Değerli okuyucular,

Enstitümüz ve dolayısıyla da ülke-

miz için güzel ve verimli gelişmele-

rin yaşandığı bir ayı geride bıraktık.

Şubat ayı içerisinde ETİ Maden

İşletmeleri Genel Müdürlüğü ile

Bor kimyasallarına ilişkin ‘Yükleme

Öncesi Gözetim Hizmeti’ proto-

kolünü imzaladık. Bu iş birliği çer-

çevesinde Eti Maden İşletmeleri

Genel Müdürlüğü bünyesinde bu-

lunan 4 tesis ve bir liman işletme-

sinden yurt dışına sevk edilecek

ambalajlı ürünlerin dolum noktası,

stok alanında bulunan ambalajlı

ürünlerin kontrolü (ambalajlarının

temizliği, sağlamlığı, palet kontro-

lü), kamyon/konteyner yüklemesi

sırasında kamyon kasasının ve

konteynerin yüklemeye elverişliliği ve temizliği, stok sahasından sevk edilecek

ürünlerin nem tayini ve elek analizi TSE tarafından yapılarak, uygun ürünün sevki

sağlanacak. Yani kısacası ülkemizden yurt dışına gidecek olan 2,5 milyon ton

Bor kimyasalının hem fiziksel hem de kimyasal kalite kontrolünü TSE yapacak.

Göreve başladığımız günden bu yana düstur edindiğimiz temel ilkelerden biri

ülkemizin vizyonuna paralel bir doğrultuda tüm kurum ve kuruluşların küresel pa-

zarda rekabet edebilir konuma gelebilmesi yönünde çalışmalar yapmaktır. Türk

Standardları Enstitüsü olarak dünya pazarında daha güçlü bir şekilde yerimizi

alabilmek için ‘uygunluk değerlendirme’ hizmetlerinde önemli atılımlar gerçekleş-

tirmeye devam ediyoruz. Bu atılımlar çerçevesinde son olarak Yemen Standar-

dizasyon ve Metroloji Teşkilatı ile ‘Kalite Yönetim Sistemi Alanında Belgelendirme

ve Akreditasyon Danışmanlığı İşbirliği Anlaşması’ imzaladık. Diğer taraftan yetkili

makamların onayıyla birlikte Türkiye’den Yemen’e giden bütün ürünler TSE tara-

fından denetlendikten sonra Yemen gümrüklerinden beklemeden geçebilecek.

2007 yılında Suudi Arabistan Standart Teşkilatı (SASO) ile yapılan iş birliği pro-

tokolleri ile aynı çerçevede olan bu iş birliği anlaşmasını diğer Körfez ve Afrika

ülkelerinde de yaygınlaştırmayı hedeflemekteyiz.

Değerli okuyucular, TSE’nin temel misyonlarından biri de ülkemizdeki kalite alt-

yapısını geliştirip sürdürülebilir kılmak ve toplumda kalite algısı oluşturarak bunu

yaygınlaştırmaktır. Bu misyon çerçevesinde personel belgelendirme alanında

verdiğimiz eğitim hizmetlerini daha yüksek bir çıtaya yükseltecek bir çalışma baş-

lattık. Hacettepe Üniversitesi ile imzaladığımız iş birliği protokolüyle, Türkiye’de

ilk defa kalite ve uygunluk değerlendirme alanında yüksek lisans seviyesinde

mühendislik eğitimi verilecek.

Saygılarımla.

Hulusi ŞENTÜRK

TSE BAŞKANI

Basyazı,Türk Standardları Enstitüsü Adına

Hulusi ŞENTÜRK

Bilal DURDALI

Semra AYTEMİZ

Belgin TAŞDİREK

TSE

Pazarlama ve Tanıtım Dairesi Başkanlığı

OFİM 100. Yıl Bulvarı No: 99

06374 Ostim / ANKARA

Faks: 0 312 592 50 91

e-mail: standarddergi@tse.org.tr

Ayşe Nedret GÜNEŞ

Tel: 0 312 592 50 83

e-mail: pazarlama@tse.org.tr

Arka Kapak: 2000 TL + KDV

Kapak İçleri: 1500 TL + KDV

Son Sayfa: 1500 TL + KDV

İç Tam Sayfa: 1300 TL + KDV

Mustafa Kemal TUTGUN

Korza Yayıncılık Basım San. ve Tic. Ltd. Şti

Matbaa: Yenice Mah. Çubuk Yolu No:3

www.korzabasim.com.tr

Yerel Süreli

29/03/2013

Dergide yayınlanan yazılardaki görüşler

yazarına ait olup Derginin ve yazarın

adı alınarak iktibas edilebilir. Dergimize

gönderilen yazılar yayınlansın veya

yayınlanmasın iade edilmez.

1 MART 2013

22

TSE Başkanı

Hulusi Şentürk’ün

14 Mart 2013

Dünya Tüketiciler

Günü Mesajı

4 6

Asansörün

İnsan İçin

Önemi ve

Maliyet

49

Engelli

Asansörleri

Asansör Mesleki

Yeterlilikleri

ve Türkiye'de

Asansör Mesleki

Eğitiminin

İrdelenmesi

Asansör

Grup Kontrol

Sistemlerine

Genetik ve

Tabu Araştırma

Algoritmasının

Uygulanması

847874

Ümraniye Belediye Asansörler ve

Standartlar

Asansör

Sektörü

53

Asansörler ve

56

30 34

ASA

NSÖ

R S

EK

TÖR

Ü Ekonomik ve Teknik Dergi • Yıl: 52 • Sayı: 610 • MART 2013 • ISSN: 1300-8366

Muayene

Kuruluşlarının

Akreditasyon

Süreci

2

Tüm Asansör

Sanayici ve

İşadamları

Derneği (TASİAD)

Yönetim

Kurulu Üyesi

Abdurrahman

AKSÖZ

38 48

Asansörleri Bakım

Onarım Hizmeti

Veren Kuruluşların

Belgelendirilmesinin

Önemi

19. Yüzyıl

Hidrolik Asansör

Teknolojisi ve

Tarihi Asansör

Asansör Kazaları,

Önlemler ve

Denetim

5 Adımda

Asansör

Sektöründe

İş Sağlığı ve

Güvenliği

Türk Standardları

Enstitüsü

Makina Sektörü

Belgelendirme

Müdürlüğü

Çalışmaları

72

89 96 106

181614

Lineer Motorlu

Asansörler

66

Mevzuata Göre

Asansörlerde

Yıllık Kontrol

Uygulamalarının

Yeri ve Gelişimi

44

Türk Standardları

Enstitüsü Gözetim

Muayene ve

Koordinasyon

Grup Başkanı

İlknur KILIÇ

Asansörler

TSE’ye

Emanet…

Asansörde

Fırsatlarla Dolu

Yeni Dönem

58

Hidrolik

Asansörlerin

Dünü, Bugünü ve

Yarını

3 MART 2013

Küresel ekonomik düzen, ülkeler arasındaki sınırların

kalkmasına, böylece dünyanın neresinde olursa olsun

üretilen bir mal ve hizmetin diğer ülkelere kolaylıkla

ulaştırılabilmesine imkân vermiştir. Bu durumun üreti-

ciler açısından yarattığı sonuç, tüm üreticilerin ulusla-

rarası düzeyde kalite ve standartlara sahip üretim ger-

çekleştirme zorunluluğudur.

Dünyanın herhangi bir bölgesinde üretilen mal ve hiz-

mete erişim imkânının tüketici açısından sonucu ise;

kendisine sunulan mal ve hizmetin kalitesini, standart-

lara uygunluğunu sorgulama imkânına kavuşması, se-

çeneklerinin artmasıdır.

Dolayısıyla yeni dünya düzeninde tüketici; üretimin ve

kendisine sunulan hizmetlerin kalitesini belirleme gücü

kazanmış; üretim-tüketim ilişkisinin vazgeçilmez bir

parçası haline gelmiştir.

Tüketicinin korunması kavramı dünyada son yüzyılda

4

MES

AJ

önem kazanmış olmakla birlikte, bizim bu konuda geç-

mişe dayanan köklü geleneklerimiz bulunmaktadır. 16.

Yüzyılda II. Bayezid devrine ait “Bursa, İstanbul ve Edir-

ne İhtisab Kanunnameleri” dünyada bugünkü anlam-

da ilk yazılı standart olup tüketici haklarını koruyan ilk

kanun olarak bilinmektedir. 12’nci yüzyılda Anadolu’da

oldukça yaygın biçimde faaliyet gösteren Ahilik teşkila-

tının işleyişi de esas olarak üretimin kalitesine ve ima-

lattan tüketime belli standartların korunmasına dayan-

maktaydı.

1954 yılından bu yana ülkemizde standardizasyon ça-

lışmalarını yürüten Türk Standardları Enstitüsü (TSE),

bu çalışmalarıyla bir yandan tüketicilerin can ve mal

güvenliğinin korunmasını sağlamakta, diğer yandan da

tüketicilere fiyat ve kalite yönünden karşılaştırma yap-

ma imkânı vermekte, böylece tüketicilerin bilinçlenme-

sine katkı sağlamaktadır.

TSE, 1964 yılında uygulamaya koyduğu, belgelendir-

me ve TSE marka sistemiyle de tüketicilere standart-

lara uygun, kaliteli ve güvenilir ürünler sunulmasının

teminatı haline gelmiştir. 59 yıldır TSE tarafından bel-

gelendirilen yüzlerce firmanın binlerce ürünü üzerinde,

ambalajında, tanıtım broşüründe ya da reklamlarında

kullanılan TSE markası, artık tüketiciler tarafından ta-

nınmakta, bilinmekte, kalite ve güvenin garantisi olarak

algılanmaktadır

Ürün, sistem, hizmet ve personel belgelendirmeleri ve

bu alanlarda verilen eğitimler işletmeler için, ülke kay-

naklarının azami fayda doğrultusunda kullanılmasının

ve standartlara uygun, yüksek kalitede mal ve hizmet

üretiminin anahtarıdır. Bu hizmetler aynı zamanda hem

tüketiciler hem üreticilerde kalite olgusunun yerleşme-

sini sağlayan çalışmalar olarak dikkat çekmektedir.

TSE verdiği hizmetlerle tüketici haklarını da koruma

altına almaktadır. TSE Belgesi taşıyan bir ürün ya da

hizmetle ilgili herhangi bir hususta şikâyeti olan tüketi-

cilerin, web sayfamızdan (tse.org.tr) ya da 444 0 873

numaralı telefondan TSE’ye ulaşmaları halinde, şikâyet

konuları üreticilere iletilmekte ve şikâyetin giderilmesi

sağlanmaktadır.

Tüketici Hakları; 9 Nisan 1985 tarihinde Birleşmiş Mil-

letler Genel Kurulu’nda kabul edilen “Tüketicinin Ko-

runmasına İlişkin Temel Esaslar” başlığı altında evren-

sel bir boyut kazanmıştır. Ülkemizde de 1985 yılından

itibaren kutlanmaya başlayan Dünya Tüketici Hakları

Günü, bütün dünyada tüketici haklarının daha da ile-

riye götürülmesi, bu haklara saygı gösterilmesi ve tü-

ketici aleyhine uygulamalara karşı tüketicilerin seslerini

duyurmaları için önemli bir fırsattır.

TSE, standardizasyon ve belgelendirme hizmetleriyle

yüksek kalitede ve uluslararası standartlarda mal ve

hizmet üretiminin gerçekleştirilmesine katkı sağlama-

ya, tüketici haklarının geliştirilmesine yönelik çalışmalar

yapmaya dün olduğu gibi bugün de devam edecektir.

Bu duygu ve düşüncelerle, 15 Mart Dünya Tüketiciler

Günü’nü kutluyorum.

5 MART 2013

Türk Standardları Enstitüsü (TSE) ile Ege Bölgesi Sa-

nayi Odası arasında; kalibrasyon, eğitim, muayene ve

deney hizmetlerinde Egeli sanayiciye önemli oranda

indirim imkânları sağlayan protokol törenle imzalandı.

TSE Başkanı Hulusi Şentürk ve EBSO Yönetim Kurulu

Başkanı Ender Yorgancılar tarafından imzalanan proto-

kolle; TSE’den belgesi olan EBSO üyelerine TSE’den

alacakları kalibrasyon hizmetlerinde % 40, kalibrasyon

eğitim hizmetlerinde ise % 30; TSE’den belgesi olma-

yan EBSO üyelerine TSE’den alacakları kalibrasyon

hizmetlerinde % 30, kalibrasyon eğitim hizmetlerin-

de ise % 20 indirim uygulanacak. Ayrıca TSE belgesi

olan özel amaçlı muayene ve deney yaptırmak isteyen

EBSO üyeleri de % 25 indirimden yararlanabilecek.

EBSO’da gerçekleştirilen protokol töreninde konuşan

TSE Başkanı Hulusi Şentürk; sanayicilerin üretim ma-

liyetlerini azaltacak ve Ar-Ge çalışmalarına yönlendi-

recek bu indirim protokolünün önemli gelişmelere yol

açacağını belirterek “Protokol kapsamındaki hizmet-

lerde indirim finansal destek anlamına geliyor. Ar-Ge

amaçlı testlerde maliyet unsuru çok önemli. Türkiye’nin

dünyada global güç olma hedefine ulaşabilmesi için Ar-

Ge çalışmalarına yönelmesi gerekiyor. Yeni tasarımların

önünü açacağımızı düşünüyorum” diye konuştu. Stan-

dartları belirleyen ülke konumuna gelmek için kamu ve

özel sektör kurumlarının iş birliği içinde hareket etmesi

gerektiğini söyleyen Şentürk; standartlara hakim ola-

mayan ve standartların belirlenmesine etki edemeyen

bir Türkiye’nin dünyanın en büyük on ekonomisi içeri-

sine girmesinin mümkün olmadığını belirtti. Dünyanın

farklı ülkelerine kurulan ofislerle ihracatçılara destek

olduklarını anlatan Şentürk; “Sanayicilerimizin sorunla-

rını çözmeye yönelik hizmetlerimiz devam edecek. Ege

Bölgemizde de önemli yatırımlarımızın temellerini attık.

İzmir-Çiğli’deki yerimizde yeni bir hizmet binası yapı-

yoruz. Alt yapı çalışmalarımız sürüyor ve hızla inşaat

yapımına geçeceğiz. Bölge sanayisinin büyük bir kıs-

mının bulunduğu Manisa’da da yatırımlarımız olacak.

Kömür Laboratuvarımızı akreditasyon kapsamına ala-

rak hizmet alanını genişletiyoruz. Ayrıca yeni bir Yapı

Malzemeleri Laboratuvarı kurmak üzere çalışmalarımız

başladı. Araç Kontrol Test Merkezimiz de en kısa sü-

rede hizmet vermeye başlayacak. Tekstil sektörünün

önemli merkezi Denizli’de ise bölge sanayicilerinin ta-

lepleri doğrultusunda yeni Tekstil Laboratuvarı ve hiz-

met binası yapımı da yatırımlarımız arasında yer alıyor.

Ülke ekonomisinin büyümesine katkı sağlayacak yatı-

rımlarımız devam edecek” diye konuştu.

EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Ender Yorgancılar ise

EBSO üyeleri için maliyetleri düşürecek bu önemli iş

birliğine imza atmaktan dolayı memnuniyetlerini ifade

ederek; “Sanayicimizi üretimden satışa desteklemek

gerekiyor. Bu destek üretim çeşitliliğine ve kalitesine

önemli katkılar sağlayacaktır” dedi.

6

HA

BER

LER

Türk Standardları Enstitüsü

(TSE) ile ETİ Maden İşletme-

leri Genel Müdürlüğü arasın-

da Eti Maden İşletmelerinin

üretmiş olduğu Bor kimya-

sallarına ilişkin “Yükleme Ön-

cesi Gözetim Hizmeti” proto-

kolü imzalandı.

Eti Maden İşletmeleri Genel

Müdürlüğü’nde düzenlenen

protokol imza törenine TSE

Başkanı Hulusi Şentürk, Eti

Maden İşletmeleri Genel Mü-

dürü Orhan Yılmaz ve her iki

kurumdan yetkililer katıldı.

Türkiye’nin 2023 vizyonuna

ulaşabilmesi için öncelikle

ülkedeki kurum ve kuruluşla-

rın dünyada rekabet edebilir

kurum ve kuruluşlara dö-

nüşmesi gerektiğine dikkat çeken TSE Başkanı Hulusi

Şentürk, bu durumun ETİ Maden kadar TSE için de

geçerli olduğunu dile getirdi.

TSE olarak küresel açılım çalışmalarını kapsamlı bir

şekilde yürüttüklerini kaydeden Şentürk, “Türkiye’nin

ticaret yaptığı her ülkeye temsilcilikler açmayı hedefli-

yoruz. Son 1 yıl içinde yurt dışında 28 ofis açtık. Bu

sayıyı bu yıl sonuna kadar 40’a, önümüzdeki yıl sonuna

kadar da 70’e çıkartmak istiyoruz” diye konuştu.

TSE’nin belgelendirme, gözetim ve test alanında üze-

rine düşen görevi yerine getirmemesi halinde bunun

ülke ekonomisine faturasının çok ağır olacağını ifade

eden Şentürk, “Dünyada adına ‘uygunluk değerlendir-

me’ dediğimiz belgelendirme, gözetim, test pazarının

büyüklüğü 200 milyar Dolar. Türkiye’nin dünya ekono-

misindeki yerinin ise yüzde 1,2 olduğunu hesaplarsak,

demek ki ülkemizde 2 milyar Dolar büyüklüğünde bir

pazar var. Bizse bu pazarın sadece 100 milyon Dolarını

alabiliyoruz. Bu alandaki bu büyük açığı kurumlar arası

iş birlikleriyle geçeceğimize inanıyorum. Bugün burada

attığımız iş birliği adımının diğer kurumlara da örnek ol-

ması gerekiyor” dedi.

Kaliteye yapılan yatırımların fazlasıyla verimli yatırımlar

olduğunun altını çizen Şentürk, küresel dünyadaki en

önemli hususun itibar meselesi olduğunu, insanların

üretilen ürüne güvenmesi ve sürekli aynı kalitede ürünü

tedarik edebileceğine inanması gerektiğini, bunun da

ancak TSE gibi muayene kuruluşlarının verecekleri hiz-

metlerle mümkün olacağını belirtti.

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürü Orhan Yılmaz,

“bu anlaşma ile sattığımız 2,5 milyon ton bor kimya-

salının her bir kilogramının hem fiziksel hem de kimya-

sal kalite kontrolünü yapma görevini Türk Standardları

Enstirtüsü’ne vermiş oluyoruz. TSE, bizim ürünümüzü

hem fiziksel hem de kimyasal olarak test ederek ürü-

nümüze kalite belgesi verecek. Çünkü biz ürünümüzün

yüzde 97’sini yurt dışına satıyoruz. Şu anda bor pa-

zarının yüzde 50’sine hakimiz. Kalitemizi artırırsak bu

oran yüzde 75’lere kadar çıkacak. TSE bu konuda bize

yardımcı olacak” dedi.

TSE ile ETİ Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü ara-

sında imzalanan Eti Maden İşletmelerinin üretmiş oldu-

ğu bor kimyasallarına ilişkin “Yükleme Öncesi Gözetim

Hizmeti” protokolüne göre Eti Maden İşletmeleri Genel

Müdürlüğü bünyesinde bulunan 4 tesis ve bir liman iş-

letmesinden yurt dışına sevk edilecek ambalajlı ürün-

lerin dolum noktası, stok alanında bulunan ambalajlı

ürünlerin kontrolü (ambalajlarının temizliği, sağlamlığı,

palet kontrolü), kamyon/konteyner yüklemesi sırasında

kamyon kasasının ve konteynerin yüklemeye elverişlili-

ği ve temizliği, stok sahasından sevk edilecek ürünlerin

nem tayini ve elek analizi TSE tarafından yapılarak uy-

gun ürünün sevki sağlanacak.

7 MART 2013

HA

BER

LER

TSE Başkanı Hulusi Şentürk, İzmir’de yemek sektörü-

nün önde gelen markası Bortar A.Ş’nin kuruluş yıldö-

nümü kutlamasına katılarak Bortar A.Ş Yönetim Kurulu

Başkanı Hasan Küçükkurt ile TSE Denetimli Tedarikçi

Denetim Protokolünü imzaladı ve Gıda Güvenliği Sis-

İzmir’de faaliyet gösteren yemek sektörünün önde ge-

len markalarından Bortar A.Ş. kuruluşunun 20’nci yılını

Swissotel Büyük Efes’te düzenlenen törenle kutladı.

TSE ile Tedarikçi Denetim Protokolü imzalayan şirket,

Gıda Güvenliği Sistem Belgesi’ni sektöründe ilk alan

kuruluş olmanın onurunu yaşadı.

Bortar A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Küçük-

kurt’un ev sahipliği yaptığı geceye, TSE Başkanı Hulusi

Şentürk, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Ko-

caoğlu, EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Ender Yorgan-

cılar, İTO Meclis Başkanı Selami Özpoyraz, TSE Ege

Bölge Koordinatörü Topel Gül, İzmir Sistem Belgelen-

dirme Müdürü Ahmet Namlı, Çeşme Turistik Otelciler

Birliği Başkanı Veysi Öncel ve sektör temsilcileri katıldı.

Bortar A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Küçükkurt,

20 yıl önce küçük ama düşleri büyük bir işletme olarak

yola çıktıklarını belirterek; “350 çalışanımız ile günde 25

bin kişiye yemek çıkarıyoruz. Bortar bu başarısını ağa-

beyim Şuayip Küçükkurt’un başlattığı emek yolculuğu-

na borçludur. Bortar olarak TSE Gıda Güvenliği Sistem

Belgesi’ni Türkiye’de yemek sektöründe ilk alan firma

olmasının haklı gururunu yaşıyoruz. Ayrıca TSE Teda-

rikçi Denetim protokolünü imzalayarak kalite ve hijyene

verdiğimiz önemi bir kez daha göstermiş olduk” dedi.

Geceye katılan TSE Başkanı Hulusi Şentürk ise Bortar

çalışanlarını ve Hasan Küçükurt’u tebrik ederken “Ye-

mek sektöründe Gıda Güvenliği Sistem Belgesini alan

ilk kuruluş oldular. Bu sektörde sürdürülebilir kalite için

denetim protokolü imzaladık. Bu cesaretleri için kendi-

lerini kutlarım. Çünkü bizim denetçilerimiz çok titiz ve

özenle çalışır. Ülkemizde bu kalitede ve cesarette mar-

kalara ihtiyacımız var” diye konuştu.

8

HA

BER

LER

TSE İnegöl İrtibat Ofisi’nin resmi açılışı İnegöl Ticaret

ve Sanayi Odası (İTSO) hizmet binasında düzenlenen

törenle gerçekleşti.

TSE Başkanı Hulusi Şentürk açılışta yaptığı konuşma-

da, TSE’nin belgelendirme ve uygunluk değerlendirme

alanında uluslararası etkinliğe sahip olduğunu ifade etti.

Mobilya üreticilerinin belgelendirme ve test merkezle-

rini hızlı yapabilmek, onların maliyetini en aza indire-

bilmek için böyle bir hizmet bürosu açmış olduklarını

kaydeden Şentürk, “İnegöl’ü pilot bölge seçtik. Eğer

bu uygulamada başarılı olursak, bunu belli sektörlerin

yoğun olduğu ilçelerde de uygulamak istiyoruz” diye

konuştu.

Türk Standardları Enstitüsü (TSE) hizmet bürosu açılışı

için İnegöl’e gelen TSE Başkanı Hulusi Şentürk, İnegöl

Kaymakamı Aziz İnci’yi makamında ziyaret etti.

İnegöl Kaymakamı Aziz İnci, İnegöl’ün ilkleri başarmış

bir ilçe olduğunu işaret ederek, “İnegöl bu tür kurumla-

ra sahip çıkmasını ve gelişmesini desteklemesini bilen

bir ilçedir. TSE için de böyle olacaktır. Bu temsilcilik,

aynı zamanda ihtiyaç duyulan belgenin alınabilmesi

açısından büyük kolaylık sağlayacaktır. Bunun da ihra-

catçımıza, sanayi gelişimimize olumlu etkisi olacaktır”

dedi.

TSE Başkanı Hulusi Şentürk, mobilya merkezi olan

İnegöl’ün Türkiye’nin ihracatında önemli bir yer tuttuğu-

nu, TSE olarak ilk kez il dışında bir hizmet bürosu aça-

caklarını ifade etti. Bölgedeki işadamlarının Türk Stan-

dardları Enstitüsü ile ilgili her türlü ihtiyacını İnegöl’den

karşılayabileceğini hatırlatan Şentürk, “Bursa’ya gidiş

geliş ve benzeri külfetten İnegöl’deki iş dünyamızı

kurtarmış olacağız. Başvuruları ve gerekli numuneleri

buradan alarak, gerekli işlemleri yapacak ve yine ken-

dilerine teslim edeceğiz. Umut ediyorum ki, beklenen

başarıyı göstererek, sektörel bazda yoğunlaşmanın ol-

duğu diğer yerleşim yerlerinde de benzer bir çalışmayı

gerçekleştiririz” diye konuştu.

Türk Standardları Enstitüsü Başkanı Hulusi Şentürk TSE İnegöl İrtibat Ofisinin

açılışını yapmak ve ziyaretlerde bulunmak üzere İnegöl’e gitti.

9 MART 2013

HA

BER

LER

Bursa kamuoyunun yakından takip ettiği Yenişehir’de

kurulması planlanan Otomotiv Test Merkezi’ne de de-

ğinen Şentürk, “Sayın Başbakanımızın onayı sonra-

sında, ilgili birimlerle yazışmalarımıza devam ediyoruz.

İnşallah önümüzdeki günlerde tahsis yapılacak ve TSE

olarak Türkiye’nin ilki ve gururu olacak olan Otomotiv

Test Merkezi’ni Bursa’nın Yenişehir ilçesinde gerçek-

leştirmiş olacağız. Maliyeti 100 milyon Euro civarında

olan bu devasa test merkezi, bir yandan istihdama

katkı sağlayacak, bir diğer yandan da ülkemizden her

yıl yurt dışına giden 35 milyon

Dolarlık test bedelini Türk eko-

nomisine kazandıracak. Bu-

rada dünyanın en ileri tekno-

lojileri kullanılacak. İlk etapta

yaklaşık 250 mühendis istih-

dam etmeyi hedefliyoruz, ama

bu zaman geçtikçe artacak”

dedi.

Şentürk, sözlerine şöyle de-

vam etti: “Test merkezi sade-

ce Türkiye’ye hizmet vermekle

kalmayacak, komşu ülkeler

başta olmak üzere geniş bir

coğrafyadan da Türkiye’ye

araç testiyle ilgili müşteri ge-

lecek. Böylece onlarca milyon

Dolarlık bir döviz getirisi ülke-

mize kazandırılacak.”

TSE ile İnegöl Belediyesi arasında

asansörlerin yıllık kontrolü ile ilgili iş

birliği protokolü imzalandı.

