b. koszel: polacy i niemcy w unii europejskiej (2004-2009). główne problemy i wyzwania

7/28/2019 B. Koszel: Polacy i Niemcy w Unii Europejskiej (2004-2009). Gwne problemy i wyzwania

1/73

INSTYTUT ZACHODNI

WEST-INSTITUT

INSTITUTE FOR WESTERN AFFAIRS

NR 4(I)

Polacy i Niemcyw Unii Europejskiej

(2004-2009).Gwne problemy

i wyzwaniaBogdan Koszel

IZP

oli

cyPape

rs

Niemcy odegray w procesie integracji Polski z Uni Europejsk olbrzymi, cho czsto w Polsceniedocenian rol. Wrd elit niemieckich istnieje przewiadczenie, e Polska szybko zapomniaao poparciu niemieckim i pod rzdami zdominowanymi przez PiS sytuowaa si po stronie nie-przyjaci Niemiec. Wobec propagandowej ofensywy znajdujcego si obecnie w opozycji PiS,rzdowi D. Tuska trudno jest promowa blisk kooperacj obu pastw w UE.

Republika Federalna liczya na cis wspprac z Polsk w poszerzonej UE i stworzenie swoiste-

go lobby rodkowoeuropejskiego. Rachuby te zawiody, poniewa Polska preferuje wsppracnastawion na montowanie doranych koalicji do zaatwienia konkretnych spraw. Wydaje sijednak, e dla Polski celowe byoby wchodzenie w strategiczne partnerstwo w UE, np. w postacizrewitalizowanego Trjkta Weimarskiego.

Duy wpyw na wspdziaanie Polski i RFN w UE ma strategiczne partnerstwo rosyjsko-niemieckie.Obecnie Niemcy maj wiadomo, e prba forsowania wasnych koncepcji w zakresie politykiwschodniej bez uzyskania co najmniej neutralnej postawy Polski skazana bdzie na niepowodze-nie. Kanclerz Merkel przekazaa wiele sygnaw, e polityka nadmiernej zayoci w stosunkachniemiecko-rosyjskich naley do przeszoci. W polskim interesie ley, aby pozyskiwa Niemcy dlaidei Partnerstwa Wschodniego, jak rwnie czonkostwa Ukrainy w UE.

Rzdy zdominowane przez PiS nie wypracoway adnej spjnej koncepcji na konstruktywne wsp-dziaanie z Niemcami w UE. Zatruy atmosfer w obustronnych kontaktach i co gorsze prbowaydezawuowa osignicia poprzednikw na polu polsko-niemieckiego porozumienia i pojednania.Kwestia wypdzonych, problem odszkodowa i Powiernictwa Pruskiego, zwrot dbr kultury

zaowocoway ochodzeniem wzajemnych relacji i w pewnym stopniu wina ley tu po stronie Pol-ski. Od koca 2007 r. wida zdecydowan popraw w polsko-niemieckiej kooperacji na rnychunijnych forach. Jej dobrym przykadem byo wypromowanie przez niemieck chadecj i PO Je-rzego Buzka na przewodniczcego Parlamentu Europejskiego.

Kryzys w stosunkach bilateralnych za rzdw J. Kaczyskiego paradoksalnie dobrze przysuy siwsppracy Polski z Niemcami w UE. Postawienie wielu spornych spraw przez Warszaw na ostrzunoa spowodowao, e w dziaaniach niemieckich wobec Polski nastpia gbsza reeksja i zniknton pewnego paternalizmu, nawet arogancji i przekonania o wasnym besserwisserstwie.

Polska i Niemcy maj wsplne interesy w Unii, przede wszystkim za maj do odegrania znacz-c rol w realizacji tzw. wschodniego wymiaru Unii Europejskiej. Wsplnie dy powinny dostworzenia w Europie rodkowej nakrelonego w traktacie amsterdamskim obszaru wolnoci,sprawiedliwoci i bezpieczestwa.

Do wsppracy z Niemcami w UE Polska powinna podchodzi racjonalnie, kierujc si nie dorany-

mi korzyciami, czy resentymentami, lecz z szacunkiem dla interesw wasnych i partnera. Naleyprzy tym mie wiadomo, e w historii Unii Europejskiej nie byo dotd adnej powaniejszejinicjatywy, ktra przyjaby si bez aprobaty Niemiec. Polityka sacro egoismo i kierowanie si wy-

cznie interesami narodowymi atwo moe prowadzi do izolacji Polski w Unii Europejskiej.


2/73

IZ Policy Papers

W serii ukazay si:

Nr 1(I)

Historia i pami: masowe przesiedlenia 1939-1945-1949.

Nr 2 (I)Odradzanie si spoeczestwa obywatelskiego.

Rozwj polskiego trzeciego sektora w latach 1989-2008.

Nr 3(I)

Midzynarodowa solidarno.Operacje pokojowe ONZ - NATO - UE.

W przygotowaniu:

Nr 5 (I)

Przyszo NATO trudne decyzje.


3/73

Polacy i Niemcyw Unii Europejskiej

(2004-2009).Gwne problemy

i wyzwania

Bogdan Koszel

INSTYTUT ZACHODNI


4/73

IZ Policy Papers nr 4(I)

Joanna Dobrowolska-Polak (red. naczelna)Piotr CichockiMarta Gtz

Ewa KozowskaEwa Wsowska

Copyright by Instytut Zachodni

Pozna 2010

INSTYTUT ZACHODNI61-854 Pozna, ul. Mostowa 27tel. 61 852 76 91tel 61 852 28 54 (wydawnictwo)fax 61 852 49 05e-mail: [email protected]

www.iz.poznan.pl

ISBN 978-83-61736-22-6

SOWA Sp. z o.o.ul Hrubieszowska 6a01-209 Warszawa

Seria wydawnicza:

Redakcja serii:

Opracowanie redakcyjne:Koncepcja graczna:

Wydawca:

Druk:


5/73

Wprowadzenie ................................................................................. 7

Konstytucja dla Europy i traktat lizboski ........................................ 9

Polityka wschodnia Unii Europejskiej ............................................ 34

Poszerzenie Unii Europejskiej o Ukrain ........................................ 48

Europejska Polityka Bezpieczestwa i Obrony ................................ 59

Spis treci


6/73


7/73

7IZ Policy Papers 4(I) www.iz.poznan.pl

WPROWADZENIE

Picioletnie czonkostwo Polski w Unii Europejskiej jest wprawdzie

zbyt krtk cezur, aby mona byo pokusi si o precyzyjne okrelenie jej

miejsca i roli w tej organizacji, jest jednak wystarczajco dugie, by ocenijej dotychczasowe prby znalezienia swojego miejsca w gronie 27 pastw

czonkowskich UE.

Przystpienie Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. zakoczyo ponad

14-letni okres usilnych zabiegw o zakotwiczenie si w obozie Wsplnot Eu-

ropejskich przy niezomnie od pocztku goszonej identykacji z systememzachodnich wartoci pluralizmem politycznym, gospodark wolnorynkowi wolnoci sowa. W sferze stosunkw bilateralnych z Niemcami po 1989 r.nastpia rozbudowa wzajemnych kontaktw na rnych paszczyznach, ktre

zaczto deniowa w kategoriach polsko-niemieckiej wsplnoty interesw.Akcesja Polski do Unii Europejskiej miaa by impulsem dla dalszej kooperacji

obu pastw na wyszym jakociowo poziomie. Szybko jednak mona byomwi o rozczarowaniu, gdy olbrzymi wpyw na wzajemne wspdziaanie

w Unii odegray nastpstwa wyborw parlamentarnych w RFN oraz parla-

mentarnych i prezydenckich w Polsce jesieni 2005 r.

Nowy rzd niemiecki z kanclerz Angel Merkel na czele proklamowa

cigo i intensykacj kooperacji z ssiadami, a zwaszcza z Polsk, powrtdo dobrych relacji transatlantyckich, wiksz aktywno w Unii Europejskieji powcigliwo w kontaktach z Rosj, ktre zostay nadmiernie rozbudowaneza czasw rzdw kanclerza Gerharda Schrdera.

Po utworzeniu rzdu w Polsce zdominowanego przez Prawo i Sprawie-

dliwo w obu krajach szybko pojawiy si nieporozumienia, kontrowersjei nieufno. Na ustach politykw i dziennikarzy pojawiy si sowa o kryzysie,regresie i kiczu polsko-niemieckiego pojednania. Coraz czciej kwestio-nowano wsplny dorobek ssiedztwa z niema trudnoci wypracowywanyod zjednoczenia Niemiec. Katalog wzajemnych pretensji stawa si coraz

bardziej pojemny. Prawa strona polskiej sceny politycznej zarzucaa Niem-

com relatywizacj procesu historycznego i zbrodni narodowego socjalizmu,

a hasami wywoawczymi stay si wypdzenia, Erika Steinbach i Powier-

nictwo Pruskie. Niemcy natomiast powitali nowy polski rzd Kazimierza

Marcinkiewicza i nastpnie Jarosawa Kaczyskiego z wyran niechcii dezaprobat obwiniajc go o skrajny nacjonalizm, zaciankowo, ktliwoi egoistyczne traktowanie ju nie tylko niemieckiego ssiada, ale i caej Unii

Europejskiej.

Nietrudno byo zauway, e wzajemna, cho zdecydowanie wiksza po

stronie polskiej, podejrzliwo i pretensje znalazy szybko ujcie na zewntrz.Republika Federalna liczya na blisk wspprac z Polsk w poszerzonej Unii

Europejskiej i tu spotkao j najwiksze rozczarowanie. Polska zdystansowaa

si od bliszej kooperacji z Niemcami, gdy uwaaa, e zostanie zdomino-

wana przez silniejszego partnera, ktrego dodatkowo posdzano o cigoty


8/73

IZ Policy Papers nr 4(I) www.iz.poznan.pl8

Bogdan Koszel

hegemonistyczne i prby podporzdkowania sobie Unii Europejskiej. Jeeli

bya mowa o sojuszach, to przede wszystkim z Wielk Brytani i Francj.

W tej sytuacji w kluczowych i newralgicznych dla Unii Europejskiej kwestiach,

drogi Polski i Niemiec wyranie si rozchodziy. Nowy rzd koalicji PO-PSL

Donalda Tuska utworzony po wyborach w padzierniku 2007 r. musia do-oy wielu stara, aby odbudowa atmosfer zaufania w relacjach na linii

Berlin-Warszawa, co ze wzgldu na nieprzejednany stosunek opozycji, nie

byo atwym przedsiwziciem.

Z pewnoci mona zanalizowa pewne obszary unijnej aktywnoci, gdziew stosunkach z Niemcami wystpuje zbieno pogldw, jak i konikt intere-sw lub te nastpuje jednoczesne zazbianie si tych dwch zjawisk. Kwestie

te naleaoby rozpatrywa na kilku najwaniejszych paszczyznach, ktre

obejmuj przede wszystkim zagadnienia zwizane z reformami instytucjo-

nalnymi i ustrojowymi w Unii Europejskiej (Konstytucja dla Europy i traktat

lizboski), polityk wschodni UE, a zwaszcza Partnerstwem Wschodnim,poszerzaniem o nowych czonkw, oraz Europejsk Polityk Bezpieczestwa

i Obrony. Niewtpliwie dla kompleksowej analizy polsko-niemieckich relacji

na unijnych forach celowe byoby przyblienie rwnie i innych paszczyzn

wsplnej aktywnoci: aspektw ekonomiczno-spoecznych (w tym m.in., bu-det unijny na lata 2007-2013, dyrektywa usugowa, rolnictwo, wejcie Polskido strefy euro, zatrudnianie Polakw w RFN, poszerzenie strefy Schengen

o Polsk), dziaa na rzecz stworzenia w Unii przestrzeni wolnoci, bezpie-czestwa i sprawiedliwoci, czy ochrony rodowiska i wsppracy/konfron-tacji polsko-niemieckiej w unijnych instytucjach. S to jednak zagadnienia

wymagajce odrbnych, pogbionych studiw1.

1 Szerzej (do 2007) zob. B. K o s z e l, Polska i Niemcy w Unii Europejskiej. Pola koniktw

i paszczyzny wsppracy, Pozna 2008.


