BARNAAMIJKA DEJINTA ISAGOO ADEEGSANAYA WARBAAHINTA

Karim H. Karim, PhD Mahmoud Eid, PhD

Boulou Ebanda de B’beri, PhD Oo loo gudbiyay

Settlement and Intergovernmental Affairs Directorate Ontario Region

Citizenship and Immigration Canada Toronto, Ontario

October 09, 2007

Waxaa af Soomaali u tarjumay Cabdulqaadir Cali

1

TUSMO Dulucda Guud 4 Hordhac 5 Ujeedada ugu weyn ee mashruuca 5 Shuruuda warbaahineed ee aqbaaraadka dejinta 5 Qaab Dhismeed Cilmi Baariseed 8 Doorashada goobaha cilmi baarista 8 Doorashada kooxaha soogalootiga 8 Wada hadaladii kooxda ahmiyadda saartay iyo waraysiyo qoto dheer 8 Dhisitaanka qaybaha lafa guraya 9 Kooxda cilmi baarista 9 Waxaa hoos ku taxan kooxda cilmi baarista oo dhamaystiran 10 Tababarid 12 Habka 13 Isku dubbarididda muunada la darsayo 13 Magaalada/Shaxda koox qowmiyadeed 14 Isticmaalka barnaamijka warbaahinta 15 Calaamadayn iyo Xog ururin 16 Baaritaan isticmaalaya SSPS 16 Natiijooyin tayo leh 16 Wadahadalada kooxaha ahmiyadda saartay 16

Himilooyinka wada hadalka kooxda ahmiyadda saartay 16 Ka qayb galayaasha wada hadalada ahmiyadda saaray da’dooda 18 Daqliga ka qayb galayaasha wada hadalada ahmiyadda saaray 19 Aqoonta ka qayb galayaasha wada hadalada ahmiyadda saaray 19 Sifooyinka ka qayb galayaasha 20 Maxsuulada 20

Waraysiyadii lala yeeshay Soosaarayaasha iyo Diyaariyayaasha 34

Himilooyinka waraysiyada 34 Cabirka lagu saleeyay doorashada la su’aalayaasha 34 Waraysiyadii soo saarayaasha iyo dubbaridayaasha 35 Qaabilaada la waraystayaasha 35 Liistada warbaahinta soosaarayaashooda / diyaariyayaashooda

la waraystay 36 Maxsuulada 38

Maxsuuladii xaqiiqo baarka 41 Guud ahaan (Idaacadahoo idil) 41

2

Qodobada warbaahinta la falanqeeyay – goobaha 41 Noocyada warbaahinta la falanqeeyay 42 Wadarta qodobada warbaahinta la falanqeeyay 43 Qodobada aqbaarta dejinta ee ku jira warbaahinta la falanqyeeyay 44 Nooca warbaahinta ee aqbaarta dejinta 45 Aqbaarta dejinta ee teknoolajiyada warbaahinta 47 Aqbaarta Dejinta, qowmiyadaha – warbaahintoo Idil 49

Teleefishin 51

Qodobada teleefishin ee la falanqeeyay – goobaha 51 Noocyada saldhigyada teleefishin ee la falanqeeyey 52 Liiska barnaamijyada TV la falanqeeyay 54

Bilaha qodobada teleefishinka la falanqeeyay 54 Maalmaha qodobada teleefishinka la falanqeeyay 52 Gelinka qodobada teleefishinka la falanqeeyay 55 Xubinta barnaamij TV qodobadiisa la falanqeeyay 56 Aqbaarta dejinta ku jira qodobada la falanqeeyay ee TV 57 Nooca Aqbaarta Dejinta ee laga helo Saldhigyada TV-ga 58 Aqbaarta Dejinta ee Qodobada La falanqeeyay ee ka baxa TV-ga, Marka loo eego Qowmiyadaha 60

Raadiye 62 Qodobada raadiyaha la falanqeeyay – goobaha 60 Noocyada saldhigyada raadiyaha la falanqeeyay 63 Liiska barnaamijyada raadiyaha la falanqeeyay 63 Bilaha qodobada raadiyaha la falanqeeyay 65 Maalmaha qodobada raadiyaha la falanqeeyay 65 Gelinka maalinta qodobada raadiyaha la falanqeeyay 66 Xubinta barnaamij raadiye qodobadiisa la falanqeeyay 67 Aqbaarta dejinta ee ku jira qodobada raadiyaha la falanqeeyay 68 Nooca aqbaarta dejinta saldhigga raadiyaha 69 Qodobada la falanqeeyay ee aqbaarta dejinta ee ka baxa raadiyaha, marka loo eego koox qomiyadeed 71

Wargaysyada 73 Qodobada wargays ee la falanqeeyay –goobaha 73 Noocyada wargaysyo ee la falanqeeyay 74 Liiska wargaysyada la falanqeeyay 74 Bilaha qodobada wargays la falanqeeyay 76 Maalmaha qodobada wargays la falanqeeyay 76 Meeshuu kaga yaalo wargayska qodobada aqbaarta dejinta 77 Qodobada wargays ee la falanqeyay 78 Aqbaarta dejinta ee ku jira qodobada wargays ee la falanqeeyay 79 Nooca aqbaarta dejinta ee wargays 80

3

Marka loo eego qowmiyadaha, aqbaarta djinta ku jira qodobada wargays ee la falaqeeyay 81

Shabakadda 83

Qodobada la falanqeeyay ee shabakadda – goobaha 83 Noocyada shabakadaha la falanqeeyay 84 Liiska shabakadaha la falanqeeyay 84 Bilaha qodobada shabakadda la falanqeeyay 85 Meesha laga helo xogta dejinta ee qodobada shabakadda 86 Qodobada shabakadda la falanqeeyay 87 Aqbaarta ku jira qodobada shabakaddaee la falanqeeyay 88 Aqbaarta dejinta ku jira qodobada shabakadda la falanqeeyay, marka loo eego koox qowmiyadeed 89

Farqiga u dhexeeya aqbaarta dejinta 90 Jiritaanka aqbaareed 90 Dhaqanka iyo Luqadda 91 Teknoolajiyada warbaahinta 91 U janjeerka Bahda Warbaahinta 92 Qodobada Dejinta ee Warbahinta ku jira 92

Warbaahinta Guud 92 Warbaahinta qowmiyadeed 92 Warbaahinta deriska 93

Talo soo jeedin 93 Maan ku haynta falsamida aqbaarta muhimka ah 93

Kala Duwanaanta 94 Baahida 94 Isticmaalid 95

Horumarinta ujeedada 95 Ka fikiritaanka Fidinta 96

Warbaahinta 96 La xiriirka warbaahinta 96 Suuragalnimada la xiriirta teknoolajiyada warbaahinta kala duwan 97 Suuragalnimada ilaha kale 100

Afkaar la soo jeediyay 100

4

DULUCDA GUUD

Mashruucan ku saabsan cabbaynta Dejinta ayadoo la adeegsanayo warbaahinta la falanqeeyay lagana soo doortay warbaahinta guud, kuwa Qowmiyadeed iyo warbaahinta deriska ee Ottawa, GTA, Windsor iyo Sudbury. Waxaan baarnay mowduucyada ay soo saareen warbaahinta Qowmiyadeed ee Afqanistan, Afrikada Waqooyi, Carab, Kariibiyaan, Shiinaha, Hindiyaanka Waqooyi, Isbaanish, Soomaali, Taamil, Bortuqiis iyo qowmiyadaha Ruushka. Kooxda cilmi baarayaasha ayaa waxay darseen qaybaha TV-ga, Raadiyaha, Wargaysyada iyo shabakadaha iyadoo la tix raacayo aqbaarada dejinta ee ay xambaarsanaayeen qaybahan: Shaqada, Guriyaynta, Socdaalka, Jinsiyada, Howlaha sharciga, Waxbarashada, Caafimaadka, Wararka laga helay macmilka, Bulshada, Madadaalada iyo Siyaasadda. Falanqayn balaaran oo tiro leh ayaa lagu sameeyay xogta la ururiyay. Mashruucu waxa uu kaloo soo koobay fadhiyo kooxo laga soo xulay afartaas magaalo iyo waraysiyo qoto dheer oo lala yeeshay soosaarayaasha warbaahinta iyo kormeerayaasha. Waxaa la isla arkay in ay farqiyo badani u dhexeeyaan marka loo eego aqbaarta dejinta ee Ontario. Dadka soogalootiga ah way ku adag tahay in ay si dhib yaraan ah ku helaan waxyaabaha quseeya. Waxa iska hortaagay in ay helaanna waxaa ka mid ah dhinaca luqadda iyo dhaqanka ayna u sii dheertahay dhibaatada isticmaalka teknoolajiyooyinka warbaahinta. Warbaahinta guud, kuwa Qowmiyadeed iyo kuwa deriskaba waxa ay iyagana qaas ahaan u janjeeraan meelo khaas oo xadidaya caddaddka iyo noocyada aqbaarta dejinta ee ay si daayaan. Waxaan badnayn baa ay helaan Soogalootiga deggan derisyada aan lagu badnayn aqbaaraad ku habboon. Haddii la rabo in aqbaarta dejintu noqoto mid waxtar leh, waa in ay noqotaa mid la heli karo lana isku halayn karo. Asalkaba waa in qorshaha lagu daraa kala duwanaashaha soogalootiga, aqbaaraadka loo baahan yahay, iyo karaankooda la xiriira la soo bixitaanka aqbaaraadka ku haboon. Marka la diyaarinayo waa in qorshaha lagu daraa luqad, dhaqan, xaaladda meesha, baahida dejinta iyo waxa is hortaagi kara baahinteeda. Dadaalkaasu waa in uu sii xoogeeyaa warbaahinta guud si ay u wariso siyaasadda, warbaahinta Qowmiyadeedna ay tebiso aqbaarta isticmaalaha, guriyaynta iyo bulshada, warbaahinta deriskuna ha tebiso waxbarashada, madadaalada iyo bulshada. Waxaa ka mid noqon kara qorshayaasha la rabo in maskaxda lagu hayo marka mashruucyada tijaabada ah:

• Tarjumaada aqbaarta dejinta ee muhiimka ah. • Horumarinta warbaahinta Qowmiyadeed si ay si joogta ah u tebiso aqbaarta loo

baahan yahay. • In la kabo wargaysyada Qowmiyadeed. • Iyadoo la wakiilanayo waa in la adeegsado raadiyayaasha iyo TV-yada

Qowmiyadeed.

5

• In la sugaa in warbaahinta Qowmiyadeed ee magaalooyinka yaryar helaan aqbaarta dejinta.

• In la bilaabo wadahadal lala galayo warbaahinta guud si loo horumariyo aqbaarta ku haboon soogalootiga rugahooda.

• Waa in lagu xisaabtamaa qaybaha kala duwan ee dejinta quseeya marka la diyaarinayo.

• In la sii xoojiyaa warbaahinta jirta sida Settlement.org • In la isu soo ururiyo tusmo laga helo arrimaha dejinta ee muhiimka ah. • In la sameeyo buugag gacan qabsi ah oo loogu tala galay soogalootiga si uu ugu

suurto geliyo in ay dhaqsaba ka faa’idaystaan aqbaarta qusaysa.

6

HORUDHAC Ujeedada ugu wayn ee Mashruuca

1. In lagu caawiyo Waaxda Jinsiyadda iyo Socdaalka ee Kanada si ay u gaaraan go’anno ay u xogaal ogyihiin waxqabadka mashaariicda si loo soo gaarsiiyo mashaariicda dejinta iyadoo loogu soo gudbinayo warbaahinta;

2. In la darso barnaamijyada la xiriira dejinta ee hadda ka baxa warbaahinnada kala duwan ee kuwa guud iyo kuwa Asalka ee Ontario;

3. Si loo ogaado farqiga u dhexeeya sida hadda loo gudbiyo nuxurka warbaahinta dejinta; iyo

4. Talo u gudbin loo gudbiyo CIC.

Shuruuda warbaahineed ee aqbaaraadka dejinta Waxaa jira aqbaaro qaas ah oo ay soogalootigu ugu baahan yihiin si ay u dagaan, la qabsadaan una dhexgalaan bulshada Kanada iyadoo ujeedadu tahay in ay noqdaan kuwo isku filan isla markaana si buuxda uga qayb qaata arrimaha dhaqaalaha, bulshada, siyaasadda iyo dhaqamada nolosha Kanada. Qaybaha aqbaaraadka dejinta ee ku taxan shabakadda Setllement.org, shabakadda CIC soogalootiga Ontario, waxay kala yihiin: · Shaqada · Guriyayn · Socdaalka iyo jinsiyadda · Adeeg Sharci · Waxbarashada · Caafimaadka · Aqbaarta rukunka · Bulshada iyo madadaalada1

Qaar kale oo shabakadaha dowladda, khadka telefoonka 211 ee aqbaar siinta bulshada ee luqadaha kala duwan iyo maqaalka Sogalootiga Kanada ayaa iyana ah ilo kale oo laga helo aqbaarta dejinta. Soojeedinta qorshayaasha mashruucan ayaa waxa uu tilmaamay in warbaahinta guud iyo tan qowmiyadeedba ay si baaxad leh u isticmaaleen kooxo ka tirsan soogalootigu. Cilmi baaris hore ayaa muujisay jiritaanka arimaha ku saabsan isdhexgalka bulshada Kanada in la ogaaday in ay ilaa xad la taaban karo ay qaar ka mid ah wargaysyada Aasiyada Konfureed ee Kanada2, inkastoo arrimaha “dhulka hooyo” iyo waxyaabo dhaqanka qowmiyadeed ka hadlaa ay u muuqatay in ay u badnaayeen. 1 Settlement.org for Newcomers to Ontario. http://www.settlement.org. 2 Karim H. Karim, “Public Sphere and Public Sphericules: Civic Discourse in Ethic Media,” in S. Ferguson and L.R. Shade (Eds.), Civic Discourse and Cultural Politics in Canada (Westport, CT: Ablex, 2002), pp. 230-42 and Karim H. Karim., Ethnic Media and Integration: an Empirical Study of South Asian Media in Canada. Report for the Multiculralism Program, Canadian Heritage, 2002.

7

Iyadoo la tixraacayo “Nidaamka Warbaahinta ee Qowmiyadeed,” ee CRTC-da ee 1999kii – ayaa waxaa loo arkay baaritaankan in ay warbaahinta qowmiyadeed ahi yihiin kuwa “ku wajahan kuwa dhaqan ahaan iyo midab ahaanba ka soocan marka laga reebo cali beesteenka Kanada, ama kasoo jeeda Fransiiska iyo Jasiiradaha Ingiriiska.” Warbaahinta Qowmiyadeed ee Ontario waxa ay ka kooban tahay caalam si quman u sii fidiya. Maadaama aadan ruqsad uga baahnayn CRTC si aad u furato warbaahinta daabacaadda, Ontario waxaa ka furmay wargaysyo badan oo qowmiyadeed ah. Qaar ka mid ahi wey caan bexeen kuwana suuqa ayay durbaba ka baxaan - exeen waxaana sii bedelaya dabaacaado kale. Inkastoo uu gobolkanu leeyahay in gacan ku tiris ah oo wargaysyada Asalka maalinlaha ah, waxa ay u badan yihiin kuwo isbuuclayaal ah; qaar baa waxa ay soo baxaan labadii usbaacba mar ama bishiiba mar. Barnaamijyada raadiyaha Asalka ayaa waxa aad looga isticmaalaa konfurta Ontario iyo deegaanka Ottawa. Taasoo loo qaybiyo siyaabo kala duwan oo ay ka mid tahay u helitaanka waqti loo dhex geliyo jedwalka kuwa waawayn, ururada, iyo saldhigga dhulka ay jaamacaduhu ku fadhiyaan, sidoo kale warbaahinta Asalka ah e socota 24ka saac. Jiritaanka mowjado la is waydaarsado ayaa waxa uu suurto geliyey soo ifbixitaanka saldhigyo raadiyayaal ku baxa luqado dhowr ah oo aan ahayn Ingriis ama Fransiis. Waxaa kaloo gobolka badankii ka jira barnaamijyo teleefishin qowmiyadeed ah oo tayo iyo tiro kala duwan leh. Barnaamijyo TV oo Asal ah ayaa laga helaa saldhigyada teleefishinada bulshada iyo ka gadasho waqti ay ka gataan kannaalada deriska iyo kuwa qaranka, sidoo kale OMNI1 iyo OMNI2. Waxaa kaloo soo ifbaxay tobankii sano ee ugu dambeeyay kannaalo qowmiyadeed ah oo qaas ah oo laga soo tebiyo dayax gacmeedka iyo shaqada siliga korontada. Ben Viccari, oo ah suxufi caan ku ah warbaahinta qowmiyadeed ee Kanada, ayaa waxa uu caddeeyay in “Soogalootigu ka baran karaan warbaahinta qowmiyadeed dhaqanka Kanada, taariikhda, adeega bulshada iyo kuwa fara badan oo kale oo fahamsiin kara nasiibka gaar ahaaneed iyo mas’uuliyadaha asalka u ah jinsiyadda Kanada”.3 Hase yeeshee, warbaahinta qowmiyadeed uma soo wada bandhigaan aqbaarta noocaas ah akhristayaashooda ama dhagaystayaashooda: midba midka uu ka daabacad yar yahay ama soo saarid warlalin yar yahay, ayey ku sii yaraataa suurta galnimada fulinta arimaha la xiriira Kanada. Warbaahinta qowmiyadeed waxa ay isku taxluujisaa qancinta aqristayaashooda iyo dhagaystayaashooda yari aqbaarta qaaska ah ee ay u baahan yihiin ee aanay warbaahinta guud ka hadlin. Kuwa darsa aadanaha iyo hab dhaqankooda iyo aqoonyahanada isgaarsiinta u arkeen in warbaahinadan eey u muuqdaan iney u adeegaan laba ujeedadood oo liddi isku ah – ka gacan geysashada isku xirnaanshaha iyo ku sii dheganaanta dhaqanka iyo waliba ku caawimidda xubnaha kuwa laga tira badan yahay si ay u dhex galaan bulsha waynta. Halka ay qaar muraaqibiin ahi su’aal ka keeneen

3 Viccari, Ben. “Canada’s ethnic media.” Paper presented to the Media and Ethnicity Symposium, organized by Canadian Journalism Foundation and International Communication Forum, Mississauga, Ontario, Apri 1995.

8

hergelinta shaqadan dambe, in ay jiraan qaab u muuqda isdhexgalka warbaahinta qowmiyadeed ayaa waxaa ansaxiyay baaritaanno kale.4 QAAB DHISMEED CILMI BAARISEED Waxaa lama huraan noqotay in la alifo qaab dhismeed cilmi baaris daboolaya baahida mashruuca. Qaab dhismeedkan waxaa kiciyay isku darka cunsurada ay ku jiraan ulajeedooyinka laga leeyahay cilmi baaristan, kala dhig dhigga ay CIC kala dhig dhigtay aqbaarta dejinta, ka talo qaadashada Guddiga Talo bixinta mashruuca iyo kartida kooxda cilmi baarista. Doorashada goobaha cilmi baarista Doorashada loo doortay Mug waynta Toronto iyo Nawaaxigeeda, Ottawa, Windsor iyo Sudbury in ay noqdaan goobo baritaaneed ayaa loo sameeyay iyadoo lagu xisaabtamay in goobahaas Ontario ay leeyihiin soogalooti tiro badan, oo ku wada baahsan gobolka oo dhan iyo ka jiritaanka warbaahin qowmiyadeed. Doorashada kooxaha soogalootiga Si looga guuleysto cilladda baaritaanka warbaahinta soogalootiga tirada badan/kooxaha qowmiyadeed ee Ontario, muunadayn waxtar leh baa la qaaday. Doorashada kooxaha soogalootiga ah oo deggan meelo kala duwan ayaa la qabtay iyadoo lagu daray kooxaha tirada yar ee muuqda iyo kuwa asalkoodu yahay Yurub, ku hadla afafka ingiriiska iyo faransiiska, kooxaha ilaa hadda soo dhaweeya soogalootiga badan iyo kuwa yarba sidoo kale isku dhafka kuwa waligoodba lahaa warbaahinta Ontario (sida: Shiinaha) iyo kuwa machadyadooda warbaahineed goor dhow bilowday (sida: Somalida). Kooxaha la doortay waxa ay kala ahaayeen: Afqaanistaan, Afrikada Galbeed, Carabta, Kariibiyaanka, Shiinaha, Hisbanigga, Hindida Waqooyi, Soomaalida, Bortuqiiska, Ruushka iyo Tamiilka.5 Doorashadan kooxahan soogalootiga ahi oo warbaahintooda la doortay looguma talo gelin in ay soo saarto muunadayn “ka wada tarjumaya.” Waxa ay soo bandhigaysaa mid kooxaha soogalootiga Ontario laga hirgalin karo, nasiinayana daraasad lagu maamuli karo waqtiga xadidan ee loogu tala galay mashruuca. Baaritaanka la baaray warbaahinta kooxaha soogalootiga ayaa waxa ka soo baxay aqoon fara badan oo lagu fahmo dariiqyada aqbaarta dejinta lagu soo saaro, bandhigo isla markaana loogu qaybiyo warbaahinta qowmiyadeed ee Ontario. Sidoo kale waxa ay suurto gelisay fahamka isticmaalkooda la xiriira warbaahinta guud. 4 Bibliographical references available in Karim, “Public Sphere and Public Sphericules” cited above. 5 All these groups do not fit into the categorization of Statistics Canada; their construction had to reflect the cohesiveness of media use rather than the parameters of language, ethnicity or national origin.

9

Wada hadaladii kooxda ahmiyadda saartay iyo waraysiyo qoto dheer Wada hadalo ay ka qayb galeen koox admiyad gaar ah siiyay ayaa lala sameeyay soogalootiga afartaas magaalo deggan. Wadahadaladaasi ayaa waxa ay ka baaraan degeen baahidooda la xiriirta aqbaarta dejinta, siyaabaha ay hadda u helaan waxyaabahaas, iyo sida ay u arkaan farqiga u dhexeeya ujeedada dejinta; iyo doorbididooda ah qaabka iyo siyaabaha ay ku helaan aqbaarta. Waraysiyo qoto dheer ayaa lala yeeshay diyaariyayaasha warbaahinta wax daabaca iyo soo saarayaasha warlaliyayaasha iyo warbaahinta ku salaysan shabakadda. Waxaa laga waraystay khidad howleedkooda (rasmiga ah ama aan la cayimin) ee ku wajahan ku daritaanka la xiriira aqbaarta dejinta warbaahintooda, noocyada ay doorbidaan ee aqbaarta dejinta, iyo qaababka iyo hababka ay u gudbiyaan aqbaartaas; dhagaystayaasha ay bartilmaansadeen, jawaab celinta ay ka helaan aqristayaasha/dhagaystayaasha; qarashka kaga baxa soo saaritaanka la xiriira aqbaarta dejinta; saamiga xayaysiinta, cidda hadda ku maalgelisa, dhaqankoodii hore iyo sababta ay hadda uga tanaasuleen; iyo qorshooyinkooda mustaqbalka ee la xiriira soo saaritaanka iyo qaybinta aqbaarta dejinta. Dhisitaanka qaybaha lafa guraya Marka laga eego aragtida kala dhig dhiga warbaahinta ee cilmi baaristan iyo wada hadalka kooxaha ahmiyadda siiyay iyo waraysiyadaba, giddigood waxa ay tixraaceen xirmo ah qaybaha aqbaarta dejinta oo ay ka heleen shabakadda liistada CIC-da ee Settlement.org ku taxday. Si loo helo aqbaarada qaaska ah ee qaybaha kala duwan ay ka kooban yihiin dartood ayaa dib u habayn aan badnayn lagu sameeyay. Waxa ay kala ahaayeen: Shaqada Guriyayn Socdaalka Jinsiyadda Howlaha Sharciga Waxbarashada Caafimaadka Aqbaarta Rukunka Bulshada Madadaalada Siyaasadda Kuwa kale (qaybo ka soo haray si looga helo aqbaar dheeraad ah oo dejinta) Kooxda Cilmi baarista Maamulaha mashruuca iyo labo shaqada la wadaagay ayaa waxa ay isku duba rideen koox baarised. Waxaa qasab ahayd in uu ku jiro shaqsiyaad leh qibrado ay ku kala dhigdhigaan warbaahinta isla markaana aqoon u leh kooxaha kala duwan ee soogalootiga

10

Ontario iyo luqadaha ay ku hadlaan. Kooxda waxaa kaloo qasab ahayd in uu ku jiraa ka tirsane deggan meelaha afarta magaalo ee loo doortay baaritaanka. Koox dheeraad ah oo 14 baarayaal ah ayaa la isu keenay. Waxa ay ka koobnaaneey shaqsiyaad aqoon iyo qabiirnimo u leh lafa guridda warbaahinta. Kooxda ka tirsan dhamaantood waxa ay lahaayeen: Shahaadooyin jaamacadeed oo wadaxiriirka / daraasada warbaahinta ama daraasadda qowmiyadeed, garasho wanaagsan oo qaabka dejinta Ontario iyo garashada luqadaha marka lagu daro English iyo/ama Franch. Waxa ay kaloo aqoon u lahaayeen qaybaha kala duwan ee warbaahinta qowmiyaeed ee gobolka. Kooxda waxaa ku jiray shaqsiyad deggan Ottawa, GTA, Windsor iyo Sudbury, isla markaana aad bayna u yiqiineen kooxaha warbaahintooda la darsayay. Si kastaba ahaatee, jiro aan la filayn darted, cilmi baarihii darsayay Hindida Waqooyi warbaahinta ay fuliso ayaa qasab noqotay in uu ka tanaasulo mashruuca; sidaa darteed macluumadka warbaahinta Hindida waqooyi ma dhamaystirnayn isla markaana laguma dari karin maxsulada daraasadda. Waxaa hoos ku taxan kooxda cilmi baarista oo dhamaystiran Dr. Karim H. Karim. Maareeyaha mashruuca ahna hormuudka cilmi baarista. Waxa uu yahay Macalin jaamacadeed ahna Maamulaha Jaamacadda Carleton Iskuulkiisa Suxifiyadda iyo Isgaarsiinta. Dr. Karim waa aqoonyahan caalamka oo dhan looga bartay qowmiyadda iyo warbaahinta (ay ku jirto Warbaahinta Jaaliyadda London: Routledge, 2003), kasoo sameeyay cilmi baaris dheer oo dowladda iyo warbaahinta macmiishooda u baahnaa arrimahan isla markaana ku tababaray arday fara badan dhanka falanqaynta qowmiyadda iyo isgaarsiinta. Waxa uu maareeyay howlaha kuwa uu shaqada la wadaago iyo cilmi baarayaal fara badan, isla markaana hormuud ka ahaa doodihii kooxda ahmiyadda siisay ee Ottawa iyo GTA. Dr. Mahmoud Eid. Shaqo wadaag ahna habeeyaha mashruuca. Waa kaaliye barre sare oo Jaamacadda Ottawa ee waaxda isgaarsiinta isla markaana ah mid ku taqasusay naqshadaynta cilmi baarista. Waxa uu ka qayb qaatay daraasad fara badan oo la xiriirta warbaahinta, oo uu ku jiro mashruuc aad u wayn oo ka tarjumayay kala duwanaanshaha oo ay waday idaacadda CBC. Waxa kaloo uu si baaxad leh wax uga qoray arrimaha warbaahinta isla markaana ah soo saaraha taxanaha Pearson ee 2007 Hababka cilmi barista isgaarsiinta: AdeegsiyadaTirada iyo Tayada. Dr. Ciid badanaa waxa uu mas’uul ka ahaa naqshadaynta faahfaahinta tirada iyo tayada cilmi baarista, tababaridda cilmi baayayaasha sameeyay falanqaynta warbaahinta iyo soocitaanka axwaasha warbixinteeda. Waxa kale oo uu maareeyay howsha cilmi baarayaal faradan uuna hormuud u ahaa dooddii kooxda ahmiyadda siisay ee Windsor. Dr. Boulou Ebanda de B’beri. Shaqo wadaag iyo Cilmi baare. Waa kaaliye bare sare ee Jaamacadda Ottawa Waaxdeeda Isgaarsiinta ahna asaasihii laabka warbaahinta maqal iyo muuqaal ee barashada dhaqamada iyo bulshada. Waxa uu si aad ah wax ugu qoray warbaahinta waxa uuna leeyahay waaya aragnimo balaaran oo la xiriirta samaynta cilmi baarista arimaha socdaalka iyo qowmiyadda. Dr. B’beri waxa uu darsay warbaahinta mashruuca ee luqadda Ingriiska iyo Faransiiska ee kuwa guud iyo tan deriska, isla

11

markaana maareeyay shaqada cilmi baarayaal fara badan. Waxa kale oo uu hormuud ka ahaa dooddii kooxda ahmiyadda siisay ee Sudbury. Faiza Hirji: Waa musharaxad PhD ah oo qoraysa fikradeeda/doodeeda ku saabsan qowmiyadda iyo warbaahinta; waxay ka caawintay mashruuca dhinacca maamulka isla markaana samaysay cilmi baaris ku saabsan luqadda Ingiriiska iyo Faransiiska ee warbaahinta guud iyo tan deriska. Dr. Osee Kagma: Waxa uu ka haystaa PhD dhanka Isgaarsiinta isla markaana yahay kaaliye bare sare ee Waaxda La xiriirka bulshada ee Jaamacadda Sudbury. Waxa uu qabiir ku yahay jaaliyadaha Afrikaanka. Waxa uu ahaa kii lagala xiriirayay kooxda ku salaysneed Sudbury, ururinayay axwaasha una gudbinayay cilmi baarayaasha kale. Waxa kale oo uu caawiyay maamul ahaan kooxda ahmiyadda siisay ee Sudbury. Carmen Poole: Waxa ay ku haysataa MA barashada taariikhda Kanadiyaanka ka soo jeeda Afrika, waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen kooxihii Afrikaanka ahaa. Waxa ay ahayd tii laga xiriiri lahaa kooxda ku salaysan Windsor, uririsay axwaasha una gudbisay cilmi baarayaasha kale. Waxa ay ka caawimtay maamul ahaan kooxdii ahmiyadda siisay ee Windsor. Sagal Cali: Waxa ay haysataa BA ee dhanka Suxufiyadda ayna ku shaqaysay suxufinimo; waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed ee ay isticmaaleen soo galootiga Soomalida. Waxa ay ahayd kooxda cilmi baarista ku salaysan Toronto, uririsay axwaasha una gudbisay cilmi baarayaasha kale. Waxa kaloo ay ka caawimtay maamul ahaan kooxdii ahmiyadda siisay ee Toronto. Dr. Kirsten Kozolanka: Waxa ay haysataa PhD ee dhanka Isgaarsiinta isla markaana tahay kaaliye bare sare ee Jaamacadda Carleton Iskuulkiisa Suxufiyadda iyo Isgaarsiinta; waxa kale oo ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed ee ay isticmaaleen soo galootiga Ruushka. Marie-Jose Ferreira: Waxa ay haysataa PhD ee dhanka Isgaarsiinta isla markaana ka dhigtaa Jaamacadda Carleton Iskuulkiisa Suxufiyadda iyo Isgaarsiinta; Waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Bortuqiiska. Aliaa Dakroury: Oo ah musharax ka qoraysa doodeeda ku saabsan wada xiriirka iyo xuquuqda aadanaha; Waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Carabiga ku hadla. Ning Du: Oo ah musharax ka qoraysa doodeeda ku saabsan arimaha wada xiriirka Shiinaha. Waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Shiinaha.