TSE Başkanı Hulusi Şentürk’ün

katılımıyla gerçekleşen iş birliği

protokolüyle, İnegöl’de bulunan

300’ün üzerindeki asansörlü ya-

pının TSE tarafından kriterlere uy-

gunluğu test edilecek.

İş birliği protokolüne imza atmak-

tan duyduğu memnuniyeti dile

getiren İnegöl Belediye Başkanı

Alinur Aktaş, “Asansörlerle alakalı

A Tipi Akredite Muayene Kurulu-

şu unvanına sahip TSE ile İnegöl

Belediyesi olarak asansörlerin yıllık

kontrolü hakkında iş birliği protokolü yapmış bulunuyo-

ruz. TSE ile yapılan protokol çerçevesinde asansörlü

tüm binaların yıllık kontrolü TSE yetkililerince yapılacak. 

TSE ile belediyemizin yaptığı bu protokol asansörlerin

tamiri veya arızasının giderilmesi gibi bir çalışma değil,

asansörlerin sorunsuz çalıştığının uygunluk kontrolünü

içermektedir. Protokolün hayırlı uğurlu olmasını diliyo-

rum” dedi.

İş birliği protokolü imza töreninde konuşan TSE Baş-

kanı Hulusi Şentürk, TSE’yi tercih ettikleri için İnegöl

10

HA

BER

LER

Belediyesi’ne teşekkür ederek kâr amacı gütmeyen bir

kuruluş olduklarına dikkat çekti.

Sanayi Bakanlığı tarafından asansör bakımının artık zo-

runlu hale geldiğini hatırlatan Şentürk, “Türkiye’de ge-

çen yıl 25 bin asansör muayene ettik. Muayene sonu-

cunda incelediğimiz asansörlerin yüzde 72’sinin tehlike

arz ettiği ortaya çıktı. Bu denetimlerden sonra önlemler

alınmaya başlandı. Denetimlerle vatandaşlarımızın can

güvenliğini güvence altına almaya çalışıyoruz” ifadele-

rini kullandı.

TSE ile İnegöl Ticaret ve Sanayi Odası (İTSO) arasında

imzalanan protokole göre, oda üyelerine kalibrasyon

hizmetlerinde yüzde 30, eğitim hizmetlerinde de yüzde

20 indirim uygulanacak.

İTSO Başkanı Metin Anıl ile birlikte protokolü imzala-

dıktan sonra bir açıklama yapan TSE Başkanı Hulusi

Şentürk, “Ticaret ve Sanayi Odamızla yaptığımız pro-

tokol kapsamında kalibrasyon hizmetlerinde yüzde

30’luk bir indirim uygulayacağız. Eğer bu müşterimiz

aynı zamanda TSE belgeli bir kuruluşsa ilaveten yüzde

10’luk bir indirim daha uygulayıp indirimi yüzde 40’a

çıkaracağız. Eğitim hizmetlerinde de odamıza yüzde

20 indirim sağlanacak. Odamızın TSE belgeli üyeleri-

ne ise yine ilaveten yüzde 30 eğitim indirimi uygulamış

olacağız. Böylece eğitim ve kalibrasyon hizmetlerinde

ciddi bir indirimi İnegöllü sanayicimize kazandıracağız”

diye konuştu.

Üretim ve dış ticaret adına daha güzel günlerin yaşa-

nacağına canı gönülden inandığını vurgulayan İTSO

Başkanı Metin Anıl ise standardın her ürün ve üretim

için çok önemli olduğunu belirterek, “Belli bir standar-

dınız yoksa hiçbir şeysiniz, yani ürettiğinizin bir değeri

yok. Standardınız varsa eğer, rekabet edebilir konum-

dasınız. Dolayısıyla ihracatımızın, dış ticaretimizin hızla

arttığı böyle bir dönemde, bizim de belli standartlarda

üretim yapma gibi bir mecburiyetimiz var” dedi.

Protokol törenine katılan AK Parti Bursa Milletvekili

Hüseyin Şahin de, “Bugün mutlu bir olaya hep birlikte

şahitlik ediyoruz. Kurumun başında Türk ibaresinin ol-

ması ayrıca mutluluk veriyor. Son 10 yıldır Türkiye’deki

sosyal, kültürel, ekonomik her türlü değişimden pozitif

olarak etkilendik ama özellikle sayın başkanımız Hulusi

Şentürk’ün göreve gelmesinden sonra TSE pozitif ola-

rak etkilendi. TSE’nin vermiş olduğu belgeler artık baş-

ka ülkelerde de kabul görmeye ve bizim ihraç ettiğimiz

ürünlerde aranır hale gelmeye başladı. Bu topyekûn

bir kalkınma hamlesinin göstergesidir. Risk ne kadar-

sa başarı da o kadardır. Alınan risk neticesinde başarı

yakalanıyor. Bugün İnegöl’de kalibrasyonla ve eğitimle

ilgili İTSO üyelerine yapılacak indirim protokolünü ger-

çekleştiriyoruz. Emeği geçen herkesi kutluyorum. İne-

göl hakikaten kabına sığmayan, ticari potansiyeli her

gün artan bir ilçemiz. İnegöl Türkiye’mize ekonomik

olarak değer katıyor. TSE ile de bu değeri arttırarak de-

vam ettireceğine inanıyoruz” şeklinde konuştu.

TSE Başkanı Hulusi Şentürk; “TSE’nin vermiş olduğu belgeler artık başka ülkelerde de kabul görmeye ve bizim ihraç ettiğimiz ürünlerde aranır hale gelmeye başladı.

Bu topyekûn bir kalkınma hamlesinin göstergesidir.”

11 MART 2013

HA

BER

LER

Türk Standardları Enstitüsü (TSE) ile Hacettepe Üniver-

sitesi (HÜ) arasında “Kalite ve Uygunluk Değerlendir-

me Mühendisliği Yüksek Lisans Programı Kurulması ve

Yürütülmesi”ne yönelik iş birliği protokolü imzalandı.

Hacettepe Üniversitesi Rektörlük binasında düzenle-

nen imza töreninde konuşan TSE Başkanı Hulusi Şen-

türk, söz konusu protokol ile Türkiye’de ilk defa kalite

ve uygunluk değerlendirme alanında yüksek lisans se-

viyesinde mühendislik eğitimi verileceğini söyledi.

Kalite ve uygunluk değerlendirme alanında yüksek li-

sans yapan öğrencilerin, bu programlardan birer ser-

tifikalı denetçi olarak mezun olacaklarına işaret eden

Şentürk, öğrencilerin eğitimden sonra iş bulma sıkıntı-

larının kalmayacağını dile getirdi.

Şentürk, dünyada kalite ve uygunluk değerlendirme

pazarının 200 milyar Dolar civarında olduğuna dikkat

çekerek, bu pazardaki en büyük sıkıntının, nitelikli in-

san gücü eksikliği olduğunu kaydetti.

Özellikle Türkiye’de kalite ve uygunluk değerlendirme

alanındaki personelin yetersiz olduğunu ifade eden

Şentürk, “TSE olarak 1 yıldır dış denetçi uygulamasıy-

la mühendis gençlerimizi eğitimden geçirerek denetçi

yapmak için uğraşıyoruz, ancak bu yeterli gelmiyor.

Aynı zamanda hitap ettiğimiz coğrafya itibarıyla bak-

tığımızda da özellikle Ortadoğu ve Afrika pazarlarında

bu alanda denetçi sayısı hemen hemen yok denecek

seviyede. TSE’den bu konuda eğitimler talep ediyorlar.

Şu anda Suudi Arabistan ve Yemen gibi ülkelerde biz-

ler eğitim veriyoruz ancak bu eğitimleri TSE tek başına

yürütemez. Bugün imza attığımız bu eğitim programı

hem ülkemizin hem de bölgemizin ihtiyaçlarını karşıla-

yacak çözümler üretecektir” dedi.

Söz konusu protokolün özel sektörün gelişimine büyük

Hacettepe Üniversitesi’nde Kalite ve Uygunluk Değerlendirme Mühendisliği

Yüksek Lisans Eğitimi verilecek

12

HA

BER

LER

Türk Standardları Enstitüsü (TSE) Başkanı Hulusi

Şentürk’ün başkanlığındaki TSE Heyeti, Türkiye İhra-

catçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mehmet Büyükekşi ve

Yönetim Kurulu üyeleri ile bir araya geldi. İstanbul’da

TİM Dış Ticaret Kompleksi’nde gerçekleşen toplantıda

TSE ile TİM arasında işbirliği yapılabilecek konular ma-

saya yatırıldı.

Toplantıda, TSE’nin özellikle son dönemde başlattığı

dış denetçi uygulaması, yurt dışı çözüm ortağı ofisle-

ri, yükleme öncesi gözetim anlaşmaları ve sanayicinin

ihtiyaç duyduğu alanlarda laboratuvar yatırım atağı ko-

nularında bilgiler paylaşıldı. Ayrıca ihracatçıların gerek

ihracatlarında gerekse de ara malı ithalatlarında kar-

şılaştıkları problemlerin çözümü noktasında TSE’nin

sağlayabileceği katkı, standardizasyon ve uygunluk

değerlendirme alanlarında, ihracatçıların ihtiyaç duy-

dukları teknik ve idari altyapının geliştirilmesi konuların-

da değerlendirmeler yapıldı.

Toplantıda, iki kurum arasında teknik düzeyde görüş-

melerin devam ettirilmesi ve bu görüşmeler sonucu alı-

nacak kararlarla ilgili “İş Birliği Protokolü” imzalanması

konusunda görüş birliği oluştu.

katkı sağlayacağının altını çizen Şentürk, anlaşmanın

aynı zamanda ülke istihdamına da katkı sağlayacağını

belirtti.

Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. A. Murat Tun-

cer ise Hacettepe Üniversitesi olarak standartların yük-

seltilmesine ve korunmasına büyük önem verdiklerini

söyleyerek, yükseköğrenimdeki kalite ve uygunluğun

yükseltilmesi için çalışmaktan mutluluk duyduklarını

kaydetti.

Üniversitelerin kalite ve uygunluk değerlendirme ko-

nusunda ciddi sıkıntıları olduğunu dile getiren Tuncer,

TSE ile birlikte yürütecekleri çalışmalarla önümüzdeki

dönemde kaliteyi ve verimliliği yükseltici projelere imza

atacaklarını ifade etti.

Yükseköğrenimde daha iyiye ulaşmanın yolunun üni-

versitelerin iş analizlerinden ve standartlaştırılmasından

geçtiğini vurgulayan Tuncer, bu konuda da TSE’nin

katkıları ile bir sistem geliştirilmesini arzu ettiklerini söy-

ledi. TSE ile imzalanan protokolün her konuda nirengi

noktası olacak bir anlaşma olacağını kaydeden Tuncer,

benzer çalışmaların Türkiye’nin bütün kurumlarında

yaygınlaştırılması gerektiğinin de altını çizdi.

13 MART 2013

HA

BER

LER

Türk Standardları Enstitüsü (TSE), Bilim, Sanayi ve Tek-

noloji Bakanlığı tarafından yayımlanan “Asansör Bakım

ve İşletme Yönetmeliği” çerçevesinde ‘A Tipi Muayene

Kuruluşu’ olarak, ülke genelinde protokol imzaladığı

belediyelerin sınırları içerisindeki asansörlerin periyodik

muayenelerini yapmaktadır.

2011 yılının Ekim ayında ‘A Tipi Muayene Kuruluşu’

olarak hizmet vermeye başlayan TSE, 21 ildeki 121

belediye ile imzaladığı protokoller kapsamında şimdiye

kadar 35.613 asansörün periyodik muayenesini ger-

çekleştirdi.

-

- Toplamda 9603 asansörün periyodik muayenesi yapıldı.

- Asansörlerin yüzde 60’ı kullanılamaz (kırmızı etiket),

- Yüzde 9’u gerekli bakımdan geçtikten sonra çalış-maya elverişli (sarı etiket),

- Yüzde 31’i ise güvenli şekilde çalışabilir (yeşil etiket) olarak tespit edildi.

2013 yılında yaklaşık 50 bin asansörün daha periyodik

muayenesini gerçekleştirmeyi hedefleyen TSE, bu he-

defe ulaşabilmek için periyodik muayenelerde karşıla-

şılan sorunları rapor haline getirdi.

-

Alarm,

Aşırı yük sisteminin varlığının tespiti ve %10 fazla

yükte aşırı yük fonksiyon testi,

Acil aydınlatma,

İki yönlü haberleşme,

Besleme panosu, kaçak akım rölesi, ana şalter, 4’lü

grup W otomat sigorta, tekli sigortalar, ikaz etiketle-

ri, kablo ve bağlantıları,

Makine dairesi giriş kapısı kilidinin varlığı ve uygun-

luğu,

Askı elemanları ve halat klemensleri bağlantıları,

Kabin etek sacı,

Havalandırma,

Emniyet devresi sigorta, toprak kaçak rölesi, faz

koruma rölesi ve termik röle, kontaktör kontrolü,

Nihai şalter ve kesiciler/makaralı sınır güvenlik kon-

takları, nihai şalter topraklaması kontrolü,

Emniyet devresinde şönt kontrolü.

-

TSE

14

- Özellikle tekli binalarda bakım ve servis hizmeti ve-

ren firmalar ile bina yöneticileri arasında resmi ve yazılı

herhangi bir sözleşme yapılmıyor. Bu durum, verilen

bakım-servis hizmetinde aksaklıklar yarattığı gibi, yıllık

periyodik muayeneyi gerçekleştiren A Tipi Muayene

Kuruluşunun muhatap bulamamasına da neden olu-

yor. Bu nedenle bina yöneticileri ile bakım-servis hiz-

meti veren firmaların mutlaka sözleşme imzalamaları

gerekiyor.

- Bina veya site yöneticilerinin, yapılan muayene son-

rasında kendilerine verilen rapor içeriğindeki eksiklikleri

gidermediği, konuyu ciddiye almayıp duyarsız davran-

dıkları görülmektedir.

- Asansör bakım-servis hizmeti veren firmaların büyük

bir bölümünde, teknisyen, bakımcı ve operatörlerin,

asansörlerin bakımlarını gerçekleştirecek teknik ekip-

mana ve elemana sahip olmadığı görülüyor. Mevcut

elemanların ise uzmanlığının yetersiz olması nedeniy-

le sıkıntılar yaşanıyor. Özellikle hidrolik asansörlerde

firmalar yetersiz kalıyor. Bunun önüne geçilmesi için,

bakım yapan firmalara ve onların görevlendirdiği ope-

ratörlere standart kontrol konusunda uygulamalı ve de-

taylı eğitim verilmesi gerekiyor.

- Teknik eksikliklerin yanı sıra asansör servis-bakım

firmalarının kasıtlı uygulamalarından kaynaklanan bazı

sıkıntılar da yaşanıyor. Bazı bakım firmalarının bina yö-

neticilerini yıllık periyodik muayene yaptırmamaları veya

muayeneyi geciktirmeleri için yönlendirdiği, muayene

tutanağı ve raporunu imzalamadığı ya da muayene

programına uymadığı sık görülen durumlar olarak be-

lirtiliyor.

- Öte yandan asansörlere ilişkin sağlıklı bir envanterin

olmaması nedeniyle de önemli sıkıntılar yaşanıyor. Ad-

res, ruhsat bilgileri, asansörün teknik özellikleri, montaj

yapan firma bilgilerinin eksik, yanlış, yetersiz ve güncel-

lenmemiş olması muayene etkinliğinin azalmasına ve

gereksiz zaman kaybına neden oluyor.

- Asansörlerin periyodik muayeneleriyle ilgili olarak A

Tipi Muayene Kuruluşlarının yaşadığı bir başka sıkıntı

nedeni de bazı belediyelerin ilçe sınırları içindeki seç-

men ile karşı karşıya gelmemek adına yönetmelikte

belirtilen zorunluluklardan kaçınması.

TSE, günlük hayatın vazgeçilmez bir aracı haline ge-

len asansörlerin hayatımız için tehlike barındırmaması

için vatandaşları da uyarıyor: Asansör muayenelerinin

zamanında ve doğru bir şekilde yapılması için apart-

man yöneticilerinizi uyarın. Bu uyarının dikkate alınma-

ması halinde başta Sanayi İl Müdürlükleri ve beledi-

yeler olmak üzere ilgili kamu kuruluşlarına başvurarak

şikâyetinizi dile getirebilirsiniz.

TÜRK STANDARDLARI ENST TÜSÜ

GÖZET M VE MUAYENE MERKEZ B KANLINecatibey Cad. No:112 Bakanl klar - ANKARA

Tel : +90 (312) 416 65 07 / 66 89 Faks : +90 (312) 416 67 25

ASANSÖR K ML K NO:

...................YILI ASANSÖR YILLIK KONTROLÜ

18/11/2008 tarihli ve 27058 say l Resmi Gazete'de yay mlanan Asansör Bak m ve letme Yönetmeli inin 10. Maddesi gere ince asansörlerin y ll k kontrolü,

ilgili idareler taraf ndan belirlenecek A Tipi Muayene Kurulu una y lda en az bir (1) defa yap r lmas zorunludur.

BU YILLIK KONTROLÜN SONUCU, TAK P EDEN LK YILLIK KONTROL TAR H NE KADAR GEÇERL D R.

BU ASANSÖRÜN KULLANILMASI UYGUNDUR.

BU ASANSÖRÜN YILLIK KONTROLTÜRK STANDARDLARI ENST TÜSÜ TARAFINDAN YAPILMI TIR.

TÜRK STANDARDLARI ENST TÜSÜ

GÖZET M VE MUAYENE MERKEZ B KANLINecatibey Cad. No:112 Bakanl klar - ANKARA

Tel : +90 (312) 416 65 07 / 66 89 Faks : +90 (312) 416 67 25

ASANSÖR K ML K NO:

...................YILI ASANSÖR YILLIK KONTROLÜ

BU YILLIK KONTROLÜN SONUCU, TAK P EDEN LK YILLIK KONTROL TAR H NE KADAR GEÇERL D R.

BU ASANSÖRÜN YILLIK KONTROLTÜRK STANDARDLARI ENST TÜSÜ TARAFINDAN YAPILMI TIR.

TESP T ED LEN UYGUNSUZLUKLAR G DER L NCEYE KADAR BU ASANSÖRÜN KULLANILMASINA D KKAT ED LMEL D R.

18/11/2008 tarihli ve 27058 say l Resmi Gazete'de yay mlanan Asansör Bak m ve letme Yönetmeli inin 10. Maddesi gere ince asansörlerin y ll k kontrolü,

ilgili idareler taraf ndan belirlenecek A Tipi Muayene Kurulu una y lda en az bir (1) defa yap r lmas zorunludur.

TÜRK STANDARDLARI ENST TÜSÜ

GÖZET M VE MUAYENE MERKEZ B KANLINecatibey Cad. No:112 Bakanl klar - ANKARA

Tel : +90 (312) 416 65 07 / 66 89 Faks : +90 (312) 416 67 25

ASANSÖR K ML K NO:

...................YILI ASANSÖR YILLIK KONTROLÜ

BU ASANSÖRÜN YILLIK KONTROLTÜRK STANDARDLARI ENST TÜSÜ TARAFINDAN YAPILMI TIR.

TESP T ED LEN UYGUNSUZLUKLAR G DER LMEDEN BU ASANSÖRÜN KULLANILMASI TEHL KEL D R.

18/11/2008 tarihli ve 27058 say l Resmi Gazete'de yay mlanan Asansör Bak m ve letme Yönetmeli inin 10. Maddesi gere ince asansörlerin y ll k kontrolü,

ilgili idareler taraf ndan belirlenecek A Tipi Muayene Kurulu una y lda en az bir (1) defa yap r lmas zorunludur.

15 MART 2013

İnşaat sektörünün vazgeçilmez destekleyicisi ve ta-

mamlayıcısı olan asansör sektörü, hem üretim hem

de hizmet nitelikleri taşıyan bir sektördür.

Türk asansör sektörü 1950’li yıllardan sonra hare-

ketlenmiş olmasına rağmen kısa sürede önemli bir

büyüklüğe ve birikime ulaşmıştır. İhtiyaçların ithalat

yoluyla karşılandığı bir sektör yapısından çıkarak, iş

birliği yapma kabiliyetleri, yeni teknolojileri kavrama

ve uygulama güçleri ve birikimleriyle iç ve dış pa-

zarlarda yabancı firma ve ürünlerle rekabet edebi-

lecek güce erişmiş bulunmaktadır. Sektörümüzde

faaliyet gösteren firmalar tamamen yerli tasarımları

ve üretimleri ile dış ticaretimize ve istihdama önemli

katkılar sağlamaktadırlar.

Bugün itibari ile yaklaşık 320.000 asansör tesis

edilmiştir. TÜİK verilerine göre yıllık ortalama 15.000

asansör tesis edilmektedir. Türkiye asansör sektörü

yıllık 500 milyon Euro civarında bir hacme sahiptir.

Üretim, montaj-taahhüt ve servis-bakım dallarında

gerekli belge ve lisansa sahip yaklaşık 1300 firma

bulunmaktadır.

Asansör sektörü 2013 yılına yeni umutlar ve fırsat-

larla girmiştir.

25 milyonluk genç bir nüfusa sahibiz. Bu nüfusun

bir iş ve bir eve ihtiyacı olacaktır. Türkiye’de her yıl

800 bin kişi evlenmektedir. Bu rakam her sene Es-

kişehir büyüklüğünde yeni bir il ülkemize katılıyor

demektir.

Türkiye’de yıllık konut üretimi 500 bini bulmaktadır.

TOKİ projeleri asansör sektörü için çok önemli fır-

satlardır.

Asansörlerde periyodik kontrolde yeni sistem ve

mevcut asansörlerin iyileştirilmesi gibi gelişmeler

önümüzdeki yakın yılları Türk asansör sektörü için

çok önemli kılmaktadır. Bunlar somut gelişmelerdir.

Bu imkân ve gelişmelerden daha önemli olan bir

başka fırsat da hem Sayın Başbakanımızın hem

hükümet üyelerimizin yerli markalar üretilmesi, yerli

ürün kullanımı ve ihracat konusunda verdikleri des-

tek ve sağladıkları güven ortamıdır. Sektörün arka-

sında yerli malı ve yerli sanayiciyi destekleyen bir

hükümetin varlığı hissedilmektedir.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Sayın Nihat

Ergün’ün, “Türk Asansör Sektörü ile İnşaat Sektörü

Buluşması’’ toplantısında yaptığı konuşmada: “Es-

kiden ‘yerli malı Türk’ün malı, yurdun malı, herkes

bunu kullanmalı’ diyorduk, artık böyle demiyoruz.

Onun ötesinde bir şey söylüyoruz; ‘yerli malı yur-

dun malı, dünya bunu kullanmalı’ diyoruz. Dün-

yadaki gelişmelerden böyle bir istikamete doğru

sektörlerimizi götürmeliyiz.’’ demek suretiyle, yapı-

lacak binlerce konutta, yerli asansörler önemli bir

pay almazsa, Türkiye’de sanayinin istenen seviyeye

gelmeyeceğine işaret etmesi sektörde heyecan ve

şevkle karşılanmıştır.

Bu anlayışı ve sağlanan güven ortamını sermaye-

den, maddi kaynaklardan, bilgiden, teknolojiden

daha önemli bulmaktayım. Sektörümüzü ekono-

mik ve sosyal bakımdan daha ileriye taşıyacak olan

bu güven ortamı sayesinde sahip olduğumuz şevk

ve heyecan olacaktır.

Türk asansör sektörünün uluslararası alanda yük-

sek rekabet gücüne sahip bir yapıya kavuşabilme-

si, özgün, kaliteli, katma değeri yüksek, uluslara-

rası pazarlarda bilinen ve aranan üretim düzeyine

erişebilmesi için; özel ve kamu kesimi alımlarında

Türkiye’de üretilen ürünlere yönelik özendirici uygu-

lamalar ve destek mekanizmalarının geliştirilmesini

istiyoruz. Sektörde haksız rekabete yol açan kayıt

dışılığın önlenmesi gibi konularda da destek bekli-

yoruz.

Sektörde finansman, sermaye yetersizliği, düşük

verimlilik, kalifiye iş gücü, teknolojik ve endüstriyel

birikim ve paylaşım sorunlarına ilişkin çözüm me-

kanizmalarına gereksinim vardır.

- Haksız rekabeti önleyici tedbirlerin alınması,

- Konusunda ehil olmayan kişilerce kolay firma kur-

manın önüne geçilmesi, denetimlerin artırılması,

- Ruhsat makamlarının standart ve yönetmeliklere

hakim duruma getirilip, uygulama farklılıklarının or-

tadan kaldırılması,

- Asansörlerin öneminin devlet destekli yayınlarla

kamuya anlatılabilmesi,

- Meslek liselerinde hatta üniversitelerde de elekt-

romekanik taşıyıcılar bölümlerinin zorunlu olabilme-

si konularında desteğe ihtiyaç duymaktayız.

Asansörde Fırsatlarla Dolu Yeni Dönem

TASİAD Yönetim Kurulu Başkanı

16

Yerli asansör sektörünün sahip olduğu iş birliği yapma

kabiliyeti, deneyim ve bilgi birikimi, yeni teknolojileri kav-

rama ve uygulama gücü, verilecek desteklerin boşa git-

meyeceğinin göstergeleridir.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının, KOSGEB ve TÜ-

BİTAK gibi kurumların, AR-GE ve iş birliği konularında

önemli desteklerinin yanı sıra sektördeki en önemli pay-

daşlarımızdan birisi de TSE’dir. TSE kurum olarak; stan-

dartların hazırlanması ve sonrasındaki belgelendirme

faaliyetlerinde çözüm ortağımız olmuştur. Ülkemizdeki

üreticilerin, AB ve diğer pazarlarda ticari faaliyetlerini

güçlendirmesi adına standartların önemi çok yüksek-

tir. Sektörde faal olarak uyguladığımız ve kullanılmakta

olan standartların, sektöre hızlı bir şekilde kazandırılması

pazar paylarını doğrudan etkileyen önemli bir unsurdur.

EN81 serisi standartların AB üyesi ülkeler ile aynı za-

manda sektöre kazandırılması dış ticaretimize olumlu

katkılar sunmaktadır.

AB ülkelerinde standartların hazırlanması sürecini de

yakından takip eden TSE’nin Ayna Komite çalışmalarına

bizler de katılımcı olarak destek veriyoruz.

Asansör sektörü mensuplarının TSE’den en önemli

beklentisi Modül-G uygulamalarına hız verilmesidir.

Ülkemizde faaliyet gösteren birçok firma, TSE’nin ülke

geneline yayılmış temsilciliklerinden faydalanmakta ve

birlikte çalışmaktalar. TSE, sektöre eğitimli personel ka-

zandırılması anlamında bir okul vazifesi görmektedir.

