AVML RSLES

MM BRGV

Takyyddin Mehmed b. Pr Ali el-Birgiv

(929/1523-981/1573)

eviren:

MUSA ALAK

stanbul niversitesi lhiyat FakltesiArap Dili ve Belat Okutman

stanbul

2002

NDEKLER

NSZ .. 3

BRNC BLM

M L L E R

I LAFZ MLLER (58 tane) .. 4

A SEM MLLER (49 tane) .. 4

1- Harf-i Cerler (20 tane) .. 4

2- smini Nasb, Haberini Raf Eden Harfler (8 tane) 6

3- smini Raf, Haberini Nasb Eden Harfler (2 tane) 7

4- Muzri Fiili Nasb Eden Harfler (4 tane) ... 7

5- Muzri Fiili Cezm Eden Kelimeler (15 tane) 8

B KIYS MLLER (9 tane) 9

II MANEV MLLER (2 tane) 11

kinci blm

M A M L L E R

I DORUDAN MAML OLANLAR (25 tane) .. 12

A MERF MAMLLER (9 tane) ... 12

B MANSB MAMLLER (13 tane) .. 13

C MECRR MAMLLER (2 tane) 14

D MECZM MAMLLER (1 tane) ... 14

II DOLAYLI OLARAK MAML OLANLAR (TBLER) (5 tane) 14

NC BLM

R B L A R

I RB ALMETLER (10 tane) . 17

A HAREKELER (3 tane) .. 17

B HARFLER (4 tane) 17

C HAZFLER (3 tane) ... 17

II RB ALMETLERNE GRE MURAB KELMELER (9 tane) 17

A SADECE HAREKEYLE RBLANANLAR (3 tane) 17

1- Mfred Munsarif ve Cem-i Mkesser-i Munsarif simler ... 17

2- Gayr-i Munsarif simler 18

3- Cem-i Mennes-i Slim simler 18

B SADECE HARFLE RBLANANLAR (3 tane) .. 18

1- Esm-i Sitte ... 19

2- Cem-i Mzekker-i Slim simler ... 19

3- Tesniye simler .. 19

C HAREKE VE HAZFLE RBLANANLAR (2 tane) .. 19

1- Sonuna Zamir Bitimeyen ve Son Harfi Sahih Olan Muzri Fiiller . 20

2- Sonuna Zamir Bitimeyen ve Son Harfi lletli Olan Muzri Fiiller .. 20

D HARF VE HAZFLE RBLANANLAR (1 tane) . 20

1- Sonuna Nndan Baka Zamir Bitien Muzri Fiiller .. 20III RB TRLER (3 tane) . 20

A LAFZ RB 20

B TAKDR RB 20

C MAHALL RB .. 20

NSZ

lemlerin Rabbi olan Allha hamd, Hz. Muhammed (s.a.s.)e ve onun btn line salt selm olsun.

Bil ki, irb bilmek isteyen herkesin yz eyi renmesi gerekir. Bunlardan altm tanesine mil (), otuz tanesine maml (), on tanesine de amel () ve irb () adlar verilir. Allhn izniyle bu eyi, vecz bir slupla, blmde sana aklayacam:

Birinci Blm: miller

kinci Blm: Mamller

nc Blm: rblarBRNC BLM

M L L E R

miller iki ksmdr:

1- Lafz miller (58 tane)

2- Manev miller (2 tane)

Lafz miller de iki ksmdr:

a) Sem miller (49 tane)

b) Kys miller (9 tane)

I LAFZ MLLER

A SEM MLLER

Sem miller krk dokuz tanedir ve be gruptur:

1- Harf-i Cerler ( )

Sadece bir ismi cer eden harflerdir. Bunlara cer harfleri ve izfet harfleri adlar verilir. Yirmi tanedir:

1- B ():

Allh Telya iman ettim ve Ona yemin ederim ki,

phesiz ldkten sonra tekrar diriltileceim.

2- Min (): Btn gnahlardan tevbe ettim.

3- l (): Allh Telya tevbe ettim.