9/73

IZ Policy Papers 4(I) www.iz.poznan.pl 9

Polacy i Niemcy w Unii Europejskiej (2004-2009). Gwne problemy i wyzwania

KONSTYTUCJA DLA EUROPYI TRAKTAT LIZBOSKI

Gone przemwienie J. Fischera z 12 maja 2000 r. w sprawie przyszociUnii Europejskiej i koniecznoci podpisania konstytucji dla Europy, wzmoc-nione deklaracj z Laeken z 14 grudnia 2001 r. zaowocoway podjciem pracprzez Konwent Europejski2. W czerwcu 2003 r. prace nad redakcj wstpnej

wersji konstytucji zostay zakoczone i w nastpnym miesicu jej projekt ro-

zesany zosta do pastw czonkowskich i nowo przyjmowanych. Niemcy byy

jednym z najgortszych promotorw tego projektu i zaleao im na szybkim

podpisaniu traktatu konstytucyjnego. Powanym bdem pomysodawcw

Konwentu byo to, e kandydaci do czonkostwa mogli tylko uczestniczy

w debacie konstytucyjnej, ale nie uczestniczyli w gosowaniach nad kolejny-

mi artykuami traktatu. Polska delegacja w Konwencie (D. Hbner, J. Oleksy,E. Wittbrodt) wiadoma formalnych ogranicze nie narzucaa si ze swymipomysami. Z drugiej strony jej bierno miaa swoje uzasadnienie. Polskadeklarujc w styczniu 2003 r. jednoznaczne poparcie dla zamierze amery-

kaskich wobec Iraku znalaza si pod silnym obstrzaem ze strony Francji

i Niemiec. Nie chcc tworzy drugiego frontu konfrontacji, na forum Konwentu

nie wystpowaa z obron wasnych rozwiza, co pniej srodze si zemci-o. Warto przypomnie, e lista polskich zastrzee do projektu bya duga

(m.in. preambua konstytucji z invocatio Dei; odejcie od nicejskiego sposobugosowania w Radzie Unii Europejskiej, utrzymanie zasady jeden kraj-jeden

komisarz w Komisji Europejskiej, rotacyjne sprawowanie prezydencji w Unii,urzd ministra spraw zagranicznych, zasada wzmocnionej wsppracy)3.

Otwarta konfrontacja z Niemcami w kwestii zapisw w traktacie konsty-

tucyjnym niefortunnie zbiega si z nasileniem dyskusji w obu krajach na

temat roszcze majtkowych i budowy Centrum przeciwko Wypdzeniom.

Pogorszya ona oglny klimat polsko-niemieckich stosunkw, pomimo e

kanclerz G. Schrder publicznie odcina si od snansowania jego budowyw Berlinie ze rodkw publicznych. W Polsce tymczasem stopniowo ciardyskusji koncentrowa si wok sposobu waenia gosw, podczas gdy inne

sporne kwestie zeszy na plan dalszy. Niemcy wsplnie z Francuzami prbo-

wali tumaczy Polakom, e ustalenia przyjte w Nicei byy rozwizaniemtymczasowym, o czym delegacja polska dobrze wiedziaa i umoliwi miay

przede wszystkim uruchomienie procesu poszerzenia. Wskazywano, e

obecne porozumienie wypracowane zostao z wielkim trudem przy zacho-

waniu zasady kompromisu, a zasada tzw. podwjnej wikszoci w procesiepodejmowania decyzji w Radzie UE jest bardziej przejrzysta i odzwierciedla

2 Szerzej zob. K. B a c h m a n, Konwent o przyszoci Europy. Demokracja deliberatywna jakometoda legitymizacji wadzy w wielopaszczyznowym systemie politycznym, Wrocaw 2004;W. W e s s e l s, Der Konvent: Modelle fr eine innovative Integrationsmethode, Integrationnr 1/2002, s. 83-98.

3

R. S o t y k, Sporne artykuy konstytucji, Gazeta Wyborcza z 10 X 2003.


10/73


Bogdan Koszel

rzeczywisty ukad si w Unii. Prby jej podwaania traktowano w kategoriach

rozbijania jednoci europejskiej i unikania odpowiedzialnoci za przysze losykontynentu europejskiego. Uwaano to za przejaw nacjonalizmu i niechci

do skadania oar na rzecz wsplnej Europy. Jednoczenie w Berlinie i Paryu

ostrzegano, e jeli nie nastpi akceptacja konstytucji w formie wypracowanejprze francusko-niemiecki duet, to oba pastwa uciekn w twardy rdze, tj.

zacieni bilateraln wspprac w zakresie polityki zagranicznej, obronnej,ekonomicznej, socjalnej i edukacyjnej4.

Nietrudno byo zauway, e rzucone 18 wrzenia 2003 r. z trybuny sej-mowej przez opozycyjnego posa Jana Rokit (PO) haso Nicea albo mierbyo powanym bdem politycznym, ktrego dalekosine skutki day o sobie

zna w relacjach z partnerami z Unii Europejskiej i na arenie wewntrznej.

Rzd Leszka Millera ostrzegany przez kanclerza G. Schrdera, e w tej sprawieNiemcy nie pjd na kompromis, zosta przez opozycj przyparty do muru

i na dobr spraw straci moliwo jakiegokolwiek manewru i swobodydziaania.

Nie ulegao wtpliwoci, e w sporach z Niemcami i Francj strona polskaposiadaa w rku silne atuty. Zasada podwjnej wikszoci wyranie faworyzo-waa pastwa due (Francja, Wielka Brytania, Wochy, Niemcy), ktrych waga

w Unii niepomiernie wzrastaa, co naruszao zasad solidarnoci z pastwamimniejszymi i sabszymi. Trudno te byo przesdza o wadach systemu nicej-

skiego, skoro nie mg by on wyprbowany w praktyce. I wreszcie obywatele

polscy gosowali w referendum unijnym bdc przewiadczeni o docenieniuprzez unijnych partnerw roli i miejsca Polski w procesie budowy zjednoczonej

Europy, co zostao uzewntrznione w Nicei w liczbie przyznanych jej gosw(27) w Radzie UE 5.

Jak si wydaje, w Berlinie miano zrozumienie dla polskich argumentw, ale

pomimo tego wywierano na ni nacisk, aby zmienia ona swoje stanowisko

w kwestii waenia gosw. Przebywajcy w Warszawie w kocu padziernikaszef parlamentarnej grupy polsko-niemieckiej wBundestagu Markus Meckelzarzuca rzdowi polskiemu polityczn krtkowzroczno, a unijny komi-sarz ds. rozszerzenia Gnter Verheugen w wywiadzie dla Gazety Wyborczej

ostrzega, e system nicejski grozi paraliem decyzyjnym w Unii, ktrego

konsekwencje odczuje rwnie i Polska6.

Na krtko przed rozpoczciem tzw. konklawe w Neapolu w listopadzie2003 r.,ktre miao przynie ostateczne rozstrzygnicia w sprawie przyjciaunijnej konstytucji, w Polsce rozpowszechniony zosta kolejny list 100 intelek-

tualistw na czele z Wadysawem Bartoszewskim, ktry wzmocni mia po-

zycj negocjacyjn polskiego rzdu. List przytacza argumenty na rzecz obrony

4 Por. B. K o s z e l, Francusko-niemieckie koncepcje zacienienia kooperacji bilateralnej jakowezwanie dla integracji europejskiej, Przegld Politologiczny nr 3/2005, s. 51-65.

5 W. C i m o s z e w i c z , Dajmy szans systemowi przyjtemu w Nicei. Sprawdmy go w praktycei na tej podstawie dokonujmy oceny. Do tej rzeki wchodzimy pierwszy raz..., Rzeczpospolitaz 27 X 2003.

6 Apel komisarza Verheugena o kompromis w sprawie europejskiej konstytucji, Gazeta Wy-

borcza z 26 XI 2003; wywiad z M. Meckelem zob. Rzeczpospolita z 30 X 2003.


11/73



Nicei, ktra miaa wynika nie z ciasno pojmowanego interesu narodowego,

lecz z przekonania, i postanowienia te w wikszym stopniu ni obecny pro-

jekt konstytucji pozwalaj przeciwdziaa gronym wewntrznym party-kularyzmom, ktre mog w przyszoci rozsadzi zjednoczon Europ7.

Oczekiwane z duym zainteresowaniem spotkanie w Neapolu (28-29XI 2003) nie doprowadzio do zblienia stanowisk. Delegacja polska miaa

wraenie, e stopniowo przebija si ze swoimi argumentami i zaplanowane

na poow grudnia spotkanie ostatniej szansy przyniesie konkretne rezul-

taty. Niemcy jednak nie kryli rozczarowania. Zarwno kanclerz Schrder,

jak i minister Fischer opuszczali Neapol w pesymistycznym nastroju

i w przewiadczeniu, e Europa zapaci wysok cen za upieranie si przytraktacie nicejskim8.

Na pocztku grudnia rwnie szef rzdu niemieckiego przeprowadzi

konsultacje w Berlinie z premierem Woch Silvio Berlusconim i w Paryu

z prezydentem Chirakiem. Uzyska ich poparcie w kwestii podtrzymanianieustpliwej postawy. Stopniowo zaczto lansowa haso, e Niemcy te maj

swoje granice ustpstw i lepiej jest nie podpisywa konstytucji ni przyjmowa

j w zym ksztacie z Nicei. W tej sytuacji wyjazd 11 grudnia do Berlina pre-

zydenta A. Kwaniewskiego i jego spotkanie z G. Schrderem i prezydentemJohannesem Rauem nie przynioso adnych efektw. W obszernym artykule

opublikowanym przez znanych publicystw na amach dziennika Die

Welt skonstatowano, e Kwaniewski poszed na konfrontacyjny kurs wobecSchrdera i Polska bdzie w duym stopniu odpowiedzialna za najwikszy

kryzys w historii Unii Europejskiej9.

Brukselski szczyt, ktry odby si w dniach 12-13 grudnia rozwia nadziejenajwikszych optymistw. Niemcy wspierane przez wikszo pastw unij-nych nie poszy na adne ustpstwa. Win za zaistnia sytuacj obarczono

Hiszpani i w jeszcze wikszym stopniu Polsk, ktra w opinii tygodnika

Der Spiegel doczekaa si opinii pastwa notorycznie przeszkadzajce-

go (dos. notorischer Strer) w urzeczywistnieniu idei wielkiego projektueuropejskiego. Pochwalano jej izolacj na arenie europejskiej. W raczej

oszczdnej opinii kanclerza Niemiec: ujawniy si interesy narodowe, ktre

zyskay pierwszestwo przed ide europejsk. Kanclerz zapewni, e nie

bdzie to miao wpywu na stosunki polsko-niemieckie. W podobne tony

uderzy premier Miller. Na konferencji prasowej stwierdzi, e Niemcy swielkim partnerem gospodarczym i politycznym Polski i oba kraje nie mog

przenie si w inny zaktek Europy. Obie strony zapowiedziay zwoanie

7 Tekst: Gazeta Wyborcza z 26 XI 2003.8 K. R i d d e r b u s c h, Der EU droht die totale Blockade, Die Welt z 1 XII 2003; Mit vielen

Stimmen, Der Tagesspiegel z 1 XII 2003; Europische Verfassung vor dem Scheitern,Sddeutsche Zeitung z 1 XII 2003; EU-Verfassung: Machtkampf geht weiter, FrankfurterAllgemeine Zeitung z 1 XII 2003; J. B i e l e c k i , Optymizm polskiej delegacji po spotkaniuszefw dyplomacji UE, Rzeczpospolita z 1 XII 2003.

9 N. B l o m e, Th. K i e l i n g e r, A. M i d d e l, K. R i d d e r b u s c h, Kraftprobe, ,,Die Weltz 12 XII 2003. Por. Jetzt gehts um Ganze, Der Tagesspiegel z 12 XII 2003; Kwaniewski nieprzekona Schrdera, ,,Gazeta Wyborcza z 12 XII 2003.


12/73


Bogdan Koszel

w najbliszym terminie spotkania, ktre nadaoby nowy impuls polsko-

niemieckiej kooperacji10.

Poczwszy od lutego 2004 r. mona byo zauway symptomy zmian

w dotychczas nieprzejednanym stanowisku Niemiec wobec wizji przyszej

Europy, jak i zapisw konstytucyjnych, dotyczcych instytucji unijnych.W wywiadzie udzielonym dziennikowi Berliner Zeitung minister J. Fischer

zacz odegnywa si od pomysw utworzenia grupy awangardowej

w procesie integracji. Tumaczy to koniecznoci zwarcia szeregw przezpastwa unijne w obliczu zamachw terrorystycznych i szybkich postpw w

globalizacji. W miesic pniej pojawiy si doniesienia, e niemieccy polity-cy skonni byliby rozway propozycje zmian proporcji w zasadzie podwjnej

wikszoci podczas gosowa w Radzie UE. Sugerowano obnienie progwz 60% na 55%, i to zarwno jeeli chodzio o liczb pastw, jak i stojc za

nimi wielko populacji ( z 60% na 65%) 11.

Zmiany w niemieckich pogldach w duym stopniu wynikay ze zmianystanowiska Warszawy w kwestii zapisw o instytucjach unijnych w kon-

stytucji. Od pocztku 2004 r. Polska zasygnalizowaa gotowo przedysku-towania kompromisowych propozycji. Zgadzaa si na system podwjnej

wikszoci w gosowaniach, ale sugerowaa, aby po odpowiedniej modykacjizacz on obowizywa dopiero od 2009 r. Do tego czasu funkcjonoway-

by ustalenia nicejskie. Obradujcy na wspomnianym spotkaniu w lutym

w Berlinie kanclerz Schrder i prezydent Chirac wraz T. Blairem pozytywnie

odnotowali t sprzyjajc zmian.