12

Serge Elie Banyongen: Waxa uu haystaa MA dhanka Isgaarsiinta Waxa uu cilmi baaris ku sameeyay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Afrikada Galbeed. Margareth Cormier: Waxa ay haysataa MA dhanka Isgaarsiinta, Waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Kariibiyaanka. Maria Bernard: Waxa ay haysataa BA dhanka Isgaarsiinta isla markaana hadda ku howlan tahay qoritaanka doodeeda MA-ga ee dhanka isgaarsiinta, iyadoo baaraysa warbaahinta iyo arimaha qowmiyadeed; Waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Taamilka. Laila Yalda: Waxa ay haysataa BA dhanka Suxufiyadda isla markaana ku shaqaysay suxufinimo. Waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Afqaanka. Virginie Masana: Waxa ay haysataa BA dhanka Isgaarsiinta; Waxa ay cilmi baaris ku samaysay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Hisbaanigga. Huzefa Rashid: Waxa uu haystaa BA dhanka Isgaarsiinta; Waxa uu cilmi baaris ku sameeyay warbaahinta qowmiyadeed oo ay isticmaaleen soo galootiga Hindida Waqooyi. Tababarid Ku tiirsanaanshaha calaamad galiyaha Tababar taxadar iyo foojignaan leh ayaa la sameeyay si ay cilmi baarayaashu u aqoonsadaan hab maamuuska iyo lafaguritaanka qaabka uu u sicdo mashruuca. Waxaa lama huraan ahayd in dhammaan ka tirsanayaasha kooxda si cad u fahansan yihiin sida loo ogaan karo qaybaha dejinta ee lagu isticmaalay mashruuca. Calaamadeeyayaashu waxa ay daawadeen, dhagaysteen isla markaana aqristeen (si ku haboon) dhamaan waxa uu ka koobnaa barnaamij walba ama qodob si ay u go’aansadaan qodobada loo malaynayo in ay ku haboon yihiin ka hor inta aan la falanqayn. Qaybaha aqbaarta dejinta oo tifaftiran (eeg Appendix A) ayaa lagala hadlay baarayaasha si uu u jiro isfaham guud oo buuxa oo ka wada dhexeeya waxa uu ka koobnan karo warbaahinta la rabay in la darso isla markaana la calaamadeeyo. Si loo sugo saxnimada lagu doortay qaybaha aqbaarta dejinta, ayaa waxaa intixaan lagu sugayo ku tiirsanaanshaha calaamad geliyayaasha looga qaaday calaamadeeyayaasha mashruuc tijaabo ah oo lagu falanqeeyay warbahinta. Qodobka ah diyaarnimada iyo “kucelcelitaanka” ayaa qaas ahaan ah mid muhiim ah marka hal qof in ka badani ay ku jiraan calaamadaynta, maadaama ay jiri karto qatar xittaa haddii ay calaamadeeyayaasha giddigood ay ku dabaqayaan sida ay iyagu u fahmeen oo sharciga waafaqsan, waxaa jiri kara kala duwanaansho ah sida uu shaqsi

13

walba u fasirtay.6 Waxaa jira siyaabo fara badan oo suurtagal ah cilmi baarayaasha oo lagu cabiro karo isku halaynta calaamad geliyayaasha. “Dariiqa Holsti” ayaa si aad ah looga isticmaalo daraasadda warbaahinta iyo wada xiriirka.7

Mashruuc tijaabo Iyadoo ay qayb ka ahayd in si baaxad leh loo leyliyo intaan la bilaabin daraasadda, imtixaan Holsti ah ayaa la sameeyay si loo sugo in heer tira koob la qaadan karo oo ayiyadaya xeeladaha calaamadeeyayaasha. Laba imtixaan ayaa la qaaday kadib markii ay dhamaysteen laba tababar oo la xiriira calaamadaynta. Tijaabo ujeedada warbaahinta ayaa si taxadir ah loo doortay si loo xaqiijiyo in ay mowduucyo kala duwani oo ay ku jiraan noocyadoo idil (kuwa guud, qowmiyadeed, iyo deriska) and noocyada (teleefishin, raadiyo, wargaysyada iyo shabakadaha) warbaahineed. Calaamadeeyayaasha oo idili waxa ay falanqeeyeen muunad isku mid ah si loo tijaabiyo heshiiskooda wadaagiseed oo ay tixgelinayaan qodobada aqbaarta dejinta. Tilmaan bixinno iyo sharaxaadyo tilmaamaya qodobada aqbaarta dejinta ayaa tababaradii lagu siiyay calaamadeeyayaasha. Imtixaan kalsoonida sharci galiyaha la sameeyay tababarka koowaad dabadii ayaa waxa uu tusay natiijo ka hooseysa heerka laga filayay kaasoo ka dhashay kala duwaanaanshaha cilmi baarayaasha fahamkooda la xiriira qaybaha kala duwan ee aqbaareed. Sidaa darteed, tababar kale ayaa lama huraan noqotay in la sameeyo iyadoo loo qasdinayo calaamadeeyayaasha tusmo lagawada siman yahay kuna caawima si ay uga go’aansadaan si iswaafaqsanaan ah u tusi kara noocyada aqbaarta dejinta saxa ah. _____________ 6 David Deacon et al., Researching Communications: A Practical Guide to Methods in Media and Cultural Analysis (New York: Oxford Universtity Press, 1999), p.128. 7 O.R Holsti, Content Analysis for the Social Sciences and Humanities (Reading, MA: Addison Wesley Publication Company, 1969). HABKA Waxaa la sameeyay baarid nidaamsan oo aaladaha warbaahinta la xiraara. Tani waxa ay noo suurta gelisay in aan helno nidaam aan is bedelin oo lagu darso ujeedada laga soo ururiyey ilaha kala duwan ee ay darsayeen dhamaan xubnaha baarayaasha waxayna saamaxdey nidaam & hufnaan la isku isbarbardhigo xogta, taasoo ku hogaamisay soo saaritaanka natiijooyin lagu kalsoon yahay & dhiraandhirin. Isku dubbarididda muunada la darsayo Haddii laga soo qaado soo saaridda baaxadda weyn leh ee warbaahinta guud, doorashadooda la xiriirta dhismaha ikhtiyaarada kala duwan waxaa loogu tala galay iney u diyaariyaan aalado u saamaxay cilmibaaris dhaqan gal ah oo lagu sameeyo warbaahinta ay dowladdu maal geliso iyo kuwa gaarka ahba.

14

Dariiq aad loo dhayalsado ayaa ah waxa loogu yeero bulsho ama wargeyska deriska oo inta badan dadka rugahooda loogu geeyo si balaaranna loo akhristo. Barnaamijyo radiyo iyo teleefishin ka baxa saldhigyo kala duwan oo bulshada ah ayaa iyana lagu daray qaybtan warbaahineed. (Si looga badbaado jahawareer la xiriira warbaahinta qowmiyadeed ee bulshooyinkaas, ayaa waxaa warbaahintaas loogu tilmaanay “Warbaahinta deriska” warbixintan) Warbaahinta guud, Qowmiyadeed iyo kan deriska xubno ka tirsan ayaa waxaa loo doortay in la darso iyadoo loo feejigan yahay kuwa ay u badan tahay in ay ka hadlaan howlaha aqbaaraadka dejinta ku saabsan. Waxaa muhiim ahayd in lagu daro tiro warbaahinta guud oo luqadda faransiiska ah muunada daraasadan, sababtoo ah degganaanshaha wax ku oolka ah ee soogalooti ku hadla luqadda Fransiiska ee deggan Ontario.

Magaalada/Shaxda Koox Qowmiyadeed

Ottawa GTA Windsor Sudbury Afqaani

Afrikada Galbeed

Carab

Karibiyaan

Shiine

Hindida Waqooyi

Hisbaanik

Soomaali

Taamil

Bortuqiis

Ruush

Naqshad ayaa la soo saaray bilowgii daraasadda si in si fudud la isugu abaabulo qaybaha kala duwan ee goobaha cilmibaaristu ka socoto (Ottawa, GTA, Windsor, iyo Sudbury) ee 11ka kooxaha qowmiyadeed ee la rabay in warbaahintooda la darso. Magaalada/Shaxda koox Qowmiyadeed ee kor ku xussan ayaa tusaya qorshada. Waxaa taa lagu sii daray cabir seddaxaad oo warbaahineed oo isagana la rabay in la falanqeeyo. - sanduuq walba waxaa la gelin lahaa:

15

• Hal barnaamij TV qowmiyadeed • Hal barnaamij radiyo qowmiyadeed • Hal wargays qowmiyadeed • Hal shabakad qowmiyadeed Iyadoo lagu soo celceliyey 44 goor shaxda gudaheeda, tani waxay keeneysaa in daraasadda warbaahinta 11ka kooxaha qowmiyadeed ee 4ta magaalo. Tirada wadarta warbaahinta qowmiyadeed ay baahiyaan ee la darsi rabo mashruuca ayaa ahaa 16 X 11= 176 Waxaa intaa u sii dheer, kuwa soo socda iyana waa laga darsi lahaa 4taa magaalaba: • Hal barnaamij TV midda guud • Hal barnaamij radiyo midda guud • Hal barnaamij wargays midda guud • Hal barnaamij TV deriska • Hal barnaamij radiyo deriska • Hal barnaamij wargays deriska Wadarta, ka kooban 24 (6X4) midda guud iyo deriska ay sii daayaan ayaa la darsay. Marka la eego warbaahinta guud iyo tan deriska: Seddax qodob oo wargays walba ah, seddax saacadood oo barnaamij radiyo ah iyo seddax saacadood oo barnaamij Teleefishin ah ayaa laga darsay magaalo kasta. Marka loo eego warbaahinta qowmiyadeed: seddax qodob oo wargays walba ah, seddax saacadood oo barnaamij radiyo ah, seddax saacadood oo barnaamij Teleefishin ah iyo seddax shabakadood – iyadoo ay ku xirnayd helitaankooda. – ayaa loo qorsheeyay doorashada koox walboo qowmiyadeed ee ku sugan afartaa magaalo. Waxaa la hormariyay warbaahinta gudaha ee afarta goobood ee baaristu ka socotay. Haddii aanu jirin wax warbaahin qowmiyadeed ah oo degmadaas ka socataa – sida badanaa ka dhici jirtay Ottawa, Windsor iyo Sudbury – waxaa lagu badali jiray GTA oo ay ku badan yihiin warbaahinta – Si kasta, bedelaadaasu ma badinaynin hore looga doortay GTA-da. Doorashada aqbaaraadka warbaahinta ayaa waxaa loo kala dheereeyay si uu wax yar u socdo loogana ilaaliyo carqaladeyn uu ku keeno arin wayn oo bulshada ama siyaadda ah oo ku soo kordhay wararka. Marka loo fiirsho warfaafinta maalinlaha ah iyo daabacaddadha, seddax isbuuc oo kala duwan ayaa loo doortay si loo falanqeeyo. Aqbaaraadka toddobaadlayaasha iyo kuwa bishiiba mar soo baxa, waxaa loo qoondeeyay seddax biloood. Khidadaas laguma dabaqin shabakadaha iyagoon xilli u go’ani jirin darteed. Isticmaalka barnaamijka warbaahinta Dalbashada wargaysyada iyo barnaamijyada qaaska ah ee Teleefishin ee ay daraasaddu ku socotay mashruuca ayaa la dalbay marka ay dantu qasabto. Maadaama ay warbaahinta qowmiyadeed laga heli karay badankood meelaha mushtarka qowmiyadeed, waxa ay

16

cilmi baarislayaashu ka heleen goobahaas. Badankood barnaamijyada warbaahineed ee radiyaha meelaha kala duwan ee Ontario ka baxaa waxa laga dhagaysan karaa shabakadda. Kuwaasi waa la duubay si loo falanqeeyo. Barnaamijyada Teleefishinka ee goobaha kala duwan ee loo aqoonsaday si loo darso ayaa iyaguna la duubay. Wixii shabakada ku jirayna waa la daabacay, hadba sida loo baahday. Calaamadayn iyo Xog ururin Falanqeyn habaysan bay sameeyaeen cilmi baarayaashu iyagoo sinaba uga leexanayn calaamadaynta qaaska ah ee waraaqaha loo dorsayay TV, raadiyo, wargays iyo waxa laga helay shabakadda. (eeg Lifaaqa B). Aqbaarta laga wada helay calaamadaynta ayaa la wada geliyay xog ku salaysan si loo tira koobo oo loo falanqeeyo. Waraaqaha calaamadaynta waxa ay u suurta geliyeen cilmi baarislayaashu in ay geliyaan 14 shay oo kala duwan oo xog ah. Tani waxay ahayd markii ugu badnayd ee mashruuca howl si taxadar leh oo dhaqsa ah loo qabto. Baaritaan isticmaalaya SSPS Habka Xog gelinta, mashruuca cilmi baaristu waxa uu isticmaalay Xog Falanqaynta Tirakoobka Xirmada Cilmiga Bulshada oo ah barnaamij combuterku ku shaqeeyo oo tilmaanad aad u horreeya ah ka dib markii la dhameeyey xog ururinta. Tani waxa ay sahashay habka calaamadaynta ayna si toos ah gacan uga geysatay diyaarinta xogta tirakoobka la falanqeynayay. SPSS-ka ayaa si balaaran loogu isticmaalay mashruucan si uu u soo saaro loona qaybiyo shaxda soo noqnoqda ee ka soo baxa falanqaynta kala duwan oo idil, iyo midka ugu muhiimsan oo ah in lagu baadi goobo isjaritaanka jadwalada u dhexeeya oo muhiimka ah ee is gedgedinaya. NATIIJOOYIN TAYO LEH Waxaa mashruuca lagu isticmaalay laba nooc oo ah dariiqyada xaalka ama sida ay wax yihiin: Wada hadal koox ahmiyad saartay iyo waraysiyo qoto dheer. Dariiqyadaa waxa ay u suurto geliyeen cilmi baarislayaashu in ay helaan ifafaalo ah mowduucyada la darsayay ayagoo markaa si toos ah ula xiriirayay isticmaalayaasha iyo soosaarayaasha waxa ay wariyaan warbaahinta qowmiyadeed. Waxa ay bixiyeen aqbaar wax ku ool ah oo ku abbaaran la kulanka ujeedada mashruucan. Wadahadalka Kooxda Ahmiyadda Saartay Himilooyinka wada hadalka kooxda ahmiyadda saartay Wada hadalada kooxaha ahmiyadda saartay ayaa waxa ay u suurta gelisay cilmi baarayaasha in ay ka helaan ra’yiga shaqsiyaadka aan cid kale haysan ee saansaanka bulsho qaas ah. Aqbaarta noocan oo kale ahi waxa kordhinaysaa ilaha kale isla markaana la doon doono iyadoo la dhex gelayo si ka qayb galayaasha looga soo saaro waxyaabo

17

qaas ah oo aqoontooda ah. Xaraarada uu ku socday wada hadalka ayaa badanaa shaqsiyaadka ku dhiiri galinayay in ay keenaan aqbaar aanay bixin lahayn haddii ay ahaan lahayd oo kaliya mid ku kooban tira koob xadidan ama waraysi shaqsi shaqsi ah. Ka tirsanayaasha kooxda ahmiyadda gaarka ah siinaysaa waxaa loo baahan yahay in lagu soo doortaa si taxaddar ah lana hubiyaa in ay matali karaan bulshada isla markaana leeyihiin nooca aqoonta ay cilmi baarayaashu ay u baahan yihiin una dheer tahay rabitaan iyo awood ay ku gudbiyaan. Tirada kooxda ahmiyad siinta waa in aanay ka badnaan 10 ruux si loo xaqiijiyo in shaqsi walba oo ka tirsan kooxda uu helo waqti ku filan oo uu ku hadlo. Hadal qaybiyaha ayay shaqadiisa tahay in uu kooxda shucuurtooda kor u qaadaa hubiyaana in la sii wado mowduuca gacanta lagu hayay. Ahmiyadda qaaska ah ee loo qabtay wada hadalada kooxda ahmiyadda saartay ee mashruuca waxa ay ahayd in lagu dhiigi galiyo ka qayb qaatayaasha in ay siiyaan aqbaarta ku saabsan:

• Baahida aqbaarta dejinta ay u baahan yihiin iyaga iyo kuwa kale ee bulshadooda. • Siyaabaha ay hadda u helaan aqbaartaas • Sida ay u arkaan farqiga waxyaabaha ay ka kooban tahay dejinta. • Nooca iyo qaababka ay u doorbidaan helitaanka aqbaarta

Tani waxa ay iyaduna ahayd fursad lagu ogaado waxyaabo dheeraad ah oo khuseeya warbaahinta ee meelihii kal duwanaa ee cilmi baarista lagu qabtay.

18

19

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Diiday

$10,000 - <40,000

$40,000 - <75,000

$75,000 - <100,000

$100,000 Iyo ka kor

8.8%

32.4%

38.2%

8.8%

11.8%

Daqliga Ka qayb galayaasha Wadahadalada Ahmiyadda saaray

n = 34

23.5%

32.4%

44.1%

Dugsi Sare

Jaamacad dhigta

Jaamacad ka qalin jabiyay

Aqoonta Ka qayb galayaasha Wada Hadalada Ahmiyadda saaray

n = 34

20

Sifooyinka ka qayb galayaasha Ka qayb galayaasha waxaa ku jiray 10 koox qowmiyadeed ee warbaahintooda la baaray. Wadar ah 34 ruux ayaa ka qayb galay kulanadaas. 50% waxa ay ahaayeen rag iyo 50% oo dumar ah. Ka soo qayb galayaasha da’ ahaan si fiican baa loo qaybiyay 18 ilaa 59, sidoo kale daqliga reerka. Halka matalaada dadka waxbarashada heerar kal duwan kala lahaa, waxa ay u badnaayeen kuwa jaamacado dhigtay. Maxsuullada Fadhiyada kooxda ahmiyadda siiyay oo dhan waxaa la qabtay Maarso 2007 inta aanan la falanqayn waxa ay warbaahinta ka kooban tahay. Waxaa lagu qabtay meelaha wax lagu barto si loo dareensiiyo ka qayb galayaasha dhabnimada kulanada la xiriirta cilmi baarista. Inta uusan bilaaban wada hadalka, hadal qaybiyaha fadhi walba waxa uu u sharxay qaabka mashruuca ka qayb galayaasha isla markaana iyaga u sheegay in kulanno la mid ahi ay ka qabsoomayaan magaalooyin kale. Waxaa lagu adkeeyey sirnimada ka qayb galkooda, waxaana lagu dhiri geliyay in ay maskaxdooda si xur ah uga hadlaan fikradaha ay ka qabaan arimaha kala duwan ee laga hadli rabo. Ka qayb galayaasha waxaa lagu aqbaar geliyay qaybaha kala duwan ee dejinta loo isticmaalay mashruucan. Kulan walba waxa uu socday malaha 2 saacadood, waxaana ka soo baxay aqbaar fara badan. Waxaa jiray jawaabo badan oo isku mid ahaa oo ay bixiyeen shaqsiyaad kala joogay magaalooyinka kala duwan iyo giddigood kooxaha qowmiyadeed; Si kastaba, waxaa kaloo jiray waxyaabo ay ku kal duwanaayeen. Qof baa waxaa laga soo wariyay in uu yiri warbaahinta qomiyadeed waxa laga helaa badanaa dhaqanka iyo “waxa ay ka helaan kooxda qowmiyadeed,” laakiinse ma bixiyaan aqbaar ku filan “oo wixii aad ku meel mari lahayd ah.” Shaqsi kale ayaa isna yiri “warbaahinta ayay mas’uuliyadeedu tahay in ay soogalootiga u soo gudbiyaan aqbaaraad badan ee suurta gal ah.” Ka qayb galayashu waxa ay aad u ifiyeen kuna celceliyeen muhiimadda isla socodka shaqsiyeed iyo aqbaaraadka ay afka isaga gudbiyaan ee sida loola qabsado Kanada. Waxaa jiray khibrado badan oo aad u balaaran, oo xitaa ka dhexeeyay kuwa haajiray qiyaas ahaan waqti isku mid ah. Baahida aqbaarta Ka tirsanaayaasha kooxda ahmiyadda saartay ayaa waxa ay ka hadleen waxyaabo dhawr ah oo gaar u ah aqbaarta dejinta. Kuwaas waxaa ugu horreyay:

• Soogalootiga cusubi waxaa ugu dhib badan helitaanka aqbaarta ku saabsan shaqada iyo la macbilka bulshada Kanada marka aanay aqoon Ingiriis ku filan.

• Badanaa aqbaarta ay bixiyaan xayaysiista shaqadu “kuuma sheegto in loo baahan yahay waxbarasho dheeraad ah.”

• Bulshada badankeed cudurada maskaxda cuqdad xun ayay ka qabaan, sidaa darted warbaahintooda iyo ilaha kaleba ma ku deg degaan in ay ka hadlaan.

21

• Waxaa jirta baahi ah in la fahmo qodobo muhiim ah oo khuseeya waayeelka, badanka bulshooyinka dhaqan ahaan way ku adag tahay in ay waalidkood geeyaan guryaha hawlgabka.

• Dadka waxaa kaloo ku adag fahamka anfacyada OAS iyo CPP. • Iyadoo laga soo xigtay shaqsi ka mid ahaa kooxda ahmiyadda saartay ee Ottawa,

“Aqbaarta isticmaalaha ayaa ah arrinka ugu way nee u baahan in xoogga la saaro” (tusaale, halka laga heli karo badeeco iyo adeegyada).

Dhibaatooyinka iyo farqiga

• Luqadda ayaa laysa arkay in ay tahay carqalad dadka qaarkii iyo ka sii shishe,

waxaa muhiim ahayd heerarka kala duwan ee wax qoridda iyo aqriska. • “Cilladi waxa ay ahayd luqadda; mid kalana dhaqanka.” • Ka qayb galayaal dhawr ah ayaa sheegay in aqoon sare u lahaanshahoodu marka

loo eego helitaanka aqbaarta aanay qasab ahayn in ay ula soo baxaan bulshada inteeda kale; awood lagu jilciyo aqbaarta murugsan ayaa loo baahday.

• Qaar baa xusay awooda ay shabakadda dowladdu u caawin lahayd haddii laga dhigi lahaa mid dadka u fudud istcmaalkooda.

• Marka loo yimaado Aqbaarta dejinta, mushkilladda ugu way nee haysta soogalootiga in ay tahay aqoon la’aanta halka laga helo aqbaar saa’id ah oo ku saabsan waxyaabaha daruuriga ah (xaqqooda, mas’uuliyada saaraan, iwm.) Waxaa si fudud ugu xad gudba kuwa ka tirsan bulshadooda kuwaasoo uga been sheega sharciyada Kanada.

• Mid jawaab ka bixiyay ayaa waxa uu ku cawday marka la eego dhibka laga maro helitaanka aqbaarta dejinta, aqbaartan badankeed waa in loo baaraa si madax banana.

• Mid kale ayaa waxa ay tiri reerkoodu nasiib bay lahaayeen sababtoo ah aabaheed ayaa luqadda ingiriiska si fiican u yaqaanay haddi kale dhib bay ku noqon lahayd markay yimaadeen.

• , Dad badan, qaasatan waayeelka, ma jecla isticmaalka shabakadda in ay ka helaan aqbaarta; waxaa ay doorbidaan in ay u helaan fool ka fool.

• Caddadd aad u kooban oo aqbaarta dejinta ah ayaa laga helaa warbaahinta qowmiyadeed marka laga tago GTA.

• Marka loo eego ka qayb qaatayaasha Taamilka ee Ottawa, “Dadka badabkii waxa ay ku xiran yihiin warbaahin ku salaysan Toronto.”

• Kooxo soogalooti ah oo deggan Ottwa ayaa iyana ku xiran warbaahin qomiyadeedka Montreal.

• Kooxaha Windsor waxa ay ku xiaran yihiin warbaahinta Toronto iyo Detroit ilaa xad.

• Soogalootiga Sudbury aad waxa ay ugu xiaran yihiin warbaahinta GTA. • Dad aad u yar oo ka tirsanaa kooxaha ahmiyadda saartay ayaa maqlay ilaha sida

Settlement.org ama 211.ca. • Waxaa jiray qadar cabasho ah oo laga soo jeediyay ilaha aqbaareed ee ay

soodowladdu daadihiso. Waxaa kuwaas ka mid ahaa: ‐ Baahida ah in la wanaajiyo guud ahaan adeega macmiilka

22

‐ Waxaa jiray carqalad luqadda ah oo dadka aan Ingiriiska iyo Faransiiska ku hadlin; laba ka qayb galayaasha ka mid ah ayaa faaladan ka bixiyaySettlement.org.