Asansör sektörünü gelecekte neler bekliyor? Bunu an-

lamak için Sanayi Genel Müdürlüğümüzün yayınladığı

2012/1 sayılı Asansör Sektör Raporundan bir paragrafı

paylaşmak istiyorum:

“Dünya pazarını elinde tutan çok uluslu şirketlerin reka-

beti kızıştırarak, rekabete dayanıklılık şansı az olan ulu-

sal şirketleri zayıflatması ve bu sayede piyasada tekel

oluşturmaya çalışması, hem tüketici açısından, hem de

yerli sektörün gelişimi açısından tehlike sinyalleri ver-

mektedir. Ancak yüz yılı aşkın bir tecrübe ve geçmişe

sahip çok uluslu şirketlerin varlığına rağmen, yerli asan-

sör sektörünün çok genç olmasına rağmen, Türkiye’nin

konumu gereği elde etmiş olduğu başarının ve iş hac-

minin aynı oranda gelişmesi kaçınılmaz görülmektedir.”

Sanayi Genel Müdürlüğümüz yerli asansör sanayicilerini

bekleyen tehlikeye dikkat çekmekte ve bu konuda biz-

lere güvendiğini belirtmektedir.

Bir kaç ay önce Asansör Sektörel Gelişim Plaformu

adına, Antalya, Konya, Kayseri ve Ankara’daki yirmiye

yakın firmaya yaptığımız ziyaret sırasında on binlerce

metrekarelik alanlarda, dünya ile rekabet edebilecek se-

viyeye gelen firmalarımızı görmüş bir kişi olarak ben de

sektörümüze güveniyorum.

Ancak sektör mensupları olarak hem mevcut yatırımları-

mızı korumak, hem geliştirmek, hem de değerli marka-

lar üretmek için yapmamız gereken işler, dikkat etme-

miz gereken hususlar bulunmaktadır.

Sektörün gidişatını belirlemek, koşullarını belirlemek ve

koşullarını iyileştirmek için birlikteliğimizi sağlamak zo-

rundayız. Sektör olarak birlikte hareket edersek, sektö-

rün gidişatını ve geleceğini belirleriz.

Yine yapmamız gereken dürüstçe kendimizi incelemeye

almaktır. Sektör tüm kesimleriyle, kendisine net bir bi-

çimde bakmalı, nerede durduğunu saptamalıdır.

Sektörle ilgili sorunların çözümünde bilginin paylaşılma-

sına önem vermeli, sanayi, üniversite, ilgili kamu kuru-

luşları, sektör dernekleri ve meslek odaları iş birliği için-

de çalışmalıyız.

Daha güvenli, daha estetik, daha konforlu asansör için

kafa yoran, emek harcayan, para yatıran insanları hak

ettikleri yere getirmemiz gerekiyor. Kötüleri iyi etmek de-

ğil, iyilerin önünü açmamız gerekiyor. Merdiven altı diye

tabir ettiğimiz firmalara tanıdığımız kredilerin sektörü

zora soktuğunu görmemiz gerekiyor.

Yerli asansör markası ihtiyacına cevap verebilecek bir

anlayışı, sektörümüze aşılamamız gerekiyor. Bu neden-

le de Ar-Ge ve inovasyona yatırım yapmamız ve önem

vermemiz gerekiyor.

Türk asansör sanayinin topyekûn kalkınmasına hizmet

etmek amacıyla kurulan Tüm Asansör Sanayici ve İşa-

damları Derneği (TASİAD) yaptığı toplantılar, eğitim çalış-

maları ve etkinliklerle 25 yıldır asansör sektörüne hizmet

eden önemli ve güçlü bir dernektir. Diğer derneklerimize

de öncülük yapmaktadır.

26 Ocak 2013 tarihinde yapılan TASİAD Olağan Genel

Kurulu hizmet bayrağını bize teslim etmiştir. TASİAD

yönetimi olarak amacımız iletişimi ve bilgi paylaşımını

artırmak, üyelerimizi sektörel yenilikler hakkında bilgili

kılmak, araştırma ve geliştirmeyi desteklemek olacaktır.

Asansörlerin insan yaşamı için konfor ve kolaylık sağla-

yan ulaşım araçları olduğu gerçeğinden yola çıkarak bir

asansör farkındalığı yaratmak ve asansöre dikkat çek-

mek istiyoruz.

Dernek olarak önceliğimiz, üretimi ve montajı doğru, ba-

kımları zamanında ve standartlara uygun yapılmış asan-

sörlerin kullanılmasını sağlamaktır. Bu amaçla hem üre-

ticilere hem de kullanıcılara yönelik projelerimiz olacaktır.

Asansör sektörü gelişen ve gelecek vaat eden bir sek-

tör olmakla beraber yapısında birçok sorun barındırıyor.

Bu sorunların üstesinden iş birliği yapma kabiliyetimiz,

deneyim ve bilgi birikimimiz, yeni teknolojileri kavrama

ve uygulama gücümüzle aşacağımıza inanıyorum.

17 MART 2013

Gözetim ve Muayene Merkez Başkanlığımız

ilgili tebliğler çerçevesinde ithalat denetimi ve gözetim

muayene alanlarında faaliyet göstermektedir.

1985 yılından bu yana ithalatta uygunluk değerlendir-

mesi Enstitümüz tarafından yapılmakta olup, Başkan-

lığımızca verilen bu hizmetler, Ekonomi Bakanlığının ve

diğer Yetkili Kuruluşların (Bilim, Sanayi ve Teknoloji Ba-

kanlığı, Tarım Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı) tevdii ettiği

görevlerle sınırlıdır. Hizmetin verildiği kapsam ve veriliş

şekli her yıl Ekonomi Bakanlığının yayımladığı tebliğler

ve bu Tebliğlerin uygulama usul ve esaslarıyla belirlen-

mekte ve yıllara göre değişiklik göstermektedir.

2006 yılında Ekonomi Bakanlığımız tarafından uluslara-

rası gözetim şirketi olarak yetkilendirilmiş olan Enstitü-

müz son yıllarda gözetim ve muayene alanında büyük

açılımlar gerçekleştirerek bu alanlarda birçok proje baş-

latmıştır. Gözetim ve Muayene Merkezi Başkanlığımız;

Parti malı uygunluk belgesi,

Asansörlerin periyodik muayenesi,

3. taraf bir kuruluş olarak gözetim hizmetlerinin ger-

çekleştirilmesi,

18

İhracat ve ithalat için yükleme öncesi gözetim,

Piyasa gözetimi,

Şartnameye / Standartlara / Direktiflere uygunluk

değerlendirmesi alanlarında yurt içi ve yurt dışında

hizmet vermektedir.

Uluslararası Gözetim Şirketi Statüsüne İliş-

kin Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (2006/21)

çerçevesinde Ekonomi Bakanlığı tarafından verilen bir

Hayvansal Ürünler 2,3,4,5

Bitkisel Ürünler

Hayvansal ve Bitkisel Katı ve Sıvı Yağlar ve Bunların Parçalanma Ürünleri; Hazır Yemeklik Katı

Yağlar; Hayvansal ve Bitkisel Mumlar 15

Mineral Maddeler

Kimya Sanayii ve Buna Bağlı Sanayii Ürünleri

Plastikler ve Mamulleri; Kauçuk ve Mamulleri 39,40

Deriler, Köseleler, Postlar, Kürkler ve Bu Maddelerden Mamul Eşya; Saraciye Eşyası ve Eyer ve

Koşum Takımları; Seyahat Eşyası, El Çantaları ve Benzeri Mahfazalar; Hayvan Bağırsağından 41,42,43

44,45,46

Dokumaya Elverişli Maddeler ve Bunlardan Mamul Eşya61, 62,63

Parça ve Teferruatı

84,85

90,91,92

Muhtelif Mamul Eşya 94,95,96

19 MART 2013

belge olan Uluslararası Gözetim Şirketi Belgesi kapsa-

mında Başkanlığımız, bugün itibarıyla uluslararası piya-

-

nesinde Uluslararası Gözetim Şirketi olarak gözetim

yapma yetkisine sahiptir.

- -

Akü, seramik ürünler, hidrolik pompa, baralı

kanal sistemleri, astar, boya, macun, otomotiv yedek

parça, plastik borular, batarya, musluk gibi ürünler en

fazla gözetim yaptığımız ürün gruplarıdır.

Başkanlığımız, yetkilendirilmiş olduğu 90 adet fasılda

uygunluk denetimini;

- Konusunda uzman, belgelendirme ve laboratuvar

tecrübesine sahip en az lisans (4 Yıllık Üniversite)

mezunu yaklaşık 400 kadrolu inceleme uzmanı ve

- Piyasa deneyimine sahip 1000’e yakın dış uzman ile

yürütmektedir.

-

Gözetim ve Muayene Merkezi Başkanlığımız,

asansörlerin muayenesi konusunda TÜRKAK tarafın-

-

tasyonunu 2011 yılı itibarıyla tamamlamış olup, A Tipi

Akredite Muayene Kuruluşu olarak asansörlerin peri-

yodik kontrolleri ve tam muayenelerini yurt genelinde

yapmaya başlamıştır.

Bu yıl itibarıyla TÜRKAK’a gözetim faaliyetlerine ilişkin

20’ye yakın konuda kapsam genişletme başvurusunda

bulunulmuştur.

-

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca

05 Kasım 2011 tarih ve 28106 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanan Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği’ne

göre, 01 Ocak 2012 tarihinden itibaren asansörlerin

akredite olmuş A Tipi Muayene Kuruluşlarının yapma-

sı zorunluluğu getirilmiştir. Asansör Bakım ve İşletme

Yönetmeliği gereğince asansörlerin yılda en az 1 kez

A Tipi Akredite Muayene Kuruluşları tarafından yıllık

kontrollerinin yapılması ve yapılan kontrol sonucunun

bir rapora bağlanması gerekmektedir.

Söz konusu yönetmeliğe göre yıllık kontrollerin yaptırıl-

masından ilgili idare (Belediyeler veya Belediye bulun-

mayan yerlerde ilgili kanunlar çerçevesinde yapı ruhsa-

tı ve yapı kullanma izin belgesi verme yetkisine sahip

diğer kurum ve kuruluşlar) sorumludur. İlgili idare ile A

Tipi Muayene Kuruluşu arasında imzalanan protokol ile

asansörlerin yıllık kontrollerini yapma yetkisi ilgi idare

adına A Tipi Muayene Kuruluşuna verilir.

Bina sorumluları, binadaki asansörlerin yıllık kontrolle-

rinin yapılmasına izin vermeli ve mümkünse kontrole

nezaret etmelidir. Yıllık kontrolünün yapılmasına izin

verilmeyen asansör Muayene Kuruluşu tarafından ilgili

idareye bildirilir. İlgili idare söz konusu asansörün yıllık

kontrolü yapılıncaya kadar asansörü kullanıma kapat-

makla sorumludur.

A Tipi Muayene Kuruluşu, asansör yıllık kontrollerini

asansör yetkili servisi (Asansör monte edenin, söz-

leşme ile yetki verdiği TSE Hizmet Yeterlilik Belgesine

sahip gerçek veya tüzel kişi) ile birlikte yürütür. Bu se-

beple asansör bakım firmalarının TSE Hizmet Yeterlilik

Belgesine sahip olması gerekmektedir.

--

-

--

Bu kapsamda, yurt genelinde hizmet verecek muaye-

ne uzmanlarını yetiştirmek üzere eğitimler düzenlen-

miştir. Bu eğitimlerde başarılı olan Makina ve Elektrik/

Elektronik Mühendislerinden mevcudu 700 kişiyi aşan

uzman havuzu oluşturulmuştur.

Türk Standardları Enstitüsü, deneyimli uzmanları ve

yeterli altyapısı ile Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Bur-

dur, Bursa, Denizli, Erzurum, Hatay, Isparta, İstanbul

(Anadolu-Avrupa), Kayseri, Kırıkkale, Konya, Gazian-

tep, Malatya, Manisa, Muğla, Niğde, Şanlıurfa ve Van

illerinde asansör yıllık kontrol hizmeti vermektedir. Yurt

çapında yaklaşık 250.000 adet asansör olduğu, bu

20

asansörlerin yarısının İstanbul ilinde bulunduğu ve İs-

tanbul ilindeki asansörlerin % 80’inin yıllık kontrollerini

TSE’nin üstlendiği düşünüldüğünde TSE’nin asansör

yıllık kontrollerine verdiği önem göze çarpmaktadır.

Yurt genelinde 21 ilde 121 ilgili idare ile Asansörlerin

Yıllık Kontrolleri konusunda yetkilendirme protokolü

imzalayan Enstitümüz, yaklaşık 70 bin asansörün yıl-

lık kontrolünün yapılması için yetkilendirilmiştir. Ensti-

tümüz tarafından bugüne kadar 35.613 asansörün

yıllık kontrolü yapılmış olup, bu asansörlerin yaklaşık

% 70’ine kırmızı etiket iliştirilmiştir.

Asansör Yıllık Kontrol faaliyetleri kapsamında en sık

karşılaşılan sıkıntılar;

İlgili idareler, kamuoyuna gerekli duyuruların yapıl-

masında yetersiz kalabilmektedir.

İlgili idareler, bina sorumlusu tarafından kontrolüne

izin verilmeyen veya kontrol sonucu kırmızı etiket

iliştirilen asansörleri kullanım dışı bırakmaktan za-

man zaman imtina etmektedir.

Ruhsatsız (tescilsiz) asansör sayısının fazla olması

nedeniyle asansör tespit süreci uzun zaman ala-

bilmektedir.

Kamuoyuna yeterli bilgilendirme yapılmaması ne-

deniyle bina sorumluları kontrole izin vermeyebil-

mektedir.

-

Gözetim ve muayene alanında çok sayıda

projelerimiz bulunmaktadır. Ancak öncelikli olarak, ih-

tiyari bir alan olan gözetim ve muayene hizmetlerinin

Enstitümüzce verildiğinin piyasada bilinirliğinin artırıl-

ması gerekmektedir. Çünkü; Türk Standardları Ensti-

tüsü olarak biz sadece standart hazırlayan bir kuruluş

değiliz. Bu tür faaliyet alanları ile gerek üreticimizin ge-

rekse ihracatçılarımızın yanında olduğumuzu ve onla-

rın yurt dışına açılım sağlaması ve Türk Standardlarının

dünya çapında kabul görmesinin üreticimizin ihracatı-

nın kolaylaşması adına çok önemli olduğunu vurgula-

mak gerekir.

Bu anlayış ve vizyon doğrultusunda hâlihazırda yürüt-

tüğümüz projeler;

--

--

-

-

-

şeklindedir.

21 MART 2013

Asansörlerin hizmete alındıktan sonra işletilmesi, bakımı ve yıllık kontrolleri

ile ilgili hususların belirlenmesi, asansörün işletme hayatı boyunca kontrol

altında tutulabilmesi amacıyla, 18/11/2008 tarihli ve 27058 sayılı Resmi

Gazete’de “Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği” Sanayi ve Ticaret

Bakanlığı tarafından yayımlanarak, başta sektör olmak üzere ilgili taraflara

tanınan 6 aylık geçiş döneminin ardından, 18/5/2009 tarihinden itibaren

zorunlu uygulamaya girmiştir. Yönetmeliğin Yıllık Kontrol başlığı altındaki

10. Maddesinin 5. Bendinde 1/1/2012 tarihinden itibaren yıllık kontrollerin

TS EN 17020 standardına göre asansör konusunda akredite olmuş A tipi

muayene kuruluşlarınca yapılacağı belirtilmektedir.

05/11/2011 tarihli ve 28106 sayılı Resmi Gazete’de “Asansör Bakım

ve İşletme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”

yayımlanmıştır.

14/08/2012 tarihli ve 28384 sayılı Resmi Gazete’de “Asansör Yıllık Kontrol

Faaliyetlerinde Görev Alacak A Tipi Muayene Kuruluşlarınca Uyulacak

Usul ve Esaslara Dair Tebliğ (SGM:2012/15)” yayımlanmıştır.

Bu yazıda da söz konusu Yönetmelik kapsamında, Asansör Yıllık Kontrol

Faaliyetlerinde Görev Alacak A Tipi Muayene Kuruluşlarının Akreditasyon

Süreci konusunda genel bilgi verilmesi amaçlanmıştır.

TSE Müşavir

22

2/10/2001 tarihli ve 24541 sayılı Resmî Gazete’de

yayımlanan Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının

Akreditasyonu Hakkında Yönetmelik revize edilerek

11/02/2012 tarihli ve 28201 sayılı Resmî Gazete’de

yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir.

Bu Yönetmeliğin amacı, uygunluk değerlendirme ku-

ruluşlarının Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tara-

fından akredite edilmelerini; akreditasyon ve uygunluk

değerlendirme işlemlerinin yeterli ve güvenilir olarak

yürütülmesini temin etmek amacıyla uyulması gereken

usul ve esasları düzenlemektir.

Bu Yönetmeliğe göre Uygunluk Değerlendirme Kuru-

luşu: Ürünün, ilgili teknik düzenlemeye uygunluğunun

test edilmesi, muayene edilmesi ve/veya belgelendiril-

mesine ilişkin faaliyette bulunan özel veya kamu kuru-

luşu şeklinde tarif edilmektedir.

Yönetmeliğe göre TÜRKAK’ın görevlerlerinden birisi de

Muayene Kuruluşlarını akredite etmektir.

Bir uygunluk değerlendirme kuruluşunun belirli şartlara

uygun olduğu ve ilgili uygunluk değerlendirme faaliyet-

lerini gerçekleştirmek için yeterli olduğunun resmi ola-

rak üçüncü taraf tarafından tanınmasıdır.

TÜRKAK’ın, UDK’nın yeterliliğini değerlendirmek üze-

re, belirli standartlar ve/veya diğer normatif doküman-

lara göre ve belirli bir akreditasyon kapsamında ger-

çekleştirdiği süreç.

TÜRKAK bünyesindeki kalite sistem ve akreditasyon

23 MART 2013

faaliyetleri veya yönetim sistemlerini düzenlemek ama-

cıyla hazırlanan ve/veya kullanılan her türlü fiziksel,

elektronik, manyetik, v.b. ortamlarda saklanan ve ço-

ğaltılabilir nitelik taşıyan bilgiler doküman olarak adlan-

dırılır.

Mevcut uygunsuzluk, kusur veya diğer istenmeyen

durumların yeniden meydana gelmesini önlemek ama-

cıyla sebeplerin yok edilmesi için alınan önlemlerle ilgili

faaliyettir.

Akreditasyonun yenilenmesi dışında, akredite edilmiş

UDK’nın akreditasyon gerekliliklerini yerine getirmeye

devam ettiğinin takibini içeren faaliyetler serisi.

Ölçüm/deney ve muayene sonuçlarına direkt etkisi

olmayan ve/veya belgelendirme kuruluşları tarafından

yapılan faaliyetlerin sonucunu direkt olarak etkilemeyen

uygunsuzluklardır.

Ölçüm/deney ve muayene sonuçlarına direkt etkisi

olan ve/veya belgelendirme kuruluşları tarafından ya-

pılan faaliyetlerin sonucunu direkt olarak etkileyen uy-

gunsuzluklardır.

Belirli akreditasyon alanlarında gerekli eğitime, deneyi-

me, teknik yeterliliğe sahip, ilgili sektörü iyi bilen tarafsız

bilir kişilerden oluşan ve Türk Akreditasyon Kurumunun

faaliyetlerinin geliştirilmesi ile düzenlenmesi için teknik

destek hizmeti veren komitedir.

İlgili TÜRKAK Bölüm Başkanlığı tarafından görevlendi-

rilen, akreditasyon faaliyetlerinin her aşamasında akre-

ditasyon başvurusunda bulunan veya akredite edilmiş

kuruluşla her türlü teknik ve idari irtibat, koordinasyon

ve sekreterya işlemlerinden sorumlu TÜRKAK teknik

personelidir. Gerekli nitelikleri sağladıkları taktirde tek-

nik sorumlular, baş denetçi, denetçi veya teknik uzman

olarak görevlendirilebilirler.

Akreditasyon süreci aşağıda belirtilen ana safhalardan

oluşur. Bunlar;

Başvuru,

Denetim öncesi yapılan hazırlıklar,

Öndenetim (başvuran kuruluş tarafından talep edil-

diğinde),

Akreditasyon denetimi,

Denetim sonrası yapılan değerlendirmeler (takip

denetimi dahil),

Karar,

Gözetim,

Akreditasyonun yenilenmesi.

Başvuru için TÜRKAK’a teslim edilmesi gerekli olan

belgeler ( Muayene Kuruluşları İçin) :

Tam olarak doldurulmuş ve yetkili kişi tarafın-

dan imzalanmış “Başvuru Formu F701-007/

Rev.04/0212”,

Kuruluşun yasal statüsü, ticari sicil kaydı ve ortak-

ları hakkında bilgi (varsa ortakların diğer faaliyetleri

ve şirketleri hakkında bilgi),

Kalite el kitabı,

Üçüncü tarafın zararlarını da kapsayan Mesleki So-

rumluluk sigortası,

Personelin; yetkilendirildiği alanı, ünvanını, mesle-

ğini, deneyim süresini ve imza sirkülerini içerecek

şekilde oluşturulmuş ve üst yönetim tarafından

onanmış personel listesi,

Gizlilik taahhütleri,

Sorumluların (tüm yönetici ve anahtar personelde

dahil olmak üzere), ad ve görevlerini belirten orga-

nizasyon şeması,

Kalite sisteminde yer alan tüm dokümanların reviz-

yonlarını da gösteren ana doküman listesi,

Yönetim sistemi ve muayene faaliyetlerine yönelik

prosedür ve talimatlar,

Başvuru kapsamında düzenlenecek muayene ra-

poru ve sertifikasının en az birer adet kopyaları,

Numunelerin alınması ve muhafazasına dair bilgiler

(İşaretleme, taşıma, koruma vs.),

-

yonlarını da gösteren listesi (varsa),

Muayene işlerinin taşerona devredilmesi halinde

ilgili sözleşmeler ve taşeronların listesi,

Varsa, mevcut olan yeterlilik belgelerinin kopyaları

(Kalite yönetimi sistemi belgeleri, akreditasyon bel-

geleri resmi yetkilendirmeler),

24

Muayene Kuruluşları için Kontrol Formunun (F701-

032) doldurulmuş hali.

Akreditasyon başvurusu, Uygunluk Değerlendirme

Kuruluşunun faaliyet alanıyla ilgili başvuru formunu

doldurup kuruluşun üst yönetimi veya üst yönetimin

yetkilendirdiği kişi tarafından imzalanması ile yapılır.

Daha sonra akreditasyon sırasında istenen belgelerin

TÜRKAK websayfasında bulunan TÜRKAK Kurumsal

Hizmet Portalı’na yüklenmesi gerekmektedir.

Başvuran Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu, başvuru

ile ilgili olan akreditasyon kapsamını belirleyerek açık

bir şekilde tanımlamalıdır.

Başvurunun ele alınması için Ana Hizmet Birim Baş-

kanlığı tarafından bir teknik sorumlu atanır.

Akreditasyon başvurusunda bulunan UDK’nın ilgili ak-

reditasyon standardına göre bir yönetim sistemi kur-

muş olması ve bu sistemi en az 3 (üç) ay işletmiş olma-

sı gerekmektedir.

Teknik sorumlu, kuruluşun teslim ettiği dokümanları

nicelik yönünden inceler ve tamamlanması gereken

eksik belgeler olup olmadığını ilgili alandaki Başvuru-

da İstenen Belgeler Form/larını kullanarak kontrol eder

varsa eksiklikleri kuruluşa bildirir.

Akreditasyon başvurusunun işleme konulması için

başvuran kuruluşun Başvuruda İstenen Belgeleri ek-

siksiz olarak TÜRKAK’a sunması gerekmektedir.

Akreditasyon başvurusu yapan Uygunluk Değerlendir-

me Kuruluşu, değerlendirme yapılabilmesi için eksik

olan belgeleri/dokümanları en geç 3 ay içinde tamam-

lamak zorundadır. Üç ay içerisinde eksik belgeleri ta-

mamlanamayan dosyalar kapatılır.

Yerinde denetimin gerçekleştirilebilmesi için başvuran

uygunluk değerlendirme kuruluşunun yönetim sis-

teminin en az 6 ay süre işletilmiş olması, iç tetkik ve

yönetimin gözden geçirmesinin yapılmış olması gerek-

mektedir. Ayrıca akreditasyon başvurusunda bulunan

kapsamlarda yeterli çalışmanın yapılmış olması ve bu

çalışma kayıtlarının denetim ekibine sunulması gerek-

mektedir.

Yukarıdaki şartlar oluşmadığında kuruluşun yeterliliği

konusunda kanıya varılamayacağından denetim ger-

çekleştirilmez.

Teknik sorumlu, başvuru dokümanlarını gözden geçir-

dikten sonra doküman inceleme için denetim heyeti-

ni belirler. Denetim heyetinin belirlenmesini müteakip

doküman inceleme için Uygunluk Değerlendirme Ku-

ruluşunun ödeyeceği ücret belirlenir. Uygunluk Değer-

lendirme Kuruluşuna denetim heyeti teklifi ve denetim

sözleşmesi gönderilir.

Başvuran Uygunluk Değerlendirme Kuruluşunun akre-

ditasyon denetimi yapılmadan önce, tam bir denetime

hazır olup olmadığını görmek amacı ile TÜRKAK’tan bir

öndenetim isteyebilir.

Başvuran Uygunluk Değerlendirme Kuruluşunun isteği

halinde bir öndenetim olanağı sağlanır. Bir öndenetim

normal olarak 1 gün içinde tamamlanır ancak gerekli

hallerde bu süre uzatılabilir.

Başvuran kuruluş, öndenetimden sonra akreditasyo-

na devam edip etmeyeceğine dair kararını TÜRKAK’a

yazılı olarak iletmelidir. Kararın olumlu olması halinde

akreditasyon sürecine devam edilir.

İlk akreditasyon sürecindeki denetim ekibi her zaman

bir baş denetçi ve akredite edilecek kapsama göre bir

veya birkaç denetçi ile gerektiğinde teknik uzmanlar-

dan oluşur.

-

Başvuran Uygunluk Değerlendirme Kuruluşunun ilgili

bütün dokümanları denetim ekibine verilir ve bu dokü-

manlar denetim ekibi tarafından incelenir.

Başvuru tarihinden itibaren bir yıl içinde başvuran ku-

ruluşun hazır olmayışı sebebiyle akreditasyon denetimi

gerçekleştirilememişse başvuru iptal edilir. Bu süreye

öndenetim için yapılan çalışma da dahildir.

Doküman ve kayıt incelenmesi sonucunda yerinde de-

netime gidilmesine engel bir durum olmaması halinde

baş denetçi, denetim ekibi üyeleri ve teknik sorumlu

iş birliğiyle saha denetimi için hazırlık çalışmaları baş-

latılır. Bu bağlamda saha denetimi için teknik sorum-

lu tarafından bir denetim teklifi hazırlanır ve kuruluşun

onayına sunulur. Denetim teklifinin kabulünü müteakip,

baş denetçi tarafından denetim programı hazırlanır ve

kuruluşa sunulur.

