ATATÜRK‟ÜN ANKARASI(Atatürk ile birlikte 27 Aralık 1919 günü Ankara‟ya gelen Kuvayı

Milliyecilerin saygın anılarına)

“ġu bizim Ankara‟yı öyle bir özledim ki.”

HazırlayanHüsnü MERDANOĞLU

ADD ÜYESĠ

1

MANZARA-Ġ UMUMĠYE (GENEL DURUM)

2

“Osmanlı Devleti‟nin içinde bulunduğu grup, Dünya SavaĢı‟nda yenilmiĢ,

Osmanlı Ordusu zedelenmiĢ, Ģartları ağır bir ateĢkes anlaĢması imzalanmıĢ.

Büyük SavaĢ‟ın uzun yılları boyunca millet, yorgun ve fakir bir durumda.

Milleti ve memleketi savaĢa sürükleyenler, … memleketten kaçmıĢlar. Saltanat ve hilâfet makamında oturan Vahdettin

soysuzlaĢmıĢ, Ģahsını ve bir de tahtını koruyabileceğini hayal ettiği alçakça

tedbirler araĢtırmakta. …

SarıkamıĢ bozgununda Türk Ģehitlerinin cesetlerini parçalayan kurt görüntüsü

3

… Ġtilâf Devletleri, ateĢkes anlaĢmasının hükümlerine uymayı gerekli görmeden iĢgallere baĢlamıĢlar. 15 Mayıs‟ta Ġzmir iĢgal olunmuĢtur.”(Atatürk‟ün Söylev‟inden alıntı)

GEN

EL D

URU

M

4

Ġstanbul resmen iĢgal edilmeden önce,

Ankara kısmen iĢgal edilmiĢti. Ankara‟da iki bölük Ġskoçyalı bulunuyordu. Ġngiliz askeri, istasyondan baĢlattıkları iĢgali, Cebeci ve Demirlibahçe yöresine yaygınlaĢtırmıĢlardı.

Daha sonra TBMM binası olarak kullanılacak olan binayı, Fransızlar, karargâh olarak kullanmakta idiler.

5

BU KOġULLARDA ANKARA‟DA KARARGAH KURMAKTAKĠ AMAÇ;

“Kuvayı Milliye’yi amil, Ġradeyi Milliye’yi

hakim kılmak”

(Ulusal güçlerin etken, ulusal iradenin eğemem kılınmaktır.)

6

Oğuz Türkü olan Ankara'nın Türk kökenli halkı, tarihin eski devirlerinden beri

«Seymen Alayı» adı verilen bir Türk geleneğini gizli bir sihir olarak yaĢatmakta idiler.

“Seymen Alayı”, millî felâket günlerinde, bir beyliğin ve devletin yıkılıĢ sıralarında, ya da yeni bir devlet kurmak ve baĢlarına yeni bir “ÖNDER”seçmek için düzenlenirdi.

Bu alay, yeni devleti kurar, yeni yönetici seçerdi.

7

27 Aralık 1919 günü SEYMEN ALAYI YENĠ BĠR ÖNDERĠ KARġILAMIġTIR.

8

GÖZLERĠN YAġARDIĞI AN …

«MUSTAFA KEMAL SEYMENLERĠN KARġISINDA DURDUMerhaba efendiler! dedi.

- Sağol PaĢa Hazretleri…

- ArkadaĢlar! Buraya neden geldiniz?

- Millet yolunda can vermeye geldik!

- Fikrinizde sabit misiniz?

-And olsun.

iĢte o zaman Mustafa Kemal‟in gözleri yaĢardı.»

9

27 ARALIK 1919 KOġULLARINDA ANKARA

ġehirde, aydınlanma, mumla ya da gaz lambasıyladır. Isınma, tandır, mangal, odun sobasıyla yapılmaktadır.

Su Ģebekesi yoktur. Evlerde kuyular vardır. Kuyusu olmayan evler ise mahalle çeĢmesinden su taĢımak zorundadır.

10

Kuvayı Milliye günlerinin Ankara‟sı en özlü olarak Ģöyle

anlatılır:Üç beĢ barakadan bir pazar… kebapçı dükkânlarından fıĢkıran yanık keçi eti dumanlarıısırganlı tarlalar… insansız yollar… iki kahve dört han …

11

Kuvayı Milliye RuhuALBAY REġAT (ÇĠĞĠLTEPE)

ġERĠFE BACI

KAĞNI KOMUTANLARI

ĠSĠMSĠZ KAHRAMANLAR

GÖRDESLĠ MAKBULE

KILAVUZ HATĠCE

12

Kuvayı Milliyenin, güney cephesinde Fransızlara karĢı gösterdiği olağanüstü direniĢ üzerine, Fransız Parlamentosu‟nda Kuvayı Milliyeden “eĢkıya” olarak söz eden bir milletvekiline, aynı Parlamentoda Fransız DıĢiĢleri Bakanı;

«Sayın milletvekili bilmelidir ki, eşkıya olarak tanımladığı Türklere, bizim ülkemizde vatansever derler.»

demiĢtir.

