar Demjaha

Shtypi:

...

3

Udhezimi sdministrativ

4

I. Parathënie

Nё kuadёr tё reformave nё arsim, Ministria e Arsimit, Shkencёs dhe e Teknologjisё

(MASHT) po zbaton procesin e ndyshimeve edhe nё Arsimin Profesional (AP)...

5

PËRMBAJTJA

I. Parathënie

II. Korniza e programit profesional për profilin “Instalues i ujësjellësit

dhe kanalizimit”, kl. 13

III. Modulet profesionale për profilin “Instalues i ujësjellësit dhe

kanalizimit”, kl. 13

A - Module profesionale të përbashkëta

1. Vizatimi me kompjuter

2. Ndërmarrësia

3. Mbrojtje mjedisi

B – Module profesionale të profilit

1. Trajtimi i ujit të pijshëm

2. Trajtimi i ujrave të zeza

3. Instalimet shtëpiake të gazit

4. Instalimet e rrjetit të brendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastikë

C - Module profesionale zgjedhore

1. Automatikë

2. Teknikat e matjeve

3. Mekanikë teknike 2

IV. Struktura e sistemit të arsimit në Kosovë

7

Korniza e programit

profesional ARSIMI PROFESIONAL


dhe kanalizimit Klasa 13, Shkalla III

8

II. Korniza e programit profesional

Lëmia: Makineri

Profili: Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit

Shkalla: III

Klasa: 13 I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin në profilin Instalues i ujësjellësit dhe

kanalizimit, shkalla III.

1. Struktura e shkollimit për profilin Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, shkalla III

Arsimimi në profilin Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, klasa 13, trajtohet në kuadrin e

shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale, si shkallë e tretë e këtij

shkollimi.

Shkalla e tretë e arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor pas përfundimit të

shkallës së dytë, i përgatit nxënësit për të fituar një nivel më të lartë të kualifikimit

profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës si dhe vazhdimin e studimeve

në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punëtorit të

kualifikuar me shkathtësi të larta dhe mundëson arsimimin e mëtejshëm në shkolla post-

sekondare ose në universitete.

Plani mësimor i profilit Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, shkalla III, është i strukturuar

në lëndë të përgjithshme dhe module profesionale, si më poshtë:

- Lëndët e përgjithshme (të obligueshme) që synojnë formimin shkencor/humanitar të

nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri si dhe vazhdimin e shkollimit të

mëtejshëm.

- Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale (të obligueshme) bëjnë konsolidimin te

nxënësit, të koncepteve shkencore për proceset teknike-teknologjike që lidhen me

profesionin e instaluesit të ujësjellësit dhe kanalizimit, si dhe i aftësojnë ata me

kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës.

- Lëndët e përgjithshme zgjedhore lehtësojnë orientimin e nxënësve për shkollim të

mëtejshëm dhe i ndihmojnë ata në plotësimin e kërkesave të pranimit në universitete.

- Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale zgjedhore mundësojnë ngritjen e nivelit

profesional të nxënësve në profesionin e Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit për profilin Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit,

shkalla III.

Qëllimi kryesor i shkollimit për profilin Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, shkalla III,

është zhvillimi i mëtejshëm i personalitetit të nxënësve per t’u integruar në një shoqëri

demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e

punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe

zhvillimi i mëtejshëm te nxënësit i ndjenjës së vetbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në

marrjen e vendimeve, nxitja e gadishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u

zhvilluar individualisht në drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale.

Për të realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkollimi profesional në shkallën III, si

vazhdimësi e shkallës I dhe shkallës II, tu krijojë nxënësve:

9

- Mundësi të përshtatshme për të nxënë pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë

fizike e mendore;

- Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe

qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme per të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit

e trajnimit profesional të mëtejshëm;

- Kushte për të njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në

përputhje me standardet ndërkombëtare;

- Kushte për tu njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës,

në fushën e punimeve për instalimet e ujësjellësit dhe kanalizimit;

- Lehtësi për të kuptuarit e mjedisit shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si

dhe për të qenë të vetëdijshëm per rolin që mund të luajnë në shoqëri.

- Mbështetje për të zhvilluar ndjenjen e disiplines, kuriozitetin itelektual dhe vlerat morale;

- Kushte për tu zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të

ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme profesionale.

- Mbështetje pёr tё çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre dhe për të marrë

përgjegjësi në proçesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional.

- Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe besimit të ndërsjelltë nëpërmjet

përvojës së punës praktike.

- Mundësi për tu njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në

kontekstet e integrimit Europian.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi për profilin Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit,

shkalla III.

Shkollimin profesional për Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, shkalla III mund ta ndjekin

të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses shkallën II të këtij profili

profesional dhe zotërojnë aftësi shëndetsore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të

vazhduar më tej shkollën e mesme të lartë.

Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur profilin profesional të instaluesit të ujësjellësit

dhe kanalizimit, shkalla III, janë më të larta se sa kapacitetet reale të shkollave profesionale,

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime të veçanta me

kritere pranimi të posaçme për këto shkolla.

4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit në

shkallën III, i lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit post-sekondar për arritjen e nivelit të

teknikut në punimet e instalimeve të ujësjellësit dhe kanalizimit si dhe mundëson kalimin e

tyre në studime universitare.

5. Mundësitë e punësimit

Shkollimi në profilin Instalues i ujsëjellësit dhe kanalizimit, shkalla III, në vazhdimësi të

shkallës I dhe II të këtij profili, i referohet punimeve të ujësjellësit dhe kanalizimit në

sektorin e ndërtimeve që janë aktuale dhe shihen me përparësi për të ardhmen në tregun e

Kosovës. Nisur nga këto, instaluesi i ujësjellësit dhe kanalizimit i shkallës III mund të

punësohet në ndërmarrje që kryejnë ndërtime apo riparime në instalimet e ujësjellesit dhe

kanalizimit, ose mund të vetëpunësohet në këtë sektor duke vepruar sipas kërkesave të

klientëve. Si instaluesi i ujësjellësit dhe kanalizimit me shkathtësi të larta, në përfundim të

10

këtij shkollimi dhe pas një përvoje pune, nxënësi mund të krijojë një bisnes të vetin në këtë

sektor dhe të punësojë të tjerë në të.

II. Kompetencat që fitojnë nxënësit në përfundim të shkollimit për profilin Instalues i

ujësjellësit dhe kanalizimit, shkalla III.

1. Kompetencat e përgjithshme

Ndjekja e shkollimit në profilin Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, shkalla III, do të

zhvillojë akoma më tepër te nxënësit kompetencat e përgjithshme të fituara në shkallën I dhe

shkallën II, të cilat do t’i shërbejnë atij në përvetësimin me më efektivitet të programit

mësimor, në zhvillimin në nivel më të lartë të kompetencave profesionale, si dhe në

integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Kështu,

nxënësi do të jetë i aftë:

- Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe për argumentuar opinionet për çështje të ndryshme.

- Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

mbledhjes dhe shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal

dhe profesional.

- Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të

ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale

dhe shoqërore.

- Të nxisë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të

zgjidhjeve efektive dhe efiçiente të problemeve që do të ndeshë në kontekstin profesional,

personal dhe shoqëror.

- Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kuadrin e

integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.

- Të tregojë vet-kontroll dhe pavarësi në vendim-marrje gjatë ushtrimit të veprimtarisë së

tij profesionale.

- Të organizojë drejt proçesin e të nxënit e tij dhe të shfaqë gadishmërinë e vullnetin për një

të nxënë që do të zgjatë gjithë jetën.

- Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara.

- Të kryejë vlerësime dhe vet-vlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të

përmirësuar dhe çuar më tej arritjet.

2. Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit njëvjeçar në profilin profesional Instalues i

ujësjellësit dhe kanalizimit, shkalla III, nxënësi do të zhvillojë në një nivel më të lartë

kompetencat profesionale të fituara në shkallën II të këtij profili, si dhe do të aftësohet të

ushtrojë kompetenca të tjera që lidhen me modulet profesionale të detyruara, si më poshtë:

- Të përdorë kompjuterin për paraqitjen grafike të detaleve të ndryshme, në nivelin e

pranuar ndërkombëtarisht (ECDL).

- Të paraqesë informatat dalëse nga procesi i vizatimit me kompjuter.

- Të bëjë përgatitjen e dokumentacionit teknik me ndihmën e kompjuterit.

11

- Të përcjellë dhe trajtojë gjendjen kimiko-biologjike të ujit të pijshëm.

- Të mirëmbajë impjantet për trajtimin e ujit të pijshëm.

- Të mirëmbajë stacionin e pompimit të ujit të pijshëm.

- Të mbikqyrë punën dhe mirëmbajë pajisjet për pastrimin mekanik të ujrave të zeza.

- Të trajtojë pastrimin biologjik dhe kimik të ujrave të zeza.

- Të mirëmbajë stacionin e pompimit të ujrave të zeza.

- Të mirëmbajë rregullatorët e shtypjes së gazit.

- Të dimensionojë rrjetin shpërndarës të gazit.

- Të zbatojë masa parandaluese të aksidenteve nga instalimet e gazit.

- Të instalojë rrjetin shtëpiak të gazit.

- Të lidhë rrjetin me shpenzuesit e gazit (aparatet për ngrohje, kalldajen etj).

- Të lexojë dhe vizatojë skema të instalimeve të gazit.

- Të lexojë dhe vizatojë skema të montimit të rezervuarëve të gazit.

- Të lexojë dhe vizatojë skema të ngrohjes qëndrore etazhe me lëndë djegëse të gaztë.

- Të instalojë rrjetin e mbrendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastik.

- Të ruajë dhe mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës.

- Të kujdeset për mjedisin e punës.

- Të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të mbrojtjes në punë.

- Të kryejë veprime që lidhen me funksione udhëheqëse të ndërmarrjes.

- Të ndërmarrë veprimtari për ruajtjen e mjedisit të punës.

Nëse nxënësi përzgjedh edhe module profesionale zgjedhore nga ato të cilat i përmban plani

mësimor, ai do të ketë mundësinë të përfitojë edhe kompetenca të tjera që lidhen me këto

module, si më poshtë:

Kompetenca që lidhen me modulin “Automatikë“:

- Të interpretojë skemat e sistemit të rregullim automatik (SRA) në instalimet termo-

hidraulike

- Të analizojë funksionin e matësve dhe treguesve të madhësive elektro-mekanike

- Të analizojë funksionin e dedektorëve të gabimit dhe elementeve egzekutuese

- Të montojë rregullatorë të ndryshëm në instalime termo-hidraulike dhe interpretojë

funksioninimin e tyre

Kompetenca që lidhen me modulin “Teknikat e matjeve“:

- Të analizojë madhësitë, njësitë dhe instrumentet matëse në sistemet termo-hidraulike.

- Të përdorë drejt instrumentet matëse

- Të matë lagështinë e ajrit

- Të matë shtypjen e ajrit në kanalin e ventilimit

- Të matë parametrat e gazrave në dalje të kaldajës

- Të interpretojë saktësinë e instrumenteve matëse

- Të bëjë kontrollin e saktësisë së manometrit

Kompetenca që lidhen me modulin “Mekanika teknike 2“:

- Të interpretojë konceptet themelore të kinematikës së trupit të ngurtë.

- Të interpretojë konceptet themelore të dinamikës së trupit të ngurtë.

12

III. Plani mësimor për profilin Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, klasa 13

Shënim: Krediti është njësi matëse e ngarkesës mësimore të moduleve profesionale dhe një

kredit është i barabartë me përafërsisht 6 orë mësimore.

Raportet kohore:

Lëndët e përgjithshme (të obligueshme) 34,4%

Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale (të obligueshme) 53,1%

Lëndët e përgjithshme (zgjedhore) dhe modulet profesionale (zgjedhore) 12, 5%

IV. Udhëzime për zbatimin e kornizës së programit mësimor

Lëndët e përgjithshme janë të njëjta për të gjitha profilet arsimore dhe programet e detajuara

të tyre parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT.

Viti mësimor përmban 32 javë mësimore.

Java mësimore ka 32 orë mësimore.

Një orë mësimore ka një kohëzgjatje prej 45 minutash.

Nr LENDET DHE MODULET

MESIMORE

KLASA 13

Shkalla III

Orë në javë Orë në vit (kredite)

A Lëndë të përgjithshme 11 352

1 Gjuhë dhe komunikim (gjuhë amtare) 3 96

2 Gjuhë angleze 3 96

3 Matematikë 2 64

4 Teknologji e informimit dhe komunikimit 3 96

B Module të teorisë dhe praktikës profesionale 17 544

B1 Module profesionale të përbashkëta 7 224

1 Vizatimi me kompjuter 2 64 (10)

2 Ndërmarrësia 3 96 (16)

3 Mrojtje mjedisi 2 64 (10)

B2 Module profesionale të profilit 10 320

1 Trajtimi i ujit të pijshëm 3 96 (16)

2 Trajtimi i ujrave të zeza 2 64 (10)

3 Instalimet shtëpiake të gazit 3 96 (16)

4 Instalimet e rrjetit të brendshëm të ujësjellësit

me gypa alumino-plastikë

2 64 (10)

C Lëndë dhe module zgjedhore (2 lëndë ose

module të obligueshme) 4 128

1 Automatikë 2

64 orë ose 10 kredite

64 orë ose 10 kredite

2 Teknikat e matjeve 2

3 Mekanikë teknike 2 2

4 Matematikë 2

5 Fizikë 2

6 Kimi 2

7 Biologji 2

8 Histori 2

9 Sociologji 2

10 Ekonomi 2

11 Gjuhë gjermane 2

Shuma e orëve javore dhe vjetore 32 1024

13

Si njësi e ngarkesës mësimore për modulet mësimore do të përdoret koncepti i kreditit i cili

do të jetë i barazvlefshëm me 6 orë mësimore.

Rekomandohet që modulet profesionale teorike-praktike (të obligueshme) për klasën 13 të

realizohen në përputhje me renditjen e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në

vartësi të kushteve dhe situatave specifike në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të

renditjes së trajtimit të moduleve mësimore, gjithnjë duke synuar të mos dëmtojnë proçesin e

përvetësimit të tyre.

Plani mësimor përmban gjithashtu 3 module profesionale zgjedhore si dhe 8 lëndë të

përgjithshme zgjedhore, nga të cilat nxënësit janë të obliguar të zgjedhin vetëm dy prej tyre,

sipas kësaj skeme:

Zgjedhja e parë: 2 module profesionale zgjedhore.

Zgjedhja e dytë: 2 lëndë të përgjithshme zgjedhore.

Zgjedhja e tretë: 1 modul profesional zgjedhor dhe 1 lëndë e përgjithshme zgjedhore.

Shkollat profesionale duhet të orientojnë nxënësit në lidhje me përparësitë që u krijojnë atyre

modulet apo lëndët zgjedhore për vazhdimësinë e shkollimit në drejtime të caktuara. Nxënësit

propozojnë modulet profesionale zgjedhore ose lëndët e përgjithshme zgjedhore të cilat kanë

dëshirë të ndjekin, nisur nga interesat e tyre individuale, por është shkolla profesionale që

vendos përfundimisht se cilat prej tyre do të përmbajë programi i shkollës. Për të vendosur se

cilat module zgjedhore e lëndë zgjedhore do të ofrohen gjatë klasës 13, shkolla profesionale

do të konsiderojë kërkesat individuale të nxënësve, kushtet e shkollës, kualifikimin e

mësimdhënësve, mundësitë e ndarjes së nxënësve në grupe me madhësi të pranueshme, etj.

Mbështetur në përshkruesit e moduleve profesionale mësuesit do të përgatisin plane më të

hollësishme ku do të parashtrohen veprimtaritë mësimore konkrete. Njëkohësisht, ata do të

përgatisn instrumentat e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e

moduleve.

Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të shkallës III të përgatitjes në Profilin

Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, do të organizohet në formë provimesh të fokusuara në

tri drejtime kryesore:

- Provimi për lëndët e kulturës së përgjithshme (të obligueshme);

- Provimi i integruar për teorinë profesionale (të obligueshme);

- Provimi i integruar për praktikën profesionale (të obligueshme).

Rezultatet e provimeve përfundimtare do të pasqyrohen në Diplomën e maturës

profesionale.

Modalitetet e vlerësimit të nxënësve me nota, të provimeve përfundimtare dhe të përmbajtjes

së diplomës, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike.

Mësuesit e moduleve të teorisë dhe praktikës profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin

forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin maksimalisht të nxënit aktiv të

nxënësve dhe të çojnë në krijimin te ata të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe

të qëndrueshme.

E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proçes analize fillestare

i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i përgatitjes së mëparshme të

nxënësve, përmbajtja e hollësishme e moduleve profesionale, shkalla e integrimit të tyre me

lëndët e përgjithshme dhe me njëri-tjetrin, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë

reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimdhënëse etj. Për këtë planifikim duhet

një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues e mësimdhënës të shkollës.

Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proçes të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja

e vazhdueshme e nxënësve me rezultatet e të mësuarit që përmbajnë përshkruesit e moduleve

14

si dhe me shkallën e përmbushjes nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm

motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësuesit.

Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit.

Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në

shkollën profesionale që përgatit instalues të ujësjellësit dhe kanalizimit të shkallës III.

Mësuesit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë

teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës,

punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format

bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të

nevojshme për të përballuar me sukses vështirësitë që kanë të bëjnë me veprimtarinë

profesionale si instalues i ujësjellësit dhe kanalizimit, me vazhdimin e shkollimit të

mëtejshëm në universitet si dhe dhe veprimtarinë shoqërore si qytetar.

Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk

ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna

kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë

të ardhshëm.

Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësuesit, në

konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për

kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e

problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj.

Rekomandohet që në trajtimin e rezultateve mësimore teorike të moduleve të përdoren

kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në ato praktike të

përdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur

e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë

aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në stadet përmbyllëse të

shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i

mjediseve të simuluara të punës.

Gjatë trajtimit të moduleve të përgjithshme profesionale mësuesit duhet të përzgjedhin sa më

shumë të jetë e mundur shembuj dhe ilustrime konkrete nga profesioni i instaluesit të

ujësjellësit dhe kanalizimit. Po kështu, detyrat që u jepen nxënësve duhet të pasqyrojnë

zhvillimet dhe problemet në këtë profesion.

Përsa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente

vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe të

pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai

përfundimtar, ku format, metodat dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga

vetë mësuesit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku rezultatet e

nxënësve krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e

mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Metodat dhe

instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat

me shkrim, vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit të veprimtarive praktike e

të produkteve të punës, projekte për vlerësimin etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit

duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësuesi përzgjedh ato që janë

më të përshtatshmet, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve

përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet

përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, të

testuara në situata pune reale apo të simuluara.

Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e

metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e

mësuesit nga lektor i thjeshtë, në një moderator, mbikqyrës, nxitës dhe vlerësues i

veprimtarisë së nxënësve.

15

Modulet profesionale ARSIMI PROFESIONAL


dhe kanalizimit Klasa 13, Shkalla III

17

III. Modulet profesionale.

A - Modulet profesionale të përbashkëta

PËRSHKRUESI I MODULIT

“Vizatimi me kompjuter”

(AutoCAD)

Lëmia: Të gjitha lëmitë

Profili: Të gjitha profilet

Shkalla: III

Klasa: 13

Numri i modulit B1 – 1

Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul teoriko-praktik që aftëson nxënësit të përdorin programin

AutoCAD për të realizuar me kompjuter vizatime të ndryshme që

lidhen me profesionin për të cilin ata po aftësohen.

Kohëzgjatja e

modulit

64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit).

Rekomandohet 20% Teori, 70% praktike dhe 10% Vleresime

Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi kryen veprime të thjeshta të startimit në AutoCAD.

Përmbajtja

- Përgaditja për startim e programit AutoCAD.

- Startimi i AutoCAD-it.

- Përdorimi i pajisjeve për pikën.

- Hapja e një dokumenti të vizatuar (ekzistues).

- Hapja e “Layer”-it në AutoCAD.

- Përdorimi i urdhërave të vijës.

- Përdorimi i tastaturës.

- Përdorim i hapësirës punuese në sistemin koordinativ.

- Vet-kontrolli për startimin me AutoCAD.

RM 2 Nxënësi vizaton elementet themelore duke përdorur urdhërat

edituese në AutoCAD.

Përmbajtja

- Vizatimi i vijave.

- Fshirja e objekteve të vizatuar.

- Vizatimi i vijave me distanca direkte, hyrëse.

- Vizatimi i katërkëndëshit.

- Vizatimi me “GRID” dhe “SNAP”.

- Vizatimi i rrethit.

- Përdorimi i urdhërit “Undo”.

- Ruajtja e punës së bërë.

- Dalja nga AutoCAD-i.

- Vet-kontrolli për vizatimin themelor dhe editimin e

18

urdhërave.

RM 3 Nxënësi cakton saktësinë e vizatimit në AutoCAD

Përmbajtja

- Vizatimi në urdhërin “Polar Tracking”.

- Vizatimi i objekteve në “Object Snap”.

- Radhitja-rregullimi në “Snap”.

- Shoqërimi në “Snap Tracking”.

- Përmbledhja e urdhërave.

- Vet-kontrolli për saktësinë e vizatimit.

RM 4 Nxënësi organizon vizatimet me “Layer”-a.

Përmbajtja

- Krijimi i vizatimeve të reja me shabllona.

- Kuptimi i “Layer”-it (shtresës).

- Statusi i “Layer”-it.

- Ndërrimi i “Layer”-it të një objekti.


- Vet-kontrolli për organizmin e vizatimeve dhe

informatave.

RM 5 Nxënësi krijon dhe merr informatat për vizatimin.

Përmbajtja

- Matja e distancës.

- Matja e sipërfaqes.

- Informatat për objektin.


- Vet-kontrolli për krijimin dhe marrjen e inforamatave për

vizatimin.

RM 6 Nxënësi vizaton figura gjeometrike të avancuara me

AutoCAD.

Përmbajtja

- Vizatimi i harkut.

- Vizatimi i vijave të thyera.

- Konvertimi i vijave të thyera në vija të drejta dhe harqe.

- Konvertimi i vijave të drejta dhe harqeve në vija të thyera.

- Përdorimi i urdhërit “Trim”.

- Përdorimi i urdhërit “Extend”.

- Përdorimi i urdhërit “Fillet”.

- Përdorimi i urdhërit “Chamfer”.


- Vet-kontrolli për vizatimin e figurave gjeometrike të

avancuara.

RM 7 Nxënësi “Insert”-on blloqet.

Përmbajtja

- Përmbajtja e bllokut.

- “Insert”-imi i bllokut.

- Krijimi i pasqyrës së objektit (rrotullimi i objektit).

19


- Vet-kontrolli për “Insert”-imin e bllokut.

RM 8 Nxënësi shkruan tekste dhe mbush tekstura.

Përmbajtja

- Hyrja në “Multiline Text”.

- Formatimi i “Multiline Text”-it.

- Editimi i “Multiline Text”-it.

- Mbushja e vizatimeve, urdhëri “Hatching”.

- Editimi i “Hatch Pattern”.


- Vet-kontrolli për shkruajtjen e tekstit dhe mbushjen e

teksturës.

RM 9 Nxënësi vizaton kuotimet në AutoCAD.

Përmbajtja

- Koncepti i kuotimeve.

- Krjimi i kuotimit të thjeshtë.

- Dimensionet shumëtipëshe.

- Urdhërat e tjera për kuotimet.

- Udhëzuesit themelor për kuotimet.

- Editimi i kuotimeve.

- Zgjedhja e llojit të kuotimit.


- Vet-kontrolli për vizatimin e kuotimeve.

RM 10 Nxënësi përgadit vizatimin për shtypje dhe e shtyp atë.

Përmbajtja

- Procesi i shtypjes.

- Krijimi i “Layout”-eve.

- Përdorimi i “Floating Viewports”.

- Krijimi i “Floating Viewports”.

- Punimi mbrenda “Floating Viewports”.

- Direktivat për “Layout”-et.

- Urdhëri “PLOT”.

- Rregullimi i shtypjes.

- Pamja e fletës për shtypje.


- Vet-kontrolli për përgaditjen për shtypje dhe shtypjen e

vizatimeve.

RM 11 Nxënësi ndërron dimensionet e objekteve-vizatimeve.

Përmbajtja

- Udhëri “Stretch” - rritje.

- Udhëri “Lengthen” - zgjatje.

- Udhëri “Break” - këputje.

- Zgjedhja e objeketeve më të avansuara.

- Zgjedhja e shpejtë - opsionale.

- Editimi me “Grips”.


20

- Vet-kontrolli për ndrrimin e dimensioneve.

RM 12 Nxënësi vizaton me AutoCAD një projekt (objekt) që lidhet

me profesionin përkatës.

Përmbajtja

- Konceptimi i një projekti ose përzgjedhja e një objekti nga

profesioni përkatës.

- Analiza e projektit ose objektit të përzgjedhur.

- Përdorimi i urdhërave për vizatimin e projektit ose

objektit.

- Vizatimi i projektit ose objektit në përputhje me kërkesat

dhe standardet teknike specifike të profesionit përkatës.

- Formatimi i fletës për “Plotim”.

- Shtypja e vizatimit të projektit ose objektit.

- Vet-kontrolli për vizatimin e projektit ose objektit.

Proçedurat e

vlerësimit

Realizimi i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme

e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të

mesuarit.

Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:

RM Rezultatet e të mësuarit

IV Instrumentet e vlerësimit

KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Pyetje-përgjigje me gojë.

Vëzhgim me listë-kontrolli.

KR Nxënësi duhet të:

- përgaditë kompjuterin dhe programin për startim;

- startojë programin AutoCAD;

- përdorë pajisjet për pikën;

- hapë dokumentin ekzistues të vizatuar;

- hapë “layer”-in në AutoCAD;

- përdorë urdhërat për vijën;

- përdorë urdhërat për tastaturën;

- përdorë hapësirën punuese në sistemin koordinativ;

- bëjë vet-kontrollin e veprimeve të startimit me AutoCAD;

- shpjegojë përdorimin e mjeteve të punës.




- vizatojë vija të ndryshme;

- fshijë objektet e vizatuar që janë të panevojshëm;

- vizatojë vijat me distanca direkte hyrëse;

- vizatojë katërkëndësha të ndryshëm;

- vizatojë me “grid” dhe “snap”;

- vizatojë rrathë të ndryshëm;

- përdorë urdhërin “undo” kur është e nevojshme;

21

- ruajë punën e bërë;

- dalë nga AutoCAD-i në mbarim të punës;

- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të elementeve themelore

dhe përdorimit të urdhërave të editimit.




- vizatojë në urdhërin “polar tracking”;

- vizatjë objekte të ndryshme në “object snap”;

- radhitë dhe bëjë rregullime në “snap”;

- bëjë shoqërimin në “snap tracking”;

- përmbledhë urdhërat;

- bëjë vet-kontrollin gjatë caktimit të saktësisë së vizatimit.




- krijojë vizatime të reja me anë të shabllonave të ndryshme;

- tregojë kuptimin e “layer”-it (shtresës);

- përshkruajë statusin e “layer”-it;

- ndërrojë “layer”-in e një objekti;

- bëjë përmbledhjen e urdhërave;

- bëjë vet-kontrollin gjatë organizimit të vizatimeve me

“layer”-a.




- kryejë matje të sakta të distancave;

- kryejë matje të sakta të sipërfaqeve;

- tregojë informatat për objektin;

- përmbledhë urdhërat;

- bëjë vet-kontrollin gjatë krijimit dhe marrjes së

informatave për vizatimin.




- vizatojë harqe të ndryshme;

- vizatojë vija të thyera të llojeve të ndryshme;

- konvertojë vijat e thyera në vija të drejta dhe harqe;

- konvertojë vijat e drejta dhe harqet në vija të thyera;

- përdorë siç duhet urdhërin “trim”;

- përdorë siç duhet urdhërin “extend”;

- përdorë siç duhet urdhërin “fillet”;

22

- përdorë siç duhet urdhërin “chamfer”;


- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të figurave gjeometrike.




- përshkruajë përmbajtjen e bllokut;

- bëjë “insert”-imin e bllokut;

- krijojë pasqyrën e objekteve të ndryshme (rrotullimin e

tyre);


- bëjë vet-kontrollin gjatë “insert”-imit të bllokut.




- bëjë hyrjen në “multiline text”;

- bëjë formatimin e hapësirës së “multiline text”-it;

- bëjë editimin e “multiline text”-it;

- mbushë vizatimet e ndryshme me urdhërin “hatching”;

- bëjë editimin me “hatch pattern”;


- bëjë vet-kontrollin gjatë shkruajtjes së tekstit dhe

mbushjes së teksturave.




- shpjegojë konceptin e kuotimeve;

- krijojë kuotime të thjeshta në vizatime të ndryshme;

- përdorë dimensionet shumëtipëshe në vizatime të

ndryshme;

- përdorë siç duhet urdhërat e tjera për kuotimet;

- përdorë siç duhet udhëzuesit themelorë për kuotimet;

- bën editimin e kuotimeve të ndryshme;

- përzgjedh llojin e duhur të kuotimit;

- bën përmbledhjen e urdhërave;

- bën vet-kontrollin gjatë vizatimit të kuotimeve.




- shpjegojë procesin e shtypjes;

- krijojë “layout”-et përkatëse;

- përdorë “floating viewports”;

23

- krijojë “floating viewports”;

- kryejë punime mbrenda “floating viewports”;

- tregojë direktivat për “layout”-e;

- përdorë urdhërin “plot”;

- bëjë rregullimin e duhur për shtypjen;

- bëjë rregullimin e duhur të pamjes së fletës për shtypje;


- bëjë vet-kontrollin gjatë përgaditjes për shtypje dhe

realizimit të shtypjes.




- përdorë urdhërin “stretch” për të bërë rritje;

- përdorë udhërin “lengthen” për të bërë zgjatje;

- përdorë udhërin “break” për të bërë këputje;

- përzgjedhë objeketet më të avancuara;

- bëjë zgjedhje të shpejtë për opsionet;

- editojë me anë të “grips”;


- bëjë vet-kontrollin gjatë ndërrimit të dimensioneve.




- konceptojë një projekt ose përzgjedhë një objekt nga

profesioni përkatës.

- bëjë analizimin e projektit ose objektit që do të vizatohet.

- përdorë urdhërat e duhura për vizatimin e projektit ose

objekti të përzgjedhur.

- bëjë vizatimin e projektit ose objektit në përputhje me

kërkesat dhe standardet teknike specifike për profesionin

përkatës.

- bëjë formatimin e duhur të fletës për “plotim”.

- bëjë shtypjen e vizatimit të projektit ose objektit.

- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të projektit ose objektit.

Metodat e të

mësuarit të

rekomanduara

-Mësuesi duhet të shpjegojë përdorimet e programit AutoCAD për

vizatime të ndryshme që lidhen me profesionet si dhe të ilustrojë

veprimet dhe urdhërat për të kryer këto vizatime.

-Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur

demonstrimet konkrete të përdorimeve të AutoCAD në kompjuter si

dhe të pajisjeve të tjera ndihmëse.

-Gjatë demonstrimeve mësuesi duhet të përzgjedhë shembuj të

vizatimeve që pasqyrojnë procese apo objekte të profesionit për të

cilin po përgatiten nxënësit.

-Nxënësit duhet të angazhohen në detyra dhe ushtrime konkrete për

përdorimin e kompjuterit, pajisjeve ndihmëse dhe programit

24

AutoCAD, për të kryer vizatime nga profesioni përkatës. Atyre duhet

tu kërkohet zbatimi i rregullave dhe standardeve ndërkombëtare për

vizatimet me kompjuter.

-Mësuesi duhet të organizojë dhe diskutime në grup në lidhje me

rezultatet e punës së nxënësve.

-Gjatë vlerësimit te nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli

i demonstrimit praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.

Baza materiale

e domosdoshme

Per realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen

mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:

- Mjedise (klasa) për punë me kompjutera.

- Kompjutera të pajisur me programin AutoCAD.

- Pajisje ndihmëse për shtypje të vizatimeve.

- Materiale të ndryshme si disketa, CD, letër në formate të

ndryshme, etj.

- Udhëzuesa dhe katallogë për punën me kompjuterat dhe

programin AutoCAD.

- Modele vizatimesh të ndryshme.

- Objekte të ndryshme që do të vizatohen.

25


“Ndërmarrësia”



Shkalla: III

Klasa: 13


Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul teorik-praktik që i pajis nxënësit me njohuritë e nevojshme

për ndërmarrësinë dhe termet e parimet bazë përkatëse (plani

ekonomik, proporcionet, koeficientët, bilanci kontabël, kostot, çmimet,

format e ndryshme të biznesit, etj), si dhe i aftëson ata të kryejnë

llogaritje që lidhen me këto terme.

Kohëzgjatja e

modulit

96 orë (16 kredite 6 orëshe)

Rekomandohet 60% Teori, 30% Praktike dhe 10% Vleresime

Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi shpjegon kuptimin e planit ekonomik, proporcioneve

dhe koeficientëve dhe kryen llogaritje që lidhen me to.

Përmbajtja

- Kthimi mbi kapitalin (ekuiteti), kuptimi i këtij termi.

- formulat themelore të kthimit të kapitalit;

- gjenerimi i fitimit dhe profitabiliteti i një kompanie;

- vlerësimi dhe renditja e vlerës së arritur të kthimit mbi

kapital.

- Kuptimi për kthimin mbi investimin (ROI-return on

investment).

- llogaritja e kthimit mbi investimin përmes formulave

themelore;

- vlerësimi dhe renditja e vlerës së arritur të kthimit mbi

investimin.

- Likuiditeti, kuptimi i termit “Likuiditet”.

