gjeografia bërthamë 12 - erik...

1

Libër Mësuesi

Gjeografia

Edlira FilipiMerita Dollma

12

Tiranë, 2012

Bërthamë

2

© ERIK BOTIME

Botimet “ERIK”

Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania.

Tel.: 00355 4 2467762; 00355 4 2220645;

Cel.: 069 20 40 333; Cel.: 069 40 66 442

E-mail: [email protected], web: www.erikbotime.com

SHTEPIA BOTUESE ERIK

Botues: Dëshira SHEHU

Autor: Edlira FILIPI

Merita DOLLMA

Redaktore përgjegjëse: Anila KONOMI

Arti grafik, studio grafike “ERIK” Botime:Edlir PODA

Kopertina:Blerina Balla DAUTI

Të gjitha të drejtat janë ekskluzivisht të rezervuara. Ndalohet prodhimi, riprodhimi, shitja, rishitja, shpërndarja, kopjimi, fotokopjimi, përkthimi, përhapja me çdo lloj forme apo mjeti, pa miratimin me shkrim nga Shtëpia Botuese “ERIK”.

Botimi i parë, viti 2012

3

Përmbajtja

Kreu 1 Hapësira gjeografike e trevave shqiptareMësimi 1.1 Objekti i studimit të Gjeografisë .....................................................................16Mësimi 1.2 Pozita gjeografike dhe shtrirja e trevave shqiptare....................................18Mësimi 1.3 Projekt Kërkimor. “Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në Bashkimin Evropian”(ora e parë)...............................................................................................................20

Kreu 2 Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të trevave shqiptare Mësimi 2.2 Ndërtimi gjeologjik dhe relievi.........................................................................23Mësimi 2.4 Klima e trevave shqiptare..................................................................................25Mësimi 2.7 Dëmtimi i Tokave...................................................................................................27Mësimi 2.11 Projekt kërkimor. “Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në Bashkimin Evropian” ....................................................................................................................................29

Kreu 3 Sistemet humaneMësimi 3.3 Tiparet e popullsisë së trevave shqiptare.......................................................30Mësimi 3.4 Emigrimi dhe Migrimi i shqiptarëve..................................................................32Mësimi 3.11 Detyrë tematike. “Problemet e sotme dhe të ardhme ekonomike të trevave shqiptare në kushtet e integrimit rajonal dhe global”........................................................34 Kreu 5 Rajonet gjeografikeMësimi 5.7 Popullsia,vendbanimet dhe ekonomia e Rajonit Perëndimor.................... 35Mësimi 5.17 Ekskursion mësimor. Vizitë në një qendër qytetare ose fshatare me vlera natyrore ose kulturore”...............................................................................................................37Mësimi 5.20 Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi ekonomik i Rajonit Jugor..................38Mësimi 5.22 Republika e Kosovës.........................................................................................40

4

Libri në ndihmë të mësuesit është hartuar që t`ju ofrojë më-suesve një alternativë ndihmëse për zhvillimin e orës së mësimit me metoda sa më bashkëkohore dhe me synimin që të nxisë te nxënësit të menduarit kritik. Gjithashtu ai synon t’i aftësojë për të fituar shprehi të ndryshme komunikimi, të punuarit në grup etj.

Në këtë libër janë rekomanduar teknika të ndryshme mësimdhënie në përshtatje me objektivat mësimore të temave të ndryshme. Për të gjitha modelet e rekomanduara është përdorur struktura trefazëshe e mësimit (ERR). Kjo strukturë është pr-ovuar që krijon mundësi për përdorimin e teknikave të shumta. Kjo përparësi krijon për nxënësit një udhërrëfyes të shkëlqyer për të gjitha kategoritë e niveleve të mësimnxënies. Struktura ERR ka përparësi edhe në drejtim të të lexuarit dhe të nxënit të drejtuar nga mësuesi, duke krijuar hapësira të gjera në fushën e të kuptuarit, të vepruarit logjik.

Modelet e paraqitura nuk janë ditarë, në kuptimin e mirëfilltë, por struktura ditarësh me teknika që e ndihmojnë mësuesin për të ndarë me racionalitet orën e mësimit. Teknikat e përdoruara janë: Teknika e Parashikimit me terma paraprake, DRTA (Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar), Kubimi, Kllasteri, Leksioni i avancuar, Rrjeti i diskutimit, Tabela e koncepteve, Diagrami i Venit, Metoda e Kombinimit.

Shpresojmë që rekomandimet tona do të jenë të vlefshme për mësuesit, që do të përdorin këtë libër.

Ne jemi nisur nga qëllimi për t’ju ndihmuar në orga-nizimin sa më të mirë e më të suksesshëm të orës së mësimit. Kombinimi i teknikave të mësipërme gjatë tre fazave të orga-nizimit të mësimit, krijon hapësira krijuese, si për mësuesin dhe për nxënësin duke e bërë interesante, të këndshme dhe tërheqëse orën e mësimit për të gjithë.

AUTORËT

H y r j e

5

PL

AN

I SI

NT

ET

IK

GJE

OG

RA

FI 1

2

Pla

ni s

inte

tik

34ja

vë *

2 or

ë -

68

orë

Njo

huri

të r

eja

- 4

8 or

ë Pu

në p

rakt

ike

-

4 or

ë Pë

rsër

itje

-

3 o

rë

Tes

time

-

2

orë

Pr

ojek

t

-

4 o

rë

Ese

- 3

orë

E

ksku

rsio

n

-

2 o

rë

Det

yra

tem

atik

e

- 2

orë

Sh

ënim

: K

olon

a “

Mje

tet m

ësim

ore

“(

inte

rnet

i, ha

rta,

atla

se e

tj )

në b

azë

të u

dhëz

imit,

plo

tëso

het n

ga m

ësue

si p

aral

el m

e zh

villi

min

e

orëv

e m

ësim

ore

dhe

jo n

ë fi

llim

të h

artim

it të

kët

ij pl

ani

. Nr.

tota

l

Kap

itul

liN

r .i

or

ëve

Obj

ekti

vat

e ka

pitu

llit

Tem

at

për

çdo

orë

M

ater

iali

bu

rim

orM

jete

t m

ësim

ore

1L

inja

I

Hap

ësir

a gj

eogr

afik

e e

trev

ave

shqi

ptar

e

3 or

ë

1.1

1-të

për

shkr

uajn

ë ob

jekt

in e

st

udim

it të

kës

aj lë

nde

2-

të

përs

hkru

ajë

vend

in

që

ajo

zë n

ë st

udim

et g

jeog

rafi

ke

3-të

për

shkr

uajë

rën

dësi

në e

st

udim

it të

saj

Obj

ekti

i st

udim

it t

ë G

jeog

rafi

së 1

2-të

T

ekst

iH

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

22

orë

njoh

uri

te r

eja

1

orë

proj

ekt

kërk

imor

1.2

1-të

bë

jë

dalli

min

(t

ë di

fere

ncoj

ë)

në

përb

ërje

n e

trev

ave

shqi

ptar

e (R

epub

likën

e

Shqi

përi

së,

Kos

ovën

, tr

evat

sh

qipt

are

në S

erbi

, në

Maq

edon

i, në

Gre

qi d

he n

ë M

al të

Zi)

2-

të a

naliz

ojë

pozi

tën

gjeo

graf

ike

të t

reva

ve s

hqip

tare

në

Bal

lkan

, M

esdh

e, E

vrop

ë dh

e m

ë gj

erë.

3-

të v

lerë

sojë

rol

in e

kës

aj p

ozite

në

veç

oritë

nat

yror

e gj

eogr

afik

e,

në

popu

llim

in

e tr

evav

e dh

e zh

villi

min

eko

nom

ik d

he p

asoj

at

e kë

saj

pozi

te

në

copë

timin

e

trev

ave

shqi

ptar

e .

4-të

ana

lizoj

ë nd

rysh

imet

që

ka

pësu

ar n

ë ko

hë d

he n

ë ha

pësi

rë

Poz

ita

gjeo

graf

ike

dhe

sht

rirj

a e

trev

ave

shqi

ptar

e

Tek

sti

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

6

hart

a po

litik

e e

trev

ave

shqi

ptar

e

31.

31-

të

real

izoj

ë nj

ë pr

ojek

t kë

rkim

or

me

kara

kter

kr

ahas

ues

mbi

ndr

yshi

met

në

kohë

të

ha

rtës

po

litik

e të

tr

evav

e sh

qipt

are

Pro

jekt

kër

kim

or:”

Inte

grim

i i t

reva

ve

shqi

ptar

e në

Bas

hkim

in E

vrop

ian”

-p

reza

ntim

i i t

emës

-p

reza

ntim

i i b

urim

eve

të in

form

acio

nit

-N

darj

a e

klas

ës n

ë gr

upe

Ora

epa

rë

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

4L

inja

II

Div

ersi

teti

i m

jedi

seve

2.1

1-të

për

shkr

uajë

var

iete

tin

e pe

izaz

heve

dh

e ha

rtën

e

moz

aiku

t të

tyre

Pei

zazh

i la

rmis

hëm

dhe

i sh

umël

lojs

hëm

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

5dh

epe

izaz

heve

të

trev

ave

shqi

ptar

e10

orë

2.2

1-të

an

aliz

ojë

etap

at

e fo

rmim

it të

tru

allit

të

trev

ave

shqi

ptar

e, p

ërbë

rjen

lito

logj

ike

dhe

stru

ktur

ore

të t

ij dh

e ro

lin

e ty

re

në

pasu

ritë

e

shum

ta

min

eral

e 1-

të

ev

iden

tojë

fa

ktor

ët

e fo

rmim

it të

re

lievi

t, si

stem

et

krye

sore

të ti

j:

Ndë

rtim

i gje

olog

jik

dhe

relie

vi

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

68

orë

njoh

uri t

ë re

ja 1

orë

pro

jekt

kë

rkim

or1

orë

për

sëri

tje

2.3

1-të

pë

rshk

ruaj

ë ra

port

in

njer

i-m

jedi

s

në

peiz

azhe

t e

larm

ishm

e të

trev

ave

shqi

ptar

e (p

eiza

zh

lum

or,

mal

or,f

usho

r ko

drin

or,k

arst

ik d

he b

regd

etar

Rol

i i r

elie

vit

në m

jedi

s ve

ndba

nim

e dh

e ek

onom

i

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

72.