4- An (): Haramdan men edildim.

5- Al (): Her gnahkrn tevbe etmesi gerekir.

6- Lm (): Ben Allh Telnn kk bir kuluyum.

7- F (): taat eden cennettedir.

8- Kf ():{ }Onun gibi hibir ey yoktur (r, 42/11).

9- Hatt (): lnceye kadar

Allh Telya kulluk edeceim.

10- Rubbe (): Nice Kurn okuyan vardr ki, Kurn ona lnet eder.

11- Vvul-kasem (): Allha yemin ederim ki,byk gnahlar ilemeyeceim.

12- Tul-kasem (): Allha yemin ederim ki,farzlar muhakkak yapacam.

13- H (): lim hari, insanlar helk oldu.

14- Mz (): Blua erdiim gnden beri ilediim btn gnahlardan tevbe ettim.

15- Mnz (): Blua erilen gnden itibaren namaz farz olur.

16- Hal (): lmiyle amel eden hari, limler helk oldu.

17- Ad (): hlsl olan hari,ilmiyle amel edenler helk oldu.

18- Levl (): - - Sen olmasaydn, ey Allhn rahmeti,muhakkak insanlar helk olurdu.

19- Key (): Niin isyan ettin?.

20- Lealle () (Ukayl kabilesinin lgatinde):

Umulur ki, Allh Tel gnahm balar.

2- smini Nasb, Haberini Raf Eden Harfler

Bu harfler sekiz tanedir:

1- nne (): phesiz Allh Tel her eyi bilir.

2- Enne (): nandm ki, Allh Tel her eye kdirdir.

3- Keenne (): Haram sanki atetir.

4- Lkinne (): Cahil kurtulmad,

fakat lim kurtulua erendir.

5- Leyte (): Keke ilim herkese nasip olsayd.

6- Lealle (): Umulur ki,

Allh Tel gnahm balar.

Bu alt harfe fiile benzeyen harfler ( ) ad verilir.

7- stisn-i munkat iin olan ll (): Masiyet cennetten uzaklatrr,fakat tat cennete yaklatrr.

8- Cinsi Nefyeden L (): Ktlk yapan kurtulua eremez.

3- smini Raf, Haberini Nasb Eden Harfler

Bu harfler iki tanedir:

1- Leyse ()ye Benzeyen M ():

2- Leyse ()ye Benzeyen L (): Allh Tel hibir yerde mekn tutmaz ve

hibir ey Allh Telya benzemez.

4- Muzri Fiili Nasb Eden Harfler

Bu harfler drt tanedir:

1- En ():

Allh Telya itaat etmeyi severim.

2- Len ():

Allh Tel, kfirleri asla balamayacak.

3- Key ():

lim tahsil etmek iin

mrmn uzun olmasn isterim.

4- zen ():

- " ".- " ".

- Allh Telya itaat edeceim.

-O zaman cennete girersin.

5- Muzri Fiili Cezm Eden Kelimeler

Bu kelimeler on be tanedir:

1- Lem ():{ }Allh Tel dourmam ve domamtr (hls, 112/3).

2- Lemm ():

Henz mrm fayda vermedi.

3- Emir Lm (): Slih amel ilesin!.

4- Nehiy Ls ():

Gnah ileme!.

Bu drt kelime sadece bir muzri fiili cezm eder.

5- n (): Eer tevbe edersen,

gnahlarn balanr.

6- Mehm ():

Her ne yapsan,

ondan sorulursun.

7- M (): Her ne hayr ilersen,

onu Allh Telnn katnda bulursun.

8- Men ():

Kim slih amel ilerse,

kurtulur.

9- Eyne (): Nerede olsan,

lm seni yakalar.

10- Met ():

Ne zaman hased edersen, helk olursun.

11- Enn (): Nerde gnah ilesen,

Allh Tel seni bilir.

12- Eyy ():

Hangi lim kibirlenirse,

Allh Tel ona buzeder.

13- Haysm ():

Nerde yapsan,

fiilin yazlr.