‐ Aqbaarta maraca qaarkood isku si uma habaysna, mashkiladda la soo qaaday waxay ahayd marka uu shaqsi garaaco seddax goor oo uu helo seddax jawaabood oo kala duwan, kasoo keena jaha wareer iyo niyad jab.

‐ Gosidoyinka aaladaha is wadaa ma ahan kuwa wax caawiya, waxaan waadax noqon karin kal doorashada liiska taxan, waxa aad raadinaysaa aanu ku haboonayn ka doorashada liistada.

‐ Rabitaanka ba’an ee aad u qabto in aad shaqsi la hadasho ayaa ku jahawareerinaya gosidoyinka aaladaha is wada.

‐ Rabitaanka in aad garato shaqsiga aad la hadlayso si aad ama ula hadasha mar kale adigoo tixraacaya wixii aad isla meel dhigteen, ama si aad u sheegto ruuxa ku siiyay aqbaarta lagu siiyay.

‐ Sugitaanka dheer ee aad sugayso addega telefoon ee waaxda socdaalka – 15 -20 daqiiqo oo aad sugto.

• Marka uu hal qof sheegay in uu jiray xafiis aad u yar oo ku yiilay Sudbury “mid leh ilo xadidan iyo sacado yar oo uu furnaado, sidaa darteed, aan wax qabad fiican lahayn” jawaable kale ayaa yiri waa markii iigu horreysay ee aan maqlo jiritaanka xafiiska.

Teleefishin

• Ka qayqaatayaasha kooxda ahmiyadda saartay ayaa waxa ay tilmaameen in ay fiirsadeen isku dhaf ah barnaamijyo kuwa guud ee Kanada, kuwa qowmiyadeed iyo Teleefishinka dayax gacmeedka.

• Qaar badan oo ka qayb galayaasha ka mid ah ayaa sheegay barnaamij qowmiyadeed ka baxa OMNI, TVI iyo CITY TV.

• Waxaa jira faai’do wax ku ool ah marka loo fiiriyo barnaamijka Teleefishinka lagu sameeyo gudaha ee kooxaha qowmiyadeed ee Ottawa, Windsor iyo Sudbury. Tan badankeed waxaa u sabab ah sal xayaysiin aan wanaagsanayn mushtarada loo qoondeeyey iyaga.

• Xitaa Kanaalada qowmiyadeed ee loo gooyay ee ku baahsan Kanada uma muuqdo in uu isku taxluujiyo in uu yeesho barnaamijyo loogu talo galay bulshooyinka deggan magaaloyinka yar yar: ka qayb qaate Shiine ah ee Windsor ayaa waxa uu ku calaacalay “Fairchild TV in uu soo tebiyo wararka Hong Kong, Kantoniis, Mandariin, iyo wararka adduunka- ma jiraan wax ka hadlaya qaas ahaan Shiinaha Windsor deggan”

• Bulshad Bortuqiiska deggan Windsor ayaa u muuqday kaliyah kuwo hela TV “gudaha” waxa ka dhacay:: “Channel 11, Cogeco Cable, bandhig ka baaraan dega bulshada Bortuqiiska ee Koonfur Galbeedka Ontario gabi ahaan.

• Ka qayb qaatayaasha Taamilka Ottawa ayaa sheegay in “60-70% oo dadkooda ah in ay ka dalbadaan Rogers/Bell TV dijital ah oo waqti walba socda: Tamil Television (TVI) oo ku salaysan Toronto.”

23

• Marka laga reebo ku xirnaanshaha saldhigyada ku salaysan Toronto, waxaa jirta ku xirnaansho sii kordhaysa oo warlaliyayaasha ka soo baxa dhulka hooyo ama meelaha kale dalkooda ka baxsan joogaa, oo laga heli karo howlaha dayax gacmeedka. Aad bay u yar tahay in laga helaa aqbaarta dejinta ee quseeya Kanada barnaamijyada noocan oo kale ahi.

• Xitaa kanaalada qaaska ah ee ku salaysan Kanada sida Telelatino, shaqsi jawaabe ah ayaa ku tilmaamay in ay jireen “Fidiyow fara badan, aanay ku jirin aqbaarta (dejinta) – (kaliya) soap operas, (iyo) laga yaabee CNN oo Isbanish ah.”

• Si kastaba, jawaabe Bortuqiis ah ayaa xusay barnaamijka Gente da Nossa , oo laga soo laliyo dayax gacmeed, inuu keeno arrimaha dejinta sida waxbarashada, guriyaynta iyo howlaha sharciga.

• Sidoo kale, ka qayb qaate Afrikaan ah ayaa sheegay in BET (Black Entertainment Television, oo ah takhasus howl gal ka soo baxa USA) “ayaa mararka qaarkood (ka hadla) mowduucyo u soo gudbi kara Kanada; sida ka warqabka AIDS-ka iyo mowduucyada lagaga hadlo barnaamijyada diinta ee BET.”

• Ka qayb qaate ka soo jeeda Afqaanistaan ayaa yiri “70% dadka reer Afqaanistaan waa ay shaqeeyaan, waxaanu badanaa isticmaalnaa wararka TVga, Shabakadaha. TV-ga dayax gacmeedka … waxa uu sidaa warar maalin walba, wara ay sawiro la socdaan, sababtoo ah waxay runtii rabaan warar ka yimid dhulkii (oo ku baxa Bershiyaan)

• Wuxuu yiri waxa uu “raadinayay Shaqo laakiin Ingiriiskiisu ma fiicnayn.” Sida isaga laga soo xigtay, Afqaanistaan fara badan ayaa xoogaa luqad Ingiriiska ka bartay sida ay fiirsigiisa ugu naqnaqsanayeen telefiishinka (guud).

• Jawaabe kale oo isna ka socda afqaanistaan ayaa sheegay in uu jiray , si kastaba ha ahaatee, xoogaa barnaamijyo Afqaani ahi ka hadleen guriyaynta iyo shaqada

• Afghan Hindara, oo ah barnaamij ay hal abuureen dumar Afqani ah, ayaa si joogta ah u sharxa aqbaarta dejinta.

• Daawadayaasha Afqaanka ah ayaa ka heli kara aqbaarta iyadoo Inglish ku baxaysa barnaamijyo laga helo Hindara iyo Ghange barnaamijkooda.

• Shaqsi ka qayb gale ah oo ka socday Galbeedka afrika ayaa xusay in uusan waligii arkin xayaysiin ka baxda TV oo u sheegaya dadka in ay ka raadsadaan goob shabakadeed qaas ah haddii ay rabaan aqbaar ku saabsan mowduuca dejinta.

Raadiyaha

• Jawaab bixiyayaashu waxa ay tilmaameen in uu jiran kala doorasho badan oo barnaamijyada raadiyaha marka loo eego midka telefiishinka.

• Ka qayb galayaasha ka socday GTA – da ayaa sheegay barnaamijyo badan oo ka baxa saldhigyada CHIN, CIRB, CMR iyo CHKT.

24

• Banaamij qowmiyadeed ayaa ka baxa CHIN (Ottawa), CKCU iyo CHUO; Windsor waxaa ka baxa CJAM, iyo Sudbury – oo ugu doorasho yar – oo ka baxa CKLU.

• Waxaa jira xoogaa ku wareejin ka dhacaysay magaalooyinka yar yar, taasooy badanaa u wacnayd dhaqaalo darro iyo mucaamimo darro la xiriirta iskaa wax u qabso.

• Qaar badan oo ka socday Windsor ayaa ka cawday in jadwalka uu ku baxayay laga bedelay CJAM, kazoo ku dhaliyay in ay ka joogsadaan dhagaysiga barnaamijyadiisa. – Mushkiladaha waxaa ka mid ahaa iyadoo ay u qoondeeyeen waqtiyo aan ku habooyayn; tusaale ahaan kuwii ka socday Karibiyanka oo sheegay “Island Vibes, kazoo bixi jiray marka laga bilaabo 2 – 5 pm loo wareejiyay 12 – 2 am maalmaha Khamiista. Cid dhagaysataa ma jirto waxtiga uu boxo dartii.”

• Magaalooyinka yar yar, barnaamijyada xadidan waxaa shiiqiya musig iyo madadaalo kale, aqbaarta kaliya ee dijinta waxa ay noqon kartaa xaaladahaas oo kaledhacdooyinka bulshada / ama wararka bulshada.

• Jawaab bixiye Bortuqiis ah ayaa yiri waxa uu sii daayaa “Café`De Manha – kani waa bandhigga kaliya ee Windsor …musig ayuu u badan yahay, uu la socdo war bulshada gudaha haddii uu jiraba war bulsheed la rabo in l tabiyo..”

• Ka qayb galihii Carabta ayaa sheegay in barnaamijka bulshadiisa ee ka baxa CJAM in uu u badan yahay “Radiyo hadal furan, siyaasadda, diinta.”

• Waxaa jiray kala doorasho badan markii wabiga laga talaabo Detroit, WNZK 680 AM barnaamij af Carabi ku baxa ilaa 5 saacadood maalin walba, Ciraaq, Joordan, Falastiin, iwm. – Laakiinse ma jiro wax Kanada ku saabsan oo ku jiray.

• Ka qayb gale Ruush ah ayaa isna ku timaamay WNZK “oo dadka la socodsiisa Shaqadaoyinka soo baxa iyo aqbaarta waaxda socdaalka, laakiinse aanan waxba ka soo tabin wararka Windsor.”

• Bulshada Taamilka ee GTA-da aad ayaa loo dharjiyay. Waxa ay leeyihiin ugu yaraan 2 saldhig SCMO oo aan istaagin 24-ka saac, use baahan in la loogu sameeyo boosas radiye. Saldhigga ugu wayn ee hawada lala ee lacag la’aanta ee bulshada u shaqeeya waaCanadian Multicultural Radio (CMR) kasso barnaamijyadiisu ay 60% Taamil yihiin.

• Taamilka deggan meelaha kale waxay iyaguna mowjadda saaraan CMR oo khadka shabakadda ah, laakiinse ka qaybgale Ottawa ka socday waxa uu xusay in aanay wax dhamaystiarn aysan ahayd oo ay xambaarsaneyd.

• Barnaamijyo loogu tala galay kooxaha kale ee qowmiyadeed ayaa iyana ka baxa CMR.

• Barnaamijyo Bortuqiis ah ayaa ka baxa CHIN sidoo kale CIRB waxa ka baxa “ciyaaraha, dhacdooyinka bulshada, iwm. Labaduba waxa ay leeyihiin aqbaar saacadle ah iyo bandhigyo dalbasho ah oo badanaa ku saabsan aqbaarta dejinta.”

• Falanqeeye ka socday Afqaanistaan ayaa waxa uu xusay barnaamij ka baxa CHKT (Fairchild International) 1430 AM: “Tartaza – oo loogu tala galay dhallinyarta – waxa uu sii daayaa muusig waxa uuna ka hadlaa arrimaha socda, Sabnoon waxa uu leeyahay barnaamij toddobaadle ah oo ku saabsan degitaanka Kanada oo la macag baxay “Canada and Us”.

25

• Ka qayb gale Kariibiyaan ah ayaa xusay “Flow 93.5 – raadiyo magaalo – (kaasoo leh) bandhigyo fiidkii soo gala oo mararka qaar ka hadla arimaha dejinta.”

• Ka qayb gale Shiine ah ayaa yiri inkastoo saldhigyo badan oo GTA-da ah ay laliyaan barnaamijyo Shiine aha, Giddigood waa ay ka hadlaan (dejinta) qaybaheeda oo dhan marka laga reebo aqbaarta caafimaadka. Waxaa jira arrimo badan oo caafimaadka ku saabsan oo aan si fiican looga hadlin taasoo ay ugu wacan tahay kala duwanaanshaha dhaqanka (sida: is dilka, cudurada maskaxda, iwm.).”

• Ka jawaabe Hisbaanik ah ayaa xusay 1610 Voces Latinas (CHHA) – oo ah radiye Luqadda Isbaanishka oo sii daayaa waxyaabaha dhacdooyinka bulshada; waxa kaloo ay sii daysaa barnaamijyo ku baxa luqadaha aan ahayn Farnsiiska iyo Ingiriiska.

• Saldhigyada badankood waxa ay leeyihiin shabakado, ka soo qayb galayaal badan waxa ay noo sheegeen in ay ku heleen dariiqadan

Wargaysyada

• Sida warbaahinta kale, GTA ayaa ugu badnayd lahaanshaha wargaysyada

qowmiyadeed. • Ka qayb qaate Afqaani ah ee GTA, oo isaguba ahaa kii bilaabay wargaysyo ku

salaysan Ottawa iyo Toronto oo loogu tala galay bulshada Afqaanistaanka, ayaa yiri waxa uu xoogga saaray bulshada deggan Kanada waxa uuna badanaa ku dari jiray maqaalo ku saabsan dhacdooyinka iyo arrimaha dejinta. Wuxuu si ula kac ah uga reebay arimaha siyaasadda wararka “dhulka hooyo.” Waxa uu wax ku daabacaa seddax luqadood (laba luqadaha Afqaanka iyo Ingriis).

• Iyada oo la tixraacayo Afqaani kale oo wada hadalka ku jiray, kooxda waraaqahooda waxa ku jiray buu yiri aqbaar ah guriyaynta iyo shaqada, tanina waxa ay u badnayd in laga helo dhinca xayaysiinta.

• Wargayska Afqaniga ah la yiraa Ashian ayaa la sheegay in uu wax ka qoro qaybaha dejinta badankood.

• Maqaalka Share, oo loo aqoonsaday in uu yahay wargayska ugu wayn ee Karibiyaanka GTA, “ugama soo baxaan arimaha dejinta si joogta ah, laakiinse waxaa laga heli karaa mar mar qodob ku saabsan soogalootiga.”

• El Polular, oo ah maalinle ku soo baxa luqada Isbaanishka oo Toronto salkiisu yahay, “waxa uu jiray in ka badan 40 sano waana midka ugu wayn waddanka. Waxa uu leeyahay qayb u gaar ah Kanada iyo arrimaha dejinta.”

• Ulaga Thamilar iyo Muzhakkamm oo ah “wargaysyada Taamilka ee ugu wayn Toronto. Waxa ay ka qoraan mowduucyo kala duwan oo isugu jira howlaha shaqada ilaa wararka ka yiyaada Siirilanka. Waxa ay wax ka qoraan badankood qaybaha la taxay ee mashruuca.”

• Singtao iyo Mingpao “waa kuwa ugu wayn wargaysyada maalinlayaasha ah ee Toronto laga helo. Waxa ay wax ka qoraan in aqbaar ah oo dejinta ah, laakiinse uma badna sida wargaysyada yar yar. Waxaa kaloo jira wargaysyo lacag la’aan ah oo qora aqbaar bada oo dejinta. Wargaysyadanu sida caadada ah waxa ay soo kala

26

baxaan toddobaadkiiba iyo bishiiba mar soogalootiguna waa ay ka helaan. Waxaa laga helaa dukkaanada, maktabadaha, xarumaha bulshada.”

• Jaaliyado badan oo ku nool magaalooyinka kale ma helaan wax ay xayaysiiyaan oo ku filan oo kobciya wargays.

• Kooxaha qowmiyadeed badankood ee deggan Ottawa waxa ay ku xiran yihiin daabacaddadha ka soo baxa GTA am Montreal; qaar waxa ay leeyihiin dhex gelis Ottawa leedahay oo ay ku jiraan maqaalo iyo xayaysiisyo.

• Ka qayb qaatihii Shiinaha ahaa ee Windsor waxa uu yiri “wargaysyada badankood waxa ay ka yimaadaan Toronto; Windsor waxa ay leedahay wax aan badnayn, laakiinse badankood waa xayaysiis uun, mana laha wararka iyo arrimaha socda. Waxa kaloo ay ka qoraan wararka Shiinaha; waxaan saa u sii ridnayna Kanada.”

• Sankofa News ayaa wali laga soo saaraa Windsor, waxa uu ka qoraa wararka jaaliyadda Afrika/Kariibiyaan.

• Ka qayb qaatayaashii Karibiyaanka ee Windsor waxa ay sheegeen in uu “jirin wargays ay leeyihiin jaaliyadda Kariibiyaanka, oo u isticmaala Windsor Star wararka guud. Si kastaba ha ahaatee, waxa uu ku daray in ay Kaniisdaha jaaliyaddu soo saarto dhambaal mar mar soo saara xayaysiis gudeed ku saabsan howlaha jaaliyadda.

• Shaqsi Carab ah oo ka qayb qaatay wada hadalka Windsor ayaa yiri waxa uu soo saaray wargays, kasoo qoray “waraysiyo, aroosyo, dhimashooyin. Waxa uuna socday 2002 ilaa 2005, balse ku joogsaday maal gelin la’aan.”

• Jawaabe kale oo Carab ahaa ayaa sheegay in “in ay jiraan dhowr wargays oo iib ah oo laga helo dukaamada Carabta – laba ilaa seddax oo wargaysyo Carbeed ah oo ka soo baxa Montreal, laba ilaa seddax oo ka soo baxa Toronto, qaar ka soo baxa Maraykanka. Waxa ay ka hadlaan soogalootiga Carabta ah ee guud ahaan Kanada dega, laakiinse aan qaas ku ahayn Windsor.”

• Waxaa laga soo xigtay ka qayb qaate ka socday Bortuqiis ah ee Windsor, “Wargays yar oo Bortuqiis ah oo bilowday 17 – 18 sano horteed ayna maalgeliyeen oo ayna gudaha ka wadeen koox yar oo Bprtaqiis ah, ayaa socday laba sano kuna xirmay maal gelin la’aan.”

• “The Portuguese News, oo lagu daabaco London, Ontario, waxa ay ka hadashaa wararka jaaliyadda Bortuqiiska ee Koonfurta Galbeed Ontario. Magaalo kasta waxa ay leedahay wariye u soo tebiya diyaariyaha London.”

• Shaqsigii Ruushka ahaa ee ka qayb qaatay wada hadalka waxa uu sheegay”in aanu jirin wargays Ruush ah oo qorayay aqbaarta dejinta ee Windsor. Waxaa jira mid ka soo baxa Toronto, laakiinse waxa uu badanaa xoogga saaraa luqadda iyo fasiraada, intii uu wax ka qori lahaa arrimaha socda ama aqbaarta dejinta jaaliyadda.”

• Jawaabe Hisbaanik ah ee Ottawa ayaa yiri waxa aan suxufi ka ahaan jiray Mexico, isla markaana “ma aqristo wargayska luqadda Isbanishka ee Ottawa sababtoo ah waxa ay u qoran tahay si xun, aqbaarta ku taalaana ma ahan mid wax laga faa’idaysto.”

• Waxa uu ku sii socday in uu janjaeersado dhanka “Aqbaar ka timid Mexico City nafteeda.”

27

• Shaqsigii Karibiyaanka ahaa ee ka qayb qaatay wada hadalka waxa ay sheegay “Dumarka reer Jamiaca in ay wargaysyada ka soo helaan tima qurxiyayaasha.” Waxa ay tilmaantay wargayska The Gleaner oo ka soo baxa Kingston, Jamaica. Markii la waydiiyay in uu jiro wargaysyo ka soo baxa gudaha, waxba waa ay ka garan wayday.

• Kuwa badan oo ka mid ahaa kooxihii ahmiyadda saaray afartaas magaalo ayaa tilmaamay in ay jiraan tirooyin aad u badan oo xayaysiisyo ahi ay ku qornaayeen marka loo eego wargaysyada jaaliyadahooda.

• Waxaa jiray aragtiyo kala duwan oo waxtarka wargaysyada kuwa guud oo arimaha caawimaadda dejinta.

• Jawaabe Taamil ah ee GTA ayaa yiri warbaahinta guud in aanay ka hadlin socdaalka “ilaa iyo inta uu aqbaar xun oo jaaliyaddaada ku saabsan uu ka soo if baxo”

• Ka qayb galayaal badan ayaa yiri ma aysan jecleysan sida ay Toronto Sun uga soo tebiso soogalootiga.

• Ka qayb galayaashu faalo wanaagsan ayay ka bixiyeen Toronto Star. Ka qayb galyaasha ka socday GTA guud ahaan waxa ay yiraahdeen waxa ay dareensiisaa in ay ka mid yihiin qayb ka tirsan bah waynta bulshada Kanada sababtoo ah badanaa waxa ay ka hadashaa arrimaha soogalootiga – badanaana ugama hadasho sida xun.

• Qaar deggan Windsor ayaa xusay in ay u akhristaan The Windsor Star aqbaarta guud.

• Wargaysyada kuwa guud ee la carabaabay waxa ay ahaayeen: Northern Life, Le Voyaguer, The Sudbury Star.

Shabakadaha

• Waxaa jira shabakado noocyo badan oo u adeega kooxaha qowmiyadeed ee Ontario, oo ay ku jiraan kuwa ay soo saaraan warfaafinta iyo daabacadda sidoo kale mushtarka qowmiyadeed iyo ururada.

• Dad badan baa barnaamijyada kala soo baxa Shabakadda. • Shaqsi jawaabe Hisbaanik ah ayaa yiri ma aanu dhagaysan raadiye fara badan,

isla markaana aqbaarta oo dhanna uu ka helo Shabakadda. • Kuwa badan oo ka tirsanaa kooxda ahmiyadda saartay ayaa yiri shabakadda waxa

ay u isticmaalaan si ay xiriir ula yeeshaan dhulkooda hooyo iyo qurbooleyda; tusaale, waxaa naloo sheegay “Afqaanku in ay badanaa la tashadaan werinta Bershiyaanka ee shabakadda BBC-da.”

• Marka loo eego dhawaan ka qayb qaate Soomaali ah ee Toronto ayaa yiri ma aanu aqoon warbaahinta Soomaalida Kanada uuna isticmaali jiray shabakadda iyo TV dayax gacmeed si uu ula socdo wararka dhulkiisa hooyo.

• Ayadoo ay saas tahay, kuwa badan oo kale oo ka hadlay ayaa isticmaalayay shabakaddaha loo sameeyay in ay u adeegaan kooxaha qowmiyadeed ee Kanada.

• Shabakad Afqani ah oo Ottawa ku salaysan oo isku dayda in ay kordhiso dareenka waxa ka dhaca Afqanistaan iyo in ay ka helaan mucaawinimo Afqanistaanka ku nool Kanada. Waxa ay kaloo leedahay qayb ah soogalootiga.

28

• Shaqsi Kariibiyaan ah ee ka qayb qaatay wada hadalka ayaa ku tilmaamay goob “leh in badan oo aqbaarta loogu tala galay Karibiyaanka/Afrikaanka oo xambaarsan qodobada sida Shaqada, dhacdooyinka iwm.”

• Jawaab celiye Hisbaanik ah ayaa waxa uu ka hadlay albaab luqadda Isbaanishka oo leh “isku xireyaal ku xiran warbaahinta Kanada iyo waxaa kale oo ku jiray tarjummad (Isbaanish ah) aqbaarta dejinta oo dhanka dowladda.”

• Ka qayb qaate Taamil ah ayaa waxa uu tilmaamay shabakad “ka hadasha siyaasadda iyo xaaladda Siirilaanka; isla markaana leh xoogaa aqbaarta dejinta ah.”

• Jawaab celiye Ruush ah ayaa tiri marka ay qabto su’aalo ku saabsan nolosha Kanada waxa ay aadaa madasha shabakadda Ruushka ee Ottawa ku slaysan – “qor wixii su’aal ah eed qabto, dadka ayaa kuu soo jawaabaya.” Shabakaddu waxa kaloo ay leedahay “Xayaysiin badan oo dukaamada, caafimaadka, waxtar badan leh.”

• Shaqsi Carab ah oo dooda ka qayb qaatay oo ahaa arday ayaa yiri haddii uu raadinayo aqbaar qaas ah, sida waxbarashada iyo guriyaynta, iskuma halaynayo warbaahinta (caadiga ah) laakiinse uu ka raadsado shabakadaha qaaska ah ee jaamacaddadha.

• Ka qayb qaate Kariibiyaan ah ayaa xusay in haddii ay u baahato howlaha sharciga ama aqbaarta rukunka, waxa ay “sida ugu dhow in ay ka baarto shabakadda ama waydiiso asaxaabteeda.”

• Ka jawaabe Ruush ah ayaa sheegay in ay “aad u dhib fududahay inaad ka hesho aqbaar shabakadda, iska isticmaal Google wax allale iyo waxa aad u baahan tahay.”

• Kuwa badan oo ka tirsankooxda ahmiydda saartay ayaa dareemay in ay dhib yaraan ka dhex raadin karaan kuwa guud ilaha aqbaarta dejinta.

• Waxaa naloo sheegay in “www.211.ca iyo www.51.ca ay yihiin xog ururiyayaal laga heli karo ururada kugu caawin kara arrimaha dejinta.”

• Ka qatb qaate Hisbaanik ah ayaa yiri badanak aqbaarta la xiriirta dejinta in ay ka timid shabakadda dowladda.

• Badankood ka tirsanayaasha kooxda Ahmiyadda saartay ee Sudbury waxa ay u muuqatay in ay yaqaaneen jiritaanka www.cic.gc.ca laakiinse aanay aqoon u lahayn jiritaanka settlement.org.

• Shaqsi Carab ah oo dooda kaga qayb qaatay Sudbury ayaa yiri in uu si joogta u booqan jiaray shabakadda CIC “mararka qaarkood bal si aan u fiiriyo xafiisyo cusub oo la furay, laakiinse badanaa in aan arko halka uu marayo xaalka nuqulkayga degitaanka.”

• Hisbaanik kale oo isna ka tirsane kuwa dooda ka qayb qaatay ah oo ka shaqeysay xafiiska ardada ka socota waddamada adduunka ayaa tiri waxa ay ku baratay Settlement.org shaqadeedaas darteed.

• Kuwa badan oo deggan Windsor ayaa xusay isticmaalka boorarka farriimaha aqbaarta jaaliyadda iyo arrimaha sida gaari waddagga.

• Si kastaba, waxaa jiray mushkilado fara badan oo iyadana lag sii dayay iyada oo la isticmaalayo shabakadda.

29

• Dood ka qayb qaate u dhashay Arrikada Galbeed ee ka socday Windsor ayaa sheegay in uu ka fiirsado aqbaarta dejinta goobta shabakadda dowladda ee www.canada.ca – “kanu waa goob iska caam ah, waxa aad ka helaysaa wax yar oo aan ku tilmaami karo la fulinta baahida qaaska ah ee jaaliyadda Galbeedka afrika ee Windsor.” Sidoo kale ka qayb qaate Kariibiyaan ah “kama aanu war qabin ilo shabakadda ah oo loogu talo galay jaaliyddas oo ku salaysan Windsor” Shaqsi Carab ah oo dooda ka qayb qaatay isna waxa uu yiri “ settlement.org, waxaa laga helaa aqbaaro waxtar leh – laakiinse ma jiraan wax qaas ku ah jaaliyadda Windsor. Shabakadaha (Windsor) ee jiraa badankood waa xayaysiis mar walbana dhismo ayaa ku socda iyo diyaar ma ahan.”

• “Si aad u dhex galo shabakadda dowladda waa in aad lahaataa qabiirnimo qaas ah, waxa ay leeyihiin barnaamijyo aan caqli gal ahayn laakinse waa in aad akhrin taqaanaa labada sadder inta u dhaxaysa.”

• “Dowladda Kanada shabakadaheedu waa kuwo waxtar leh lakiinse waxa aad u baahan tahay ruux qabiirnimo fiican u leh sida loo fur furi lahaa.”

• “Anigu marar baan isticmaalaa shabakadaha laakiinse waa in aad awood u leedahay aqrinta labada sadar inta u dhaxaysa ama waxa aad u baahanaysaa in uu qof kuu sharxo.”