13

AġAĞIDAKĠ CÜMLELER, Kuvayı Milliye Meclisi (Ġlk Meclis) Tokat milletvekili Mehmet Rıfat‟ın (Arkun) 16 Temmuz 1921 günü Meclis BaĢkanlığı‟na verdiği dilekçede yer almıĢtır.

“… iyi ata biner, güzel kurşun atarım. … Açıkta toprak üzerinde palto ile yatarım. Cepheye gideceğim, fırsat bulursam birkaç düşman geberteceğim. On gün izin verilmesini arz ederim.”

14

Ne var ki, her milletvekili aynı özveriyi gösterecek duyarlılıkta değildir.

Polatlı‟da incelemede bulunan ve bin bir eksiği giderme çabası içinde olan Mustafa Kemal PaĢa‟ya, Ankara-Kayseri yolu üzerinde bulunan Keskin Ġlçesinden gelen telgrafta Ģunlar yazılıdır:

“Bazı milletvekilleri heyecan ve telaş içinde buradan geçerek kaçtılar. Bizler canca ve malca her fedakârlığa hazır bulunuyoruz.

Bu milletvekillerinin telaşını haklı gösterecek bir tehlike varsa, yediden yetmişe cepheye gitmemize izin veriniz.”

15

KUVAYI MİLLİYE:

«Ruh kudretinin dünya yüzündeki bütün silâhlardan üstün olduğunun ispatı»

BU SÖZLER, Alman tarihçi HerbertMelzig’e ait.

16

“Mustafa Kemal, hırpalanmış, silâhı elinden alınmış olan bir milletle tarihe yeni bir devir açmak için mücadeleye

girişti ve bu mücadelesinde, ruh kudretinin dünya yüzündeki bütün silâhlara üstün olduğunu ispat etti.” Herbert Melzig

17

“KURBAĞA” değil “KAHRAMAN”

18

1921 yılında Ankara‟da bulunan bir yabancı gazeteci, Türk Ulusal KurtuluĢ SavaĢı ile ilgili olarak ülkesine göndermek istediği telgrafa Ģunları yazmıĢtır:

“Ankara, dağlar arasında bir bataklıktır. Bu bataklığın içinde bir yığın kurbağa, başlarını havaya kaldırmış durmadan ötüp durmakta ve dünyaya

meydan okumaktadır.”19

o dönemde istihbarat hizmetini yürüten dönemin Basın Yayın Genel Müdürü, önüne gelen bu telgrafı Ģu Ģekilde değiĢtirerek gönderilmesine izin vermiĢtir:

“Ankara, Anadolu’nun ortasında çorak, bakımsız ve kerpiç evli küçük bir şehirdir. Bu şehirde bir avuç kahraman, medeni Avrupa’nın zulüm ve baskısına karşı isyan ederek milli bağımsızlıklarını korumaya

çalışmaktadırlar.”

Ahmet Ağaoğlu

20

ZORUN BAġARILMASI

21

O günün koĢullarında Ankara yabancı konukları ağırlayacak yeterlilikte değildir. Konut bulamayanAMERĠKAN KONSOLOSU IMBERĠE (AYĠBRĠ) BĠR YIL BOYUNCA KENDĠSĠNE TAHSĠS EDĠLEN YÜK TRENĠ VAGONUNDA OTURMUġTUR.

22

Ankara‟nın baĢkent olmasının avantajını iyi kullanmıĢ olan Vehbi Koç, o günlerde halkın durumunu Ģöyle anlatmıĢtır: “Ankara halkının çoğu Müslüman Türklerdi. Bir de Hıristiyanlar ve Museviler vardı. Hıristiyanlar çalıĢırlar, kazanırlardı. Ġyi yer, içer, eğlenirler; güzel evlerde otururlardı. …Türkler de çoğunlukla ya hoca, ya bakkal, ya bekçi, ya da ambarcı olurlardı. Hıristiyanlar askere gitmediklerinden daha rahatça iĢ yapma, dükkân açma olanağı bulurlardı. Türk‟ün ise tükenmek bilmeyen bir görevi vardı; Kur‟a, ihtiyat, redif denilen, sonu gelmeyen askerlik hizmeti ve bu hizmet sırasında açlıktan, sefaletten veya düĢmanla çarpıĢırken ölmek. ĠĢte Ankara‟nın hali bu, Türkiye‟nin hali buydu.” 23

Mustafa Kemal PaĢa karargahını Ankara'ya kurmuĢtur ancak, gücüne güç katacak olan Anadolu ve Trakya halkıdır. Ne var ki, halk yılarca süren savaĢ ve yokluk nedeni ile bıkkın, yorgun, asıl önemlisi ümitsizdir.