41-

të

evid

ento

jë

tipar

et

e kl

imës

së

trev

ave

shqi

ptar

e

2-të

vl

erës

ojë

rolin

dh

e nd

ikim

in e

klim

ës n

ë du

kuri

të

e tje

ra

naty

rore

, në

sh

përn

darj

en e

pop

ulls

isë

dhe

ak

tivite

tet e

saj

Klim

a e

trev

ave

shqi

ptar

e H

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

82.

51-

të

anal

izoj

ë la

rmin

ë dh

e pa

suri

në e

mad

he h

idro

graf

ike

të tr

evav

e sh

qipt

are

; 2-

të v

lerë

sojë

rën

dësi

në

jetë

sore

dhe

eko

nom

ike

të

pasu

rive

hid

rike

të tr

evav

e sh

qipt

are

Pas

uria

ujo

re

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

9

2.6

1-të

an

aliz

ojë

kush

tet

dhe

fakt

orët

e f

orm

imit

të t

okav

e

të

larm

ishm

e të

tr

evav

e sh

qipt

are

;

Tok

at n

ë tr

evat

shq

ipta

re

10

2.

7 1-

të a

naliz

ojë

fakt

orët

e

kush

tet q

ë ka

në n

diku

ar n

ë D

ëmti

mi i

tok

ave

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

7

shka

llën

e la

rtë

të d

egra

dim

it,

shkr

etiz

imit

dhe

përm

bytje

ve

të to

kave

si p

asoj

ë e

tyre

;11

2.8

1-të

an

aliz

ojë

fakt

orët

dh

e ku

shte

t që

ka

në

përc

aktu

ar

larm

inë

dhe

pasu

rinë

e m

adhe

bi

mor

e dh

e sh

tazo

re të

trev

ave

shqi

ptar

e ;

Bot

a bi

mor

e dh

e sh

tazo

re e

tre

vave

sh

qipt

are

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

12

Proj

ekt

kërk

imor

2.

91-

të v

lerë

sojë

për

mes

një

pr

ojek

ti në

gru

p la

rmin

ë dh

e pa

suri

në e

mad

he n

atyr

ore

të

trev

ave

shqi

ptar

e (s

i p.s

h.

relie

vi,k

limën

,hid

rogr

afin

ë,et

j

Pro

jekt

kër

kim

or: “

Inte

grim

i i

trev

ave

shqi

ptar

e në

Bas

hkim

in

Evr

opia

n”

(ora

e d

ytë)

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

13

Përs

ëritj

e 2.

101-

përs

hkru

aj s

hkur

timis

ht

përm

bajtj

en e

lin

jave

të

përs

ëritj

es

2-id

enti

fiko

jë

për

çdo

linjë

nj

ohur

itë b

azë

sipa

s te

mav

e

Për

sëri

tje

e li

njav

e “H

apës

ira

gjeo

graf

ike

e tr

evav

e sh

qipt

are

“dh

e “D

iver

site

ti i

mje

dise

ve d

he

peiz

azhe

ve t

ë tr

evav

e sh

qipt

are”

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

14L

inja

III

Si

stem

ethu

man

e

11 o

rë

3.1

1-të

pas

qyro

jë n

drys

him

et n

ë or

gani

zim

et

adm

inis

trat

ive

to

këso

re

në

Rep

ublik

ën

e Sh

qipë

risë

, në

R

epub

likën

e

Kos

ovës

dh

e në

tre

vat

e tje

ra

shqi

ptar

e,

2- t

ë an

aliz

ojë

orga

nizi

min

e

sotë

m

po

litik

o-ad

min

istr

ativ

të

trev

ave

shqi

ptar

ë,

3- t

ë ar

gum

ento

jë n

diki

min

e

orga

nizi

mit

të s

otëm

pol

itiko

- ad

min

istr

ativ

të

tr

evav

e sh

qipt

are

në

zhvi

llim

in

dhe

inte

grim

in

rajo

nal

dhe

evro

pian

të ty

re,

Ndr

yshi

met

adm

inis

trat

ive

në

trev

atsh

qipt

are

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

15 9

orë

Njo

huri

të

rej

a

1 o

rë E

se

3.2

1- t

ë an

aliz

ojë

kus

htet

dhe

fa

ktor

ët q

ë ka

në n

diku

ar n

ë po

pulli

min

e tr

evav

e sh

qipt

are

Pop

ulls

ia s

hqip

tare

në

troj

et e

vet

aH

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

16ar

gum

entu

ese

1

orë

Det

yrë

tem

atik

e

2.3

1-të

pë

rshk

ruaj

ë el

emen

tët

(kar

akte

rist

ikat

)

krye

sore

de

mog

rafi

ke

të

po

pulls

isë,

sh

timi

naty

ror,

st

rukt

ura

e po

pulls

isë

),

Tip

aret

e p

opul

lsis

ë së

tre

vave

sh

qipt

are

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

173.

41-

të

anal

izoj

ë pr

oces

in

e m

igri

mev

e si

pro

mot

orin

e t

ë E

mig

rim

i dhe

mig

rim

i i s

hqip

tarë

ve

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

8

gjith

a nd

rysh

imev

e de

mog

rafi

ke

të

po

pulls

isë

shqi

ptar

e,

duke

u

ndal

ur

në

peri

udhë

n pa

s vi

tit 1

990,

2-të

ev

iden

tojë

te

rrito

ret

ku

kanë

em

igru

ar

shqi

ptar

ët

me

veço

ritë

dh

e pr

oble

met

e

inte

grim

it të

tyr

e,

18

Ese

ar

gum

entu

ese

3.5

1- t

ë di

skut

ojë

mbi

ele

men

të

të id

entit

etit

kom

bëta

r të

tr

evav

e s

hqip

tare

(gj

uha,

to

lera

nca

feta

re,m

arrë

dhën

iet

ndër

etni

ke )

,

Ese

arg

umen

tues

e“T

oler

anca

fet

are

dhe

mar

rëdh

ënie

t nd

ëret

nike

në

tr

evat

shq

ipta

re “

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

19

3.

6 1-

të

anal

izoj

ë e

curi

në e

zh

villi

mit

të p

opul

lsis

ë dh

e ve

ndba

nim

eve

në

trev

at

shqi

ptar

e, p

ërm

es tr

egue

sve

stat

istik

orë,

gra

fikë

etj,

Ecu

ria

e ve

ndba

nim

eve

në t

reva

t sh

qipt

are

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

20

3.

7 1-

të

ev

iden

tojë

po

tenc

iale

t na

tyro

re

dhe

hum

ane

të

trev

ave

shqi

ptar

e dh

e nd

ikim

in

e ty

re n

ë sh

kallë

n e

zhvi

llim

it ek

onom

ik të

kët

yre

trev

ave,

Pot

enci

alet

nat

yror

e dh

e hu

man

e në

nd

ihm

ë të

zhv

illim

it e

kono

mik

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

213.

81-

të a

naliz

ojë

rolin

e s

ekto

rit

të

ekon

omis

ë bu

jqës

ore

në

zh

villi

min

e tr

evav

e sh

qipt

are

Eko

nom

ia b

ujqë

sore

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

22

3.

9 1-

të a

naliz

ojë

rolin

e s

ekto

rit

të

indu

stri

së n

ë zh

villi

min

e

trev

ave

shqi

ptar

e

Indu

stri

aH

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

233.

101-

të

anal

izoj

ë ro

lin e

sek

tori

t të

tret

ë (t

rans

port

i, tr

egtia

, tu

rizm

i, sh

ërbi

met

dhe

ar

tizan

ati)

në

zhvi

llim

in e

tr

evav

e sh

qipt

are

Sekt

ori i

tre

të i

ekon

omis

ë H

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

24

Det

yrë

tem

atik

e 3.