• Shabakaddu waa can laaiinse maxaa dhici haddaadan aqoon Ingiriis?” • Ka qayb qaate Bortuqiis ah oo kontanku u sii dhamaan rabo ayaa yiri in kasta oo

uu og yahay “in ay jiraan shabakado fara badan” ma uusan isticmaalin. • Dood ka qayb qaate u dhashay Galbeedka Africa ayaa tiri waxaa ayaqbaarta

badanaa ka heshaa asxaabteeda iyo qaraabadeeda, iyo in ay marar dhif ah isticmaasho shabakadda dowladda.

• Shabakada kuwa guud ee lagu xusay doodaha waxa ay ahaayeen Workopolis, iyo Jobbank.gc.ca

Ilaha kale ee aqbaarta dejinta

• Giddigood kooxaha ahmiyadda saaray, ka qayb galayaasha waxa ay ku nuux nuuxsadeen in reeraha iyo asaxaabtu ahaayeen ilaha koowaad ee aqbaarta dejinta, ka hor ilaha kale.

• Ururada jaaliyadaha, ururada, kaniisadaha, masaajiddada, dalaaliinta guryaha, iyo mushtarka qowmiyadeed (qaas ahaan dukaamada raashinka) ayaa ahaa ilaha waawayn ee kale. Waxa ay kaloo qaybiyaan dabacaddadha iyo waxyaabaha kale ee warbaahinta qowmiyadeed.

• Ururada ayaa ku ah wax aad ugu dheer jaaliyadaha Bortuqiiska. Dadka ayaa isu yimaada caadi ahaan si ay u ciyaaraan ciyaaraha kala duwan. Waxa kaloo ay u tahay caawimaad ay ugu gudbiyaan aqbaarta soogalootiga cusub oo ay halkaa afkaarta isku dhaafsadaan talana la isa siiyo.”

• “Xarunta jaaliyadda Carabta oo ay dowladdu maalgelisay ayaa bixiya mucaawimo la xiriira aqbaarta dejinta. Waxa ay samaysaa howlaha tarjumaadda, buuxinta foomamka, canshuurta daqliga, etc.”

• “Jaaliyadda Carabta ee Ottawa aad bay u wayn tahay sidaa darted waa la caawiayay.”

30

• Sudbury, mid mid ahaan ururada qowmiyadeed uma muuqdaan in ay leeyhiin sal xoogan oo isku dubaridan, xarumaha dhaqamo-badanka bulshada iyo wakiilada u adeega soogalootiga ayaa laga dhawajiyay in ay yihiin muhiim.

• Xafiisyada sharciga ee u adeega soogalootiga “bixiyaan aqbaar wax tar leh laakiinse aan badnayn.”

• Otawwa, jawaab celiye Bortuqiis ah ayaa xusay in “dadku waxa ay Khaxwada u aadan in ay ku kaftamaan, wararka ku helaan, arrimaha dhaqanka, dariiq lagu helo waxa ka socda jaaliyadda - (Luqadda Bortuqiiska) TV ayaa ka shidan xarumahaas oo idil.”

• Shaqsi Carab ah oo ka mid ahaa ka qayb qaatayaasha dooda ayaa faalo ka bixiyay “waxaa ka jira aqbaar la’aan wayn Sudbury,” laakiinse buu ku daray “soogalootigu waxa ay ka helaan xoogaa aqbaar ah marka ay soo galaanba xudduudda, dukumenti siiya aqbaar wax ku ool ah, sida helitaanka qareen ama daqtar.”

• Ottawa, jawaab celiye Carab ah oo timid iyadoo yar ayaa tiri “warbaahinta ma furfurnayn waagaas, sidaa darteed aabahay waxa uu isticmaali jiray Yellow iyo White Pages.”

• Waxa kale oo ay xustay, si kastaba, in “kuwaas aan wali si fiican u dhex gelin, kuma hadlaan Ingiriis, aad bay u adag tahay. Dariiqyada kale ee u furan iyaga waxaa ka mid ahaa Dukaanka cuntada Carbeed – Waxa ay warsan jireen aqbaarta kuwa ay kula kulmaan meelahaas.” Waxa ay kaloo xustay safaaradda Siiriya ee Ottawa iyana xaaladdan.

• Ottawa, Jawaabayaal kale oo dhawr ah ayaa xusay ku tiirsanaanta safaradaha waddamadooda u fadhiya Kanada.

• Shaqsi Hisbaanik ah oo ka mid ahaa ka qayb qaatayaasha dooda ayaa yiri safaaradda Mexico “waxa ay ku leedahay shabakaddooda qayb aqbaarta jaaliyadda Ottawa.”

• Si kastaba, shabakadda safaaraddu uma muuqan in ay lahayd aqbaar saa u sii badan ee magaalooyinka yar yar ee Ontario.

• In yar oo ka tirsanaa kooxda ahmiyadda saartay oo magaalooyinkoo idil ayaa maqlay aqbaarta beesha afaf – badanka 211 ee khadka teleefoonka ama The Newcomer Magazine.

• “Soogalootiga Shiinaha badankood waxa ay tagaan xafiiska dowladdu. Xafiiskan waxa uu bixiyaa aqoon is weydaarsiyo, kugu caawiyaa qoritaanka resumeeyada, waxa uuna leeyahay kuwo ku hadla Kantoniiska iyo Maandariinka.”

• Shaqsi jawaabe ah ayaa ka maqlay asaxaabtooda isla markaana ka helay adeeg dowladda dhexe barnaamijkeeda LINC (Language Instruction for Newcomers to Canada)

• “Barnaamijyada iskaashiga lala yeesho jaamacaddadha ayaa aad ugu wanaagsan xitaa soogalootiga cusub.”

• Jaaliyadaha qaarkood baa leh tusiyeyaal u gooni ah. Shaqsi Taamil ah oo ka mid ahaa ka qayb qaatayaasha dooda ee GTA ayaa ku tilmaamay Thamilar Mathiyil – oo ah mid aad ay u isticmaalaan “yollow pages” Jaaliyadda Taamilka ee Toronto. “waxa laga helaa liistada la xiriirta dejinta iyo in ka badan.”

31

Wanaajinta gaarsiinta Aqbaarta dejinta

• Talooyin badan ayay ka bixiyeen ka tirsanayaasha kooxda ahmiyadda saartay ee goobaha kala duwan taasoo la xiriirta wanaajinta sida loo gudbiyo aqbaarta dejinta.

• Sudbury, Shaqsi Shiine ah oo ka mid ahaa ka qayb qaatayaasha dooda ayaa waxa uu dareemay yaraanta aqbaarta lagu xalin karo haddii ay dowladdu sare u qaado shabakaddeeda Settlement.org.

• Kuwa kale ee ka tirsan kooxahaasna waxa ay ku raaceen baahida ah in lagu xayaysiiyo goobta shabakadda settlement.org warbaahinta kale.

• Ka jawaabe Hisbaanik ah ayaa yiri maadaama markeedii horeba loogu tala galay soogalootiga waa in ahaataa luqado badan.

• Arrimaha qiimaynta qibradaha ayaa si aad ah looga hadlay Sudbury. Ka qayb qaate Galbeedka Afrika ka socday ayaa wuxuu soo jeediyay in uu jiraa xarun ay soogalootiga xirfadda leh ay tagi karaan si loogu qiimeeyo qibradahhoda.

• Haddii warbaahinta looga fakiray in ay fidiyaan aqbaarta dejinta, waa in la isticmaalaa noocyo badan oo warbaahinta ah “sida uu qof walbaba u isticmaalo qaybo kala duwan.

• Ka qayb qaatayaal dhowr ah ayaa dareemay in dad badan ay fiirsadaan telefiishin marka la barbardhigo dhagaysiga raadiyaha. Si kastaba ha ahaatee, waxaa la isla ogaaday in aqbaarta daabacan ay dadku ku noq noqon karaan, halka telefishiinka aadan muraajaco ugu noqon karin aqbaarta si aad si fiican ugu fahamto. Awood u lahaanshaha dib ugu noqoshada aqbaarta muhiimka ah (sida, habka loo dalban karo fasaxa wadiida baabuurta) oo daabacan ayaa aad waxtar ka wanaagsan u lahaan lahaa.

• Dareemada soo socda ayaa guud ahaan dadku soo bandhigeen oo ku saabsan warbaahinta ee qaybihii kala duwanaa ee kooxaha ahmiyadda saaraty:

‐ Dowladdu waa in ay kordhisaa dadaalka ay ku caawinayso warbaahinta qowmiyadeed.

‐ Kuwa leh warbaahinta qowmiyadeed aad bay ugu adag tahay in ay dowladdu xayaysiin ka helaan

‐ Warbaahinta guud ma taageerto kuwa yar yar

‐ Il waba waa in ay ahaataa mid lagu tiirsanaan karo lana aamini karo; waa in ay dowladdu maamushaa ama dusha kala socotaa.

‐ Warbaahinta hadda kama wada tarjunto; ma soo wada bandhigaan kooxaha oo dhan

‐ Dadka waxa ay u janjeeraan dhanka tabin ileedka; lagama maarmaan uma aha in ay dhagaystaan qalabka warbaahinta, qalabka war laliyayaasha – waxa ay la haystaan kuwa ay iyagu xiiseeyaan.

32

• Faalooyinkan hoose ayaa waxa ay ka bixiyeen kooxihii kala duwanaa ee ahmiyadda saaray warbaahinta qaaska ah:

Teleefishin

‐ Af hayeen dowladda ah ayaa TV-ga ka bixin kara aqbaar ku saabsan shaqada, fursad iskaa wax u qabso ah.

‐ TVI ayaa dhawaan telefiishinka ku soo bandhigay dhaqtar iyo kalkaaliso ka hadla cudurada maskaxda – waxa ay sameeyeen dalbasho; tani waxa ay caawimaysaa ka taqaluska dhaleecaddad dhaqanka.

‐ Mowduucyada muhiimka ah caafimaadka bulshada ma helaan waqti fiican oo ay hawada ku jiraan maadaama ay musalsalaadka iyo aflaantu ay ku helaan qiimayn wacan.

‐ Saldhigyada qowmiyadeed ee 24ka saac socdaa waa wanaagsan yihiin – waxa ay lahaan karaan saacad u go’an oo ay kaga hadlaan arrimaha soogalootiga.

- Barnaamij teleefishin aad buu waxtar u lahaan lahaa, qaas ahaan kuwa aan guryahooda ku haysan combuter. Waxaa la doorbiday in uu soo noq noqdo: sitimaankiiba mar, nus saac ilaa hal saac.

- Barnaamijkan waa in uu siiyaa aqbaar guud oo dejinta ah gidigood jaaliyadaha soogalootiga ah, ayna qasab ahayn in uu daboolo baahidda qowmiyad jaaliyad qaas ah, saldhig dhaqamo badan oo bixiya talo dejinta ah oo qaas u ah soogalootiga magaalooyin gaar ah.

Raadiyaha

‐ Barnaamijyada raadiyaha ay samayn karaan dalbashada iyo barnaamijyo aqbaar siin ah.

Wargaysyada

‐ Dhejinta shaqada waa in si fudud looga helaa qayb wargayska ka mid ah, sida dhanka gadaale, iyadoo loo qaadanayo in bogaga hore loo qoondeeyo waxyaabaha kale ee muhiimka ah.

‐ Warbaahinta guud iyo kuwa qowmiyadeedba uma qoondeeyaan ilo si quman u sharxa qodobada sida isbedelada sharciyada waxda socdaalka; warbaahinta qowmiyadeed, ma haystaan lacag ay ugu tala galaan suxufiyiinta oo qodobadaas ah; Sidaa darted dowladdu waa in ay keentaa qodobbo diyaarsan oo lagu dari karo warbaahinta daabacan

‐ Mid afartii biloodba mar soo baxa ama sannadkiiba mar daabacado oo loogu tala galay soogalootiga cusub kaligood aad bay waxtar u lahaan lahayd

‐ Wuxuu noqon lahaa mid waxtar fiican leh in la helo bug loo tixraaco oo aqbaarta dejinta ah oo ay ku jiraan xirriyayaal ku siin kara waxyaabaha soo kordha maadaama ay aqbaarta is bedesho badanaa

‐ Intii wargaysyada jaaliyadda ama kuwa guud, waxaa fikrad wanaagsan ah in la bartilmaansado wargaysyada safarlayaashaoo mar walba diyaarka ah – Luqadda ay isticmaalaan way ka fudud dahay wargaysyada guud

33

Shabakadda - Qaab is dhexgal la heli karo oo xiriirsan oo su’aal iyo jawaab ah oo

shaqsigu uu ka heli karo su’aalaha mar walba la iswaydiiyo laakiinse haddana awood u siinaya in uu ku warsan karo su’aal qaas ah oo loogu soo jawaabi karo maalmo macquul ah.

‐ Isdhexgalka madasha shabakadda ayaa ah mid sahlan oo wax la isku weydaarsado

‐ Dowladdu way ku samayn kartaa luqado badan sidan oo kale ‐ Shabakadaha dowladdu waxa ay leeyihiin foomam fara badan laakiinse

ma lahan aqbaar badan iyo faah faahin

Teleefoonka ‐ Goosidaha talefooneed sida khadka 211 waa uu ku filan yahay

aqbaaraadka daruuriga ah ‐ Waxa uu u baahan yahay in uu noqdo mid luqado badan iyo is dhexgal –

lehna awooda ay isticmaalayaashu ku reebi karaan farriin luqaddooda ah helaana jawaab celin

Xarumaha Jaaliyadda • Faalooyinkan soo socda ayaa marar badan laga bixiyay wada hadalladii kala

duwanaa ee ku saabsanaa isticmaalka xarumaha jaaliyadda iyo wakiilada u adeega soogalootiga in ay si haboon u isticmaalaan aqbaart dejinta:

- Armay ku badan tahay waydiinta la waydiiyay warbaahinta in ay ka hadlaan kooxaha qowmiyaeed dhamaantood, laakiinse xarumaha jaaliyadaha laga yaabo in ay si ka haboon u awoodaan u xaalayn lahaayeen

- “Xarumaha dhaqan badanka waa in ay lahaadaan wakiil ka socda koox walba si uu u siiyo jaaliyadaha soogalootiga si markaa waanada loogu talo galo qaas ahaan qowmiyad kasta (qaas ahaan halka ay ka gadan karaan cuntooyinka qowmiyadeed iwm.).”

- Waa jiraan wakiilada u adeega soogalootigalaakiinse dadku kama warqabaan jiritaankooda

- Sidee baad ku ogaan kartaa aqbaarta ay ku siiyeen wakiiladaa in uu yahay mid sax ah?

- Qodobada ugu wayn waa lal socdsiin doonaa soogalootiga si kastaba arrintu ha ahaatee, sida hargab safmar ah; qodobo aad qaas u ah, baahidu waxa ay noqon uun in aad raadsato meesha ku haboon maadaama ay luqaddu tahay carqalad balaaran

- Ururada ayaa noqonaya markaa in la abbaro, taa ayaa ah barta koowaad ee lala xiriiro haddadan aqoon qofna

34

Waraysiyadii lala yeeshay Soosaarayaasha iyo Diyaariyayaasha Himilooyinka waraysiyada Himilooyinka waraysiyada qotada dheeraa waxa ay ahaayeen:

• Helitaanka sida ay ugu muuqato soosaarayaasha barnaamijyada TV – ga iyo raadiyaha iyo diyaariyayaasha wargaysyada iyo shabakadaha la falanqeeyay.

• Helitaanka aqbaarta ku saabsan garshada/ aragtida soosaarayaasha / diyaariyayaasha ay ka qabaan dhagaystayaashooda / akhristayaashooda (caddaddooda sida ay u dhaqmaan)

• Fahmo taariikhda barnaamijka / wargayska / shabakadda • La helo faahfaahsanaan ah habka iyo fogaanta ay gaarsiiyaan. • La helo aqbaarta ku saabsan maalgelinta shaqadooda • La helo faahfaahsanaan ku saabsan tabahooda xayaysiineed iyo qiimaha

xayaysiinta • La fahmo aragtida soosaarayaasha / diyaariyayaasha ee ku daridda aqbaarta

dejinta barnaamijyada / wargaysyada / shabakadaha • Helitaanka sida ay ugu muuqato soosaarayaasha / diyaariyayaasha ee ku saabsan

baahida dhagaystayaashooda / akhristayaashooda • Helitaanka aqbaar ku saabsan isbedelo la qorsheeyay iyo xeelado hore

Cabirka lagu saleeyay doorashada la su’aalayaasha Cabbirka kaliya ee lagu saleyay doorashada la su’aalayaasha waxa uu ahaa in ay faraha kula jireen soosaaritaanka barnaamijyada / wargaysyada / shabakadaha lagu daray daraasadda.

35

14

24

28

10

ShabakadahaWargaysyadaRaadiyahaTeleefishinka

Waraysiyadii soo saarayaasha iyo Isku dubbaridayaasha

n = 76

Qaabilaada la waraystayaasha Daraasad tayo la taaban karo leh oo waraysiyo qoto dheer oo 76 ah ayaa laga qaaday (u badan teleefoon) diyaariyayaasha warbaahinta daacadda iyo soosaarayaasha warlaliyayaasha iyo warbaahinta ku salaysan shabakadda. Waxaa la qabtay Maajo iyo juunyo 2007, iyadoo la raacayo falanqaynta warbaahinta. Shaqsiyaadkii cilmi baarista ku sameeyay waxa ay ka koobnaayeen warbaahinta qaaska ah ayaa qaaday waraysiyada. Layligan waxaa ku jiray barnaamijyo TV oo 14 ah, 24 barnaamijyo raadiye ah, 28 wargays iyo 10 shabakadood ee laga soo saaro afarta magaalo ayna qusaysay gebi ahaankooxaha qowmiyadeed ee daraasaddu ku socotay iyo sidoo kale warbaahinta guud iyo tan deriska. (Badankood warbaahinadanu waxa ay lahaayeen shabakado caawima, laakiinse laguma darin halkan.) Kuwa badan oo wakiilada warbaahinta kale oo aanu u tagnay ayaa diiday in la waraysto; numbarada taleefoonadooda iyo cinwaanka emailkooda kuwa kale ayaa isbedelay sidaa darted waa aanu gaari kari waynay.

36

Liistada warbaahinta soosaarayaashooda / diyaariyayaashooda la waraystay CFRA (Afternoon Edition) CFRA (Ron Corbett) CKLW (Windsor Now) Northern Life Payam-e Rooz Afghan HindaraTV Television Taabash Radio Saday Hamra Radio Sabaawun Afghan peace Website Saadat and Serwatmand Website Andishae Nau Planet Africa The Spectrum www.blackottawa411.com Ghanaian news Ici l’Afrique Ondes Africaines Nexus Africa Al Hayat Al Arabiya Newspaper Phoenicia Newspaper Sada Al-Mashrek Newspaper Sawt El-Nojoum Program Lebanese in Ottawa.ca website Correo Canadiense Antenne Afrique Antilles Men kontre Canada Extra The Spectrum Caribbean Calendar Carribean connection Carribean Camera CJAM Chinese Reflections CKCU China Album CKLU Bamboo Headquarters and Green Tea Fairchild Radio Singtao Daily TalentVision The Windsor Chinese Journal The World Journal www.51.ca El Popular Laguia.ca holaottawa.com

37

Ontarioenespanol.ca Chin Radio AM1540 Chin Radio Ottawa 97.9 Rogers 22: Ottawa’s cultural window Marka Cadeey www.somalicanadians.ca Somali Voice (radio) The Somali Voice Codka Beesha (AM1540) Sol Portugues A Voz de Portugal Portugal Noticias Voice FPTV CIRV Radio CJAM Asas do Atlantico Adiaspora.com Capital Russian Ottawa (www.russianottawa.com) Yonge Street Review (www.newcanada.com) MixTV Carousel Radio Plus Ottawa Tamil Website Vaikarai CTBC-It’s That Show TVI-Kelungal Therapapadum Thamilar Thakaval CMR-Ear to the streets Ulaha thamilar TVI-Thisai Live CMR-Call in Shows (Tuesday’s Thakaval) Tamil One-Ulaa Varum Olivanki Iyada oo la isticmaalayo waraysi qoto dheer oo aad loo isticmaalo oo su’aalaad daba furan, cilmi barayaashu waxa ay mid mid u waydiiyeen diyaariyayaasha iyo soosaarayaasha khiddadooda guud. (rasmi ah aan rasmiga ahayn) ee ku wajahan ku dhex daridda arrimaha ku saabsan aqbaarta dejinta warbaahintooda; noocyada aqbaarta dejinta ee ay door bidaan, hababka iyo noocyada loo tebiyo walxahaas; kuwa loogu talo galo in ay dhagaystaan; jawaabta ay ka helaan akhristayaashooda/dhagaystayaashooda; qiimaha ay ugu kacdo soosaaritaanta tebinta aqbaarta dejinta; sicirka xayaysiinta; cidda ay hadda ka helaan maalgelinta; dhaqamadii hore iyo sababaha aad isaga dhaafteen; iyo qorshaha mustaqbalka ee ku daritaanka/ kordhinta waxa aad ka gudbisaan dejinta.

38

Maxsuulada Jawaabihii laga helay su’aalaadkii way ku kala duwanaayeen kuwii kala duwanaa ee la waraystay, laakiinse waxaa jiray dhowr isku xir oo isku mid ahaa. Qaababka warbaahinta

• Badankood barnaamijyada TV/Raadiyaha iyo wargaysyada qowmiyadeed waxa ay lahaayeen shabakado; raadiyayaal dhowr ah barnaamijyo ka baxa ayaa leh barnaamijyo maqal durdur ah.

• Warbaahinta qowmiyadeed waxaa badankood ka ka marnaa macluumad sax ah oo dhagaystayaashooda/ akhristayaashooda ah. Dhowr wargays diyaariyayaashooda iyo soosaarayaasha TV iyo raadiyaha barnaamijyadooda ayaa tilmaamay dhibaatada cabiraadda caddaddka dadka soo booqda shabakadahooda. Balaarnida gudaha iyo kan caalamka saldhigyada lalinta ee laga soo tebiyo dayaxgacmeedka laga qaybiyo ayaa isana ah qodob kale

• Si kastaba isticmaalka shabakadu waa uu xadidnaa – dadka oo dhan ma ayan haysan.

• Barnaamijyada ay sii daayaan qaar TV/raadiyayaasha bandhigyadooda ayaa waxa ay u badan yihiin kuwo ku qotoma muusig iyo madadaalo. Kuwaasoo la soo daayo fiidnimada iyo habeenimada Jimce iyo Sabti yaasha ma jecla wax aqbaar ku saabsan.

• Dhowr ka mid ah wargaysyada waaweyn iyo barnaamijyada ayaa ogolaada ku siyaadin iyo wakiilasho; badankood kuwa yar yari ma ogola.

• Waxaa suurta gal ah wakiilashada bandhig gabi ahaantiiba ama dhawr xayaysiin socda inta uu barnaamijku socdo waqti ka mid ah.

• Maalgelinta warbaahinta qowmiyadeed waxaa kaumid ah ilo badan oo ay ka mid yihiin kuwa iska leh jeebabkooda – oo kuwo ka mid ahi ku dhinac wada ganacsi kale oo kaaba.

• Badanaa waxa ay ku tiirsan yihiin shaqaale iskood wax u qabsato ah. • Qaybo isku dayay in ay ku daraan mowduucyada dejinta ayaa mararka qaarkood

joojiyay dhaqaale daro aawadeed iyo waqti la’aan ama shaqaale ku haboon la’aanteed.

Xayaysiinta

• Warbaahinta qowmiyadeed waxa ay aad u fahamsan yihiin dhaqaalaha aan saa u sii buurnayn ee dadkooda isla markaana waxa ay raadiyaan marka horeba in ay howl u qabtaan inta ay u dhaqmi lahaayeen sida ganacsatada, marka loo eego iibinta xayaysiinta.

• Ganacsiyada yar yar ee qowmiyadeed waxaa lagu siiyaa qiimo ka duwan.

39

Qodobada Dejinta

• Qaar soosaarayaasha lubnaan iyo Afqaanistaan ah ayaa noo xigtay in ay banaamijyadooda si ula kac ah uga weecdeen arrimaha siyaasadda.

• Warbaahinta qowmiyadeed waxa ay raadinayaan aqbaar cad oo arrimaha dekinta ah. Sida badan way ku aag tahay in ay ka helaan aqbaartaas wakiilada dejinta.

Arrimaha Jiilka

• Waxa ay noo xigteen diyaariyayaasha iyo soosaarayaasha Taamilka in badankood soogalootiga waayeelka ah ee Taamilku aanay Luqadda Ingiriiska aad u garanayn, dhilinyartooduna aanay ku hadlin Taamil.

• Waxa ay kaloo noo xigteen in dhalinyartu noqonayeen kuwo ka carara dhaqan ahaan dadka waawayn.

• Warbaahinta Bortuqiisku waxa ay marka horeba ugu tala galaan dhagaystayaasha waawayn.

• Qaar warbaahinta Kariibiyaanka ka mid ah baa waxa garowsadeen in ay warbaahintoodu gaarto oo kaliya dadka waawayn ayna isku dayayaan in ay soo saaraan wax dhalinyarta soo jiita.

Nuxurka/Waxa

• Diyaariyayaal iyo soosaarayaal badan ayaa waxay garwaaqsadeen in waxa ugu manaafacaad badan dhagaystayaashooda marka laga eego dhanka arrimaha dejintu in ay tahay caadi ahaan la fulin karo – sida loo helo warqadaha SIN iyo OHIP, ruqsadda wadidda baabuurta, baasaboorada, dhaqaatiirta reeraha, barashad Luqadda, jadwalka busaska iyo gegidda diyaaradaha iwm.

• Maal gelin shaqsi ahaaneed iyo sidoo kale arrimaha bulshada sida xallinta ku xad dhaaf u isticmaalka muqaadaraadka, rabshada mooryaanta iwm. Ayaa ah waxyaabaha kale ee muhiinka ah ee ugu waawayn.

• Dhagaystayaashu waxa ay doorbidaan in ay ka helaan aqbaartan warbaahinta qowmiyadeed inkastoo laga heli karo meelo kale – waxaa loo tixgeliyaa in ay yihiin ilo saaxiibtinimo.

• Carqaladda hortaala warbaahinta qowmiyadeed waa tarjumaadda ashyaada ay ugu tarjumi lahaayeen luqadooda.

• Martida qabiirka ku ah qodobada qaaska ah (Caafimaadka, Adeegga Bulshada iwm.) barnaamijyadooda ayaa ah mid aad loo xiiseeyo.

• Awood u lahaanshaha dhagaystayaasha ay u lahaadaan in ay is dhex galaan qubarada sida iyaga oo soo telefoon u soo dira bandhiga ay martida ka yihiin ayaa iyana aad looga helaa.

• Dad badan ayaa la soo xiriira warbaahinta si ay faahfaahin siyaada ah uga helaan qodobada ama meelaha lagala xiriiri karo qabiirkii martida ka ahaa iyo howlaha.

• Dhawr warbaahinta shiinaha ah ayaa soo daaya sheekooyin soogalootiga iyagoo tusaale ahaan uga dhiga ku guulaysiga isdhexgalka bulshada Kanada.

40

• Dhagaystayaashu waxa ay la soo xiriiraan warbaahinta iyagoo markaa baadi goobaya sida ay ula xiriiri lahaayeen shaqsiyaadka looga hadlay sheekooyinka soogalootiga.

• Aqbaaro dejinta ah oo wax ku ool ah ayaa iyana waxaa warbaahinta qowmiyadeed u keensada safaarado kala duwan.

Warbaahinta Guud

• Warbaahinta guud badabkood way garawsan yihiin kala duwanaanshaha dad waynaha magaalooyinkooda.

• Si kastaba, giddigood uma jajabna siidaynta aqbaarta dejinta iyagoo isu arka in ay yihiin kuwo wararka iyo bandhigyada waxa hadda socda iyo inay gudbiyaan wixii markaa ah akhbaar xiiso leh.