Saha denetimi sırasında uygulanacak prosedür aşağı-

daki gibidir:

Bir denetim ziyaretinin amacı, başvuran kuruluşun ak-

reditasyon talebinde bulunduğu kapsamda; yönetim

sistemi ve teknik yeterliliğinin akreditasyona esas alı-

25 MART 2013

nan uluslararası standardlar ile tamamlayıcı kriterleri

ihtiva eden dokümanların gereklerini karşılayıp karşıla-

madığını anlamak ve sistemin sürdürülebilirliği hakkın-

da gerekli bilgileri toplamaktır.

Denetim ekibi, başvuran kuruluş yönetimiyle baş de-

netçinin başkanlığında gerçekleştirilen açılış toplantı-

sında bir araya gelir. Açılış toplantısında; yerinde yapı-

lacak denetimin amacı, kapsamı, denetim programı ve

katılımcılarla ilgili bilgilendirme yapılır.

Başvuran Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu merkez-

den hariç diğer şubelerde de faaliyet gösteriyorsa, ilk

akreditasyon denetimlerinde bu şubelerde ziyaret edilir.

Muayene kuruluşlarının denetimlerinde yer alan denet-

çi ve teknik uzmanlar, başvuru kapsamındaki metotla-

rın ve metotları uygulayan personelin yeterliliğini tespit

etmek için ilgili personel ile mülakat yapmak ve metot-

ları uygulatmak suretiyle denetimi gerçekleştirirler.

Gerekli hallerde, denetim durdurulabilir. Bu durumlar

aşağıda belirtilenlerle sınırlı olmamak şartı ile;

Denetim esnasında koşullar denetim ekibinin sağlı-

ğını olumsuz etkiliyor veya tehlike oluşturuyorsa,

Sistemin uygulanmasında denetimin devamını en-

gelleyen ciddi problemler tespit edilir ve takip dene-

timinin kaçınılmaz olduğu anlaşılırsa,

Tespit edilen uygunsuzluğa bağlı olarak; çevre, kali-

te veya emniyet açısından başka riskler ortaya çıkı-

yorsa,

Denetlenen tarafın danışmanları ve gözlemcilerinin

denetçilerin çalışmalarına müdahale etmesi,

Denetlenecek bölümdeki personele, ilgili bölüme

ya da akreditasyon kapsamındaki faaliyetlere ilişkin

kayıtlara ulaşmada ciddi problemlerle karşılaşılıyor-

sa,

Denetimin durdurulması durumunda yeni bir denetim

yapılması gerekmekte olup, akreditasyon sürecinde

durdurulmuş denetimler gerçekleştirilmemiş olarak ka-

bul edilir. Akreditasyon tanımlanmış süreler dahilinde

yeni bir denetim planlanıp gerçekleştirilmez ise dosya

kapatılır veya akredite edilmiş kuruluşların akreditasyo-

nu askıya alınır.

Denetim sırasında tespit edilen uygunsuzluklar açıkça

ve anlaşılır şekilde yazılır.

Denetim tamamlandıktan sonra denetim ekibi üyeleri

kendi aralarında bir toplantı yaparak bulunan uygun-

suzlukları sınıflandırır ve bu uygunsuzlukları “Uygun-

suzluk ve Düzeltici Faaliyet Bildirim Formu” na kayde-

derler.

Denetimden sonra denetim ekibi baş denetçinin baş-

kanlığında Uygunluk Değerlendirme Kuruluşunun yet-

kililerinin de katılacağı bir kapanış toplantısı yaparak

denetim sırasında elde edilen bulgular ve gözlemler bu

toplantıda açık ve net bir şekilde açıklanır.

Kapanış toplantısında mümkünse “Uygunsuzluk ve

Düzeltici Faaliyet Bildirim Formlarında” yapılacak dü-

zeltici faaliyetlerin açıklanması ve bunların ne kadar

sürede tamamlanacağına ilişkin bilgilerin yer alacağı

kısmın kuruluş yetkililerince doldurulması sağlanır. Aksi

takdirde düzeltici faaliyetlere ilişkin taahhütler en geç

15 gün içerisinde ilgili formun doldurulup imzalanarak

TÜRKAK’a gönderilmesi kuruluş yetkililerinden istenir.

Bu toplantıda ayrıca denetim sırasında, bulunan uy-

gunsuzluklar için doldurulan “Uygunsuzluk ve Düzeltici

Faaliyet Bildirim Formları” kuruluş yetkililerine imzalattı-

rılır ve birer kopyası başvuran kuruluşa verilir.

Denetimin yarıda kesilmesi/ertelenmesi gereken haller

aşağıda sıralanmaktadır;

:

Denetlenecek olan UDK’nın durumunda; doğal afet,

yasal statü veya adres değişikliği, kilit personelin işten

ayrılması, tanık denetimlerin gerçekleştirileceği müşteri

firmaların belgelendirme taleplerini geri çekmeleri vb.

kritik değişiklikler meydana gelmesi söz konusu olabilir.

Bu durumda teknik sorumlu ilgili UDK yetkilileri ile gö-

rüşerek denetim tarihini mümkün olan en yakın tarihe

erteleyebilir., Gerektiğinde denetim ekibi değiştirebilir

ve denetim program ile teklifi güncellenir...

:

Denetime başlandıktan sonra denetimin yarıda kesil-

mesi gerekebilir. Bu durum denetim ekibi ve UDK yet-

kilileri tarafından tutanak ile kayıt altına alınır.

Eğer denetimin yarıda kesilmesi süreci müşteriden

kaynaklanmayan bir sebepten ortaya çıkarsa UDK’ya

herhangi bir ilave ücret yansıtmaksızın denetim uygun

olacak bir tarihte yenilenir. Ancak UDK’nın hazırlıklarını

tam olarak yapmaması ve/veya denetim esnasında ki-

lit personelini hazır bulundurmaması ve/veya başkaca

eksiklik veya ihmallarinin bulunması nedenleriyle dene-

tim yarıda kesilmek zorunda kalırsa, Denetim Sözleş-

mesi hükümleri gereğinde denetim tamamiyle yapılmış

kabul edilerek, denetim teklifinde yer alan ücretin ta-

mamı UDK’ya taahhuk ettirilir ve ilk akreditasyon veya

akreditasyon yenileme denetimi yapılmışsa Takip De-

netimi açılır. Gözetim denetiminde böyle bir durum ya-

şanmışsa ve tanımlanan süreler aşılmamışsa gözetim

denetimi süreci tekrar işletilir. Eğer süreler aşılmış ve

gözetim periyodu gecikmeye girmişse UDK’nın dosya-

sı askıya alınır. En kısa sürede ilave gözetim denetimi

26

gerçekleştirilerek bir sonraki gözetim periyoduna giril-

meden süreç sonlandırılır.

Denetim ekibi üyeleri denetimin tamamlanmasından

itibaren en geç bir ay içinde hazırladıkları denetim ra-

porlarını TÜRKAK’a sunar.

Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu, denetim sırasında

tespit edilen uygunsuzluklar için yapmış olduğu düzel-

tici faaliyetleri en geç 3 ay içerisinde TÜRKAK’a su-

nar. Teknik sorumlu yapılan bu düzeltici faaliyetleri baş

denetçi ve diğer denetim ekibi üyelerine iletir. Denetim

ekibinin, düzeltici faaliyetler ile ilgili görüşleri en kısa sü-

rede TÜRKAK’a iletilmelidir. Değerlendirme sonucunda

gerekli görüldüğünde (Madde 3.4.7) e göre takip dene-

timi başlatılır.

Takip Denetimi, TÜRKAK veya denetim ekibi gerekli

gördüğü durumlarda yapılan genellikle bir denetçinin

gerçekleştirdiği bir ek ziyarettir.

Teknik sorumlu denetim raporu ve diğer başvuru dokü-

manlarını inceleyerek herhangi bir unsurun eksik olup

olmadığını kontrol eder ve ilgili Birim Başkanına sunar.

Denetim raporu ve ekleri ilgili Birim Başkanı tarafından

gözden geçirildikten sonra akreditasyon karar teklifi

ile birlikte karar için Genel Sekreterliğe sunulur. Akre-

ditasyon kararının alınmasından sonra, Uygunluk De-

ğerlendirme Kuruluşu ile bir akreditasyon sözleşmesi

imzalanır.

Akreditasyon sertifikasında akreditasyonun başlan-

gıç tarihi olarak karar tarihi verilir. Sertifikanın geçerlilik

süresi, gözetim denetimlerinin başarılı olması ve akre-

ditasyon yenileme denetiminin akreditasyon karar ta-

rihinden itibaren 48 ay içerisinde yapılması halinde 52

aydır.

Akredite edilen kuruluşlar akredite olduğu kapsamlar

belirtilerek TÜRKAK web-sayfasında yayımlanır.

Akredite edilen kuruluşlarla TÜRKAK arasında “Akredi-

tasyon Sözleşmesi” imzalanır.

Akredite edilen kuruluşlara akreditasyon kapsamının

da eklerinde belirtildiği bir “Akreditasyon Sertifikası”

düzenlenir.

Akredite edilen kuruluşa gözetim denetimleri gerçek-

leştirilir. Akredite kuruluşa akreditasyonun verildiği ta-

rihten (karar tarihi) itibaren de en geç 12 ay içinde ilk

gözetim denetimi düzenlenir. İlk gözetimi takip eden

rutin gözetim denetimleri 12 ayda bir yapılır. Rutin gö-

zetim denetimlerinde 2 aylık bir sapmaya izin verilebilir

(Bkz. Şekil.1).

Gözetim denetimi aynı ilk denetim gibi, dokümanların

incelenmesi, saha denetimi, düzeltici faaliyetlerin kont-

rolü, rapor ve belgelerin incelenmesi aşamalarından

oluşmaktadır.

Gözetim denetiminde genelde aşağıda belirtilen hu-

suslara bakılmalıdır:

− Önceki denetimde tespit edilmiş olan uygunsuzluk-

52 ay 12 ay 12 ay 12 ay 12 ay

En Fazla 14 ay İlk AkreditasyoAkreditasyon En fazla 14 ay Yenileme Kararı 1.Gözetim 2.Gözetim 3.Gözetim Yenileme

Denetimi Denetimi Denetimi Denetimi

27 MART 2013

ların giderilmesi için gerçekleştirilen düzeltici faali-

yetlerin uygulanması,

− Yönetim Sisteminin, organizasyon ve yapılan faali-

yetlerle ilgili etkinliği,

− Kuruluşta gerçekleşmiş değişikliklerin akreditasyon

kriterlerine uygunluğu ve etkisi,

− Akredite edilmiş olan kuruluş bünyesinde meydana

gelen önemli değişikliklerin TÜRKAK’a düzenli ola-

rak bildirilmesi,

− İç tetkik ve Yönetimin gözden geçirmesi ve bu es-

nada yapılan düzeltici ve önleyici faaliyetler,

− Müşteri memnuniyeti, şikâyet ve itirazlar,

− Metotlar, metot değişiklikleri ve geçerli kılma çalış-

maları,

− Laboratuvar ve muayene kuruluşları için;

- Karşılaştırma ölçümleri ve yeterlilik denetlerine katı-

lım ile ilgili dokümantasyon ve kayıtlar,

-

rarası izlenebilirliği.

Gözetim denetimi sırasında tespit edilen uygunsuz-

luklarla ilgili, kuruluş yapacağı düzeltici faaliyet tak-

vimini denetimden sonra en geç bir hafta içerisinde

TÜRKAK’a bildirir. Kuruluş belirlenen düzeltici faaliyet

takvimine göre düzeltici faaliyetleri gerçekleştirir ve so-

nuçları TÜRKAK’a iletir.

Düzeltici faaliyet kayıtları gözetim denetiminden itiba-

ren en geç 3 ay içerisinde TÜRKAK’a sunulmalıdır.

Belirlenen süre zarfında kuruluş tarafından yeterli bir

düzeltici faaliyet gerçekleştirilmez ise, “P702 Uygunluk

Değerlendirme Kuruluşları İçin Akreditasyonun Askıya

Alınması, Geri Çekilmesi ve Kapsam Değişikliğine İliş-

kin Prosedür”e göre işlem yapılır.

Gözetimle ilgili alınan karar Teknik Sorumlu tarafından

kuruluşa bildirilir.

Akredite edilen kuruluş, akredite edildiği tarihten itiba-

ren 48nci ayın bitiminden en az 6 ay önce TÜRKAK’a

yazılı başvuru yaparak Akreditasyon Sertifikasının yeni-

lenmesini isteyebilir. Akreditasyon yenileme denetimin

kapsamı ilk akreditasyon denetimiyle aynıdır.

Akreditasyon yenileme denetimi ilk akreditasyon dene-

timi gibi planlanır ve gerçekleştirilir.

Akreditasyon yenileme başvurusunun zamanında ya-

pılmaması ve yenileme denetiminin 48 ay içerisinde

gerçekleşmemesi durumunda akreditasyon geri çekilir.

Kuruluşun akreditasyon yenileme isteği olmaması ha-

linde, akreditasyonun sona erdirilmesi için karar alınır.

Akreditasyon süresinin bitiminde kuruluşun ismi TÜR-

KAK web-sayfasından çıkartılır ve akreditasyonun geri

çekilmesine dair duyuru Resmi Gazetede yayımlanır.

Akredite edilmiş uygunluk değerlendirme kuruluşu, ak-

reditasyonun askıya alınması/geri çekilmesi/kapsamı-

nın daraltılması isteğini TÜRKAK’a bildirir. Askıya alma/

geri çekme/kapsamı daraltma talebi ile ilgili karara

bağlanması için Genel Sekreterliğe sunulur.

Bir uygunluk değerlendirme kuruluşunun akreditasyo-

nu,

a) Yapılan denetimlerde yeterliliğini ortadan kaldıran

önemli uygunsuzlukların rapor edilmesi,

b) Akredite edilen faaliyetlerini etkileyen personel, yer-

leşim, teçhizat ve yönetim değişikliklerinin meydana

gelmesi,

c) Gözetim denetimleri sırasında tespit edilen önemli

uygunsuzluklarla ilgili yapılan düzeltici faaliyet kayıt-

larının 3 ay içinde TÜRKAK’a sunulmaması,

d) TÜRKAK ile imzaladığı sözleşmelerdeki hükümlere

uymaması,

e) TÜRKAK tarafından tebliğ edilen akreditasyonla ilgili

yeni şartlar ve kriterlere verilen süre içinde uygunluk

sağlayamaması,

f) Akreditasyon sertifikası ve akreditasyon markasını

yanıltıcı ve akreditasyonun ciddiyeti ile bağdaşma-

yan şekilde kullanması ve bu konudaki talepleri dik-

kate alıp düzeltici faaliyetleri gerçekleştirmemesi

hallerinde, denetim ekibinin ve/veya ilgili Teknik So-

rumlunun yazılı teklifi doğrultusunda; kısmen ya da ta-

mamen askıya alınması, geri çekilmesi veya kapsamın

daraltılması için karar alınmak üzere Genel Sekreterliğe

sunulur..

Alınan karar, uygunluk değerlendirme kuruluşuna du-

yurulur.

Uygunluk değerlendirme kuruluşuna askıya alınan/

geri çekilen/daraltılan kapsamla ilgili rapor, sertifika ve

reklam dokümanlarının TÜRKAK akreditasyon markası

konulmadan kullanılması şartı getirilir.

Akreditasyonun geri çekilmesi kararı tebliğ edilen uy-

gunluk değerlendirme kuruluşundan akreditasyon ser-

tifikasını TÜRKAK’a iade etmesi istenir.

Akredite kapsamın bir kısmı askıya alınan ya da daraltı-

lan uygunluk değerlendirme kuruluşunun akreditasyon

sertifikalarında gerekli revizyonlar yapılır.

28

Akreditasyon kapsamına dair askıya alma, geri çekme,

daraltma kararı alınan uygunluk değerlendirme kuru-

luşlarının akredite kapsamlarının son hali TÜRKAK ta-

rafından ilan edilerek duyurulur.

Akreditasyonun askıya alınması en çok 6 aylık bir süre

için devam ettirilir. Uygun sonuç veren düzeltici faali-

yetler bu süre içinde tespit edilemediği takdirde akredi-

tasyon kapsamı daraltılır veya geriye çekilir.

Madde 3.8.1’de belirtilen nedenlerden dolayı akredi-

tasyonu geri çekilen bir uygunluk değerlendirme ku-

ruluşunun akreditasyon için başvurusu, geri çekme

kararından en az 12 ay sonra kabul edilir. Başvuru ilk

akreditasyon başvurusu gibi ele alınır.

Akreditasyonu askıya alınan bir uygunluk değerlendir-

me kuruluşunun askıya alma kararını gerektiren uygun-

suzlukları kararın yürürlüğe girmesinden itibaren 6 ay

içinde düzeltici tedbirlerle ortadan kaldırdığını bildirme-

si halinde sunulan deliller ve dokümanların incelenme-

sini takiben yapılacak denetimle uygunsuzlukların gi-

derildiğinin tespit ve rapor edilmesinden sonra askıya

alma durumuna son verilmesi kararı alınır.

Bir kuruluş, mevcut akreditasyon kapsamına ek olarak

başka çalışma konuları için akredite olmak amacıyla

TÜRKAK’a başvurabilir. Bu durumda kuruluşun yalnız

teknik yeterlilikleri itibarıyla denetimden geçirilmesi ge-

rekir.

Akreditasyon kapsamının genişletilmesi başvuruları ilk

akreditasyon başvuruları gibi yapılır.

Muayene kuruluşları için kapsam genişletmesi istenen

kapsam daha önce akredite edilen kapsamın devamı

ise yani kuruluşun ölçme yeteneği bakımından herhan-

gi bir ek metod veya kabiliyet gerektirmiyorsa, saha

denetimine gerek kalmadan kuruluş tarafından teslim

edilen dokümanların incelenmesi vasıtasıyla kapsam

genişletme yapılabilir.

Mümkün olduğunda kuruluşun kapsam genişletme ta-

lepleri ile ilgili denetimlerin gözetim denetimleri ile birlik-

te yapılmasına dikkat edilir.

Kuruluşla daha önce imzalanmış “Akreditasyon Söz-

leşmesi” geçerli olduğu için, yeni Akreditasyon Sözleş-

mesi tanzim edilmez.

29 MART 2013

Yeni çıkan yönetmelikle, devlet

vatandaşın can ve mal güvenliğini,

güvence altına almak amacıyla,

asansörlerin periyodik muayene

hizmetlerini, belediyelerin ellerindeki

teknik imkân ve personel sayısı

yetersizliğinden dolayı Türk

Akreditasyon Kurumu’ndan A Tipi

akredite muayene kuruluşlarına

devredilmesini zorunlu kıldı.

Ümraniye Belediyesi de bu manada

Türk Standardları Enstitüsü (TSE)

ile sözleşmeyi yaparak yetki devrini

yapan ilk belediyelerimizden bir

tanesi.

Ümraniye, İstanbul’da asansörlerin

en yoğun olduğu bölge olmasına

rağmen, yüzdelik oranda

muayenelerin çoğunun yapıldığı

bölgemiz. Aynı zamanda bu süreçte

kullanıcıların can ve mal güvenliğini

kontrol altına almak için asansörlerin

periyodik muayenelerinin

zorunluluğu ve gerekliliği ile ilgili;

kamuoyunun bilgileneceği şekilde

bilgilendirme broşürü hazırlatıp

dağıtımını sağlayan tek belediye,

Çalışmalarınızdan dolayı öncelikle

sizi tebrik etmek ve teşekkürlerimizi

sunmak isteriz.

30

-

-

-

Belediyemiz 2004 yılından bu zamana ka-

dar sürekli olarak değişen ve bir standarda oturtulma-

ya çalışılan asansör tescil belgesi verilmesi işlemini;

27.03.2012 tarihinden itibaren uygulamakta. Bütün

asansörlerin yerinde kontrol edilmesi ile A Tipi Mua-

yene kuruluşumuz olan TSE‘nin yapmış olduğu dene-

timlere yakın bir şekilde denetim raporuna bağlanması

sonucu, asansör montajcısının hazırlamış olduğu ve

içerisinde; başvuru dilekçesi, yapı ruhsatı, AT uygunluk

belgeleri, güvenlik elemanları, asansör son kontrol mu-

ayene raporu, proje mühendislerinin SMM belgelerinin

ve MMO, EMO onaylı projesinin bulunduğu bir teknik

dosya ile beraber, Başkanlık makamınca onaylaması

sonucu vatandaşa teslim etmektedir.

Önceki yıllara oranla personel sayımızı artı-

rarak, işlerimizi daha kaliteli ve aksatmadan gerçekleş-

tirmekteyiz. Bugün itibarı ile bir Makine Mühendisi, bir

Makine Teknikeri, bir Elektrik Teknikeri ve bir de per-

sonel olmak üzere oluşturulan 5 kişilik ekip kontrol ve

muayeneleri yapmaya yeterli sayıdadır.

-----

Asansör montajı yapan firmaların 31.07.2007

tarihli ve 26420 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan

Asansör Yönetmeliği (95/16/AT)’ne uygun olarak hazır-

lamış olduğu teknik dosyalar, personelimiz tarafından

titizlikle kontrol edilmekte. Firmaların denetimleri ya-

parken asansörün teknik dosyasının muhakkak yanla-

rında bulunması gerekmektedir. Ayrıca teknik dosyalar

başvuru dilekçesi ile belediyemize getirildiğinde, proje-

nin, mimari projeye uygun olup olmadığının kontrolünü

sağlamaktayız. Belediye olarak uzman ekiplerimizce, A

Tipi Muayene kuruluşumuz olan TSE‘nin yapmış oldu-

ğu denetimlere yakın bir denetim yaparak, firmaların ve

asansör kullanıcılarının de güvenini kazandık.

-

--

Belediye olarak bu konuda da vatandaşımı-

zın yanında olduk. Önceden gelen şikâyetler üzerine,

en son yapmış olduğumuz protokolle alınan ücretlerin

azaltılmasını sağlayarak, hem periyodik muayenelerin

devam etmesini hem de vatandaşımızın ödediği ücret-

lerin kendilerine yük getirmemesini sağladık.

-

Ümraniye Belediyesi olarak yapmış oldu-

ğumuz bütün çalışmalarda öncelik olarak hep vatan-

daşımız gelir. Bu konuda da kullanıcıların can ve mal

güvenliğini korumak için asansör periyodik muayene-

lerinin zorunluluğu ve gerekliliği ile ilgili; vatandaşlarımız

için bilgilendirme broşürü hazırlayıp dağıtımını sağladık.

Periyodik muayenelerini daha önce yaptırmayan va-

tandaşlarımız, yapmış olduğumuz uygulamaların sonu-

cunda, asansörlerin fark edilmeyen arızalar ya teknik

sorunlar sonucu doğurabileceği, felaketlere bir önlem

ve can güvenliklerini sağlamak amacıyla yapıldığını fark

ettiler. Bu durumdan duydukları rahatsızlığın yerini,

memnuniyete bıraktığını gösteren olumlu tepkilerini de

kurumumuza ilettiler.

-

-

-

---

Ümraniye Belediyesi olarak TSE ile yapmış

olduğumuz protokol sonrası asansör birimimizde de

personel artırımına gittik. Bir yılda yaklaşık olarak ver-

miş olduğumuz 650 adet tescil belgesinin bütün asan-

sörlerini, denetlemeyi planladık ve geçen yıl Mart ayın-

dan itibaren 708 adet asansörün yerinde denetimini

gerçekleştirdik. Ayrıca yapmış olduğumuz denetimleri,

TSE‘nin yapmış olduğu muayenelere yakın bir raporla

31 MART 2013

da desteklemekteyiz. TSE‘nin Ümraniye Belediyemi-

ze vermiş olduğu teknik destek için ayrıca teşekkür

ederiz.

-

Yaptığımız araştırmalarda ilk asansör ruhsa-

tının (tescil belgesinin) 05.11.1987 tarihinde Atakent

Mahallesinde verilmiştir. Bugün itibarı ile toplam ruhsat

ve tescil belgesi sayımız 3229 ‘dur.

-

-

01.01.1987 – 31.12.2003 tarihleri arasında;

423 adet, 01.01.2004 – 03.01.2013 tarihleri arasında;

2806 adet kayıtlı asansör bulunmaktadır.

Bunda her ne kadar “yapılaşma” alanındaki gelişme-

ler ana etken gibi görünse de vatandaşı bilinçlendirme

çalışmaları, yerinde denetim ve kontroller de bu artışta

önemli rol oynamıştır.

---

-

Ümraniye, Anadolu yakasının en büyük ilçe-

si durumundadır. Depreme dayanıklı konut stoku ile

kentsel dönüşümünü kendi içerisinde tamamlamak

üzere olan ilçemizin, İstanbul Finans Merkezi ile gele-

ceği daha da parlayacak. Son 9 yılda 6-7 bin binanın

yıkılıp yerine yenilerinin yapıldığı ve yeni yapılan inşaat-

larla 25-30 bin dairenin yenilendiği ilçemizde, kentsel

dönüşüm çalışmaları göreve geldiğimiz 2004 yılından

bu yana devam ediyor. Ayrıca, 50 bini iş yeri olmak

üzere toplam 250 bin bağımsız bölümün bulunduğu

ilçede son 9 yılda 12 bin’in üzerinde ruhsat, 24 milyon

metrekare inşaat alanı izni verildi.

Bu çalışmaların yanı sıra Ümraniye ilçesi olarak dep-

remle ilgili büyük bir projeyi hayata geçirdik. 17 Ağus-

tos depreminin 13. Yıldönümünde, Afet Bilgi Sistemi

(ABİS)’i hazırlayarak internet sitesinde vatandaşların

hizmetine açtık. Bu sistemde Afet sonrası Toplanma

alanları, Geçici İskan/Çadır Alanları, Öncelikli Yollar,

Alternatif Yollar, Sivil Tahliye Yolları, Sahra Hastanesi

Kurulacak Alanlar, tüm Hastaneler, Eczaneler, Ecza

Depoları, Trafik Kontrol Noktaları, Afet İstasyonları’nın

yerleri, İleri Dağıtım ve Lojistik Destek Noktaları, Su

İstasyonları, Fırınlar, Soğuk Hava Depoları; tüm kamu

kurumları, Belediye Hizmet Binaları, Muhtarlıklar, Po-

lis Noktaları; Su Vanaları, Yangın Hidratları; İlkyardım

Koordine Merkezleri, Hastaneler, Ambulans Bekleme

Noktaları, Yaralı Toplama Merkezleri gibi tüm hayati bil-

giler Akıllı Harita üzerinde belirlendi ve kolaylıkla adres

bilgilerine ulaşılabilecek, gerekirse raporlanabilecek şe-

kilde bir yazılım oluşturuldu.