111-

të

vler

ësoj

ë pë

rmes

nj

ë de

tyre

te

mat

ike

prob

lem

et

aktu

ale

dhe

të

ardh

men

e

zhvi

llim

it ek

onom

ik t

ë tr

evav

e sh

qipt

are,

du

ke

i pa

rë

dhe

traj

tuar

at

o në

ku

shte

t e

inte

grim

it ra

jona

l dh

e ev

ropi

an,

Det

yrë

tem

atik

e :”

Pro

blem

et e

sot

me

dhe

të a

rdhm

e ek

onom

ike

të t

reva

ve

shqi

ptar

e në

kus

htet

e in

tegr

imit

ra

jona

l dhe

glo

bal”

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

25L

inja

IV

N

dërv

epri

mi

4.1

1-të

ana

lizoj

ë vl

erat

nat

yror

e dh

e hi

stor

iko-

kultu

rore

të

V

lera

t na

tyro

re d

he h

isto

riko

–H

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

9

njer

i/mje

dis

trev

ave

shqi

ptar

e ,

në v

arës

i m

e ve

çori

të e

spe

cifi

kat e

tyre

2-

të v

eçoj

ë di

sa n

ga s

itet e

tr

ashë

gim

isë

naty

rore

dhe

ku

lturo

re k

ombë

tarë

(

përf

shir

ë at

o që

janë

pje

së e

tr

ashë

gim

isë

botë

rore

) të

tr

evav

e sh

qipt

are

kult

uror

e të

tre

vave

shq

ipta

re

268

orë

- 5

orë

Njo

huri

të

rej

a

1or

ë P

roje

kt

kërk

imor

1

orë

përs

ëritj

e

4.2

1-të

vl

erës

ojë

rënd

ësin

ë e

pasu

risë

na

tyro

re

dhe

kultu

rore

të

tre

vave

shq

ipta

re

për

zhvi

llim

in t

uris

tik t

ë ty

re,

gjen

djen

ak

tual

e dh

e m

undë

sitë

pë

r zh

villi

min

e

ardh

shëm

të tu

rizm

it,

Pas

uria

nat

yror

e dh

e ku

ltur

ore,

po

tenc

ial t

uris

tik

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

271

orë

test

im1

orë

esse

4.

31-

të e

vide

ntoj

ë fa

ktor

ët d

he

paso

jat e

pro

blem

eve

mje

diso

re k

ryes

ore

sot (

ndo

tja

e aj

rit,

ujit,

tokë

s )

Pro

blem

et m

jedi

sore

në

trev

at

shqi

ptar

e

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

28E

sevl

erës

uese

4.4

1-të

pa

rash

ikoj

ë rr

ugë

të

men

axhi

mit

efek

tiv t

ë kë

tyre

pr

oble

mev

e m

jedi

sore

,

Ese

vle

rësu

ese

“ P

ërgj

egjë

sia

qyte

tare

pë

rbal

lë d

egra

dim

it d

he s

hkre

tizi

mit

të

pei

zazh

eve

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

29

4.

5 1-

të

vler

ësoj

ë ra

port

in

shfr

ytëz

im

/mbr

ojtje

/m

irëm

enax

him

i p

oten

cial

eve

turi

stik

e 2

-të

hart

ojë

një

plan

vep

rim

i m

jedi

sor.

Rap

orti

shf

rytë

zim

- m

broj

tje

– m

irëm

enax

him

i po

tenc

iale

ve

turi

stik

e

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

30

Det

yrë

kërk

imor

e4.

61-

të

hart

ojë

një

plan

vep

rim

i pë

r zg

jidhj

en e

pro

blem

eve

mje

diso

re të

një

zon

e in

form

ale

në q

ytet

in k

u ba

non

ose

në q

ytet

e të

tjer

a të

ven

dit

me

prob

lem

atik

a të

spi

katu

ra

mje

diso

re,

2-të

ev

iden

tojë

po

tenc

iale

t tu

rist

ike

dh

e zo

nat

më

të

rënd

ësis

hme

për

zhvi

llim

in e

tu

rizm

it,

3-t

ë re

aliz

ojë

një

dety

rë

kërk

imor

e m

bi e

kotu

rizm

in

dhe

zhvi

llim

in e

tij n

ë Sh

qipë

ri

(kon

cept

i,inf

rast

rukt

ura

,

Pro

jekt

kër

kim

ore“

Inte

grim

i i

Tre

vave

shq

ipta

re n

ë B

ashk

imin

E

vrop

ian”

“

(ora

e t

retë

)H

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

10

ndik

imi m

bi m

jedi

si )

, 4-

të r

ealiz

ojë

një

dety

rë

kërk

imor

e m

bi. z

onat

m

broj

tura

nat

yror

e, p

asur

inë

e

tyre

, tër

heqj

en e

turi

stëv

e dr

ejt

tyre

, ndi

kim

in e

zhv

illim

it të

tu

rizm

it m

bi to

31

Pë

rsër

itje

4.7

1-pë

rshk

ruaj

shk

urtim

isht

pë

rmba

jtjen

e l

inja

ve të

pë

rsër

itjes

2-

iden

tifi

kojë

për

çdo

linj

ë nj

ohur

itë b

azë

sipa

s te

mav

e

Për

sëri

tje

e lin

jës

“ Si

stem

et h

uman

e

“ dh

e “N

dërv

epri

mi n

jeri

/mje

dis

“

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

324.

8T

esti

m S

emes

tri

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

33R

ajon

etgj

eogr

afik

e 3

6 or

ë

5.1

1- t

ë an

aliz

ojë

tipar

et

spec

ifik

edem

ogra

fike

dhe

ek

onom

ike

që

dallo

jnë

Rep

ublik

ën e

Shq

ipër

isë

nga

trev

at e

tjer

a sh

qipt

are

dhe

fakt

orët

e d

ifer

enci

mit

të s

aj

rajo

nal;

rajo

net g

jeog

rafi

kë;

Rep

ublik

a e

Shqi

përi

së

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

3425

orë

Njo

huri

të

rej

a

1 o

rë e

se

1 o

rë

përs

ëritj

e 1

orë

test

ime

6

orë

pun

ë pr

aktik

e

5.2

1 -

të e

vide

ntoj

ëka

rakt

eris

tikat

kry

esor

e të

po

pulli

mit

të k

ëtij

rajo

ni, m

e fo

kus

të v

eçan

të r

ritje

n e

shpe

jtë të

pop

ulls

isë

dhe

ndry

shim

et s

truk

turo

re të

saj

; 2

- të

ana

lizoj

ë ur

bani

zim

in e

sh

pejtë

të k

ëtij

rajo

ni d

he

rrje

dhoj

at e

tij

Pop

ulls

ia d

he v

endb

anim

et e

Sh

qipë

risë

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

351

orë

dety

rë

tem

atik

e

1 or

ë pr

ojek

t

kuri

kula

r

5.3

1- t

ë vl

erës

ojë

akse

t dhe

dr

ejtim

et e

zhv

illim

it të

ar

dhsh

ëm të

Rep

ublik

ës s

ë Sh

qipë

risë

me

shan

set d

he

mun

dësi

të q

ë of

ron

ajo

për

inte

grim

raj

onal

dhe

evr

opia

n

Zhv

illim

i eko

nom

ik i

Shqi

përi

sëH

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

36

5.

4 1

- të

vle

rëso

jë tr

ashë

gim

inë

naty

rore

të

Shqi

përi

së p

ër

qëlli

me

turi

stik

e, e

tj;

2- t

ë pa

rash

ikoj

ë m

undë

sitë

e

pers

pekt

ivës

së

zhvi

llim

it

Bio

dive

rsit

eti d

he z

onat

e m

broj

tura

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

375.

51

- të

vle

rëso

jë tr

ashë

gim

inë

ku

lturo

re të

Shq

ipër

isë

për

qëlli

me

turi

stik

e, e

tj;

Tra

shëg

imia

kul

turo

re n

ë Sh

qipë

ri

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

11

2- t

ë pa

rash

ikoj

ë m

undë

sitë

e

pers

pekt

ivës

së

zhvi

llim

it 38

5.6

1- t

ë p

ërsh

krua

jë v

eçor

itë

krye

sore

nat

yror

e të

Raj

onit

Perë

ndim

or d

he o

fert

at

pote

ncia

le n

atyr

ore

për

zhvi

llim

;

Raj

oni P

erën

dim

or, v

eçor

itë

naty

rore

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

39

Det

yrë

tem

atik

e5.

7 1

- të

vle

rëso

jë d

iver

site

tin e

ha

pësi

rave

të p

rodh

imit

bujq

ësor

e in

dust

rial

, sek

tori

t te

rcia

r, r

rjet

in e

tran

spor

tit

dhe

rolin

e ti

j në

prir

jen

e or

gani

zmit

të r

i hap

ësin

or të

ra

joni

t

Pop

ulls

ia,v

endb

anim

et d

he e

kono

mia

e ra

joni

t pe

rënd

imor

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

40

Punë

pr

aktik

e5.

81-

të k

raha

sojë

har

tat

ekon

omik

e të

zhv

illim

it të

R

ajon

it Pe

rënd

imor

në

peri

udha

të n

drys

hme.

Pun

ë pr

akti

ke :”

Kra

haso

ni h

arta

t ek

onom

ike

të p

eriu

dhav

e të

nd

rysh

me“

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

415.

91-

të

disk

utoj

ë rr

eth

tr

ashë

gim

isë

së p

asur

na

tyro

re e

kul

turo

re të

kët

ij ra

joni

dhe

rën

dësi

në e

ve

çant

ë të

kës

aj tr

ashë

gim

ie

për

zhvi

llim

in e

turi

zmit;

Eks

kurs

ion

mës

imor

“V

izit

ë në

një

qe

ndër

qyt

etar

e os

e fs

hata

re m

e vl

era

naty

rore

ose

kul

turo

re “

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

425.