• Kuwana waxa ay raadinayaan talo bixino si ay u noqdaan mid loo dhan yahay

41

MAXSUULADII XAQIIQO BAARKA Nidaam xaqiiqo baar taxadar leh ayaa la isticmalay si loogu falanqeeyo teleefishin, raadiye, wargays iyo shabakada qodobadooda loo doortay in lagu darso baaristan. Cilmi baarayaashu waxa ay si taxadar ah u fiiriyeen wixii loo soo gudbiyay wayna calaamadeeyen si intaa ka dheer loo sii darso. Macluumaadkii oo dhan baa la isku duway isla markaana lagu socodsiiyay in lagu dabaqo macnaha guud ee mashruuca. Waxa ayna siiyeen aragti aad wax ku ool u ah ku began jiritaanka aqbaarta dejinta ee waqtigan ee Ontario. Guud ahaan (Idaacadahoo idil)

Qodobada Warbaahinta La falanqeeyay—Goobaha

0.3%

16.7%14.8%

17.2%

51%

0

10

20

30

40

50

60

Ottawa GTA Windsor Sudbury Aan laaqoon

n = 10,084

42

Waxaa jira joogitaan xoog badan oo warbaahinta qowmiyadeed ah oo ka jirta GTA marka loo barbardhigo Ottawa, Windsor ama Sudbury. Waxyaabihii laga helay GTA ayaa qasab noqotay in lagu bedelo muunadihii aan aan dhamaystirneen ee seddaxdaa magaalo ee yar yar. 10,084 ka shey ee la falanqeeyay, 1735 waxaa laga keenay Ottawa, 5143 waxaa lag keenay GTA, 1492 waxay ka timi Windsor iyo 1684 oo Sudbury ka timid. Rugaha 30 shabakadood lama sheegi karin.

Noocyada Warbaahinta La falanqeeyay

Qowmiyadeed90.4%

Deriska3.6%

Kuwa Guud6.1%

n = 10,084

Waxaa marka hore diirada la ssaray warbaahinta qowmiyadeed; kuwa guud iyo warbaahinta deriska iyagana waa la falanqeeyay. Wadarta 10.084 qodobada warbaahinta ee la baaray, 9114 waxa ay ahaayeen warbaahinta qowmiyadeed, marka la barbar dhigo 610 oo ka socday warbaahinta guud iyo 360 oo aha warbaahinta deriska. (warbixintan waxa ay isticmaalaysaa “deriska” inta ay isticmaali lahayd midka aadka loo isticmaalo “Jaaliyadda” warlalinta oo loo nasbeeyo warbaahinta deegaan ahaan ku salaysan degmo jaaliyadeed si looga fogaado isku qalad ah warbaahinta qowmiyadeed ee jaaliyadaha.)

43

1199911

5818

2156

Telefiishin Raadiyo Wargaysyada Shabakadaha

Wadarta Qodobada Warbaahinta La falanqeeyay

n = 10,084

Waxaa ku jiray kuwaas 1,199 qodob oo barnaamijyo TV ah, 911 barnaamijyo raadiye ah, 5,818 wargays iyo 2,156 oo laga keenay shabakadaha. Waxaa jiray caddadd wayn oo aad u muuqda oo qodobada wargays marka loo barbar dhigo warbaahinta kale nidaamka ay ku shaqayso warbaahinta daabacaada darteed. Habka cilmi baarista waxa ay dalbatay baaritaanka qodob walba, barnaamij, shabakad iyo xayaysiis. Waxa ay u badnayd in ay jireen ka fara badnaansho ha noqoto qodobo ama xayaysiin dhanka wargaysyada marka loo barbar dhigo shabakadaha ama barnaamijyada iyo iidhehda TV iyo Raadiye.

44

2.7%

3.2%

4.2%

31.5%

18.2%

10.4%

5.5%

0.9%

4.5%

3.1%

9.7%

6.1%Shaqo

Guriyeyn

Socdaalka

Howlaha Sharciga

Jinsiyadda

Caafimaadka

Waxbarashada

Bulshada

Aqbaarta Rukunka

Madadaalada

Siyaasadda

Kuwa Kale

Qodobada Aqbaarta Dejinta ee ku jira Warbaahinta La falanqeeyay

n = 11,680

Siddeeda qaybood ee dejinta, ee laga soo minguuriyay CIC shabakadeeda Settlement.Org Welcome to Ontario (http://www.settlement.org/index.asp), waxaana loo taxay: Shaqada, Guriyayn, Socdaalka, Howlaha sharciga, Jinsiyadda, Caafimaadka, Waxbarashada, Bulshada, Aqbaarta Rukunka, iyo Madadaalada. Qayb kale oo dheeraad ah oo siyaasadda ah ayaa lagu kordhiyay iyada oo la eegayo sumcaddeeda lagu arkay mashruucan tijaabada ah. Qayb ah Mid kale ayaa loo taxay si ah wixii ka soo haray. Waxa ay ka mira dhashay sida: Dhaqanka Kanada, Dabbaaldegyada Kanada, Taariikhda Kanada, Tira koobka, Dhaqaalaha, Deegaanka, Miisaaniyadda Dowladda Dhexe, Xirriirka caalamka, Nolosha Jiilaalka Kanada, Dhaqan-wadaag, Nabadda, iyo arrimaha bulshada.

45

• Qayba ugu wayn boqolkiiba (31.5) oo qodob lagu calaamadeeyay waxa uu ahaa

Aqbaarta Rukunka. • Jaaliyadda ayaa jagada labaad gashay 18.2%, iyo waxbarashada (10.4%) iyo

Guriyaynta (9.7%) oo soo raacday. • Shaqada (6.1%), Caafimaadka (5.5%), Howlaha Sharciga (4.5%) Madadaalada

(4.2%), Siyaasadda (3.2%) iyo Socdaalka (3.1%) • Jinsiyadda ayaa waxa ay ahayd qodobka ugu yaraa ee looga hadlay (0.9%)

warbaahinta ee la falanqeeyay.

Nooca Warbaahinta ee Aqbaarta Dejinta

Nooca

Aqbaarta Dejinta

Kuwa Guud Qowmiyadeed Deriska

Shaqada 13.3% 5.2% 12.7%

Guriyeyn 7.4% 10.1% 5.7%

Socdaalka 1.2% 3.4% 1.3%

Howlaha Sharciga .4% 5.0% 2.5%

Jinsiyadda 1.0% .9% .0%

Caafimaadka 7.8% 5.2% 6.4%

Waxbarashada 6.1% 10.4% 13.2%

Bulshada 11.6% 18.2% 26.8%

Aqbaarta Rukunka 21.6% 33.4% 12.7%

Madadaalada 4.1% 4.0% 8.4%

Siyaasadda 15.6% 2.2% 2.7%

Kuwa kale 9.9% 1.9% 7.7%

Wadarta (11,680) 825 10295 560

Natiijooyinka ku qoran jadwalkan ayaa waxa ay tusayaan ka duwanaashaha warbaahinta qowmiyadda ay ka duwan yihiin warbaahinta guud iyo tan deriska sida ay u tebiyaan aqbaarta dejinta.

46

• Warbaahinta Qowmiyadeed ayaa kaga badnaa (50%) Aqbaarta Rukunka waxa ka

hadlaa marka loo fiirsho dhigooda ah warbaahinta guud (21.6%) kuna dhawaanaya seddax jibbaar midka warbaahinta deriska (12.7%).

• Waxa ay lahaayeen in ka badan dhanka Waxbarashada oo ay tebiyeen Warbaahinta guud (6.1%), laakiinse ka yar tan warbaahinta deriska (13.2%).

• Midka dambe waxa uu lahaa boqoleyda ugu sarreysa (26.8%) ee Jaaliyadda, marka la barbar dhigo tan qowmiyadeed (18.2%) iyo warbaahinta guud (11.6%)

• Dhanka Guriyaynta, warbaahinta qowmiyadeed (10.1%) ayaa tebisay saamiga intiisa badan marka loo barbar dhigo kuwa guud (7.4%) ama deriska (5.7%).

• Si kastaba ha ahaatee, waxa ay ka sii yaraayeen wax ka yar bar ahaan (5.2%) kuwa kale marka loo eego Shaqada, iyo waxa ay u hooseeyeen liiska (5.2%) dhanka caafimaadka.

• Laakiinse tanu waa is bedeshay marka loo eego dhanka Howlaha sharciga (5.0%) • Halka ay warbaahinta qowmiyadeed ka koobnayd (4.0%) dhanka madadaalada oo

barbar dhac la ahaa warbaahinta guud (4.1%), tani waxa ay ka yarayd bar dhigooda deriska (8.4%).

• Warbaahinta guud ayaa waxa ay tebisay boqoleyda ugu saraysa (15.6%) ku saabsan Siyaasadda, marka loo barbar dhigo numbarada aadka uga hooseeya ee qowmiyadeed (2.2) iyo deriska (2.7).

• Seddaxdoodaba waa ay ka sinaayeen qayb ahaan oo waa ay ku hooseeyeen dhanka Socdaalka, laakiinse warbaahinta qowmiyadeed ayaa in ka badan laba lab u saraysay 3.4%.

• Warbaahinta guud (1.0%) iyo midda qowmiyadeed (0.9%) ayaa barbar dhac ku ahaa dhanka Jinsiyadda, warbaahinta deriskana waxb lagama helin.

• Waxaa iyana xiisa leh in la xuso 1.9% kaliya waxyaabaha ku jiray warbaahinta qowmiyadeed laga helay qaybta Kale, tusaale: kuwo aanay ku sifoobin mid ka mid ah qodobadii dejinta ee lagu tilmaamay Settlement.org; marka la barbar dhigo saamiyada sare ee warbaahinta guud (9.9%) iyo deriska (7.7%).

47

Aqbaarta Dejinta ee Tiknoolajiyada Warbaahinta

Nooca

Aqbaarta Dejinta

Teleefishin Raadiyaha Wargaysyada Shabakadaha

Shaqada 4.1% 5.4% 5.9% 8.2%

Guriyeyn 4.5% 3.7% 10.9% 12.1%

Socdaalka 4.1% 3.9% 2.5% 3.9%

Howlaha Sharciga

2.4% 3.8% 6.1% 1.6%

Jinsiyadda 0.5% 1.4% 0.7% 1.2%

Caafimaadka 9.8% 4.7% 5.2% 3.8%

Waxbarashada 9.2% 10.2% 11.5% 8.0%

Bulshada 21.9% 23.0% 13.5% 27.0%

Aqbaarta Rukunka

33.4% 31.6% 34.5% 22.1%

Madadaalada 4.6% 4.1% 3.2% 7.0%

Siaasadda 2.2% 6.3% 3.3% 2.3%

Kuwa kale 3.4% 1.8% 2.7% 2.8%

Wadarta (11,680) 1,477 1,014 6,759 2,430

Jadwalkan waxa uu taxayaa saamiga ay ka tebiyaan qaybaha kala duwan ee dejinta warbaahin walba: telefiishin, radiye, wargaysyada iyo shabakadaha.

• Jadwalka waxa uu daaha ka qaaday u janjeeridda (iyo caqli gal ahaan meesha ay ku xoogan yihiin) warside walba tebinta uu tebiyo aqbaarta ku saabsan qaybaha kala duwan.

• Inkastoo teknoolajiyada warbaahinta oo idil ay tebiyaan saami aad u badan oo aqbaarta rukunka ah, shabakadaha ayaa ugu yaraa (22.1%) afartooda.

48

• Dhab ahaantii, waxa ay lahaayeen boqoleey ka wayn (27.0%) qaybta jaaliyadda, iyo tan waxa ay ka wayneed marka lee eego kuwa kale.

• Waxa ugu boqoleey yaraa (13.5%) oo aqbaarta beesha waxa uu ahaa wargaysyada.

• Nidaamkan waa uu isbedelay dhanka Waxbarashada: daabacaadda ayaa ugu saraysay (11.5%) waxaana ugu hooseeyay shabakadda (8.0%).

• Si kastaba, labadan warbaahin waxa ay lahaayeen saami aad u sarreeya dhanka Guriyaynta: Shabakadaha 12.1% iyo wargaysyada 10.9%.

• Shabakaduhu waxa ay lahaayeen dhibco sare oo aad u muuqda dhanka Shaqada (8.2%) marka loo barbar dhigo warbaahinta kale oo idil, laba laabna kan TV-ga (4.1%).

• Laakiinsewaxa uu ahaa teleefishinka midka ugu saami badan (9.8%) dhanka Caafimaadka, oo ugu dhowaan seddax lab ku ahaa Shabakadaha (3.8%).

• Wargaysyadu waxa ay lahaayeen boqoleyda ugu wayn (6.1%) ee tebinta Adeega Sharciga, iyo warbaahinta ku salaysan shabakadda oo ugu yaraa (1.6%).

• Marka saami ahaan loo eego waxaa ugu badnaa (7.0%) Madadaalada ee shabkadaha, waxaana ugu yaraa (3.2%) wargaysyada.

• Qaybta kaliya ee uu raadiye ka banana baxay (6.3%) waxa ay ahayd Siyaasadda oo ay warlalinta kale ay ugu boqoleey yaraayeen (2.2%).

• TV-ga ayaa saamih=ga ugu wayn lahaa (4.1%) dhanka Socdaalka iyo Wargaysyada oo ugu yaraa (2.5%). Wax saa u sii ridan oo u dhaxeeyay ka ugu sarreeya (radiye, 1.4%) iyo kan ugu hooseeya (teleefishin, 0.5%) ee qaybta Jinsiyadda.

49

Aqbaarta Dejinta, Qowmiyadaha - Warbaahintoo Idil

Qowmiyadda

Aqbaarta Dejinta

Afqaani Afrikada

Galbeed

Carab Karibiyaan

Shiine Hisbaanik

Soomaali

Bortuqiis

Ruush Taamil

Shaqada .3% 6.5% 1.2% 4.5% 10.1% 3.0% 2.9% 5.9% 5.5% 6.2%

Guriyeyn 10.5% 1.7% 12.1% 6.0% 12.6% 5.9% 11.0% 8.6% 11.0% 18.8%

Socdaalka 2.1% 3.7% 3.4% 2.4% 6.3% 4.6% 6.2% 4.5% 3.4% .9%

Howlaha Sharciga

1.3% 3.4% 6.1% 7.7% 4.1% 4.5% 12.9% 5.9% 8.7% 2.9%

Jinsiyadda .3% .0% 3.5% .3% .4% .1% 6.7% 2.6% 3.6% .1%

Caafimaad 2.2% 3.5% 5.4% 2.7% 4.3% 8.1% 15.8% 2.1% 13.9% 5.1%

Waxbarashada 3.8% 4.6% 38.8% 4.3% 10.0% 5.7% 26.8% 1.9% 25.8% 8.8%

Bulshada 16.6% 24.0% 21.2% 10.5% 5.8% 16.6% 14.4% 30.6% 19.8% 28.6%

Aqbaarta Rukunka

61.0% 49.0% 6.6% 45.0% 35.9% 42.7% 3.3% 28.5% .0% 22.3%

Madadaalada 1.4% 2.2% 1.8% 9.4% 5.4% 5.5% .0% 5.5% .0% 1.3%

Siyaasadda .0% 1.3% .0% 1.8% 1.6% 2.4% .0% 3.8% 6.2% 3.9%

Kuwa kale .3% .0% .0% 5.4% 3.6% 1.0% .0% .0% 2.1% 1.0%

Wadarta (10,295)

626 1128 851 1730 1456 1350 209 421 562 1962

Jadwalkan waxa uu taxayaa saamiya tebinta qaybaha kala duwan ee dejinta ee koox walba oo qowmiyadeed warbaahinteeda, sida lagu darsay mashruucan.

• Waxaa jira kala duwanaansho aad u wayn matalaada qayb walba ee 10-ka kooxood waxa ay ka koobnayd warbaahintoodu.

• Aqbaarta Rukunka ayaa caansanaa qaybaha nuskooda, oo ay ugu sarreysay Afqaan (61%) oo ay ugu hooseysay Ruush (0%).

50

• Jaaliyadda ayaa si xoogan loo metelay giddigood, oo ay warbaahinta Bortuqiisku ay lahayd saamiga ugu wayn 30.6% iyo Shiinaha oo ugu hooseeyay 5.8%.

• Waxbarshada ayaa ahaa wax aad uga muuqday warbaahinta Carabta (38.8%), Soomaali (26.8%) iyo Ruush (25.8%) kooxaha, waxaana ugu hooseeyay kuwa Bortuqiiska (1.9%) Afqaan (3.8%) Kariibiyaan (4.3%) iyo Afrikada Galbeed (4.6%).

• Saamiga ugu wayn ee ku saabsan Guriyaynta waxaa laga hela Taamilka (18.8%), Shiinaha (12.6%) iyo Carab (12.1%) warbaahinta oo ay tan ugu hooseyso tahay Galbeedka afrika (1.7%), Hisbaanik (5.9%) iyo Kariibiyaan (6.0%).

• Shaqada ayaa aad uga muuqatay Shiinaha (10.1%), Taamil (6.2%), Bortaqiis (5.9%) iyo Ruush (5.5%), waxaana ugu yaraa Afqaan (0.3%), Carab (1.2%) iyo Soomaali (2.9%).

• Caafimaadka ayaa si xoogan looga soo saaraa Soomaaliga (15.8%) iyo Ruush (13.9%) waxaana ku yaraa Bortaqiiska (2.1%), Afqaan (2.2%) iyo Kariibiyaan (2.7%).

• Boqoleyda waxa laga soo tabiyay Arimaha Sharciga waxaa ugu sarreyay Soomaali, Ruush iyo Kariibiyaan warbaahintooda, waxaana ugu hooseeyay Afqaanistaan (1.3%), Taamil (2.9%) iyo Galbeedka Afrika (3.4%). Madadaalada ayaa aad ugu badnayd Kariibiyaanka (9.4%), Hisbaanik (5.5%), Bortuqiis (5.5%) iyo Shiine (5.4%) ka koobnayd waxaana laga helaa muunadaha Soomaaliga iyo Ruushka.

• Qaybta Siyaasadda, warbaahinta Ruushka (6.2%) ka koobnayd ayaa si aad ah uga saraysay kuwa kale oo dhan, oo midkoodna waxba kama muuqan Afqaan, Carab iyo soomaali. Saamiga ugu wayn ee Socdaalka ku saabsan waxaa lagu calaamadeeyey Shiine (6.3%) iyo Soomaali (6.2%) warbaahintooda, waxaana ugu hooseeyay Taamil (0.9%)

• Marka loo eego Jinsiyadda, Soomaali baa si aad u wayn boqoleey ahaan ugu badnaa kuwa kale oo dhan, kan ugu yari yahay Afrika (0%), Hisbaanik (0.1%), Afqaan (0.3%), Kariibiyaan (0.3%) iyo shiine (0.4%)

51

Teleefishin

16.8%

56%

14.7%12.5%

0

10

20

30

40

50

60

Ottawa GTA Windsor Sudbury

Qodobada Telefishin ee La Falanqeeyay – Goobaha

n = 1,199

Wadar ah 1,199 qodob ayaa la falanqeeyay barnaamijyada teleefishinka. Kuwaas oo 202 ka socday Ottawa, 671 GTA, 176 Windsor iyo 150 Sudbury.

52

Noocyada Saldhigyada Telefishin ee La falanqeeyay

Kuwa Guud7.7%Deriska

3%

Qowmiyadeed89.3%

n = 1,199

Wadarta ah 1, 199 qodob oo teleefiishin ayaa la falanqeeyay, 1071 waxa ay ahaayeen sldhigyada qowmiyadeed marka la barbar dhigo 93 ka socday warlalinta guud iyo 35 ka socday deriska. Liiska barnaamijyada TV la falanqeeyay

• 02-oxygen • Aaram (Garland) • Afghan Ghag • Afghanhindara T V • Al-takrir Al Arabi • All about you • Asian Magazine • Calando a • Canada Contacto • Canadian Pathivugal • Caribbean Vibrations • Channel 10 news • CityTv News • CTV News

53

• Daily News • Daily News/Community Bulletin • Despierta America • Don't forget your passport • Evening news • Fontonfron • Gente da Nossa • Half the World • Hispanic Roots • Hola que tal • Ihdaa'at--dedications • Inquiry • Kelungal Tharapadum (Ask and you shall receive) • Lebanese Variety • Mandarin Profile • Min America • MixTV • Morning news • Mosaiic • Mosaique Francophone • Mosaiques Francophones • Munawaat Arabia • Muqaalka Soomaalida • News+ Telenovelas • OMNI News (Cantonese) • OMNI News (Mandarin) • OMNI News: Mandarin Weekend Edition • Omniyat TV • Ondes africaines • Ottawa's cultural window • Ottawa Cultural Window - Caribbean Calendar • Paula's home cooking • Pilot guides • Planet Africa • Reflections of China • Russian Mosaic • Russian Waves • Sem Fronteiras • Super Cinema Night (ads) • Taabesh TV • Telenovelas • The world at your table • Thisai Live (Directions Live) • Top ten songs

54

• Trendy Sunday • Tribuna do cidadao • Ulaa Varum Olivanki • Voice of Egypt • Word for Word

1.3% 25.7% 46.1% 26.2% 0.7%

Bilaha Qodobada Telefishinka La falanqeeyay

Febraayo Maarso Abriil Maajo Junyo

n = 1,199

Shaqo ahaan jadwalka cilmi baarista, badankood qodobada telefiishin ee la falanqeeyay waxay ahaayeen kuwa baxay Abriil 2007, oo uu rubucood midkood la soo saaray Maarso iyo Maajo, muunadaha yar yarna Febraayo iyo Juunyo.

Maalmaha Qodobada Telefishinka La falanqeeyay

9.4% 5.1% 16.3% 14.7% 7.2% 33.9% 13.4%

Isniin Talaado Arbaco Khamiis Jimce Sabti Axad

n = 1,199

Barnaamijyadii maalmaha toddobaadka oo dhan ayaa lagu daray muunadihii la falanqeeyay. Sabtiga waxaa ka soo baxay oo kaliya wax in yar ka sarreeya seddax dhigood sababtoo ah badanka barnaamijyada teleefishinka qowmiyadeed ee ka soo gala saldhigyada aan kuwa qowmiyadeed ahayni ayaa baxa maalintan.

55

38.4%

36.7%

17%

7.8%

Galinka Qodobada Telefishinka La falanqeeyay

Fiidka dambe (21:00-24:00)

Fiidka hore (18:00-21:00)

Galab (12:00-18:00)

Subax (6:00-12:00)

n = 1,199

Qaybinta qodobada TV-ga ee dejinta maadadadeeda ayaa lagu leexiyay subaxdii iyo galabtii xilliyada shaqada marka uu qayb aad u wayn oo barnaamij qowmiyadeed lagu qoro kanaalada aan kuwa qowmiyadeed ahayn.

56

Xubinta Qodobada Barnaamij TV-ga La falanqeeyay

6%

61.2%

0.5%

1.9%

0.8%

1.8%

1.7%

26.1%Wararka & waxasocda

Dukumentaariyooyin

Farshaxanka iyoMuusigga

Ciyaarah

Carruurta iyoDhalinyarta

Mujaajilo

Xayaysiisyo

Kuwa kalen = 1,199

Maadada TV-ga la doortay si loo falanqeeyo ayaa waxaa laga cabiray iyada oo laga door biday barnaamijyada ay u badan tahay in ay sii daayaan aqbaarta dejinta.

• Sidaa darteed, kaliya dhig ahaan afar meelood qodobada ayaa ku saabsanaa warar iyo arrimaha socda. Si kastaba, 61.2% maadada ayaa laga helay in ay lahaayeen xayaysiisyo.

• Iyadoo la ogyahay in 89.3% cilmi baarista muunadaheeda laga soo xulay warbaahinta qowmiyadeed, tani waxa ay si cad u tusaysaa in barnaamijyada TV-ga qowmiyadeed ay aad ugu tiirsan yihiin xayasiinta.

57

3.4%

2.2%

4.6%

33.4%

21.9%

9.2%

9.8%

0.5%

2.4%

4.1%

4.5%

4.1%Shaqo

Guriyayn

Socdaalka

Howlaha Sharciga

Jinsiyadda

Caafimaadka

Waxbarashada

Bulshada

Aqbaarta Rukunka

Madadaalada

Siyaasadda

Kuwa kale

Aqbaarta Dejinta ku jira Qodobada La falanqeeyay ee TV

n = 1,477

Falanqaynta qodobada telefiishinka ayaa tusaysa in kaliya seddax dhigood oo giddigood ahi ay ku dhacaan qaybta Aqbaarta Rukunka, tan Jinsiyadda (21.9%) oo ku xigta.

• Caafimaadka (9.8%) iyo Waxbarshada (9.2%) waa isku seere. • Madadaalada, Guriyaynta, Shaqada iyo Socdaalka waxa ay ku wada dhacayaan

qiyaasaha boqolkiiba afar. Adeega Sharciga (2.4%), Siyaasadda (2.2%) iyo Jinsiyadda (1.4%) ayaa dhanka hoose jiray.

58

Nooca Aqbaarta Dejinta ee laga helo Saldhigyada TV-ga

Nooca

Aqbaarta Dejinta

Kuwa Guud Qowmiyadeed Deriska

Shaqada 3.6% 4.4% 1.4%

Guriyeyn 4.2% 4.7% 2.7%

Socdaalka 1.8% 4.6% .0%

Howlaha Sharciga .6% 2.7% .0%

Jinsiyadda .6% .5% .0%

Caafimaadka 12.0% 9.1% 16.2%

Waxbarashada 3.6% 9.5% 16.2%

Bulshada 24.1% 20.9% 32.4%

Aqbaarta Rukunka 10.8% 38.0% 6.8%

Madadaalada 11.4% 3.2% 12.2%

Siyaasadda 8.4% 1.3% 2.7%

Kuwa kale 18.7% 1.0% 9.5%

Wadarta (1477) 166 1237 74

• Ka muuqashada Aqbaarta Dejinta ayaa aad u sarreysay (38.0%) teleefishinka

qowmiyadeed marka loo barbar dhigo kuwa guud (10.8%) ama kuwa deriska (6.8%) barnaamijyadooda.

• Maadooyinka laga falanqeeyay TV-ga deriska ayaa ugu saami badnaa (32.4%) ee aqbaarta ku jiray qaybta jaaliydda, laakiinse kuwa guud (24.1%) iyo kuwa qowmiyadeed (20.9%) ayaa iyana lahaa ka muuqasho wayn.

• Barnaamijka deriska ayaa isna lahaa boqoleyda ugu sarreysa dhanka Caafimaadka (16.2%) iyo Waxbarashada (16.2%), midka qowmiyadeed TV ayaa lahaa tirooyinka boqolkiiba sagaal labadoodaba; si kastaba, halka ay warbaahinta guud

59

ay lahayd 12% dhanka Caafimaadka, waxa ay lahayd dhinaca Waxbarashada 3.6% kaliya.

• Deriska (12.2%) iyo midda guud (11.4%) barnaamijyadoodu waa ay isu dhowaayen marka laga eego dhanka Madadaalada, oo aad uga horreeyay kan qowmiyadeed (3.2%)

• Dhanka aqbaarta Guriyaynta, waxa uu ahaa kan qowmiyadeed (4.7%) iyo kan guud (4.2%) barnaamijka ay ku hor xoonsanaayeen deriska hortiis (2.7%)

• Warbaahinta qowmiyadeed waxa kaloo ay ku horreysay dhanka Shaqada (4.4%), Socdaalka (4.6%) iyo Adeegga Sharciga (2.7%) qaybahooda.

• Tani way isbedeshay dhanka Siyaasadda kaasoo teleefishinka guud uu aad uga horreeyay (8.4%) seddaxdooda. Waxaa jirin oo ay ka sinnaayeed marka laga eego Jinsiyadda: Tan guud – 0.6% qowmiyadeed – 0.5%, deriska -0%.