Ayrıca olası depreme yönelik ilçemizin bütün mahalle-

lerine afet anında gerekli tüm malzemelerin bulunduğu

Afet İstasyonu (AFİS) kurduk. Afet istasyonları, olası bir

afet anında, Arama Kurtarma Birlikleri olay yerine gele-

ne kadar, Afis’in konumlandırıldığı mahalledeki, Mahal-

le Afet Gönüllüleri (MAG) tarafından kullanılarak afete

anında müdahale edebilecek. Afis’lerin içerisinde; je-

neratörler, kırıcı-delici hiltler, barınma çadırı, yakıt ve

su tankı, kazma kürekten battaniyeye kadar 60 kalem

malzeme bulunuyor.

-

Belediyeler ruhsat verirken ilgili kanun, yönet-

melik ve standartlardan yararlanırlar. Binaların statik ve

tesisat projeleri, ilgili TSE standartlarına uygun olarak

incelenir. İnşaat aşamasında standartlara uygun mal-

zeme kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilir.

Uygulanan standartlar aşağıda liste halinde verilmiştir.

TS 500: Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kural-

ları

TS 498: Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alına-

cak Yüklerin Hesap Değerleri

TS 648: Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları

TS 825: Binaların Isı Yalıtım Projeleri ve Hesaplamaları

TS EN 81-1+A3: Asansörler-Yapım ve montaj için Gü-

venlik Kuralları

Binaların standartlara uygun yapımı sağlanarak mal-

zeme kaliteleri yükseltilerek vatandaşın daha güvenli

binalarda yaşaması sağlanmalıdır.

-

-

Ümraniye Belediyesi olarak Engelli vatan-

daşlarımıza yönelik birçok projeyi hayata geçirerek,

onların mutluluklarına ortak olduk. Türkiye’de ilk kez

gerçekleştirilen bir hizmetle, engelli vatandaşların ya-

şamlarını kolaylaştıracak önemli bir adım attık. “En-

gelleri Birlikte Aşıyoruz” sloganı ile çıktığımız bu yolda,

ilçe sınırları içinde ikamet eden engelli vatandaşlar için

tasarlanmış 4 adet Engelli Aracımız 2005’den bu yana

Engeli vatandaşlarımıza hizmet veriyor. Asansörlü olan

32

ve her biri 4 hasta, 6 refakatçi taşıyabilen bu araçlar,

son model teknolojiler ile donatılmış araçlar olup, Bele-

diyeye başvuran engelli vatandaşları evlerinden alarak

hastane vb. yerlere götürüyor. İşleri biten engelli vatan-

daşları araçlarımız tekrar evlerine geri bırakıyor. Bunun

yanında maddi imkânsızlıklar yüzünden tekerlekli san-

dalye alamayan yüzlerce engelli vatandaşımıza, akülü

engelli aracı ile tekerlekli sandalye de hediye ettik.

Belediye olarak ilçemizde okuma yazma bilmeyen en-

gelli kardeşlerimizi tek tek tespit ederek, ‘Biz Gönül-

lüyüz Biz Öğretiriz’ adını verdiğimiz proje ile evlerinde

okuma yazma eğitimi verdik. Birkaç aşamadan oluşan

proje, Fiziki engellerinden dolayı evden çıkamayan ya

da evden çıkabilen ancak çeşitli engellerden dolayı

okula gidemeyen, zihinsel engelli olan ve işitme-konuş-

ma engelli olan kardeşlerimizi kapsadı. Her birine uy-

gun eğitim olanakları sağlayarak, eğitim sonunda MEB

onaylı sertifikaları da kendilerine takdim ettik.

Engellilere yönelik özel hizmet veren Ümraniye Bele-

diyesi Engelliler Kültür ve Eğitim Merkezi’ni hizmete

açtık. Merkezde birçok branşta eğitim ve kurs’un yanı

sıra çeşitli alanlarda etkinlikler düzenlenmekte. Aynı za-

manda bu merkezde, TRT ses sanatçısı Ahmet Turan

Şan’dan müzik eğitimi alan bir “Ümraniye Engelli Ko-

rosu” kurduk.

Yaptığımız her türlü çalışmada, TSE stan-

dartları ve İBB‘nin standartları ışığında ulaşılabilirliliği

sağlamaya özen gösterdik.

Belediyemiz sınırları içinde bulunan 3306 adet cadde

ve sokakta engelliler için uygunluk taraması yapılarak;

kaldırımlarımızda engel teşkil eden yapı ve durumlar

tespit ettik. Bu tespitlerin ışığında; 35 mahallemizin

1498 adet cadde ve sokakta, TSE’nin standartlarına

uygun, 10.726 adet engelli rampası yaptık.

Kaldırımlarımız üzerinde yayaların sürekliliğine engel

teşkil eden ve diğer kurumlara ait alt yapı veya üst yapı

elemanlarının kaldırılması veya deplase edilmesi için

gerekli yazışmalar yapılarak, mümkün olduğu ölçüde

engellerin kaldırılmasını sağladık. Yine Kaldırımlarımız

üzerinde yaya geçişine engel olan İETT otobüs durak-

larının, uygun olan modeller ile değiştirilmesi için gerek-

li yazışmalar ve görüşmeler yaptık. İlçemiz sınırlarında

bulunan durakların pek çoğunun değişimi yaptırıp, de-

ğiştirilecek olan duraklar için 2013 yılı içerisinde yapıla-

cak olan değişim programına aldırdık.

Yaya yolu ile araç yolunu ayırmak için kullandığımız

sınır elemanlarının yüksekliğini ve ara mesafeleri TS

9111’de belirtilen standartlara uygun olacak şekilde

yeniden düzenledik. Bu çalışma ile sınır elemanlarının

yüksekliğini 70-90 cm arasında, ara mesafelerini ise

120 ile 180 cm olacak şekilde uygulamaya başladık.

Genişliği 2 metre veya daha geniş kaldırımlarımızda kı-

lavuz izler kullandık. Kılavuz izler için kullandığımız mal-

zemeleri seçerken TSE standartlarında üretim yapan

firmaları tercih ettik.

İlçemizde kamuya hizmet veren; Belediye Yeni Hizmet

Binamız, muhtarlık binaları, sağlık ocakları, bilgi ve kül-

tür merkezleri vb. bina girişlerinin engelliler için uygun-

luğu teknik olarak incelendi, bu çalışma kapsamında

girişi uygun olmayan muhtarlık binaları, sağlık ocakları,

Kültür Merkezleri ve bilgi evlerinin girişlerine TSE’nin ve

İBB‘nin standartlarında engelli rampası yaptık.

- TS 9111 Özürlüler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişi-

ler İçin Binalarda Ulaşılabilirlik Gerekleri

- TS 12576 Şehir İçi Yollar – Özürlü ve Yaşlılar için

ve İşaretlemelerin Tasarımı Kuralları

- 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu

- İBB Herkes İçin Erişilebilir ve Kullanılabilir Fiziksel

Çevre ve Yapılar için Ek Teknik Şartname

-

Ümraniye’de bulunan 250 parkın tamamında

TSE standartlarına uygun malzemeler kullandık. Ayrıca

parklarımızı, engelli kardeşlerimizin de kullanabileceği

giriş çıkış rampalarının yanı sıra, oyun grupları ve spor

aletleri ile donattık.

--

Ümraniye Belediyesi olarak, 2004 yılından

itibaren Ümraniye’nin imajını değiştirmek için hum-

malı bir çalışma başlattık. Çarpık kentleşmeye dur

dedik. Altyapı bozukluklarını tespit ederek giderdik.

Ümraniye’ye yaptığımız hizmetlerle çöplük ve varoş

bölgesi algısını yıktık ve her geçen gün Ümraniye’nin

imajını daha da yükselttik. Birçok üst düzey firmaların

merkezlerinin gelmesiyle, Ümraniye artık Türkiye’nin en

çok yatırım alan ilçelerinden biri haline geldi. “Sanayi

Merkezinden, Ticaret Merkezi” haline dönüşen İlçemiz

İstanbul’da örnek bir ilçe konumundadır.

- Çalışmalarımızı anlatma imkânı verdiğinizden

dolayı Standart Dergi olarak sizlere teşekkürlerimizi su-

nar, başarılı çalışmalarınızın devamını dileriz.

33 MART 2013

AYSAD Asansör ve Yürüyen Merdiven

Sanayicileri DerneğiYönetim Kurulu Başkanı

Asansörler ve Standartlar

Asansörler, işlevi, yapısı ve kullanım biçiminin bir neticesi olarak riskli ürün kabul edilir. Düşmeye

karşı ilk emniyet freninin tasarlandığı ve çalıştırıldığı 1850 yılını milat kabul edersek, aradan geçen

160 yılı aşkın sürede asansörlerin daha emniyetli olması yolunda çok çalışma yapılmış, boyutları,

emniyet gereklerini yerine getirme çözümlerini, özel kullanımlara dair bilgileri içeren pek çok

standart oluşturulmuştur.

34

Riskleri bertaraf etmek ve kullanıma uygunluğu temin

etmek üzere hazırlanan standartları, asansörlerle uğra-

şan teknik adamların bu 160 yıla dayanan büyük bilgi

birikiminin yazıya dökülmüş hali olarak da tanımlaya-

biliriz.

Standartlar, önce devletlerin kendi ihtiyaçları için der-

ledikleri ulusal metinler olarak hazırlanmıştır. Zaman

içinde, özellikle ürünlere ait teknik standartların, milliye-

tinden bağımsız olarak, her insan için aynı olduğu fark

edilmiş, bu standartlar uluslararası heyetler tarafından

hazırlanmış ve aynı standart, hazırlık grubuna dahil her

ülke tarafından kendi dilinde ulusal standart olarak ka-

bul ve neşredilmiştir. Avrupa, Amerika Birleşik Devlet-

leri, Asya Pasifik ülkeleri ayrı guruplar halinde kendine

has standartlar hazırlamış ve kullanmıştır. Bu aşama-

da, asansörlere ait Avrupa’da EN 81, Amerika’da A17,

Japonya’da JIS A 0028-1 gibi standartlar ortaya çık-

mıştır.

Standart üreten önemli kuruluşlardan ISO, 1947’de

kurulmuştur, 19.000 civarında standart yayınlamıştır

-

muştur, bugün yürürlükte olan 14.885 dokümanı vardır

60.000 uzman katkı sağlamakta, 307 teknik komite ve

bunlara bağlı 5652 alt komite faaliyet göstermektedir.

Tabiidir ki, bu uzmanların bir bölümü sadece asansör-

ler ve yürüyen merdivenlere ilişkin çalışmalar yapmak-

ta, standart oluşturmaktadır.

Ülkelerarası ticaretin yaygınlaşmasıyla, farklı standart-

ların engel oluşturduğu fark edilmiş, bu amaçla yakın-

laştırılma düşünceleri yeşermiştir. Bu düşünce üzerinde

çalışmalar yapılırken, aynı konuda farklı standartların

farklı emniyet seviyeleri sunduğu ve bu yönden de bir-

biriyle etkileşerek en iyiye doğru mesafe alınacağı ka-

öncülüğünde, ISO, Amerika, Çin, Japonya başta ol-

mak üzere Asya Pasifik Ülkeleri asansör standartlarını

eşitlemek amacıyla bir heyet oluşturmuş; bu heyet, biri

2009 yılında İstanbul’da olmak üzere, toplantılar yap-

mıştır. Halen devam eden bu çalışmalardan bahsetme-

min nedeni, standartların yasal bakımdan ulusal kabul

edilseler de aslında uluslararası ortak metinler olduğu-

na vurgu yapmaktı.

Aşağıdaki harita, 2010 rakamlarına göre dünyada

1 yılda piyasaya arz edilen, yaklaşık 445.000 asansö-

rün coğrafi dağılımını göstermektedir.

30%

7% 63%

AmerikaAvrupaRusyar a u

Çin-AsyaPasifik

35 MART 2013

CEN/TC10/WG1 - Ya

G ö rev g ü c ü EN 81 - 1 & 2

WT 1 Y ü k ve servis

asans örleri

WT 2 Elektrikli

ve hidrolik olmayan

asans örler

WT 3Mevcut binada

yeni asansörler

WT 5 Sismik

WT 8Vandali z m

WT 9 PESSRAL

CEN/TC10 Asans ö rler/Yü rü yen merdivenler/

Yü r ü yen Bantlar

WG1 Asans örler /

Y ük asans ö rleri

AH18AH AH 9 AH 6 AH 3 AH 2 AH 1

CEN/TC10/WG1 CEN/TC10/WG1/Görev Gücü

N/TC10/WG1/Görev Gücü

WG1, ya revize edilen standardın metnin içine dahil edilmesi

için çalışma ögesi onaylar veya reddeder yeniden

değerlendirme için TF geri gönderir.

Görev gücü taslağı taslağı inceler ve WG1 Çalışma Grubuna

göndermeden önce Kabul/Değiştir/Red gibi bir görüş

oluşturur.

AH Çalışma Grubu, çalışma unsurları üzerinde

çalışma yapar ve bir taslak hazırlayıp WG1

görev gücü onayına sunar.

Görev gücü, çalışma unsurlarını

hazırlayıp AH Çalışma Grubuna iletir.

-

den, “TSE sadece Avrupa ve ISO standartlarını tercü-

me eder, kendi bünyesinde Türklere uygun standart

üretmez” görüşü bazı kimseler tarafından ortaya atıl-

maktadır. Bu görüş doğru değildir. Bugün; 27 AB üye-

si, Türkiye, Hırvatistan, Makedonya, İzlanda, Norveç ve

İsviçre olmak üzere 33 ülkenin ulusal standart kuruluş-

ve çalışma grupları oluşturulmuştur.

Bir standart oluşumu veya tadilat işleminin akışı aşağı-

da gösterilmiştir.

Bu süreçlere katılmak bir haktan öte, bir görevdir. Mü-

dahil olduğunuz, teknik bilgi ve tecrübelerinizle değer

kattığınız ölçüde, karara ortak olma hakkınızı kullanmış

olursunuz.

36

“Uyumlaştırılmış standart” kavramıyla ilgili yaygın bir

yanlış bilgi de, ulusal düzeyle AB düzeyi kavramlarının

karışmasına neden olmaktadır. Türkiye’de, “uyumlaş-

tırılmış standart” kavramı, bir konuda TS standardının

EN standardıyla uyumlu hale getirilmesi zannedilmek-

tedir. Uyumlaştırmak, AB düzeyinde bir uygulamadır ve

AB Komisyonunun Direktiflerle ortaya koyduğu talebi

karşılamak üzere bir Avrupa standardının uygunluk ka-

rinesi kabul edilmesidir. Bir standardın Direktif gerekle-

rini karşılama karinesi kabul edilmesi, AB Komisyonu

yetkisindedir ve bu standartlar AB Resmi Gazetesi'nde

yayınlanır.

-

mış EN standartları şunlardır:

1. EN 81-1:1998+A3:2009

2. EN 81-2:1998+A3:2009

3. EN 81-21:2009+A1:2012

4. EN 81-28:2003

5. EN 81-58:2003

6. EN 81-70:2003/A1:2004

7. EN 81-71:2005+A1:2006

8. EN 81-72:2003

9. EN 81-73:2005

10. EN 12016:2004+A1:2008

11. EN 12385-3:2004+A1:2008

12. EN 12385-5:2002

13. EN 13015:2001+A1:2008

14. EN 13411-7:2006+A1:2008

Standartlar, sürekli gözden geçirmeye geliş-

meye açık dinamik metinlerdir. Bu çerçevede

asansör standartları, bir başka deyişle EN 81

Ailesi de hem sistematik, hem de içerik açısın-

dan geliştirilmektedir. Şu anda, EN 81 Ailesiyle

revizyon çalışması yapılmaktadır. 2014 yılında

yayınlanması hedeflenen değişiklikle EN 81 Ai-

lesi sistematiği aşağıdaki gibi olacaktır.

Sistematik gibi, içerikler de, araştırmalar ve ih-

tiyaçlar çerçevesinde sürekli geliştirilmektedir.

Yapılan işlemi şöyle tanımlayabiliriz: Standart

enstitülerinden ve endüstriden uzmanlar, elle-

rinde bulunan uygulamalardan elde edilmiş bil-

gileri de kullanarak risk analizi yapmakta, risk-

leri bertaraf edecek çözümleri yazarak standart

adıyla yayınlamaktadır.

Konunun önemini vurgulayan bir uygulama

olarak, yeni Avrupa Standardizasyon AB regü-

lasyonu (1025/2012), Avrupa Parlamentosu

ve AB Konseyi tarafından kabul edilmiş ve 14

Kasım 2012 tarihli AB Resmi Gazetesi'nde ya-

yınlanarak 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren yürürlüğe

girmiştir. Bu düzenleme, Avrupa Standartları Örgütleri-

yasal çerçeveyi belirlemektedir.

Bu denli çok sayıda üst düzey uzmanın, sınırsız tec-

rübeden yaralanma imkânı ile hazırladıkları standartları

uygulamak yerine; firma içinde çok kısıtlı imkânlarla risk

analizi yaparak çözüm üretmek, ancak çok mecbur

kalındığında baş vurulacak bir metotdur. Standartlar ih-

tiyari olsa da, emniyet gereklerini yerine getirmek üzere

izlenecek en güvenilir kılavuz olma özelliği her zaman

geçerli olacaktır.

Yasal açıdan güvende olmak ve çok mesuliyetli bir iş

olan piyasaya ürün arzetme yolunda kabul görmüş ku-

rumları yanınıza almak adına, standartlara uymak tav-

siye edilen bir usuldür.

Bu tavsiye, asansör firmaları kadar, inşaat firmaları ve

mimarlar için de geçerlidir.

81-10 : EN 81 SERİSİ STANDARTLARIN SİSTEMATİĞİ /

81-11 YORUMLAR

81-12 RİSK DEĞERLENDİRMESİ

81 – 20 YÜK VE YOLCU ASANSÖLERİ (HIDROLİK –ELEKTRİKLİ)

81 – 21 MEVCUT BİNALARA YAPILAN ASANSÖRLER

81 – 22 AÇILI ASANSÖRLER

81 – 28 ALARM SİSTEMLERİ

81 – 30 SERVİS ASANSÖRLERİ

81 – 31 ERİŞİLEBİLİR YÜK ASANSÖRLERİ

81 – 40 MERDİVEN ASANSÖRLERİ VE AÇILI PLATFORMLAR

81 – 41 DÜŞEY KALDIRMA PLATFORMLARI

81 – 43 ÇALIŞMA ALANLARINA ERİŞİM ASANSÖRLERİ

81 – 50 KOMPONENTLERİN HESAP ONAY TEST YÖNTEMLERİ

81 – 51 ASANSÖRLERİN TİP ONAYLARI

81 – 58 KAT KAPILARININ YANGIN TESTLERİ

81 – 60 Teknik dosya ve kullanma kitabı özel yük ve yolcu

asansörleri için

81 – 61 Teknik dosya ve kullanma kitabı özel yük asansörleri için

81 – 68 Uzaktan izleme

81 – 70 Engelli yolcular için erişilebilirlik

81 – 71 Kasıtlı tahribata dayanıklı asansörler

81 – 72 İtfaiyeci asansörleri

81 – 73 Yangında asansörlerin davranışı

81 – 76 Engelli kişilerin kurtarılmasına yönelik asansörler

81 – 77 Sismik Şartlara uygun asansörler

81 – 80 Mevcut asansörlerin emniyet seviyelerinin yükseltilmesi

81 – 81 Asansörlerin modernizsyonu

81 – 82 Erişimin geliştirilmesi

81 – 83 Kasıtlı tahribata dayanımın geliştirilmesi

EN 81 AİLESİ

81 - 8X

MEVCUT ASANSÖRLER

81 - 7X YÜK&YOLCU

ASANSÖLERİ

ÖZEL UYGULAMALAR

81 - 6X

DOKÜMANLAR

81 - 5X

DEĞERLENDİRMELER

81 - 4X YÜK VE

YOLCU İÇİN ÖZEL

ASANSÖRLER

81 - 3X

YUK ASANSÖRLERİ

81 - 2X

YÜK VE YOLCU

ASANSÖRLERİ

81 - 1X

TEMELLER VE

YORUMLAR

37 MART 2013

Tüm Asansör Sanayici ve

İşadamları Derneği (TASİAD)

Yönetim Kurulu Üyesi

Abdurrahman AKSÖZ

Derneğimiz, 1988 yılından kurul-

muş, İstanbul içi ve dışında toplam 86 üyesi

bulunan bir sivil toplum kuruluşudur. Sürekli

değişen ve yenilenen sektörümüzde Avrupa’da

ve dünyadaki gelişmelere paralel olarak; üye-

lerimizi güncel uyması gereken yönetmelik ve

standart gibi konularda bilgilendirmek, ayrıca

kalfalık, ustalık ve usta eğitici ve yetki belgeleri-

nin alınmasına yönelik kurslar açıp üyelerine bu

belgelerin alınmasına yardımcı olmaktır. Hak-

sız rekabet ve uygunsuz ürün ile ilgili önlemler

almak ve tüketicilerin haklarını savunmaktır.

Bunların yanı sıra Asansör Yönetmeliği, Bakım

ve İşletme Yönetmeliği ve Mevcut Asansörlerin

Güvenlik Seviyelerinin Artırılması ve Erişebilirli-

ğin Sağlanması Yönetmeliği (SNEL), Asansör

yıllık kontrol faaliyetlerinde görev alacak A Tipi

Muayene Kuruluşlarınca Uyulacak Usul ve

Esaslara Dair Tebliğin hazırlanması ve kontrol

kriterlerinin belirlenmesi gibi Bilim Sanayi ve Ti-

caret Bakanlığımız ile ortak yürütülen faaliyetler

gibi sektördeki gelişmeler doğrultusunda çalış-

malar yapmaktır. Üyeler arası birlik ve dayanış-

38

ma sağlamak amaçlı organizasyonlar düzenlemek. Yine

yazılı ve görsel basından faydalanıp asansör farkındalığı

yaratmak ve kamuoyunu bilgilendirmek gibi önemli gö-

revler üslenmiş durumdayız.

-

Türk asansör sektörü, Türkiye’de 1950’ler-

den sonra hareket kazanmış ve tamamen ithalat yoluy-

la ihtiyaçların karşılandığı bir sektör yapısından sıyrıla-

rak kademeli olarak montaj ve aksam imalatı alanların-

da yerli üretimin arttığı bir sektör yapısına dönüşmüş

olup, özellikle 1990’lardan sonra artan talebe paralel

olarak büyümeye devam etmiştir.

Türk asansör sektörünün cirosu genel olarak diğer

sektörlere göre düşük olmakla birlikte, yerine getirdiği

işlev, geniş halk kitlelerinin asansörü en yaygın dikey

iletişim aracı olarak tercih etmesi nedeniyle, ülke sana-

yisi ve ekonomisi açısından önemli bir faaliyet alanıdır.

Dünyada gelişen yeni teknolojilerle birlikte, Türk asan-

sör sektörü de büyük bir değişim sürecine girmiş ve

dünya ticaretinde önemli pazar paylarına ulaşmış bu-

lunmaktadır.

Ülke nüfusunun artışı ile birlikte büyük kentler ortaya

çıkmakta ve bu kentleşme sorununu ortaya çıkarmak-

tadır. Kentleşme giderek binaların dikey olarak yüksel-

mesi ve insanların dikey olarak transferi sorununu orta-

ya çıkarmaktadır. Dikey transfer için en çabuk ve kolay

yol olarak asansörler çözüm sayılmaktadır. Binaların

özelliklerinin artması ile birlikte asansörlerin sayısında-

ki artış, insanların asansörlerden beklentilerininde de-

ğişmesine sebep olmuştur. Önceleri zemin kata yakın

dairelerin değerleri daha yüksek iken şimdi yüksek bir

binanın üst katlarında bulunan daireler asansörlerin bu

binalarda çalışması ile değer kazanmıştır.

Türk asansör sektörünün doğrudan kentleşme ve buna

bağlı olarak gelişim gösteren inşaat sektörü ile birlikte

düşünülmesi gerekmektedir. Önümüzdeki dönemde,

Türkiye’deki kentleşme sürecinin devam edeceği dik-

kate alındığında, inşaat sektörüne paralel olarak, asan-

sör sektöründe de bir büyüme olacağı kaçınılmazdır.

Dünya pazarını elinde tutan çok uluslu şirketlerin re-

kabeti kızıştırarak, rekabete dayanıklılık şansı az olan

ulusal şirketleri zayıflatması ve bu sayede piyasada

tekel oluşturmaya çalışması, hem tüketici açısından,

hem de yerli sektörün gelişimi açısından tehlike sin-

yalleri vermektedir. Ancak yüz yılı aşkın bir tecrübe ve

geçmişe sahip çok uluslu şirketlerin varlığına rağmen,

yerli asansör sektörünün çok genç olmasına rağmen,

Türkiye’nin konumu gereği elde etmiş olduğu başarının

ve iş hacminin aynı oranda gelişmesi kaçınılmaz görül-

mektedir.

Gümrük Birliği ile birlikte Türk ulusal mevzuatının Av-

rupa Birliği teknik mevzuatına uyumlu hale gelmesi,

sektörün ihracat şansını da olumlu yönde artırmıştır.

Bu artış, sadece AB Üyesi ülkelerle sınırlı olmayıp, tüm

dünyada Türk ürünlerine olan güveni ve dolayısıyla ta-

lebi ortaya çıkarmış bulunmaktadır.

Uzun yıllardır durgunluk içinde olan dağılmış Sovyet

-

lerinde eski asansörlerin modernizasyonu (iyileştirilme-

si veya güvenlik seviyelerinin artırılması) gibi var olan

mevcut potansiyeller, ihracat girdisi olarak Türk Asan-

sör Sektörünün büyümesinde önemli etken oluştur-

maktadır.

Ayrıca son on yılda üretiminin % 60 – 70’lik bölümü-

nü başta Avrupa, Rusya, Orta Asya ve diğer önemli

bölgelere ihraç edebilen asansör aksam üreticilerinin

durumu büyük bir övünç kaynağıdır.

Türk firmalarının uluslararası firmalara karşın rekabet

edebilme gücüne erişimini artıran en önemli faktörler-

den birisi de, uluslararası standartların Türk Standardı

olarak kabul edilmesi ve AB teknik mevzuatının Türk

Mevzuatına dâhil edilmesi olmuştur.

Son yıllarda, yurt dışında montaj, komple (paket) asan-

sör satışı gibi alanlarda da Türk firmalarının çalışmalar

-

yetleri, Orta Asya ve AB Ülkelerinde asansör montaj

işleri yapan firmalarımızın sayısında da artış söz konu-

sudur.

Genel itibarıyla Türk asansör sektörü, asansör güven-

lik aksamları ile asansör montajında kullanılacak diğer

aksamların üretimini gerçekleştirmekle birlikte, asansör

tasarımı ve montajı ile asansör bakım, onarım ve servis

hizmetleri gibi alanlarda faaliyet göstermektedir.

İç piyasada üretilen asansör güvenlik aksamları; hız re-

gülatörü, fren bloğu, hidrolik ve yaylı tamponlar, kapı

kilit tertibatlarıdır. Ancak hidrolik asansörlerde kullanıl-

ması zorunlu olan boru kırılma valfının tedariki tama-

men dışa bağımlı durumdadır.