101

- të

për

shkr

uajë

moz

aiku

n na

tyro

r të

Raj

onit

Ver

ior

dhe

Ver

ilind

or d

he o

fert

at

pote

ncia

le n

atyr

ore

për

zhvi

llim

Raj

oni V

erio

r d

he V

erili

ndor

veç

orit

ë na

tyro

re

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

435.

111-

të

anal

izoj

ë te

nden

cën

e nd

rysh

imev

e de

mog

rafi

ke të

kë

tij r

ajon

i me

prob

lem

atik

at

që e

sho

qëro

jnë;

2 -

të e

vide

ntoj

ë tip

aret

kr

yeso

re të

akt

ivite

tit a

ktua

l ek

onom

ik të

kuf

izua

r të

kët

ij ra

joni

Pop

ulls

ia,v

endb

anim

et d

he e

kono

mia

e ra

joni

t ve

rior

dhe

ver

ilind

or

H

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

445.

121-

të

real

izoj

ë nj

ë pr

ojek

t (i

ndiv

idua

l ose

në

grup

) m

bi

mun

dësi

të e

zhv

illim

it në

ku

shte

t e r

eja

të n

dërt

imit

të

korr

idor

it D

urrë

s-Pr

isht

inë

dhe

të b

ashk

ëpun

imit

rajo

nal

e m

ë gj

erë

Det

yrë

tem

atik

e “

Per

spek

tiva

e r

ajon

it

me

ndër

tim

in e

rru

gës

Dur

rës

–P

rish

tinë

”

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

12

455.

13

1- t

ë nd

ërto

jë h

artë

n e

resu

rsev

e na

tyro

re të

Raj

onit

Ver

ior

dhe

Ver

ilind

or d

uke

anal

izua

r m

undë

sitë

e

shfr

ytëz

imit

të ty

re p

ër

zhvi

llim

in s

ocia

l eko

nom

ik

Pun

ë pr

akti

ke “

Plo

tëso

ni n

ë ha

rtën

sk

icë

resu

rset

nat

yror

e të

raj

onit

“

Mat

eria

le n

ga in

tern

eti

46

Punë

pr

aktik

e5.

14

1 -

të p

ërsh

krua

jë v

eçor

itë

naty

rore

kry

esor

e të

Raj

onit

Jugl

indo

r;

Raj

oni J

uglin

dor,

veç

orit

ë na

tyro

reH

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

475.

15

1-të

ana

lizoj

ë ka

rakt

eris

tikat

kr

yeso

re d

emog

rafi

ke të

kët

ij ra

joni

; 2

- të

evi

dent

ojë

tipar

et

krye

sore

të a

ktiv

itetit

ek

onom

ik a

ktua

l të

Raj

onit

Jugl

indo

r

Pop

ulls

ia, v

endb

anim

et d

he e

kono

mia

e ra

joni

t ju

glin

dor

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

485.

161-

të

disk

utoj

ë rr

eth

tr

ashë

gim

isë

së p

asur

na

tyro

re e

kul

turo

re të

kët

ij ra

joni

dhe

rën

dësi

në e

ve

çant

ë të

kës

aj tr

ashë

gim

ie

për

zhvi

llim

in e

turi

zmit;

Eks

kurs

ion

mës

imor

“V

izit

ë në

një

qe

ndër

qyt

etar

e os

e fs

hata

re m

e vl

era

naty

rore

ose

kul

turo

re “

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

495.

171

- të

ndë

rtoj

ë ha

rtën

e

infr

astr

uktu

rës

rrug

ore

të

Raj

onit

Jugl

indo

r du

ke

evid

entu

ar r

olin

e s

aj n

ë in

tegr

imin

dhe

ba

shkë

puni

min

me

shte

tet

fqin

je d

he m

ë gj

erë.

Pun

ë pr

akti

ke “

Plo

tëso

ni n

ë ha

rtën

sk

icë

infr

astr

uktu

rën

rrug

ore

të

rajo

nit”

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

505.

181

- të

ana

lizoj

ë tip

aret

e

përg

jiths

hme

naty

rore

që

dallo

jnë

Raj

onin

jugo

r;

Raj

oni J

ugor

, veç

orit

ë na

tyro

reH

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

51

Punë

pr

aktik

e5.

191

- të

evi

dent

ojë

tipa

ret e

ve

çant

a h

uman

e dh

e

dem

ogra

fike

të r

ajon

it ju

gor

2 -

të e

vide

ntoj

ë ti

pare

t ek

onom

ike

të k

ëtij

rajo

ni;

Pop

ulls

ia, v

endb

anim

et d

he e

kono

mia

e ra

joni

t ju

gor

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

525.

201

- të

ndë

rtoj

ë ha

rtën

e

zona

ve k

ryes

ore

turi

stik

e të

R

ajon

it Ju

gor

duke

ana

lizua

r po

tenc

iale

t nat

yror

e dh

e nj

erëz

ore

të k

ëtyr

e zo

nave

tu

rist

ike

Pun

ë pr

akti

ke “

Plo

tëso

ni n

ë ha

rtën

sk

icë

zon

at t

uris

tike

të

rajo

nit”

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

13

53

5.21

1

- t

ë pë

rshk

ruaj

ëR

epub

likën

e K

osov

ës s

i një

ra

jon

gje

ogra

fik

me

kufi

të

qart

ë na

tyro

r dh

e po

litik

, ve

çori

spe

cifi

ke f

izik

o-gj

eogr

afik

e, d

emog

rafi

ke d

he

ekon

omik

e;

Rep

ublik

a e

Kos

ovës

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

545.

221-

të

evid

ento

jë d

ifer

enci

min

ra

jona

l dhe

tipa

ret

gjeo

graf

ike

naty

rore

, de

mog

rafi

ke d

he e

kono

mik

e të

Raj

onit

Perë

ndim

or të

K

osov

ës;

Raj

oni P

erën

dim

or i

Kos

ovës

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

55

5.

23

1- t

ë ev

iden

tojë

dif

eren

cim

in

rajo

nal d

he ti

pare

t gje

ogra

fike

na

tyro

re, d

emog

rafi

ke d

he

ekon

omik

e të

Raj

onit

Lin

dor

të K

osov

ës;

Raj

oni L

indo

r i K

osov

ësH

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

56

Punë

pr

aktik

e5.

241

- të

vle

rëso

jë tr

ashë

gim

inë

naty

rore

të

Kos

ovës

për

që

llim

e tu

rist

ike,

etj;

2-

të

para

shik

ojë

mun

dësi

të e

pe

rspe

ktiv

ës s

ë zh

villi

mit

Bio

dive

rsit

eti d

he Z

onat

e m

broj

tura

në

Kos

ovë

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

575.

251

- të

vle

rëso

jë tr

ashë

gim

inë

ku

lturo

re të

Kos

ovës

për

që

llim

e tu

rist

ike,

etj;

2-

të

para

shik

ojë

mun

dësi

të e

pe

rspe

ktiv

ës s

ë zh

villi

mit

Tra

shëg

imia

kul

turo

re e

Kos

ovës

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

585.

261

- të

vle

rëso

jë a

kset

dhe

dr

ejtim

et e

zhv

illim

it të

ar

dhsh

ëm të

Rep

ublik

ës s

ë K

osov

ës m

e sh

anse

t dhe

m

undë

sitë

që

ofro

n aj

o pë

r in

tegr

im r

ajon

al d

he e

vrop

ian

Pop

ulls

ia, v

endb

anim

et d

he z

hvill

imi

ekon

omik

i K

osov

ës

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

595.

271

- të

zhv

illoj

ë nj

ë es

e m

bi

pers

pekt

ivën

e a

rdhs

hme

të

inte

grim

it po

litik

të K

osov

ës

në E

vrop

ë

Ese

vle

rësu

ese

“ K

osov

a dh

epa

varë

sia“

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

605.

281

- të

pre

zant

ojë

trev

at

shqi

ptar

e në

Ser

bi (

Pres

hevë

n,

Buj

anov

cin

dhe

Med

vegj

ën),

du

ke v

lerë

suar

sta

tusi

n po

litik

, ve

çori

të s

peci

fike

nat

yror

e,

dem

ogra

fike

dhe

eko

nom

ike

Tre

vat

shqi

ptar

e në

Ser

bi (

Pre

shev

a,B

ujan

ovci

dhe

Med

vegj

a)

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

14

të tyre

.61

E

se

vler

ësue

se5.

291

- të

vle

rëso

jë s

tatu

sin

polit

ik

të tr

evav

e sh

qipt

are

në

Maq

edon

inë

Perë

ndim

ore

me

tipar

et e

veç

anta

nat

yror

e, q

ë i

dallo

jnë

ato

nga

trev

at e

tjer

a

shqi

ptar

e

Tre

vat

shqi

ptar

e n

ë M

aqed

onin

ë P

erën

dim

ore

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

625.

301

- të

vle

rëso

jë s

tatu

sin

polit

ik

të tr

evav

e sh

qipt

are

në

Maq

edon

inë

Perë

ndim

ore

me

tipar

et e

veç

anta

dem

ogra

fike

dh

e ek

onom

ike

që i

dallo

jnë

ato

nga

trev

at e

tjer

a

shqi

ptar

e

Pop

ulls

ia, v

endb

anim

et d

he z

hvill

imi

ekon

omik

i T

SHM

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

635.

