•sosyal ve kişisel kimlik · •sosyal kimlik kuramı (tajfel ve turner, 1979) •sosyal ve...

SOSYAL KİMLİK

• Sosyal Kimlik Kuramı (Tajfel ve Turner, 1979)

• Sosyal ve Kişisel kimlik

– Kişisel kimlik benliği kendine özgü kişisel

ilişkiler ve özellikler açısından tanımlanan

yönü

– Sosyal Kimlik benliği grup üyeliği açısından

tanımlanan yönü

Doç.Dr. Hacer HARLAK - Sosyal

Psikoloji I

– Sosyal kimlik, grup ve gruplararası olgularla

• (etnosentrizm, iç grup tarafgirliği, grup

dayanışması, gruplararası ayrımcılık, normatif

davranış, stereotipleme ve önyargı)

ilişkilidir.

– Sosyal kimliğin zenginliğini ait olduğumuzu

hissettiğimiz grupların sayısı belirler.

– Bunlardan bazıları benlik kavramımızda daha

merkezi olabilir.


Psikoloji I

• Sosyal kimliğin belirginliği

– Belirli bir sosyal durumda sosyal kimlik mi

yoksa kişisel kimlik mi ön planda olacak?

– Bu, belirginliğe bağlı.

– Belirginliği yaratan ise:

• Kategorilendirme süreci

• Belirsizliği azaltma motivasyonu

• Olumlu duygu yaşama motivasyonu


Psikoloji I

Belirli bir Benlik kavramının belirginliğe bağlı olarak kullanımı

X kategorilendirmesi durumsal ve kronolojik

olarak erişilebilir haldedir.

X kategorilendirmesi yapısal açıdan uygun mu?

Belirli bir ortamdaki insanlar arasındaki benzerlik

ve farklılıklara açıklama getirebiliyor mu?

HAYIR

EVET

X kategorilendirmesi normatif açıdan uygun mu?

Belirli bir durumda insanların davranışlarını

anlamlandırmaya yarıyor mu?

X kategorilendirmesi ortamdaki belirsizliği azaltıyor mu?

X kategorilendirmesi o ortamda kendini haklı çıkarmaya yarıyor mu?

X kategorilendirmesi o ortamdaki benlik kavrayışına

psikolojik olarak belirgin bir temel oluşturuyor

Yeni bir

kategorilendirme

deneyin

EVET

EVET

EVET

EVET


Psikoloji I

• Sosyal kimliğin belirginleşmesinin sonuçları

– İnsanların kendilerini algılamaları kişisellikten

uzaklaşır.

– Prototip temelli düşünme, hissetme ve davranma

– Grup sosyal kimlik benlik grubun saygınlığı

benlik saygısı

– Grup üyeliği eğer benlik saygısını yükseltmiyorsa

üyelik sona erdirilebilir mi? (etnik gruplar???)

– Grubun statüsünün düşük olması haksızlık grup

statüsünü yükseltme çabaları rekabet, terör, savaş


Psikoloji I

Benlik güdüleri

• Kendini değerlendirme ve

doğrula(t)ma (Swann, 1983)

– İnsanlar mevcut benlik kavramlarını

doğrulamak, geçerlemek ve sürdürmek

isterler.


Psikoloji I

Benlik güdüleri

• Kendini kayırma

– Kendini olumlama kuramı (Steele, 1988)

• Kendileriyle ilgili olumlu yanları çeşitli

yollarla olumlama, “iyi dans edemem belki,

ama iyi yemek yaparım”


Psikoloji I

Benlik saygısı

• İnsanların niye kendini kayırıp durduklarının cevabı

• Benliğin duygusal yönü.

• Benlik içeriğine (özelliklerimize) yönelik iyi-kötü değerlendirmesi yaptığımızda hissettiğimiz duygu. – Ben zekiyim- “ne güzel!”

– Ben zekiyim- “keşke olmasaydım!”

• Kişisel ve kollektif öz-saygı

• Durumsal ve eğilimsel öz-saygı

• Global ve alana özgü (çok boyutlu) özsaygı


Psikoloji I

Benlik yüceltme

• Benlik niteliklerini (genel yeteneklerini ve sosyal ve zihinsel becerilerini) olduğundan çok görme ya da abartarak algılama ve değerlendirme.