- kuptimi i termit “mjete likuide”;

- vendndodhja e “mjeteve likuide” në deklaratën financiare

vjetore;

- kuptimi i termit “fyt i ngushtë likuiditeti“;

- rëndësia që ka për kompaninë arritja e likuiditetit të

mjaftueshëm;

- llogaritja e likuiditetin e shkallës së parë përmes

shfrytëzimit të formulave themelore;

- niveli i shumës së likuiditetit të shkallës së parë;

- marrëdhëniet midis likuiditetit dhe rentabilitetit.

- Kuptimi i termit “Proporcion i kapitalit” (PiK).

- llogaritja e proporcionit të kapitalit me ndihmën e

formulave themelore;

- kuptimi i termit “proporcioni mes borxhit dhe kapitalit”;

- llogaritja e proporcionit mes borxhit dhe kapitalit përmes

26


- rëndësia e “proporcionit të kapitalit” për kompaninë.

- Kuptimi i termit “Rjedhje e parasë së gatshme” (Cash

flow).

- llogaritja e rrjedhjes së parasë së gatshme përmes

shfrytëzimit të formulave themelore.

- Kuptimi i termit “rentabilitet i qarkullimit” (të hyrat nga

shitjet).

- llogaritja e rentabilitetit të qarkullimit përmes shfrytëzimit

të formulave themelore;

- rëndësia e rentabilitetit të qarkullimit për një kompani.

- Kuptimi i termit “Produktivitet” dhe rëndësia e

produktivitetit për një kompani.

RM 2 Nxënësi shpjegon kuptimin e bilancit kontabël dhe termave

përkatës si dhe kryen llogaritje që lidhen me to.

Përmbajtja

- Ndërtimi i një bilanci kontabël.

- kuptimi i termit “bilanc kontabël” dhe qëllimi i tij;

- elementet themelore të një bilanci kontabël;

- rëndësia e balancimit të “shtyllës së pasurisë” dhe

“shtyllës së kapitalit dhe detyrimeve”.

- Kuptimi i termit “Aktiva” (shtylla e pasurive).

- kuptimi i termit “pasuria joqarkulluese“ (asetet fikse) dhe

shembuj për të;

- kuptimi i termit “pasuria qarkulluese“ (asetet aktuale) dhe

shembuj për të.

- Kuptimi i termit “Pasiva” (shtylla e kapitalit dhe

detyrimeve).

- kuptimi i termit “kapitali vetanak“, shembuj për të;

- kuptimi i termit “kapitali i huazuar“, shembuj për të.

- Kuptimi i termit “Inventarizim” dhe qëllimi i tij.

- hapat e domosdoshme për të kryer inventarizimin dhe

renditja e tyre.

- Kuptimi i termit “Pasqyra e fitimit dhe e humbjes” dhe

qëllimi i tij.

- ndërtimi i strukturës themelore të pasqyrës së fitimit dhe

humbjes;

- kuptimi i termit “të ardhurat nga shitja” dhe llogaritja e

tyre;

- dallimet midis “të ardhurave nga shitja” dhe”fitimit”.

- Llogaritja e rezultatit vjetor dhe rëndësia e tij.

- mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u bazuar në

bilancin e gjendjes (krahasimin e pasurive);

- mënyra e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u bazuar në

pasqyrën e fitimit dhe humbjes.

- Kuptimi i “Punëve përmbyllëse” (rezultatit periodik të

pastër).

- rëndësia e marrjes parasysh të transaksioneve biznesore të

cilat gjatë një viti përmbyllës nuk kanë sjell “pagesë në

27

bankë” ose “pagesë nga banka”, gjatë përpilimit të

deklaratës financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Llogaritë e arkëtueshme” dhe renditja e

tyre në deklaratën financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Llogaritë e pagueshme” dhe renditja e

tyre në deklaratën financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Provizionet” dhe renditja e tyre në

deklaratën financiare vjetore.

- arsyet për krijimin e provizioneve;

- dallimet midis “provizioneve” dhe “llogarive të

detyrueshme”.

- Kuptimi i termit “Rezervat” dhe renditja e tyre në

deklaratën financiare vjetore.

- arsyet për krijimin e rezervave;

- dallimet midis “provizioneve” dhe “rezervave”.

- Kuptimi i termit “Amortizim”.

- llogaritja e amortizimit linear;

- problematika gjatë llogaritjes së amortizimit.

- Ndikimet e shpenzimeve në deklaratën financiare vjetore.

- kuptimi i termit “shpenzime të kapitalizuara“ (shpenzimet

të cilat duhet të aktivizohen);

- shpenzime duhet të aktivizohen në bilanc dhe shpenzime

që mund të regjistrohen në shumën e tërësishme të tyre

në pasqyrën e fitimit dhe humbjes;

- kuptimi i termit “asete me vlerë të ulët“;

- pasojat që mund të kenë shpenzimet e aktivizuara dhe ato

jo të aktivizuara në rezultatin e deklaratës financiare

vjetore.

- Kuptimi i “Pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë

raporti” dhe ndërtimi i saj.

- përparësitë pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë

raporti përballë pasqyrës se fitimit dhe humbjes në

formë kontoje;

- kuptimi i termit “rezultat operativ”;

- kuptimi i termit “rezultati operativ i aktiviteteve të

rëndomta biznesore“;

- kuptimi i termit “rezultat financiar”;

- kuptimi i termit “rezultat i jashtzakonshëm”;

- kuptimi i termit “profiti i distribueshëm”;

- kuptimi i termit “rezultat vjetor”;

- llogaritja e rezultatit operativ, rezultatit operativ të

aktiviteteve të rëndomta biznesore, rezultatit vjetor dhe

profitit të distribueshëm me anë të formulës themelore.

- Analiza e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë

raporti.

- arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje operative;

- arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje e

aktiviteteve te rëndomta biznesore;

- arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje para

tatimore;

28

- dy mundësitë themelore që ekzistojnë për ta përdorur

fitimin pas tatimor.

- Analiza e deklaratës financiare vjetore.

- leximi i një deklaratë financiare të vjetore të thjeshtë dhe

nxjerrja e konkluzioneve themelore nga ajo (studim i

rasteve).

RM 3 Nxënësi shpjegon kuptimin e kostos (shpenzimeve) dhe

termave përkatëse si dhe kryen llogaritje që lidhen me të.

Përmbajtja

- Detyrat e llogaritjes së kostos.

- kuptimi i termit “kosto” dhe qëllimi i llogaritjes së saj;

- dallimi midis kontabilitetit financiar dhe llogaritjes së

kostos;

- rëndësia e përshtatjes së vlerave të kontabilitetit financiar

para se ato të përdoren në llogaritjen e kostos.

- Termet e llogaritjes së kostos.

- llojet e kostove dhe shembuj për to;

- kuptimi i termit “qendra e shpenzimeve“ dhe shembuj për

të;

- kuptimi i termit “njësia e shpenzimeve“ (shpenzim-

bartësit) dhe shembuj për të;

- kuptimi i termit “kosto e drejtpërdrejtë“ (kosto primare)

dhe shembuj për të;

- kuptimi i termit “kosto e përgjithshme“ dhe shembuj për

të;

- kuptimi i termit “kosto fikse“ dhe shembuj për të;

- kuptimi i termit “kosto të ndryshueshme“ dhe shembuj për

to;

- dallimi themelor midis llogaritjes së kostos së plotë dhe

llogaritjes së kostos së drejtpërdrejtë.

- Kuptimi i termit “Çmim” dhe qëllimi i llogaritjes së

çmimit.

- format e ndryshme të tregjeve (monopoli, oligopoli,

konkurrenca e përkryer);

- karakteristikat e margjinave të çmimeve në format

gjegjëse të tregjeve;

- kuptimi i funksionit “çmim-kërkesë”;

- faktorët që ndikojnë dukshëm në çmimin e një produkti;

- rëndësia që ka margjina e kontributit për llogaritjen e

çmimit;

- llogaritja e margjinës së kontributit të një produkti apo një

porosie;

- ndikimet pozitive ose negative të margjinës së kontributit

në rezultatin operativ (vjetor) të një kompanie;

- dallimi themelor i çmimit më të ulët afatshkurtër dhe

çmimit më të ulët afatgjatë;

- llogaritja e çmimit më të ulët afatshkurtër dhe çmimit më

të ulët afatgjatë (për një kompani një-produktëshe);

- masat që lidhen me politikën e çmimeve;

29

- efektet pozitive e negative të një politike agresive të

çmimeve.

- Kuptimi i “Kontabilitetit të qendrave të shpenzimit” dhe

qëllimi i tij.

- qëllimi dhe ndërtimi i listës së shpërndarjes së

shpenzimeve dhe riprodhimi i strukturës themelore të

saj;

- qëllimi i shpërndarjes (alokimit) të shpenzimeve të

rezultuara nga shërbimet interne.

- Kuptimi i “Kontabilitetit të qendrave të profitit” dhe

qëllimi i saj.

- ndërtimi themelor i qendrave të profitit;

- llogaritja e margjinës së kontributit të një qendre profiti;

- arsyet përse “margjina pozitive e kontributit” të një qendre

profiti nuk mund të barazohet me “fitimin” (profitin);

- masat themelore për përmirësimin e margjinës së

kontributit të një qendre profiti.

RM 4 Nxënësi shpjegon parimet dhe faktorët ligjore e të së drejtës

ekonomike që lidhen me veprimtarinë e bisneseve.

Përmbajtja

- Format e ndryshme ligjore të organizimit të bizneseve dhe

klasifikimi i tyre në kategori të caktuara.

- dallimi kryesor mes partneriteteve dhe firmave të

inkorporuara;

- kuptimi i termit “përgjegjësi e pakufizuar personale”;

- kuptimi i termit “përgjegjësi solidare”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e

formës “Biznes individual”.


formës “Ortakëri e rëndomtë”.


formës “Ortakëri e kufizuar”.


formës “Shoqëri me përgjegjësi të kufizuar”.


formës “Shoqëri aksionare”.

- organet e një shoqërie aksionare dhe detyrat e tyre;

- kuptimi i termit “vlera nominale e një aksioni” (letre me

vlerë);

- kuptimi i vlerës së kursit të një aksioni;

- kuptimi i termit “dividendë”;


formës “Partneritet i heshtur”.


formës “Partneritet i të drejtës qytetare”.

- Kriteret që duhet të përmbushen në mënyrë që një

nënshkrim të ketë përgjegjësi ligjore në një biznes.

- rregullat themelore të ndërlidhura me emrin e një firme;

- rregullat themelore për të drejtën e përfaqësimit ligjor të

30

bizneseve;

- mënyrat e kufizimit apo zgjerimit të së drejtës së

përfaqësimit ligjor të bizneseve;

- kuptimi i termit “autorizim për të vepruar apo

nënshkruar”;

- kuptimi i termit “prokurë“ (fuqia e prokurimit dhe

autorizim i plotë komercial);

- dallimi mes prokurës individuale dhe asaj të përgjithshme;

- qëllimi i regjistrit të bizneseve dhe informatave relevante

me bizneset e regjistruara në atë bazë të të dhënave.

- Format e kombinuara të bizneseve.

- kuptimi i termit “grup i kompanive“;

- kuptimi i termit “kartel“.

Procedurat

e vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e

të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të

mësuarit.





RM 1 IV a) Pyetje-përgjigje me gojë.

b) Pyetje-përgjigje me shkrim.

c) Detyra me shkrim.


- shpjegojë kuptimin e termit “Kthimi mbi kapitalin” (ekuitetin).

- tregojë cilat janë formulat themelore të kthimit të kapitalit;

- llogaritë kthimin mbi ekuitetin përmes formulave themelore;

- tregojë ndryshimet midis gjenerimit të fitimit dhe profitabilitetit

të një kompanie;

- bëjë vlerësimin dhe renditjen e vlerës së arritur të kthimit mbi

kapital.

- shpjegojë kuptimin e termit “kthimi mbi investimin”.

- llogaritë kthimin mbi investimin përmes formulave themelore;

- bëjë vlerësimin dhe renditjen e vlerës së arritur të kthimit mbi

investimin.

- shpjegojë kuptimin e termit “likuiditet”.

- shpjegojë kuptimin e termit “mjete likuide”;

- tregojë se në cilën pjesë të deklaratën financiare vjetore ndodhen

“mjetet likuide”;

- shpjegojë kuptimin e termit “fyt i ngushtë likuiditeti“;

- argumentojë rëndësinë që ka për kompaninë arritja e likuiditetit

të mjaftueshëm;

- bëjë llogaritjen e likuiditetit të shkallës së parë përmes


- arsyetojë se sa duhet të jetë shuma e likuiditetit të shkallës së

parë;

- argumentojë marrëdhëniet midis likuiditetit dhe rentabilitetit.

31

- shpjegojë kuptimin e termit “proporcion i kapitalit”.

- bëjë llogaritjen e proporcionit të kapitalit me ndihmën e

formulave themelore;

- shpjegojë kuptimin e termit “proporcioni mes borxhit dhe

kapitalit”;

- bëjë llogaritjen e proporcionit mes borxhit dhe kapitalit përmes


- argumentojë rëndësinë qendrore që ka për kompaninë

“proporcioni i kapitalit”.

- shpjegojë kuptimin e termit “rrjedhje e parasë së gatshme”.

- bëjë llogaritjen e rrjedhjes së parasë së gatshme përmes

shfrytëzimit të formulave themelore.

- shpjegojë kuptimin e termit “rentabilitet i qarkullimit”.

- bëjë llogaritjen e rentabilitetit të qarkullimit përmes shfrytëzimit

të formulave themelore;


rentabiliteti i qarkullimit.

- shpjegojë kuptimin e termit “produktivitet”.


produktiviteti.

RM 2 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.




- shpjegojë kuptimin e termit “bilanc kontabël” dhe qëllimin e tij.

- tregojë cilët janë elementet themelore të një bilanci kontabël;

- argumentojë rëndësinë që ka balancimi i “shtyllës së pasurisë”

dhe “shtyllës së kapitalit dhe detyrimeve”.

- shpjegojë kuptimin e termit “aktiva” (shtylla e pasurive).

- shpjegojë kuptimin e termit “pasuria joqarkulluese“ (asetet

fikse) dhe japë shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “pasuria qarkulluese“ (asetet

aktuale) dhe japë shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “pasiva” (shtylla e kapitalit dhe

detyrimeve) dhe japë shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “kapitali vetanak“ dhe japë shembuj

për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “kapitali i huazuar“ dhe japë

shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “inventarizim” dhe qëllimin e tij.

- rendisë si duhet dhe shpjegojë hapat e domosdoshme për të

kryer inventarizimin.

- shpjegojë kuptimin e termit “pasqyra e fitimit dhe e humbjes”

dhe qëllimin e tij.

- përshkruajë ndërtimin e strukturës themelore të pasqyrës së

fitimit dhe humbjes;

- shpjegojë kuptimin e termit “të ardhurat nga shitja”;

- kryejë llogaritje të sakta të të radhurave nga shitja;

32

- tregojë dallimet midis “të ardhurave nga shitja” dhe”fitimit”.

- tregojë çfarë është llogaritja e rezultatit vjetor dhe argumentojë

rëndësinë e këtij procesi.

- përshruajë mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u

bazuar në bilancin e gjendjes (krahasimin e pasurive);

- përshkruajë mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u

bazuar në pasqyrën e fitimit dhe humbjes.

- shpjegojë kuptimin e “punëve përmbyllëse” (rezultatit periodik

të pastër).

- argumentojë pse gjatë përpilimit të deklaratës financiare vjetore

ka rëndësi qëndrore marrja parasysh e transaksioneve

biznesore të cilat gjatë një viti përmbyllës nuk kanë sjellë

“pagesë në bankë” ose “pagesë nga banka”.

- shpjegojë kuptimin e termit “llogaritë e arkëtueshme” dhe

tregojë si renditen ato në deklaratën financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “llogaritë e pagueshme” dhe tregojë

si renditen ato në deklaratën financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “provizionet” dhe tregojë si renditen

ato në deklaratën financiare vjetore.

- tregojë cilat janë arsyet për krijimin e provizioneve;

- shpjegojë dallimet midis “provizioneve” dhe “llogarive të

detyrueshme”.

- shpjegojë kuptimin e termit “rezervat” dhe tregojë si renditen

ato në deklaratën financiare vjetore.

- tregojë cilat janë arsyet për krijimin e rezervave;

- shpjegojë dallimet midis “provizioneve” dhe “rezervave”.

- shpjegojë kuptimin e termit “amortizim”.

- kryejë llogaritje të sakta të amortizimit linear;

- përshkruajë problematikën gjatë llogaritjes së amortizimit.

