aspekto ekde la skribtablo de GER

TURISMA TAGO KUN LEA

sabate, la 27-an de junio 1998

Programo

10.00 horo renkontiĝo ĉe nia klubejo 14. rue Ermesinde 10.10 horo vizito kun klarigoj de rimarkindaĵoj en Limpertsberg.

Gvidos: Ger Schlechter

12.30 horo ebleco komune tagmanĝi en restoracio 'La Tanière' 18. av Pasteur Limpertsberg

Karaj geamikoj !

Mi korege bonvenigas vin ĉi-tie en Limpertsberg. Estas kvazaŭ mia kvartalo. Mi naskiĝis ĉi- tie, mi estas baptita en la ĉi-tiea paroĥa preĝejo, mi tie faris mian unuan komunion, mi ĉi-tie

edziĝis. Miaj geavoj kaj miaj gepatroj vivis kaj mortis ĉi-tie, kaj mi mem esperas trovi iam ĉi-

tie mian lastan ripozejon (en la Niklos-tombejo). Mi diras « iam », sed tuj mi mense

precizigas « ne tro baldaŭ ». Mi vivas nun ĉi-tie dum pli ol okdek jaroj : morgaŭ, la dudekokan de junio, mi festos la

okdektrian datrevenon de mia naskiĝo. Mi do estas tre fiera kaj ĝojas ke LEA elektis la

limpertsbergan kvartalon por kunveni regule, ĝuste en la ejo de la AMIPERAS-Sekcio

« Lëtzebuerg-Stad », kies prezidanto mi estas de tridek

jaroj.

La loknomo « Limpertsberg » deriviĝas verŝajne el la

germanlingva vorto « Lindenberg » (monto de la tilioj). La leceburga prononcado « Lamperbierg » inspiris la

verkiston MARCEL NOPPENEY elpensi la –

nemalbelan, sed tute fantazian kaj simpatian

franclingvan tradukon « Mont Saint Lambert » (monto

de sankta Lamberto).

Kiam Albert petis min fari kun vi piediran promenadon

tra la kvartalo Limpertsberg, mi tuj konsentis. Sed, kiel vi vidas, la piedirado ne plu estas mia forto. Do mi proponas al vi aŭtomobile veturi je 3 stacioj, kaj ekde

ĉiu stacio, mi rakontos al vi detalojn pri la vidindaĵoj, la

konstruaĵoj, la monumentoj, kiujn ni renkontus en la

najbareco dum tiela promenado.

kunvenejo 14. rue Ermesinde

Sankta Jozefo

Ni troviĝas sur la placo Laurent. AUGUSTE

LAURENT naskiĝis en 1807 en Langres (F). Li estis profesoro pri kemio kaj laboris dum kelkaj jaroj kiel ĉefo de la kemia fako de leceburga

fajencofabriko. Li edzinigis la filinon de

luksemburga juĝisto SCHROBILGEN. La Placo Laurent estas la centro de la kvartalo; momente malbeligata per tiuj aĉaj konteneroj, provizoraj liceaj klasejoj. Je nia maldekstro la

PAROĤA PREĜEJO SANKTA JOZEFO estis

finkonstruita en 1913 en pure novromanika stilo

laŭ modelo de iu preĝejo en Trier. La arkitekto

estis NICOLAS PETIT. Lia filo JOS, mia amiko kaj najbaro, estis ĉefo de la oficejo por informado kaj gazetaro. Du el liaj infanoj praktikas la

profesion de arkitekto kiel la avo.

Mi ege ŝatas la novajn vitralojn. La artisto kiu desegnis

ilin estas la pentristo kaj arkitekto ANDRE HAAGEN. Eble en mia taksado intervenas certa favora antaŭjuĝo: temas pri mia nevo. Rimarkinda estas ankaŭ la skulptaĵo « Pietà » sur la

antaŭkorto de la kirko : monumento por la militviktimoj de la kvartalo ; estas verko de la limpertsberga artisto

PIERRE BERCHEM.