311

- të

vle

rëso

jë s

tatu

sin

polit

ik

dhe

rënd

ësin

ë e

pozi

tës

gjeo

graf

ike

dhe

gjeo

polit

ike

të

trev

ave

shqi

ptar

e në

Mal

të Z

i, ve

çori

të e

tyre

nat

yror

e,

dem

ogra

fike

dhe

eko

nom

ike,

of

erta

e s

aj p

ër z

hvill

imin

e

turi

zmit

Tre

vat

shqi

ptar

e në

Mal

të

Zi

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

645.

321

- të

ana

lizoj

ë ku

shte

t sp

ecif

ike

të tr

evav

e sh

qipt

are

në G

reqi

me

vler

at e

veç

anta

na

tyro

re të

tyre

.

Tre

vat

shqi

ptar

e në

Gre

qiH

arta

, Atla

se të

ndr

yshm

e,

mat

eria

le n

ga in

tern

eti

655.

331

- të

ana

lizoj

ë ku

shte

t sp

ecif

ike

të tr

evav

e sh

qipt

are

në G

reqi

me

vler

at e

veç

anta

de

mog

rafi

ke d

he e

kono

mik

e të

tyre

.

Pop

ulls

ia, v

endb

anim

et d

he z

hvill

imi

ekon

omik

i T

SHG

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

66

Proj

ekt

5.34

1- të

zhv

illoj

ë nj

ë pr

ojek

t mbi

m

undë

sitë

e a

rdhs

hme

të

inte

grim

it po

litik

dhe

ek

onom

ik të

trev

ave

të tj

era

shqi

ptar

e në

Evr

opë.

Pro

jekt

“In

tegr

imi i

Tre

vave

të

tjer

a sh

qipt

are

në B

ashk

imin

Evr

opia

n”(

ora

e ka

tërt

)

Har

ta, A

tlase

të n

drys

hme,

m

ater

iale

nga

inte

rnet

i

67

Përs

ëritj

e5.

351-

përs

hkru

aj s

hkur

timis

ht

përm

bajtj

en e

lin

jave

të

përs

ëritj

es

2-id

enti

fiko

jë p

ër ç

do li

një

njoh

uritë

baz

ë si

pas

tem

ave

Për

sëri

tje

e li

njës

ra

jone

t gje

ogra

fike

68

Tes

tim5.

36T

esti

m V

jeto

r

Kreu

1

15

Kreu

1Hapësira gjeografike e trevave shqiptare

Mësimi 1.1 Objekti i studimit të Gjeografisë

- të përshkruajnë objektin e studimit të kësaj lënde; - të përcaktojnë vendin që ajo zë në studimet gjeografike; - të analizojnë rëndësinë e studimit të saj.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Fjalët kyçe: tendencë, konteks, aspiratë

Struktura e mësimit:

E Parashikimi me terma paraprakë 10 minutaR DRTA 25 minutaR Diagrami i Venit 10 minuta

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve

turistike të trevave shqiptare, që promovojnë vlerat natyrore, kulturore dhe peiza-zhin mahnitës, si dhe filmime, apo dhe kuriozitete për zona të ndryshme.

ZHVILLIMIEvokimi (Parashikimi me tema paraprakë)Jepen katër terma paraprakë: gjeografi rajonale, pozicion gjeografik, bashkëve-

prim njeri-mjedis, tendencë dhe aspiratë. Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të

shkurtër midis tyre.

Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)

Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.

Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:

16

Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë kuptoni me termin gjeografi e trojeve?” Cilat janë disa nga karakteristikat kryesore fizike dhe humane të trojeve shqiptare?”, “Cili është vendi që zë gjeografia e trojeve në studimet gjeografike?”, “Pse bashkëpunimi dhe integrimi rajonal është domos-doshmëri për zhvillimet e sotme?”.

Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për përmbajtjen e kësaj shkencë, detyrat që ka gjeografia rajonale në kuadër të shkencës së gjeografisë në përgjithësi, rëndësinë që merr gjeografia në kushtet rajonale dhe lidhjet e ndërsjella të saj me të dy grupet e mëdha të shkencave natyrore dhe shoqërore. Nxënësit siç e shohim kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.

Reflektimi (Diagrami i Venit) Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë pasi nxit te nxënësit aftësinë

për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të orientuar me tekstin.

Jepni disa argument për rëndësinë e gjeografisë së trojeve në kushtet e sotme në Rajonin e Ballkanit Perëndimor.

Çfarë kuptoni me këto koncepte?

Cilat janë detyrat e gjeografisë së trojeve në kuadër të gjeografisë në përgjithësi?

Cila është ndihmesa e gjeografisë së trojeve si element i përbashkët i tyre?

Rajoni i Ballkanit Perëndimor

Gjeografia e trojeve

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndryshimet e fundit në Ball-kanin Perëndimor dhe rolin e shqiptarëve në këto ndryshime. Nxënësit duhet t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti, fshati apo dhe krahina të cilës i përkasin.

Detyrë

1

17

1

Pozita gjeografike dhe shtrirja e trevave shqiptare

- të bëjnë dallimin (të diferencojnë) në përbërjen e trevave shqiptare (Republikën e Shqipërisë, Kosovën, trevat shqiptare në Serbi, në Maqedoni, në Greqi dhe në Mal të Zi);

- të analizojnë pozitën gjeografike të trevave shqiptare në Ballkan, Mesdhe, Evropë dhe më gjerë;

- të vlerësojnë rolin e kësaj pozite në veçoritë natyrore gjeografike, në popullimin e trevave dhe zhvillimin ekonomik dhe pasojat e kësaj pozite në copëtimin e trevave shqiptare;

- të analizojnë ndryshimet që ka pësuar në kohë dhe në hapësirë harta politike e trevave shqiptare.


Mësimi 1.2


Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë harta të ndryshme: hartën fizike

dhe politike të gadishullit të Ballkanit, hartën fizike dhe politike të Shqipërisë si dhe atlase të ndryshme.

ZHVILLIMI Evokimi (Kllaster)Nxënësit do të shprehin nëpërmjet kllasterit njohuritë e tyre për shtrirjen e

trevave shqiptare në Ballkan dhe për rolin e pozitës gjeografike.

Fjalët kyçe: diferencim, specifike

E Kllaster 10 minuta R INSERT 25 minuta R Shkrim i lirë 10 minuta

18

1

Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë

tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:

Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues

që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.

Reflektimi (Shkrim i lirë) Mësuesi u kërkon nxënësve që të japin mendime nëpërmjet shkrimit të një

eseje të shkurtër, pasi të keni përdorur burime të ndryshme informimi, mbi rolin si faktor stabilizues të shqiptarëve në Ballkan. Mësuesi dëgjon mendimet e nxënësve dhe bën një përmbledhje të tyre.

TrevaShqiptare

Shqipëria Kosova

Treva në Maqedoni

Treva në Mal të Zi

Treva në Serbinë Lindore

Treva në Greqi

(kontrollo) nëse diçka që lexoni pohon atë që dini

+ (plus) nëse një pjesë e informacionit është e re për ju

- (minus) nëse një ose disa informacione janë ndryshe nga ajo që dini

? (pikëpyetje) nëse ka informacion që është i paqartë për ju

Nxënësve u kërkohet që të përshkruajnë rajonin ku shtrihen trevat shqiptare dhe të tregojnë rëndësinë e pozitës gjeografike të tyre. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me harta, fakte e foto.

Detyrë

19

1

Projekt KërkimorMësimi 1.3

Koha në dispozicion: 4 orë * 45 minuta = 180 minuta

Qëllimi: Nxënësit të aftësohen për të punuar në grup pune dhe në mënyrë individuale të fitojnë aftësi të mira komunikimi.

Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, libra shkencorë,revista shkencore, libra të Historisë së Shqipërisë,të dhëna statistikore etj

Përfituesit:• Nxënësit e klasave të XII-ta • Shkolla ………….........................................…….

Vendi i aplikimit: Shkolla Koha e aplikimit: …………….......…………Hapësira e aplikimit: ………….....…………

Objektivat e projektit:1-të realizojë një projekt kërkimor me karakter krahasues mbi ndryshimet në

kohë të hartës politike të trevave shqiptare; 2 - të vlerësojë përmes një projekti në grup larminë dhe pasurinë e madhe

natyrore të trevave shqiptare (si p.sh. relievin, klimën, hidrografinë etj.); 3 - të realizojë një detyrë kërkimore mbi ekoturizmin dhe zhvillimin e tij në

Shqipëri (koncepti, infrastruktura, ndikimi mbi mjedisin); 4 - të realizojë një detyrë kërkimore mbi zonat e mbrojtura natyrore, pasurinë

e tyre, tërheqjen e turistëve drejt tyre, ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to; 5 - të realizojë në grup një projekt mbi veçoritë e urbanizimit të këtij rajoni

dhe pasojat e tij;6 - të realizojë një projekt (individual ose në grup) mbi mundësitë e zhvillimit

në kushtet e reja të ndërtimit të korridorit Durrës-Prishtinë dhe të bashkëpunimit rajonal e më gjerë;

7 - të zhvillojë një projekt mbi mundësitë e ardhshme të integrimit politik dhe ekonomik të trevave të tjera shqiptare në Evropë.

“Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në Bashkimin Evropian”(ora e parë)

20

Përshkrimi i projektit:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ora e parë

Tema: “Tipologjia, parimet dhe modelet e zhvillimeve globale”

Qëllimi: Të njohë nxënësit me temën e projektit dhe me grupet e punës Koha e realizimit: 45 minutaMetodat e rekomanduara: Brainstorming, Punë në grup, Rrjeti i diskutimeve, Turi i galerisë, Diskutim i lirë etj.

Objektivat e orës së parë:1 - të njihet nxënësi me temën për të cilën do të punojë; 2 - të njihet me disa metoda pune që mund të ndjekë për të realizuar detyrën

e ngarkuar; 3 - të njihet nxënësi me burime të ndryshme informacioni që mund të përdorë; 4 - të njihet nxënësi me anëtarët e grupit të punës ku ai do të bëjë pjesë; 5 - të marrë detyrën që i caktohet nga lideri i grupit.

Kjo orë mësimi ndjekë etapat si më poshtë:1- rekomandimi nga mësuesi i detyrave sipas aftësive dhe niveleve të nxënësve. 2 - ndarja e klasës në grupe me jo më shumë se 4 nxënës; 3 - sqarimi për secilin grup të temës dhe objektivave që u duhet të arrijnë në

fazën finale të projektit; 4 - zgjedhja e një lideri të grupit, që do të drejtojë punën dhe do të raportojë

për etapat e punës së kryer nga secili anëtar i grupit.

21

1

Tema të sugjeruara për çdo grup pune1 – Analizoni, duke u bazuar në harta të periudhave të ndryshme, ndryshimet

që ka pësuar harta politike e trevave shqiptare që nga Antikiteti deri në periudhën e sotme.

2 - Grumbulloni të dhëna të ndryshme dhe vlerësoni larminë dhe pasurinë e madhe natyrore të trevave shqiptare (si p.sh. relievin, klimën, hidrografinë etj.)

3 - Përgatitni një raport kërkimore mbi zonat mbrojtura natyrore, pasurinë e tyre, tërheqjen e turistëve drejt tyre, ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to;

4 - Përshkruani dhe analizoni duke u bazuar në informacione të ndryshme mbi ekoturizmin dhe zhvillimin e tij në Shqipëri (koncepti, infrastruktura, ndikimi mbi mjedisin);

5 - Listoni strategji të cilat mundësojnë zhvillimin e këtij sektori në trevat shqiptare;

6 - Analizoni avantazhet dhe disavantazhet e urbanizimit në trevat shqiptare dhe pasojat e tij

7 - Analizoni mundësitë e zhvillimit në kushtet e reja të ndërtimit të korridorit Durrës-Prishtinë dhe të bashkëpunimit rajonal e më gjerë;

8 - Analizoni mundësitë e ardhshme të integrimit politik dhe ekonomik të trevave të tjera shqiptare në Evropë.

Në fund të orës mësuesi pyet edhe një herë grupet për detyrat e dhëna dhe bën edhe ndonjë sqarim të çështjeve të paqarta.

22

1


Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, hartën

gjeologjike të trevave shqiptare (harta gjeologjike e Shqipërisë dhe e Kosovës), atlase gjeologjike.

ZHVILLIMI I MËSIMIT Evokimi (Brainstorming)

Mësuesi u rekomandon nxënësve të lexojnë pjesë të tekstit dhe u kërkon që t´ju përgjigjen disa pyetjeve:

- Cilat janë llojet kryesore të shkëmbinjve në trevat shqiptare?- Cilat janë minerale të djegshme?- Cilët janë mineralet metalore dhe jometalore?Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.



Kreu

2Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të trevave shqiptare

Mësimi 2.2 Ndërtimi gjeologjik dhe relievi

- të analizojnë etapat e formimit të truallit të trevave shqiptare, përbërjen litologjike dhe strukturore të tij; rolin e tyre në pasuritë e shumta minerale; - të evidentojnë faktorët e formimit të relievit, sistemet kryesore të tij.


Fjalët kyçe: mazut, zonë mineralmbajtëse

E Brainstorming 10 minuta R Rrjeti i diskutimit 25 minuta R Kllaster 10 minuta

23

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi llojet e mineraleve që gjenden pranë zonave të tyre të banimit. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me një shkrim të shkurtër.

Detyrë

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.

Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas dalin me një përfaqë-sues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.

Kjo teknikë shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit.

Reflektimi (Kllaster) Në këtë fazë të fundit, mësuesi zhvillon një kllaster përmbledhës lidhur me rolin

e ndërtimit gjeologjik në pasurinë litologjike, strukturore dhe minerale të trevave shqiptare, pasi kështu kontrollohet niveli i përvetësimit të njohurive:

(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje)

Evolucioni i gjatë dhe i ndërlikuar

gjeologjik

Përbërjalitologjike e larmishme

Përbërjastrukturore e

larmishmePasuri të shumta

minerale

24


Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, të dhëna

nga stacionet meteorologjike etj. harta të klimës së Shqipërisë etj.

ZHVILLIMI I MËSIMIT

Evokimi (Brainstorming)Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë

një listë me emra: Grupi i parë një listë me elementet e klimës; Grupi i dytë me rolin e klimës në elementet e gjeosistemit; grupi i tretë me rolin e klimës në jetën e njeriut. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: A mund të ndryshojë klima e një rajoni vetëm nën ndikimin e faktorit human? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.



- të evidentojnë tiparet e klimës së trevave shqiptare; - të vlerësoni rolin dhe ndikimin e klimës në reliev, hidrografi, toka dhe biodiversitet; - të vlerësojnë rolin dhe ndikimin e klimës në shpërndarjen e popullsisë dhe aktivitetet e saj.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të

jenë të aftë:

Klima e trevave shqiptareMësimi 2.4

Fjalë kyçe: drejtim vertikal, shkallë zvogëlimi

E Brainstorming 10 minuta R INSERT 25 minuta R Mendo e Puno në dyshe e Shkëmbe 10 minuta

(kontrollo) +(plus) -(minus) ?(pikëpyetje)

25

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.

Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas dalin me një përfaqë-sues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.

Kjo teknikë shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit.

Reflektimi (Mendo në Puno në dyshe e Shkëmbe) Mësuesi jep ushtrimet e mëposhtme, të cilat nxënësit do t’i kryejnë në mënyrë

individuale, do t’i diskutojnë në çift e më pas në grup:1- Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikojnë në ndryshimin e

elementeve të klimës. 2- Listoni disa tipare të karakterit të njeriut që ndikohen nga zona klimatike

ku ai jeton. Diskutohen variantet më të sakta.

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi efektet pozitive dhe negative të klimës së vendit tonë. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto.

Detyrë

26

Dëmtimi i TokaveMësimi 2.7

Fjalë kyçe: shkretizim, erozion, betonim, përmbytje


Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: pamje me foto nga zonat e prekura nga

këto dukuri si: rrëshqitje dheu, erozion, shpyllëzime, si dhe të dhëna nga Ministria e Mjedisit e Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave etj.


Evokimi (Brainstorming)Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë

një listë me emra: Grupi i parë të bëjë një listë me problemet mjedisore të tokave; Grupi i dytë një listë me institucionet që merren me këto probleme; Grupi i tretë do të bëjë një listë me zonat e prekura nga këto dukuri në vendin tonë. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: Cili është roli i njeriut në këtë proces? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.

Realizimi i kuptimit (Tabela e koncepteve) Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën, e

cila konsiston si më poshtë:

- të analizojnë faktorët e kushtet që kanë ndikuar në shkallën e lartë të degradimit, shkretizimit dhe përmbytjeve të tokave si pasojë e tyre;


E Brainstorming 15 minuta R Tabela e koncepteve 20 minuta R Turi I galerisë 10 minuta

27

Në përfundim, nxënësit ballafaqohen dhe krahasojnë idetë dhe vlerësimet e tyre për çështjet kryesore. Në këtë moment është koha kur mësuesi bën shpjegi-min e informacionit të ri. Duhet të bëhet kujdes nga mësuesi që të sqarohen të gjitha konceptet e reja.

Reflektimi (Turi i galerisë) Secili grup vendos tabelën e plotësuar në mur dhe të gjitha grupet shohin

punën e bërë nga shokët e tjerë me anë të vizitës në galeri.

Çështjet kryesoreNxënësit sipas grupeve të formuara gjatë Brainstorming, rigrupohen në grupe nga 1-3 (grupet familjare) dhe më pas rigrupohen përsëri sipas numrave të caktuar (tavolina me grupe ekspertësh).Nxënësit me numrin 1 punojnë për çështjen e parë, numrat 2 për çështjen e dytë e numrat 3 për çështjen e tretë. Pasi përfundojnë diskutimet në nivel ekspertësh, nxënësit kthehen në grupet familjare dhe secili flet për çështjen e tij. Grupet familjare përgatitin tabelën e mëposhtme:

1) Përse degradimi i tokave është një problem shqetësues? 2) Çfarë veprimtarish bujqësore nxisin shkretizimin e tokave? 3) Cili është roli i elementeve të klimës dhe tipareve të saj në këto procese?

Shkaqet Pasojat Mendimi juaj Degradimi Shkretizimi Erozioni

Shkruani një ese të shkurtër me temë: “Shoqëria dhe roli i saj në problemet mjedisore”.