Niewtpliwie przeomem w negocjacjach okazay si rezultaty wy-

borw w Hiszpanii i krtka wizyta kanclerza Schrdera w Warszawie23 marca 2004 r. Hiszpascy socjalici po objciu wadzy wycofali wojskahiszpaskie z Iraku, stracili te zainteresowanie dla rozwiza nicejskich

i pozostawili Polsk w osamotnieniu. W Polsce Schrder owiadczy sto-jcemu w obliczu dymisji premierowi L. Millerowi, e zmiana koncepcjipodwjnej wikszoci w procesie podejmowania decyzji w Radzie UE niebdzie brana pod uwag. Jednoczenie przyzna, e Niemcy maj wia-domo ciaru gatunkowego Polski w Unii Europejskiej i sugerowa, eistnieje moliwo odpowiedniej modyfikacji systemu gosowania, abyw wikszym stopniu uwzgldnia on interesy Polski. Obie strony uznay,

e kompromis jest w zasigu rki12.

10 Polen: Ernchterung nach dem Streit um die EU-Verfassung, Der Spiegel z 12 I 2004; KeineEinigung auf dem EU-Gipfel, Die Welt z 13 XII 2003; Europische Verfassung: HistorischeChance verpasst Ein Gipfel gescheitert, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 13 XII 2003;A. R u b i n o w i c z - G r n d l e r, J. P a w l i c k i, R. S o t y k, Fiasko szczytu w Brukseli,Gazeta Wyborcza z 13 XII 2003.

11 A. M i d d e l, Berlin ist bei EU-Verfassung kompromissbereit, Die Welt z 11 III 2004.12EU-Verfassung: Kompromi ntig und mglich, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 24 III

2004; La Pologne pourrait dbloquer limpasse sur la Constitution europenne, Le Mondez 23 III 2004; G. G n a u c k, Schrder sucht mit Miller nach Kompromissen, Welt am Sonn-tag z 24 III 2004; T. R o s e r, Zurck aus der Sackgasse, Polen deutet beim Schrder-BesuchKompromissbereitschaft im Streit um die EU-Verfassung an, Der Tagesspiegel z 24 III 2004;D. P s z c z k o w s k a, Miller i Schroeder:kompromis moliwy, Gazeta Wyborcza z 24

III 2004.


13/73



Po podpisaniu traktatu akcesyjnego i widowiskowym rozszerzeniu Unii

o 10 nowych czonkw 1 maja oraz wyborach do Parlamentu Europejskiego

z 13 czerwca, ktre wzbudziy znacznie mniejsze emocje, nastpia ostatnia

runda negocjacji w sprawie traktatu konstytucyjnego. Obradujcy w dniach

18-19 czerwca unijni przywdcy po serii spotka przyjli projekt konsty-tucji europejskiej w zmodyfikowanej formie. W kwestii najwaniejszej,

w nowym systemie gosowania po 1 listopada 2009 r. decyzje miayby zapa-

da wspomnian tzw. podwjn wikszoci 55% pastw (nie mniej jednakni 15 pastw reprezentujcych 65 % ludnoci Unii). Mniejszo blokujcstanowiaby grupa 45% krajw albo tych, ktre posiadaj 35% ludnoci (aleco najmniej cztery). Uzgodniona propozycja bya ukonem w stron Polski,

cho dawaa jej mniejsze moliwoci blokowania decyzji ni traktat z Nicei.Dlatego na yczenie polskiej strony do 2014 r. mia funkcjonowa tzw. mecha-

nizm hamujcy decyzje: jeli padnie kontrowersyjna propozycja, to grupa 30%

pastw albo majca 26,25 % ludnoci bdzie moga da dalszych negocjacji,ktre trwayby od kilku tygodni do p roku13. Nie byoby to jednak klasyczne

prawo weta. W celu uniknicia komplikacji mechanizm blokujcy nie zosta

wpisany do konstytucji.

Wstpnie przyjto, e od 2014 r. Komisja Europejska si zmniejszy po

przyjciu Rumunii i Bugarii do 18 komisarzy dobieranych na zasadzie

sprawiedliwej rotacji. Zwikszy si natomiast ma liczba eurodeputowanych

z 732 do maksymalnie 750. Minimalna reprezentacja ma wynosi szeciudeputowanych (Malta otrzyma jednego wicej), a maksymalna 96 (Niemcy

straci mieli trzech). Dokadny podzia ma by dokonany przed wyborami

do PE w 2009 r.14

Zgodnie z yczeniem Francji i Niemiec powoano do ycia now instytucj

urzd ministra spraw zagranicznych Unii. Minister miaby zosta czonkiem

Komisji Europejskiej i uczestniczy w obradach Rady Europejskiej.

Pomimo intensywnych zabiegw Polski wskutek stanowczego oporu Francji

nie udao si wprowadzi do Konstytucji Europejskiej zapisu o odniesieniu

w preambule do wartoci chrzecijaskich. Znalaza si tam natomiast w ca-oci przyjta w Nicei w grudniu 2000 r. jako odrbny dokument Karta PrawPodstawowych. Integraln czci europejskiej ustawy zasadniczej stao siobywatelstwo Unii. W konstytucji udao si rozgraniczy dokadnie wyczne

kompetencje Unii (wsplna polityka handlowa, unia celna, polityka monetar-na dla krajw Eurolandu, ochrona zasobw morza oraz podpisywanie umw

midzynarodowych) oraz znacznie liczniejsze tzw. kompetencje dzielone

pomidzy Uni i pastwa czonkowskie. Obywatele Unii po raz pierwszy

13 W szczeglnie wanych sprawach, np. zawieszenie czonkostwa, nominacji na najwyszeurzdy, wikszo decydujca miaaby by wysza: 72% pastw (20 na 27) i 65% ludnoci.

14 Traktat ustanawiajcy Konstytucj dla Europy, Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej, C 310z 16 grudnia 2004, http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:C:2004:310:SOM:PL:HTML ;Instytucje Unii po nowemu, czyli kompromis z Brukseli, Gazeta Wyborcza z 21 VI 2004;A. M i d d e l, K. R i d d e r b u s c h, Der Kampf um Europa, Welt am Sonntag z 21 VI 2004;Die doppelte Mehrheit. Entscheiden und blockieren, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 21

VI 2004.


14/73


Bogdan Koszel

bd mieli prawo inicjatywy ustawodawczej za porednictwem Komisji Eu-ropejskiej, jeeli projekt ustaw uzyska poparcie co najmniej miliona osb ze

znaczcej liczby krajw.

Podtrzymany zosta postulat prowadzenia wsplnej polityki zagranicznej

i w przyszoci wsplnej polityki obronnej. Kraje unijne zobowizay si dosolidarnej pomocy w razie atakw terrorystycznych. Konstytucja umoli-

wiaa te tzw. wzmocnion wspprac, a wic szybsz integracj w gronie

kilku krajw, pod warunkiem e ta wsppraca bdzie otwarta dla innych.

Po raz pierwszy wprowadzono klarowny zapis o moliwoci wystpienia lubzawieszenia czonkostwa w Unii. W aneksie przewidziano wiksze wczanie

parlamentw narodowych w proces stanowienia unijnego prawa15.

Niemcy z olbrzymim trudem zaakceptowali zmiany, zwaszcza te do-

tyczce modykacji szeroko rozumianego procesu podejmowania decyzji.Analityk Wolfgang Wessels uwaa, e w porwnaniu do klarownych pro-

pozycji Konwentu, przyjte rozwizania byy trudniejsze do zrozumieniai czyniy procedury jeszcze bardziej skomplikowanymi. Upieranie si przy

stanowisku jeden kraj-jeden komisarz a do 2014 r. miaoby drastycznie

obniy sprawno rzdzenia w Unii i spowodowa dublowanie kompetencjii pracy komisarzy unijnych16.

Podpisanie Konstytucji dla Europy 29 padziernika 2004 r. uruchomi-o proces ratykacji tego ukadu w Parlamencie Europejskim i pastwachczonkowskich. W Polsce poczwszy od 2005 r. w sprawie ratykacji na ogwypowiadano si wstrzemiliwie liczc, e zostanie ona najpierw pogrzebanaw wyniku referendw w innych krajach, a zwaszczana co najbardziej liczo-

no w Wielkiej Brytanii. W RFN zdawano sobie dobrze spraw z polskiegokunktatorstwa, ale jak si wydaje, po cichu liczono, e pomylny rezultat re -ferendw i gosowa w parlamentach wikszoci krajw stworzy moe silnpresj na Polsk, gdy w przeciwnym razie odrzucajc samotnie lub wesp

z Wielk Brytani traktat uznana byaby za grabarza konstytucji europejskiej.

Ostrzeeniem dla niemieckich oczekiwa i zarazem zimnym prysznicem byy

rezultaty wyborw do Parlamentu Europejskiego. Znajdujcy si w ofensywie

w Polsce silny antyeuropejski elektorat i goszone w kampanii antyunijne

hasa miay wpyw na frekwencj przy urnach. Udzia polskich obywateli

w wyborach z 13 czerwca 2004 r. by niky, gdy wynis zaledwie 20,87%

przy dwukrotnie wikszej frekwencji 43 % w Niemczech i 43,14% we Francji.W Niemczech wrcz z niedowierzaniem odnotowano, e co najmniej poowa

przyznanych Polsce miejsc przypada zdeklarowanym przeciwnikom Unii

Europejskiej bd okazujcym jej otwart niech17.

15Ibidem.16 W. W e s s e l s, Die institutionelle Architektur der EU nach der Europischen Verfassung:

Hhere Entscheidungsdynamik neue Koalitionen?,Integration nr 3/2004, s. 167.17 G. M l l e r-B r a n d e c k-B o c q u e t, Polen in der Europischen Union, w: Th. Goll, Th.

Leuere (Hrsg.), Polen und Deutschland nach der EU-Osterweiterung. Eine schwierigeNachbarschaft, Baden-Baden 2005, s. 94. Autorka na 54 polskich eurodeputowanych a 42usytuowaa w obozie ugrupowa antyeuropejskich i eurosceptycznych, ibidem; szerzej o wy-

niku wyborw zob. Europawahlen. Juni 2004. Ergebnisse und Bewertungen der Auenstelle


15/73



Po marcowym szczycie Unii Europejskiej w Brukseli uwag opinii publicznej

przykuwa zbliajcy si termin ratykacji konstytucji europejskiej w Niemczechi Francji. O Polsce si nie mwio, a gdy ju, to krytycznie, gdy ze wspomnianych

wzgldw taktycznych zasygnalizowaa ona, e ratykacja tego dokumentu odb-

dzie si dopiero w drugiej poowie 2006 r. Gra bya przejrzysta, gdy gosowaniemiao si odby dopiero po ewentualnym referendum w Wielkiej Brytanii, gdzie

liczono na pogrzebanie konstytucji przez eurosceptycznych wyspiarzy. Zreszt

dotychczas nabyte dowiadczenia w procesie ratykacji traktatu konstytucyjnegow unijnych pastwach nie napaway optymizmem i sygnalizoway, e jego przy-

jcie nie bdzie zadaniem atwym. Jedyne jak si miao okaza referendumudane dla zwolennikw traktatu, odbyo si 20 lutego 2005 r. w Hiszpanii, ktrej

mieszkacy wikszoci 77% poparli projekt. Osiem kolejnych pastw (Austria,Belgia, Grecja, Litwa, Sowacja, Sowenia, Wgry, Wochy) przyjo konstytucjna drodze parlamentarnej. Kluczowe znaczenie miao jednak stanowisko naj-

wikszych pastw Unii Niemiec, Francji oraz Wielkiej Brytanii. StanowiskoRepubliki Federalnej od pocztku nie budzio obaw, poniewa Berlin planowa

przyjcie traktatu na drodze ratykacji przez parlament, gdzie zdecydowaniegrowali zwolennicy tego traktatu. Z kolei w Wielkiej Brytanii, przewidujcej

drog referendaln, przewaga przeciwnikw konstytucji bya tak miadca, e

politycy ze stolic europejskich musieli mie wiadomo koniecznoci znalezie-nia jakiego odrbnego rozwizania wobec Londynu.

W wyniku uzgodnie francusko-niemieckich i po konsultacjach z Komisj

Europejsk ustalono, e proces ratykacyjny w Niemczech odbdzie si niecowczeniej ni we Francji, gdy jak sdzono jego pomylne zakoczenie wy-

woa efekt kuli nienej, pocignie za sob niezdecydowanych wyborcw weFrancji i przeway szal zwycistwa na korzy zwolennikw konstytucji.

12 maja 2005 r. pomimo zastrzee pyncych z aw poselskich CDU, CSUi Partii Zielonych Bundestagratykowa konstytucj UE przytaczajc wik-szoci 569 gosw wobec 23 gosw przeciw (CDU/CSUi PDS) i 2 wstrzymu-jcych si (SPD). W debacie konstytucyjnej nie zabrako odniesie do gorcodyskutowanego problemu masowego napywu rzemielnikw z nowych krajwUE (dominowa obraz polskiego rzenika i glazurnika). Zdaniem niemieckichpolitykw naduywali oni unijnej swobody podejmowania dziaalnoci gospo-darczej, dopuszczajc si dumpingu pacowego i odbierajc prac Niemcom.