- tregojë cilat janë ndikimet e shpenzimeve në deklaratën

financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “shpenzime të kapitalizuara“

(shpenzimet të cilat duhet të aktivizohen);

- argumentojë se cilat shpenzime duhet të aktivizohen në bilanc

dhe cilat shpenzime mund të regjistrohen në shumën e

tërësishme të tyre në pasqyrën e fitimit dhe humbjes;

- shpjegojë kuptimin e termit “asete me vlerë të ulët“;

- përshkruajë pasojat që mund të kenë shpenzimet e aktivizuara

dhe ato jo të aktivizuara në rezultatin e deklaratës financiare

vjetore.

- shpjegojë kuptimin e “pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë

raporti”.

- tregojë ndërtimin e “pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë

raporti”;

- argumentojë përparësitë e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në

formë raporti përballë pasqyrës se fitimit dhe humbjes në

formë kontoje;

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat operativ”;

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultati operativ i aktiviteteve të

rëndomta biznesore“;

33

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat financiar”;

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat i jashtzakonshëm”;

- shpjegojë kuptimin e termit “profiti i distribueshëm”;

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat vjetor”;

- kryejë llogaritje të sakta të rezultatit operativ, rezultatit operativ

të aktiviteteve të rëndomta biznesore, rezultatit vjetor dhe

profitit të distribueshëm, duke përdorur formulën themelore.

- bëjë analizën e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti.

- shpjegojë arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje

operative;

- shpjegojë arsyet arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje e

aktiviteteve te rëndomta biznesore;

- shpjegojë arsyet arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje

para tatimore;

- përshkruajë dy mundësitë themelore që ekzistojnë për ta

përdorur fitimin pas tatimor.

- bëjë interpretimin e deklaratës financiare vjetore.

- bëjë leximin e një deklaratë financiare të vjetore të thjeshtë dhe

nxjerrë konkluzionet themelore nga ajo (studim i rasteve).





- shpjegojë detyrat për llogaritjen e kostos.

- shpjegojë kuptimin e termit “kosto”;

- tregojë qëllimin e llogaritjes së kostos;

- tregojë dallimin midis kontabilitetit financiar dhe llogaritjes së

kostos;

- argumentojë rëndësinë e përshtatjes së vlerave të kontabilitetit

financiar para se ato të përdoren në llogaritjen e kostos.

- shpjegojë termet e llogaritjes së kostos.

- përshkruajë llojet e kostove dhe japë shembuj për to;

- shpjegojë kuptimin e termit “qendra e shpenzimeve“ dhe japë

shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “njësia e shpenzimeve“ (shpenzim-

bartësit) dhe japë shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “kosto e drejtpërdrejtë“ (kosto

primare) dhe japë shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “kosto e përgjithshme“ dhe japë

shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “kosto fikse“ dhe japë shembuj për

to;

- shpjegojë kuptimin e termit “kosto të ndryshueshme“ dhe japë

shembuj për to;

- tregojë cilat janë dallimet themelore midis llogaritjes së kostos

së plotë dhe llogaritjes së kostos së drejtpërdrejtë.

- shpjegojë kuptimin e termit “çmim” dhe tregojë qëllimin e

llogaritjes së çmimit.

34

- përshkruajë format e ndryshme të tregjeve si monopoli,

oligopoli, konkurrenca e përkryer;

- përshkruajë karakteristikat e margjinave të çmimeve në format

gjegjëse të tregjeve;

- shpjegojë kuptimin e funksionit “çmim-kërkesë”;

- rendisë faktorët që ndikojnë dukshëm në çmimin e një produkti

dhe tregojë si ndikojnë ata;

- argumentojë rëndësinë që ka margjina e kontributit për

llogaritjen e çmimit;

- bëjë llogaritjen e saktë të margjinës së kontributit të një produkti

apo një porosie;

- shpjegojë ndikimet pozitive ose negative të margjinës së

kontributit në rezultatin operativ (vjetor) të një kompanie;

- tregojë dallimin themelor midis çmimit më të ulët afatshkurtër

dhe çmimit më të ulët afatgjatë;

- bëjë llogaritjet e sakta të çmimit më të ulët afatshkurtër dhe

çmimit më të ulët afatgjatë (për një kompani një-

produktëshe);

- rendisë dhe shpjegojë masat që lidhen me politikën e çmimeve;

- tregojë cilat janë efektet pozitive e negative të një politike

agresive të çmimeve.

- shpjegojë kuptimin e “kontabilitetit të qendrave të shpenzimit”

dhe tregojë qëllimin e tij.

- tregojë qëllimin dhe përshkruajë ndërtimin e listës së

shpërndarjes së shpenzimeve, si dhe përshkruajë riprodhimin

e strukturës themelore të saj;

- tregojë qëllimin e shpërndarjes (alokimit) të shpenzimeve të

rezultuara nga shërbimet interne.

- shpjegojë kuptimin e “kontabilitetit të qendrave të profitit” dhe

tregojë qëllimin e saj.

- përshkruajë ndërtimin themelor të qendrave të profitit;

- bëjë llogaritje të sakta të margjinës së kontributit të një qendre

profiti;

- shpjegojë arsyet përse “margjina pozitive e kontributit” të një

qendre profiti nuk mund të barazohet me “fitimin” (profitin);

- përshkruajë masat themelore për përmirësimin e margjinës së

kontributit të një qendre profiti.





- shpjegojë format e ndryshme ligjore të organizimit të bizneseve

dhe bëjë klasifikimin e tyre në kategori të caktuara.

- regojë dallimin kryesor mes partneriteteve dhe firmave të

inkorporuara;

- shpjegojë kuptimin e termit “përgjegjësi e pakufizuar

personale”;

- shpjegojë kuptimin e termit “përgjegjësi solidare”.

35

- shpjegojë kuptimin e formës “biznes individual”, si dhe

përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj

forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “ortakëri e rëndomtë”, si dhe


forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “ortakëri e kufizuar”, si dhe


forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “shoqëri me përgjegjësi të

kufizuar”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe

mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “shoqëri aksionare”, si dhe

përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e saj.

- tregojë cilat janë organet e një shoqërie aksionare dhe

përshkruajë detyrat e tyre;

- shpjegojë kuptimin e termit “vlera nominale e një aksioni” (letre

me vlerë);

- shpjegojë kuptimin e vlerës së kursit të një aksioni;

- shpjegojë kuptimin e termit “dividendë”;

- shpjegojë kuptimin e formës “partneritet i heshtur”, si dhe

përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e saj.

- shpjegojë kuptimin e formës “partneritet i të drejtës qytetare”, si

dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e

kësaj forme.

- rendisë kriteret që duhet të përmbushen në mënyrë që një

nënshkrim të ketë përgjegjësi ligjore në një biznes.

- përshkruajë rregullat themelore të ndërlidhura me emrin e një

firme;

- përshkruajë rregullat themelore për të drejtën e përfaqësimit

ligjor të bizneseve;

- tregojë cilat janë mënyrat e kufizimit apo zgjerimit të së drejtës

së përfaqësimit ligjor të bizneseve;

- shpjegojë kuptimin e termit “autorizim për të vepruar apo

nënshkruar”;

- shpjegojë kuptimin e termit “prokurë“ (fuqia e prokurimit dhe

autorizim i plotë komercial);

- tregojë dallimin mes prokurës individuale dhe asaj të

përgjithshme;

- tregojë qëllimin e regjistrit të bizneseve dhe informatave

relevante me bizneset e regjistruara në atë bazë të të dhënave.

- përshkruajë format e kombinuara të bizneseve.

- shpjegojë kuptimin e termit “grup i kompanive“;

- shpjegojë kuptimin e termit “kartel“.

Metodat e

rekomanduara

të të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klasë mundësisht të pajisur me

kompjutera. Rekomandohet të organizohen vizita mësimore në

ndërmarrje (biznese) të ndryshme të lokalitetit ku ndodhet shkolla

profesionale.

- Gjatë shpjegimit të koncepteve teorike, rekomandohet që mësuesi

36

të përdore ilustrime, shembuj konkretizimi si dhe materiale pamore

të ndryshme. Shembujt duhet të përzgjidhen nga veprimtaria e

bizneseve të lokalitetit ku ndodhet shkolla.

- Rekomandohet që të organizohen takime dhe biseda me

biznesmenë të suksesshëm të lokalitetit për çështje të veçanta të

ndërmarrësisë që trajtohen në modul.

- Mësuesi duhet të organizojë me nxënësit bashkëbisedime në grup

për temat më të rëndësishme që trajtohen në modul.

- Nxënësve duhet tu jepen ushtrime me llogaritje si dhe detyra

komplekse (individuale dhe në grup) që lidhen me termet, konceptet

dhe parimet që trajtohen në modul. Detyrat e klasës dhe detyrat e

shtëpisë duhet të përdoren për përforcimin e njohurive të fituara dhe

krijimin e shprehive llogaritëse dhe analizuese që parashikohen në

modul.

- Rekomandohet që të përdoret metoda e “lojës me role” ku nxënësit

angazhohen në veprimtari të ndryshme të funksionimit të një biznesi

të simuluar. Aty ku është e mundur, të përdoret metoda e përzier

(hibridizimi) e mësimit tradicional me mentorimin (këshillimin) e

nxënësve.

- Studimi i literaturës dhe mbledhja e informacioneve nga burime të

ndryshme (përfshirë dhe internetin) duhet të jetë pjesë e punës së

pavarur të nxënësve.

- Në të gjitha rastet, trajtimi i koncepteve dhe dokumentacionit për

tema të ndryshme të modulit të “Ndërmarrësisë” duhet të jetë në

përputhje me rregullat dhe standardet kombëtare dhe ndërkombëtare

të pranuara.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi te kontrolli i

shpjegimit dhe demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të

fituara nga ata.

Baza materiale e

domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të

sigurohen mjediset, mjetet, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:

- Klasë mësimore për trajtimin e çështjeve teorike.

- Kompjutera të pajisur me programe për veprimtarinë e

bizneseve, si dhe të lidhura në rrjet dhe në internet.

- Materiale të ndryshme pamore për konkretizimin e çështjeve

teorike që trajtohen në modul (pankarta, pllakate, fletpalosje,

skema, grafikë, etj).

- Materiale të shkruara në mbështetje të temave që trajtohen në

modul (pjesë nga tekstet, udhëzime, katalogë, dokumente

ligjorë, rregullore, konventa, protokolle, reklama, modele të

dokumentave, raporte, etj).

37


“Mbrojtje mjedisi”



Shkalla: III

Klasa: 13


Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul teorik-praktik që i pajis nxënësit me njohuritë e nevojshme

për mjedisin dhe problemet mjedisore, si dhe i aftëson ata të

ndërmarrin veprimtari për mbrojtjen e mjedisit në shkollën, puntorinë,

fermën apo mjedise të tjera në lokalitet, veprimtari që përmirësojnë

mjedisin dhe rrisin shkallën e ndjeshmërisë qytetare për mbrojtjen e tij.

Kohëzgjatja e

modulit

64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit)


Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi shpjegon kuptimin e mjedisit dhe bazat e mbrojtjes

mjedisore.

Përmbajtja

- Njohuri të përgjithshme për mjedisin.

- Njohuri të përgjithshme për ndotësit kryesorë të mjedisit

dhe pasojat e tyre.

- Burimet mjedisore.

- Mbrojtja e burimeve mjedisore, parimet dhe rëndësia.

RM 2 Nxënësi tregon ndikimin e veprimtarisë së njeriut në cilësinë e

mjedisit.

Përmbajtja

- Llojet e veprimtarive njerëzore.

- Veprimtaritë njerëzore me pasoja negative për mjedisin.

- Ndikimi i veprimtarive profesionale në cilësinë e mjedisit.

- Dilema mjedisore: shtim i prodhimit apo mjedis i

shëndoshë.

RM 3 Nxënësi analizon burimet kryesore të mjedisit jetësor.

Përmbajtja

- Përbërësit kryesorë të mjedisit.

- Ajri, ndotja, ndotësit dhe treguesit e cilësisë së ajrit.

- Toka, ndotja, degradimet dhe pasojat mjedisore.

- Uji, ndotësit, eutrofikimi dhe pasojat për njeriun dhe qeniet

e gjalla.

- Treguesit e gjendjes së mjedisit.

- Veprimtaritë për mbrojtjen e burimeve të mjedisit.

RM 4 Nxënësi analizon marrdhëniet midis zhvillimeve demografike

dhe mjedisit.

38

Përmbajtja

- Shtimi i popullsisë në vend, në rajon dhe në botë.

- Ndikimi i rritjes së popullsisë në mjedis.

- Migrimi fshat-qytet, kaosi urbanistik.

- Shkaqet dhe pasojat e migrimit të pakontrolluar.

- Problemet sociale dhe mjedisi.

- Roli i komunitetit për mbrojtjen e mjedisit.

RM 5 Nxënësi analizon ndikimin e mbeturinave në mjedisin jetësor.

Përmbajtja

- Llojet e mbeturinave.

- Mbeturinat e veprimtarive profesionale.

- Çështje të menaxhimit të mbeturinave.

- Ndikimi i mbeturinave të ngurta në mjedis.

- Mbeturinat e rrezikshme, menaxhimi i tyre.

- Rëndësia e riciklimit të mbeturinave për mjedisin dhe

njeriun.

- Metodat e riciklimit të mbeturinave.

- Kompostimi i mbeturinave.

- Cilat mbeturina mund të kompostohen.

- Përgatitja e kompostores.

- Rëndësia ekonomike e kompostimit dhe riciklimit.

RM 6 Nxënësi analizon aspekte të monitorimit të burimeve

mjedisore.

Përmbajtja

- Procesi i monitorimit dhe domosdoshmëria e monitorimit

të burimeve mjedisore.

- Monitorimi i ajrit, pikat e nxehta.

- Metodat, teknikat dhe instrumentet për monitorimin e ajrit.

- Monitorimi i ajrit në qendrat urbane, katalizatori në

automjete, matja e shkarkimit të gazeve.

- Monitorimi i ajrit të brendshëm, në punëtori.

- Ndotja e ajrit nga veprimtaritë profesionale.

- Monitorimi i ujërave.

- Metodat, teknikat dhe instrumentet për monitorimin e

ujërave.

- Analizat kimike dhe biologjike të ujërave.

- Mostrat dhe pikat e monitorimit.

- Ndotja e ujërave nga veprimtaritë profesionale.

- Monitorimi i tokave dhe i biodiversitetit.

- Vëzhgimi dhe treguesit e degradimit/dëmtimit të tokës dhe

biodiversitetit.

- Veprimtaritë profesionale dhe ndikimi negativ në tokë dhe

biodiversitet.

RM 7 Nxënësi interpreton konventat dhe protokollet ndërkombëtare

si dhe ligjet të mbrojtjen e mjedisit.

Përmbajtja

- Konventat, protokollet dhe ligjet për mjedisin dhe

39

mbrojtjen e tij.

- Konventat, protokollet dhe ligjet për mbrojtjen e mjedisit

nga ndikimi i veprimtarive profesionale.

- Strategjitë dhe planet e veprimit për mbrojtjen e mjedisit

në nivel global, kombëtar dhe lokal.

RM 8 Nxënësi kontribuon në analizën e problemeve mjedisore dhe

planifikimin e nismave mjedisore në lokalitet.

Përmbajtja

- Organizimi i vëzhgimeve (dhe matjeve) për problemet

mjedisore në shkollë, puntori, fermë dhe mjedise të tjera

në lokalitet.

- Organizimi i takimeve dhe bisedave me palët e interesuara

- Përpunimi i informacionit dhe identifikimi i problemeve

mjedisore.

- Përcaktimi i veprimtarisë mjedisore që do të organizohet.

- Parashtrimi i efekteve pozitive të veprimtarisë mjedisore.

- Hartimi i planit për zhvillimin e aktivitetit mjedisor

përkatës (qëllimi, renditja e veprimtarive, afatet kohore,

ndarja e përgjegjësive, kostot, etj).

RM 9 Nxënësi kontribuon në realizimin e veprimtarisë mjedisore.

arrihen.

Përmbajtja

- Organizimi i grupit për kryerjen e veprimtarisë mjedisore.

- Ndarja e detyrave punuese te antarët e grupit.

- Përgatitja dhe shpërndarja në komunitet e materialeve

informuese për veprimtarinë mjedisore.

- Sigurimi i burimeve financiare si dhe i mjeteve e

materialeve të nevojshme për realizimin e veprimtarisë.

- Projektimi dhe përgatitja e produkteve (nëse është e

nevojshme) në mbështetje të veprimtarisë mjedisore.

- Realizimi i ndërhyrjeve për përmirësimin e gjendjes

mjedisore në shkollë, puntori, ferma ose në lokalitet

(parstrime, largime të mbeturinave, vendosje e objekteve

për hedhje mbeturinash, mbjellje të pemëve, realizim

kompostimesh, etj.).

- Regullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë

realizimit të veprimtarive mjedisore.

- Realizimi i diskutimeve në grup në lidhje me veprimtarinë

e kryer dhe rezultatet e arritura.

- Përgatitja e një raporti për ecurinë e veprimtarisë

mjedisore.

Procedurat e

vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e

kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për

çdo rezultat të të mësuarit.

Me poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:



40



b) Detyrë me shkrim.