Çeteler ve eĢkıya kol gezmekte, halkı yaĢamından bezdirmektedir.

KeĢan‟daki 60. Tümen‟in raporuna göre yerli halk; örgütsüz, duygusuz, kaygısız, silâhsızdır. Örgüt isteyen yok denecek kadar azdır. Ellerindeki silâhları Rumlara satanlar bile bulunmaktadır.

24

İşgal yörelerinde birçok kimse, yerli Rumların yanına sokulmuş, dalkavukluk etmektedir.

25

TERZĠLER ÇOK MAġGÜLLER

Yurdun iĢgal edilen yerlerinde, bütün günlerini Yunan bayrakları dikmekle geçirmektedirler.

26

ANKARA VE ÇEVRESĠ DE ÇOK GÜVENLĠ DEĞĠLDĠR. ĠSTANBUL HÜKÜMETĠ TARAFINDAN AYAKLANMALAR KIġKIRTILMAKTA, HALK, ĠSYANA ĠTĠLMEKTEDĠR.

Güvenliği sağlamakla görevli Arif Bey kuvveti, Beypazarı ve Ayaş‟ ta baĢarı kazandıktan sonra, komutan kendi erleri tarafından öldürülmüĢ ve kuvvet dağılmıĢtır.

27

ANKARA‟DA KUVAYI MĠLLĠYE GÜNLERĠ

28

Mazhar Müfit (KANSU) anlatıyor:"... Ekmekçiye bile verecek paramız kalmamıĢtı. … Bankalardan ve kuruluĢlardan ödünç bile olsa para almayı PaĢa'ya bir türlü kabul ettiremedim. Ne yapacaktık? Benim bir kürküm vardı. Erzurumlu Nafiz Bey'e müracaatla sattırılmasını rica ettim. Nafiz Bey, 'Kânunsani (ocak ayı) içindeyiz, ne giyeceksin?„ diye satmamakta ısrar ettiyse de bu ısrar, ne olursa olsun, kulağıma giremezdi. Aç mı kalacaktık? Nihayet onu da sattık. Kimsede satılacak bir Ģey kalmadı...

29

… Ziraat Mektebi‟nin her an basılma olasılığı vardı.Nöbetçiler geceleri çevrede kuĢkulu kiĢiler görüyordu. Bekçi köpeği «karabaĢ» zehirlenmiĢti.

30

Ulusal KurtuluĢ SavaĢı günlerinde, Ġngiliz Ordusu‟nun istihbarat subayı olarak Anadolu‟da bulunan H.C.Armstrong,

Atatürk’ü yermek için yazdığı “Bozkurt” adlı yapıtında ANKARA günleri ile ilgili olarak Ģunları yazmıĢtır:

«Mustafa Kemal sırtını duvara vererek dövüĢtü. Sık sık hasta oluyordu. Böbreklerindeki sorun zaman zaman büyük acılar çekmesine, sık sık ateĢlenmesine yol açıyordu. YaĢamı sürekli tehlike altındaydı. … Giysilerini çıkarmadan uyuyordu.

31

… Avluda, dizginleri hazır, ve yalnızca kolonlarının sıkıĢtırılmasını bekleyen atları,bir mahmuz darbesiyle Sivas‟a doğru yola koyulmak üzere hazır bekliyordu.

… Mustafa Kemal köĢeye sıkıĢan soylu bir kurt gibi dövüĢtü.” 32

Türk ulusunun tutsaklığını onayan Sevr‟in haberi geldiğinde, Ankara‟daki karargâhında bulunan Mustafa Kemal PaĢa‟nın tutumu Ģöyle anlatılmıĢtır:

Mustafa Kemal, boz kaputuna sarılmıĢ, gri astragan kalpağıyla baĢı önüne eğilmiĢ, hatları gergin, yüzü kül rengi, boĢ bakıĢlarla öylece koltukta oturuyordu...