Dekstre la unuagrada lernejo kiun mi frekventis dum ses

jaroj. La domegon konstruis en 1906 la arkitektoj LUJA

kaj KEMP en loko kie antaŭe troviĝis la ĝardentrinkejo

« de Kempegaart ». La granda konstruaĵo malantaŭ ni skulptaĵo "Pietà"

Lycée de garçons

estis konstruita en 1908 kiel « Ecole

industrielle et commerciale ». Nun ĝi nomiĝas oficiale « Lycée de garçons », verŝajne ĉar ĝin frekventas ankaŭ

knabinoj. Ni ĉiam uzis kaj ankoraŭ nun uzas la

nomon « Industrieschoul ». Sur la sama

tereno staris antaŭe la trinkejo

« Kubornsgaart » kaj la ŝnurfarejo

(Seelspënnerei) WÜNSCH.

La kvaran flankon de la placo Laurent okupas la komplekso de la iama

internacia foiro, foiro kiu nun okaziĝas

ĉiujare dufoje, en printempo kaj aŭtuno, en la novaj ekspoziciaj haloj sur Kirchberg. La unua tia foiro okazis en aŭgusto

1922; tiam ni uzis ĉiam la terminon

« Mustermesse » (foiro de specimenoj): tre ofte sur siaj standoj, la firmaoj disdonis specimenojn de la ekspoziciataj varoj. Dum la unuaj dekkvar jaroj la

« Mustermesse » funkciadis en la klasejoj de la du lernejoj (elementa lernejo kaj liceo) kaj en

lignaj budoj, kiuj estis novkonstruataj ĉiujare.

Nur en 1933 estiĝis

la unua ŝtona halo, la meza el la

hodiaŭaj tri haloj. En la jaroj 1939 ĝis

1942, dua foira halo

estis konstruata ; la

tria estiĝis en 1954. Hodiaŭ la tri haloj servas kiel kulturcentro, je la

dispono de la

Mustermesse asocioj de la urbo. Dum la « nazia epoko » (1940-1944) la « Giélemännercher » (flavaj viretoj) organizis en la

halo grandajn manifestaciojn. Dum unu el tiaj « Grosskundgebungen » , la Gauleiter (distriktestro) GUSTAV SIMON proklamis la devigan rekrutiĝon de la junaj luksemburganoj en la germanan armeon. Tiu proklamo ekigis ĝeneralan strikon. La reago de la nazioj estis

terura, kruela. La Gauleiter deklaris la sieĝstaton kaj starigis

militan kortumon. En la daŭro de kelkaj tagoj 21

luksemburganoj estis mortpafitaj. Poste centojn da familioj oni transloĝigis en kampejojn en Bohemio kaj en pola Silezio.

En 1943 mi havis la okazon viziti mian baptopatron « Siggy »

en la transloĝigejo SCHRECKENSTEIN (Ĉeĥoslovakio). La

kampejo estis instalita en iama lernejo. La transloĝigitaj homoj tie devis vivi po 20 ĝis 25 en unu loko, iama klasĉambro: viroj, virinoj, knaboj, knabinoj, beboj. La sama loko servis kiel loĝ- kaj dormĉambroj, la litoj estis aranĝitaj po tri, unu super la alia.

"Grosskundgebung"

Malgraŭ tiaj aĉaj vivkondiĉoj,

miaj geamikoj ne ŝajnis esti deprimataj ; ili estis

konservintaj siajn fieron kaj bonhumoron. Ekzemple (estis

dimanĉo kiam mi tie estis), ĉiuj anoj de la kampejo partoprenis

– pure kaj belete vestitaj – la

meson en la loka paroĥa

preĝejo. Ili tie kunkantis la

Ĉe la enirejpordo de la katolika paroĥpreĝejo de Schreckenstein. Personoj: Tri luksemburganaj sinjorinoj, S-ro R.(mia tiama ĉefo), mi, "Siggy vu Lëtzebuerg", lia filo Jos.

normalajn germanlingvajn

kantojn, kaj ... ili eĉ kantis unu

kanton en la leceburga lingvo.

Mi menciis jam la militmonumenton en la antaŭkorto de la preĝejo S-a Jozefo. Simila ŝtono je

honoro de la judaj militviktimoj troviĝas en la juda tombejo, rue

G.Schneider. Fine de rue des Roses, en eta

ĝardeno ĉe la intersekco kun rue

Ermesinde, estis starigata en 1939

la eta monumento je

CENTJARFESTO.