- tregojë kuptimin për mjedisin dhe argumentojë

rëndësinë e tij.

- rendisë ndotësit kryesorë të mjedisit.

- tregojë pasojat kryesore të ndotjes së mjedisit.

- përshkruajë burimet mjedisore kryesore.

- argumentojë rëndësinë që ka mbrojtja e burimeve

mjedisore.

- tregojë parimet ku mbështetet mbrojtja e burimeve

mjedisore.




- rendisë llojet kryesore të veprimtarive njerëzore.

- përshkruajë veprimtaritë njerëzore që sjellin pasoja të

dëmshme për mjedisin.

- tregojë ndikimin e veprimtarive profesionale në

cilësinë e mjedisit.

- japë shembuj të dëmtimit të mjedisit nga veprimtaritë

në profesionin për të cilin përgatitet nxënësi.

- analizojë dilemën e sotme mjedisore që ka të bëjë me

raportet midis shtimit të prodhimit dhe ruajtjes së një

mjedisi të shëndoshë.




- rendisë përbërësit kryesorë të mjedisit.

- përshkruajë ndotjen e ajrit dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.

- analizojë treguesit e cilësisë së ajrit.

- përshkruajë ndotjen e tokës dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.

- analizojë degradimin e tokës dhe rendisë pasojat

mjedisore të këtij fenomeni.

- përshkruajë ndotjen e ujit dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.

- analizojë eutrofikimin dhe rendisë pasojat për njeriun

dhe qeniet e gjalla.

- përshkruajë treguesit kryesorë të gjendjes së mjedisit.

- japë shembuj të ndotjeve të ajrit, tokës dhe ujit dhe

pasojave të tyre për shëndetin e njeriut.

41

- japë shembuj të veprimtarive kryesore për mbrojtjen e

burimeve të mjedisit.




- tregojë karakteristikat dhe prirjet e shtimit të popullsisë

në vend, në rajon dhe në botë.

- analizojë ndikimin e rritjes së popullsisë në mjedisin

jetësor.

- tregojë shkaqet dhe pasojat e migrimit të pakontrolluar

fshat-qytet.

- analizojë shkaqet dhe pasojat e kaosit urbanistik.

- përshkruajë marrëdhëniet midis problemeve sociale

atyre mjedisore.

- japë shembuj të ndikimeve demografike në mjedisin

jetësor.

- argumentojë rolin e komunitetit për mbrojtjen e

mjedisit.




- tregojë kuptimin për mbeturinat.

- klasifikojë mbeturinat në përgjithësi dhe ato të

veprimtarive profesionale në veçanti.

- japë shembuj të mbeturinave që krijohen gjatë

veprimtarive në profesionin për të cilin përgatitet.

- përshkruajë aspekte të ndryshme të menaxhimit të

mbeturinave.

- tregojë ndikimin e mbeturinave të ngurta në mjedis.

- rendisë mbeturinat e rrezikshme dhe tregojë

vështirësitë në menaxhimin e tyre.

- tregojë kuptimin e riciklimit të mbeturinave dhe

rëndësinë e këtij proçesi për mjedisin dhe njeriun.

- përshkruajë metodat kryesore të riciklimit të

mbeturinave.

- tregojë kuptimin e kompostimit të mbeturinave dhe

rendisë mbeturinat që mund të kompostohen.

- përshkruajë si bëhet përgatitja e kompostores.

- argumentojë rëndësinë ekonomike dhe mjedisore të

kompostimit dhe riciklimit.



c) Vëzhgim i veprimtarive praktike.


42

- shpjegojë kuptimin e procesit të monitorimit dhe

argumentojë domosdoshmërinë e monitorimit të

burimeve mjedisore.

- tregojë çështë monitorimi i ajrit dhe “pikat e nxehta”.

- përshkruajë metodat, teknikat dhe instrumentet

kryesore për monitorimin e ajrit.

- argumentojë rëndësinë që ka monitorimi i ajrit në

qendrat urbane

- tregojë rolin e katalizatorit në automjete dhe mënyrën e

matjes së shkarkimit të gazeve.

- përshkruajë si bëhet monitorimi i ajrit të brendshëm në

një punëtori.

- japë shembuj të ndotjes së ajrit nga veprimtaritë

profesionale.

- rgumentojë rëndësinë që ka monitorimi i ujërave.

- përshkruajë metodat, teknikat dhe instrumentet

kryesore për monitorimin e ujrave.

- përshkruajë si kryhen analizat kimike dhe biologjike të

ujërave.

- shpjegojë kuptimin e mostrave dhe rëndësinë e pikatve

të monitorimit.

- japë shembuj të ndotjes së ujërave nga veprimtaritë

profesionale.

- tregojë rëndësinë që ka monitorimi i tokave dhe i

biodiversitetit.

- përshkruajë si bëhet vëzhgimi dhe cilët janë treguesit e

degradimit/dëmtimit të tokës dhe biodiversitetit.

- japë shembuj të ndikimit negativ të veprimtarive

profesionale në tokë dhe biodiversitet.

- kryejë vëzhgime dhe matje të thjeshta për nivelin e

ndotjes së ajrit, tokës dhe ujrave në lokalitet.




- interpretojë konventat, protokollet dhe ligjet kryesore

për mjedisin dhe mbrojtjen e tij.

- interpretojë konventat, protokollet dhe ligjet për

mbrojtjen e mjedisit nga ndikimi i veprimtarive

profesionale.

- interpretojë paragrafe nga legjislacioni që i referohen

profesionit për të cilin përgatitet nxënësi.

- analizojë strategjitë dhe planet e veprimit për

mbrojtjen e mjedisit në nivel global dhe kombëtar.

- mbledh dhe interpreton informacione për veprimtaritë

mjedisore në lokalitet.



43

c) Vëzhgim i veprimtarive praktike


- kryejë vëzhgime (dhe matje) që lidhen me problemet

mjedisore në shkollë, puntori, fermë dhe mjedise të

tjera në lokalitet.

- mbajë shënime për vëzhgimet dhe matjet e kryera.

- takohet dhe bisedojë për çështjet mjedisore me palët e

interesuara

- bëjë përpunimin e informacionit të mbledhur dhe

identifikojë problemet mjedisore.

- përcaktojë veprimtarinë mjedisore që do organizohet,

në bashkpunim me mësuesin dhe nxënësit e tjerë.

- argumentojë efektet pozitive të veprimtarisë mjedisore

që parashikohet të organizohet.

- hartojë një plan të hollësishëm për zhvillimin e

veprimtarisë mjedisore përkatëse, që do të përmbajë

qëllimin, renditjen e veprimtarive, afatet kohore,

ndarjen e përgjegjësive, kostot, etj, këto në

bashkpunim me mësuesin dhe nxënësit e tjerë.



c) Vëzhgim i veprimtarive praktike


- marrë pjesë aktivisht në organizimi i grupit për

kryerjen e veprimtarisë mjedisore të planifikuar.

- marrë detyrat detyrat punuese që duhet të kryejë në

përbërje të grupit.

- bëjë përgatitjen, shumfishimin dhe shpërndarjen në

komunitet të materialeve informuese për veprimtarinë

mjedisore që do të kryhet.

- angazhohet aktivisht në gjetjen e burimeve financiare

si dhe mjeteve e materialeve të nevojshme për

realizimin e veprimtarisë mjedisore.

- angazhohet aktivisht në projektimin dhe përgatitjen e

produkteve (nëse është e nevojshme) në mbështetje të

veprimtarisë mjedisore.

- angazhohet aktivisht në zbatimin e detyrave për

përmirësimin e gjendjes mjedisore në shkollë, puntori,

fermë ose në lokalitet (parstrime, largime të

mbeturinave, vendosje e objekteve për hedhje

mbeturinash, mbjellje të pemëve, realizim

kompostimesh, etj.).

- zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë realizimit të veprimtarive mjedisore.

- merr pjesë aktivisht në diskutime në grup në lidhje me

veprimtarinë e kryer dhe rezultatet e arritura.

- kontribuojë në përgatitjen e një raporti për ecurinë e

44

veprimtarisë mjedisore.

Metodat e

rekomanduara të

të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klasë, në mjediset ku realizohen

praktikat e nxënësve dhe në lokalitetin ku ndodhet shkolla

profesionale.

- Gjatë shpjegimit të koncepteve teorike, rekomandohet që

mësuesi të përdore ilustrime, shembuj konkretizimi si dhe

materiale pamore të ndryshme. Ai duhet të organizojë

bashkëbisedime në grup për çështjet mjedisore që trajtohen në

modul. Rekomandohet që të ftohen dhe aktivistë mjedisor për tu

trajtuar nxënësve tema për aspekte të ndryshme mjedisore.

- Nxënësve duhet tu jepen detyra individuale dhe detyra në grup

për të analizuar problemet mjedisore që lidhen me jetën në shkollë

dhe jashtë saj, si dhe me veprimtarinë e tyre të ardhshme

profesionale. Studimi i literaturës dhe mbledhja e informacioneve

për çështjet mjedisore duhet të jetë pjesë e punës së pavarur të

nxënësve.

- Rekomandohet të organizohen vizita mësimore në vende me

ndotje të theksuar, në puntori të profesioneve përkatëse për të

vëzhguar aspekte mjedisore, si dhe në objekte ku kryhen

kompostime dhe riciklime.

- Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë të jetë e mundur në

veprimtari praktike që sjellin përmirësim të kushteve mjedisore në

shkollë, puntori, fermë apo mjedise të tjera të lokalitetit ku

ndodhet shkolla (të kryejnë pastrime të mjedisit, mbjellje të

bimëve, sistemim të territorit, prodhim dhe vendosje të

konteinerëve të mbeturinave, kompostime, etj).

- Nxënësit duhet të kryejnë edhe veprimtari të ndryshme për

ndërgjegjësimin e komunitetit për problemet mjedisore.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi te kontrolli i

demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive mjedisore të

fituara nga ata.

Baza materiale e

domosdoshme


sigurohen mjediset, mjetet, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:

- Klasë mësimore për trajtimin e çështjeve teorike.

- Materiale të ndryshme pamore për konkretizimin e çështjeve

teorike që trajtohen në modul (pankarta, pllakate, fletpalosje,

skema, grafikë, etj).

- Mjete dhe pajisje pune për kryerjen e veprimtarive mjedisore

dhe monitorim të mjedisit (matësa të ndotjeve, vegla pune,

dorëza, qese, etj) varësisht nga natyra e veprimtarisë.

- Lëndë të para dhe materiale të tjera që përdoren në veprimtari

mjedisore të tilla si prodhim i kontejnerëve të mbeturinave,

realizimi i kompostimeve, mbjellje e fidaneve, etj.

- Materiale të shkruara (konventa, protokolle, dokumente

ligjore, manuale, rregullore, të dhëna statistikore, udhëzuesa

pune, raporte, etj).

45

B - Modulet profesionale të profilit


“Trajtimi i ujit të pijshëm”

Lamia: Makineri


Shkalla: III

Klasa: 13


Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul teoriko-praktik që i njeh nxënësit me procedurat e trajtimit

të ujit të pijshëm dhe i aftëson ata për mbikqyrjen e punës dhe

mirëmbajtjen e pajisjeve për trajtimin e ujit të pijshëm

Kohëzgjatja e

modulit

96 orë (16 kredite 6 orëshe )

Rekomandohet: 30% Teori, 60% Praktikë, 10%Vlerësime

Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të dozojë sasinë e elementeve

dezinfektuese dhe mbikqyrë punën e pajisjeve dezinfektuese.

Përmbajtja

- Përbërja e ujit

- Karakteristikat kryesore të ujit

- Instrumentet për analiza kimike dhe bakteriologjike

- Dozimi i klorit për dezinfektim

- Dozimi i ozonit dhe i elementeve të tjerë për dezinfektim

- Pajisjet për dezinfektim

- Koha e dezinfektimit

- Rregullat e mbrojtjes në punë

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë dhe mbikqyrë

procesin e filtrimit

Përmbajtja

- Rëndësia e filtrimit

- Procesi i filtrimit

- Llojet e filtrave

- Filtrimi i shpejtë

- Filtrimi i ngadalshëm

- Drenazha

- Elementet përcjellëse të filtrimit


procesin e koagulimit

Përmbajtja

- Roli i koagulimit

- Përdorimi i elementeve të koagulimit

46

- Dozimi në të thatë

- Dozimi në lëng

- Dozatorët e koagulentit

- Përzierësit hidraulik

- Përzierësit mekanik

- Dhomat e reaksionit


procesin e pastrimit të ujit me dekantues.

Përmbajtja

- Faktorët që ndikojn në punën e dekantuesëve

- Rëndësia e punës së dekantuesëve

- Dekantuesit horizontal

- Dekantuesit vertikal

- Flokulimi i ujit

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të mbikqyrë proçesin e

trajtimit të ujit të pijshëm në impiante dhe mirëmbajë impiantin

Përmbajtja

- Impianti i trajtimit të ujit të pijshëm

- Puna e impiantit

- Kontrolli i nivelit të ujit

- Kontrolli i punës së impiantit

- Mirëmbajtja e impiantit

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të mbikqyrë dhe të mirëmbajë

stacionin e pompimit për ujin e pijshëm.

Përmbajtja

- Llojet e pompave

- Bazeni thithës

- Transformatori

- Paijsjet matëse dhe kontrolluese

- Tubat dhe rekorderitë (pjesët fasonike)

- Rezervuari shpërndarës

- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit

Proçedurat e

vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme

e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të

mësuarit.





RM 1 IV A.Vëzhgim me listë kontrolli

B.Pyetje përgjigje me gojë

C.Test me shkrim

KR Nxënësi duhet të jetë në gjendje:

- të caktojë sasinë e klorit për dezinfektim

47

- të caktojë sasinë e elementeve të tjerë për dezinfektim

- t‘i përmbahet kohës të dezinfektimit

- të përdorë instrumente për analiza kimike dhe bakterologjike

- të përzgjedhë pajisjen për dezinfektim

- të shpjegojë rëndësinë e dezinfektimit

- të mirëmbajë pajisjet për dezinfektim

- të respektojë rregullat e mbrojtjes në punë



C.Test me shkrim


- të argumentojë rëndësinë e filtrimit

- të përshkruajë procesin e filtrimit

- të përdorë llojin e duhur të filtrit

- të shpjegojë vetëpastrimin e filtrit

- të tregojë parametrat e punës së filtrit

- të mbikqyrë procesin e filtrimit të ngadalshëm

- të mbikqyrë procesin e filtrimit të shpejtë

- të lidhë sistemin e tubacioneve dhe saraqineskën

- të respektojë regullat e mbrojtjes në punë



C.Test me shkrim


- të argumentojë rëndësinë e koagulimit

- të përcaktojë elementet koaguluese

- të përcaktojë sasinë e reagjentit në depozitë

- të përcaktojë sasinë e lëngut në depozitë

- të mbikqyrë lëngun në dozator

- të shpjegojë punën e dozatorit

- të mbikqyrë punën e dozatorit

- të mbikqyrë punën e përziersit hidraulik

- të mbikqyrë punën e përcjellësit mekanikë

- të mirëmbajë punën e dozatorëve

- të mirëmbajë punën e përziersit

- të respektojë regullat e mbrojtjes në punë



C.Test me shkrim


- të numërojë faktorët që ndikojnë në punën e dekantuesëve

- të argumentojë rëndësinë e punës së dekantuesëve

- të dallojë llojet e dekantuesëve

- të mbikqyrë punën e dekantuesit horizontal

48

- të mbikqyrë punën e dekantuesit vertikal

- të dallojë elementet përbërëse të dekantuesëve

- të shpjegojë flokulimin e ujit

- të mbikqyrë punën e flokulatorit

- të mirëmbajë dekantuesit

- të evitojë avaritë e mundëshme

- të respektojë rregullat e sigurimit teknik e mbrojtjes në punë.



C.Test me shkrim


- të analizojë projektin e impiantit

- të mbikqyrë punen e impiantit

- të mbikqyrë punën e pajisjeve të impiantit

- të mirëmbajë impiantin

- të kontrollojë nivelin e ujit

- të kontrollojë pastërtinë e ujit për përdorim

- të respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe mbrojtjes në

punë



C.Test me shkrim

KR Nxënësi duhet të jetë në gjendje :

- të shpjegojë llojin e pompave

- të shpjegojë punën e pompave

- të përcjellë punën e pompave

- të eliminojë avaritë në pompa

- të shpjegojë llojet e marrjes së ujit (bazeni thithës)

- të shpjegojë rolin e transformatorit

- të radhisë instrumentet për matje dhe kontroll

- të dallojë tubat dhe rekorderitë

- të lidhë tubat dhe rekorderitë

- të mbikqyrë punën e rezervuarit shpërndarës

- të mbikqyrë punën e elementeve të rezervuarit shpërndarës

- të përdorë veglat dhe pajisjet për mirëmbajtje

- të lexojë skemat e rezervuarit shpërndarës dhe pompave

- të lexojë dokumentacionin tekniko-teknollogjik

- të zbatojë rregullat e sigurimit teknik, mbrojtjes në punë dhe

të ruajtjes së mjedisit

Metodat e të

mësuarit të

rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në klasë mësimore dhe në punëtori,

përkatësisht në objekte ku kryhet trajtimi i ujit të pijshëm.