Kabin, Makina - motor grubu, tam ve yarı otomatik

kabin ve kat kapıları, halat, kumanda kartı, kumanda

panosu, kılavuz ray, gösterge elemanları, kata getirme

sistemi, kat ve kabin butoniyerleri, aşırı yük sistemi,

kabin ve karşı ağırlık süspansiyonları, hidrolik silindir,

dişlisiz Makina, fotosel, hız kontrol cihazları, kumanda

sistemleri, paten, sensor, ray konsolları, denge zinciri,

şalter, VVVF invertor, halat aparatları, kasnak, sistemler

(Makina dairesiz sistemler) gibi diğer ana bileşenlerin

tamamı Türk asansör sektörü tarafından yerli ürün ola-

rak üretilmektedir.

Genel itibarıyla, Türk asansör sektörünün aksam ima-

39 MART 2013

latına bakıldığında elektrik tahrikli bir asansörün tesis

edilebilmesinde dışa bağımlılık % 0 iken, hidrolik tahrikli

bir asansörün tesis edilebilmesinde ise dışa bağımlılık

söz konusudur. Hidrolik tahrikli bir asansörün imalatına

bakıldığında hidrolik güç ünitelerinin önemli bir üretim

unsuru olarak yer aldığı görülmektedir. Ağırlıkla hidrolik

güç ünitelerinin % 90’ı paket ünite olarak İtalya, İsviçre

ve çoğunlukla da Yunanistan’dan ülkemize ithal edil-

mektedir.

Sonuç olarak iç piyasada üretilen aksam imalatına ba-

kılıp genel bir değerlendirme yapıldığında, aksamda

mevcut üretim kapasitesinin varlığı Türk asansör sek-

törü için bir şans olup, her türlü şart altında sektörün

kendi iç piyasasına egemen olması ve bu şansı iyi de-

ğerlendirmesi gerekliliğini de ortaya çıkarmaktadır.

-

Türkiye İstatistik Kurumundan (TÜİK) alı-

nan verilere göre asansörlerle ilgili olarak ihracatın it-

halatı karşılama oranı uzun bir dönem düşük kalmakla

birlikte özellikle son yıllarda Avrupa Birliği Müktesebatı-

na bire bir uyumla ihracat oranında önemli artışlar gö-

rülmektedir. Söz konusu mevzuat uyumundan dolayı,

asansör aksamları ihracatı ithalat oranını geçmiş olup,

her geçen yıl aradaki fark büyümektedir. Bu durum

ülkemiz asansör sektörünün asansör aksamları konu-

sunda komple asansörlere nazaran daha kolay pazar

bulabildiğinin bir göstergesidir.

Asansör aksam üretiminin % 60 – 70’lik bölümü, başta

Avrupa, Rusya, Orta Asya ve diğer önemli bölgelere

ihraç edilmektedir. Türkiye’nin asansör sektörü ihra-

catını istatistiki rakamlarla ele alarak değerlendirecek

olursak; 2009 yılında 73 milyon Dolar ve 2010 yılın-

da % 17 oranında artarak 85,6 milyon Dolar ve 2011

yılında bir önceki yıla göre % 29,4 artışla 110 milyon

Dolar seviyesine, 2012 yılında ise yaklaşık % 15 artış

olacağı düşünülürse 126,5 milyon Dolara yükseleceği

görülmektedir. Türkiye’den asansör aksamı ithal eden

ülkeler yoğunlukla, Ortadoğu ülkeleri ile İsviçre, İspan-

ya, İtalya, Almanya ve Finlandiya gibi Avrupa ülkeleridir.

Ayrıca Uzak Doğudan Güney Amerika’ya kadar aksam

ihracatı yapılıyor olması rekabet gücünün kayda değer

olduğunu göstermektedir.

-

Bakanlığı tarafından 15.02.2003 tarihinde 25021 sayılı

Resmi Gazete’de 95/16/AT Asansör Yönetmeliği ya-

yınlanarak 15.08.2004 tarihinde 18 aylık geçiş süreci-

nin ardından uygulamaya başlanmıştır. Direktifin AB ile

uyumlu olması amacıyla 95/16/AT Asansör Yönetmeli-

ği birebir direktifin tercümesi olarak yayınlanmış ve uy-

gulanmaya geçilmiştir. Ayrıca Bilim Sanayi ve Teknoloji

Bakanlığı 18 Kasım 2008 tarihinde 27058 sayılı Resmi

Gazete’de Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği'ni

yayınlamış ve bu da 6 ay sonra yürürlüğe girmiştir. Bu

Yönetmelik üzerinde bazı maddelerin değiştirilmesi ka-

rarı üzerine 5 Kasım 2011 tarihinde 28106 sayılı Resmi

Gazete'de bazı maddeleri revize edilmiştir. Bu Yönet-

melikle Asansörlerin Hizmete Alınması, İşletilmesi ve

Bakım Yönetmeliği ile sektöre ulusal düzeyde düzenle-

me getirmek amaçlanmıştır. 14 Ağustos 2012 tarihin-

de asansör yıllık kontrol faaliyetlerinde görev alacak A

Tipi Muayene Kuruluşlarınca Uyulacak Usul ve Esas-

lara Dair Tebliğ'in yayımlanmış ve kontrol kriterlerinin

belirlenerek kontrol sırasında oluşan bilgi kirliliği gideril-

miştir. Buna göre asansörlerin yıllık kontrolleri başlamış

ve kırmızı, sarı ve yeşil etiket uygulamasına geçilmiştir.

Bütün bunlar Avrupa uyum çalışmasına paralel olarak

yürütülmektedir.

Binanın iç tesisatları anlamında bir yer bulan asansörler

sadece Asansör Yönetmeliği çerçevesinde mevzuata

tabi olmayıp aynı zamanda İmar Kanunu, Yapı Malze-

meleri Yönetmeliği, Yangın Yönetmeliği, İmar Yönetme-

likleri vs. gibi diğer ulusal düzenlemelere de tabi olmak-

tadır.

Enerji Verimliliği Kanunu ve Binalarda Enerji Performan-

sı (BEP) Yönetmeliği ile bina tasarımında ve işletilme-

sinde birçok yenilik uygulamaya geçmiş olmasına kar-

şın bu konuda mevzuat düzenlemeleri halen tamam-

lanmamıştır. Ancak bu mevzuatın içerisinde asansör

tarafından harcanan enerjiye ilişkin hiçbir hüküm bu-

lunmamaktadır. Avrupa‘da ise asansörlerin enerji ve-

rimliliğine ilişkin etiketleme çalışmaları sürmektedir.

Eski asansörlerin birçoğunun enerji verimliliği açısın-

dan oldukça kötü durumda olduğu saptaması yapıla-

rak halen hizmette bulunan asansörlerin durumlarının

belirlenip, iyileştirme potansiyellerinin ortaya çıkarılması

açısından mevcut asansörlerin iyileştirilmesi ve güven-

liğinin artırılması kaçınılmaz olmuştur.

Ülkemizde sayısı yaklaşık 250.000 olan mevcut asan-

sörlerin iyileştirilmesi ve güvenlik seviyelerinin arttırıl-

ması konusunda teknik öncelikler, aşamalar ve süreler

konusunda çalışmalar hızla tamamlamış olup Bilim Sa-

nayi ve Teknoloji Bakanlığı ilgililerine sunulmuştur. Bu

konuda SNELL adı verilen ve EN81-80 Standardına

göre yapılacak kontrolleri içeren yönetmeliğimizin çık-

tıktan sonra sahada kontrol sistemi daha kolay yapı-

labilecektir. Şu anda 2012 yılı içinde yapılan kontroller

asansörlerin yapıldığı yılki standartlara göre yapılmak-

tadır. Sahada yapılan tarama ve denetim çalışmalarının

40

bilgileri, onaylanmış kurumlar tarafından Bakanlığımızın

ilgili birimlerine gönderiliyor. Onaylanmış kurumlar bu

denetimleri sırasında sadece asansörü değil aynı za-

manda asansörün bakımını yapan asansör firmasının

yetkili servis veya yetkili firma olduğunun denetimlerini

de beraberinde yapıp haksız rekabetin önüne geçilme-

ye çalışılmaktadır. Onaylanmış kurumların bu çalışma-

ları sonucunda ülkemizdeki asansörler ile ilgili bir en-

vanter oluşturulması, sonraki yıllarda elimizde olacak

en önemli veri olacaktır.

-

Günümüzde her alanda olduğu gibi asan-

sör teknolojileri alanında da çok hızlı bir gelişme ve de-

ğişim yaşanmaktadır. Bu gelişmelere uyum sağlamak,

ürün ve hizmet kalitesini artırmak, rekabet edebilme

gücünü sürekli olarak sağlayabilmek için sektörde bil-

gi, beceri ve iş alışkanlıklarına sahip nitelikli insan gü-

cüne gereksinim vardır. Nitelikli insan gücü sağlamak

konusunda üniversitelere, ara teknik eleman yetiştiren

okullara, meslek odalarına ve sivil toplum kurumlarına

önemli görevler düşmektedir.

-

Ülkemiz asansör sektörünün hızla gelişen

bir imalat sektörüne dönüştüğü, yapılan imalatların

birçoğunun ihraç edilmeye başlandığı, yoğun rekabet

ortamında sektörün ihracat yeteneğini sürdürüp ge-

liştirebilmesi için AR-GE çalışmalarına önem vererek

teknolojisini geliştirmesinin gerekliliği saptanmıştır. Yerli

üretimin ulusal ve uluslararası rekabet ortamında et-

kinliğinin artırılması için AR-GE ve yüksek üretim tek-

nolojisine yönelik yatırımlara destek verilmesinin devlet

politikası olması gerekmektedir.

AB Teknik Mevzuatının uyumlaştırılması, haksız reka-

bet koşullarının giderilmesi, standartlara uygun üretim

yapılması ve mevcut asansörlerle ilgili iyileştirmelerin

net ve doğru olarak yapılabilmesi ve ilgili sorunların hızlı

bir şekilde çözülmesi için bilginin paylaşılması önemli-

dir. Bu yüzden  sanayi, üniversite, ilgili kamu kuruluşları

(Bilim Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı, Belediyeler, TSE,

Bayındırlık Bakanlığı) Meslek Odaları ve Sektör Der-

neklerinin iş birliği içinde çalışması gerekmektedir.

Sektörde finansman, sermaye yetersizliği, düşük ve-

rimlilik, kalifiye iş gücü, teknolojik ve endüstriyel birikim

ve paylaşım sorunlarına ilişkin kalıcı, köklü çözüm me-

kanizmalarının işlerliğinin artırılması gereksinimi vardır.

Sektörde sahip olunan bilgi ve deney birikiminin uygu-

lamaya ve katma değere dönüştürülmesi için  sistem

tasarımında ulaşılan seviyenin geliştirilerek yaygın kul-

lanımının sağlanması, yerli malzeme üretim ve kullanı-

mının teşvik edilmesi gerekmektedir.

-

Bina sorumluları veya yöneticiler Bakım ve

İşletme Yönetmeliği'nde belirtildiği gibi asansör kulla-

nıcılarının can ve mal güvenliğinden sorumludurlar. Bu

yüzden bu hususa dikkat etmeleri ve asansörlerin yıllık

kontrollerini yaptırmaktan ve bakım hizmetini ise yetkili

bir asansör firmasına veya onun yetkili servislerine yap-

tırmaktan sorumludurlar. Aksi takdirde tüm sorumlu-

luk kendilerinde olup Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakan-

lığı tarafından ilgili kanun ve yönetmeliklere aykırılıktan

kullanıcıların can ve mal güvenliğini sağlayamadıkları

için ilgili maddeler gereğince ceza alacaklardır. Haksız

rekabeti önlemek için Piyasa Gözetimi ve Denetimini

sıklaştırmak ve usulsüzlük cezalarının kesilmesi ile ka-

liteli ve güvenli asansörler yapılabilir. Kaliteli ve güvenli

asansörler yapılarak son kullanıcı hak etmiş olduğu gü-

venli asansörlere binmenin huzurunu yaşatacaktır. Ka-

zalar minimize edilecek ve bu mesleği icra eden sektör

çalışanları hak etmiş oldukları kazancı sağlayarak hak

ettiği yeri bulacaktır.

Mevcut asansörlerimizin en az % 70'inin modernizas-

yona ihtiyacı vardır. Belirli bir yaşı aşmış her asansörün

modernizasyonu şarttır. Ya da bir başka deyişle geli-

şen teknoloji modernizeyi şart kılar. Özellikle Avrupa’da

yeni inşaatlar yapılmadığından dolayı oradaki sektör

hemen hemen modernizasyonla ayakta durmaktadır.

Belki ülkemizdeki durum henüz bu safhada değil, an-

cak asansörlerin yaşı ilerledikçe modernizasyonun ka-

çınılmaz bir durum olacağı ya da olduğu da bir gerçek-

tir. Mevcut standartların mecburiyeti, son kullanıcılara

ve bina yöneticilerine doğru anlatılabilmesi, sorumlu-

lukların artması, eski asansörlerin modernizasyonunu

bir ihtiyaç haline dönüştürmektedir. Modernizasyon iki

şekilde yapılabilir. Eğer asansör her parçasıyla güvenli

kullanımdan uzak bir duruş sergiliyorsa, komple yenile-

nebilir. İkincisi de yapılan tespitler doğrultusunda önce-

liği emniyeti sağlayacak komponentlerin değiştirilmesi

suretiyle yapılabilecek kısmi modernizasyondur.

-

Sektörde iş yapan yaklaşık 2500 firma-

dan kurumsal nitelikli 350 civarında firmamız mevcut-

tur. Burada merdiven altı diye tabir ettiğimiz firmaların

41 MART 2013

getirdiği haksız rekabet vardır. Bu alanda mücadelemiz

hız kesmeden devam etmektedir. Özellikle yıllık kontrol

sırasında muayene kuruluşu deneticileri tarafından ba-

kım yapan firmanın yetkilerinin olup olmadığı sorgulanı-

yor. Eğer yetkisi olmayan bir firma ise bina yönetimine

bir ay bir süre verilip yetkili firma ile çalışması sağlanıyor.

Bu durum haksız rekabeti önlemek için atılan önemli

bir adımdır. 2013 yılında yapmayı düşündüğümüz baş-

ka bir proje ise asansörlerin montaj ve bakım fiyatları

konusunda bir taban fiyat belirlemesi yapmak ve bu

konuda Bakanlığımıza onaylatmak olacaktır.

-

Özellikle Türk Standardları Enstitüsüne

sektörümüzün gelişmesi, haksız rekabetin önlenmesi

standartların doğru anlaşılması ve uygulanması konu-

larında büyük görevler düşmektedir. TASİAD olarak za-

man zaman TSE ile birlikte çalışmalar yapmaktayız. Bu

çalışmaları daha geniş konularda daha sık yapmamız

gerekmektedir. TSE’ye bizim ulusal ve milli bir kurulu-

şumuz olarak çok görev düşmektedir. Özellikle stan-

dartların doğru anlaşılması ve uygulanması konularında

yapılacak çalışmalarda üsleneceği görev çok önem arz

etmektedir. Asansör kazalarının önüne geçmek için ya-

pılan bütün çalışmaların fayda sağlayacağı aşikârdır.

-

Kazaların çeşitliliklerine bir göz atacak

olursak

1- Asansör kabininin katta olmaması,

2- Kabin ile kat arasına sıkışma (Özellikle çocukların

veya uzun elbise giymiş bayanların),

3- Asansör kabininin çekme kapasitesine göre büyük

yapılması ve aşırı yüklenme neticesinde kabinin is-

temsiz hareketi,

4- Elektriksel emniyet devrelerinin devre dışı bırakılma-

sı,

5- Mekanik emniyet devrelerinin devre dışı bırakılması,

6- Sadece yük taşıma amaçlı yapılan asansörlerin in-

sanlarında kullanması,

7- Emniyet kapısı olmayan asansörlerde yüklerin kapı-

ya yakın konulması ve kişinin yük ve kabin arasına

sıkışması,

8- Asansör kabininin herhangi bir sebepten en alt katta

duramayıp aşağıya vurması, tamponların olmaması

veya etkisiz olması.

1- Asansör montajında iskele kullanılmaması sonucu

düşme,

2- Emniyet kemeri ve baret takılmaması sonucu oluşan

kazalar,

3- Kuyu iç yüzeyinde kesici ve delici kısımların bulun-

ması ya da kuyu duvarlarındaki açıklıklarının fazla

olması,

4- Kuyu aydınlatmasının montaj öncesinden yapılma-

mış olması,

5- Yetkisiz firmaların sertifikasız, vasıfsız işçi çalıştırma-

sı,

6- Montaj kurallarına ve iş güvenliğine uymadan gü-

vensiz çalışma,

7- Servis personelinin kuyu dibine inişte veya Makina

dairesine çıkışta düşmesi,

8- Giyilen iş elbisesinin uygun olmamasından kaynaklı

dönen aksamlara takılması,

9- Yetersiz kuyu dibi ve kuyu üst boşluklarına sıkışma,

10-Makina dairesinde dönen aksamların korumasının

olmamasından kaynaklanan sıkışma ve ezilme,

11-Dönen kısımların üstünde bulunan yetersiz mesafe-

ler, şeklinde kazalar oluşur.

1- Asansör kuyusundan asansöre ait olmayan bir tesi-

satın geçirilmesi sırasında (Anten tesisatı, su tesisa-

tı, elektrik tesisatı gibi),

2- Makina dairesine yetkisiz kişilerin girmesi ile oluşan

kazalar (Anten aksamlarının tamiri sırasında, çatı

tamirine veya çanak anten tamirine çıkan elamanın

Makina dairesinden geçmeye çalışması sonucu olu-

şan kazalar.).

İki yılda bir düzenlenen ve katılım oranı git-

tikçe artan İstanbul Asansör Fuarı dünyanın en önemli

asansör fuarları arasında gösterilmektedir. Bu sayede

Türk firmaları ürünlerini tanıtma fırsatı bularak yeni pa-

zarlara ulaşabilmektedirler.

Çok uluslu şirketlerle kurulan ortalıklar bu alanda ülke-

mizde yapılan yatırımları da çoğaltmıştır. Bugün Türk

asansör sanayinde yer alan firmaların büyük bir bö-

lümü dünyanın pek çok bölgesine ihracat yapabilme

kabiliyetine erişmiş olup, gerek ülke içindeki konut ihti-

yacı ve buna bağlı olarak oluşacak olan potansiyel, ge-

42

rekse ülkemizin coğrafi konumu nedeniyle

sağladığı avantajlar nedeniyle, önümüzdeki

çeyrek asır için Türk asansör sektörünü çok

önemli kılmaktadır.

Sektördeki firmaların büyük çoğunluğu-

nun çok küçük ölçekli olması, finansman

olanaklarının sınırlı olması, ileriye doğru yol

haritası ve hedeflerinin olmaması, ileride

artacak olan rekabet koşullarına dayanma

olasılıklarını da düşürmektedir. Söz konusu

olumsuzlukların önüne geçebilmek ancak

şirket evlilikleri sayesinde birleşerek büyü-

me ve rekabete dayanabilecek güç birlikleri

oluşturmaktan geçmektedir.

Asansör aksam üretimi, özellikle Marmara

Bölgesinde; İstanbul, Kocaeli, Bursa illerin-

de, Ege Bölgesinde; İzmir ilinde, İç Anadolu

Bölgesinde ise; Konya ve Kayseri illerinde

yoğunlaşmış bulunmaktadır.

Asansör montaj firmaları gerek montaj ge-

rekse tasarım konularında, ülkemizde 7

coğrafi bölgede faaliyet gösterebilmektedir-

ler.

Bakım işi yapan firmalar da ihtiyaç oranında

illere dağılmış durumdadır. Bakım firmaları,

bağımsız olarak veya İstanbul, Ankara, İzmir

gibi büyük illerde kurulmuş firmaların yetkili

servisi ya da alt yüklenicisi olarak faaliyetle-

rini diğer illerde yürütmektedirler.

2012 yılını değerlendirdiğimizde

2011 yılına göre % 5’lik bir büyüme kaydet-

tiği söylenebilir. Asansör sektörünün 2012

yılının bilançosuna bir göz atarsak yılın ilk

yarısının sektör adına oldukça iyi geçtiği,

yılın ikinci yarısının ilk çeyreğinde ise piya-

salardaki daralmaların gözlemlendiği, son

çeyreğinde ise canlı paranın yerine vadelerin

uzadığı ve daralmanın daha fazla hissedildi-

ği görülmektedir. 2013 yılı ilk çeyreğinden

sonra sektörün hareketleneceği, özellikle

yıllık kontroller sonucunda yapılması gere-

ken işlerden dolayı iş yoğunluğunun yaşa-

nacağı ve kentsel dönüşüme bağlı işlerin

devreye girmesi ve Engelliler Kanunu'nda

yapılan uzatmanın 2013 yılında süresinin

dolmasından kaynaklı yoğun tempolu bir yıl

geçeceğini ümit ediyorum.

43 MART 2013

Yapılarda dikey yönde ulaşımın vazgeçilmez en önemli araçla-

rından biri olan asansörlerin bütün bir kullanım ömrü boyunca,

işletilmesi, bakımı ve kontrolüne ilişkin asgari kriterlerin, günümü-

ze kadar çeşitli mevzuatla ele alındığı ve uygulamaya konulduğu

bilinmektedir.

Asansörlerle ilgili günümüze kadar oluşturulmuş olan mevzuatın

tarihsel gelişimi ve içeriği incelendiğinde, ilk olarak 1989 ve 1995

yıllarında yayımlanmış olan Asansör Yönetmeliği'nin 25. mad-

desinde yer alan “Yapının bağlı bulunduğu belediyelerce veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için Valiliklerce yılda en az bir kere her asansörün kontrolü yapılacaktır. Ancak kadrosunda yeterli teknik eleman bulunmayan belediyeler veya valilikler yıllık kontrol işini, dışarıdan elektrik ve/veya Makina mühendisine yap-tırabilecektir. Bu mühendis emniyet ve işletme yönünden tesisin işletilmesine engel bulunmadığını belirten ve sorumluluğunu ta-şıyan bir rapor verecektir. Bu rapor üç nüsha olacak, Belediyede

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Sanayi Genel Müdürlüğü

Asansör ve Teleferik Sanayi Şubesi Müdürü

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Sanayi Genel Müdürlüğü Daire Başkanı

Mevzuata Göre AsansörlerdeYıllık Kontrol Uygulamalarının

Yeri ve Gelişim

44

veya Valilikte, bakımcı firmada ve kullanıcıda kalacaktır. Bu raporun tanzim ettirilmesinin takibinden asansörün bulunduğu binanın yöneticisi ve bakımını yapan firma müştereken sorumludur.” hükmü dikkate alındığında,

asansörlerin yıllık kontrolüne ilişkin uygulamalara yöne-

lik gerekliliklerin ve buna bağlı tanımlamaların bu dö-

nem içerisinde bir mevzuat ile ilk kez hayata geçirildiği

görülmektedir.

Bundan sonraki süreç içerisinde, Türkiye ile Avrupa

Birliği (AB) arasında Gümrük Birliğini kuran, malların

serbest dolaşımının en iyi şekilde temini amacıyla ti-

carette teknik engellerin kaldırılması konusundaki 1/95

sayılı Ortaklık Konseyi Kararı (OKK) doğrultusunda,

Avrupa Birliği araçlarının ülkemiz iç mevzuatına dahil

edilmesi öngörülmüş olup, insanların veya insan ve

yüklerin veya sadece yüklerin taşınmasında kullanı-

lan asansörler ve bu asansörlerde yer alacak asansör

güvenlik aksamlarının piya-

saya arz edilmeden önce

karşılamaları gereken temel

sağlık ve güvenlik gerek-

lerini belirlemek amacıyla

hazırlanmış olan (95/16/

AT) Asansör Yönetmeliği,

Bakanlığımızca uyumlaş-

tırılarak 15/02/2003 tarih-

li ve 25021 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanmış ve

mevzuatımıza kazandırılmış

bulunmaktadır. Bu dönem

içerisinde, asansörlerin işletilmesi, bakımı ve yıllık kont-

rolüne dair esasların bahsi geçen Yönetmelik kapsa-

mında yer alarak sürdürülmesi sağlanmıştır.

Ancak, Avrupa Birliği mevzuatı ile tamamen uyumlu

hale getirilmesini teminen bahsi geçen Yönetmelik re-

vize edilmiş ve 31 Ocak 2007 tarihli ve 26420 sayılı

Resmi Gazete’de yayımlanmış olup, asansörlerin iş-

letilmesi, bakımı ve yıllık kontrolüne dair esasların bir

başka yönetmelik kapsamında oluşturulması kararı or-

taya çıkmış bulunmaktadır.

Buradan hareketle, 7’den 77’ye kullanıcısı bulunan

ve yüksek riskli ürün grubunda yer alan asansörlerin,

hizmete alınmasından sonra işletilmesi, bakımı ve yıllık

kontrolleri ile ilgili hususların belirlenmesi, asansörün

kullanım ömrü boyunca kontrol altında tutulabilmesi

amacıyla “Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği” ha-

zırlanmış ve 18/11/2008 tarihli ve 27058 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanarak mevzuatımıza kazandırılmış

bulunmaktadır.

Söz konusu asansör mevzuatı gereği, 01/01/2012 ta-

rihine kadar her asansörün yıllık kontrolü, yapının bağlı

bulunduğu belediyeler veya belediye hudutları dışın-

daki yapılar için valilikler tarafından veya kadrosunda

yeterli teknik personeli bulunmayan belediyeler veya

valiliklerce dışarıdan elektrik ve/veya Makina mühen-

dislerine yaptırılmıştır.

BELEDİYELERİN TÜRLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Türü Sayısı Oranı

Büyükşehir Belediyesi 16 % 0,5

65 % 2,2

143 % 4,9

% 25,4

Belde (Kasaba) Belediyesi

2.950 % 100

1989 - 01/01/2012 yılları arasında yürütülen asansör

yıllık kontrollerine ilişkin istatistiki veriler değerlendirildi-

ğinde, TMMOB Makina Mühendisleri Odası ve Elektrik

Mühendisleri Odası tarafından 19 ilde 38 adet beledi-

ye ile yapılan protokoller neticesinde, tahmini 180.000

adet kurulu asansör sayısına göre % 8 oranında asan-

sörün yıllık kontrole tabi tutulduğu görülmektedir.

Ayrıca türlerine göre belediyelerin toplam sayısından

hareketle ilgili meslek odalarının 1989 - 01/01/2012

yılları arasında protokol yaptığı belediyelerin sayısı

oranlandığında, toplamda % 1.3 oranında belediyenin

asansör yıllık kontrolleri için faaliyet geliştirdiği görül-

mektedir. Bu verilerden hareketle, bahsedilen dönem

içerisinde ilgili tarafların asansör yıllık kontrollerine ilişkin

faaliyetlerde yetersiz ve kayıtsız kaldığı da aşikârdır.