14- zm (): Ne zaman tevbe etsen,

tevben kabul edilir.

15- zm ():

Ne zaman ilminle amel edersen,

insanlarn en hayrls olursun.

Bu on bir kelime ise, art ve cez denilen iki fiili cezm eder.

B KIYS MLLER

Kys miller dokuz tanedir:

1- Fiil:

Her fiil birtakm mamlleri raf ve nasb eder:

Her eyi Allh Tel yaratt.

Kurn- Kerm indi.

Her fiilin muhakkak merf bir maml olur:

a) Eer fiil o merf maml ile birlikte kelm olursa, o fiile tam fiil denir:

Allh Tel bildi.

b) Eer fiil, o merf maml ile birlikte kelm olamayp, mansb bir habere ihtiya duyarsa, ona da nks fiil denir: Allh Tel almdir, hakmdir.

si azab hak edici oldu.

Gnahkr daima Allh Teldan uzak oldu.

Can bedende olduu mddete tevbe kabul edilir.

Allh Tel cisim deildir.

2- sm-i Fil:

sm-i fil malm fiili gibi amel eder:

Her hased edenin hasedi amelini yakar.

3- sm-i Mefl:

sm-i mefl mechl fiili gibi amel eder:

Her tevbe edenin tevbesi kabul edilir.

4- Sfat- Mebbehe:

Sfat- mebbehe de fiili gibi amel eder: badetin sevab gzel, masiyetin azab irkindir.

5- sm-i tafdl:

sm-i tafdl fiili gibi amel eder: Hilim, hi kimsede limdeki kadar gzel deildir.

6- Masdar:

Masdar da fiili gibi amel eder: Allh Tel,

kulunun kendisi iin fakire para vermesini sever.

7- Muzf Olan sim:

Muzf olan isim cer eder: Allh Telya ibadet etmek hayrdr.

8- sm-i Mbhem-i Tam:

sm-i mbhem-i tam nasb eder: Tervih namaz yirmi rekattr.

9- Man-y Fiil:Kendisinden fiil manas anlalan her lafza man-y fiil denir:

Gnahkr Allh Teldan uzak oldu.

Gnah brak.

Dnyada hi rahat yoktur.

limin ahlknn Muhammed olmas gerekir.

II MANEV MLLER

Manev miller iki tanedir:

1- Mbted ile Haberi Raf Eden Manev mil:

Muhammed Allhn rasldr.

2- Muzri Fiili Raf Eden Manev mil: Allh Tel, tevbe edene merhamet eder.KNC BLM

M A M L L E R

Mamller iki ksmdr:

1- Dorudan maml olanlar ( ) (25 tane):

a) Merf (9 tane)

b) Mansb (13 tane)

c) Mecrr (simlere mahsus) (2 tane)

d) Meczm (Fiillere mahsus) (1 tane)

2- Dolayl Olarak Maml Olanlar ( ) (5 tane): Bunlarn irblar metblarnn irblar gibi olur.

I DORUDAN MAML OLANLAR

A MERF MAMLLER

Merf mamller dokuz tanedir:

1- Fil: Allh Tel tevbe edene merhamet etti.

2- Nib-i Fil: Tevbe edene merhamet edildi.

3- Mbted:

4- Haber: Muhammed, peygamberlerin sonuncusudur

(Salt selm onlarn zerine olsun).

5- Kne () ve Benzerlerinin smi:

Allh Tel almdir, hakmdir.

6- nne () ve Benzerlerinin Haberi:

phesiz ldkten sonra dirilmek haktr.

7- Cinsi Nefyeden L ()nn Haberi:

Riykarn hibir ameli makbul deildir.

8- Leyse ()ye Benzeyen M () ile L ()nn ismi:

lime byklenmek yaramaz,

hased de hell deildir.

9- Banda Nasb ve Cezm Edatlarndan Biri Bulunmayan Muzri Fiil: Allh Tel, tevzuu sever.