- Mësuesi duhet të angazhohet sa më shumë për sqarimin e

funksioneve të impiantit dhe të zbatojë metodën 4-shkallëshe

në proçeset e trajtimit të ujit të pijshëm

- Nxënësit duhet të angazhohen në mbikqyrjen me kujdes të

49

punës së impiantit dhe stacionit të pompimit. Ata duhet të

nxiten të diskutojnë për raste të ndryshme që mund të paraqiten

gjatë trajtimit të modulit.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet kontrolli i

zbatimit në praktikë të njohurive dhe shprehive të fituara gjatë

trajtimit të modulit.

Baza materiale

e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen

mjediset, mjetet dhe materialet e mëposhtme:

- Mjedise mësimi teorik

- Mjedise për mbikqyrje dhe demonstrim praktik

- Impiantet për trajtimin e ujit të pijshëm

- Pajisjet për trajtimin e ujit të pijshëm

- Stacioni i pompimit

- Reparti i makinerisë

- Transformatori

- Paisjet për mirëmbajtje

- Paisjet për mbrojtje në punë

- Materiale të shkruara në mbështetje të modulit.

- Katalogje, standarde, dokumentacion teknik.

50


“Trajtimi i ujrave të zeza”

Lamia: Makineri


Shkalla: III

Klasa: 13

Numri i modulit

B2 – 2

Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul teoriko-praktik që i pajis nxënësit me njohuri mbi impiantet

për trajtimin e ujrave të zeza si dhe i aftëson ata për mbikqyrjen e

punës dhe mirëmbajtjen e këtyre impianteve.

Kohëzgjatja e

modulit

64 orë (10 Kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit)

Rekomandohet: 60% Teori, 30% Praktikë, 10% Vlerësime

Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1

R

M

1

Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë ndarjen dhe

karakteristikat e ujrave të zeza

Përmbajtja

- Ndarja e ujrave të zeza

- Përbërja e ujrave të zeza

- Proceset aerobe dhe anaerobe

- Vetëpastrimi i pellgjeve

- Nevoja biokimike për oksigjen

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë punën e

pajisjeve për trajtimin e ujrave të zeza.

Përmbajtja

- Rrjetat

- Rërëmbledhësit

- Yndyrëmbledhësit

- Dekantuesit

- Metantanket

- Sheshet e llumit

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të vëzhgojë pastrimin

biologjik të ujrave të zeza.

Përmbajtja

- Rëndësia e pastrimit biologjik të ujrave të zeza

- Fushat e ujitjes

- Sheshet e filtrimit

- Pellgjet biologjike

- Mënyrat ndimëse për pastrimin e ujrave të zeza

- Rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së mjedisit

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë sistemin e

gazrave të djegur (çfryrës)

Përmbajtja

51

- Rëndësia e pastrimit kimik të ujrave të zeza

- Koagulimi i ujrave të zeza

- Neutralizimi i ujrave të zeza

- Dezinfektimi i ujrave të zeza

- Rregullat e mbrojtjes në punë.

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë punën dhe të

mirëmbajë impiantet për pastrimin e ujrave të zeza.

Përmbajtja

- Paraqitja skematike e impianteve të ujrave të zeza

- Impiantet e pastrimit mekanik të ujrave të zeza

- Impiantet e pastrimit kimik të ujrave të zeza

- Impiantet e pastrimit biologjik të ujrave të zeza

- Mirëmbajtja e impianteve

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë dhe vëzhgojë

punën e stacionit të pompimit të ujërave të zeza

Përmbajtja

- Paraqitja skematike e rezervuarit shpërndarës (rregullues)

- Roli i rezervuarit shpërndarës (rregullues)

- Elementet e rezervuarit shpërndarës (rregullues)

- Roli i stacionit të pompimit

- Elementet kryesore të stacionit të pompimit

- Montimi i pompave

- Kontrolli i punës së stacionit të pompimit


Procedurat e

vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme

e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat te të

mësuarit.





RM 1 IV a) Pyetje përgjigje me gojë

b) Test me shkrim

KR Nxënësi duhet të jetë në gjendje të:

- sqarojë përbërjen e ujrave të zeza

- shpjegojë ndarjen e ujrave të zeza

- sqarojë procesin aerobe

- sqarojë procesin anaerobe

- shpjegojë rëndësinë e vetëpastrimit të pellgjeve

- tregojë rëndësinë e oksigjenit në oksidimin e lëndëve organike


b) Test me shkrim

52


- dallojë pajisjet për pastrimin mekanik të ujrave të zeza

- sqarojë punën e rrjetit

- përdorë pajisjen e rrjetit për pastrimin e ujrave të zeza

- tregojë punën e rërëmledhësit

- përshkruajë për punën e yndyrmbledhësit

- respektojë kohën e mledhjes së yndyrnave

shpjegojë punën e dekantuesit horizontal

- shpjegojë punën e dekantuesit vertikal

- shpjegojë procesin e pastrimit me metantenket

- shpjegojë rolin e shesheve të llumit

- paraqesë në mënyrë skematike pajisjet për pastrimin e

ujrave të zeza

- përshkruajë rregullat e mbrojtjes në punë


b) Test me shkrim


- argumentojë rëndësinë e pastrimit biologjik të ujrave të zeza

- tregojë qëllimin e pastrimit biologjik ë ujrave të zeza në

fushat e ujitjes

- sqarojë dobinë nga pastrimi biologjik në fushat e ujitjes.

- argumentojë rëndësinë e shesheve të filtrimit

- rendisë dobitë nga pastrimi biologjik me sheshet e filtrimit

- shpjegojë rëndësinë e pastrimit biologjik me anë të pellgjeve

biologjike

- tregojë për dobitë e pellgjeve biologjike

- skicojë pellgje biologjke

- argumentojë rëndësinë e përmirësimit të skemës teknologjike

- argumentojë rëndësinë e riqarkullimit dhe ripërdorimit të ujit

- përshkruajë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


b) Test me shkrim


- argumentojë rëndësinë e pastrimit kimik të ujrave të zeza

- përshkruajë procesin e pastrimit kimik të ujrave të zeza

- përcaktohet për pajisjen për pastrimin kimik

- tregojë rëndësinë e neutralizimit të ujrave të zeza

- shpjegojë elementet që ndikojn në neutralizimin e ujrave të

zeza

- shpjegojë rëndësinë e dezinfektimit të ujrave të zeza

- përcaktojë kohën e zgjatjes të kontaktit të ujrave të zeza me

dezinfektues

- përshkruajë rregullat e mbrojtjes në punë

53


b) Test me shkrim


- shpjegojë skemën e impianteve të ujrave të zeza

- shpjegojë procesin e pastrimit mekanik të ujrave të zeza

- argumentojë rëndësinë e pastrimit kimik të ujrave të zeza

- sqarojë procesin e pastrimit kimik të ujrave të zeza

- përcaktohet për pajisjen për pastrimin kimik

- tregojë rëndësinë e neutralizimit të ujrave të zeza

- shpjegojë elementet që ndikojn në neutralizimin e ujrave të

zeza

- shpjegojë rëndësinë e dezinfektimit të ujrave të zeza

- përcaktojë kohën e zgjatjes të kontaktit të ujrave të zeza me

dezinfektues

- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë


b) Test me shkrim


- shpjegojë rolin e rezervuarit shpërndarës (rregullues)

- radhitë elementet e rezervuarit shpërndarës (rregullues)

- përshkruajë materialin me të cilin ndërtohet rezervuari

shpërndarës (rregullues)

- analizojë skemën e rezervuarit shpërndarës (rregullues)

- përshkruajë punën e stacionit të pompave

- përshkruajë punën e pajisjeve matëse

- përshkruajë punën e pajisjeve kontrolluese

- përshkruajë elementet lidhëse dhe llojet e gypave

- tregojë llojin e transformatorit

- përshkruajë repartin makinerik dhe punën në të

- rendisë llojet e avarive të mundshme gjatë punës

- lexojë skemën e stacionit të pompimit të ujërave të zeza

- lexojë katalogje gjatë mbikqyrjes së punës

- lexojë dokumentacionin tekniko-teknologjik

- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit

Metodat e të

mesuarit të

rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në kabinet dhe në objekte reale

punuese të pastrimit të ujrave të zeza. Rekomandohet të

realizohen vizita në objekte ku kryhet trajtimi i ujrave të zeza.

- Mësuesi duhet të shpjegojë me mjete të ndryshme vizuale dhe të

rrisë vëmendjen tek nxënësit me anë të pyetje-përgjigjeve

- Mësuesi duhet të angazhohet sa më shumë për sqarimin e

funksioneve të impianteve të pastrimit të ujrave të zeza.

- Nxënësit duhet të angazhohen në mbikqyrjen me kujdes të punës

së impianteve të pastrimit të ujrave të zeza. Ata duhet të nxiten

të diskutojnë për raste të ndryshme që mund të paraqiten gjatë

54

trajtimit të modulit.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet kontrolli i zbatimit

në praktikë të njohurive dhe shprehive të fituara gjatë trajtimit të

modulit.

Baza materiale

e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen

mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme.

- Klasë (kabinet) për mësim teorik.

- Mjedisi për mësim praktik.

- Tabela me skema të impianteve të pastrimit të ujrave të zeza

- Flip-chart

- Karta muri

- Projektori me transparent

- Katalogje, standarde, rregullore, udhëzuesa, etj.

- Vizuale me animacione

- Materiale të shkruara në mbështetje të modulit.

55

PERSHKRUESI I MODULIT

"Instalimet shtëpiake të gazit"

Lamia: Makineri


Shkalla: III

Klasa: 13

Numri i modulit

B2 – 3

Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul teoriko-praktik që i pajis nxënësit me njohuri themelore për

gazet dhe instalimet e gazit, si dhe i aftëson ata me shkathtësi për të

kryer instalime shtëpiake (lokale) të gazit.

Kohëzgjatja e

modulit

96 orë (16 kredite 6 orëshe )


Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1

R

M

1

Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë specifikat

themelore të gazeve

Përmbajtja

- Përkufizimet themelore

- Madhësitë dhe njësitë matëse për gaz

- Klasifikimi i gazeve djegëse.

- Përparësitë dhe të metat e gazeve djegëse

- Përdorimi i gazit natyror dhe gazit nga lëngëzimi naftës

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë përfitimin,

shpërndarjen dhe deponimin e gazit natyror

Përmbajtja

- Prejardhja dhe vendburimet e gazit natyror

- Përfitimi i gazit natyror

- Përfitimi i gazit nga shpuarjet e naftës dhe gazit

- Shpërndarja lokale (zonale) e gazit

- Presioni i gazit në shpërndarësin lokal, kyçja dhe furnizimi

i konsumatorit

- Deponimi i gazit natyror.

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë dhe të mirëmbajë

rregullatorët e shtypjes së gazit

Përmbajtja

- Karakteristikat e rregullatorëve.

- Rregullatorët e shtypjes njëshkallësh dhe dy shkallësh

- Rregullatorët e shtypjes për bombola dhe sistemin e

bombolave.

- Mirëmbajtja e rregullatorëve.

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë konsumimin e

gazit dhe shpenzuesit e gazit

Përmbajtja

56

- Varësia e konsumimit të gazit nga numri i konsumuesve

lloji i konsumuesit

- Klasifikimi i shpenzuesve (aparatëve) të gazit

- Konsumi i gazit në amvisni dhe institucione

- Pajisjet për përgatitjen e ushqimit në amvisni

- Pajisjet për përgatitjen e ujit të ngrohtë në amvisni

- Pajisjet e gazit për ngrohje

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë dhe të kryejë

dimensionimin e rrjetit shpërndarës të gazit.

Përmbajtja

- Gypat e bakrit për lidhjet e pa ndashme me ngjitje te forte.

- Gypat e çelikut për lidhjet të pandashme të ekzekutuara

me saldim

- Gypat e bakrit për lidhjet e pandashme të salduar

- Pjesët fasonike për gypat e bakrit, çelikut dhe plastikës

- Caktimi i kapacitetit të stacionit të reduktimit.

- Caktimi i diametrit të gazësjellësit

- Dimensionimi i kyçjeve shtëpiake dhe rrjetit shtëpiak.

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë mbrojtjen në

punë dhe ruajtjen e mjedisit

Përmbajtja

- Aplikimi i udhëzimeve të parapara për instalimin e gazit.

- Masat për parandalimin e aksidenteve

- Rregullat e sigurimit teknik

- Ruajtja e mjedisit.

RM 7 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të analizojë ngrohjen

qëndrore etazhe me lëndë djegëse të gaztë.

Përmbajtja

- Instalimi ingrohjes qëndrore etazhe dhe i ujit të ngrohtë

sanitar

- Pajisjet dhe rrjeti shpërndarës në kalldatoren me lëndë

djegëse të gaztë

- Oxhaku, skema e lëvizjes së gazrave të djegur në oxhak.

RM 8 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të realizojë një instalim lokal

me gaz në një mur simulues

Përmbajtja

- Analiza e skemës së instalimit të gazit.

- Përzgjedhja e veglave, materialeve dhe pajisjeve të

nevojshme për instalim.

- Përcaktimi i hapave të punës.

- Matjet dhe kuotimet sipas skemës së instalimit.

- Shtrirja e rrjetit gypor.

- Montimi i armaturave të nevojshme.

- Lidhja e rrjetit me burimin e gazit.

- Lidhja e rrjetit me shpenzuesin e gazit (aparatin).

- Kontrolli i instalimit te kryer.

57

- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

Procedurat e

vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e

kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo

rezultat te të mësuarit.






b) Test me shkrim


- bëjë klasifikimin e gazeve djegëse.

- tregojë përparësitë dhe të metat e gazeve djegëse

- tregojë rregullat e përdorimit te gazit natyror.

- tregojë njësitë matëse për vëllimin e gazit

- tregojë njësitë matëse për presionin egazit

- tregojë njësitë matëse për dendësinë e gazit

- përshkruajë vetitë e gazit propan

- përshkruajë vetitë e gazit butan

- përcaktojë temperaturat e ndezjes

- përcaktojë temperaturat e vetëndezjes

- tregojë kufijtë e ndezjes dhe eksplodimit.

- tregojë shpejtësinë përhapjes së flakës

- shpjegojë përdorimin e gazit natyror dhe gazit të lëngët.


b) Test me shkrim

c) Vëzhgim me listë kontrolli


- tregojë si përftohet gazi natyror

- përshkruajë përftimin e gazit nga shpuarjet e naftës dhe

gazit

- shpjegojë shpërndarjen lokale të gazit me presion të lartë.

- dallojë stacionet reduktuese te shpërndarja lokale egazit.

- tregojë shpërndarjen e gazit me presion te mesëm

- shpjegojë shpërndarjen e gazit me presion të ulët

- tregojë kyçjet shtepiake të gazit

- vizatojë skema të shpërndarjes së brendshme të gazit

- vizatojë skemën e konstruksionit të rezervuarëve

- vizatojë skemen e konstuksionit të bombolave

- tregojë ngjyrosjen e rezervuareve dhe bombolave

tregoje armaturat e instaluara ne rezervuare .

- shpjegojë lokacionet e vendosjes së rezervuareve ne

hapësirë apo natyrë sipas regullave dhe standardeve

- shpjegojë lokacionet e vendosjes së rezervuareve të futura

58

në tokë sipas regullave dhe standardeve

- shpjegojë lokacionet e vendosjes së rezervuarëve gjysëm

të futura në tokë sipas rregullave dhe standardeve.

- tregojë kahjen dhe rradhitjen e armaturave ne rezervuaret

gjysmë te futura në tokë.

- tregojë llojet, rolin dhe fuksionimin e armaturave


b) Test me shkrim



- shpjegojë ndarjen dhe detyrat e rregullatorëve

- përshkruajë karakteristikat e rregullatorëve

- tregojë ndarjen e rregullatorëve të shtypjes sipas ndërtimit

- shpjegojë përdorimin e rregullatorëve një shkallësh

- shpjegojë përdorimin e rregullatorëve dy shkallësh

- dallojë rregullatorët e shtypjes një shkallëshe dhe dy

shkallëshe

- shpjegojë funksionimin e rregullatorëve të shtypjes për

bombola dhe sistem të bombolave .

- përshkruajë parqitjen e problemeve të rregullatorëve në

repart .