27 maja traktat konstytucyjny ratykowa Bundesrat. Za konstytucj gosowaliprzedstawiciele 15 krajw zwizkowych Niemiec. Jedynie Meklemburgia-Po-

morze Przednie wstrzymaa si od gosu. Powodem takiej decyzji by sprzeciw

wsprzdzcych postkomunistw z PDS, ktrzy uwaali, e konstytucjawzmacnia neoliberalne i militarystyczne tendencje w Europie18.

der Konrad-Adenauer-Stiftung (brak miejsca i daty wydania), http://www.kas.de/db_les/dokumente/7_dokument_dok_pdf_4841_1.pdf; H. W o h l a n, Europawahlen auf Polnisch.ber die Ursachen der niedrigen Wahlbeteiligung, http://www.kas.de/db_les/dokumente/die_politische_meinung/7_dokument_dok_pdf_5143_1.pdf

18 Bundesrat ebnet Weg fr Annahme der EU-Verfassung, Welt am Sonntag z 30 V 2005;A. R u b i n o w i c z -G r n d l e r, Bundestag ratykowa konstytucj, Gazeta Wyborcza

z 13 V 2005; Bundesrat ratykowa konstytucj Unii Europejskiej, ibidem, z 28 V 2005.


16/73


Bogdan Koszel

Zgodnie z pesymistycznymi prognozami, 29 maja 2005 r. Francuzi

odrzucili traktat konstytucyjny wywoujc powany wstrzs polityczny

w Unii Europejskiej. Wedug oficjalnych danych podanych przez Minister-

stwo Spraw Wewntrznych przy udziale rekordowej liczbie gosujcych

(69,9%) a 54,87% uprawnionych zagosowao w referendum przeciwkokonstytucji europejskiej i tylko 45,13% za 19. Wyrane, acz spodziewane,wotum nieufnoci dla tego projektu wyraone nad Sekwan wzbudziorozczarowanie w Brukseli, konsternacj w Berlinie i nieskrywan radowrd jej przeciwnikw w Warszawie. W pierwszym odruchu unijni poli-tycy podjli prb ratowania konstytucji, zwaszcza e do urn wyborczych

zaraz po Francuzach udawali si Holendrzy. Szefowie Komisji Europejskiej

i Parlamentu Europejskiego, J. Barroso i Josep Borrell wraz z aktualnym

przewodniczcym Rady Europejskiej, premierem Luksemburga, Jean-Claude Junckerem, zwrcili si do europejskich stolic o kontynuacj

procedur ratyfikacyjnych. Wymowa dramatycznego apelu zblada jednakwobec rezultatw referendum w Holandii, ktrej mieszkacy idc za

przykadem Francuzw jeszcze wyraniej 1 czerwca 2005 r, bo wikszoci61,6%, odrzucili konstytucj. W rezultacie werdyktu obywateli premier

Jan Peter Balkenende wycofa z parlamentu wniosek o ratyfikacj trak-

tatu konstytucyjnego, ktrego dalsze losy stany pod wielkim znakiem

zapytania i niewielk wwczas pociech bya decyzja parlamentu otwy

o ratyfikacji traktatu dnia 2 czerwca 2005. Wprawdzie czoowi politycy

europejscy nawoywali do kontynuacji procesu ratyfikacyjnego, ale czynili

to bez gbszego przekonania, gdy w spoeczestwach europejskich en-

tuzjazmu dla traktatu nie byo. Odoenie przewidywanego pocztkowona 2006 r. referendum w Wielkiej Brytanii w praktyce przypiecztowao

los konstytucji i wywoao wzajemne zarzuty midzy Berlinem i Paryem

a Londynem o pogrzebanie konstytucji20.Szczyt przywdcw pastw Unii w dniach 17-18 czerwca 2005 r.

w Brukseli koncentrowa si wok spraw zwizanych z budetem na lata

2007-2013. O konstytucji mwiono niewiele, by nie urazi prezydenta

Francji i premiera Holandii. Prowadzcy obrady premier J.-C. Juncker

wyrazi opini, e w zaistniaej sytuacji naley odczeka przynajmniej rok

i przeznaczy ten czas na zebranie opinii i refleksj nad dalszymi losami

projektu konstytucyjnego21.

19 Francuski kopot, Gazeta Wyborcza z 31 V 2005; J. S c h i l d, Ein Sieg der Angst das ge-scheiterte franzsische Verfassungsreferendum, Integration nr 3/2005, s. 187-191.

20 Europejska gra Blaira, Gazeta Wyborcza z 7 VI 2005; G. Z i t z e l s b e r g e r, Eine Denkpauseeinlegen, Sddeutsche Zeitung z 3 VI 2005; M. S t a b e n o w,Nach Holland ist ganz Europain Not, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 3 VI 2005; Die EU in der Krise. Vorlug weiterwie geplant, ibidem; M. J o p p, G.-S . K u h l e, Wege aus der Verfassungskrise die EU nachden gescheiterten Referenden in Frankreich und den Niederlanden, Integration nr 3/2005,s. 257-259.

21 G. A m a t o, Nach der Sintut, Internationale Politik nr 7/2005, s. 13-16; K. L a m e r s,Die Fundamente tragen noch, ibidem, s. 29-35; J. B i e l e c k i, A. S o j e w s k a, Konstytucjamoe poczeka, ,,Rzeczpospolita z 17 VI 2005. Por. A. S e v e r i n, The Future of the EU: AReed for a New Vision, Internationale Politik und Gesellschaft nr 1/2006, s. 11-19.


17/73



W poowie 2005 r. doszo do przesilenia politycznego w Niemczech

i rozpisania nowych wyborw. Kampania bya krtka, lecz jak na warunki

niemieckie wyjtkowo brutalna. Staa pod znakiem spraw wewntrznych,

czoowi politycy wstrzemiliwie wypowiadali si w kwestiach dotyczcych

polityki zagranicznej. Typowana powszechnie na zwycizc szefowa CDUAngela Merkel musiaa przekn gorzk piguk, gdy w ostatnich dniach

kampanii byemu kanclerzowi H. Schrderowi udao si odrobi straty

i wyrwna szanse w sondaach. Po wyborach 18 wrzenia okazao si,e chadecja nie zdobya przewidywanej wikszoci uzyskujc ostatecznie35,2%. Po kilkutygodniowych, mudnych negocjacjach chadecy i socjal-

demokraci doszli do porozumienia w kwestii utworzenia rzdu wielkiej

koalicji CDU/CSU-SPDz A. Merkel jako kanclerzem.Rezultaty wyborw w Niemczech z 18 wrzenia 2005 r. z kolei wzbudziy

niezadowolenie wrd najwikszych ugrupowa politycznych w Polsce.

Zarwno Prawo i Sprawiedliwo, jak i Platforma Obywatelska stawiay jed-noznacznie na zwycistwo CDU, obiecujc sobie po tym gruntown zmia-n polityki niemieckiej, zwaszcza w odniesieniu do relacji transatlantyc-

kich, jak i do Rosji. W umowie koalicyjnej podpisanej 11 listopada 2005 r.

pomidzyCDU, CSUi SPDznalaz si zapis o wyjtkowym traktowaniuprzez RFN Unii, ktra jest gwarantem politycznej stabilnoci, bezpie-czestwa i dobrobytu Niemiec i Europy. Silnie zaakcentowano szczegln

odpowiedzialno Niemiec za utrzymanie i rozwj europejskiego procesuintegracji oraz podkrelono zdecydowanie i determinacj w doprowadzeniudo ratyfikacji traktatu konstytucyjnego22.

W okresie zamieszania powyborczego w RFN i przecigajcych si dys-kusji nad stworzeniem rzdu wikszociowego, 25 wrzenia w Polsce odbyysi wybory parlamentarne, ktre niespodziewanie, cho nieznacznie wygrao

Prawo i Sprawiedliwo (26,99%) przed Platform Obywatelsk (24,11%).Konserwatywny zwrot w Polsce po wyborach parlamentarnych z 25 wrzeniai prezydenckich z 23 padziernika 2005 r. by rwnie szeroko komentowanyw RFN. Przede wszystkim wskazywano na sab orientacj nowego prezy-

denta Lecha Kaczyskiego w kwestiach polityki zagranicznej, graniczcz fobi nieufno wobec Unii Europejskiej i bezkompromisow obron in-teresw narodowych Polski na rnych paszczyznach. W prasie cytowano

fragmenty programu wyborczego PiS, gdzie nie szczdzono krytyki dla UniiEuropejskiej, za priorytetowy uznawano sojusz z USA i aktywn polityk

wobec Rosji. Wspominano, e Polska zamierza podj starania o uzyskanie

centralnej pozycji w regionie. Zwracano uwag, e nie wymieniono najwa-

niejszych partnerw europejskich Polski i tylko oglnie opowiadano si za

utrwaleniem i rozwojem partnerskich stosunkw z ssiadami23.

22 Gemeinsam fr Deutschland mit Mut und Menschlichkeit. Koalitionsvertrag zwischenCDU,CSU und SPD, Berlin 11.11. 2005(materia powielany); H. M a r h o l d, Deutsche Eu-ropapolitik nach dem Regierungswechsel 2005, Integration nr 1/2006, s. 3-22; Paris-Berlin.La grande inconnue, Le Figaro magazine z 15 X 2005, s. 28.

23

IV Rzeczpospolita. Sprawiedliwo dla wszystkich. Prawo i Sprawiedliwo. Program 2005,


18/73


Bogdan Koszel

Wobec aska referendum konstytucyjnego we Francji i Holandii zgodniez ustaleniami unijnego szczytu w Brukseli (17-18 VI 2005) Unia odoya

na rok kwestie zwizane z konstytucj, chcc przeznaczy ten czas na gb-

sz reeksj i wypracowanie nowego kompromisu. W Polsce ze wzgldu

na szykujc si zmian rzdw nie odbyy si adne powane dyskusjew tym zakresie. Tym samym jednak dawano do zrozumienia, e konstytucja

jest martwa i nie ma sensu angaowa si w ten projekt. Podczas wizyty

kanclerz Angeli Merkel w Warszawie w grudniu 2005 r. nie poruszano tego

tematu. Przed wizyt w Berlinie w marcu 2006 r. prezydent L. Kaczyskiudzieli wywiadw dziennikom Frankfurter Allgemeine Zeitungi Die

Welt, gdzie krytycznie wypowiada si o przyszoci konstytucji europej -skiej. Na amach FAZ wyrazi wtpliwo, czy forsowanie przez A. Merkelkonstytucji europejskiej po askach referendw we Francji i w Holandiiley w interesie Europy. Zdaniem polskiego prezydenta wejcie w ycie tej

konstytucji miaoby doprowadzi do powstania pfederalnej, obojniac-kiej struktury. W Die Welt uy sformuowania, e na obecnym etapie

integracja wyczerpaa swoje moliwoci. Uni Europejsk uzna nawet zasztuczny twr(ein knstliches Gebilde), co redakcja z miejsca wybiaw czowce artykuu24.

W czasie pobytu w Berlinie (8-9 III) polski prezydent mia okazj do spotka

z kanclerz A. Merkel, prezydentem H. Khlerem, szefem niemieckiej dyplo-

macji Frankiem-Walterem Steinmeierem oraz przewodniczcym BundestaguNorbertem Lammertem, ale nie udao si znale wsplnego jzyka na tematprzyszoci integracji europejskiej. Gospodarze z wczeniejszych relacji pra-

sowych wywnioskowali, e polski go raczej opowiada si za rozpoczciemreformy UE od pocztku25.

Po wizycie L. Kaczyskiego w Niemczech nietrudno byo zauway, e nieprzeamaa ona klimatu nieufnoci panujcego pomidzy Berlinem i Warsza-w. 11 maja 2006 r. wBundestagu odbya si debata nad niemieck politykzagraniczn. Kanclerz A. Merkel w przemwieniu referujcym stanowisko

rzdu z naciskiem podkrelaa, e konstytucja europejska jest niezwykle po-trzebna i ley w interesie obywateli Unii. Wsplnota powinna wspksztato-

http://www.pis.org.pl/doc.php?d=unit&id=3. Niemieckie opinie zob m.in. Th. R o s e r, Polensneuer Prsident, Der Tagesspiegel z 25 X 2005; K. S c h u l l e r, Polnische Volkspartei, Frank-furter Allgemeine Zeitung z 21 X 2005; T h. U r b a n, Sehnsucht nach Strke, SddeutscheZeitung z 27 IX 2005; K. S c h u l l e r, Portrait Lech Kaczynski: Auftrag ausgefhrt, FrankfurterAllgemeine Zeitung z 25 X 2005; P. D o b r o w o l s k i, Ein schwieriger Freund Deutschlands,Die Welt z 30 X 2005; Zitate des Wahlsiegers, Welt am Sonntag z 25 X 2005.

24 Ist das der europische Geist?, ,,Frankfurter Allgemeine Zeitung z 8 III 2006; G. G n a u c k,Ein knstliches Gebilde. Lech Kaczynski hlt den Integrationsgrad der EU fr ausgeschpft.Polens Prsident ber die Prioritt des Nationalen, die Furcht vor den Nachbarn und deutscheLiteratur, Die Welt z 9 III 2006.