B MANSB MAMLLER

Mansb mamller on tanedir:

1- Mefl-i Mutlak: Tevbe-i nash ile tevbe ettim.

2- Mefln Bih: Allh Telya kulluk et.

3- Mefln Fh: Ramazan aynda oru tut.

4- Mefln Leh: Allh Telnn rzasn kazanmak iin amel et.

5- Mef ln Maah: Mal yok olur, amelinle ba baa kalrsn.

6- Hl: Allh Telya korkarak ve umarak kulluk et.

7- Temyz:

lim, kulluk bakmndan gzel oldu.

8- Mstesn: Kfir hari, insanlar cennete girecek.

9- Kne ve Benzerlerinin Haberi: Melekler, Allh Telnn kullardr.

10- nne ve Benzerlerinin smi: Sul, haktr.

11- Cinsi Nefyeden Lnn smi: Gybet edenin hibir ibadeti makbul deildir.

12- Leyseye Benzeyen M ile Lnn Haberi: Gybet helal deildir,

lf tamak da caiz deildir.

13- Banda Nasb Eden Edatlardan Biri Bulunan Muzri Fiil: Gnahlarmn balanmasn dilerim.

C MECRR MAMLLER

Mecrr mamller iki tanedir:

1- Harf-i Cerle Mecrr Olan sim: hlsla amel et.

2- zfetle Mecrr Olan sim: Kulun gnah, kalbini karartr.

D MECZM MAMLLER

Meczm maml bir tanedir:

- Banda Cezm Eden Edatlardan Biri Bulunan Muzri Fiil: Eer ihlsl olursan,

amelin kabul edilir.

II DOLAYLI OLARAK MAML OLANLAR (TBLER)

Dolayl olarak maml olanlar be tanedir:

1- Sfat: Yce Allha kulluk et.

2- On Harften Biriyle Atfedilen Kelime (Matf):

a) Vv (): Allha ve peygambere itat ederim.

b) F (): ftith tekbiri ve hemen peinden kym farzdr.

c) Smme ():

Bilmek, sonra da amel etmek gerekir.

d) Hatt (): nsanlar ldler, peygamberler bile.

e) Ev (): Kuluk namazn, drt veya sekiz rekat kl.

f) mm ():

Ya vacip ya da mstehap amel yap.

g) Em ():

Allhn rzasn m, yoksa gazabn istiyorsun?.

h) L ():

Slih amel yap, kt deil!.

i) Bel ():

Hell, yok hayr, temiz rzk talep et!.

j) Lkin ():

Riy hell olmaz, fakat ihls hell olur.

3- Tekd: hls ara, ihls!.

Btn gnahlar terk et!.

4- Bedel:

Rabbine, lemlerin ilhna kulluk et!. nsanlara, onlardan Allh Telya isyan edenlere buz et!.

Allh Tely, Onun hakkn koru!.

5- Atf- Beyn:

Peygamberimiz Muhammed (a.s.s.)e iman ettik.

NC BLM

R B L A R

I RB ALMETLER

rb almetleri ya hareke, ya harf veya haziftir:

A HAREKELER

Harekeler tanedir:

1- Zamme

2- Fetha

3- Kesra

B HARFLER

Harfler drt tanedir:

1- Vv

2- Y

3- Elif

4- Nn

C HAZFLER

Hazifler tanedir ve fiile mahsustur:

1- Harekenin hazfi

2- Son harfin hazfi

3- Nnun hazfiII RB ALMETLERNE GRE MURAB KELMELER

Murab kelimeler, aldklar irb almetlerine gre dokuz ksmdr:

a) Sadece harekeyle irblananlar (3 tane)

b) Sadece harfle irblananlar (3 tane)

Bu ikisi isimlere mahsustur.

c) Hareke ve hazifle irblananlar (2 tane)

d) Harf ve hazifle irblananlar (1 tane)

Bu ikisi ise fiillere mahsustur.

A SADECE HAREKEYLE RBLANANLAR

1- Mfred Munsarif ve Cem-i Mkesser-i Munsarif simler:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Zamme

b) Nasb almetleri: Fetha

c) Cer almetleri: Kesra

Hz. Peygamber (s.a.s.), bize geldi.