Ülkemizde 300.000’nin üzerinde olduğu tahmin edilen

kurulu mevcut asansör sayısı ve her yıl kullanıma açı-

lan 15.000 - 20.000 adet yeni asansör sayısı dikkate

alındığında, mevcut yapı ile yıllık kontrollerin sayısında

artışın olmayacağı net olarak ortaya çıkmış bulunmak-

45 MART 2013

tadır. Bu nedenle daha etkin ve efektif sonuçların elde

edileceği düşünülen Asansör Bakım ve İşletme Yönet-

meliği 2008 yılında mevzuatımıza kazandırılmış olup,

asansörlerin yıllık kontrolü 01/01/2012 tarihinden itiba-

ren, ilgili idare olarak tanımlanmış olan yapı ruhsat ma-

standardı kapsamında asansörlerde periyodik kontrol

konusunda akredite olan A tipi muayene kuruluşları ta-

rafından yürütülmektedir. Asansör Bakım ve İşletme

Yönetmeliği'nde yapılan tadilat ile görev ve sorumluluk-

ların arttırılması ve daha net ifade edilmesi ile birlikte A

tipi muayene kuruluşlarınca ortaya çıkarılan farkındalık

neticesinde, asansör yıllık kontrollerine eğilimin gerek

bina sorumluları gerekse ilgili idareler nezdinde arttığı

gözlenmektedir. Bu durum insan sağlığı ve güvenliği

açısından önümüzdeki dönem için umut verici olarak

değerlendirilmektedir.

Asansörler yapı ile bütünleşik sistemler olup, teknik

düzenlemesine uygun bir şekilde tasarlanarak monte

edildiği ve akabinde kullanıma açıldığı tarih itibarıyla,

en az 10 ila 20 yıl arasında ortalama kullanım ömrü

bulunan makinalar-

dır. Riskli bir Makina

olması ve doğrudan

profesyonel kulla-

nıcısı bulunmaması

nedeniyle asansörde,

bütün bir kullanım

ömrü boyunca olu-

şabilecek yıpranma

veya tahribata karşın,

düzenli olarak aylık

bakımının yapılması

ve bağımsızlığı ile ta-

rafsızlığı akreditasyon

yolu ile ispatlanacak

üçüncü taraf muaye-

ne kuruluşlarına yıllık

kontrolünün yaptırıl-

ması Asansör Bakım

ve İşletme Yönetme-

liği ile zorunlu hale

getirilmiştir.

634 sayılı Kat Mül-

kiyeti Kanunu bina sorumlusuna “Anagayrimenkulün

gayesine uygun olarak kullanılması, korunması, bakımı

ve onarımı için gereken tedbirlerin alınması’’ noktasın-

da bir takım sorumlulukları yüklemiş olup, 18/11/2008

tarihli ve 27058 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ve

zaman zaman tadil edilen Asansör Bakım ve İşletme

Yönetmeliği'ne göre bina sorumluları, asansörün ayda

en az bir defa düzenli olarak bakımını ve yılda en az bir

kere yıllık kontrolünü yaptırmaktan sorumlu tutulmuş-

lardır.

Buradaki temel amaç, kişisel yaşam hakkından hare-

ketle insan can ve mal güvenliğini sağlayabilme adına,

Avrupa Birliği üye devletlerindeki uygulamalar Bilim,

Sanayi ve Bakanlığı tarafından incelenmiş ve benzer

bir asansör yıllık kontrol modelini içeren Asansör Ba-

kım ve İşletme Yönetmeliği mevzuatımıza kazandırılmış

bulunmaktadır.

Bugün itibarıyla, Türk Standardları Enstitüsü ve

TMMOB Makina Mühendisleri Odası gibi kamu niteliği

taşıyan kurum ve kuruluşlar olmak üzere, birçok özel

teşebbüsün A tipi muayene kuruluşu olarak akredite

2004 2005 2006 2007 2008 2009 TOPLAMOrtalama

(% )

Sayısı

8.245

(% 6.5)

19.283

(% 14.2) (% 8.1)

14.192

(% 8.8) (% 6.2) (% 5.5)8.2

TMMOB Makina Mühendisleri Odası 2010 Raporu

46

Asansörlere yönelik her ay, aylık bakım ve servis hizmetinin alınması zorunludur.

Monte edilen her yeni asansörün ilk yıllık kontrolü, piyasaya arz edildiği tarih itibarıyla ilk yılın sonunda,

devamında ise yılda en az bir kere yaptırılması zorunludur.

Mevcut asansörlerin yıllık kontrolünün de yılda en az bir kere yaptırılması zorunludur.

Yıllık kontrolün 01.01.2012 tarihinden itibaren, akredite olan A tipi muayene kuruluşlarına yaptırılması

zorunlu hale getirilmiştir.

Yıllık kontroller için A tipi muayene kuruluşları yapı ruhsat makamı olarak tanımlanan ilgili idareler

tarafından protokol ile görevlendirilir.

Yıllık kontrol faaliyetlerine ilişkin olarak gerekli koordinasyondan ilgili idareler sorumludur.

Yıllık kontrol raporları idari idareye, bina sorumlusuna ve bakımcı firmaya verilir.

Yıllık kontrolü yaptırılmayan veya yıllık kontrol neticesinde güvensiz olduğu raporlanan asansörler,

güvenli oluncaya kadar ilgili kapatılması ilgili idare tarafından sağlanır.

olduğu görülmektedir. Söz

konusu A tipi muayene ku-

ruluşları ilgili idareler ile yap-

tıkları iş birliği protokolleri

çerçevesinde asansör yıllık

kontrollerini gerçekleştirmek-

tedirler. 01/01/2012 tarihin-

den sonra 400’ün üzerinde

ilgili idarenin A tipi muayene

kuruluşları ile protokol imza-

layarak asansör yıllık kontrol

faaliyetlerini kendi sorumlu-

luk alanları içerisinde başlat-

mış olduğu bilinmektedir.

Bununla birlikte, asansör sa-

yısı açısından daha yoğun ol-

duğu bilenen Ankara, İstan-

bul ve İzmir illerinde toplam

94 adet ilçe belediyesinin

72 tanesi, bir başka deyişle

% 76’sı asansör yıllık kontrol

faaliyetlerini hayata geçirebil-

me adına çeşitli A tipi muayene kuruluşları ile protokol

imzalamıştır.

Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği, kamu sağlığı

ve güvenliğini sağlamak üzere mevzuatımıza kazandı-

rılmıştır. Söz konusu Yönetmeliğe ve ortaya koyduğu

uygulamalara ilişkin olarak Bakanlığımıza olumlu yönde

dönüşler oldukça fazladır. Olumsuzluklar karşısında,

ilgililer hukuken bilgilendirilmektedirler. Bilgilendirme

amacıyla kamu ve sivil toplum örgütleri tarafından dü-

zenlenen seminer ve toplantılarına katılım sağlanarak

ilgili tarafların bilgilendirilmesine ilişkin Bakanlık olarak

yoğun bir çaba harcanmaktadır.

47 MART 2013

Makina Sektörü Belgelendirme Müdürlüğü ta-

rafından asansörler konusunda belgelendirme

çalışmaları yapılmaktadır. TS EN 81-1+A3/

Mart 2011: Asansörler- Yapım ve Montaj İçin

Güvenlik Kuralları-Bölüm 1: Elektrikli Asansör-

ler ve TS EN 81-2+A3/Mart 201: Asansörler-

Yapım ve Montaj İçin Güvenlik Kuralları-Bölüm

2: Hidrolik Asansörler Standardları 2010 yılın-

da Enstitümüzce Türk Standardı olarak kabul

edilmiş ve TS 10922 EN 81-1/Nisan 2001 ile

TS EN 81-2/Mart 2002 standardlarının yerleri-

ni almıştır. Yayınlanan bu standardlarla birlikte

asansörlerde birtakım emniyet tedbirleri ilave

edilmiştir.

Bu kapsamda belge sahibi kuruluşlara stan-

dardın yeni versiyonuna geçmeleri için Ürün

Belgelendirme Yönergesi çerçevesinde

18+3+6 ay olmak üzere 3 seferde toplamda

27 ay süre verilmiş olup, firmaların büyük bir

bölümü bu süre içerisinde ya geçişi sağlaya-

mamış ya da TSE Belgesine ihtiyaçları olma-

dıkları gerekçesiyle bu geçişi sağlamamışlardır.

Bunun nedenleri arasında piyasa şartlarında

TSE Belgesinin ihtiyari bir belge olması, kamu

kurumları dışında kalan yerlerin montaj firmala-

rında TSE şartı aramıyor olması gibi sebepler

bulunmaktadır.

Bu da standardlaşmanın önünde engel oluş-

turmakla birlikte rekabet edebilirlik noktasında

da belgeli firmalarımızın mevcut piyasada iş

yapamamaları gibi sıkıntılar yaşamasına neden

olmaktadır.

Belge talebinde bulunan kuruluşlar için süreç,

öncelikle bir Makina bir elektrik mühendisi/tek-

nikeri uzmanın firmada üretim yeri incelemesi

yapması ile başlar. Bu aşamada firmanın tek-

nolojik yeterliliği değerlendirilir. Kalite Yönetim

Sistemi dokümanları incelenerek bir sistem

olup olmadığı veya var olan sistemin işletilip

işletilmediği değerlendirilir. Ayrıca bu aşamada

asansör teknik dosyasının içeriğinin de mev-

zuatlara uygun şekilde hazırlanıp hazırlanma-

dığının, mekanik ve elektrik projelerinin, asan-

sörde kullanılmış olan güvenlik ekipmanlarının

vb, standardın istemiş olduğu özelliklerde olup

olmadığı incelenir.

Tüm incelemelerin olumlu olması durumunda

montajı yapılmış herhangi bir asansör üzerinde

standardın istemiş olduğu muayene ve deney-

ler, firmanın da bünyesinde bulundurmakla yü-

kümlü olduğu kalibrasyonu yaptırılmış cihazlar

ile muayene ve deneyleri uygulama yeterliliğine

sahip bir personel ile yapılır. Deney sonuçları

kayıt altına alınır. Ardından raporlama ve ko-

misyon işlemlerinin gerçekleştirilmesi ile belge-

lendirme süreci tamamlanmış olur.

TSE Makina Sektörü

Belgelendirme Müdürlüğü

48

TSE

Hiç kuşku yok ki; günümüz dünyasında asansör insan için önemli bir araçtır. O halde önce Asansör nedir? Son-

rasında Asansör insan için neden önemli bir araçtır? Ve nihayet asansörde maliyet neden önemsenmelidir?

Asansör bir ulaşım aracıdır. İster az, ister çok katlı olsun bulunduğu binadaki katlar arasında ulaşımı sağlar. Biz

buna kısaca düşey taşımacılık diyoruz. Bu tanımı yaparken, son günlerde TV‘lerin haber programlarında sıkça

gördüğümüz kaza haberlerindeki adına asansör! denen vinç benzeri düzenekler asla değil. Zira; asansör, AB

insan ve yük taşımada güvenlik ön plandadır.

Başkan

AMETAL Asansör Sanayi ve Ticaret A.Ş.

49 MART 2013

Günümüz insanı için asansör bir ihtiyaçtır. Günümüzde

artık sıkça rastladığımız gökdelen tarzı rezidans ve iş

merkezlerinde kullanılan çok sayıdaki asansörlerin sa-

yıları binlere varan her tür statüdeki insan tarafından

kullanılması asansörün önemini ve değerini artırıyor.

Asansör insan için önemli bir ihtiyaçtır. Çünkü; bugü-

nün genci yarının yaşlısı, bugünün sağlıklı insanı ya-

rının engelli insanı olabilir. Villada oturuyorum, bizim

asansöre ihtiyacımız olmaz! Şeklindeki düşünce tarzı

doğru değildir. Dizlerinde kireçlenme olan veya olması

muhtemel ailenizden birini düşünün! O haliyle merdiven

çıkabilir mi? Oysa iki katlı evinizde uygun bir alana ya-

pılmış bir asansör, yakınınızın bu rahatsızlığı için kesin

çözüm olabilir.

Çok katlı apartmanlarda asansör öylesine büyük bir ih-

tiyaçtır ki; iki adet yerine asansörün bir adet yapılmış

olması apartman dairelerinin fiyatını dahi etkileyebilir

bilinçli bir alıcı için. Zira, tek asansör bulunan bir binada

asansörün uzun süreli [5 saati aşan süreler] bir arıza

durumunda, bina içindeki düşey taşıma sona erecektir.

Böyle bir durumda yürüme zorluğu çeken birçok yaşlı,

hasta, engelli insan bulunduğu dairesinden dışarıya çı-

kamaz! Aslında bu durum, o apartmanda oturan insan-

lar için küçük bir felakettir! Zira; arızanın uzun sürmesi

durumunda evinde mahsur kalan bir hasta, engelli in-

sanın hastaneye gitmek için merdivenlerden eşya gibi

taşınması gerekebilecektir!

O halde asansör mü? Kapının önün-

de duran otomobil mi daha önemlidir?

Derseniz ben; kesinlikle asansör daha

önemli bir araçtır diyebilirim. Çünkü

otomobiliniz yoksa taksi çağırmak ko-

laydır hastaneye hasta yakınınızı götür-

mek için, ancak asansörünüz bozuk-

sa çaresiz kalabilirsiniz bulunduğunuz

katta!

Günümüz insanına asansörün önemi

ve değeri anlatılmalıdır. İnsanların oto-

mobilini, özel bir eşyasını sevdiği kadar

asansörünü de sevmesi gerekmekte-

dir onu iyi koruyabilmesi adına.

İ

Maalesef, insanımız asansörün değe-

rinin farkında değil! Bırakınız orta di-

rekt dediğimiz kesimi, varlıklı ailelerin

bile oturduğu villalarda, apartmanlarda

çoğu kez asansörün bakım masrafları-

na pahalı diye itiraz ediliyor. Uzun sü-

redir çalışan ve artık modernizasyon gerektiren asan-

sörler için yapılan teklif çalışmalarında, yöneticilerimiz

asansörün bakım ve servis hizmetlerini yapacak fir-

mada, nitelikli servis kriterleri aramak yerine daha çok

ucuz maliyetli teklifleri benimsiyorlar! Oysa bakım ve

modernizasyon işi önemlidir. Asansörün bakımını ya-

pan veya yapacak firmanın yapısı, sektördeki konumu,

konusuyla ilgili geçerli sertifika durumu, teknik eleman

gücü, olabilecek arızalara müdahale yeteneği sorgu-

lanmadan sadece fiyat odaklı seçimler asansörün per-

formansını doğrudan etkileyebilir. Yöneticinin yanlış bir

seçimi asansörde daha sonra daha pahalı masrafların

çıkmasına neden olabilir. Görsel yönden şık, bakımlı,

iyi çalışan ve emniyetli bir asansör binanın en değer-

li demirbaşıdır. Yönetici konumundaki insanların bunu

bilmesi ve daire sakinleriyle bu değeri paylaşması ge-

rekmektedir.

Ülkemizde özellikle son 15 yıla baktığımızda kırsal-

dan kente var olan göçün daha da arttığını görüyoruz.

Öyle ki; halk arasında sıkça ifade edilen ‘’İstanbul’da

İstanbul’lu yok!‘’ söylemi artan nüfusun çok büyük bir

bölümünün göçten kaynaklandığı gerçeğini doğruluyor.

Bu gerçek sadece İstanbul ile de sınırlı değildir. Başta

Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli, Gaziantep gibi tüm bü-

yük şehirlerimiz olmak üzere, diğer şehirlerimiz için de

geçerli olduğunu söyleyebiliriz. Bu gerçeğin diğer bir

50

boyutu da plansız yapılaşma sonucunda ruhsatsız [izin

alınmadan yapılan yapılar] yapılan çok sayıdaki çok

katlı binalar ve bu binalarda kullanılan asansörler kayıt

dışıdır. Ülkemizde kayıt dışı asansörlerin sayısı ne ya-

zık ki binlerle ifade edilmektedir ve genellikle emniyetli

asansör sınıfına girmemektedirler!

Artan göçün ve ekonomik büyümenin etkisiyle ülke-

mizde kentler ve binalar büyüyor [gelişme değil daha

çok büyüme]. Düne kadar kırsalda küçük bir evde ya-

şayan insanlar kentlerimizde yüzlerce insanın yaşadı-

ğı çok katlı binalarda yaşamaya başladılar. Asansörle

tanıştılar! Evinden çıktığında duvarda ilk kez gördüğü

iki butona birden basması bu yüzden fazla yadırgan-

mamalıdır! Çünkü; kent yaşamı onun için çok büyük bir

değişimdir. Ne yazık ki, göçle kentlere gelen insanları-

mızın, yeni yaşamlarına uyumu için [oryantasyon] hiçbir

eğitim verilmemektedir. Bu durumun kentteki yaşamı

olumsuz etkilediği bir gerçektir.

Zira; kentlilik bilinci olmayan bir insanın bu özelliği ka-

zanması yıllarını alacaktır. Bana göre, çoğumuzun şika-

yetçi olduğu büyük kentlerimizdeki karmaşanın önemli

bir sebebi, plansız yapılanma sonucunda kentlerimizin

birer mega köy kent halini almış

olmasıdır.

Ben kentlilik bilincini önemsiyo-

rum. Sadece hepimiz için çok

önemli bir araç olan asansörü-

müzü değil, yaşadığımız kenti

sahiplenebilmek adına önemsi-

yorum. Ancak toplumun gene-

line baktığımızda, insanlarımızın

yaşadığı kenti sahiplenemediği-

ni görmekteyiz. Misal; sokakta

karşılaştığımız birine sorsanız

uzun süredir yaşadığı kent yeri-

ne, doğduğu kenti size söyleye-

cektir, oralıyım diye! Oysa kırsal-

da doğduğu yöreyi çoktan terk

etmiş, büyük kente göç edeli

yıllar olmuştur!

Doğduğumuz yer olmayabilir

yaşadığımız kent, hayatı değerli

kılmak için kendimizi geliştirdiği-

miz sonuç olarak da doyduğu-

muz yerdir yaşadığımız bu kent.

Evimiz, ailemiz, işimiz, sevgili-

miz, okulumuz, arabamız, köpe-

ğimiz, kafeste kuşumuz velhasıl

bize ait ne varsa anlamlı buldu-

ğumuz oradadır artık. Bu sahip

olduğumuz büyük bir değerdir aslında. O halde bu

değerin farkında olmamız gerekiyor. Bir insan farkında

olmadığı bir şeyi nasıl sevebilir, sahiplenebilir ki?

Gerçekçi olmak gerekirse, ülkemizde kent yaşamının

yeni olmasından kaynaklanan bir bilinç eksikliğidir bi-

zim insanımızın başına gelen. Doğduğu yöreden kaçar-

casına geldiği kentteki yaşam mücadelesi ilk sırayı alır

açık ara, çoğu kez de günü kurtarma telaşıyla geçer

yıllar, hiçbir şeyin farkında olmadan.

Bu gün ülkemizde birçok büyük kentimiz önemli ölçü-

de turist alan dünyada kabul gören kongre merkezleri

arasında. Bu tür organizasyonlarla binlerce, milyonlar-

ca insan durmadan dünyadaki büyük şehirler arasında

yer değiştiriyor. Zaman günümüz insanı için çok değer-

li, yerleştiği otelde odasına çıkmak, toplantısına yetiş-

mek için asansörün önünde zaman kaybetmek istemi-

yor. Bu nedenle otelde konumlanan asansör adedinin,

kapasitesinin ve hızının doğru seçilmiş olması, kalan

misafirlerin memnuniyeti açısından çok önemlidir. Zira;

memnun kalmayan müşteri kendisini oraya davet eden

organizasyona asansörler hakkında şikâyette buluna-

caktır!

51 MART 2013

Asansörden kaynaklı şikâyetlerde tur iptallerinin dahi

olduğu, insanların başka ülkelere kaydığı günümüzde

sık yaşanan bir gerçektir. Bu noktada da asansörün ne

kadar önemli bir araç olduğu bir kez daha karşımıza

çıkıyor.

Ülkemizde geçerli olan İmar Kanunu'na göre inşa edi-

len 4 kat ve üstü kata sahip olan her tip binaya asansör

takma zorunluluğu vardır. Binada kullanılacak asansör

tipi amaca göre belirlenir. Ancak asansör ihtiyacı biraz

da ekonomik ve kültürel boyutu olan bir kavramdır, yani

insanlar arasındaki kültür ve ekonomik seviye farklılığı

talepte önemli rol oynar. Misal, kırsal alanda 4-5 katlı

binalarda asansör kullanılmazken, [kırsalda yaşayan

birçok insanımız asansörün varlığından, insana olan

faydasından habersizdir] büyük şehirlerimizde ve tatil

yörelerinde yapılan 2 ve 3 katlı villalara asansör talep

edilmektedir.

Artık binaların çok katlı gökdelen şeklinde yapılıyor ol-

ması bu yapılarda kullanılması planlanan asansör ade-

dini de artırıyor. Zira; yüzlerce insanın artık gökdelen-

lerde çalışması, hatta rezidans [residence] diye tanım-

lanan çok katlı binalarda yaşaması, asansörlere karar

vermeden önce, az önce değindiğim trafik hesabının

yapılmasını gerekli kılıyor.

Gelişmiş ülkelere nazaran ülkemizde asansör sektörü

yenidir.

Özellikle son 15 yılda inşaat sektöründeki büyümeye

paralel bir gelişme gösterdiği herkesçe malum. Sektö-

rün, Standart, Norm ve Yönetmelik bakımından olduk-

ça ileri seviyede olduğu ve firmalarımıza doğru destek

verdiği söylenebilir. Kuşkusuz bu destekte İstanbul

Asansör ve Yürüyen Merdiven Sanayicileri Derneğinin

[AYSAD] büyük katkısı bulunmaktadır.

Asansör sektörünün büyüme ve gelişimine baktığımız-

da, genel olarak asansör taahhüt firmalarının üretici fir-

malar kadar başarılı olamadıklarını görüyoruz. Üretim

yapan firmalar özellikle son yıllarda oldukça gelişme

gösterdiler. İç tüketim kadar olmasa da ihracat artıyor.

Bu sayede üretim yapan firmalar yeni teknolojileri kul-

lanma imkânına sahip oluyorlar.

Taahhüt firmalarımızın sahası olan bakım ve servis hiz-

metlerine baktığımızda, konunun ilgili alanlara yeterince

anlatılamadığı, değer yaratılamadığını, algıda seviyenin

düşük olduğunu bunun sonucunda da, bakımların nis-

peten düşük servis ücreti olarak taahhüt firmalarımıza

döndüğünü görmekteyiz. Ayrıca yeni asansör yapımın-

da özellikle mega projelerde yer alan üst segment asan-

sör işlerinde taahhüt firmalarımız neredeyse yoklar!

Bana göre bunun birkaç önemli sebebi var.

Önemli bir sebebi, doğru maliyet hesaplama kültürü-

nün taahhüt firmalarımızın birçoğunda henüz yerleşik

olmaması.

Merdiven altı dediğimiz kayıt dışının sektörde hala bü-

yük ölçüde imkân buluyor olması, bu olumsuz durum-

dan kaynaklı haksız rekabet nedeniyle taahhüt firmala-

rının yeterli kaynağa sahip olamamaları ve birçoğunun

kurumsal yapıya geçememiş olmaları.

Diğer bir sebebi, taahhüt firmalarımızın çoğunluğu üst

segment asansör işlerinde uluslararası tecrübe ve in-

san kaynaklarından yoksun olmalarıdır. Lisan bilmeme

problemi ve bu segmentte henüz ülkemizde üretilme-

yen bazı malzeme grubunun temin zorluğu da eklene-

bilir.

Diğer önemli bir neden güvendir.

Taahhüt firmalarımızın çoğu üst segment işler için gü-

ven vermiyorlar. Her şeyden önce firmalarımızın ekseri-

yetinde kaynak problemi var. Üst segment işler için ge-

rekli olan kurumsal yapı ve yetkin iş gücü eksikliği diğer

eksi bir faktör. Sektördeki yüksek kapasiteli asansörleri

yapmamış olmak, firmalarımız için bu tür işlerde refe-

rans problemi yaratıyor. Oysa referans önemlidir, yeni

işlerde firmaya yapılacak ihaleye davet için çok gerekli

bir kriterdir. İyi referans olabilecek işlerde firmalarımızın

uyguladığı işi alma odaklı düşük maliyet hesaplamala-

rı sonrasında büyük sorun yaratıyor. Zira; iş alındığın-

da üretilen asansör kalitesi genellikle düşük oluyor ve

müşteri memnuniyeti yaratamıyor. İşi yapan taahhüt fir-

masına bu tür düşük maliyetli işler para kazandırmıyor.

Hal böyle olunca zaten kaynak problemi yaşayan taah-

hüt firmalarımız bırakınız kendilerini geliştirmeyi, marka

değeri yaratmayı yerinde sayıyorlar veya geri gidiyorlar!

Böyle olunca da mega yapılarda ve önemli kamu bina-

larında kullanılan asansörler, ekseriyetle ülkemizde bir

Türk firması ortaklığıyla uzun yıllardır bulunan uluslara-

rası firmaların ürünleri tercih ediliyor.

Taahhüt firmalarımız, gelişme ve marka değerini artır-

maya çözüm olarak, orta segment veya alt segment

işlere yöneliyorlar. Bu doğru bir yöneliştir. Zira; bu seg-

mentte yapılan yeni asansör sayısı azımsanmayacak

kadar çoktur. Özellikle son yıllarda yeni asansör talebi

giderek artmaktadır. Bence firmalarımızın kalıcı, güve-

nilir bir marka olma yolunda yapmaları gereken şey,

doğru maliyet analizleri kullanmak ve sonucunda da

kaliteli asansör üretmek olmalıdır.

Ülkemizin, sektörümüzün ihtiyacı budur.

52

Dünyada;

Asansörlerin gelişimi kömür ve tomruk gibi ham mad-

delerin dağ eteklerinden taşınma ihtiyacı ile başladı. Bu

sanayiler sayesinde geliştirilmiş olan teknoloji ve çelik

yapıların ortaya çıkması, yolcu ve yük taşımacılığını gü-

nümüze taşıdı. 1800’lü yılların ortalarında yük taşıyan

basit asansörlerin birçok çeşidi yapılmıştır. Bunların

çoğu hidrolik olarak çalışmıştır. Sonradan birçok ma-

karalı halat donanımlı asansörler üretildi. İlk elektrikle

çalışan asansör 1878 yılında Werner von Siemens ta-

ilk konut asansörünü üretti.

Türkiye’de;

İlk asansörler 19. yüzyılın sonlarında tesis edilmiştir.

Asansörler, 20. yüzyılın ortalarına kadar, sadece gelir

düzeyi yüksek kişilerin sahip olabildiği lüks bir tesisat

olarak kabul edilmiştir. 20. yüzyılın ikinci yarısından

sonra, özellikle 80’li yıllardan sonra yaygınlaşmaya

başlamıştır. Asansörler, 80’lere kadar sadece çok ulus-

lu firmalar tarafından ithal komponentler kullanılarak

tesis edilmiştir.