Detyrë

28

Objektivat e orës së dytë: 1 – të ndihmohen nxënësit për të punuar në grup; 2 - të këshillohen për mënyrën se si duhet të punojnë për të grumbulluar

materialet e nevojshme për projektin; 3 - të këshillohen nxënësit se si të punojnë për të përzgjedhur materialin e

grumbulluar; 4 - të këshillohen nxënësit se si të organizojnë punët individuale në përshtatje

me detyrën e ngarkuar nga lideri i grupit; 5 - të këshillohen liderët e grupeve mbi metodat dhe mënyrat që duhet të

punojnë për të koordinuar punën mes anëtarëve të grupeve të tyre.

Kjo orë mësimi ndjekë etapat si më poshtë:1 - Secili grup pasi ka hartuar një plan pune paraprak, prezanton para mësuesit

dhe grupeve të tjera materialet që ka grumbulluar për të zhvilluar detyrën e tij.2 - Grupet mund tù sugjerojnë njëri –tjetrit burime informacioni ose mund

të shkëmbejnë informacione të përbashkëta. 3 - Mësuesi mund tù sugjerojë mbi burime informimi të papërdorura nga

nxënësit ose tù rekomandojë mbi mënyrën sesi ta organizojnë informacionin që kanë grumbulluar.

4 - Mësuesi mund tì nxisë nxënësit me stimuj të ndryshëm, për tì motivuar për të punuar më me përgjegjshmëri dhe me korrektesë.

Mësimi 2.11

Vendi i zhvillimit: Klasa

Qëllimi: Të nxisë veprimtarinë e pavarur dhe punën në grup të nxënësve

Koha e realizimit: 45 minuta

Metodat e rekomanduara: Brainstorming, Punë në grup, Rrjeti i diskutimeve, Turi i galerisë, Diskutim i lirë etj.

Literatura e rekomanduar: teksti, materiale nga interneti, foto të ndryshme, literaturë shkencore etj.

“Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në Bashkimin Evropian”

Projekt kërkimor

2

Në fund të orës, pasi ka vëzhguar angazhimin e grupeve dhe anëtarëve të veçantë në punën e grupit mësuesi, bën:

1 - një përmbledhje të punës së bërë nga nxënësit; 2 - sqaron nxënësit për paqartësitë që ai ka vëzhguar ose për të metat që ka

vërejtur në punën e tyre. 3 - ju tërheq vëmendjen nxënësve mbi mënyrat e komunikimit mes anëtarëve

brenda grupit, por dhe me grupet e tjera të grupeve etj.

29

Kreu

3 Sistemet humane

Mësimi 3.3 Tiparet e popullsisë së trevave shqiptare

- të përshkruajnë elementet (karakteristikat) kryesore demografike të popullsisë, shtimi natyror, struktura e popullsisë);



Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, dhe harta të

popullsisë dhe përhapjes së saj.

ZHVILLIMI

Evokimi (Kubimi)Në fazën e evokimit nxënësit parapërgatiten për të zbatuar me lehtësi

veprimet që parakupton teknika e kubimit. Edhe gjatë Evokimit nxënësit mund të përshkruajnë, të krahasojnë, të shoqërojnë, duke plotësuar 3 faqet e kubit.

Klasa ndahet në grupe me 6 nxënës. Mësuesi u paraqet nxënësve disa kërkesa:Përshkruani disa nga tiparet e popullsisë shqiptare; Krahasoni midis tyre numrin dhe shpërndarjen e popullsisë në Shqipëri,

Kosovë, Serbi, Maqedoni.Shoqëroni me opinionin tuaj: Cili është shkaku i shpërndarjes jo të njëjtë të

popullsisë në këto treva? (Çfarë ju bën të mendoni që faktori natyror është më i rëndësishmi?)

E Kubimi 30 minuta RR Tabela e koncepteve 15 minuta

30

Shkruani një ese të shkurtër me temë: Integrimi rajonal vlerë apo rrezik për identitetin kombëtar?

Detyrë

3

Realizimi i kuptimit (Kubimi) Analizoni:Tiparet e strukturës së popullsisë (Si janë ndërtuar? Raportet sipas

llojit të strukturës.)Zbatoni: Tregoni strukturën fetare në trevat shqiptare (Cilët janë shkaqet e

pranisë së tre besimeve fetare në trevat shqiptare?) Argumentoni: Disa tregues demografikë që tregojnë tendencë në rritje të

popullsisë së moshuar në trevat shqiptare? (Merr një qëndrim pro ose kundër problemit).

Nxënësit i shkruajnë mendimet e tyre në faqet e kubit dhe i shkëmbejnë përgjigjet për secilën faqe të kubit. Kjo teknikë nxit aftësinë e komunikimit midis nxënësve dhe respektimit të mendimeve të tyre.

Reflektimi (Tabela e koncepteve) Duke përdorur të dhënat e tekstit ndërtohet tabela e koncepteve si më poshtë:

Struktura moshore

Strukturaetnike

Strukturafetare

Strukturaarsimore

Shqipëri Kosovë Trevat e tjera

31

3


Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, Shoqata

joqeveritare, UNICEF etj.


Evokimi (Brainstorming)Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e mëposhtme:- Cilat janë shkaqet e migrimeve për periudhën nga Mesjeta deri në vitet

‘90 të shek. 20?- Cilat janë rajonet që e kanë më të theksuar migrimin në këtë periudhë

dhe përse ?- Cilat janë tiparet e migrimit pas `90?- Cilat janë disa nga tiparet e migrimit të popullsisë kosovare?Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe

mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.

Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin

duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5 minutash) mësuesi u kërkon dysheve të tregojnë punën e tyre shokëve.

Emigrimi dhe Migrimi i shqiptarëveMësimi 3.4

Fjalë kyçe: shkretizim, erozion, betonim, përmbytje

- të analizoni procesin e migrimeve si promotorin e të gjitha ndryshimeve demografike të popullsisë shqiptare, duke u ndalur në periudhën pas vitit 1990; - të evidentoni territoret ku kanë emigruar shqiptarët me veçoritë dhe problemet e integrimit të tyre.


E Brainstorming 5 minuta R Leksion i avancuar 30 minuta R Ese 10 minuta

32

Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.

Bëhen pyetjet:- Kur filloi fenomeni i migrimit të popullsisë?- Cilat ishin motivet që e nxitën?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e dytë e leksionit lidhet me migrimin modern shqiptar. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:

- Përse u rishfaq ky fenomen pas `90-ës?- Cilat ishin motivet që e nxitën?- Në cilat mënyra u zhvillua ky fenomen?- Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e tretë e leksionit lidhet me migrimin e popullsisë kosovare. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:

- Cilat janë tiparet e migrimit në Kosovë?- Cilat ishin motivet që e nxitën?- Përmendni disa faza të migrimit dhe pasojat e tij.- Përse është e vështirë të saktësohet një numër për diasporën shqiptare nëpër

botë?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga

informacionet paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.

Reflektimi (Ese)Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese me temë:“Cila është perspektiva e migrimit në kushtet kur Ballkani Perëndimor aspiron

për në BE?”

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndihmën e dhënë nga UNICEF në vendin tonë pas vitit 1990 e deri sot, foto të veprimtarive, pjesëmarrës të tyre, grupe shoqërore që kanë përfituar nga këto veprimtari.

Detyrë

33

Objektivat: 1-të vlerësojë përmes një detyre tematike problemet aktuale dhe të ardhmen e zhvillimit

ekonomik të trevave shqiptare, duke i parë dhe trajtuar ato në kushtet e integrimit rajonal dhe evropian;

2 - të nxjerrin përfundime në përputhje me shkallën e njohurive të fituara; 3 - të përdorin një gjuhë të pastër të termave gjeografike.

Metodika e zhvillimit: Koha e diskutimit ndahet në dy pjesë kryesore: Njohja me kërkesat e punës dhe puna konkreteNjohja me kërkesat e punës: Mësuesi harton një pyetje binare (pyetje që pranon përgjigje

pozitive dhe negative) që prek thelbin e temës së diskutimit.

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1-Mësuesi u kërkon nxënësve që të argumentojnë pse janë pro ose kundër çështjes duke i

shënuar argumentet në një organizues grafik; 2-Nxënësit do t`i shkëmbejnë mendimet në grupe dyshe dhe katërshe. 3- Klasa do të pozicionohet në dy grupe, ku nxënësit do të përcaktojnë pozicionin e tyre. 4-Bëhet një raportim para klasës për arsyet që janë pozicionuar pro ose kundër çështjes

1- Për çdo mendim caktohet një kufi kohor prej një minute dhe vendoset bashkërisht numri i paraqitjeve që do të pranohen për dy pozicionet;

2- Në fund mësuesi jep mendimin e tij për grupin që dha arsyet më bindëse; 3- Vendosja e materialeve të punuara në portofolin e nxënësit ku ruhen punimet vjetore

të tyre.

Vlerësimi i punës mund të bëhet në grupe të vogla nxënësish duke pasur parasysh disa kritere :

1-saktësinë në argumentet e përdorur dhe analizën e informacioneve 2-prezantimin e arsyetimeve duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me terma gjeografike

Mësimi 3.11

Vendi i zhvillimit: Klasa

Koha në dispozicion: 45 minuta

Metodat e punës praktike: informacione nga burime të ndryshme (enciklopedi, internet, material të tjera burimore etj.)