60

Aqbaarta Dejinta ee Qodobada La falanqeeyay ee ka baxa TV-ga, Marka loo eego Qowmiyadaha

Qowmiyadda

Aqbaarta Dejinta

Afqaani Afrikada

Galbeed

Carab Karibiyaan

Shiine Hisbaanik

Soomaali

Bortuqiis

Ruush Taamil

Shaqada .0% 4.2% 3.0% 1.3% 13.7% 1.4% .0% 3.4% 2.5% 15.8%

Guriyeyn .0% 1.4% 8.1% 5.3% 11.8% 7.2% .0% 3.4% 4.1% 3.0%

Socdaalka .0% 11.1% .0% .0% .0% 5.1% .0% 13.8% 1.7% 7.3%

Howlaha Sharciga

.0% .0% 5.1% 4.6% 2.0% .0% 16.7% 4.6% 9.1% 1.8%

Jinsiyadda .0% .0% .0% .0% .0% .0% 5.6% 5.7% .0% .0%

Caafimaad 2.8% 4.2% 1.0% 5.9% 5.9% 13.7% .0% .0% 26.4% 11.5%

Waxbarashada .9% 9.0% 1.0% 13.8% 15.7% 1.7% 55.6% 4.6% 29.8% 11.5%

Bulshada 13.0% 27.1% 36.4% 6.6% 3.9% 21.6% 16.7% 33.3% 19.8% 23.6%

Aqbaarta Rukunka

80.6% 38.9% 37.4% 58.6% 23.5% 45.9% 5.6% 19.5% .0% 22.4%

Madadaalada 2.8% 4.2% 8.1% .7% 5.9% 3.4% .0% 9.2% .0% .6%

Siyaasadda .0% .0% .0% .7% 7.8% .0% .0% 2.3% 4.1% 2.4%

Kuwa kale .0% .0% .0% 2.6% 9.8% .0% .0% .0% 2.5% .0%

Wadarta (1,237)

108 144 99 152 51 292 18 87 121 165

• Inkastoo barnaamijyada teleefishinka lix ka mid ah tobanka koox ee

qowmiyadeed ay lahaayeen saamiga ugu badan ee maadada Aqbaarta Rukunka qaybteeda, waxaa jiray farqi kala wayn dhanka tirada; waxay u kala dhexeeyeen laga bilaabo kor 80.6% oo Afqaan TV ah ilaa kan ugu hooseeya 0% oo Ruush ah.

• Dhanka Jaaliyadda kala duwanaanshaha waa uu yaraa, oo halka saamiga ugu badan (36.4%) uu ahaa barnaamijka Carabta iyo kan ugu yarna uu ahaa Kariibiyaan (6.6%). Dhanka Caafimaadka TV-ga Ruushka waxa uu lahaa saamiga ugu badan (26.4%), Afrikaanka (4.2%), Afqaan (2.8%) iyo Carab (1.0%)

61

barnaamijyo tusaya darajooyin ad u hooseeya, iyo Soomali iyo Bortuqiis aan waxba lahaynn.

• Waxaa jiray kala duwanaansho wayn dhanka Waxbarashada: Soomaali TV waxa uu lahaa 55.6%, halak uu Hisbaaniggu ka lahaa 1.7%, carab 1.0% iyo Afqaan 0.9%. Qaybta Madadaalada, Hisbaanigga, Afqaan, Kariibiyaan, Taamil, Soomaali iyo Ruush barnaamijyadooda waxa ay lahaayeen in ka yar boqolkiiba afar.

• Marka la eego dhanka Guriyaynta, kooxaha soo socda waxa ay lahaayeen boqolkiiba afar wax ka hooseeya: Bortuqiis, Taamil, Galbeedka Afrika, Afqaan iyo Soomaali. 15.8% dhanka Taamilka iyo 13.7% dhanka Shiinaha barnaamijyadooda ayaa ka hadlay arrimaha Shaqda; Si kasta, giddigood kooxaha kale qaybtan waxa ay lahaayeen saami aad u hooseeya.

• Halka ay Bortuqiis (13.8%), Galbeedka Afrika (11.1%), Taamil (7.3%) iyo Hisbaanik (5.1%) TV lahaayeen xaddi badan oo aqbaarta socdaalka, inta kale ma lahayn. Shiine, Taamil, Afqaan, Afrikaan iyo Hisbaanik barnaamijkooda waxa ay lahaayeen wax ka hooseeya boqolkiiba afar ee barnaamijka Adeega Sharciga.

• Marka laga reebo shine (7.8%) iyo Ruush (4.1%) TV, inta kale oo dhan wxa ay lahaayeen wax ka yar 2.5% wax ku saabsan Siyaasadda. Bortuqiiska kaligii (5.7%) iyo Soomaali (5.6%) barnaamijkooda ayaa lahaa wax ku saabsan Jinsiyadda.

62

Raadiye

Qodobada Raadiyaha La falanqeeyay—Goobaha

37.2%

22%

19.1%

21.7%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Ottawa GTA Windsor Sudbury

n = 911

Wadar ah 911 qodob ayaa la falanqeeyay dhanka raadiyaha. Kuwaasi, 200 waxa ay ahaayeen Ottawa, 339 GTA, 174 Windsor iyo 198 Sudbury.

63

Noocyada Saldhigyada Raadiyaha La falanqeeyay

Qowmiyadeed85.9%

Deriska3%

Kuwa guud11.1%

n = 911

Isku darka 911 qodobada raadiye ee la falanqeeyay, 783 waxa laga keenay saldhigyada raadiyaha qowmiyadeed, marka la barbardhigo 101 warlaliyayaasha kuwa guud iyo 27 oo ah kuwa deriska. Liiska barnaamijyada raadiyaha la falanqeeyay

• Accounting & Personal Finance • Africa Today • African women and family • Afternoon Edition • Antenne Afrique Antilles • Bamboo Headquarters • Bernier et Cie • Bouyon rasin • By request on Midday with Meagan • Cafe da Manha • Café para dos

64

• Call In Shows: A Story's Journey • Call In Shows: Nanthavanam: Poetry • Call In Shows: Thakaval (Information) • Caribbean Connection • Caribbean Exposure • Chinese Reflections • Coodka Beesha • Daily News • Despertar a Portuguesa • Ear to the Streets • East Meets West • Espaco de Informacao • Espaco Opiniao • Experience Creole • Experts on Call • Fresh Air • Here and Now • Horn of Africa • Ici l'Afrique • Informacao Communitaria • Intersection • It's That Show • Legal Hotline • Men kontre • Midday with Meagan • Musica • Musica para a hora do almoco • News on The Home Run • Nexus Africa • Noticias • Noticias Internacionais • Ondas latinas • Points North • Punto de encuentro • Radio Atehadye Afghan… • Radio Plus • Radio Sabaawun • Radio Saday Hamra • Ron Corbett • Russian Prospect • Somali Voice • Somali Voice Radio • Super Night Post • Swat Al-Nojoum

65

• Thai Yaga Noku (Look at the Mother land) • The Home Run • What You Need to Know about Insurance • Windsor Now

5.3% 55.7% 37.2% 1.9%

Bilaha Qodobada Raadiyaha La falanqeeyay

Maarso Abriil Maajo Junyo

n = 911

Shaqo ahaan jadwalka cilmi baarista, In ka badan badh qodobada raadiye ee la falanqeeyay waxay ahaayeen kuwa baxay Abriill 2007, oo 37.2 la soo saaray Maaajo, iyo muunadaha yar yarna Maarso iyo Juunyo.

MaalmahaQodobada Raadiyaha La falanqeeyay

14.9% 8% 18.3% 13.9% 13% 17.5% 14.4%

Isniin Talaado Arbaco Khamiis Jimco Sabti Axad

n = 911

Qaybin caqligal ah oo fiican ayaa lagu guulaystay gabi ahaan todobada maalmood ee toddobaadkaa (marka laga eego maalmaha la sii daayo qodobo qaas ah) ee maadooyinka loo doortay falanqaynta.

66

14.1%

37.5%

15.8%

32.6%

Gelinka Qodobada Raadiyaha La falanqeeyay

Fiidka dambe (21:00-24:00)

Fiidka hore (18:00-21:00)

Galab (12:00-18:00)

Subax (6:00-12:00)

n = 911

Qaybin caqligal ah oo fiican ayaa iyana lagu guulaystay marka laga eego galinka maalinta ee qodobada dejinta ka hadlaa la soo daayay.

67

Xubnaha Barnaamijka Qodobada Raadiyaha La falanqeeyay

55.7%

0.3%

2.4%

6.1%

0.1%

2.5%

0.2%

0.3%

32.3%Wararka & waxasocda

Riwaayad

Dukumantaariyooyin

Farshaxan iyo Muusig

Ciyaaraha

Carruurta iyoDhalinyarta

Mujaajilada

Xayaysiisyo

Kuwa kale n = 911

Maadada raadiyaha loo doortay in la falanqeeyo ayaa waxaa laga cabiray iyada oo laga door biday barnaamijyada ay u badan tahay in ay sii daayaan aqbaarta dejinta.

• Sidaa darted, ku dhowaad seddax dhigood muunadda cilmi barista waxaa laga keenay barnaamijyada wararka iyo arrimaha socda.

• Si kastaba, in ka badan badh maadada cilmi baarista waxaa la ogaaday in ay ahaayeen xayasiisyo. Haddii laga soo qaado in 85.9% muunadda in laga keenay warbaahinta qowmiyadeed, tani waxa ay si cad u tusaysaa in barnaamijyada TV-ga qowmiyadeed ay aad ugu tiirsan yihiin xayaysiinta

68

Shaqo

Guriyayn

Socdaalka

Howlaha Sharciga

Jinsiyadda

Caafimaadka

Waxbarashada

Bulshada

Aqbaarta Rukunka

Madadaalada

Siyaasadda

Kuwa kale

5.4%

3.7%

3.9%

3.8%

1.4%

4.7%

10.2%

23.0%

31.6%

4.1%

6.3%

1.8%

Aqbaarta Dejinta ee ku jira Qodobada Raadiyaha La falanqeeyay

n = 1,014

• Falanqaynta qodobada raadiyaha ayaa waxa ay tusaysaa ku dhowaad seddax

dhigoodkood in laga helo qaybta Aqbaarta Rukunka, Jinsiyaddana (23.0%) oo ku xigta.

• Waxbarashda (10.2%), Siyaasadda (6.3%), Shaqada ((5.4%), Caafimaadka (4.7%) iyo Madadaalada (4.1%) oo u dhexeeya. Socdaalka (3.9%), Adeega Sharciga (3.8%), Guriyaynta (3.7%) iyo Jinsiyadda (1.4%) oo ugu hooseyay.

69

Nooca Aqbaarta Dejinta ee Saldhigga Raadiyaha

Nooca

Aqbaarta Dejinta

Kuwa Guud Qowmiyadeed Deriska

Shaqada .8% 6.3% 2.3%

Guriyeyn 2.5% 4.0% 2.3%

Socdaalka .0% 4.7% .0%

Howlaha Sharciga 1.6% 4.4% .0%

Jinsiyadda 3.3% 1.2% .0%

Caafimaadka 4.1% 5.0% 2.3%

Waxbarashada 4.9% 10.7% 13.6%

Bulshada 9.0% 23.1% 59.1%

Aqbaarta Rukunka 45.1% 30.9% 6.8%

Madadaalada 1.6% 4.4% 6.8%

Siyaasadda 21.3% 4.4% 2.3%

Kuwa kale 5.7% 1.1% 4.5%

Wadarta (1,014) 122 848 44

• Labadaba kuwa guud (45.1%) iyo kuwa qowmiyadeed (30.9%) raadiyaha waxa ay lahayeen saami aad u balaaran oo dhanka Aqbaarta Rukunka ahmarka la barbardhigo dhiggooda deriska (6.8%).

• Si kastaba, waxaa xusid mudan in iyadoo ay liddi ku tahay maxsuulada giddi ahaan warbahinta guud, raadiyaha warbaahinta guud wuxuu lahaa ku dhowaad ka badan maadada 50% qaybtan.

• Marka loo eego maadada Jaaliyadda, raadiyaha deriska ayaa lahaa boqoleey aad u balaaran 59.1, marka la barbar dhigo caddaddyada aadka uga yar ee Qowmiyadda (23.1) iyo kan guud (9.0)

• Raadiyaha dersika (13.6%) waxaa kaloo lahaa saamiga ugu wayn ee qaybta Waxbarashada. Dhanka Siyaasadda, waxa ay ahayd raadiyaha midda guud

70

(21.3%) oo lahaa saami aad uga wayn kan qowmiyadeed (4.4%) ama deriska (2.3%) .

• Aad bay ahmiyad wayn u leedahay in raadiyaha qowmiyadeed (6.3%) uu lahaado boqoleey ka badan midka deriska (2.3%) iyo kan guud (0.8%) dhanka Shaqada.

• Inkastoo haddana raadiyaha qowmiyadeed uu lahaa boqoleyda ugu wayn (5.0) dhanka Caafimaadka, kala duwanaanshuhu saa uma badnayn. Raadiyaha deriska (6.8) ayaa wuxuu lahaa saamiga ugu wayn dhanka madadaalada, midka guudna (1.6%) oo ah mid aad u yar.

• Waxaa xusid mudan in halka 4.7% ee raadiyaha qowmiyadeed ay ku saabsanayd socdaalka, wax laga helay ma jirin labada kale.

• Sidoo kale raadiyaha qowmiyadeed waxaa laga helay caddadd sare (4.7%) Arrimaha Sharciga, kan guudna (1.6%) iyo kan deriska oo aan waxba ka warin.

• Sidoo kale qaybta Guriyaynta, raadiyaha qowmiyadeed ayaa lahaa saamiga ugu wayn (4.0%) halka 2.5% ay ka lahayd midda guud ayaa tan deiskuna lahayd 2.3%.

• Aqbaarta Jinsiyadda ayaa waxaa boqoleey sare (3.3%) midda guud, halka kuwa qowmiyadeed ay ka lahaayeen 1.2%, deriskana waxba.

71

Qodobada La falanqeeyay ee Aqbaarta Dejinta ee ka baxa Raadiyaha, Marka loo eego Qowmiyadaha

Qowmiyadda

Aqbaarta Dejinta

Afqaani Afrikada

Galbeed

Carab Karibiyaan

Shiine Hisbaanik

Soomaali

Bortuqiis

Ruush Taamil

Shaqada .0% 14.6% 2.7% 6.9% 18.2% 5.6% .0% 14.4% 2.2% 9.2%

Guriyeyn 11.2% .0% 5.4% 3.9% .0% .0% 1.8% 2.1% 1.1% 1.1%

Socdaalka 6.5% 5.2% 7.2% .0% 4.5% 5.6% 7.3% 2.1% 8.9% .0%

Howlaha Sharciga

.6% 3.1% 7.2% 1.0% 4.5% .0% 9.1% 2.1% 16.7% 1.1%

Jinsiyadda .6% .0% 1.8% .0% .0% .0% 10.9% .0% .0% 1.1%

Caafimaad 1.2% 1.0% 9.9% 2.0% 4.5% 22.2% 12.7% 1.0% 5.6% 9.2%

Waxbarashada .0% 6.3% 31.5% 2.9% 4.5% .0% 25.5% 3.1% 24.4% 8.0%

Bulshada 6.5% 36.5% 34.2% 5.9% 18.2% 44.4% 29.1% 36.1% 16.7% 32.2%

Aqbaarta Rukunka

73.5% 17.7% .0% 64.7% 9.1% .0% 3.6% 25.8% .0% 28.7%

Madadaalada .0% 4.2% .0% 8.8% 31.8% 22.2% .0% 12.4% .0% 1.1%

Siyaasadda .0% 11.5% .0% 2.0% .0% .0% .0% 1.0% 22.2% 3.4%

Kuwa kale .0% .0% .0% 2.0% 4.5% .0% .0% .0% 2.2% 4.6%

Wadarta (848) 170 96 111 102 22 18 55 97 90 87

• Kala duwanaansho muuqda ayaa laga helay saamiyada maadada u go’ay qaybaha

dejinta ee kala duwan ee 10 kooxood ee qowmiyadeed barnaamijyada raadiyahooda.

• Marka la barbar dhigo warbaahinta kale, waxaa la ogaaday in ay jirto u xaglin ah dhanka qaybo qaas ah oo barnaamijyada noocyo khaas ah oo aqbaarta dejinta ah iyo iyaga oo ka xagliya kuwo kale.

• Aqbaarta Rukunka ayaa ugu sareysay 73.5% (Afqaan) iyo 64.7% (Kariibiyaan) oo ay ugu hooseyso 0% (Carab, Hisbaanik iyo Ruushka); Soomaaliga xitaa waa uu hooseeyay 3.6%.

72

• Farqiga u dhexeeyay waa uu yaraa dhanka qaybta jaaliyadda, laakiinse la dareemi karo, Si kastaba ha ahaatee: 44.4% barnaamiyada Hisbaanigga ilaa 6.5% oo Afqaan ah.

• Kala duwanaansho muuqda ayaa jiray dhanka Waxbarashada: mid sare oo ah 31.5% oo barnaami Carab ah iyo mid hooseeya oo 0% ee Afqaan iyo Hisbaanik ah, Taamil (8.0%), Galbeedka afrika (6.3%) iyo Chiine (4.5%) ayaa iyagana marka la eego hooseeyay. Barnaamijyada Siyaasadda ayaa la ogaaday in uu ugu dhowaan laba jibaar uu uga sarreeyo (22.2%) raadiyaha Ruushka kan galbeedka Afrika, kasoo laha boqoleeyda sare ee ku xigta (11.5%)

• Kuwa kale oo dhan waa ay hooseeyen, oo 0% laga qoray Afqaan, Carab, Shiine, Hisbaanik iyo soomaali.

• Waxyaabaha qaybta Shaqada waxa ugu saami waynaa Shiinaha (18.2%), Galbeedka Afrika (14.6%) iyo Bortuqiiska (14.4%) barnaamij.

• Waxba lagama helin raadiyaha Afqaanka iyo Soomaaliga. Waxaa jiray kala duwaansho wayn sidoo kale dhanka Caafimaadka: Boqoleeyda barnaamijyada Hisbaanigga ayaa aad uga horreyay kuwa kale oo dhan, uuna ugu hooseeyay Kariibiyaanka (2.0%), Afqaan (1.2%), Galbeedka Afrika (1.0%) iyo Bortuqiis (1.0%).

• Waxaa jiray kala duwanaansho wayn oo ah saamiga maadada Madadaalada: Shiinaha (31.8%) iyo Hisbaanigga (22.2%), marka loo barbar dhigo Afrikada (4.2%) iyo Taamil (1.1%) – 0% Afqaan, Carab, Soomaali iyo Ruushka barnaamijyadooda.

• Saamiga ugu wayn ee dhanka Socdaalka ashyaadiisa waxa uu ahaa Ruushka (8.9%) iyo Soomaali (7.3%) raadiye, oo Bortuqiisku lahaa 2.1% iyo iyadoo aan waxba laga helin Kariibiyaanka iyo Taamilka.

• Waxaa jiray xad wayn oo kala duwaansha ah dhanka Adeega Sharciga, uu ugu sareeya Ruushka oo 16.7% iyo Bortuqiiska (2.1%) Taamil (1.1%) Kariibiyaan (1.0%) iyo Afqaan (0.6%) uu ugu hooseyo.

• Aqbaarta Guriyaynta laba jibaar ayaa ku ahaa (11.2%) Afqaan barnaamijkiisa marka loo eego Carab (5.4%) oo inta kale in ka badan barh ay aad ugu hooseeyaan: Bortuqiis (2.1%), Soomaali (1.8%), Ruushka (1.1%), Taamilka (1.1%), Galbeedka Afrika (0%), Shiinaha (0%) iyo Hisbaanigga (0%).

• Waxaa kaloo jiray kala duwanaansho muuqda qaybta Jinsiyadda, oo ay Soomaalida barnaamijkeedu ugu sarreeyay (10.9%) iyo kuwa kale oo aan ka sare marin wax boqoleey ah 2.0 – Galbeedka Afrika, Kariibiyaan, Shiine, Hisbaanik, Bortuqiis iyo Ruushka oo aan waxba ka tabin.

73

Wargaysyada

Qodobada Wargays ee La falanqeeyay – Goobaha

22.8%

15.1%

47%

15.1%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Ottawa GTA Windsor Sudbury

n = 5,818

Wadar ah 5,818 qodob ayaa laga falanqeeyay wargaysyada. Kuwaa, 879 waxaa laga keenay Ottawa, 2,733 waxaa laga keenay GTA, 879 Windsor iyo 1,327 laga kenay Sudbury.

74

Noocyada Wargaysyo ee La falanqeeyay

Kuwa Guud7.2%

Deriska5.1%

Qowmiyadeed87.7%

n = 5,818

Wadarta ah 5,818ka qodob ee wargayska la falanqeeyay, 5102 waxa ay ahaayeen kuwa kk yimi dabacaddadha qowmiyadeed, marka la barbar dhigo 419 oo ka yimi wargaysyada guud iyo 297 oo ka yimi kuwa deriska. Liiska wargays la falanqeeyay

• Al-Hayat AlArabiya • Andishe Nau • Canada China News • Canada Extra • Capital • Carousel • City Journal • Correo Canadiense • El popular • Ghanaian News • L'Express • Le Droit

75

• Le Rempart • Mundo en espanol • Northern Life • Our Canada • Payame Rooz • Phoenicia • Portugal Noticias • Pride • Saadat • Sada Al-Mashrek • Share • Singtao Daily • Sol Portugues • Somali Voice • Thamilar Thakaval (Tamil's Information) • The Afghan Post • The Caribbean Camera • The Somali Press • The Spectrum • The Sudbury Star • The West East • The West End • The Windsor Chinese Journal • Toronto Sun • Ulahar Thamilar • Uthayan • Vaikarai • Voz de Portugal • Windsor Star • World Journal

76

2.5% 9.7% 24.7% 43.2% 19.8%

Bilaha Qodobada Wargays La falanqeeyay

Janaayo Febraayo Maarso Abriil Maajo

n = 5,818

Shaqada ahaan jadwalka cilmi baarista, badankood qodobada wargaysyada la falanqeeyay waxay ahaayeen kuwa ka yimid kuwii la daabacay Abriil 2007, oo ugu dhowaan rubucood uu soo baxay Maarso iyo shan dhigood dhig ahi soo baxday Maajo. Muunado yar yarna waxa laga min guuriyay kuwaas oo soo baxay Janaayo iyo Febraayo.

Maalmaha Qodobada Wargays La falanqeeyay

5.8% 11.2% 13.4% 31.9% 32.6% 4.9% 0.1%

Isniin Talaado Arbaco Khamiis Jimco Sabti Axad

n = 5,818

Qodobada laga keenay wargaysyada la daabacay oo maalmaha toddobaadka oo dhan ayaa ku jiray muunadaha la falanqaynayay. Ku dhowaad seddaxdii dhigoodba laba oo waxa ay ku soo bexeen Khamiista iyo Jimcaha, oo ah tan ay u badan yihiin maqaalada toddobaadlaha ah ee qowmiyadeed. (Kuwa toddobaadlaha ah iyo kuwa bishiiba mar soo baxaa maalinta la yiri bogga wajiga hore loo isticmaalay – 0.1% caddaddka waxa uu matalaa dabacaddadha aan xusin maalin khaas ah oo todobaadka ah.)

77

2.8%

6.4%

16.4%

12.5%

13.7%

21%

17.6%

9.6%

Meeshuu kaga yaalo Aqbaarta Dejinta ee Qodobada Wargays

Bogga hore

Bogga 2aad – 5naad

Bogga 6aad – 10naad

Bogga 11naad – 15naad

Bogga 16naad – 20naad

Bogga 21naad – 30naad

Bogga 31aad – 40naad

Bogga 41aad- 77naad

n = 5,818

Cilmi baarayaasha waxaa laga codsaday in ay calaamadiyaan tirada baalka uu aqbaarta dejinta ka muuqday. Maxsuulkii isku celceliska waxa uu tusay in ay si siman u qaybiyeen daabacaddadha oo dhan. Tani waxa ay tusaysaa in caadada guud ay tahay in aan meel cidla ah lagu tuurin arimaha dejinta meel kasta hakaga qornaato wargayskee.

78

Qodobada Wargays ee La falanqeeyay

4.2%

2.6%

78%

15.2%Aqbaar

Ra’yiga Wargayska

Xayaysiisyo

Kuwa kale

n = 5,818

Xaqiiqooyinka ayaa tusay in, in ka badan seddax dhigood wargayska waxyaabaha aqbaarta dejinta ah in uu ahaa xayaysiin.

79

2.7%

3.3%

3.2%

34.5%

13.5%

11.5%

5.2%

0.7%

6.1%

2.5%

10.9%

5.9%Shaqo

Guriyayn

Socdaalka

Howlaha Sharciga

Jinsiyadda

Caafimaadka

Waxbarashad

Bulshada

Aqbaarta Rukunka

Madadaalada

Siyaasadda

Kuwa kale

Aqbaarta Dejinta ku jira Qodobada Wargays ee La falanqeeyay

n = 6,759

• Aqbaarta Rukunka ayaa ahayd mid ka kooban seddax dhigood dhig ahaan ee aaladaha dejinta.

• Jinsiyadda (13.5%), Waxbarashada (11.5%) iyo Guriyaynta (10.9%) qaybahooda ayaa xigay. Waxaa kuwaa daba socday, Adeega Sharciga (6.1%), Shaqada (5.9%) iyo Caafimaadka (5.2%) oo wadajit la isugu cakisay.

• Waxaa ugu hoseeyay Siyaasadda (3.3%), Madadaalada (3.2%), Socdaalka (2.5%) iyo Jinsiyadda (0.7%).

80

Nooca Aqbaarta Dejinta ee Wargays

Nooca

Aqbaarta Dejinta

Kuwa Guud Qowmiyadeed Deriska

Shaqada 19.2% 3.9% 15.6%

Guriyeyn 9.5% 11.3% 6.6%

Socdaalka 1.3% 2.7% 1.6%

Howlaha Sharciga .0% 6.9% 3.2%

Jinsiyadda .6% .8% .0%

Caafimaadka 7.3% 5.0% 5.2%

Waxbarashada 7.1% 11.8% 12.7%

Bulshada 8.4% 13.3% 22.6%

Aqbaarta Rukunka 19.6% 37.5% 14.3%

Madadaalada 2.4% 2.9% 7.9%

Siyaasadda 16.6% 2.1% 2.7%

Kuwa kale 8.2% 1.8% 7.7%

Wadarta (6,759) 537 5780 442

• Wargaysyada qowmiyadeed (37.5%) waxaa la ogaaday in ay leeyihiin boqoleey

sare oo ah aqbaarta Rukunka marka loo eego dhiggoda ah kan guud (19.6%) ama deriska (14.3%).

• Warbaahinta daabacaadda deriska (22.6%) ayaa lahaa saamiga ugu badan qaybta jaaliyadda iyo iyadoo ka horeysay in yar dhanka Waxbarashada.

• Waxa ay ahayd daabacaada qowmiyadeed tan lahayd boqoleeyda ugu wayn ee arimaha Guriyaynta (11.3%) iyo Adeega Sharciyada (6.9%).

• Si kastaba ha ahaatee, aad bay ugu dambeeyeen (3.9%) marka loo eego kuwa guud (19.2%) iyo deriska (15.6%) marka loo eego dhanka aqbaarta Shaqada. Wargaysyada guud waxa ay lahaayeen saamiga ugu badan dhanka Caafimaadka (7.3%).

• Sidoo kale dhanka Siyaasaasadda (16.6%), deriska (2.7%) iyo kuwa qowmiyadeed (2.1%) ilahooda ayaa laha saami aad u yar qaybtan.

81

• Warbaahinta daabacaada deriska ayaa ugu xooganayd (7.9%) lahaanshaha maadada Madadaalada, kan qowmiyadeed (2.9%) iyo kan guud (2.4%) tusaya caddadd yar.

• Inkastoo wargaysyada qowmiyeed lahaayeen boqoleyda ugu badan Socdaalka (2.7%) iyo Jinsiyadda (0.8%), sedaxdooduba waa ay ku hooseeyeen labadan qaybood.