25 B. T. W i e l i s k i, P. W r o s k i, Kaczyski w Niemczech o Europie, Gazeta Wyborczaz 10 III 2006; C h. S e m l e r, Was wir von Deutschland/Polen wollen, Die Tageszeitung z 10III 2006; G. A p p e n z e l l e r, Der nahe, ferne Nachbar, Der Tagesspiegel z 10 III 2006; K.P r i e s, Kaczynski ist zufrieden, Frankfurter Rundschau z 10 III 2006; J. L e i t h u s e r,Kaczynski in Berlin: Regenschirme wie Maschinenpistolen, Frankfurter Allgemeine Zeitungz 10 III 2006; Treffen Merkel mit Kaczynski:Auftakt einer neuen Etappe, ibidem, z 9 III

2006; P. J e n d r o s z c z y k, Dobry pocztek z histori w tle, Rzeczpospolita z 9 III 2006.


19/73



wa globalizujcy si wiat wedug wasnych wartoci, a jej sukcesy powinnyby bardziej widoczne w dynamice przemian gospodarczych, bezpieczestwie

wewntrznym i zewntrznym. Zapowiedziaa, e zamierza zlikwidowa jedn

czwart biurokratycznych przepisw w Unii. Angaujc si na rzecz podpisania

Eurokonstytucji przestrzegaa jednak przed zbyt pochopnymi dziaaniami26.W europejskiej debacie nad przyszoci konstytucji Polska nie uczestni-

czya i zachowywaa milczenie, chocia spoeczestwo w sondaach (wykres

1) popierao wyranie konstytucyjn inicjatyw.

Wykres 1Stopie poparcia dla traktatu konstytucyjnego w 2005 r.

rdo: Polacy o europejskiej Konstytucji. (Komunikat z bada), Warszawa 2005, s. 6.

Szersz wykadni polskiego stanowiska przedstawia dopiero nowa mini-

ster spraw zagranicznych Anna Fotyga w wywiadzie dla Gazety Wyborczej

z 20 maja 2006 r. Uznaa, e Niemcy chc oywi traktat konstytucyjny, bo

jest dla nich korzystny, a Polska preferuje traktat nicejski. W jej ujciu rok

przeznaczony na reeksj nie przynis adnych rozwiza i chciaaby onaunikn zarwno jazgotu za konstytucj, z ktrym mielimy do czynienia, jak

26 Regierungserklrung: Wir brauchen den Verfassungsvertrag, Frankfurter Allgemeine Zeitungz 12 V 2006; B. T. W i e l i s k i, Debata o niemieckiej polityce zagranicznej w Bundestagu,

,,Gazeta Wyborcza z 12 V 2006.


20/73


Bogdan Koszel

i jazgotu przeciw. W jej opinii Polacy sami powinni oceni, czy s gotowi napowicenie kolejnych obszarw suwerennoci i celowe byoby przedueniedyskusji, ale Polska nie musi przedkada w tej sprawie adnych propozycji.

Brak zajcia jakiegokolwiek stanowiska przez pani minister uwidoczni si

w kilkanacie dni pniej (27-28 V) na nieocjalnym spotkaniu unijnychministrw spraw zagranicznych w opactwie Klosterneuburg k.Wiednia, ktre

zajmowao si przyszoci traktatu konstytucyjnego27.O pewnej uldze strona polska moga mwi po szczycie Rady Europejskiej,

ktry odby si 15-16 czerwca 2006 r. w Brukseli. W sprawie traktatu konsty-

tucyjnego uzgodniono, e w pierwszej poowie 2007 r., gdy pracami UE bd

kierowa Niemcy, przygotowany zostanie raport oceniajcy sytuacj. I na

jego podstawie w drugiej poowie 2008 r., gdy UE przewodzi bd Francuzi,

zostanie podjta ostateczna decyzja, a bdzie to ju po wyborach prezydenckich

we Francji i parlamentarnych w Holandii. Taka konkluzja szczytu zdejmo-

waa z polskiego rzdu presj szybkiego ratykowania traktatu i bya po mylipremiera Kazimierza Marcinkiewicza28.

Objcie steru rzdw w Polsce przez premiera Jarosawa Kaczyskiego

utrwalio stan pewnego zawieszenia w stosunkach polsko-niemieckich.

W exposwygoszonym 19 lipca 2006 r. nowy szef rzdu nie odnis si dorelacji polsko-niemieckich, ani sowem nie wspomnia te o Niemczech jako

o wanym ssiedzie Polski. Przyzna, e zasadniczym wyznacznikiem naszej

pozycji jest nasz udzia w Unii Europejskiej. Chcemy by w Unii Europejskiej,

to chc bardzo mocno podkreli, chcemy uczestniczy w tym wszystkim, coma przeama dzisiejszy kryzys w Unii Europejskiej. A wic w wysikach nad

znalezieniem nowego rozwizania podstawowego. Nie precyzujc, co rozu-mie pod tym pojciem, podkrela, e w ramach Unii Europejskiej musimyzachowa moliwo podejmowania wasnych decyzji, tak jak wiele krajwma tak moliwo w sprawach, ktre wi si z nasz specyczn sytuacjhistoryczn i geopolityczn (...) Bdziemy take zabiega, o tym ju raz m-

wiem, o to eby Polska zachowaa pen suwerenno w sprawach kulturyi obyczajw. Podkrelajc wag pomocy unijnej dla rozwoju i modernizacjikraju premier uzna, e ona si Polsce naley29.

Obserwujc polsk scen polityczn znany analityk berliski zwizany

z prestiow fundacj Wissenschaft und Politik Kai-Olaf Lang zauway,

e Polska w stosunkach z Niemcami przesza do polityki konfrontacyjnej

27 J. P a w l i c k i, Chcemy otwartego dialogu z Rosj. Rozmowa z minister spraw zagranicznychAnn Fotyg, Gazeta Wyborcza z 20 V 2006; t e n e, Narada eurokonstytucyjna ministrwspraw zagranicznych, ibidem, z 27 V 2006.

28 M. S t a b e n o w, Ein neuer EU-Vertrag?, ,,Frankfurter Allgemeine Zeitung z 17 VI 2006; K.N i k l e w i c z, Konstytucja UE w zamraarce, Gazeta Wyborcza z 17 VI 2006; EU-Gipfelerreicht Minimalziele, Frankfurter Rundschau z 17 VI 2006; D. W e i n g r t n e r, Merkelmuss kein Wunder vollbringen, Die Tageszeitung z 17 VI 2006; J. L e i t h u s e r, EU-Verfassung: Die Bergungsaktion beginnt, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 17 VI 2006.

29 Expos premiera Jarosawa Kaczyskiego. Kancelaria Prezesa Rady Ministrw. http://www.kprm.gov.pl/1433_18017.htm. Reakcje niemieckie: Th. R o s e r, Kaczynski blickt kaum berGrenze, Frankfurter Rundschau z 20 VII 2006; G. L e s s e r, ber Deutschland kein Wort,,,Die Tageszeitung z 20 VII 2006; Por. G. G n a u c k, Patriotische Mission, Die Welt z 12

VII 2006.


21/73



wsppracy. Zaznaczy, e Polska jest wanym ssiadem Niemiec, ale nie-

koniecznie musi by ich partnerem. Kierowanie si w polityce zagranicznej

wycznie interesami narodowymi doprowadzi na wasne yczenie do jej

marginalizacji w Unii Europejskiej, cho w interesie RFN nie ley separacja

tak wielkiego i wanego unijnego kraju30.Konstytucja nie bya przedmiotem rozmw premiera J. Kaczyskiego pod-

czas jego krtkiego pobytu w Berlinie 30 padziernika 2006 r., cho mediaspekuloway, e bdzie to jeden z waniejszych punktw obrad. Przysoniy j

kwestie zwizane z gazocigiem pnocnym i polsk ofert podpisania bilate-

ralnego ukadu o wzajemnym zrzeczeniu si powojennych roszcze31. Warto

jednak wspomnie, e kilka dni wczeniej (26 X) na Uniwersytecie Viadrinaminister spraw zagranicznych F.-W. Steinmeier uznajc, e polsko-niemieckie

stosunki wymagaj naprawy, wystpi z seri propozycji majcych oywi

bilateralna wspprac i wezwa Polsk do wsppracy z Niemcami podczas

ich przewodnictwa w UE w pierwszym proczu 2007 r., w tym zwaszczaw pracy nad konstytucj UE (Polska potrzebuje Europy, lecz take Europie

potrzebna jest Polska)32.

Niemcy niewtpliwie mieli wiadomo, e sam traktat konstytucyjnyposiada wiele wad. Nie mia on zwizoci dokumentu na wzr ameryka-skiej ustawy zasadniczej, a kompromisy, w ktrych si rodzi, rozdy jego

tre do grubego tomu, trudnego do zapamitania nawet przez specjalistw.Uwaali jednak, e nie mona lekceway faktu, e konstytucj w obecnym

ksztacie ratykowao 16 pastw unijnych. Przyznaa to zreszt kanclerzA. Merkel w wykadzie wygoszonym 22 wrzenia podczas konferencji

Fundacji Bertelsmanna w Berlinie. Przedstawiajc zasadnicze cele niemiec-kiej prezydencji, mwia o potrzebie przyjcia traktatu . Nie przedstawia

jednak adnych konkretnych propozycji, tumaczc, e delikatne zadanie

poszukiwania kompromisw wymaga wielkiej ostronoci. Stwierdzia,e istnieje alternatywa: rozpocz ca debat konstytucyjn od nowa po

rocznym okresie Denkpause, bd te z istniejcego traktatu wycignnajistotniejsze elementy (dos. Rosinenpicken) i je na nowo zredagowa.Za kluczowe uznaa pozostawienie w nowym traktacie Karty Praw Podsta-

wowych, zapisu o unijnych instytucjach, a zwaszcza o urzdzie ministra

spraw zagranicznych. Pani kanclerz bya zdania, i musi zosta opracowa-

ny skuteczny mechanizm podejmowania decyzji w UE w tych sprawach,ktre nale do wycznych kompetencji Unii. W jej opinii powinno si

silniej akcentowa wartoci, ktrymi Unia si kieruje, a przez to miaaby

30 K.-O. L a n g , Doppelspitze in Warschau, ,,SWP-Aktuell, Berlin, August 2006, s. 3.31 Distanz zwischen Deutschen und Polen bleibt, Der Tagesspiegel z 31 X 2006; P. J e n d r o s z-

c z y k, Merkel oferuje bezpieczestwo energetyczne, ale nie chce mwi o historii, Rzecz-pospolita z 31 X 2006; M. K a m a n n, Deutsch-polnischer Gipfel: Notwendiger Konikt,Die Welt z 2 XI 2006.

32 Polska i Niemcy, wsplne ksztatowanie Europy. Przemwienie Federalnego Ministra SprawZagranicznych dr. Franka-Waltera Steinmeiera z okazji inauguracji roku akademickiego naUniwersytecie Viadrina we Frankfurcie nad Odr w dniu 26.10.2006 roku (materia powiela-ny); Por. A.G., Auenpolitik: Steinmeier will Verhltnis zu Polen verbessern, Die Welt z 28

X 2006.


22/73


Bogdan Koszel

ona nabra wyrazistoci. Obiecaa, e propozycje niemieckie ogoszonezostan w specjalnej deklaracji berliskiej, podczas uroczystego szczytu

Rady Europejskiej w stolicy Niemiec 24-25 marca 2007 r. z okazji 50-lecia

podpisania traktatw rzymskich33.

Z najnowszymi pomysami Niemiec na reanimacj traktatu konstytucyjne-go prezydent L. Kaczyski zapozna si 5 grudnia podczas spotkania przywd-cw Trjkta Weimarskiego w Mettlach w Kraju Saary. Trjstronne rozmowy

z prezydentem J. Chirakiem i kanclerz A. Merkel praktycznie koncentroway

si wok pomocy obu partnerw Polski dla zniesienia rosyjskiego embargo

na eksport polskiego misa do Rosji, Wsplnej Polityki Zagranicznej, Bezpie-

czestwa i Obrony UE, bezpieczestwa energetycznego i polityki wschodniej.

Polski prezydent zadowolony z poparcia partnerw z Trjkta obieca, i Pol-

ska w drugiej poowie niemieckiej prezydencji przedstawi swoje oczekiwania

zwizane z ksztatem i przyszoci traktatu konstytucyjnego34.