Ankaŭ la AKVOTURO ĉe avenue

des Bois povas esti citata kiel monumento, ĉar kiel helpilo en

akvodistribua sistemo ĝi neniam

Siggy vu Lëtzebuerg kaj la verkisto LUCIEN WERCOLLIER estis praktike uzata. Sed ĉar ĝi estas de bela arkitekturo, la loka

turisma komitato elektis la desegnaĵon de ĝia eleganta silueto kiel dom-markon.

Alia, tre aparta vidindaĵo estas la t.n. PÉITER

ONROU (Petro sen kvieto) : Temas pri ligna

skulptaĵo kiu tre verŝajne reprezentas kuŝantan

Kriston. La statuo kuŝas en groto situanta en

rue St.Crépin. Antaŭ la statuo oni trovas ĉiam

kandelstumpojn en kiuj estas enpuŝitaj pingloj. Seniluziiĝintaj amantinoj kaj edzinoj metis

tiujn pinglojn kiuj, se la kandelo forbruliĝas, varmiĝas, ruĝiĝas. La senco de tio estas ke la

kulpinta amanto aŭ edzo sentu samtempe en sia

koro doloron kiu konsciigu lin pri sia kulpo kaj instigu lin reveni. Ni staras nun antaŭ la vilao kie loĝas PIERRE

WERNER, nia eksĉefministro.

en la juda tombejo

La vilao nomiĝas ĈE LA ĈINO. Luksemburga

inĝeniero S. RUPPERT, kiu vivis kaj laboris

dum tridek jaroj en Ĉinio, post sia reveno al Luksemburgo konstruigis tiun domon kaj cizigis

en la ŝtonon super la enirpordo en ĉinaj literoj la

vorton « FU » kiu laŭdire signifas

« FELIĈON ! ». Malantaŭ la vilao WERNER ni vidas la

komplekson de LYCEE ROBERT SCHUMAN. Parentezo : Tio memorigas min ke mia patrino, post la morto de mia patro en 1923, estis vidvino

kun kvin neplenaĝaj infanoj sed sen pensio. Ŝi tiam petis la postenon de pordisto de la nova

liceo. Ŝia peto ne akceptiĝis kun la argumento, ke devas esti vira pordisto.

la akvoturo

kuŝanta kristo

Peter Onrou

Lycée Robert Schuman

pinglokandeloj

Dank' al Dio, mia patrino havis

needziniĝintan fratinon; tiu onklino

konsentis ludi ĉe ni la rolon de

nutrantino por sepkapa familio. Honoron je ŝia memoro !

Dekstre de la WERNER-vilao ni vidas la novan teatron, verkon de

franca arkitekto ALAIN

BOURBONNAIS (1963). La ĉefa

salonego disponigas 1000

sidlokojn ; tre impona estas la

promensalono, ornamita per lustregoj el kristalo kaj metalo.

La RUĜA PONTO (oficiala nomo: PONT GRAND-DUCHESSE

CHARLOTTE), finkonstruita en la

la nova teatro

jaro 1963, konsistas tute el luksemburga ŝtalo; ĝi estas longa 350 metrojn kaj alta 86 metrojn

super la rivero Alzette. Ĝi estas la enirejo al la eŭropa kvartalo. Dekstre ni vidas

FONDATION PESCATORE; ĝi estas hejmo por maljunuloj, konstruita en 1892. Dum la

vintro 1944/45, dum la

Ardena batalo, tie instaliĝis la

komandejo de la usona

generalo PATTON. La municipa parko formas

verdan zonon ĉirkaŭ la urbo. Ĝin planis kaj plantis franca

pejzaĝisto ANDRÉ post la

malkonstruado de la fortreso

sur la lokoj kie antaŭe troviĝis

la remparoj. Kaj nun mi invitas vin veturi

la ruĝa ponto kune al nia tria kaj lasta

stacio, al la PARKO

NEUMAN. Tiu parko estiĝis el eta bieno, kiun akiris en 1800 iu PIT WIRTGEN, veturigisto

kaj posendanto DE LA HOTELO « ĈE ORA GLOBO » (rue Philippe, hodiaŭ mebloj-vendejo