- mirëmbajë rregullatorët e shtypjes së gazit.


b) Test me shkrim


- tregojë varësinë e konsumit të gazit nga numri i

konsumatorëve

- tregojë llojin e konsumuesit dhe qëllimin e përdorimit të

gazit

- shpjegojë konsumimin e gazit në amvisni dhe institucione

- rendisë llojet e shpenzuesve të gazit

- përshkruajë funksionimin e pajisjes së gazit për përgatitjen

e ushqimit në amvsni

- përshkruajë funksionimin e pajisjes së gazit për përgatitjen

e ujit të ngrohtë në amvisni

- përshkruajë funksionimin e pajisjes së gazit për ngrohje


b) Test me shkrim



- shpjegojë ndërtimin e gypave të bakrit për lidhje të pa

ndashme

- vizatojë lloje të pjesëve fasonike të bakrit

59

- tregojë bashkimin e gypave me pjesët fasonike .

- shpjegojë ndërtimin e gypave të çelikut për lidhje të pa

ndashme të ekzekutuara me saldim

- vizatojë lloje të pjesëve fasonike të çelikut

- tregojë bashkimin e gypave me pjesët fasonike.

- shpjegojë ndërtimin e gypave të plastikës për lidhje të pa

ndashme të salduara.

- vizatojë lloje të pjesëve fasonike të plastikës

- tregojë bashkimin e gypave me pjesët fasonike

- dallojë llojet e gypave me pjesët fasonike

- caktojë kapacitetin e stacionit të redukimit.

- caktojë diametrin e gazësjellëve në rrjetin shpërndarës

- dimensionojë kyçjet shtëpiake dhe rrjetin shpërndarës


b) Test me shkrim


- shpjegojë udhëzimet e parapara për instalimin e gazit .

- radhisë masat për parandalimin e aksidenteve

- tregojë masat e sigurisë gjatë mbushjes së bombolave

- tregojë masat e sigurisë gjatë pastrimit të rezervuarëve

me gaz .

- përshkruajë rregullat e sigurimit teknik gjatë punës me

gaz


b) Test me shkrim



- lexojë skema të ngrohjes qëndrore etazhe

- rendisë tipet e kaldajave me gaz

- tregojë konstuksionin e kaldajave për ujë të nxehtë.

- përshkruaj instalimin e kaldajës me gaz

- tregojë funksionin e njësisë dirigjuese

- tregoje fuqinë e nxemjes së kaldajës

- shpjegojë parapregatitjen e ujit sanitar

- përshkruajë rolin e armaturës siguruese të gazit

- shpjegojë mbylljen e rregullt të sistemit për furnizim me

gaz.

- tregojë ndërtimin e flakadanit

- shpjegojë rolin dhe parimin e punës së flakadanit .

- shpjegojë rolin, ndërtimin dhe parimin e punës së

oxhakut.

- vizatojë skematikisht largimin e gazrave te djegur nga

kaldaja përmes oxhakut

- tregojë largimin e gazrave të djegur nga kaldaja përmes

oxhakut (rasti kur kemi te lidhur vetem një kaldajë)

- tregojë largimin e gazrave të djegur nga kaldaja përmes

60

sistemit të ventilimit


b) Test me shkrim



- shpjegojë skemën e instalimit.

- përzgjedhë veglat, pajisjet dhe materialet e nevojshme

për instalim.

- përcaktojë hapat e punës.

- kryej matje dhe kuotime sipas skemës së instalimit

- bëjë shtrirjen e rrjetit

- montojë armaturat e nevojshme

- lidhë rrjetin me burimin e gazit

- lidhë rrjetin me kaldajë

- bëjë kontrollimin e instalimit të kryer

- zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit

Metodat e të

mesuarit të

rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në klasë dhe në punëtorinë përkatëse, të

pajisur me mur simulues. Rekomandohet të organizohen vizita

njohëse në objektet ku bëhen instalimet me gaz.

- RM 8 (si rezultat praktik) rekomandohet të trajtohet në objekte ku

bëhen instalimet e gazit. Në mungesë kushtesh të trajtohet si projekt

mësimor në punëtorinë përkatëse të shkollës në një mur simulues në

kushte të mira të sigurisë gjatë demonstrimit nga instruktori

(mësuesi) dhe nxënësit.

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur ilustrimet

dhe demonstrimet konkrete gjatë trajtimit të çështjeve të veçanta.

- Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari konkrete,

në mbështetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli. Ata

duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që

paraqiten.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe

testeve me shkrim të vlerësohet fitimi i njohurive teorike. Gjithashtu,

duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të

njohurive dhe aftësive të fituara.

Baza materiale

e

domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të

sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme.

- Klasë për mësimin teorik

- Punëtori të instalimeve të gazit, pajisur me mur simulues.

- Kompleti i veglave, pajisjeve dhe instrumenteve për instalimet e

gazit.

- Lëndë të para dhe materiale të tjera që përdoren në instalimet e gazit.

- Pankarta, makete, katalogë të pajisjeve dhe materialeve të ndryshme.

- Materiale të ndryshme vizualizuese.

- Materiale të shkruara në mbështetje të çështjeve që trajton moduli.

61


“Instalimi i rrjetit të brendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastik”

Lëmi: Makineri


Shkalla: III

Klasa: 13

Numri i modulit

B2 – 4

Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul praktiko-teorik që i pajis nxënësit me njohuri për instalimin

e rrjetit të brendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastik dhe i

aftësona ata për të kryer këto instalime.

Kohëzgjatja e

modulit

64 orë (10 kredite 6 orëshe dhe 4 orë në dispozicion te mësuesit)

Rekomandohet: 70% Praktikë; 20% Teori; 10% Vlerësime

Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të parapërgatisë instalimin e

rrjetit të brendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastikë

Përmbajtja

- Analiza e skemës së instalimit të rrjetit të brendshëm të

ujësjellësit.

- Specifikimi i materialit për rrjetin e mbrendshëm të

ujësjellësit me gypa alumino-plastik.

- Analiza e objektit ku do të instalohet rrjeti i mbrendshëm i

ujësjellësit me gypa alumino-plastik.

- Matjet dhe shenimet e nevojshme.

- Rregullat dhe standardet për instalimin e rrjetit të

mbrendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastik.

- Hapja e kanaleve, vrimave dhe e folesë së kasetës së

kolektorit.

- Vendosja dhe fiksimi i kasetës së kolektorit në mur.

- Vendosja dhe fiksimi i kolektorit në kasetë.

- Lidhja e kolektorit me rrjetin kryesor.


RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të instalojë rrjetin e

brendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastik

Përmbajtja

- Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve që përdoren për

kryerjen e punimeve në gypat alumino-plastik.

- Shtrirja dhe lakimi i gypave alumino-plastik.

- Matja dhe shenimi i gypave alumino-plastik.

- Prerja e gypave alumino-plastik.

- Bashkimi i gypave alumino-plastik me difundim

- Bashkimi i gypave alumino-plastik me presim në të ftohtë.

- Bashkimi i gypave alumino-plastik me elemente lidhëse

me filetë

- Lidhja e rrjetit gyporë me bateritë përfundimtare.

62

- Lidhja e rrjetit me daljet e kolektorit.

- Lidhja e rrjetit me nyjet sanitare.

- Prova për rrjedhjen e rrjetit.


Procedurat e

vlerësimit








RM 1 IV a) Pyetje-përgjigje me gojë

b) Test me shkrim



- analizojë drejt skemën e instalimit;

- përzgjedhë materialet e duhura për instalimin e rrjetit të

brendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastik;

- analizojë objektin ku do të bëhet instalimi;

- kryejë matje dhe shënime të sakta;

- vendosë drejt kasetën shpërndarëse;

- montojë kolektorin në kasetë;

- lidhë kolektorin me rrjetin kryesor;

- respektojë rregullat dhe standardet për instalimin e rrjetit

të brendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-plastik;


mjedisit.


b) Test me shkrim



- përzgjedhë dhe përdorë drejt veglat dhe paisjet për

punimin e gypave alumino-plastik;

- kryejë matje dhe shënime të sakta të gypave alumino-

plastik;

- kryejë prerjen e gypave alumino-plastik;

- bëj lakimin e gypave alumino-plastik;

- bashkojë gypat alumino-plastik me difundim (termo-

presim);

- bashkojë gypat alumino-plastik me presim në të ftohët;

- bashkojë gypat alumino-plastik me elemente lidhëse;

- lidhë rrjetin me kolektorin;


mjedisit;

63

Metodat e të

mesuarit të

rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në puntorinë e instalimeve të

ujësjellësit dhe kanalizimit.

- Rekomandohen dhe vizita në ndërtesa ku realizohen instalime

të rrjetit të mbrendshëm të ujësjellësit me gypa alumino-

plastik.

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur

demostrime konkrete duke aplikuar metoden 4 shkallëshe.

- Preferohet që mësuesi të zbatojë metoden e punës me projekte

duke realizuar një instalim në një mur të simuluar (një model

lëvizës).

- Nxënësit duhet të angazhohen në veprimtari konkrete në

punimet e gypave alumino-plastik, punimet përgaditore dhe

punimet e instalimit të rrjetit të mbrendshëm të ujësjellësit me

gypa alumino-plastik. Ata duhet të nxiten të diskutojnë në

lidhje me problemet e ndryshme që paraqiten.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet sa më shumë

kontrolli i demonstrimit në praktikë i njohurive dhe i aftësive

të fituara.

Baza materiale

e domosdoshme


sigurohen mjediset, mjetet dhe materialet e mëposhtme

- Mjedise për mësimin praktik (puntori për instalime të

ujsjellësit e pajisur me mur-model lëvizës).

- Kompleti i veglave dhe paisjeve për kryerjen e punimeve të

instalimit të rrjetit të mbrendshëm të ujësjellësit me gypa

alumino-plastik.

- Materiale të domosdoshme për punimin e një instalimi model

në një mur lëvizës.

- Projektor me transparente.

- Materiale të shkruara (manuale, katalogje, skema modelesh

të ndryshëm të punuara më parë, rregullore, etj).

64

C - Modulet profesionale zgjedhore

PERSHKRUESI I MODULIT

"Automatika"

Lamia: Makineri


Shkalla: III

Klasa: 13

Numri i modulit

C 1

Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul teoriko-praktik, që i pajis nxënësit me njohuri dhe

shkathtësi themelore për të zbatuar automatikën në sistemet termo-

hidraulike.

Kohëzgjatja e

modulit

64 orë (10 kredite 6 orëshe dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit)


Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë mënyrën e

funksionimit të sistemeve të rregullimit automatik (SRA)

Përmbajtja

- Kuptimi i automatikës

- Kuptimi i dirigjimit dhe rregullimit

- Sistemi me dirigjim dhe rregullim

- Shembuj të SRA

- Klasifikimi i SRA sipas proçeseve të mbrendshme

dinamike

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të dallojë dhe të shpjegojë

elementet e ndryshme të SRA

Përmbajtja

- Elementet pneumatike

- Ventilat elektro-pneumatik

- Elementet hidraulike

- Ventilat elektro-hidraulik

- Shendërruesit-karekteristikat e tyre

- Shendrruesit e ç’vendosjes rrotulluese (SENSINIT)

- Shëndrruesit fotoelektrik të çvendosjes mekanike

- Përforcuesit elektrik.

- Përforcuesit pneumatik (cilindrat dhe motorët pneumatikë)

- Përforcuesit hidraulikë (cilindrat dhe motorët hidraulikë)

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të interpretojë skema

elektrike të llojeve të ndryshme të ndërprerësve elektrikë

Përmbajtja

- Ndërpresit manual

65

- Reletë

- Kontaktorët

- Skemat elektrike të llojeve të ndryshme të ndërpresave

elektrik (kontaktorëve, releve etj)

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të analizojë matësitë dhe

treguesit e madhësive elektro-mekanike në SRA

Përmbajtja

- Matësit e rrjedhjes së fluidit

- Matësi i çvendosjes (drejtëvizore-kendore)

- Matësi i shtypjes

- Matësi i tensionit elektrik

- Matësi i nivelit të lengjeve

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të rendisë dhe shpjegojë

dedektorët e gabimit

Përmbajtja

- Dedektorët elektrik të gabimit

- Dedektorët hidraulik të gabimit

- Dedektorët pneumatik të gabimit

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të rendisë elementet

ekzekutuese dhe të shpjegojë rolin e tyre në rregullimin e

madhësisë dalëse

Përmbajtja

- Elektromotoret e rrymës njëkahore

- Elektromagnetët si elementë fundorë

- Elementet ekzekutive hidraulike dhe pneumatike

RM 7 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të rendisë rregullatorët dhe të

interpretojë rolin e tyre në SRA

Përmbajtja

- Parimi i punës së rregullatorëve

- Rregullatorët elektrik dhe llojet e tyre

- Rregullatorët pneumatikë dhe llojet e tyre

- Rregullatorët hidraulik dhe llojet e tyre

- Rregullatorët termik

RM 8 Nxënësi duhet të jetë në gjendje te montojë rregullatorë të

ndryshëm në sistemet termo-hidraulike

Permbajtja

- Analiza e skemës për lidhjen e rregullatorëve

- Përzgjedhja e veglave dhe pajisjev për montimin e

rregullatorëve

- Montimi i rregullatorëve termik(termostati)

- Montimi i rregullatorëve hidraulik(ventili i ujit në kasetë)

- Montimi i rregullatorëve pneumatik


66

Procedurat e

vlerësimit









b) Test me shkrim


- tregojë kuptimin dhe llojet e sistemeve automatike

- shpjegojë kuptimin e dirigjimit dhe rregullimit

- përshkruajë sistemin me dirigjim dhe me rregullim

- numërojë elementet e sistemit automatik me dirigjim dhe

me rregullim

- japë shembuj konkretë të proçeseve të thjeshta automatike

- numërojë madhësitë elektromekanike të cilat e percjellin

një proçes automatik.

- bëjë klasifikimin e SRA sipas proçeseve të mbrendshme

dinamike


b) Test me shkrim



- identifikojë elementet themelore elektrike, hidraulike dhe

pneumatike si pjesë përberëse të paisjeve që përdoren në

automatikë

- shpegojë elementet pneumatike

- tregojë ventilat elektro-pneumatike

- shpjegojë elementet hidraulike

- tregojë ventilat elektro-hidraulikë

- dallojë shndrruesit e ndryshëm elektro-mekanikë

- dallojë shëndrruesit e ndryshëm elektro-hidraulik

- dallojë shëndrruesit e ndryshëm elektro-pneumatik

- shpjegojë menyrat e shndrrimit të madhësive elektrike në

ato mekanike dhe anasjelltas në shndrrues të ndryshëm

- tregojë rolin e përforcuesve në sistemin me udhëheqje

automatike

- numërojë llojet e përforcuesve elektrikë

- numërojë llojet e përforcuesve pneumatikë

- numërojë llojet e përforcuesve hidraulikë


b) Test me shkrim

67


- shpjegojë dhe tregojë rolin e ndërprersave

- tregojë shembuj konkret të perdorimit të ndërpresave

- numërojë llojet e ndërpresave sipas strukturës dhe

funksionimit

- lexojë skema të ndryshme të ndërpresave elektrikë

(kontaktorëve, releve etj.)

- shpjegojë parimin e punës të releve kohore


b) Test me shkrim


- klasifikojë llojet e matësve të madhësive elektro-mekanike

- shpjegojë matësin e rrjedhjes së fluidit

- shpjegojë matësin e çvendosjes

- tregojë rolin e matësit të temperatures

- tregojë rendësinë e matjes së tensionit

- shpjegojë matësin e nivelit të lëngjeve


b) Test me shkrim


- identifikojë llojet e ndryshme të dedektorëve (elektrik,

pneumatik dhe hidraulik)

- shpjegojë rolin e dedektorëve elektrik

- tregojë funksionin e dedektorëve elektrik

- shpjegojë rolin e dedektorëve hidraulik

- tregojë funksionin e dedektorëve hidraulik

- shpjegojë rolin e dedektorëve pneumatik dhe tregojë

funksionin e tyre


b) Test me shkrim


- shpjegojë rolin e elektromotorit të rrymës njëkahore

- tregojë funksionin e elektromagnetëve si elemente fundore

- shpjegojë parimin e punës të elementeve ekzekutive

- dallojë elementet ekzekutive hidraulike dhe pneumatike në

bazë të zhvillimit të proçeseve automatike


b) Test me shkrim


- shpjegojë rolin e rregullatorëve në sistemet e rregullimit

68

automatik

- shpjegojë parimin e punës së rregullatorëve elektrik,

pneumatik, termik dhe hidraulik

- tregojë llojet e rregullatorëve hidraulikë

- tregojë llojet e rregullatorëvë pneumatik

- tregojë llojet e rregullatorëve elektrik

- shpjegojë rregullatorët termik

- bejë klasifikimin e rregullatorëve sipas karakteristikave

statike dhe proçeseve dinamike që zhvillohen.