Sonra kendi kendine söylenmeye baĢladı. Ankara‟nın Bozkurt‟u, öfke ve acıyla adeta inliyordu. Bir an sonra doğruldu ve silkinerek ayağa kalktı.

33

… Odadakiler, söz ve davranışlarından şaşırmış, allak bullak olmuş bir halde onu dinliyorlardı. Elinde ne ordu, ne de iktidar gücü vardı. Böyle eli boş anında bile, zaferi kazanacağından emin bir eda ile konuşuyordu.”

34

ANKARA‟DA KUVAYI MĠLLĠYE‟NĠN MECLĠSĠ

35

“Milletvekilli aylığı resmen 100 liraydı. Bunun 20 lirası orduya sigara parası diye kesilir, geriye 80 lira kalırdı. Kalan 80 liranın 25 lirasını ev kirası diye verirdim.Ev, Meclise çok uzak olan Ayrancı’daydı. Meclise gelmek için bir saat yol yürürdüm. Ay sonuna kadar 55 lira ile geçinmeye çalışırdım. Bütün arkadaşlar benim gibiydi. Bir yıl böyle geçti. Her gün, zaten basit olan sofradan karnımız doymadan kalkardık.”(Besim Atalay‟dan alıntı.)

36

ANKARA‟NIN OLAĞANÜSTÜ GELĠġMESĠ

37

SADECE ANKARA DEĞĠL, ATATÜRK DÖNEMĠNDE BÜTÜN TÜRKĠYE, YERYÜZÜNEN EN GENĠġ ġANTĠYESĠ GÖRÜNÜMÜ KAZANARAK SÜREKLĠ GELĠġME GÖSTERMĠġTĠR.

38

Kuvayı Milliye ruhu ve Kemalizm‟in kazanımları ile bütün dünyayı hayrete düĢüren Ankara,

BaĢkent olmasından sonra gerçekleĢen olağanüstü geliĢmesi ile de, bütün dünyayı ĢaĢırtmıĢtır.

Ġngiliz büyükelçisi (Sir Georges Clarck), Ģunları söylemiĢtir:

“Biraz çimentonuz varsa bütün bunları yapabilirsiniz. Ama yepyeni şehir ruhu ve kesinlikle yeşil bir Ankara. Ve yeni başkent uygarlığı? Bunları yapabilmek

için, yalnız çimento yeterli değildir.”

39

Sir Georges Clarck daha sonra Ankara‟ya geliĢinde de Ģunları söylemiĢtir:

“Hiçbir şeye şaşmadım. Ancak gördüğüm yeşil Anakara, bir Mustafa Kemal Mucizesidir.”

(Nezihe Araz, Mustafa Kemal‟in Ankara‟sı, Ankara, 1994, s.20-21)

40

ANKARA,27 Aralık 1919 günü Kuvayı Milliye karargah olmaya baĢlamıĢ, 23 Nisan 1920‟de TBMM açılmıĢ, Ġstanbul Hükümeti‟ne karĢı, Ankara‟dan yönetilen «Ankara Hükümeti» kurulmuĢ, ilk önemli baĢarı olan Sakarya Meydan Muharebesi kazanılmıĢtır.Ancak TBMM‟de ki muhalefet Atatürk‟ü engellemek için sürekli fırsat kollamıĢtır. 41

Bu muhalefetin, namluların soğumadığı, barut dumanların dağılmadığı bir ortamda Atatürk‟e yönelik örtülü bir saldırısı, oldukça düĢündürücü ve ürperticidir.

1922 yılında Atatürk‟ü Meclis ve siyaset dıĢında bırakarak siyasi haklardan mahrum etmek isteyen bir grup milletvekili …

42

“Misak-ı Milli sınırları içerisinde doğmamıĢ olan veya Misak-ı Milli sınırları içerisinde en az 5 yıl süreyle belli bir yerde ikamet etmemiĢ olanlar milletvekili seçilemezler” Ģartını ileri süren bir önergeyi Meclise sunmuĢlardır.

43

Bu art niyetli önerge üzerine kürsüye çıkan Mustafa Kemal PaĢa Ģunları söylemiĢtir:

«… Ne yazık ki, benim doğum yerim

bugünkü sınırlar dıĢında kalmıĢ bulunuyor.

Herhangi bir seçim bölgesinde beĢ yıl oturmuĢ da değilim. Doğum yerim, bugünkü ulusal sınırların dıĢında kalmıĢtır.

Ama bu böyle ise, bunda benim en küçük bir suçum yoktur. Bunun nedeni, bütün ülkemizi, ulusumuzu dağıtıp yok etmek isteyen düĢmanların isteklerini baĢkalarının önleyemeyiĢlerinden ileri gelmiĢtir.