• “Kontrol yanılsaması”: olaylar üzerinde kendi kontrolünü gerçekte olduğundan daha yüksek algılama


Psikoloji I

Benlik sunumu

• Diğerinin gözündeki imajımızı kendi haline

bırakmak yerine kontrol etmeye çalışırız.

• Benlik sunumunun 2 türü:

– Otantik benlik sunumu

– Stratejik benlik sunumu


Psikoloji I

• Benlik sunumu stratejileri

– Olumlu izlenim oluşturma

• Olumlu bir izlenim oluşturarak ya da

• Başkalarını kötü göstererek

iyi görünmeye çalışma

– Olumsuz izlenimden kaçınma

• Olumsuz izlenimlerden kaçarak ya da

• Olumsuz izlenimle savaşarak

kötü görünmemeye çalışma


Psikoloji I

Benlik sunumu stratejileri

• A) Girişken taktikler

– 1- Kendini sevdirme

– 2- kendini yüceltme

– 3- Görüş birliği belirtmek

– 4- Ayıplama veya

kınama

– 5- Örnek olma

• B) Savunucu

taktikler

– Mazeret belirtme

– Meşrulaştırma

– Ön açıklama yapma

– Kendini dezavantajlı

gösterme

– Özür dileme


Psikoloji I

Kendini ayarlama

Bazı kişiler ilişkilerini,

– diğer insanların ifade ve hareketlerine dikkat

ederek,

– kendini farklı şekillerde sunarak ve bunu

kontrol ederek

– davranışlarını farklı sosyal durumlara göre

ayarlayarak

sürdürürler.


Psikoloji I

Zırh kuşanıp kılıç takmak

adamı şövalye yapmaz. CICERO


Psikoloji I

Benlik

• enformasyonu işlemede,

• bellek süreçlerinde,

• duygularımız ve ruh sağlığımız üzerinde,

• motivasyonumuz ve performansımız

üzerinde

• kişilerarası ilişkilerimiz üzerinde

etkilidir.


Psikoloji I

Benlik ve kimliğe ilişkin kültürel

farklılıklar

• Bireyci-Toplulukçu kültürler

• Bireyci ve toplulukçu kültürlerde benlik

yapıları

• Bağımsız ve karşılıklı bağımlı benlik

(Markus ve Kitayama, 1991)

• İlişkili-özerk benlik (Kağıtçıbaşı, 2005)


Psikoloji I

Markus ve Kitayama (1991)

Bağımsız ve karşılıklı bağımlı benlik

• İçsel benlik evrenseldir. Ancak,

• hem içsel benliğin hem de benliğin diğer birçok yönü kültüre özgü.

• Markus ve Kitayama’nın (1991) yaklaşımı insanın kendisi (self) ve diğerleri arasındaki ilişki, özellikle kendisini diğerlerinden ne kadar ayrı veya ne kadar diğerlerine bağlı gördüğü hakkındaki inançlarıyla ilgilidir.


Psikoloji I

Arkadaş

Anne Baba

Kardeş

İş arkadaşı

Arkadaş

X

X

X X

X

X

X X

X X

X

X X

X X

X

X

X

X

X

X X

X

X

X X

X

Benlik

Bağımsız benlik bakış açısı Doç.Dr. Hacer HARLAK - Sosyal

Psikoloji I

Kardeş

İş arkadaşı

Anne

X

X

X

X X

X

X X

X X X

Baba

X

X

X X

X X X

Arkadaş

X X

X

Arkadaş

X X

Benlik

Karşılıklı bağımlı benlik bakış açısı


Psikoloji I

Bağımsız kurgu

• Birçok Batı kültüründe kişiler tek tek öz

olarak da ayrıdır.

• Bağımsızlık kültürel bir hedeftir.

• Hedefin başarılması, kendini, kendi

davranışını kendi içsel düşünce, duygu ve

eylem dağarcığına referansla düzenleyen

veya anlamlı kılan birey olarak

kurgulamakla mümkündür.


Psikoloji I

Karşılıklı Bağımlı Kurgu

• Batılı olmayan birçok kültürde insanlar birbirine

temelden bağlı.