- dallojë pjeset përbërëse të rregullatorëve

- tregojë zbatimin e rregullatorëve


b) Test me shkrim



- përzgjedhë veglat, materialin dhe pajisjet e duhura për

montimin e rregullatorëve të ndryshëm

- analizojë drejt skemën për lidhjen e rregullatorëve

- dallojë llojet e rregullatorëve

- respektojë hapat e punës për montimin e rregullatorëve

- montojë rregullatorin hidraulik për rregullimin e nivelit të

ujit

- montojë rregullatorin hidraulik për rregullimin e shtypjes

në hidrofor

- montojë rregullatorin termik (termostatin)

- montojë rregullatorin pneumatik për rregullimin e

shtypjes së gazit për furnizim të kaldajes me gaz


mjedisit

Metodat e të

mesuarit të

rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në klasë dhe në puntorinë e

instalimeve të ngrohjes dhe ujësjellësit.


demonstrime praktike si dhe metoda mësimore të cilat janë të

përshtatshme për punën në grupe.

- Mësuesi nëpermjet pyetjeve-përgjigje duhet të bashkëbisedojë dhe

të diskutojë me nxënësit për probleme të ndryshme që trajtohen në

modul.

- Nxënësit duhet të nxiten që të marrin pjesë në menyrë aktive në

zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve, detyrave dhe

ushtrimeve të ndryshme teorike dhe praktike.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të zbatohet sa më shumë

kontrolli i demonstrimit në praktikë i njohurive dhe i aftësive të

fituara.

Baza materiale

e domosdoshme


sigurohen mjediset, mjetet dhe materialet e mëposhtme:

69

- Mjedise mësimore (klasa) për zhvillimin e permbajtjeve

mësimore teorike.

- Puntori e instalimeve të ngrohjes dhe ujësjellsit

- Kompleti i veglave, pajisjeve dhe materialeve të nevojshme për

instalimin e rregullatorëve

- Lloje të ndryshme rregullatorësh.

- Materiale në mbështetje të mësimdhënies (transparencat e

ndryshme, karta muri, fletë të bardha, transparente për

projektor).

- Projektor.

- Pankarta, makete, katalogë të pajisjeve dhe materialeve të

ndryshme.

70


“Teknikat e matjeve”

Lamia: Makineri


Shkalla: III

Klasa: 13

Numri i modulit

C 2

Lloji dhe

qëllimi imodulit

Një modul teoriko-praktik që i pajis nxënësit me njohuri për teknikat e

matjeve në sistemet termo-hidraulike dhe i aftëson ata për të kryer

matje të sakta në këto sisteme.

Kohëzgjatja e

modulit


Rekomandohet : 60% Teori , 30% Praktikë , 10% Vlerësime

Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë madhësitë dhe

instrumentet matëse në sistemet termo-hidraulike

Përmbajtja

- Njohurit themelore në teknikën e matjes.

- Qëllimi i matjes

- Madhësitë matëse

- Klasifikimi i instrumenteve matëse

- Saktësia e matjes në sistemet termo-hidraulike

- Matësit mekanik për matjen e madhësive mekanike.

- Matësit elektrik për matjen e madhësive mekanike

- Zbatimi i matjeve në sistemet termo-hidraulike

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë matjen e

temperaturës dhe shtypjes

Përmbajtja

- Nocioni i temperatures

- Llojet e instrumenteve matëse të temperaturës.

- Aplikimi i matjes së temperaturës në sistemet termo-

hidraulike

- Nocioni i shtypjes

- Llojet e instrumenteve matëse të shtypjes

- Zbatimi i matjes së shtypjes në sistemet termo-hidraulike

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë matjen e nivelit

dhe rrjedhjes së lëngjeve

Përmbajtja

- Kuptimi i matjes së nivelit të lëngjeve.

- Llojet e instrumenteve për matjen e nivelit të lëngjeve

- Zbatimi i matjes së nivelit të lëngjeve në sistemet termo-

hidraulike

71

- Kuptimi i matjes së rrjedhjes së lëngjeve

- Llojet e instrumenteve për matjen e rrjedhjes së lëngjeve.

- Zbatimi i matjes së rrjedhjes së lëngjeve në sistemet termo-

hidraulike

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë matjen e

lagështisë së ajrit

Përmbajtja

- Nocioni i lagështisë së ajërit.

- Qëllimi i matjes së lagështisë së ajrit

- Llojet e instrumenteve matëse të lagështisë

- Zbatimi i matjes së lagështisë së ajrit

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të përshkruajë kontrollin e

saktësisë së instrumenteve matëse

Përmbajtja

- Rëndësia e kontrollit të saktësisë së instrumenteve matëse.

- Kuptimi i etalonit.

- Llojet e etaloneve.

- Kontrollimi i saktësisë së instrumeve matëse me etalon.

RM 6 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të kryejë kontrollin e saktësisë

së manometrit

Përmbajtja

- Përzgjedhja e veglave të nevojshme për kontrollin e

saktësisë së manometrit.

- Montimi i manometrit në tavolinën kontrolluese të

shtypjes.

- Lidhja e instrumentit matës-manometrit me burimin e

shtypjes në tavolinen kontrolluese të shtypjes.

- Kontrollimi dhe korigjimi i saktësis së manometrit.

- Rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së mjedisit.

RM 7 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të kryejë matjen e shtypjes së

ajrit në kanalet e ventilimit

Përmbajtja

- Përzgjedhja e veglave dhe instrumenteve për matjen e

shtypjes

- Vendosja e sondes “prandtl” në kanalin e ajrit.

- Lidhja e sondes “prandtl” me manometrin U-gypor.

- Leximi i madhësisë së shtypjes në U-gyp.


RM 8 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të kryejë matje në dalje të

kaldajës me termometrin digjital

Përmbajtja

- Përzgjedhja e veglave të nevojshme për matjen e gazrave

djegëse.

- Vendosja e sondes së termometrit dixhital në dalje të

kalldajes.

72

- Leximi i madhësive të matjes së temperaturës së gazrave të

djegëse në termometrin dixhital.


Proçedurat e

vleresimit

Realizim i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e

kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo

rezultat të të mësuarit.





RM 1 IV a) Pyetje-pergjigje me gojë

b) Test me shkrim


- shpjegojë qellimin e matjes

- dallojë madhësitë matëse për matje

- tregojë metodat e matjes

- tregojë klasifikimin e instrumenteve matëse

- dallojë sistemin ndërkombëtar të madhësive matëse

- përshkruajë matësit mekanik për matjen e madhësive

mekanike

- përshkruajë matësin elektrik për matjen e madhësive

mekanike

- tregojë saktësinë e matjes dhe gabimet gjat matjes.

- tregojë gabimet e instrumenteve matëse

- dallojë rregullat për ngritjen e saktësisë së matjes

- tregojë mundësitë e leximit të madhësive matëse të

instrumenteve matëse


b) Test me shkrim


- shpjegojë nocionin e temperaturës

- shpjegojë termometrin me sustë gypore

- shpjegojë termometrat gyporë-metalik

- tregojë termometrin qelqor

- përshkruajë termometrin me rrezistencë elektrike

- tregojë termometrat bimetal

- përshkruajë pirometrin optik

- shpjegojë aplikimin e matjeve të temperaturës në sistemet

termo-hidraulike

- të shpjegojë nocionin e shtypjes

- shpjegojë matjen e nivelit të lëngjëve me instrumentin

mekanik me notues

- shpjegojë matjen e nivelit të lëngjeve me ultrazë

- shpjegojë zbatimin e matjeve të shtypjes në sistemet

termo-hidraulike

73


b) Vëzhgim me listë kontrolli gjatë demonstrimit ilustrativ


- shpjegojë kuptimin e matjes së nivelit të lëngjeve

- tregojë llojet e instrumenteve matëse të nivelit të lëngjeve

- përshkruajë zbatimin e matjes së nivelit të lëngjeve në

sistemet termo-hidraulike

- shpjegojë kuptimin e matjes së rrjedhjes së lëngjeve

- tregojë llojet e instrumenteve matëse për matjen e rrjedhjes

së lëngjeve

- përshkruajë zbatimin e matjes së rrjedhjes së lëngjeve në

sistemet termo-hidraulike


b) Vëzhgim me listë kontrolli gjatë demonstrimit ilustrativ


- shpjegojë nocionin e lagështisë së ajrit,

- shpjegojë qëllimin e matjes së lagështisë së ajrit,

- dallojë llojet e instrumenteve matëse të lagështisë

- përshkruajë matjen e lagështisë së ajrit me psihrometër

- përshkruajë matjen e lagështisë së ajrit me matjen direkte

të kondensatit

- pershkruajë matjen e lagështisë së ajrit me anë të

instrumentit “termofil-higrofil”

- tregojë zbatimin e instrumenteve matëse të lagështisë në

industri të prodhimtarisë dhe objekte klimatizuese.


b) Test me shkrim


- shpjegojë qëllimin e kontrollimit të saktësisë së


- shpjegojë kuptimin e etalonit

- dalojë llojet e etaloneve

- tregojë klasifikimin e etaloneve punuese sipas shkallës së

saktësisë

- përshkruajë kontrollimin e saktësisë së instrumenteve

matëse me etalon

- tregojë zbatimin e etalonit primar në kontrollimin e



b) Vëzhgim me listë kontrolli


- përzgjedhë veglat e nevojshme për montimin e manometrit

74

në tavolinen kontrolluese të shtypjes

- bëjë lidhjen e instrumentit mates - manometrit me burimin

e shtypjes në tavolinen kontrolluese të shtypjes

- bëjë zgjedhjen e madhësisë së duhur të shtypjes së vajit me

anë të rregullatorit të shtypjes

- kontrollojë gjendjen reale të saktësisë së manometrit

- bëjë korigjimin e pasaktësisë

- kontrollojë ruajtjen e saktësisë së matjes pas korigjimit

- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtjes së

mjedisit.




- analizojë kushtet e matjes,

- përdorë sipas rregullave instrumentet për matjen e

shtypjes,

- vendosë sonden „prandtl“ në kanalin e ajrit,

- bëjë lidhjen e sondes „prandtl“ me manometrin U-gyp,

- lexojë madhësinë e shtypjes në U-gyp,

- zbatojë regullat e sigurimit teknik dhe ruajtjes së mjedisit.




- analizojë kushtet e matjes

- përzgjedhë dhe perdorë drejt instrumentet për matjen e

temperatures së gazrave djegëse në dalje të kaldajës

- vendosë sonden e termometrit dixhital në dalje të kaldajës

- lexojë madhësinë e matjes së temperaturës së gazrave

djegëse në termometrin dixhital

- zbatojë rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtjes së mjedisit.

Metodat e

rekomanduara të

të mësuarit

- Ky modul duhet të trajtohet në klasë dhe në punëtoritë

përkatëse.


ilustrimet dhe demonstrimet konkrete gjatë trajtimit të temave

të veçanta.

- Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në veprimtari

konkrete, në mbështetje të përvetësimit të njohurive që trajton

moduli. Ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e

ndryshme që paraqiten.

- Sa i përket matjeve në instalimet termo-hidraulike nxënësit

duhet të kryejnë sa më shumë të jetë e mundur matje konkrete

të shtypjes së ajrit, produkteve të gazrave djegese në dalje të

kaldajes si dhe kontrollimin e saktësis së manometrit.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, nëpëmjet pyetje-përgjigjeve dhe

testeve të vlerësohet fitimi i njohurive teorike, si dhe të

75

zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të

njohurive dhe aftësive të fituara.

Baza materiale

e domosdoshme


sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:

- punëtori të instalimeve të ngrohjes dhe ujësjellësit;

- kompleti i veglave, pajisjeve dhe instrumentave përkatëse;

- lëndë të para dhe materiale të tjera që përdoren në instalimet e

ngrohjes dhe ujësjellësit;

- pankarta, makete, katalogje të pajisjeve termo-hidraulike;

- mjedise pune për punë konkrete praktike;

- materiale të shkruara në mbështetje të çështjeve që trajton

moduli si dhe manuale, rregullore, katalogje, etj.

76


“Mekanikë teknike 2”

Lamia: Makineri


Shkalla: III

Klasa: 13

Numri i modulit

C 3

Lloji dhe

qëllimi i

modulit

Një modul teorik që i pajis nxënësit me njohuri themelore nga

kinematika dhe dinamika e trupit të ngurtë, të cilat gjejnë zbatim në

aspekte të ndryshme të profesionit përkatës.

Kohëzgjatja e

modulit


Rekomandohet 70% Teori, 20% Ushtrime dhe 10% Vlerësime

Rezultatet e të

mësuarit (RM)

dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë konceptet

themelore të kinematikës

Përmbajtja

- Kuptimi për kinematikën

- Pozita e pikës në hapsirë

- Lëvizja e pikes

- Trajektorja.

- Rruga.

- Llojet e lëvizjeve.

RM 2 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë lëvizjen

drejtëvizore të pikës

Përmbajtja

- Lëvizja drejtëvizore

- Shpejtësia

- Lëvizja e njëtrajtëshme

- Lëvizja jo e njëtrajtëshme

RM 3 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë lëvizjen

vijëlakuar të pikës

Përmbajtja

- Lëvizja vijëlakuar

- Shpejtësia dhe shpejtimi

- Lëvizja rrethore

RM 4 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë lëvizjet

themelore të trupave të ngurtë

Përmbajtja

- Lëvizja e shufrës

- Lëvizja e pllakës

- Lëvizja e trupit të ngurtë

77

- Transmetuesit

RM 5 Nxënësi duhet të jetë në gjendje të shpjegojë konceptet

themelore të dinamikës

Përmbajtja - Kuptimi për dinamikën.

- Bazat e dinamikës së pikes materiale

- Dinamika e lëvizjes drejtëvizore të pikës

- Puna dhe fuqia mekanike

- Energjia.

- Ligji mbi ruajtjen e energjisë mekanike

- Puna dhe rendimenti i një makine (pajisjeje)

Procedurat e

vlerësimit

Realizim i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e

kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo

rezultat të të mësuarit.


RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit


RM 1 IV a) Pyetje - përgjigje me gojë

b) Test me shkrim


- shpjegojë kuptimin e kinematikës

- shpjegojë caktimin e pozitës së pikes në hapsirë

- përshkruajë lëvizjen e pikës

- shpjegojë trajektorien dhe rrugën

- rendisë llojet e lëvizjeve


b) Test me shkrim


- shpjegojë lëvizjen drejtvizore të pikës

- shpjegojë shpejtësinë dhe të rendisë llojet e lëvizjeve

drejtvizore

- shpjegojë lëvizjen e njëtrajtshme dhe lëvizjen jo të

njëtrajtshme

- shpjegojë dhe interpretojë ligjet për rrugën, shpejtësinë

dhe shpejtimin (ngadalsimin)


b) Test me shkrim


- shpjegojë lëvizjen vijëlakuar të pikës

- shpjegojë shpejtësinë dhe shpejtimin

- shpjegojë lëvizjen rrethore

78

- përcaktojë dhe shpjegojë shpejtësinë periferike dhe

shpejtësinë këndore të pikës

- shpjegojë dhe llogarisë numrin e rrotullimeve


b) Test me shkrim


- rendisë llojet e trupave

- shpjegojë lëvizjen e shufrës në rrafsh dhe në hapësirë

- shpjegojë lëvizjen e pllakës në rrafsh dhe në hapësirë

- shpjegojë dhe interpretojë lëvizjet themelore të trupit të

ngurtë

- rendisë dhe shpjegojë transmetuesit.


b) Test me shkrim


- shpjegojë kuptimin e dinamikës

- shpjegojë dhe interpretojë ligjet themelore të dinamikës

- përshkruajë dhe interpretojë rënien e lirë dhe hedhjen

vertikale

- përshkruajë konceptin e punës dhe të fuqisë së një force

- tregojë ç´është energjia dhe të rendisë format e saj

- shpjegojë ligjin mbi ruajtjen e energjisë mekanike

- shpjegojë rendimentin e një makine

Metodat e

rekomanduara të

të mësuarit

- Ky modul duhet të trajtohet në klasë.

- Mësuesi duhet të ilustrojë shpjegimin e parimeve të kinematikës

dhe ligjeve të dinamikës me shembuj konkret nga profesioni

përkates.

- Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në zgjidhje

ushtrimesh dhe detyrash, në mbështetje të përvetësimit të

njohurive që trajton moduli. Ata duhet të nxiten të diskutojnë në

lidhje me njohuritë teorike dhe zbatimin e tyre në praktikë, në

profesionin përkatës.

- Për vlerësimin e nxënësve preferohen pyetje – përgjigje me gojë,

teste me shkrim, kontrolli i vazhdueshëm i detyrave të klasës

dhe të shtëpisë, vëzhgimi i punës në grupe etj.

Baza materiale e

domosdoshme


sigurohen mjediset, mjetet dhe materialet e mëposhtme:

- klasë për mësimin teorik.

- mjete vizualizuese (tabela, shkumsa shumngjyrësh , markera etj)

- pankarta me skema dhe makete në mbështetje të zgjidhjes së

problemeve nga kinematika dhe dinamika

- projektor me transparente

- materiale të shkruara në mbështetje të çështjeve që trajtohen

79

IV. Struktura e sistemit të arsimit në Kosovë

80

NR ISMN

arsimi profesional programi mësimor - bq-portal.de · kompetenca që lidhen me modulin “teknikat...

Documents