Eğer düĢmanlar, amaçlarına tam bir baĢarıyla ulaĢmıĢ olsalardı, Tanrı korusun, bu tasarıya imza atan bayların da doğum yerleri, sınır dıĢında kalabilirdi.”

44

Önerge ret edilmiĢ ancak M. K. PaĢa‟yı bağrına basan Ankara halkı ayaklanarak, Atatürk‟ün «onursal hemĢeri» olmasını önermiĢler ve 5 Ekim

1922‟de Atatürk, Ankaralıların «hemĢerisi» olmuĢtur. 13 Ekim 1923‟te ise resmi olarak «BaĢkent»olmuĢtur.

45

ATATÜRK‟E GÖRE BAġARININ SIRRI

“… Bilelim ki, elde etmiş olduğumuz başarı,

milletin güçlerinin birleşmesinden ve ortak çalışma haline getirmesinden ileri gelmiştir.

46

Eğer aynı baĢarının ve zaferin gelecekte de meydana gelmesini istiyorsak,

aynı esasa dayanalım ve aynı doğrultuda yürüyelim.

Çünkü başarı ancak bu şeklide elde

edilebilir.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

47

Ġġ BANKASI‟NIN, KAMU KURUM VE KURULUġLARININ ĠSTANBUL‟A TAġINMASININA SON VERĠLMELĠ, ANKARA‟NIN ĠÇĠ BOġALTILMAMALIDIR.

48

Bir bilim adamının görüĢü: “ĠÇĠ BOġALTILAN; ANKARA”

«Ġstanbul sermayesi ve onun kuyruğu olan Ġstanbul medyası, giderek küreselleĢme süreci içinde yeni Bizans projesinin iĢbirlikçisi olarak … dıĢ güçlerin plân ve programları doğrultusunda, içerinin çökertilmesine dönük giriĢimlere alet olmuĢtur.»

49

«Küresel sermaye, okyanus ötesinden dünyayı yönetemez bir noktaya sürüklendiği için kendi denetimi altındaki medya aracılığı ile Ġstanbul‟u dünya ticaret merkezi olarak ilan ettirmiĢ ve bu doğrultuda Atatürk‟ün adını kullanarak AtaĢehir adı altında kendisi için yeni bir yerleĢim merkezi inĢa ettirmiĢtir.» 50

ATATÜRK‟ÜN ANKARA ÖZLEMĠ

51

“Memleket iĢleriyle

günde üç saat meĢgul oldum mu yoruluyorum. Fakat içimde Ankara ateĢe, Ankara özlemi yanıp yanıp duruyor.Yeni ayakkabı ve elbise yaptıralım bari. Kim bilir belki bir gün talih bana da güler de Ankara‟yı bir daha görmek nasip olur. ..”

ATATÜRK DOLMABAHÇE SARAYI‟NDA SON GÜNLERĠNĠ YAġARKEN, SABĠHA GÖKÇEN‟E ANKARA ÖZLEMĠNĠ ġU

SÖZLERĠYLE DĠLE GETĠRMĠġTĠR:

52

TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ, KURULU

OLDUĞU COĞRAFYANIN STRATEJĠK

ÖNEMĠ NEDENĠYLE, ÜNĠTER VE ULUS

DEVLET BÜTÜNĞLÜĞÜNÜ KORUYAYA

BĠLDĠĞĠ SÜRECE, VARLIĞINI

SÜRDÜREBĠLĠR.

TÜRKĠYE’NĠN GELECEĞĠ; KUVAYI

MĠLLĠYEYE KARARGAH OLMUġ

ANKARA’NIN,

TÜRĠKEY’NĠN BAġKENTĠ OLARAK

VARLIĞINI KORUMASINA BAĞLIDIR.

53

GENELKURMAY BAġKANLIĞI ĠLE JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞININ ÖNÜNDEKĠ MĠLLĠMÜDAFA

CADDESĠNDEKĠ ANIT ÜZERĠNDE, ATATÜRK‟ÜN ġU SÖZÜ YAZILIDIR:

ANAYASA HÜKMÜ UYARINCA TBMM‟NDE “ATATÜRK ĠLKE VE DEVRĠMLERĠNE BAĞLI KALACAKLARINA” DAĠR NAMUS

VE ġEREF SÖZÜ VERENLERĠN, ATATÜRK‟ÜN BU SÖZÜNE SADIK KALMALARI BEKLENĠR. 54

SAYGILARIMLAHüsnü

MERDANOĞLU

55