“Problemet e sotme dhe të ardhme ekonomike të trevave shqiptare në kushtet e integrimit rajonal dhe global”

Detyrë tematike

34

Kreu

5 Rajonet gjeografike

Mësimi 5.7 Popullsia,vendbanimet dhe ekono-mia e Rajonit Perëndimor

- të evidentojnë karakteristikat kryesore të popullimit të këtij rajoni, me fokus të veçantë rritjen e shpejtë të popullsisë dhe ndryshimet strukturore të saj;- të analizojnë urbanizimin e shpejtë të këtij rajoni dhe rrjedhojat e tij;- të vlerësojnë diversitetin e hapësirave të prodhimit bujqësor e industrial, sektorit terciar, rrjetin e transportit dhe rolin e tij në prirjen e organizmit të ri hapësinor të rajonit.



Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: Hartën ekonomike të Shqipërisë

dhe hartën e pasurive minerale të Shqipërisë etj

ZHVILLIMI

Evokimi (Kllaster)Në këtë fazë të mësimit zhvillohet një kllaster në lidhje me çështjet e

mëposhtme: - Cilat janë karakteristikat e popullimit të këtij rajoni që nga lashtësia deri sot? - Cilat janë tiparet e migrimit të popullsisë? - Cilat janë tiparet e vendbanimeve të këtij rajoni? - Cilët janë faktorët natyrorë dhe shoqërorë që kanë favorizuar zhvillimin

ekonomik të Rajonit Perëndimor?- Cilët është struktura e ekonomisë së rajonit?Nëpërmjet këtyre pyetjeve i jepet përgjigjeve për ekonominë e Rajonit

Perëndimor.

E Kllaster 5 minuta R Ditari dypjesësh 30 minuta R Kllaster 10 minuta

35

Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të Rajonit Perëndimor degët e ekonomisë së zhvilluar.

Detyrë

Realizimi i kuptimit (Ditari Dypjesësh)

Reflektimi (Kllaster)Në fazën përmbyllëse të orës së mësimit, mësuesi u thotë nxënësve që idetë

e tyre për strukturën e ekonomisë së Rajonit Perëndimor t’i hedhin në kllaster.

Çështjet kryesore Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën e cila konsistonsi më poshtë: Brenda grupit nxënësit ndahen në çifte (1,2)(3,4) (5,6) (7,8). Kjo ndarje korrespondon me ndarjen e pjesëve në tekst. Secili nga çiftet lexon e i thotë shokut idetë. Të gjithë së bashku diskutojnë idetë e tyre në grup. Një anëtar i grupit paraqet idetë e detyrën e realizuar përpara klasës. Këtu është vendi që mësuesi të ndërhyjë për të shpjeguar idetë e konceptet e paqarta.

- Analiza e tipareve të popullsisë. - Cilat janë tiparet e vendbanimeve? -Cilat janë tiparet e migrimit? - Përse bujqësia është dega bazë e ekonomisë? - Cili është roli i sektorit të tretë në rajon. Po perspektiva e tij cila është?

Struktura ekonomike eRajonit Perëndimor

Ekonomiabujqësore

Degët

IndustriaDegët

Sektori i tretë Degët

36

5

Qëllimi: të njihen me trashëgiminë natyrore ose kulturore të Rajonit Juglindor.

Përshkrimi: Mënyra më e mirë për t’u njohur me karakteristikat urbane/rurale të

një qyteti/fshati është t’i shikoni vetë ato. Për këtë organizoni një ekskursion në një qytet/fshat që është i ndryshëm nga ai ku jetoni ju. Përpara se të niseni në ekskursion mundohuni të gjeni material të shkruar nëpër libra ose në internet rreth vendbanimit ku do të shkoni. Lexoni për historinë e formimit të atij vendbanimi, planet urbanistike, infrastrukturën, pasuritë natyrore, popullimin, zhvillimin ekonomik etj.

Gjatë ekskursionit shikoni me vëmendje shtrirjen e qytet/fshatit, arkitekturën, peizazhin e qytetit, pjesët e vjetra dhe të reja të qytet/fshatit, objektet industriale/bujqësore, ndotjen ose shkatërrimin e tokës, kaosin ose rregullin urban, etj dhe bëni komente.

Dalloni mjedisin natyror nga mjedisi artificial dhe komentoni ndikimin e njeriut në ndryshimin e mjedisit natyror. Shikoni me vëmendje ndërtimet e reja urbane ose ato fshatare dhe dalloni nëse janë bërë me plan urbanistik apo jo. Shikoni me vëmendje gjendjen e infrastrukturës rrugore të

atij vendbanimi dhe mundohuni të kuptoni nivelin e urbanizimit të atij vendbanimi. Shikoni me vëmendje ndotjet e mjedisit (ajrit, ujit dhe tokës) dhe mundohuni të gjeni burimet e ndotjes së tyre. Mundohuni të jini të vëmendshëm dhe ta shikoni qytet/fshatin me syrin e një kritiku. Mbani shënime për gjërat më interesante, që do të zbuloni gjatë këtij ekskursioni.

Udhë të mbarë!

Ekskursion mësimorMësimi 5.17

1- të diskutojnë rreth trashëgimisë së pasur natyrore e kulturore të këtij rajoni dhe rëndësinë e veçantë të kësaj trashëgimie për zhvillimin e turizmit; 2 -të nxjerrin përfundime në përputhje me shkallën e njohurive të fituara; 3-të përdorin një gjuhë të pastër të termave gjeografike.


Vizitë në një qendër qytetare ose fshatare me vlera natyrore ose kulturore”

37

5


Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: të dhëna nga INSTAT-i, OJF etj.


Evokimi (Brainstorming)Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e mëposhtme:- Renditni disa tipare të popullsisë së Rajonit Jugor?- Cilat ishin motivet e migrimit të hershëm të popullsisë së rajonit?- Cilat janë degët e ekonomisë së këtij rajoni? Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe

mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.

Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin

duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5minutash) mësuesi u kërkon dysheve tua tregojnë punën e tyre shokëve.

Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxë-nësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.

Bëhen pyetjet:- Përse themi që ky rajon dallohet për popullim të hershëm?- Përse rajoni dallohet për vazhdimësi të popullimit?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi ekonomik i Rajonit Jugor

Mësimi 5.20

- të evidentojnë tiparet e veçanta humane dhe demografike të Rajonit Jugor; - të evidentojnë tiparet ekonomike të këtij rajoni.


E Brainstorming 5 minuta R Leksion i avancuar 30 minuta R Esse 10 minuta

38

Pjesa e dytë e leksionit lidhet me strukturën e popullsisë dhe të vendbanimeve të rajonit Jugor. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:

- Si paraqitet shpërndarja e popullsisë së rajonit?- Cila është struktura e vendbanimeve të këtij rajoni?- Përse themi që ky rajon dallohet për ndjenja të fuqishme kombëtare?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Pjesa e tretë e leksionit lidhet me problemet e ekonomisë të rajonit. Nxënësve

u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:- Cilat janë degët e ekonomisë më të zhvilluara në këtë rajon?- Cilat janë perspektivat ekonomike të këtij rajoni?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informa-

cionet paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.

Reflektimi (Ese)Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me

temë: “Si e parashikoni perspektivën ekonomike të Rajonit Jugor?”

Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë qendrat më të rëndësishme ekonomike të Rajonit Jugor.

Detyrë

1

39

- të përshkruajnë Republikën e Kosovës si një rajon gjeografik me kufi të qartë natyror dhe politik, veçori specifike fiziko-gjeografike, demografike dhe ekonomike.


Republika e KosovësMësimi 5.22

1


Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën fizike dhe politike të Kosovës,

hartën fizike dhe politike të Ballkanit, atlas gjeografikë etj.

ZHVILLIMI

Evokimi (Brainstorming)Me anën e Brainstorning nxënësit do të listojnë faktorët që e bëjnë të

rëndësishme pozitën gjeografike të Kosovës.

Realizimi i kuptimit (Terma paraprakë)Jepen pesë terma paraprakë: Pozicion gjeografik, Rrafshi i Dukagjinit, Rrafshi

i Kosovës, gjenocid dhe minierë.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të formulojnë individualisht nga një

fjali për çdo term, por që të kenë lidhje mes tyre. Shkruhen disa variante të fjalive në tabelë.

P.sh.- Kosova ka pozitë qendrore në Ballkan. - Rrafshi i Dukagjinit, njësi fizike perëndimore. - Rrafshi i Kosovës, njësi fizike lindore.

E Brainstorming 5 minuta R Terma paraprake 25 minuta R Rrjeti I diskutimit 15 minuta

Roli i pozitës gjeografike të Kosovës

40

- Gjenocidi serb ka fuqizuar ndjenjat kombëtare. - Kosova miniera e “artë” e ish-Jugosllavisë. Para leximit të tekstit nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë

leximit të tij: Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet me lexim individual nga ana e nxënësve.

Më pas ata diskutojnë rreth pyetjes së mësuesit: - Çfarë është e re në pjesën e librit, të cilën ju nuk e keni përmendur në krijimin

tuaj?

Reflektimi (rrjeti i diskutimit)Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit:

Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre për të dhënë argumente pro ose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohet që të ballafaqojnë argumentet e përdorura në favor të idesë së tyre.

Argumente pro A ka Kosova rol kyç Argumente kundër në politikën mbarëshqiptare

Sipas njohurive që fituan nxënësve u kërkohet që të bëjnë një shkrim të shkurtër ku të shpjegojnë shkaqet që çuan në fitoren e Pavarësisë së Kosovës, pas vitit 1990.

Detyrë

gjeografia bërthamë 12 - erik...

Documents