Marka loo eego Qowmiyadaha, Aqbaarta Dejinta ku jira Qodobada Wargays ee La falaqeeyay

Qowmiyadda

Aqbaarta Dejinta

Afqaani Afrikada

Galbeed

Carab Karibiyaan

Shiine Hisbaanik

Soomaali

Bortuqiis

Ruush Taamil

Shaqada .6% 7.0% .0% 4.9% 4.2% 2.6% 3.3% 2.8% 8.0% 3.5%

Guriyeyn 15.3% 1.8% 14.6% 6.6% 16.8% 4.7% 18.2% 14.5% 17.5% 23.1%

Socdaalka .6% 2.9% 3.8% 3.0% 3.5% 4.2% 4.1% .9% 1.4% .4%

Howlaha Sharciga

2.3% 4.7% 6.6% 9.3% 5.7% 6.7% 15.7% 8.9% 7.0% 6.4%

Jinsiyadda .0% .0% 2.2% .4% .5% .0% 5.0% .9% 5.9% .1%

Caafimaad 2.9% 3.8% 6.2% 1.8% 3.9% 7.3% 18.2% 3.7% 11.9% 6.2%

Waxbarashada 4.9% 3.4% 53.2% 3.4% 10.2% 6.8% 26.4% .0% 26.6% 9.6%

Bulshada 15.9% 15.2% 12.9% 11.2% 2.9% 14.0% 5.8% 25.2% 17.8% 18.6%

Aqbaarta Rukunka

54.9% 60.7% .5% 43.8% 46.3% 45.8% 3.3% 36.0% .0% 26.8%

Madadaalada 1.9% .1% .0% 7.8% 3.2% 2.9% .0% 1.4% .0% .9%

Siyaasadda .0% .3% .0% 2.0% 1.5% 3.5% .0% 5.6% 2.4% 4.4%

Kuwa kale .6% .0% .0% 5.8% 1.4% 1.4% .0% .0% 1.4% .0%

Wadarta (5,780)

308 728 549 1351 665 805 121 214 286 753

82

• Aqbaarta Rukunka ayaa ugu waynaa qaybta waxa ay qoreen wargaysyada toddoba koox qowmiyadeed, laakiinse Soomalida (3.3%), Carab (0.5%) iyo Ruush (0%) ayaa lahaa boqoleey aad u hooseysa.

• Darajo ka yar kala duwanaashaha dhanka jaaliyadda, oo ay Bortuqiisku daabacaddadhoodu lahaayeen saamiga ugu sarreeya 25.2% iyo Shiine oo ugu hooseeyay 2.9% ayaa lagu xusay.

• Waxaa kaloo jiray kala duwanaasho aad u wayn ee qaybta Waxbarshada, oo boqoleeyda ugu sarreysaa ay ahayd warbaahinta daabacaadda ee Carabta 53.2% iyo midka ugu hooseeya oo ahaa Kariibiyaanka 3.4%.

• Caddadda waxa ay u dhexeeyeen halka ugu hooseysa Aqbaarta Guriyaynta, oo ay ugu sarreyso 23.1% (Taamil) oo ay ugu hooseyso 1.8% (Afrikada Galbeed).

• Wargaysyada kooxaha oo dhan waxaa uu lahaa wax ka yar 10% waxa ay ka qoreen dejinta dhanka Adeega Sharciga, oo ay ugu yarayd Afqaan (2.3%); si kastaba kuwa kale oo dhan waa ay ka sarreeyen 4%.

• Marka la fiirsho qaybta Shaqada, dabacaddadha afar kooxood oo kaliya (Ruush, Galbeedka Afrika, Kariibiyaan iyo Shiine) ayaa ka sareeyey 4%, oo aan waxba laga helin wargaysyada Carabta.

• Saamiga Soomaali (18.2%) iyo Ruushka (11.9%) warbaahinta daabacan ee dhanka Caafimaadka ayaa aad uga sarreyay inta kale, oo ay caddadd aad u yari ka soo saareen Shiine (3.9%), Afrikada Galbeed (3.8%), Bortuqiis (3.7%), Afqaan (2.9%) iyo Kariibiyaan (1.8%).

• Kaliya Bortuqiis (5.6%) iyo Taamil (4.4%) wargaysyadooda ayaa lahaa wax ku saabsan Siyaasadda oo ka sarreysay 4%, oo aan waxba laga qorin, Afqaan, Carab iyo Soomaali.

• Qaybta Madadaalada, waxa ay ahayd oo kaliya daabacaadda Kariibiyaanka (7.8%) soo dhejiyay caddadd ka sarreeya 4%, oo aan waxba laga qorin Carab, Soomaali, Ruushka.

• Xitaa iyagoo lahaa waxa ugu sarreeya ee ay ka qoreen Socdaalka, Hisbaanik iyo Soomaali daabacaadooda waxa ay inyar ka sarreeyeen 4%. Ruuska (5.9%) iyo Soomaali (5.0%) Wargaysyadu waxa ay aad ugu sarreeyeen kuwa kale oo dhan qaybta Jinsiyadda, Afqaan, Galbeedka Afrika iyo Hisbaaniga aan waxba ka qorin.

83

Shabakadaha

Qodobada La falanqeeyay ee Shabakada – Goobaha

1.2%0.7%

12.2%

21.1%

64.7%

0

10

20

30

40

50

60

70

Ottawa GTA Windsor Sudbury La aqoon

n = 2,156

Wadar ah 2,156 qodob ayaa laga falanqeeyay shabakadaha. Kuwaa, 455 waxay ka yimaadeen Ottawa, 1,395 waxaa laga keenay GTA, 264 waxaa laga keenay Windsor iyo 16 laga keenay 16 Sudbury. Goobaha Shaqada ee 26 shabakadood ayaa go’aan adag laga gaari kari waayay.

84

Noocyada Shabakadaha La falanqeeyay

Qowmiyadeed100%

Deriska0%

Kuwa Guud0%

n = 2,156

Waxaa kaliya oo darsay shabakdaha qowmiyadeed maadaama caadada warbaahintan ay ka dhigto mid adag si looga sooco caddadd baaris lagu samayn karo oo shabakadaha guud iyo kuwa deriska xuduudda daraasaadda dhexdeda. Wadar ah 2,156 qodobo shabak ayaa la falanqeeyay. Liiska shabakadaha la falanqeeyay.

• 51.ca • accho • adiaspora.com • Afghan Peace • Afghan Teens • Afrotoronto.com • Black Canada

85

• Blackhabits.com • blackottawa411.com • comefromchina • GuiaLinkcanada.com • holaottawa.com • http://www.arab2000.net/default.asp • http://www.arabtoronto.com/ • http://www.lebaneseinottawa.com/ • http://www.machreq-maghreb.ca/web/20 • laguia.ca • ontarioenespanol.ca • Ottawa Tamil Community • Ptvirtual • rolia • Russian Express • Russian Ottawa • Russian Toronto • Sarwatmand • somalicanadians.ca • sudburymulticultura.org • Tamil Canadian • Tamil Nation • Theafronews.com • Toronto-lime • Toronto Tamil • torontohispano.ca • windsor8 • Yonge Street Review

1.3% 98.7%

Bilaha Qodobada Shabakada La falanqeeyay

Abriil Maajo

n = 2,156

86

Shaqo ahaan jadwalka cilmi baarista, qiyaastii giddigood shabakadaha loo isticmaalay waxaa laga keenay Maajo 2007, iyo boqoleey yar oo Abriil ah.

14.3%

85.7%

Meesha Laga helo Aqbaarta Dejinta ee Qodobada Shabakadda

Baalka Hoyga

Baalasha kale

n = 2,156

Sida ay u badnaayeen waxa ay ka koobnaayeen shabakadaha la falanqeeyay waxa aay ahaayeen baalalka guriga, oo 14.3% baalalka kale ayaa iyana la isticmaalay si loo darso.

87

Qodobada La falanqeeyay ee Shabakadda

14.6%

21.3%

34.9%

8.5%

20.7%Aqbaar

Xayaysiisyo

Isku xirayaal

Taxanayaal

Kuwa kalen = 2,156

• Waxaa jiray baahsanaan aad u balaaran oo qaybaha la falanqeeyay ee shabakadaha ahaa marka la barbar dhigo warbaahinta kale.

• Inka badan seddax dhigood waxa ay ahaayeen ku xirayaal shabakado kale. (Taxanayaasha lama furin, laakiinse waa la yaqaanay marka laga eego qodobada dejinta ee ay ka ra’yi bixinayeen.)

• Kooxda kale ee qodobada wayn oo ku xigay waxa ay ahaayeen Taxane qoraal, kaasoo laga helayay meelaha laga heli karo aqbaarta ganacsiyada iyo hawlaha.

• Wararka iyo xayaysiimaha, oo shiiqiyay warbaahinta kale waxa ay ka koobnayd ayaa la ogaaday in ay aad ugu yaraayeen waxa ay ka koobnaayeen shabakaduhu.

88

2.8%

2.3%

7.0%

22.1%

27.0%

8.0%

3.8%

1.2%

1.6%

3.9%

12.1%

8.2%Shaqo

Guriyayn

Socdaalka

Howlaha Sharciga

Jinsiyadda

Caafimaadka

Waxbarashada

Bulshada

Aqbaarta Rukunka

Madadaalada

Siyaasadda

Kuwa kale

Aqbaarta Dejinta ku jira Qodobada Shabakadda ee La falanqeeyay

n = 2,430

• Marka loo eego waxa ay ka koobnayd warbaahinta kale, waxaa jiray sheey fara

badan in laga helay Jinsiyadda (27.0%) marka la barbar dhigo Aqbaarta Rukunka (22.1%) ee shabakadaha.

• Guriyaynta (12.1%), Shaqada (8.2%) Waxbarashada (8.0%), iyo Madadaalada (7.0%) oo ku xigtay.

• Qaybaha Socdaalka (3.9%), Caafimaadka (3.8%), Siyaasadda (2.3%), Adeega Sharciga (1.6%) iyo Jinsiyadda (1.2%) sida ay u kala horreeyaan, ayaa ka ahaa wax ka yar 4% oo waxa ay ka koobnaa.

89

Aqbaarta Dejinta Ku jira Qodobada Shabakadda La falanqeeyay, Marka loo eego koox Qowmiyadeed

Qowmiyadda

Aqbaarta Dejinta

Afqaani Afrikada

Galbeed

Carab Karibiyaan

Shiine Hisbaanik

Soomaali

Bortuqiis

Ruush Taamil

Shaqada .0% 1.3% 4.3% 2.4% 15.0% 6.0% 13.3% 8.7% 4.6% 6.5%

Guriyeyn .0% 2.5% 9.8% 1.6% 9.1% 8.5% .0% .0% 9.2% 19.7%

Socdaalka .0% .0% .0% .0% 9.3% 5.1% 26.7% 13.0% 7.7% .3%

Howlaha Sharciga

.0% .6% 3.3% .8% 2.6% 3.0% .0% .0% 4.6% .5%

Jinsiyadda 2.5% .0% 17.4% .0% .4% .4% 6.7% 17.4% 4.6% .0%

Caafimaad .0% 3.1% .0% 8.8% 4.6% 3.0% 26.7% .0% 10.8% 2.7%

Waxbarashada 20.0% 5.0% 2.2% 4.0% 9.6% 7.2% .0% 4.3% 16.9% 7.7%

Bulshada 75.0% 53.8% 38.0% 11.2% 8.2% 17.0% 26.7% 47.8% 32.3% 37.1%

Aqbaarta Rukunka

2.5% 23.8% 17.4% 25.6% 28.0% 31.5% .0% 4.3% .0% 18.1%

Madadaalada .0% 8.8% 7.6% 37.6% 6.5% 15.7% .0% .0% .0% 1.8%

Siyaasadda .0% 1.3% .0% .8% 1.3% 1.7% .0% 4.3% 4.6% 3.9%

Kuwa kale .0% .0% .0% 7.2% 5.3% .9% .0% .0% 4.6% 1.7%

Wadarta (2,430)

40 160 92 125 718 235 15 23 65 957

• Saamiga maadooyinka ku saabsan Jaaliyadda ayaa lahaa kala duwanaansho badan

dhanka shabakadaha u adeega kooxaha qowmiyadaha kala duwan, oo u dhexeeyay 75% (Afqaan) to 8.2% (Shiinaha).

• Waxa ay ahayd qaybta ugu balaaran toddoba ka tirsan kooxda. Marka loo barbar dhigo warbaahinta kale, Aqbaarta Rukunka waxa kaga jiray waxa uu ku xadidnaa ilaa boqolkiiba 30, oo ay Afqaan (2.5%) Soomaalida (0%) iyo Ruushka (0%) shabakadahooda ay soo galayeen caddad aad u hooseeya.

90

• Waxaa jiray boqoleey aad u sarreya (19.7%) oo maadooyin Taamilka baalashooda dhanka Guriyaynta marka loo barbar dhigo kooxda inta inteeeda kale; Galbeedka Afrika (2.5%) iyo Kariibiyaanka (1.6%) ayaa lahaa caddaddyo aad u yar, Afqaanka, Soomaalida iyo Bortuqiiska ma ay lahayn waxba.

• Waxa ku jiray Shaqada goobaha Shiinaha ayaa aad uga horreyay (15.0%) kuwa kale oo dhan, oo caddaddyo hoose ay dhajiyeen Kariibiyaan (2.4%), Afrikada Galbeed (1.3%) iyo Afqaan (0%). Afqaan (20%) iyo Ruushka (16.9%) shabakadahhoda ayaa lahaa waxyaabo aad u badan oo dhanka Waxbarashada ah marka loo barbar dhigo kooxaha intooda kale; caddaddka ugu yar waxa ay ahaayeen Carab (2.2%) iyo Soomaali (0%).

• Halka ay shabakadaha afar kooxood (Afqaan, Galbeedka afrika, Carab iyo Kariibiyaan) aysan ku jirin wax ku saabsan Socdaalka iyo Taamilka oo lahaa 0.3% kaliya, inta kale waxa ay lahaayeen saami badan, oo gaarayay ilaa 26.7% dhanka Soomaalida.

• Kooxdan waxa kaloo ay lahaayeen boqoleeyda ugu sarreysa (26.7%) ee qaybta Caafimaadka, oo ay Afrikada Galbeed (3.1%) iyo Taamil (2.7%) dhajiyeen caddadd hoose, iyo Afqan, Carab iyo Bortuqiis oo aan waxba ka qorin. Bortuqiis iyo Ruushka shabakadoodu ayaa waxa ay lahaayeen wax in yar ka korreeya 4% ee dhanka Siyaasadda, oo kuwa kale oo dhan ay ka hooseeyaan caddaddkaa.

• Qaybta Adeegga Sharciga, baalasha Ruushka ayaa lahaa 4.6%, inta kale oo dhan waxa ay lahaayeen boqoleey yar. Carab (17.4%) iyo Bortuqiis (17.4%) goobahooda ayaa waxa ay lahaayeen caddadd aad uga sarreeya waxyaabaha Jinsiyadda ku saabsan marka loo eego kuwa kale, oo ay Afrikada Galbeed , Kariibiyaan iyo Taamil ka dhajiyeen waxba.

Farqiga u dhexeeya Aqbaarta Dejinta Cilmibaaris baa waxaa lagu ogaaday in uu farqi badani u dhexeeyo awooda ay soogalootigu to helaan aqbaarta dejinta ku haboon. Taasoo la xiriirta arimaha jiritaanka aqbaar wax ku ool ah, is hortaagid ay keenaty dhinaca luqadda iyo dhaqanka, qaladka la iska dhaadhiciyay ee ku saabsan adeegsiga teknoolajiyada lagu falsameeyey gosidoyin aqbaaredka, janjeeridda ka jira warbaahinta iyo xadadka u deggan noocyada qaaska ah ee warbaahinta kasoo xadidaya faafinta arimo wax ku ool ah. Jiritaanka aqbaareed

• Waxaan jirin in ku filan oo aqbaarta guud ee dejinta meel laga helo. • Meelaha ka baxsan GTA-da waxa ay u muuqataa in ay aqbaarta dejinta ay

heelaani ay aad uga yar tahay. • Guud ahaan warbaahinta ku taala sentarada waawayn ma u fidiyaan aqbaarta

gudaha kuwa yar yar, inkastoo ay u arkaan in ay ka mid yihiin suuq gayntooda. • Warbaahinta Qowmiyadeed waxa ay xuseen in ay badanaa aad ugu adag tahay

iyagu in ay wakiilada fuliya arimaha dejinta ka helaan aqbaarta dejinta oo cad, isku dubaridanna.

91

• Waxaa jira nidaam aan isku duba ridnayn iyo mid aan dhamaystirnayn oo ay qeybiyaan ilaha bulshadu.

• Soogalootigu way ku adag tahay in ay helaan aqbaarta arimaha saameeya ee degitaanka Kanada sida helitaanka SIN-ka iyo OHIP kaarka, ruqsadda baabuurta, baasaboorada, dhaqaatiirka reeraha, tababarka luqadda (ESL) jadwalka basaska iyo ayraboorada iwm.

• Soogalootigu dhibaato aad u xoogan bay kala kulmaan helitaanka waqti ku haboon ibedelka sharciyada, nidaamka, xeerarka iwm.

• Soogalooti fara badan ayaan awood u lahayn in ay si madax banana u baartaan arrimo khaas ah oo ku saabsan aqbaarta dejinta.

Tani waxay keenaysaa ku xirnaansho curiyeyaasha kuwasoo siin kara aqbaar aan sax ahayn iyo marin habaabin iyagoo ka warqaba ama aan ka warqabin. Dhaqanka iyo Luqadda

• Soogalootigu wax ay leeyihiin darajooyin kala duwan oo aqrinta la xiriirta tanina waxa ay sababtaa dhibaatooyin la xiriira helitaanka aqbaarta dejinta.

• Soogalootiga qaarkii waxa ay qabaan dhibaato la xiriirta fahamka aqbaarta taasoo ay ugu wacan tahay garasho la’aanta luqadaha lagaga dhaqmo waddanka.

• Waxaa jira ku filaansho la’aan la xiriirta luqadaha aan lagu dhaqmin ee aqbaarta. • Heerka Luqadeed ee Ingiriisiga iyo Faransiika ee lagu faafiyo sharciyada ay

dowladdu soo saarto Soogalooti badan ayaan fahmi karin. • Waxaa jira dariiqyo aan ku filnayn iyo sharaxaadyo la socda sharciyada ay

dowladdu fidiso. • Gosidoyinka aqbaaraadka lagu fidiyo uma muuqato in ay ku xisaabtamaan

xadidka dhaqanka kaasoo sababi kara is hortaaga habsami uga faa’idaysiga aqbaarta dejinta.

• Dadka qaar baa doorbida in ay aqbaarta iyagu raadsadaan inta ay ka heli lahayeen warbaahinta.

Teknoolajiyada Warbaahinta

• Reero badan baan guryahooda ku haysan shabakadda • Dadka qaar baan kombutarada xariif ku ahayn. • Qaarna (qaas ahaan waayeelka) uma jajabna isticmaalka teknoolajiyada

shabakadda. • Halka uu Teleefishinka u muuqdo midka loogu badan yahay, uma saamaxo.

Isticmaalayaashu in ay ku noq noqdaan aqbaar inta karaankooda ah. • Dadku ma jecla gosidooyinka lagu tabiyo cajaladaha duuban. • Cajaladaha duuban rajooyin xadidan oo is dhex gal ah ayay leeyihiin. • Faahfaahsanaan la’aanta gosidoyinka qaarkii ayaa waxa ay kugu hogaamisaa

aqbaar kala dhantaalan. • Waxaa jira ka eed sheegasho sugitaan waqti xad dhaaf ah ee aqbaaraadka

gosidoyinka telefoonka.

92

U janjeerka Bahda Warbaahinta

• Badankeed warbaahinta guud iyo kuwa Qowmiyadeedba waxa ay sii daayaan waxaa u badan waa kuwo ku began madadaalo ee ma ahan xog ogaal gudbis.

• Wargaysyada guud iyo warbaahinta aqbaarta uma muuqdaan in ay aad u ogol yihiin in sii balaariyaan fikradooda aqbaaraadka in lagu lifaaqo danaha soogalootiga, inkastoo ay ictiraafsan yihiin in soogalootigu yihiin qayb ay ku xisaabtamaan.

• Warbaahinta Qowmiyadeed ma sii waarto taakulayn dhaqaale joogta ah oo la isku halayn karo oo aan jirin, shaqaale ku haboon iyo caawimaad ka timaada dad iskaa wax u qabsato ah darteed.

• Warbaahinta Qowmiyadeed awood uma laha in ay luqadahooda aan kuwa la aqoonsan yahay ahayn ku tarjumaan aqbaaraadka dejinta ee dowladdu soo saarto.

Qodobada Dejinta ee Warbahinta ku jira

• Gees ka gees marka loo eego sii daynta aqbaarta dejinta qaybaha kala duwan, Teleefishinka iyo raadiyaha ayaa ugu liitay marka la barbar dhigo wargaysyada iyo shabakadaha.

Warbaahinta Guud

• Warbaahinada waaweyn qaarkood ayaa shaki laga qabaa aragtidooda ku beegan aqbaaraadka ay ka bixiyaan soogalootiga darteed iyo ku darid la’aantooda darteed.

• Falanqayntu waxay soo saartay in warbaahinta guud ay ku liitaan soo daynta aqbaaraadka la xiriira, jinsiyadda, socdaalka iyo arrimaha sharciga

• Warbaahinta guud ee Teleefishinka waa ay ku liidatay sii daynta aqbaaraadka arrimaha caafimaadka, raadiyahuna aqbaarta waxbarashada, shaqada iyo ciyaaraha; iyo daabacaadana dhanka ciyaaraha.

Warbaahinta Qowmiyadeed

• Si ay u socoto warbaahinta Qowmiyadeed waxa ay ku kaliftaa in ay ku daraan qaybo aad u ballaaran oo xayaysiis ah taasoo meesha ka riixaysa aqbaarta aanan daqliga soo galinayn. (Warbaahinta Afqaanistaanka ayay si qaas ah uga muuqataa.)

• Warbaahinta Qowmiyadeed waxa ay sii dayso qaybo aad u baaxad wayn ayaa loo qoon deeyay arimaha dhulkooda hooyo.

• Kuwo badan oo ah warbaahinta Qowmiyadeed ayaa waxa ay ugu tala galaan dadka qaan gaarka ah oo ma karaan in ay dhalinyarta kani mararka qaarkood waxa uu ka dhashaa xaalad aan ku haboonayn ama wax aanan ku filayn ee luqadaha la ogol yahay, taas oo dhalinyartu ay aad ugu fududahay.

93

• Warbaahinta Qowmiyadeed qaarkood kuma deg degaan in ay ka hadlaan arrimaha cuduraha madaxa gala dhaqankooda dartii.

• Sababo kala duwan, ay ku jirto waaya aragnimo ay kala kulmood dhulkooda hooyo, ayaa ka dhigay kuwo badan oo warbaahinta Qowmiyadeed in ayan ku deg degin arimaha siyaasadeed. Tani waxa ay keentay in Siyaasaddu noqota qaybta ugu yar ee aqbaarta arrimaha dejinta ee Warbaahinta Qowmiyadeed ka hadlaan.

• Waxaa intaa dheer oo falanqayntu tustay, in warbaahinta Qowmiyadeed ay aad ugu liidato marka la isku soo wada duubo ka hadalka arimaha caafimaadka, shaqada, arrimaha sharciga, socdaalka iyo jinsiyadda.

• TV-ga Qowmiyadeed marka la barbar dhigo waa uu ku liitaa ka hadalka jinsiyadda, arrimaha sharciga iyo siyaasadda; radiyahuna dhinaca guriyaynta iyo jinsiyadda, wargaysyaduna dhinaca shaqada, siyaasadda iyo ciyaaraha, shabakadduna dhanka jinsiyadda, arrimaha sharciga iyo siyaasadda.

Warbaahinta Deriska

• Warbaahinta derisku waxa ay aad ugu liidataa Qowmiyadeedba ka hadalka siyaasadda.

• TV-ga deriskuna marka loo barbar dhigo waxa uu ku liitaa ka hadalka guriyaynta, radiyahuna siyaasadda iyo shaqada; daabacaddadna waxa ay ku liidataa siyaasadda.

Talo soo jeedin Haddii la doono in aqbaarta dejintu noqoto mid wax tar leh oo hufan, waa in ay noqotaa mid la heli karo laguna tiirsananaan karo. Baaristu waxay soo shaac bixisay dhibaatooyin badan oo la xiriira helitaanka taasoo ka timid falsamida aqbaar gosidoyinka, luqadda, dhaqanka, wax aqriska, teknolajiyada, isdhexgalka, iyo faafinta. Tirada iyo tayada aqbaarta lagu ururiyay mashruucan ayaa wuxuu shaaca ka qaaday dareen ku saabsan aqbaarta oo aan ahayn kuwa aan la isku halayn karin iyadoo loo eegaayo aaminaaddiisa, xaqiiqdiisa, dhamaystirnaantiisa, meeshuu ka soo baxay, sii jiritaanka helitaankiisa waqtiga loo baahdaba. Maan ku haynta falsamida aqbaarta muhimka ah Qorshaynta ka hadalka aqbaarta dejinta farqiga u dhexeeyaa waa in ugu dambeystii xusaa wanaagga isticmaalkiisa. Kuma filna in looga fikiro oo kaliya wanaajinta qaabka iyo faafinta noocyada iyadoon la fahmin sida aqbaarta ay u isticmaali doonaan kuwa loogu tala galay in ay helaan aqbaartaas. Tani waxay u baahan tahay in laga fikiro aqbaarta qaaska ah ay u baahan yihiin soogalootigu iyo awoodooda la soo bixitaaneed ee aqbaartaan. Maadaama ay soogalootiga Ontario ay kala duwan yihiin, dariiq qur ah oo aan laga leexan karin in lagu wada dabaqaa ma soconayso. Falsamida aqbaarta

94

gosidoyinku waa in ay ku xisaabtamaan baahida kala duwan iyo noocyada looga heli karo. Kala Duwanaanta Aad bay muhiim u tahay in maanka lagu hayo marka la falsamaynayo gosidoyinka aqbaarta dejinta in laga daragsan yahay aqoonta loo hayo kaal duwanaashaha ummadda soogalootiga ah ee lala rabo aqbaarta. Tani waxa ay caawimaysaa in la soo saaro aqbaarta dariiqyo ku haboon iyo qodobo wada saamaynaya qaybaha ay bulshadu ka kooban tahay. Aad bay muhiim u tahay in la tilmaamaa kala duwanaashaha iyada oo loo fiirinayo:

• Meesha ay Ontario kaga taal • Luqadda • Dhaqanka • Da’da • Degaanshaha Canada/ontario • Ka warqabka guud ee debeecaddadha Canadianka • Qaab jiritaan qaaska ah ee ismaamulka bulshadaas • Jiritaanka ilo aqbaareed oo la isku halayn karo

Baahida Cilmibaaristanu waxa ay tustay in ay jiraan aqbaaraad qaas ah oo ay u baahan yihiin soogalootigu. Taasu waa ay ku kala duwan yihiin marka loo eego xaaladaha kala duwan ee soogalootiga. Fahamka baahida ay u qabaan noocyada aqbaar dejineed ee kooxahaa la beegsaday ayaa ah fure u sahlaya samaynta gosodoyin aqbaareed wax ku ool ah. Raadinta baahidu waa in ay maanka ku haysaa waxyaabahan:

• Heerka ay ka joogan degitaanka • Sida ay u kala mudan yihiin aqbaarka ay u baahan yihiin, ayadoo la eegayo

qaybta dejinta • Aqbaar wax ku ool ah oo la siiyo marka ugu horreysa ee ay soo galaan. • Aqbaar in muddo ah la isticmaali doono • Meelaha ay la xiriiri karaan • War gelinta ugu dambeysa

95

Isticmaalid Si looga hadlo xaaladda taagan ee farqiga u dhexeeya aqbaarta dejinta, waxaa muhiim ah in la fahamsan yahay sida soogalootiga cusubi ay u doorbidaan u helitaanka iyo isticmaalka aqbaarta. Marka la eego gosidoyinka kala duwan ee aqbaar tebineed, waa in uu jiraa u nuglaasho ku xisaabtanta kala duwanaanshahan:

• Awoodaha luqadeed • Heerarka wax akhriska • Hababka Dhaqaneed ee aqbaarta ay u helaan sida ay u wada xiriiraan • Da’da kooxaha • Heerarka kalsoonida ay u qabaan isticmaalka teknoolajidaha qaarkood • Doorbididda noocyada qaaska ah ee warbaahinta • Heerarka ay ka isticmaaleen qaybaha warbaahinta ee kala duwan

Horumarinta Ujeedada Horumarinta ujeedada dejinta waa in ay marka hore ka hadashaa ciribta isticmaalkeeda ee kuwa loogu tala galay in ay helaan. In aan lagu badin waxyaabaha loo diyaarinayo soogalootiga aqbaar loo malaynayo “wax fiican”, laakiinse aanay ka faa’idaysan doonin sababa kala duwan awgood. Raadinta baahidu waa in ay nagu hagtaa aqoonsiga noocyada aqbaareed ee ay soogalootigu rabaan. Fahamka kala duwanaanshaha meeshaas qaaska ah ee la bar tilmaamay ayaa caawimaysa kobcinta ku haboon qiyaasta waxyaabaha loo bahan yahay. Waxa kale oo ujeedo muhiim ah oo loo baahan yahay in maanka lagu hayo, ogaashaha sida (iyo haddiiba) ay runtii waxa la diyaarshay gudbin doonaan warbaahinta kala duwan ee ka jira rugtaas iyo ka suurto galnimada kuwa loogu tala galay ay ku heli karaan. Waa muhiim in ujeedada dejintu: • In lagu qoro luqad cad oo aan mugdi ku jirin • In lagu fasiro luqado fara badan • Dhaqankana laga fikiraa • Xaaladda deriskana ka hadlaa • Laga hadlaa aqbaaraha ugu muhiimsan ee ay sheegteen soogalootigu naftigoodu • In lagu daraa tusmo wax ku ool ah oo tilmaamaysa meelaha laga heli karo badeecadda, howlaha iyo aqbaaraadka • In laga helaa qaybaha dejinta ee aanay sida quman uga haldlin ilaha kale • In lagu xisaabtamaa waxa is hortaagay warbaahinta iyo siyaabaha kale ee loo tabiyo Ka fikiritaanka Fidinta Qaybinta tusmadu ma soconayso hadaanay ku xisaabtamin qaababka ay u helaan kuwa loogu tala galay aqbaarta iyo sida ay u isticmaalaan. In hal nooc oo aan fahamsanayn baahida dadka iyo habka ay u helaan wararka, ayaa waxa ay ku dhamaataa waqti lumin, jaha wareer iyo qasaare. Tabta qaybintu waa in ay ahaataa mid balaaran oo ku tala galaysa dhaqdhaqaaqa aqbaarta kuwa isku xiran ee soosaarayaasha iyo qaybiyayaasha.