Zgodnie z przyjt w Niemczech tradycj, 14 grudnia 2006 r. kanclerzA. Merkel zaprezentowaa przed niemieckim Bundestagiem cele i punkty ci-koci niemieckiego przewodnictwa w Unii Europejskiej w pierwszym proczu2007 r. i w szerszej perspektywie 18-miesicznej, wsppracy z nastpnymi

pastwami, ktre miay kierowa pracami Unii. W dokumencie zatytuowa-

nym Europa uda si wsplnie ju w czci pierwszej (Eine handlungsfhigeGemeinschaft die EU weiterentwickeln) wyraono przewiadczenie, e eu-ropejski traktat konstytucyjny stanowi widoczny postp w Europie zoriento-

wanej na wartoci i sprawy spoeczne, prawa czowieka, wzmacnia wsppracw obszarze wymiaru sprawiedliwoci i spraw wewntrznych. Podkrelono,

e dobrze rozdziela kompetencje wyczne UE od kompetencji dzielonychz pastwami czonkowskimi, wzmacnia rol parlamentw narodowych

w Unii i Wspln Polityk Zagraniczn i Bezpieczestwa i wreszcie czyni

Europ bardziej demokratyczn, sprawniejsz i skuteczniejsz w dziaaniu

oraz bardziej przejrzyst35.

W znacznie zmodykowanej formie i w bardziej emocjonalnym toniepropozycje Niemiec pani kanclerz przedstawia 17 stycznia 2007 r. na forum

Parlamentu Europejskiego. Uznaa, e stary kontynent potrzebuje traktatu

konstytucyjnego ze wzgldu na szybko zmieniajcy si wiat i Europ, a napodstawie istniejcych ukadw nie bdzie mona myle o dalszych poszerze-

niach. Podczas przemwienia widoczne byo, e szefowa rzdu niemieckiego

33 M. H o l l s t e i n, P. M l l e r, Barroso setzt auf Deutschland bei Rettung der EU-Verfassung,,,Die Welt z 23 IX 2006; P. J e n d r o s z c z y k, Merkel ju nie mwi o Bogu w europejskiejkonstytucji, Rzeczpospolita z 23 IX 2006.

34 P. J e n d r o s z c z y k, Radosny i konkretny Trjkt Weimarski, Rzeczpospolita z 6 XII2006; M. M a g i e r o w s k i, Najwaniejszy wierzchoek Trjkta Weimarskiego, ibidem;por. Trjkt Weimarski reaktywacja. Polska, Niemcy i Francja chc zacienia wspprac,Gazeta Wyborcza z 4 XII 2006.

35Europa gelingt gemeinsam. Prsidentschaftsprogramm.1. Januar-30. Juni 2007, http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/EU-P/EU-P.html;por. V. P e r t h e s, Deutsche EU-Prsidentschaft.Verantwortung fr das europische Interesse, w: V. Perthes, S. Mair (Hg.), Europische Auen-und Sicherheitspolitik. Aufgaben und Chancen der deutschen Ratsprsidentschaft, ,,SWP-

Studie, Berlin, September 2006.


23/73



postawia na szali autorytet swj i Niemiec, by w cigu procznego przewod-

nictwa w Unii uzyska znaczcy postp w pracach nad eurokonstytucj i co

najwaniejsze bez rozpoczynania caej dyskusji od pocztku. Jednoczeniewskazujc, e od Niemiec nie naley oczekiwa adnego cudu, staraa

si jednoczenie stworzy solidne podstawy do dalszych dziaa, rwniew innych obszarach (np. walka z godem i ndz, ochrona klimatu) podczas

prezydencji portugalskiej i soweskiej. Taka strategia odniosa sukces, gdy

tak koncepcj popary wszystkie gwne partie reprezentowane w Parlamencie

Europejskim36.

Jeszcze w styczniu 2007 r. prezydent L. Kaczyski mianowa lozofai politologa modszej generacji Marka Cichockiego i by wsppracownicz-

k Jacka Saryusza-Wolskiego w Urzdzie Komitetu Integracji Europejskiej

Ew Onieck-Tameck swoimi penomocnikami i emisariuszami w kwe-stii rokowa nad traktatem konstytucyjnym. 29 stycznia w M. Cichocki

i E. Oniecka-Tamecka w roli przysowiowych szerpw przybyli do Berlina,gdzie przeprowadzili poufne, utrzymane w tajemnicy rozmowy w Urzdzie

Kanclerskim.

Podczas pobytu w stolicy Irlandii w dniach 18-20 lutego 2007 r. polski

prezydent wygosi wykad w Narodowym Forum Europejskim.Wprawdziezauway mona byo ewolucj stanowiska Warszawy, gdy pado tak dla

eurokonstytucji, ale jednoczenie zostao ono obwarowane tak licznymizastrzeeniami, e efekt kocowy by raczej odwrotny od zamierzonego.

Prezydent L. Kaczyski domaga si do istotnych zmian, zapewni, epolskie wadze s entuzjastami UE, jednak Europa jest cigle Europ na-

rodw. Wskazywa, e traktat, gdyby zosta przyjty w obecnym ksztacie,mgby spowodowa, e Bruksela w pewnej przenoni bdzie podlegaaBerlinowi, czy Paryowi, a w mniejszym stopniu Warszawie, czy Dublinowi.

Nie widzia adnego kryzysu w dotychczasowym procesie podejmowania

decyzji w Unii i uzna j za sprawn w dziaaniu. Na konferencji prasowej

z premierem Bertie Ahernem stwierdzi, e Polska jest bardzo czua na

punkcieograniczania jej suwerennoci, ale gotowa jest na awce suweren-noci pastwowej nieco si przesun i ustpi miejsca Unii Europejskiej.W oglnej ocenie mimo warunkowego tak dla eurokonstytucji, prezydent

Kaczyski nie ukrywa w Dublinie, e jego zdaniem bez konstytucji mona

byoby si obej 37.Przed jubileuszowym spotkaniem przywdcw pastw unijnych w Berlinie,

kanclerz A. Merkel 16 marca 2007 r. przybya z nieliczn delegacj do Polski.

36 Rede der Bundeskanzlerin vor dem Europischen Parlament. 17.01.2007. Presse- und Infor-mationsamt der Bundesregierung. Pressemitteilung nr 20 http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/EU-P/EU-P.html; K. N i k l e w i c z, Wielka gra Merkel, Gazeta Wyborcza z 17 I 2007;por. K.-D. F r a n k e n b e r g e r, ,,Doppelt anstrengen: Von Deutschland wird viel erwartet,Frankfurter Allgemeine Zeitung z 2 I 2007; M. S t a b e n o w, Deutsche Ratsprsidentschaft.Merkel will EU-Verfassung retten, ibidem, z 17 I 2007; P. P i n z l e r, Europa: Zauber gesucht,,,Die Zeit z 4 I 2007; W. L o r e n z, Merkel: traktat tomus, Rzeczpospolita z 18 I 2007.

37 Prezydent w Dublinie:Tak dla traktatu UE, ale wymaga on zmian, Gazeta Wyborcza z 20 II2007; Polska mwi tak traktatowi konstytucyjnemu UE ze zmianami, ibidem, z 22 II 2007;

W. L o r e n z, Silny gos Polski w Unii, Rzeczpospolita z 21 II 2007.


24/73


Bogdan Koszel

Zamierzaa wysondowa wadze w kwestii nowych ustale konstytucyjnych

i upewni si, e nie bd one w najbliszym czasie prowadzi polityki ob-

strukcji niemieckich propozycji. Rozwiewaa obawy, e Unia Europejska

przeksztaci si w superpastwo, gdy wsplne dziaania nie bd kwestio-

nowa tosamoci narodowej. Jednoczenie wskazaa, e czas przemyle siskoczy i energicznie naley zabra si do pracy nad przyszym ksztatem

traktatu konstytucyjnego.38.

Rozmowy z prezydentem L. Kaczyskim kontynuowano w Juracie naHelu. Po wielu godzinach rozmw polski przywdca zgodzi si, by obecny

projekt eurokonstytucji by podstaw do rozmw o nowym traktacie. Co

wicej, zapewni, e Polska intensywnie wczy si w prace nad ukadem

i e pierwszych efektw naley si spodziewa ju w czerwcu 2007 r., cho

wczeniej wychodzono z zaoenia, e lepiej byoby napisa tekst od nowa.Jednoczenie nie pozostawi cienia wtpliwoci, e Polska nie zgodzi si na

umniejszenie swoich wpyww w Unii i nie zrezygnuje z nicejskiego sposobugosowania, cho jest otwarta na odpowiednie modykacje39.

Misterny scenariusz nakrelony przez Niemcw zakada przyjcie kon-cepcji nowego traktatu na czerwcowym szczycie Rady oraz dopracowanie

go podczas obrad Konferencji Midzyrzdowej za prezydencji portugalskiej

i wejcie w ycie dokumentu, gdy w 2009 r. bd ni kierowa Francuzi,przed wyborami do Parlamentu Europejskiego.

Zapowiadane przez Polsk od duszego czasu zoenie wasnych propo-

zycji w sprawie reformy traktatu konstytucyjnego nastpio w kocu marca

2007 r. i wizao si z urzeczywistnieniem koncepcji tzw. pierwiastka

kwadratowego. Zosta on wymylony w 1946 r. przez brytyjskiego matema-tyka i psychiatr Lionela Penrosea i w 2000 r. Szwecja zaproponowaa godo obliczania gosw w Radzie Unii Europejskiej. Przewodzcy wwczas

Unii Francuzi przeforsowali i utrzymali inny system, tzw. waenia gosw,

ale w styczniu 2004 r. fizycy i matematycy z Uniwersytetu Jagielloskiego

Karol yczkowski i Wojciech Somczyski powrcili do systemu pier-

wiastkowego. Ide przewodni tego rozwizania byoby obliczanie gosu

kadego kraju na podstawie pierwiastka kwadratowego z jego liczby lud-

noci . Zyska miay na tym kraje rednie: Polska, Hiszpania, Rumuniai Holandia. Straciyby najwiksze: Niemcy, Francja, Wochy i Wielka

Brytania. Polscy szerpowie, ktrzy przedstawili t propozycj otwarciemwili, e gdyby dyskusja nad tym rozwizaniem nie bya podjta, War-

38 K. K r o h n, Merkel warnt vor Spaltung Europas, ,,Der Tagesspiegel z 17 III 2007; Merkel inPolen. Friedenssignale neben Futritten, Frankfurter Rundschau z 16 III 2007; Merkel nazgod, ,,Gazeta Wyborcza z 17 III 2007; K. S c h u l l e r, Wir deuten die Geschichte nicht um,,,Frankfurter Allgemeine Zeitung z 17 III 2007; Die Bundeskanzlerin in Polen ,,Es wird keineUmdeutung der Geschichte geben, ,,Sddeutsche Zeitung z 16 III 2007;Merkel warnt voreiner Spaltung Europas, Die Welt z 16 III 2007; B. T. W i e l i s k i , Przyjazne sowa AngeliMerkel, ,,Gazeta Wyborcza z 17 III 2007.

39 Lepszy klimat po wizycie Merkel, Rzeczpospolita z 19 III 2007; J. P a w l i c k i, Zielone wiatoz Juraty dla eurokonstytucji, Gazeta Wyborcza z 19 III 2007; G. L e s s e r, Warschaus Politikder kleinen Schritte, ,,Die Tageszeitung z 19 III 2007; Polen-Besuch der Kanzlerin Merkelzieht positive Bilanz, ,,Sddeutsche Zeitung z 17 III 2007; G. A p p e n z e l l e r, Merkels

Polenreise. Das Frchten verlernen, ,,Der Tagesspiegel z 19 III 2007.


25/73



szawa ucieknie si do ostatecznoci i uyje weta w sprawie gosowaniatzw. podwjn wikszoci40.

Nie ulega wtpliwoci, e koncepcja pierwiastkowa bya bardziej sprawie-dliwa i lepiej oddawaa ducha unijnej solidarnoci sabszych z silniejszymi.

Nowy system korygowa pewn nierwnowag w Unii, jak wprowadzazarwno obowizujcy traktat nicejski faworyzujcy Polsk i Hiszpani

kosztem Niemiec, jak rwnie traktat konstytucyjny, dajc uprzywilejowan

pozycj czwrce pastw najwikszych, kosztem rednich wanie Polskii Hiszpanii. Odpowiada rwnie jednemu z artykuw eurokonstytucji

(I-45), ktry mwi o rwnym wpywie obywateli na decyzje przyjmowane

w Unii41. Podnosi mia wskanik efektywnoci podejmowania decyzjiw Unii z 13% (eurkonstytucja) do 15%. Przyznawali to zarwno politycy,

jak i eksperci unijni, w tym z Niemiec. Problem by w tym, e Polska wy-

stpia z t inicjatyw o wiele za pno. Gwnym celem podejmowanej

reformy gosowania w Unii byo maksymalne uproszczenie procedur, tak,by przecitny obywatel kraju czonkowskiego rozumia zasady podejmowa-

nia decyzji. Zasada podwjnej wikszo bya klarowna i prosta, natomiastmetoda pierwiastkowa odstraszaa i wprowadzaa dodatkowe komplikacje.

Niemcom zaleao, aby nie wszczyna dyskusji od pocztku, co znalazo

zrozumienie zdecydowanej wikszoci pastw unijnych. Zdaniem ekspertwpostulat tak zasadniczej zmiany w projekcie traktatu na tym etapie negocjacji

spowodowaby tylko eskalacj da innych pastw w rnych dziedzinach

i w zasadzie powrt do punktu wyjcia.