• bireyler arasında karşılıklı bağımlılığı korumak

normatif bir zorunluluk

• Kişi, kendini sosyal ilişki ağının bir parçası olarak

görür. Davranışı büyük ölçüde ilişki içinde

olduğu diğerlerinin düşünce duygu ve

eylemlerinden ne algıladığına göre belirlenir ve

onlara bağlı olduğunun farkındadır.


Psikoloji I

Bağımsız ve karşılıklı bağımlı benlik inşaları

arasındaki kilit farklılıkların özeti Karşılaştırılan

özellik

Bağımsız Karşılıklı bağımlı

Tanım Sosyal bağlamdan ayrı Sosyal bağlamla bağlantılı

Yapı Sınırlandırılmış, üniter, istikrarlı Esnek, değişken

Önemli özellikler İçsel, özel (yetenekler, düşünceler,

duygular)

Dışsal, public (statüler, roller, ilişkiler)

Görevler Benzersiz ol

Kendini ifade et

İçsel niteliklerini gerçekleştir

Kendi hedeflerini ön plana al

Doğrudan ol: “kafandakini söyle”

Ait ol, uyum sağla

Yerini bil

Uygun eylemde bulun

Diğerlerinin hedeflerini ön plana al

Dolaylı ol: diğerinin zihnini oku”

Diğerlerinin rolü Kendini-değerlendirme: sosyal

karşılaştırma yansıyan

değerlendirme için diğerleri

önemli

Kendini tanımlama: diğerleriyle spesifik

bağlamlardaki ilişkiler benliği

tanımlar.

Benlik-saygısının*

temeli

Kendini ifade etme yeteneği, içsel

nitelikleri geçerleme

Uyum sağlama yeteneği, kendini tutmak,

sosyal bağlamla ahengi koruma Doç.Dr. Hacer HARLAK - Sosyal

Psikoloji I

Kağıtçıbaşı (1996; 2005; 2008),

• özellikle aile içindeki etkileşimler ve çocuk yetiştirme tarzlarının bireylerin benlik oluşturma süreci üzerindeki etkilerini dikkate alır.

• Özerklik ve ilişkisellik iki temel ihtiyaç: doyurulmalı.

• Batı’da özerklik önemli, ilişkisellik önemsenmiyor. Özerklik başarılması gereken bir çaba olarak görülür.

• Bunlar iki ayrı boyut: Faillik ve kişilerarası mesafe – İki boyut birbiriyle kesiştirildiğinde 4 tip oluşur.


Psikoloji I

Farklı benliklerin kavramsal modeli (Kağıtçıbaşı, 2005’ten kısaltarak)

Kendine güven yönelimi

Özerk-ayrışmış benlik

Düzeni kontrol etme ve

özerklik yönelimi

Özerk-ilişkili benlik

Özerklik

FAİLLİK

İlişkililik KİŞİLERARASI

MESAFE

Ayrışma

Heteronomy

İlgisiz, farklılaşmamış

yönelim

Bağımlı-ayrışmış benlik

İtaat yönelimi

Bağımlı-ilişkili benlik


Psikoloji I

DENGE

Farklılaşma Bütünleşme

Bireyleşme İlişkililik

İlişkili-

bireyleşme

(dengeli

bağlam

Ayrışmacı-

bireyleşme

(Farklılaştırıcı

bağlamlar)

İlişkili (normatif)

Kalıplaşma

(Bütünleştirici

bağlam)

Ayrışmacı-

(normatif)

Kalıplaşma

(Dengesiz

bağlamlarAyrışmacılık Normatif

kalıplaşma

Kişi içi farklılaşma

yönelimi

Kişile

rara

sıBüt

ünleşm

e

Yöne

limi

DENGEDENGE

Farklılaşma Bütünleşme

Bireyleşme İlişkililik

İlişkili-

bireyleşme

(dengeli

bağlam

Ayrışmacı-

bireyleşme

(Farklılaştırıcı

bağlamlar)

İlişkili (normatif)

Kalıplaşma

(Bütünleştirici

bağlam)

Ayrışmacı-

(normatif)

Kalıplaşma

(Dengesiz

bağlamlarAyrışmacılık Normatif

kalıplaşma

Kişi içi farklılaşma

yönelimi

Kişile

rara

sıBüt

ünleşm

e

Yöne

limi


Psikoloji I

•sosyal ve kişisel kimlik · •sosyal kimlik kuramı (tajfel ve turner, 1979) •sosyal ve...

Documents