96

Qidhadaas waxaa ku jira fahamka meelaha ay aqbaartu u socoto qaybaheeda kala duwan iyo qaabka warbaahinta iyo kuwa kale ee aan teknoolajiyada ahayn ee laysugu gudbiyo aqbaarta. Cilmi baaristanu waxa ay daristay Shaqada ay qaybaha qaaska ah ee warbaahinta (kuwa guud, Qowmiyadeed, Deriska), teknoolajiyada kala duwan ee warbaahinta (TV, Radiyaha, wargaysyada, kuwa ku salaysan shabakadda, telefoonka, tusiyaha) Ilaha aan ahayn warbaahinta (reeraha, asxaabta, ururada bulshada, ururada, qaxwada, dalaaliinta guryaha, mushtarka Qowmiyadeed, xafiisyada qareenada soogalootiga, safaaradaha). Warbaahinta Warbaahinta waxay awood u leedahay in ay u gudbiso aqbaar dad fara badan. Warfaafinta iyo warbaahinta ku salaysan shabakada warbaahineed ayaa waxa ay isaga mid yihiin deg deg u gudbinta aqbaareed. Cilmi baaristan lagu sameeyey qaybaha khaaska ah ee warbaahinta ayaa tusay in mid mid ay guud ahaan u leeyihiin awood loogu isticmaali karo in lagu horumariyo noocyo khaas ah ee aqbaarta dejinta iyadoo la adeegsanayo iyaga.

• Warbaahinta guud dhanka siyaasadda ayay ku xoogan tahay. • Warbaahinta Qowmiyadeed waxa ay ku wanaagsan tahay daboolidda aqbaarta

macmiisha, guryaha iyo bulshada. • Warbaahinta deriskuna waxa ay ku wanaagsan tahay ka hadalka waxbarashada,

madadaalada iyo bulshada. La xiriirka warbaahinta Kuwa Guud

• Aqbaaraad is qilaafsan ayaa ka soo baxa warbaahinta guud marka loo eego tebinta aqbaaraadka dejinta. Soo saarayaasha baahiya bandhigyada iyo maqaalo tifaftirayaasha ayaa wareysiyadii aan la yeelanay tilmaameen in ay garteen kala duwanaanshaha dhagaystayaashooda/ aqristayaashooda balse ay tebiyaan oo qura “aqbaar ah mid xiisa leh.”

• Sharci federal ah ayaa khasbaya TV-ga Kanada iyo radiyahaba in laga dhex arko kala duwanaanshaha ummadda waddanka, sidoo kale war baahiyayaasha ayaa waxa ay isku mashquuliyeen dhaqdhaqaaq ka jawaabaya shuruudan. Fursad baa jirta halkan u furaysa wada xaajood ah oo ka caawimaysa iyaga si ay u fuliyaan nidaaminta shuruudahaas in ay fuliyaan ujeedada dejinta.

• Aragti la mid ah ayaa iyana suurta gal ah warbaahinta daabacan taasoon lahayn shuruudo ku qasbaya balse tusay xiiso ah in ay gudbiyaan kala duwanaanshaha ummaddan.

• Waxa kaloo faa’ido ah in laga gudbo daabacaadaha waawayn iyo in la isticmaalo war dayska safarlayaasha.

97

• Maadaama ay warbaahinta caadi ahaan ay ka caga jiido in ay kula dhaqaaqdo wakiil dowladeed, waxa ay u baahanaysaa soo galinta qof seddaxaad kuwaasoo fulin kara wada xaajood la taaban karo oo ku haboon oo lagu horumarin karo aqbaarta dejinta iyadoo la isticmaalayo warbaahinta guud ujeedadeeda.

Kan Qowmiyadeed • Soogalootigu waxa ay tuseen in in ay aad ugu kalsoon yihiin in ay wararka ka

helaan ilaha Qowmiyadeed: Waxay ka raadiyaan warar guud warbaahinta Qowmiyadeed inkastoo ay ka heli karaan warbaahinta kale oo si fudud looga heli karo.

• Warbaahinta Qowmiyadeed waxa ay u muuqdaan in ay aad ugu nugul yihiin ku daritaanka aqbaarta dejinta marka loo eego kuwa waawayn ee dhigooda ah.

• Cilladda ugu wayn ee lagu sheegay cilmibaaristan waa awood la’aan la xiriirta tarjumidda aqbaarta dowladda ee luqadahooda. Waa in loo huraa hab fududeynaya jiritaanka aaladaha dejinta oo luqado kala duwan oo ka hadla xaaladdan.

• Liis dadka lala xiriiri karo deriska (afhayeenada dowladda federalka, wakiilada u adeegayaasha soogalootiga, ururada Qowmiyadeed iwm.) Waraysiyo iyo aqbaaraad dheeraad ahba aad bay miro dhal u noqon lahaayeen.

Deriska

• Badanaa shirkadaha Teleefishinka ayaa waxa ay siiyaan waqti wakiiladda ururada iyo kooxo kala duwan oo Qowmiyadaha ah, si ay u soo saaraan barnaamijyo laga baahiyo kanaalada lacag la’aanta ah ee ururada, kaa soo uu qasbay sharciyada warbaahinta.

• Is kaashatada iyo saldhigyada raadiyaha dhulka ay jaamacaduhu ku fadhiyaan ayaa iyana u qoondeeya ururada bulshada waqti ay sii dayaan barnaamijyo.

• Wargaysyada derisyada ayaa badanaa ugu qaybiya lacag la’aan guryaha iyo rugaha bulshada.

• Tani waxa ay kordhisaa mugga wargays derislaha iyo war baahiyayaasha gaaritaanka ay ku gaarayaan dad fara badan oo deggan deriskaas.

• Haddii la tusi karo warbaahinta deriska in ay faa’ido u tahay deriskaas mowduuc dejin, waxa ay u badan tahay in ay qaataan.

Suuragalnimada la xiriirta teknoolajiyada warbaahinta kala duwan Cilmi baaristanu waxa ay tustay in warbaahin gaar ah ay u muuqato in ay ku wanaagsan tahay tebinta mowduucyo qaas ah.

• TV-gu wuxuu awood fiican u leeyahay in uu horumariyo mowduuc waxbarasho. • Radiyuhu waxa uu ku wanaagsanaaday marka loo eego aqbaarta soogalootiga,

kaas oo guud ahaan helay ka hadal aad u liita.

98

• Daabacaadu waxa ay leedahay fursad lagu wanaajin karo faafinteeda la xiriirta aqbaarta soogalootiga, arimaha sharciga, waxbarashada iyo siyaasadda.

• Warbaahinta shabakadda ayaa iyana waxaa ay leedahay suura galnimo ah in ay horumariso aqbaarta soogalootiga iyo bulshada iyo waliba jinsiyadda, kaas oo ah nooca ugu yar ee aan aad looga hadlin.

Teleefishinka iyo raadiyaha

• Ka hadalka socdaalka ayaa caadi ahaan ah mid xaraarad leh waliba laga jecleyn warbaahinta guud ee TV-ga iyo wararka raadiyaha. In si dokumentariyo ah loo soo gudbiyo ayay ku wanaagsan tahay arrimaha khaaska ah ee la xiriira soogalootiga si qoto dheer oo dhaqan ahaan xiiso iyo wax sheegba leh.

• Barnaamijyada ku saabsan sheekooyinka soogalootiga ayaa waxay cadeeyeen in ay aad caan uga noqdeen dhagaystayaasha Shiinaha islamarkaana ay suurta gal tahay in lagu dayo barnaamijyada Qowmiyadeed kuwa kale.

• Si kale oo loo samayn karaa ayaa waxay tahay iyadoo la tuso xujooyinka soo fool saara soogalootiga si riwaayad, taxane ama qaab mujaajiladeed.

• Suuragalnimada kifaala qaadidda barnaamij joogta ah oo arrimaha soogalootiga oo ka baaha warbaahinta guud, kuwa Qowmiyadeed iyo deriska ayaa laga fikiri karaa.

• Soo wicitaanka bandhigyada ku saabsan qodobada dejinta ayaa waxa ay tuseen in ay caan bexeen.

• Taageerada noocanoo kale ah waxaa lagu heli karaa in la asaaso tusiyeyaal ay ku yaaliin khabiiriinta xaafadda oo ka hadli kara mawaadiic kala duwan oo u qaas ah deriskaas.

• Xeeladda in ay warbaahinta adeegsato loo baahan yahay waa garashada ku haboonaanta dejinta jedwalka ee TV-ga iyo madadaalada raadiyaha. Mid ka mid ah soo saarayaasha oo aan ku waraysanay cilmibaaristan ayaa waxa uu noo xigtay in ay cilad u keenayso in la soo daayo barnaamij furan oo looga hadlo qodobo is daba socda fiidnaimadamaalmaha Jimcaha iyo Sabtida.

Wargaysyada iyo majaladaha

• Warbaahinta daabacan waxa ay shaqsiga u saamaxdaa in uu sida karaankiisa ah u akhristo waxa qoran uuna u soo noq noqdo inta uu doono. Waxay kaloo awoodaan in ay daabacaan maqaalo dhaadheer oo u baahan sharaxaad fara badan oo qodobada ay qoraan ah sida isbedelka sharciyada. . Wargaysyada guud waxaa lagu dhiiri gelin karaa in ay isticmaalaan soo saaritaanka hanaanka guud si ay u raadiyaan aqbaarta dejinta si qoto dheer oo waxyaabaha cusub la xiriira xiisana leh. Soo saaritaanku qasab ma ahan in ay ku jiraan aqbaaraad sheekooyin cusub, laakiinse si dhaqan gal ah uga hadla arrimaha socda ee isku shuqlinta u baahan.

• Majaladuhu waxa ay door bidaan maqaaladaha dhaadheer, waana suurta gal in ay ku haboon yihiin in lagu daro xoogaa arrimaha dejinta ah.

• Qaybaha kala duwan ee wargayska, oo ay ku jiraan bogga hore, magaalada iyo qaybaha taxanaha, ayaa ka hadli kara arimaha dejinta.

• Cilmibaaristani waxay muujisay in ay joornaalada yar yar ee Shiinaha ay aad ugu jan jeeraan ka hadalka arimaha socdaalka marka la barbar dhigo joornaalada

99

Qowmiyadeed Shiinaha ee maalin walba soo baxa ee ay runtii socodsiiyaan shirkada warbaahinta waawayn. Sidaa darted waxaa aad xaqiiqo u ah in lala macamiltamo dabaacaddadha yar yar; isla mar ahaantaana, aan loo mar moogaan kuwa waa wayni iyadoo la eegaya baaxadda dheraran ee ay gaaraan.

• Siyaasiyiinta derisyada iyo wakiiladooda ayaa badanaa ku darsada maqaalo wargaysyada deriska – tani waa ay noqon kartaa dariiq loogu dari karo aqbaarta dejinta.

• Soo diyaariyaal fara badan oo aanu waraysanay ayaa muujiyay in ay daabacaadoodu ogolaatay dhex gelinta qodobbo kala duwan oo siyaado ah oo lacag laga baxshay. Tani waxay noqon kartaa dariiq loogu daro wargays qodobo laysu keenay.

Bogagga shabakadda

• Shabakaddu waxay leedahay faa’ido gaar ku leedayahay isdhexgelideeda. Kani waa qaab ay aad ugu bogeen soogalootiga ay xirfadooda wada xiriir aanay wanaagsanayn isla markaana aan aqoon u lahayn qaybaha loo qoondeeyey ee aaladaha is wada ee gosidoyinka aqbaareed.

• Rajo wayn baa laga qabay bogagga shabakadda oo ku qornaa luqado kala duwan oo loo asaasay qaas ahaan ujeedooyin la xiriira fidinta aqbaarta dejinta.

• Bogga sida Settlement.ogr waxaa loo arkayay in uu noqdo mid awood u leh in uu noqdo ilo aqbaareedka soogalootiga, qaas ahaan haddii ay noqoto mid ku qoran luqado fara badan isla markaana jiritaankeeda si balaaran loo shaac bixin lahaa.

• Bogagga shabakadda ee wakiiladda u shaqeeya soogalootiga, ururada Qowmiyadeed iyo kooxaha kalaba waxa ay yeelan kari lahaayeen xirriiryo tilmaamaya Settlement.org.

• Talo bixinno lagu hormarinayo is dhexgalka waxaa ka mid ahaa qabashada fagaarayaal goob wada hadal, qaybaha Su’aalaha Badanaa soo Noqnoqda (FAQ) iyo awood u lahaanshaha ka jawaabidda su’aaha sida ugu dhaqsida badan.

Isticmaalka teleefoonka

• Shaqada telefoonka 211 ee isku xira beesha waxa uu u baahan yahay in laga dhigaa mid soo jiita dadka soogalootiga ah isagoo ku siinaya awood luqado kala duwan.

• Shaqaalihiisa in loo taba baraa si ku filin si ay u fahmaan baahidda soogalootiga ayna xog ogaal ugu noqdaan kala duwanaanshaha dariiqooyinka la xiriirka ee uu saameyey dhaqamada kala duwan.

• Jiritaankiisana si balaaran loo xayaysiiyaa. • Waa in la iska xilsaaraa soo yaraynta wakhtiga sugitaanka iyo ka jawaabidda

su’aalaha qaarkood ee ka diiwaan gashan meeshana lagu jawaabaa wakhti macquul ah.

Tusiyeyaalka

• Wax tar fiican bey lahaanaysaa in - Ilaha muhiimka ah xirrirkooda in la taxo – email, telefoon iyo cinwaanada

• Taasi waa in ay ku xirnaataa sharciga ka yaalaa meshaas.

100

• Iyadoo la eegayo isbedelada badan ee shaqaalaha, waxaa aad u wanaagsanaan lahayd in tusiyayaalka lagu qoro shabakadda Settlement.org.

• Sikastaba, madaama aanu qof walbaba haysan shabakadda, waxtar bay yeelanaysaa in la soo saaro oo la daabaco tusiye sanadle ah

Buugaag gacan qabsi oo dejinta ah

• Buugan gacan qabsi waxa uu siin doonaa aqbaar noocyo kala duwan oo dejinta qodobadeeda ah iyo liistada halka lala xiriiri karo.

• Qaybo gooni ah baa u baahan in laga helo aqbaarta deriska. Suurtagalnimada ilaha kale

• Qiimaha ay leedahay in reeraha iyo asxaabta markay noqoto bixinta aqbaarta dejinta ayaa bay ka qayb qaatayaasha ahmiyadda siiyay marar badan ku celceliyeen. U xaglintaas way ku kala duwaanaan karaan marka loo eego dhex galka uu shaqsi qaas ah oo soogalooti ahi la yeesho ummadda Kanada iyo kalsoonida ay u hayaan ilaha aqbaareed ee ummadda u dhexeeya.

• Xarumaha bulshada, ururada, kalaabyada, mushtarka Qowmiyadeed, dulaaliinta guryaha, xafiisyada qareenada waaxda socdaalka iyo safaaradaha ay waddamadoodu ku leeyihiin ayaa ah iyaguna ilaha kale ee ay soogalootiga Ontario wararka ka raadsadaan.

• Waa in giddigood laga qayb galiyaa istaratiijiyad balaaran oo aqbaarta dejinta. • In la siiyo aqbaar ku haboon baahidooda shaqsiyadeed ee ku wajahan ilaha

waxtarka leh ee ay la xiriiri karaan. • Waa in lagu dhiirigeliyaa in ay qad xiriir ah la yeeshaan ku saabsan aqbaarta

dejinta sida Settlement.org. Afkaar la soo jeediyay

1. Tarjumaad CIC (Canada Immigration Centre) waxa ay u baahanaysaa in ay soo jeediso mowduuca ah luqadaha kala duwan, marka loo eego baahida wayn ee loo qabo dhanka dejinta. Tani waa mashruuc qaali ah una baahan in loo sameeyo si xulasho ah. Sida muuqata dukumentiga oo idil laguma wada tarjumi karo luqadaha oo dhan. CIC ayaa markaa laga rabaa in ay ka fiirsato qaybaha mudan in la tarjumaa marka loo eego muhiimnida aqbaarta ay xambaarsan yihiin. Marka la xulayo luqadaha lagu tarjumayo, inta la oran lahaa aanu qaadano “tobanka luqadood ee ugu sareeya” ee aan ku tarjunno, waxaa haboon in mudnaanta la siiyo luqadaha aadka ay u fahmaan soogalootigu. Marka lagu daro afkoodo hooyo ee ay ku hadlaan qaybo badan oo soogalootiga ah, waxaa kaloo jira Farsi (oo aad looga isticmaalo Iran, Afghanistan, wadamada Aasiyada dhexe), Sawaaxiliga (Geeska Afrika iyo waddamada Afrikada dhexe), iyo Afka Ruushka (Isutagga Soofiyeetiga iyo waddamadii hore uga tirsanaan jiray Midowga Soofiyeeti) ma lahaan doonaan kuwa badan oo ay luqaddooda

101

koowaad tahay laakiinse waxa ay lahaan doonaan faa’ido ah in ay in badani isticmaali doonaan. 2. Shaqada Warbaahinta Qowmiyadeed Barnaamijyo is dabajoog ah oo ugu baahiya aqbaarta warbaahinta Qowmiyadeed luqado kala duwan ayaa waxa ay keeni lahayd qaab macquul ah oo gudbiya aqbaarta dejinta oo joogta ah. Waxaa jiri jiray muddo 50 sano ah (1951 – 2001) barnaamij la oran jiray Muuqaalka Canada. Wuxuu bixin jiray maqaalo lacag la’aan ah isagoo adeegsan jiary warbaahinta Qowmiyadeed kuna bixi jiray 13 luqadood. Qarashka socodsiinta howlahaas ayaa ahaa ilaa $10.000 sanadkii, waxaana dusha ka xukumi jiray guddi maamul. Waxyaabaha kala duwan ee ay sida joogtada ah ugu soo tebin jirtay warbaahinta Qowmiyadeed ah, labada aadka looga isticmaalo waxa ay ahaayeen S iyo J ku saabsan Socdaalka iyo qaranimada iyo barashada Kanada (sida hoyga, cuntada, shaqada, Cali beesteenka iwm) Shaqadan waxaa loo xiray lacag lagu socodsiiyo la’aanteed. Hadii ay CIC xiiso u qabto in ay ka wardoonto doorashada ah in ay furto howl-gal aqbaar siineed, ama keligeed haku dhaqaaqdo ama shurug la wada, waxaanu kula talin lahayn in ay fiiriso habkii ay soo saareen Muuqaalka Kanada.

3. Ku kordhinta Daabacaadda. Waraysiyadii aan la yeelanay tifaftirayaasha ayaanu ka aragnay in ay jiraan qaybo aad u ballaaran oo lagu kordhin karo wargaysyada Qowmiyadeed. Waxaa ka mid noqon kara maqaalo siin kara aqbaar wax ku ool ah dadka, kuna haboon heerarka ay ka joogaan la qabsiga waddanka, una qoran si fudud oo la fahmi karo. Soo saaritaan joogta ah oo sanadkiiba mar ama laba jeer la soo saaraa waa caqli gal. Ku kordhinta daabacaadda (oo ka dhan ah Wargaysyada) ayaa ayana ff’ido dheeraad ah u lahaan lahayd in la dhigo xarumaha bulshada iyo wakiilada u shaqeeya soogalootiga, taas oo ay ooli kraan mudo dheer. Warbixinta qeybteedii hore qaybo ka mid ahaa baa bixinaya talo soo jeedinno la xiriira noocyada ay ka kooban tahay.

4. Maalgelinta idaacadda Waraysiyadii aanu la yeelanay soo saarayaasha ayaa waxa kaloo ay tuseen helitaanka laga heli karo waqti warbaahinta ee raadiyaha iyo TV- ga meelayn aqbaareed oo ay soo saareen kafiilada. Tani waxa ay saamaxaysaa ku dhexdarka waxyaabaha dejinta ee quybo kala duwan oo borogaraamada Qowmiyadeed ah. Qaybaha kor ku ku xusan ayaa soo jeediyay talo bixinno la xiriira ujeedada noocyada warbaahinta. 5. Warbaahinta magaalo yar

102

Cilmi baaristu waxa ay tilmaantay in soogalootiga ugu aqbaar dejineed helitaan yari in ay tahay kuwa ku nool meelaha ka baxsan xarumaha waawayn. Markaa aad bey muhiim u tahay in CIC ay ka hadasho baahida qaaska ah ee meelahaas iyagoo u sii marinaya warbaahinta magaalooyinka yar yare e ay soogalootigu u janjeeraan degitaankeeda. 6. Wada xaajood lala yeesho warbaahinta guud. Ilaha laga baahiyo warbaahinta guud badankood ayaa waxa ay baadigoob ugu jiraan dariiqyada ay ku oofin karaan aqbaaraadka ay u baahan yihiin shaqsiyaadka suuqyadooda. Qaybihii hore ee warbixintan ayaa ka hadashay siyaabaha ay warbaahinta guud ay uga fakiro karto ku kobcinta waxyaabaha ku saabsan aqbaarta dejinta. Waa suurto gal in gaaritaanka hadafkaas loo sii mari karo gacan seddaxaad oo horeba wada xaajood u socday warbaahinta guud ama iyada oo toos loola xiriiro. 7. Dhanka dulucda Warbixintani waxa ay bixinaysaa tifaftirnaan ku saabsan daciifnimada iyo xoogga qaybaha kala duwan ee warbaahinta ay u gudbiyaan aqbaarta dejinta. Marka la samaynayo dulucda, kuma filna in laga hadlo qodobada sida shaqada iyo guriyaynta oo kaliya. Xeeladda aqbaareed ee loo baahan yahay in ay CIC mudan tahay in ay adeegsato ahaataa mid casriyeysan oo heerar kala sareeya leh oo ku xisaabtama dhanka dulucda ee aadka loogubaahan yahay in la daboolo. 8. Sii xoojinta ilihii jiray ee warbaahinta. Waxaa jira ila xoogaa ah oo socodsiiya aqbaarta dejinta, sida Settlement.org, Canadian Newcomer and Canadian Immigrant. Cilmi barista warbixintan ayaa tilmaantay in warbaahinta noocan ahi u baahan tahay mid ku baxda luqado badan isla markaana ah mid ku haboon oo daboolaysa baahida soogalootiga deggan magaalooyinka wawayn iyo kuwa yar yarba. Waxaa loo baahan yahay in si baaxad wayn loo xayaysiiyo Settlement.org, maadaama ay dadka badankii aanay ka war qabin jiritaankeeda. Sidoo kale labada maqaaladood oo ay daadidihiyaan ururada aan dowladda ahayn. Canadian Newcomer oo hadda loogu tala galay soogalootiga Koonfurta Ontario ayaa waxaa u suurtowda in la wayneeyo baaxaddiisa (Canadian Immigrant waxa uu ku salaysan yahay Vancouver.) Gosodoyinka aqbaareed ee telefoonka 211 ku salaysan waa lagu toosin karaa si uu si ku fiican ugu kaafiyo baahida soogalootiga. CIC way raadin kartaa dariiqyo ay ku wada shaqayn karaan warbaahinta noocan ahina waa loo balaarain karaa si ay gaarto goolka ay tiigsanayso. 9. Tilmaamaha warbaahinta

103

Tilmaame ay ku taxan yihiin ilaha ay warbaahinta ka heli karaan aqbaaraadka dejinta ka hadlaa waxa uu noqon lahaa il muhiim ah. Maadaama ay warbaahinta Qowmiyadeed iyo midda guudba shaqayntoodu aad ugu fududahay la soo bixitaanka dhanka shabakadda, tilmaamahan waxaa lagu salayn karaa shabakadda. Waxaa ka mid noqon kara magacyada qubarada dowladda, wakiilada soogalootiga, tacliinta iyo ururada oo ka hadli kara mowduucyo kala duwan oo aqbaarta dejinta ah oo ku baxa luqado gooni ah. Tani waxa ay daboolaysaa baahidii loo qabay meel u helitaanka martida bandhigyada can baxay ee ay dadku soo wacaan iyo waraysiyada caadiaga a ee warbaahinta. 10. Buugaag gacan qabsi Buugaag gacan qabsi ah oo ay ku yaalaan aqbaaro muhiim ah oo tusaya heerarka kala duwan ee la qabsiga soogalootiga Ontario ayaa noqon lahaa mid waxtar fiican leh. Maadaama aanu shaqsi walba si fudud u heli karin shabakadda, waa muhiim in ay jirtaa iyadoo daabacan (waxaana la dhigi karaa xarumaha sida ururada Qowmiyadeed) Midka shabakada waa in si joogta ah loogu qoraa wixii aqbaar ah oo soo kordhaa. Waaxaa jirta baahi xooggan oo loo qabo ilo la heli karo oo taxaya adeegyada iyo meelaha ay ku yaalaan Ontario guud ahaan. 11. Eray bixin Waxaa jiray wada hadal ku saabsan in erayga “warbaahinta Qowmiyadeed” ama “warbaahinta dhaqan qowmiyadeedka” ay CIC isticmasho. Waxaan ku talinaynaa in la sii wado isticmaalka “warbaahinta Qowmiyadeed” maadaama uu eraygan aad u can baxay isticmaalkiisu, gudaha iyo dibaddaba – inkastoo looga arko meelaha qaarkood in uu yahay xaqiraad.