40 J. P a w l i c k i, Pierwiastek albo mier, Gazeta Wyborcza z 29 III 2007; t e n e,Polska grao gosy w UE, ibidem;W. L o r e n z, A. S o j e w s k a, Polska walczy o siln pozycj w UE,Rzeczpospolita z 30 III 2007.

41

Traktat ustanawiajcy Konstytucj dla Europy, op. cit., s. 34.


26/73


Bogdan Koszel

Wykres 2Rozdzia gosw w Radzie UE wg traktatu konstytucyjnego i polskiej propozycji

systemu pierwiastkowego

rdo: J. P a w l i c k i, Polska gra o gosy w UE, Gazeta Wyborcza z 29 III 2007, s. 9.

W poowie maja na poufnej konferencji w Urzdzie Kanclerskim w Berlinie

szerpowie przekazali przewodzcym Unii Niemcom pisemne uwagi rzdu

w kwestii eurokonstytucji na specjalnych 14-punktowych formularzach. Spo-

tkali si z nimi U. Corsepius i R. Silberberg. Polscy szerpowie M. Cichockii E. Oniecka-Tamecka ocjalnie przedstawili polskie postulaty, ale na tymetapie nie stay si one przedmiotem merytorycznej dyskusji.

Majc wiadomo istniejcego odosobnienia na unijnej arenie, Polskarozpocza batali o upowszechnienie wasnego pomysu i przekonanie do


27/73



mniejszych i rednich pastw. Ju wstpne sondae pokazay, e z wyjtkiemCzech na tak solidarno rednich krajw, ewentualnych benecjentw pol-skiego rozwizania, nie ma co liczy. Podczas krtkich polsko-niemieckich

konsultacji 17 czerwca kanclerz A. Merkel z prezydentem L. Kaczyskim,

w rzdowym orodku wypoczynkowym w Mesebergu w Brandenburgii, po-mimo dobrego klimatu rozmw, do przeomu jednak nie doszo. L. Kaczyskinadal broni koncepcji pierwiastka kwadratowego, a kanclerz Merkel przed-

stawiaa argumenty przemawiajce za utrzymaniem systemu tzw. podwjnej

wikszoci. Prezydent mia powtrzy, e pierwiastek ju jest z polskiej stronyustpstwem w stosunku do tego, co przewiduje obowizujcy obecnie traktat

nicejski. Podtrzyma wol rozwizania problemu gosowania ju na bruksel-

skim szczycie42.

Negatywny odzew na polskie propozycje w sprawie pierwiastka kwadra-

towego w 26 krajach unijnych spowodowa, e rzd polski stopniowo zacz

wycofywa si z nieustpliwie niegdy bronionych pozycji. Ju 11 czerwca napodstawie przeciekw z MSZ, Gazeta Wyborcza doniosa, e Polska pod-

trzymujc pierwiastkow retoryk gotowa jest do przyjcia innych rozwi-

za. W gr wchodzia propozycja wypracowana przez Berlin i skonsultowana

z Paryem, i ktra w zasadzie sprowadzaa si do krtkiej formuy Nicea za

pierwiastek. 19 czerwca polscy szerpowie przyznali, e system pierwiast-

kowy to nie jedyna opcja do zaakceptowania, ale musi zagwarantowa rwny

udzia wszystkich obywateli w podejmowaniu decyzji bez wzgldu na to,

z jakiego pastwa pochodz43.

Nie ulega wtpliwoci, e zasygnalizowana gotowo do kompromisuosabiaa polsk pozycj przetargow na szczycie (21-23 VI) w Brukseli,

poniewa unijni partnerzy byli wiadomi, e Warszawa nie majc szersze-go wsparcia, wetem si nie posuy. Po spotkaniu polskiego prezydenta

z A. Merkel, N. Sarkozym i prezydentem Litwy Valdasem Adamkusem zary-sowao si wstpne porozumienie, poniewa Polska odstpia od formuy pier-

wiastkowej i zaproponowaa przeduenie nicejskiego systemu gosowania do

roku 2020. Po kolejnej serii rozmw N. Sarkozyego, T. Blaira, K.-C. Junckerai J. L. Zapatero z polskim prezydentem i telefonicznych konsultacjach z Warsza-w nadesza zgoda premiera J. Kaczyskiego na przedstawione propozycje.

W pierwszych komentarzach po szczycie na czoo wybijay si sowa

o kompromisie. Pomimo krytyki ze strony Zielonych i liberaw, ktrzy uznali

brukselskie rozwizania za krok wstecz w stosunku do traktatu konstytucyj-

nego, wikszo niemieckich mediw uznaa szczyt za najwikszy sukces

42 EU-Verfassung. Keinen Schritt vorwrts, ,,Frankfurter Rundschau z 18 VI 2007; Vor dem EU-Gipfel in Brssel: Merkel fordert Kompromissbereitschaft, ,,Frankfurter Allgemeine Zeitungz 18 VI 2007; Merkel fordert Kaczynski zum Einlenken auf, Die Welt z 18 VI 2007.

43 J. P a w l i c k i, Pierwiastek? Cicho sza, Gazeta Wyborcza z 11 VI 2007; J. P a w l i c k i,K. N i k l e w i c z, Zamiast mierci Nicea, ibidem, z 19 VI 2007; J. P a w l i c k i, D. P s z cz -k o w s k a, Berlin nie idzie na zderzenie z Polsk, ibidem, z 20 VI 2007; K. S c h u l l e r, EU-Reform Polen bewegt sich, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 19 VI 2007; Polen schickt denVershnungszwilling, Die Welt z 20 VI 2007.


28/73


Bogdan Koszel

dyplomatyczny kanclerz A. Merkel44. W polskiej prasie sprzyjajcej rzdzcej

koalicji podkrelano z kolei wielkie zwycistwo prezydenta L. Kaczyskiego.Wprawdzie musia on pogrzeba pierwiastek, ale osign jeszcze wicej, bo

prolongat nicejskiego systemu gosowania45.

Po 36 godzinach niezwykle trudnych negocjacji unijni przywdcy uzgod-nili mandat negocjacyjny, na podstawie ktrego Konferencja Midzyrzdo-

wa zredagowa miaa nowy dokument traktat reformujcy zmieniajcyobowizujce traktaty z myl o zwikszeniu efektywnoci funkcjonowaniarozszerzonej Unii i umocnieniu jej legitymacji demokratycznej, jak rwnie

spjnoci jej dziaa zewntrznych. Zrezygnowano z koncepcji konstytucyjnej,polegajcej na uchyleniu wszystkich obowizujcych traktatw i zastpieniu

ich konstytucj. Wane jednak byo, e jej najistotniejsze postanowienia

(ok.75-80% zawartoci) miayby si znale w nowym traktacie. Traktat re-formujcy bdzie zawiera dwie zasadnicze klauzule zmieniajce odpowiednio

Traktat o Unii Europejskiej (TUE) oraz Traktat ustanawiajcy WsplnotEuropejsk (TWE).

Najwaniejsze postanowienia dotyczyy sposobu podejmowania decyzji.

Ostatecznie uzgodniono, e do 1 listopada 2014 r. bdzie obowizywa sys-

tem nicejski. Po tej dacie wejdzie w ycie zasada tzw. podwjnej wikszoci.Jednake przez pierwsze trzy lata, do 31 marca 2017 r. kade pastwo moe

zada, aby gosowanie odbyo si w systemie nicejskim. Dodatkowo

w latach 2014-2017 kilka pastw zgodnie z tzw. kompromisem z Joaniny

z 1994 r. mogo opni wejcie w ycie decyzji. Inne wane postanowie-nia dotyczyy zwikszenia obszarw (m.in. sprawy sdowe i policyjne),

w ktrych decyzje zapada bd wikszoci gosw. Od 2009 r. ustanowionymia by urzd prezydenta, wybieranego przez szefw pastw i rzdw kra-

jw czonkowskich. Bdzie on reprezentowa Uni Europejsk na zewntrz

i przewodniczy (na 2,5 roku) obradom Rady Europejskiej. Od 2014 r. zmia-

nie ulegnie skad Komisji Europejskiej. Zarzucona zostanie formua jeden

kraj-jeden komisarz na rzecz redukcji liczby komisarzy reprezentujcych

2/3 liczby pastw czonkowskich UE. W nowym traktacie mia znale sizapis o solidarnoci energetycznej, forsowany przez Polsk i Litw. Zgodniez postulatem Holandii wzmocniona bdzie rola parlamentw narodowych,

ktre bd mogy domaga si od Komisji Europejskiej ponownej analizy

kadego nowego aktu prawnego. Rwnie na jej yczenie przyjto formu,e pastwa kandydujce do czonkostwa w Unii musz bezwzgldnie prze-

strzega kryteriw przyjcia ustalonych w Kopenhadze w czerwcu 1993 r.

44 Lobeshymnen fr Angela Merkel. Zufriedene Kaczynskis, Die Welt z 24 VI 2007;M. W i n t e r, EU-Gipfel. Vorwrts am Nasenring, ,,Sddeutsche Zeitung z 24 VI 2007; EU-Gipfel: Wie Angela Merkel die Basta-Kanzlerin spielte, Der Spiegel z 23 VI 2007; Druck aufPolen: Merkels riskantes Pokerspiel, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 24 VI 2007; Daheimviel Lob fr Merkel - Kritik von der Opposition, Frankfurter Rundschau z 24 VI 2007.

45 SZCZYT UE: Horror, kompromis, horror, Rzeczpospolita z 23 VI 2007; por. Merkel: dobrykompromis z Polsk, Gazeta Wyborcza z 23 VI 2007; Szczyt napicia, ibidem, z 25 VI 2007;,,Polen hat praktisch alles erreicht, ,,Sddeutsche Zeitung z 24 VI 2007; Polnischer Triumphnach dramatischen Momenten, Frankfurter Rundschau z 24 VI 2007; B. K o s z e l, Der

bittere Sieg in Brssel, WeltTrends nr 56, Herbst 2007, s.190-191.


29/73



W kocu traktat miaby stwierdzi prawnie wicy charakter unijnej Karty

Praw Podstawowych (przy sprzeciwie Wielkiej Brytanii i zastrzeeniach Pol-

ski, co do niektrych jej fragmentw dotyczcych wasnego ksztatowania

polityki rodzinnej i obyczajowej).

Prezydencja portugalska otrzymaa zadanie przygotowania projektu tek-stu traktatu zgodnie z zapisami mandatu oraz do przedoenia tego projektu

konferencji midzyrzdowej niezwocznie po jej rozpoczciu. Konferencja

midzyrzdowa miaa zakoczy swoje prace moliwie najszybciej, a w ka-

dym przypadku przed kocem 2007 r., tak aby uzgodniony tekst traktatu mg

by ratykowany przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w czerwcu2009 r. Tym samym na nowych zasadach umoliwiona bdzie praca nowego

Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej46.

Krtko po szczycie polscy negocjatorzy uznali, e do ich najwikszych

osigni naley wprowadzenie do mandatu konferencji midzyrzdowej

zapisu o tzw. wzmocnionej Joaninie. Wedug sw prezydenta L. Kaczy-skiego przywdcy unijni mieli wyrazi zgod, aby po roku 2017 r. moliwe

byo odwleczenie i blokowanie podjtej decyzji o 2 lata, czyli w praktyce jej

pogrzebanie. Tymczasem, jak twierdzili urzdnicy w Brukseli, w mandacie

ze szczytu, na ktry zgodzili si prezydent i szefowa MSZ, zapisano tylko, e

po 2017 r. mechanizm z Joaniny pozwoli blokowa decyzje przez rozsdny

czas, pod ktrym rozumiano okres 2-3 miesicy47.

Portugalczycy, ktrzy 1 lipca 2007 r. objli w Unii prezydencj, starali si

tego tematu nie podejmowa. 23 lipca na spotkaniu ministrw spraw zagra-

nicznych przedstawiono pierwsz wersj traktatu, liczcego145 stron i ponad

300 artykuw, ktrego obrbk i redakcj poszczeglnych czci zajli sipniej eksperci i prawnicy z pastw czonkowskich. Zdaniem ekspertwKomisji Europejskiej denicja mechanizmu z Joaniny nie miaaby znale siw samym tekcie traktatu, ale w towarzyszcym mu protokole, cho Polskadomagaa si, by mechanizm z Joaniny zosta sprecyzowany i wpisany do

traktatu, a nie by przedmiotem odrbnej deklaracji. rda dyplomatycznepoday, e minister A. Fotyga zwrcia si o sprecyzowanie, co oznacza roz-

sdny czas, ale miaa nie mwi o ultimatum dwch lat48.