Hz. Peygamber (s.a.s.)i tasdik ettik.

Hz. Peygamber (s.a.s.)eiman ettik.

Gkten kitaplar indi.

Kitaplar tasdik ettik.

Kitaplara iman ettik.

2- Gayr-i Munsarif simler:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Zamme

b) Nasb almetleri: Fetha

c) Cer almetleri: Fetha

Ahmed (a.s.) bize geldi.

Ahmed (a.s.)i tasdik ettik.

Ahmed (a.s.)e iman ettik.

3- Cem-i Mennes-i Slim simler:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Zamme

b) Nasb almetleri: Kesra

c) Cer almetleri: Kesra Bize mucizeler geldi.

Mucizeleri tasdik ettik.

Mucizelere iman ettik.

B SADECE HARFLE RBLANANLAR

1- Esm-i Sitte (Alt sim)

Bu isimler unlardr:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Vv

b) Nasb almetleri: Elif

c) Cer almetleri: Y

Bu isimlerin bu ekilde irblanabilmeleri u artlarn bulunmas gerekir:

1- Mfred olacaklar (Tesniye veya cemi olmayacaklar)

2- Mkebber olacaklar (sm-i tasr olmayacaklar)

3- Muzf olacaklar

4- Muzfun ileyhleri mtekellim ys olmayacak. Ebl-Ksm (a.s.), bize geldi.

Ebl-Ksm (a.s.) tasdik ettik.

Ebl-Ksm (a.s.)a iman ettik.

2- Cem-i Mzekker-i Slim simler, kelimesi, ve benzerleri:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Vv

b) Nasb almetleri: Y

c) Cer almetleri: Y

Peygamberler (a.s.), bize geldi.

Peygamberleri (a.s.) tasdik ettik. Peygamberlere (a.s.) iman ettik.

3- Tesniye simler, Kelimesi ve Zamire Muzf Olan Kelimesi:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Elif

b) Nasb almetleri: Y

c) Cer almetleri: Y

ki eyin (Kitap ve Snnet) ikisi de bize geldi.

O iki eyin ikisine de tbi olduk.

O iki eyin ikisiyle de amel ettik.

C HAREKE VE HAZFLE RBLANANLAR

1- Sonuna Zamir Bitimeyen ve Son Harfi Sahih Olan Muzri Fiiller:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Zamme

b) Nasb almetleri: Fetha

c) Cezm almetleri: Harekenin hazfi

efat edilmeyi ve mahrum braklmamay isteriz.

2- Sonuna Zamir Bitimeyen ve Son Harfi lletli Olan Muzri Fiiller:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Zamme

b) Nasb almetleri: Fetha

c) Cezm almetleri: Son harfin hazfi

Allh Teldan,

bizi affetmesini ve bizi atee atmamasn diliyoruz.

D HARF VE HAZFLE RBLANANLAR

- Sonuna Cem-i Mennes Nnundan Baka Zamir Bitien Muzri Fiiller:

Bunlarn:

a) Raf almetleri: Nnun bulunmas

b) Nasb almetleri: Nnun hazfi

c) Cezm almetleri: Nnun hazfi

Veller ve limler kymet gnnde efat edecekler.

Biz onlarn bize de efat edeceklerini

ve bizden yz evirmeyeceklerini umuyoruz.

III RB TRLER

A LAFZ RB

Yukardaki misallerde olduu gibi, eer irb almeti lafzda grlrse buna lafz irb denir.

B TAKDR RB

Eer irb almeti lafzda grlmez, fakat lafzn sonunda takdir edilirse buna takdir irb denir.

Ben gnahkrm.

C MAHALL RB

Eer irb almeti ne lafzda grlr, ne de sonunda takdir edilirse buna da mahall irb denir.

Hayr ancak kendi tarafndan gelen Zta (Allha) tevekkl ettik.

irinevler

02/01/2002

719