BONN). WIRTGEN instalis en la

nordokcidenta deklivaĵo de Limpertsberg, do ekstere de la fortrestereno, vin- kaj brandokelon. (Estis malpermesate stoki ene de la fortreso iom grandajn kvantojn

da alkoholaĵoj pro la fajrodanĝero). La

nepino de WIRTGEN, sinjorino

RAUSCH, konstruigis sur la kelon en

1867 la vilaon RAUSCH kaj plantigis la

unuajn arbojn de la nova parko. Ŝi kultivis

kaj fruktarbojn kaj ornamajn plantojn, kaj iris persone vendi la rikoltitajn pomojn,

Fondation Pescatore

ĉerizojn kaj lavendon en la semajna bazaro antaŭ

la urbestrejo. En 1948 la notario TONY NEUMAN akiris la

vilaon, la parkon kaj la apudajn terenojn. Kun la

helpo de bonega nederlanda pejzaĝisto, li finkonstruis, grandigis kaj plibeligis la parkon, kiu

entenas nun surfacon de 380 aroj kaj 400 foliarboj de 70 specoj kaj 460 koniferoj de 50 apartaj specoj. NEUMAN estis ankaŭ konanto kaj kolektanto de

artverkoj. Kiel MECENATO li starigis en la parko

belegajn skulptaĵojn de internacie famaj artistoj : PENALBA, HABER, WERCOLLIER, Henri LAURENS (F) ; de la skulptaĵo « LA GRANDE

MUSICIENNE » fare de LAURENS eble tiu aŭ

alia el vi vidis alian ekzempleron en Roterdamo

okaze de la Universala Kongreso en 1988 ; ĝi staras sur la trotuaro antaŭ la kongresdomego

« De Doelen ».

La grande musicienne

NEUMAN mortis en 1979 en Cap Ferrat (F), 77 jaraĝa. En sia testamento li ordonis ke la

LUKSEMBURGA RUĜA KRUCO, kiu heredis la bienon, ludonu ĝin al la urbo

Luksemburgo. La urbo

siavice devus prizorgi la

parkon. Inter la ornamaj plantoj de la parko mi devas

speciale mencii la rozojn. Dum la deknaŭa jarcento

kaj ankoraŭ dum la

komenco de la dudeka, la

LAMPERTSBERGA

ROZKULTURO estis

centro de la rozkultivado ne

nur indiĝena, sed ankaŭ

eŭropa. Ĉirkaŭ la mezo de la 19a

jarcento, la rozkultiva

firmao SOUPERT &

NOTTING establiĝis ĉe avenue de la Faïencerie. En 1865 venis la GEFRATOJ KETTEN kaj iomete poste la firmao GEMEN & BOURG. Tiuj tri entreprenoj okupis dumtempe 300

personojn. Inter 1890 kaj 1914, ili dissendis ĉiujare 6 millionojn da rozplantoj de 2000

diversaj specoj en ĉiujn partojn de la mondo. Mi rimarkas nun ke mi ankoraŭ ne parolis pri la municipa tramo kiu ekde 1908, kiam la unuaj elektraj tramoj veturis en la urbo, havis sian hejmon, sian remizon en Limpertsberg. Komence

la enirejo troviĝis ĉe la angulo avenue Pasteur/rue Ermesinde; pligrandiĝo okazis en 1912. Nova tramremizo estiĝis en 1924 kun enirejo ĉe la angulo avenue Victor Hugo/rue

Ermesinde. Pligrandigo denove okazis en 1928.

La kvinan de septembro 1964, la lasta elektra tramo cirkulis en Luksemburgo. Ĝis 1975, la

tramremizo servis kiel garaĝo por la municipaj aŭtobusoj, kiuj nun havas novan hejmon en la centra aŭtobusgaraĝo en Hollerich.

Tramremizo "Tramsschapp"

Do, estas la fino de nia

« piedira » promenado. Mi esperas ke vi komprenis

mian Esperanton, ke mi ne

faris tro da malkorektaĵoj kaj ke mi ne tro lacigis vin. Mi dankas vin pro via

atento kaj via persistemo. Bonan apetiton !

La aŭtoro Ger Schlechter (* 28.06.1915)

'Monto Sankta Lamberto' estas eldonita

de Luksemburga Esperanto Asocio

kun speciala danko al nia longjara

membro kaj aktiva Esperantisto

(LEA, decembro 1998)