46

Rada Europejska w Brukseli 21-22 czerwca 2007 r. Konkluzje prezydencji i projekt mandatukonferencji midzyrzdowej, http://209.85.129.104 /search?q=cache: w3aK_0F_Osw J:europa.eu/ rapid/ Press ReleasesAction.do%3Freference%3DDOC/07/2%26format%3DPDF%26aged%3D0%26 language% 3DPL%26guiLanguage%3Den+Ustalenia+Rady+Europejskiej+z+23+czerwca+ 2007&hl =pl&ct=clnk&cd=5&gl=pl op; K. N i k le wi c z, Unia Europejskaidzie do remontu, Gazeta Wyborcza z 25 VI 2007; Was sich alles ndert, Der Tagesspiegelz 23 VI 2007; Darauf einigten sich die Regierungschefs, ,,Die Welt z 24 VI 2007; Nach demEU-Gipfel. Der Fahrplan steht, ,,Sddeutsche Zeitung z 24 VI 2007.

47 P. W r o s k i, Fotyga:Jeszcze wyedukujemy Europ, Gazeta Wyborcza z 29 VI 2007; Pre-mier: Zapis o Joaninie przez dwa lata w nowym traktacie UE, ibidem; Fotyga: dentelmeskaumowa ws. Joaniny, ibidem, z 28 VI 2007; Warschau will angeblich nachverhandeln, DerTagesspiegel 29 VI 2007; Polen will Kompromiss des EU-Gipfels nachverhandeln, Die Weltz 29 VI 2007.

48 Polska chce wpisania Joaniny, Gazeta Wyborcza z 23 VII 2007; K. N i k l e w ic z, Nie bdziesporu o Joanin?,ibidem, z 21 VI 2007; H. C r o l l y, Portugiesen brechen den Widerstand der

Polen, Die Welt z 23 VII 2007.


30/73


Bogdan Koszel

Pierwszej ocenie traktat poddany zosta na spotkaniu ministrw spraw

zagranicznych 7-8 wrzenia w portugalskim nadmorskim kurorcie Viana doCastelo. Przyjto tam, e ukad powinien by ostatecznie gotowy w padzier-niku tak, aby szefowie unijnych pastw i rzdw mogli go podpisa 18 i 19

padziernika 2007 r. w Lizbonie.Problem Joaniny powrci 12 padziernika na sze dni przed spo-

tkaniem Rady Europejskiej podczas krtkiej roboczej wizyty prezydenta

L. Kaczyskiego w Berlinie. Polski polityk sondowa moliwo wsparcia przezNiemcy polskiej propozycji wpisania mechanizmu z Joaniny do protokou

doczonego do nowego traktatu reformujcego. Kanclerz Merkel unikaa

jednak konkretw i przebieg wizyty ograniczya do niezbdnego minimum.

W ocjalnych wypowiedziach Niemcy nadal sprzeciwiali si polskiej propo-zycji wzmocnienia mechanizmu z Joaniny. Axel Schfer, rzecznik SPDds.zagranicznych owiadczy, e kwestia ta nie otrzyma mocy prawnie wicej

i za takim rozwizaniem opowiadaj si pozostae pastwa unijne. Liczonojednak na kompromis. Ponadto Polska otrzymaa zapewnienie, e moe

liczy na poparcie Niemiec w staraniach o uzyskanie stanowiska rzecznika

w Europejskim Trybunale Sprawiedliwoci. Nie widzieli oni natomiast mo-liwoci przyznania Polsce wikszej liczby eurodeputowanych, ni zakadayto rozwizania przyjte ju przez Parlament Europejski49.

W Lizbonie na szczycie Rady Europejskiej, po krtkich negocjacjach usta-lono kocowe zapisy uzgodnie traktatowych. Przywdcy pastw unijnych,

w duym stopniu dziki poparciu prezydenta N. Sarkozyego czciowo zgo-dzili si na propozycje Polski. Zgodzili si na spisanie odrbnego protokou,

ktry bdzie mia tak moc prawn jak traktat, ale wpisano do niego nie sammechanizm blokujcy, a jedynie zobowizanie, e nie zostanie on zmieniony

bez jednomylnej decyzji wszystkich pastw Unii. Mechanizm z Joaninypozosta natomiast nadal we wczeniej proponowanej deklaracji. Ta skom-plikowana konstrukcja deklaracja i protok miaa zadowoli wszystkiestrony. Prasa niemiecka uznaa go tylko za czciowy sukces Polski, poniewajak podkrelono, musiaa ona odstpi od wczeniejszego gwnego postulatuwpisania mechanizmu bezporednio do traktatu50.

Po zakoczeniu prezydencji portugalskiej rozpocz si proces ratykacjitraktatu lizboskiego w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej. W Polsce

PiS zapowiedziao, e traktatu w istniejcej formie nie przyjmie i rozpocztorokowania z PO w sprawie uzgodnienia warunkw ratykacji. Zrezygnowanoz idei referendum i uzgodniono z J. Kaczyskim, i rzd D. Tuska przyjmie

traktat reformujcy z protokoem brytyjskim (opt-out), ktry wyklucza w tym

49 A. M e i e r,An Polen soll es nicht liegen, ,,Der Tagesspiegel z 13 X 2007; W. S c h m i e s e, K.S c h u l l e r, Kaczynski in Berlin. Alles klar bis auf zwei, drei Fragen. Frankfurter AllgemeineZeitung z 13 X 2007; Lech Kaczyski rozmawia z Angel Merkel, Rzeczpospolita z 13 X2007.

50 EU einigt sich auf Reformvertrag, ,,Der Tagesspiegel z 19 X 2007; Reform: EU einigt sich aufVertrag von Lissabon, Frankfurter Allgemeine Zeitung z 19 X 2007; Hintergrund: Einigungber den ,,Ioannina-Mechanismus,Frankfurter Rundschau z 19 X 2007; EU-Staaten wollen

Polen entgegenkommen, ,,Die Welt z 19 X 2007; Die wichtigsten Bestimmungen, ibidem.


31/73



wypadku zastosowania Karty Praw Podstawowych w Polsce. PiS dodatkowo

dao gwarancji, e niektre przepisy traktatu (mechanizm z Joaniny, opt-outw sprawie Karty Praw Podstawowych) bd mogy by zniesione tylko za zgod

Sejmu i Senatu. Zastrzeenia te znalazy si w tekcie uchway, ktr Sejm

przyj 1 kwietnia 2008 r., przed ratykacj traktatu. Za wejciem traktatulizboskiego w ycie opowiedziao si 384 posw, przeciw byo 56, gwnie

z klubu PiS (m.in. Tadeusz Cymaski, Zbigniew Girzyski, Andrzej Dera

i Antoni Macierewicz, Anna Sobecka). 8 kwietnia stosunkiem gosw 74 do

17, przy wstrzymaniu si od gosu 6 osb, Senat przyj traktat lizboski51.

24 kwietnia 2008 r. Bundestagzdecydowan wikszoci gosw ratyko-wa traktat lizboski. Za jego przyjciem gosowali deputowani partii koali-

cyjnych i wikszoci opozycji. Przeciwko opowiedzieli si posowie Lewicy.515 deputowanych poparo ratykacj traktatu. Przeciw zagosowao 58 po-sw z Die Linke, a jej lider Lothar Bisky krytykowa traktat lizboski, uzna

za kopi w 90% odrzuconej konstytucji europejskiej. Lewica opowiedziaasi rwnie za zorganizowaniem referendum w sprawie ratykacji traktatu.Przewodniczcy SPDKurt Beck nazwa jednak niemiym akcentem nie-przyjcie Karty Praw Podstawowych przez Polsk i Wielk Brytani, cho

jego koleanka z tej samej partii Angelica Schwall-Dren gratulowaa Polsce

i Wgrom ratykacji traktatu w parlamentach.23 maja 2008 r. odbyo si gosowanie wBundesracie. Traktat lizboski

poparo 15 z 16 krajw zwizkowych Niemiec. Burmistrz Berlina Klaus

Wowereit (SPD) wstrzyma si od gosu. Byo to konsekwencj koniktuberliskiej SPD z partnerami koalicyjnymi - postkomunistyczn Lewic,

odrzucajc traktat lizboski jako przejaw neoliberalizmu i militaryzmu.Bezporednio po gosowaniu polityk bawarskiej chadecji (CSU) Peter Gau-weiler zaskary jednak nowy traktat do Trybunau Konstytucyjnego

w Karlsruhe, twierdzc, i dokument jest niedemokratyczny i osabia rol

parlamentw narodowych52.

Prezydent H. Khler zaaprobowa tre traktatu lizboskiego, ale - zgodniez wczeniejszymi zapowiedziami wstrzyma si z podpisaniem dokumen-tu ratykacyjnego do czasu orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego. Sprawajeszcze bardziej si skomplikowaa, gdy w styczniu 2009 r. do Trybunau

wpyna kolejna skarga na ratykacj traktatu lizboskiego, skierowana

przez byego szefa zarzdu koncernuThyssen AGDietera Spethmanna, byegoeuroposa z ramienia CSU, Franza Ludwiga grafa Stauffenberga, specjalistod spraw gospodarczych Joachima Starbatty i berliskiego profesora prawa

Markusa Kerbera. Zarzucili oni rzdowi, e ratykujc traktat lizboski, amiekonstytucj, stwarzajc zagroenie dla stabilnoci pienidza. Ich zdaniem,

51 Sejm za ratykacj traktatu lizboskiego, ,,Rzeczpospilita z 2 IV 2008; Sejm za ratykacjtraktatu lizboskiego,Dziennik z 1 IV 2008; Zob. Stenogram z 8 posiedzenia Senatu Rze-czypospolitej Polskiej VII kadencji 2 kwietnia 2008 r. ,http://www.senat.gov.pl/k7/ue/index.htm. Tekst uchway sejmowej: Rzeczpospolita z 2 IV 2008; Polnisches Parlament ratiziertEU-Reformvertrag, Die Welt z 1 IV 2008.

52 J. F a h r u n, Bundesrat: Die rot-rote Koalition pokert um den EU-Vertrag, Die Welt z 22 V

2009; Bundesrat za ratykacj Traktatu Lizboskiego, Gazeta Wyborcza z 23 V 2008.


32/73


Bogdan Koszel

przewidywania Trybunau Konstytucyjnego dotyczce integracji europejskiej

w wyroku z 1993 r. w sprawie traktatu z Maastricht, ktry w konsekwencji

zezwoli na wprowadzenie euro, okazay si faszywe. W UE istnieje cige

naruszanie Paktu Stabilnoci i Wzrostu, przekraczanie uprawnie przez

Komisj Europejsk i nieprzejrzysty jest rozkad podziau uprawnie53. Kuniezadowoleniu kanclerz A. Merkel caa procedura ulega zwoce, poniewa

obie skargi musiay by rozpatrywane odrbnie.

Powany kryzys w Unii Europejskiej ujawni si 12 czerwca 2008 r. kiedy

w wyniku referendum w Irlandii traktat zosta odrzucony (53,4% przeciw

i 46,7% za), a eurosceptyczny czeski prezydent Vaclav Klaus publicznie

owiadczy, e nie podpisze dokumentw ratykacyjnych. W zaistniaej sytu-acji usztywnio si stanowisko prezydenta L. Kaczyskiego, ktry wprawdziew debacie sejmowej nad ratykacj wypowiada si pozytywnie o traktacie,ale w kolejnych miesicach konsekwentnie utrzymywa, e naley uszanowa

wol Irlandczykw i nie zoy swojego podpisu pod dokumentem ratyka-cyjnym. W Niemczech spotkao si to z umiarkowan krytyk, gdy politycy

niemieccy mieli wiadomo pewnej niezrcznoci sytuacji, wynikajcejz niejasnoci wok ratykacji traktatu lizboskiego we wasnym kraju.

30 czerwca 2009 r. Federalny Trybuna Konstytucyjny w Karlsruhe wyda

werdykt, w ktrym orzek, e traktat z Lizbony jest zgodny z konstytucj nie-mieck. Jednoczenie doda, e niezbdne jest wzmocnienie roli parlamentunarodowego. Zgodnie z orzeczeniem Bundestag bdzie musia udziela kado-razowo zgody na wejcie prawa unijnego w ycie na terenie Niemiec, zwaszczaw zakresie prawa karnego czy misji zagranicznych Bundeswehry. Sdziowie

dali wyraz obawom, e postpujcy proces przejmowania kompetencji przezorgany UE ograniczy zakres suwerennoci Niemiec. Tym samym porednio tworzenie federacji pastw czonkowskich Unii Europejskiej byoby sprzecz-ne z Ustaw Zasadnicz RFN. Kwestie te miay by zapisane w nowelizacji

nowej ustawy kompetencyjnej jeszcze przed wyborami do Bundestagu. Doczasu zmiany przewidzianej ustawowo procedury akceptacji przez parlament

unijnych aktw prawnych prezydent H. Khler musia wstrzymywa si

z podpisaniem ustawy ratykacyjnej54.Zgodnie z wczeniejszymi zapowiedziami, cztery ustawy kompetencyj-

ne Bundestagprzyj 8 wrzenia 2009 r. Za ich przyjciem gosowao 446

deputowanych z koalicji rzdowej, Zielonych i FDP, dwch wstrzymao siod gosu, przeciw byo jedynie 46, gwnie z partii Lewicy. Jednake CSUw 14-p

b. koszel: polacy i niemcy w unii europejskiej (2004-2009). główne problemy i wyzwania

Documents