Bu tarihten sonra, o firmalardan yetişen kişilerin kurdu-

ğu yerel firmalar pazarda pay sahibi olmuştur. Bugün

bakım firmaları dâhil, 2500 kadar firma faaliyettedir.

53 MART 2013

Bugün kesin sayılar elde etme imkânı kısıtlı olmasına

rağmen, 250 bin asansörün hizmette olduğu tahmin

edilmektedir. 2000’li yılların başına kadar yılda 6-7 bin

asansör tesis edilirken, bu sayı 2005 yılından sonra 15

bin civarına ulaşmıştır. Artışa neden olan faktörlerin ba-

şında, 1999 büyük depreminden sonra hayata geçiri-

len çok katlı kentsel dönüşüm projeleridir. Yerli sanayi-

nin gelişmesi ve asansör aksamının kolay elde edilebilir

ve ucuz hale gelmesi de sayının artışında rol oynamıştır.

İstanbul, Ankara gibi büyük kentlerden başlayarak tüm

ülkeye yayılan yüksek binalar ve alışveriş merkezleri ve

metro projeleri, asansör ve yürüyen merdiven talebini

artırmıştır.

TÜİK verilerine göre 2004, 2005 ve 2006 yıllarında

montajı yapılan ortalama yeni asansör sayısı 7.000

adet civarında olmakla birlikte, 2007 (15 bin adet),

2008 (16 bin adet), 2009 (13,5 bin adet), 2010 (17 bin

adet) yılları arasında inşaat sektöründeki canlanmadan

dolayı, bu yıllar içerisinde gerçekleştirilmiş olan ortala-

ma yeni asansör montajı 15 bin (adet/yıl) düzeyine çık-

mış olduğu Şekil 1’de yer alan grafikte görülmektedir.

Sektörün Türkiye’deki ve Dünya’daki durumunun ana-

lizi için 842810 no’lu (Asansörler) ve 843131 no’lu

(Asansörler ve Asansörlere Ait Aksam-Parçalar ürün

grupları) GTİP’lere ait veriler kullanılmıştır.

Birleşmiş Milletler (BM) İstatistik Bölümü verilerine göre,

2010 yılında 8,5 milyar Dolar olan asansörler ve onlara

ait aksam ve parçaların ihracatı % 16 oranında artarak

2011 yılında 10 milyar Dolar’a yükselmiştir.

Dünya asansör ihracatına bakıldığında ilk üç sırayı Çin,

İtalya ve İspanya’nın aldığı görülmektedir. Çin’in 2011

yılı ihracatı bir önceki yıla göre % 28 artarak 1,5 mil-

yar Dolar olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında bir önce-

ki yıla oranla en fazla ihracat artışı gerçekleştiren ülke

% 30 ile ABD olmuştur. Türkiye dünya sıralamasında en

fazla ihracat geçekleştiren 20. ülke olup, 2011 yılında

110 milyon Dolar tutarında ihracat gerçekleştirmiştir.

Dünya asansör ithalatında ise ilk üç sırayı Almanya,

Fransa ve İngiltere almıştır. Almanya’nın 2011 yılı it-

halatı bir önceki yıla göre % 2,5 artarak 653 milyon

Dolar gerçekleşmiştir. Sektörün 2011 yılı ithalatı bir ön-

ceki yıla gore % 13,4 artışla 9,6 milyar Dolar olarak

gerçekleşmiştir. 2011 yılında bir önceki yıla oranla en

fazla ithalat artışı gerçekleştiren ülke % 43 ile Hollanda

olmuştur. Türkiye dünya sıralamasında en fazla ithalat

geçekleştiren 23. ülke olup, 2011 yılında 140 milyon

Dolar tutarında ithalat gerçekleştirmiştir.

Türkiye’ye baktığımızda ise asansör sektöründeki ihra-

cat 2012 yılında bir önceki yıla göre % 21,7 artarak

136,7 milyon Dolar gerçekleşmiştir.

Türkiye’nin en fazla ihracat gerçekleştirdiği ülkeler ara-

sında ilk üç sırayı İran, Irak ve Suudi Arabistan almak-

tadır. İran’a ihracatımız 2012 yılında 27 milyon Dolar

gerçekleşmiştir. 2011 yılına göre en fazla ihracat artışı

yaşanan ülke Rusya, en fazla azalma ise % 9,5 ile Gür-

cistan olmuştur.

Türkiye’nin asansör sektöründen 2011 yılı ithalatı 138

milyon Dolar kaydedilmiştir. Türkiye’nin en fazla ithalat

gerçekleştirdiği ülkeler arasında ilk üç sırayı Çin, İspan-

ya ve İtalya almaktadır. Çin’den gerçekleştirilen ithalat

2011 yılında bir önceki yıla oranla % 51 artarak 51,5

milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılına göre

en fazla ithalat artışı yaşanan ülke Hollanda olmuştur.

  ÜLKE 2008 2009 2010 2011

Değişim

% (11/10)

1 1.423.413 1.026.920 1.134.149 28,5

2 1.461.599 1.239.835 11,9

3 814.129

4 1.290.669 952.540 952.891 0,0

5 845.908

6 365.013 291.980 6,0

324.841 258.808 353.924 18,9

8 381.991

9 213.084 29,6

10 225.563 288.085 26,4

20 112.360 29,5

  3.031.168 2.351.422 2.449.395

  9.922.661 16,2

Kaynak: BM İstatistik Bölümü

54

  ÜLKE 2008 2009 2010 2011Değişim

% (11/10)

1 616.315 653.664 2,5

2 584.450 515.442 13,2

3 1,9

4 582.252 334.363 393.243

5 480.253 0,4

6 361.008 258.396 368.892 42,8

291.569 293.253 351.626 19,9

8 480.481 286.643 14,8

9 326.116

10 291.380

23 101.880 38,3

  4.540.623 4.683.511 5.435.898 16,1

  8.636.289 8.514.626 9.654.021 13,4

  ÜLKE 2008 2009 2010 2011 2012

Değişim

%

(12/11)1 15.140 13.481 16.889 22.945

2 1.986 4.490 6.931 14.930 28,4

3 6.050 11.184 12.153

4 4.333 5.412 6.968 11.592 66,3

5 2.441 2.509 3.491 21,5

6 2.624 1.253 5.548 5.022

3.860 4.362 4.603 4.506

8 3.928 1.928 3.010 4.269 41,9

9 3.626 1.445 2.064 2.864

10 2.214 2.010 34,8

  34.666 32.025 35.324 44.160 25,0

  112.360

  ÜLKE 2008 2009 2010 2011

2012

Kasım)

Değişim %

(11/10)

1 19.300 34.129 51.536 59.143 51,0

2 14.184 14.353 24.639

3 12.099 14.323 10.299 18,4

4 11.365 13.348 10.395

5 10.440 10.396 21,3

6 9.219 6.611 9.432

1.140 1.630 5.696 5.636 249,4

8 1 318 2.545 2.526 699,2

9 1.010 168 1253,9

10 8.240 1.404

  6.605 9.061 5.281 10.501

  101.880 138.330 38,3

55 MART 2013

TSE Ürün Belgelendirmesi, yönetmeliklerde atıfta bulunulan

Standartlarda öngörülen güvenlik şartlarının yanı sıra, performans

ve kalite kriterlerini, üretim yerinin yeterliliği ile birlikte göz önünde

bulundurularak gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle TSE Belgeli bir

ürün güvenli olmanın yanı sıra performans ve kalite açısından da

tüketiciye güvence vermektedir.

TSE Direktifler Müdürlüğü

56

amacıyla Avrupa Birliği’nin, 1985 yılında oluşturduğu

“Yeni Yaklaşım” çerçevesinde uygulanan bir sağlık ve

güvenlik işaretidir. AB genelinde kullanılmış olan değişik

uygunluk işaretleri yerine AB direktiflerine uygunluğu

belirten tek tip bir AB işareti kullanılması amaçlanmıştır.

çevre açısından sağlıklı ve güvenli olduğunu gösteren

bir uygunluk işaretidir.  Şu an sayısı 25’i bulan Yeni

Yaklaşım Direktiflerinden biri veya bir kaçı kapsamına

girebilmesi mümkün değildir. Yeni Yaklaşım Direktifle-

rine uygunluğu kanıtlamada imalatçıların direktiflerle

ilgili harmonize standartlara uygun üretim yapmaları-

nın büyük önemi bulunmaktadır. Standartlara uymak

zorunlu olmamakla birlikte, standartlara uygun üretim

yapılması halinde, direktiflere de uygun üretim yapıldı-

ğının varsayılması üreticinin standartlara uymasını teş-

vik etmektedir.

*

-

aliyetleri 2002 yılında başlamıştır. Fakat Enstitümüzden

kaynaklanmayan sebeplerle bu süreç uzatılmış ve ya-

bancı kuruluşların ülkemizde belge verilmesine sebep

olunmuştur. Enstitümüz ancak 16.11.2006 tarihinde ilk

olarak Asansör Yönetmeliği’nde Onaylanmış Kuruluş

olarak atanmış, sonraki dönemlerde ise kapsam ge-

nişletmeleri yaparak halihazırda 9 yönetmelikte Onay-

lanmış Kuruluş olarak faaliyet göstermektedir.

http://www.tse.org.tr/hizmetlerimiz/ce-işareti linkinden

-

tadır.

-

nü yeni yaklaşım direktiflerine uygun olarak tasarlanıp

üretildiğini simgeler. Ancak modüler sistemde bazı

ürün gruplarında Kalite Yönetim Sistemleri uygulana-

bilmektedir.

-

-

-

--

işaretlemesinde Kalite Yönetim Sistemi tabanlı H mo-

dülünün tercih edilmesi ve firmalara yetki veren onay-

lanmış kuruluşların sadece maddi çıkarlarını gözeterek,

yönetmeliğin şartlarını yerine getiremeyen firmalara

dahi belge vermeleridir. Tabii bu aşamada akla piya-

sa gözetimi ve denetimi gelmektedir. Her ne kadar ilgili

bakanlık tarafından bu denetim yapılsa da yeterli olma-

dığı da bir gerçektir.

Peki, neden firmalar belgelendirme işlemlerinde H

modülü daha çok tercih ediliyor da diğer modüller

(örneğin; G modülü) tercih edilmiyor? H modülü kali-

te yönetim sistemi kuran firmaların yıllık gözetimler ile

incelendiği bir yöntem iken, G modülünde her asan-

sörün tek tek incelenmesi gerekmektedir. Firmalarımız

(istisnalar hariç) yaptıkları her asansörün incelenmesini

hem mali külfetinden dolayı hem de her asansöre daha

fazla mesai harcamaları gerektiği için çok fazla tercih

etmemektedirler.

Ruhsatlandırma işlemlerinde TSE denetimlerinin yapıl-

dığı dönemde G modülünde olduğu gibi her asansör

tek tek inceleniyor, sadece Standard şartlarını sağlayan

asansörler hizmete alınabiliyordu. TSE Ürün Belgelen-

dirmesi, yönetmeliklerde atıfta bulunulan Standardlar-

da öngörülen güvenlik şartlarının yanı sıra, performans

ve kalite kriterlerini, üretim yerinin yeterliliği ile birlikte

göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmektedir. Bu

nedenle TSE Belgeli bir ürün güvenli olmanın yanı sıra

performans ve kalite açısından da tüketiciye güvence

vermektedir.

Enstitümüzün 1964 yılında başlattığı ve günümüze ka-

dar kesintisiz devam ettirdiği ürün belgelendirme hiz-

metleri, gerek sanayicimiz gerekse tüketicilerimiz açı-

sından büyük önem taşımaktadır. Enstitümüzde ürün

belgelendirmesine temel teşkil eden standardlarla ilgili

çalışmalar ilk günkü gibi devam etmektedir.

-

reti Uygunluk değerlendirme işlemlerinde firmalarımızın

hizmetinde olduğunu tekrar hatırlatır, tüm firmalarımıza

hayırlı ve bol kazançlar dileriz.

* TSE'nin Yetkilendirilmiş Uluslararası (Notified Body) Kodu57 MART 2013

Blain Hydraulics GmbH

Düşük bakım maliyeti, bina tasarımında esneklik, yüksek emniyet, kolay ve

ekonomik kurulum v.b. gibi üstün avantajlara sahip olan hidrolik asansör-

ler, düşük katlı binalarda yolcu ve yük asansörü olarak kullanılırlar. Sismik

hareketlere karşı sahip oldukları yüksek güvenilirlik ve emniyet kayıtları,

hidrolik asansörleri deprem riski taşıyan bölgelerde daha da avantajli hale

getirmektedir. Makina dairesiz asansörlerin (MDA) ortaya çıkmasından son-

ra pazar payındaki daralma, hidrolik asansörlerin gelecekte yok olacakla-

rına dair yorumlara neden olmaktadır. Bu makalede, hidrolik asansörlerin

pazardaki yeri ve geleceği hakkında değerlendirmelere yer verilmiş ve aynı

zamanda ‘Neden hidrolik asansörler?’ sorusuna değişik yaklaşımlarla cevap

verilmeye çalışılmıştır.

58

19. yy dan beri halatlı asansörler ve aynı zamanda

sulu hidrolik asansörler düşey transportta kullanılmış-

tır. 1950’lerde yağlı hidrolik asansörler Amerika ve

Almanya’da aynı zamanda pazara girmişler ve kısa

zamanda popüler olmuşlardır. Şekil 2'de görülen NEII

(Amerikan Ulusal Asansör Sanayi) istatistiklerine göre,

1970’lerde firmalar dişli veya dişlisiz halatlı asansör-

lerden daha çok hidrolik asansör üretmişlerdir. 2000

yılına kadar hidrolik asansör üretimi halatlı asansörlere

nazaran üç ile dört misli civarında gerçekleşmiştir. Bu

istatistikler sadece NEII firmaları içindir (1). Buna NEII

dışında kalan firmaları eklediğimizde, 2000'li yılların

başlarına kadar hidrolik asansörlerin Kuzey Amerika

da % 75 ile % 80 oranında tercih edildiğini görmek-

teyiz. Gene aynı yıllarda bu oranın Avrupa da % 40 ile

% 45 civarında olduğu düşünülmektedir. Komşumuz

Yunanistan’da ise % 85’lerin üzerinde olan bu oran ha-

len % 75 ile % 80 arasında seyretmektedir.

Halatlı asansörlerin tercih edilmesinin nedenleri sun-

duğu ekonomik, teknik ve yapısal avantajlarla açıkla-

nabilir. Ekonomik avantajlar arasında; asansör kuyusu

yapımı, kurulum için ihtiyaç duyulan teçhizat ve iş gücü

maliyetlerini öne çıkmaktadır. Kurulum basitliği ve ça-

bukluğu, kolay ve düşük maliyetli servis olanağı, yük-

sek emniyet ve güvenilirlik teknik avantajların arasında

sayılabilir. Binalara çok farklı şekillerde uygulanabilmesi

ve çatı katında makina dairesi gerektirmemesi yapısal

avantajların önemli olanlarıdır.

Hidrolik asansörlerin emniyet

ve güvenilirlik yönünden temel

avantajlarını aşağıdaki gibi sıra-

layabiliriz;

a. Asansör yükü bina tabanı ta-

rafından taşınmakta iken halatlı

asansörlerde binanın kendisi

tarafından taşınır,

b. Makina odası rahatlıkla giriş

veya birinci katta oluşturulabi-

lir. Kurulum sırasında kaza riski

güvenli makina odası kullanımı

ile daha azdır.

c. Kurtarma operasyonu nor-

mal olarak bilgilendirilmiş bina

fertleri tarfından bir kaç dakika

içinde yapılabilir, uzmana ih-

tiyaç yoktur. Acil durumlarda

müdehale kuyuya inmeden

veya en üst kata çıkmadan ya-

pılabilir.

d. Kurulum ve bakım maliyetle-

rinde daha ileri bir ekonomi göze çarpar. Alternatif fir-

malar iyi ve uygun fiyatla servis verebilirler, yedek parça

tedariki kolaydır ve servis için bağlayıcı firma baskısı

yoktur.

e. Deprem dolayısıyla

oluşan hasarlar, halatlı

asansörlere göre 10 kat

daha azdır.

f. Hidrolik asansörler, sal-

lantılar sırasında asansör

sistemine ağır harar ve-

rebilen ve hayatı tehtid

eden karşı ağırlığa sahip

değildirler.

g. Hidrolik asansörler

daha az servise gerek-

sinim duyarlar. Motor-

pompa tahrik sistemi

genellikle yağ içerisine

bulunan hidrolik asan-

sörler minimum aşınma

ile problemsiz çalışırlar.

59 MART 2013

h. Asansör kuyusunda ve makina odasında yer alan

yangın fıskiyeleri ve söndürme sistemlerine daha az

duyarlıdırlar.

i. Yüksek kaldırma kapasitelerini en emniyetli şekilde

sağlayan asansörler tipidir.

Hidrolik asansörler, MDA’ler gibi makina dairesiz ola-

rak kullanılabilmenin yanı sıra mimar ve mühendislere

daha etkin bina kullanma esneklik sağlarlar. Bunların

başlıcaları;

- Hidrolik asansörlerde karşı ağırlık olmadığından

halatlı sistemlere göre daha az kuyu alanı kullanır-

lar.

- Hidrolik asansörler bina üzerine düşey yük uygu-

lamadığından, asansör kuyusu çevresinde kolon

boyutları azaltılabilir.

- Makina odalı çözümlerde oda yerinin seçimine es-

neklik getirir.

- Kuyu olmayan binalara kolaylıkla dışarıdan uygula-

nabilir, teras asansörü tasarımlarına uygundur.

- Eski binalara yapısal güçlendirmeye gerek duy-

maksızın kurulabilen en ekonomik çözümdür.

- Binaya ilave kat yapılması halinde hidrolik asan-

sörler bu duruma iyi uyum sağlarlar.

- Aşağı hareket sırasında hidrolik güç ünitesi tarafın-

dan üretilen sınırlı miktardaki ısı, binanın tabanın-

daki düşük sıcaklığı hafifletmeye hizmet eder.

1995’den itibaren asansör pazarına tanıtılan ve direkt

olarak düşük ve orta katlı asansör pazarını hedefleyen

makina dairesiz (MDA) tahrik sistemleri halatlı asansör-

lerde kullanılmaya başlanmıştır. MDA'lerde tahrik sis-

temi, bazı durumlarda kontrol paneliyle beraber, kuyu

içerisine yerleştirerek makina odası ihtiyacı tamamen

ortadan kaldırılmıştır. MDA, sürekli mıknatıslı senkron

(PMS) motorları inverter yardımıyla sürerek asansör hı-

zının hassas olarak kontrol edilmesini sağlamış ve dişli

mekanizmayı ortadan kaldırarak asansör makinasının

ağırlığını ve boyutunu önemli ölçüde azaltmıştır. Ge-

lişme aynı zamanda "yeni ya da son teknoloji" olarak

adlandırılmakta ve dişli grubundan kaynaklanan ve-

rimsizlik ortadan kaldırılarak operasyonel enerji tüke-

timi önemli ölçüde düşürülmektedir. Makina dairesiz

tip asansörlerin geliştirilmesiyle düşük katlı binalarda

halatlı asansörlerin kurulması mümkün olmuş, enerji

tüketimi ve çevre hassasiyeti konuları üzerine odakla-

nılarak MDA kurulumları pazarda önemli bir artış trendi

yakalamıştır.

Oldukça saygın, çok uluslu, marka firmalar MDA’lerin

genel anlamda kabul görmesinde diğer bir etkendir.

Gelişmeler dünya çapında konvansyonel hidrolik asan-

sör payının % 30’a düştüğünü ve 2020’li yillarda yeni

asansörlerin % 80’e varan oranlarda ‘yeni nesil tahrik

teknolojileri’ kullanacağını göstermektedir.

Şekil 2, 2004 yılında Avrupa’daki asansör kurulumla-

rının yüzdesini vermektedir. Buradan Türkiye ve Yuna-

nistan dışında Avrupa pazarına halatlı MDA’lerin hakim

olduğu görülebilir. Yunanistan’daki asansör kurulumla-

rının yüksek miktarı hidrolik tiptir (yaklaşık % 85) oysa;

Türkiye’de bu çoğunluk makina odalı halatlı tiptedir (2).

Bu grafikten MDA ların yakalamış oldukları trend açık-

ca görülmektedir.

Hidrolik asansör pazarın durumu algılandığı gibi ciddi

bir yok olma noktasında değildir. Bu yorumu hidrolik

60

asansör kontrol valf imalatı istatististiklerinden ko-

layca çıkarabiliriz. 2008 yılına kadar hidrolik kontrol

valf satışları yıllık ortalama % 11’lik bir artım göster-

miştir. 2008 yılından sonra gelişen ekonomik istik-

rarsızlık ve krizler döneminde, tüm asansör sektö-

ründe olduğu gibi hidrolik asansör kurulumlarında

da % 40’lara varan düşüşler görülmüştür. Devam

etmekte olan krizlere rağmen hidrolik asansör ku-

rulumlarındaki negative ivmelenme çok düşük bir

oranda Avrupa da devam etmekteyken, 2010 iti-

barıyle Kuzey Amerika ve Asya da pozitife yönel-

miştir. Gelecek yıllarda halatlı asansör kurulum

sayısının hidrolik asansörlerden daha fazla olacağı

kaçınılmazdır, fakat bu durum yıllık hidrolik asansör

kurulum sayısındaki artışı olumsuz etkileyecek gibi

görünmemektedir. İleriki yıllarda, gelişmekte olan

ülkelerde hidrolik asansörlerin avantajları yeterince

anlaşıldığında, hidrolik/halatlı asansör oranının ger-

çek değerine ulaşacağı söylenebilir. Örnek olarak,

Türkiye’de hidrolik asansörler % 14’lük bir pazar

payına sahiptir ve hidrolik asansör kurulumları yıllık

ortalama % 16’lık bir artım göstermektedir.

Asansör sektörünün bir geçiş döneminde oldu-

ğunu söyleyebiliriz. Bu dönemde hidrolik asansör

sektörünün teknolojik gelişmelere göstereceği

uyum, alçak bina pazarını geri kazanmak ve ken-

dini tüketiciye daha iyi anlatabilmek adına göste-

receği çaba, bu sektörün gelecekteki pazar payını

belirleyecek önemli unsurlardır.

Genel olarak şehirlerde bina stoklarına bakıldığın-

da, nüfus yoğunluğu yüksek olan bölgeler dışında

6 kat ve aşağı bina stoğu toplam bina stoğunun

% 85 ile % 95’i civarındadır. Bu gerçek, çok uluslu

firmaların, ‘yeni teknoliji’ olarak adlandırdıkları MDA

sistemleriyle düşük katlı asansör pazarına girme-

leri sonucunu doğurmuştur. Pazar payını artırmak

amacıyla uygulanan agresif pazar stratejileri ve

yapılan kampanyalar çerçevesinde, hidrolik asan-

sörlerin çevre dostu olmadığı ve yüksek enerji

sarfettiği yönündeki, gerçekleri tam olarak

yansıtmayan ve pazarı etkileme amacını

taşıyan söylemler sıkça kullanılmaya

başlanmıştır. Çok uluslu, marka

firmaların bu etkin pazar stra-

tejilerine, genellikle küçük

firmalardan oluşan hidrolik

asansör sektörü kısık ses-

le cevap verebilmiş ve bu

61 MART 2013

durum hidrolik asansörlerin pazar payının geçen 17 yıl

içinde Avrupa da % 25’lere gerilemesine neden olmuş-

tur.

“Yeni teknoloji”, her zaman en enerji-etkin çözümü sağ-

ladığı, her kuruluma mükemmel uygun olduğu ve ener-

jiyi her zaman geri kazanabileceği şeklinde algılanmak-

tadır. Ancak, mevcut haliyle yeni teknolojinin belirtilen

faydaları düşük kullanımlı asansörler için dikkate değer

değildir ve çoğunlukla daha yüksek enerji tüketimine

neden olur. Asansör kurulumlarının % 70'inin düşük

kullanıma sahip olduğu ve bu gibi durumlarda yapılan

yatırımın geri kazanım süresinin asansörün renovasyon

ömrünü aşabileceği kullanıcının bilgisine sunulmamak-

tadır. İnverter ve çevresel aygıtlarının kurulum ve bakım

maliyetlerinin yüksek olması ve asansörün atıl durum-

da (stand-by) kalsa dahi aktif kalabilmek için enerji-

ye ihtiyaç duyması nedenleriyle kullanımı düşük olan

asansörlerde (3), ki bu yaklaşık 160 çevrim/gün olarak

verilebilir, hidrolik asansörlerin halatlı MDA sistemlerin

göre daha az enerji harcadıkları malesef son kullanıcıya

ve imalatçılara intikal ettirilememiştir.

Hidrolik asansör sektörü kendini çevre hassasiyeti

noktasında da yeterli derecede anlatamamıştır. Ger-

çekte, çevre dostu hidrolik akışkanlar geliştirilmiş olup

artan oranlarda kullanılmaktadır. Bununla birlikte, çevre

dostu hidrolik asansörlerin kurulumu normlarla belirlen-

miş olup, kurulumlar bu normlara göre yapılmaktadır.

10 yılda bir genellikle filtrelenip eksilen miktarın yenilen-

mesi şeklinde kullanım alanı bulan hidrolik yağdan bah-

sederken MDA lara verilen sık bakım sonucu harcanan

benzin dolayısıyla çevreye verilen zarar hakkındaki yo-

rumlarıda duymak da gereklidir.

Çok uluslu firmalar, kullanımı düşük asansörlerde dahi

kendi MDA çözümlerini uygulamaktadırlar. Bunun ne-

deni genellikle hidrolik sistemleri dışarıdan almaları ve

bakım-onarım faaliyetlerinde yeterli teknik alt yapıya

sahip olmamalarındandır. Kendi MDA ürünleriyle daha

yüksek kâr elde ettiklerinden hidrolik çözümlere sıcak

bakmamakta, sektörü patentli MDA çözümleriyle do-

mine etmeye çalışmaktadırlar. Bu firmalar, güçlü finan-

sal alt yapılarıyla rekabetçi fiyatlar vererek, kârlılıklarını

servis planlamalarına dayandıran pazar stratejilerini uygulamaya koyarak, orta ve küçük ölçekte asansör firmalarını zor duruma sokmakta ve yok olmalarına ne-den olmaktadır. Bu durum rekabeti etkilemekte, ço-ğunlukla orta ve küçük ölçekte asansör firmalarıyla iş yapan hidrolik asansör sektörünün önünü kapatmakta ve aynı zamanda ülkelerdeki ulusal asansör sanayii için bir tehdit oluşturmaktadır.

Enerji sarfiyatı ve çevre duyarlılığının son derece has-sas olarak değerlendirildiği bir dönemden geçmekte olduğumuz şu sıralarda, asansörlerde enerji sarfiyatı olduğundan daha büyük ve karmaşık olarak asansör sektörüne ve kullanıcıya aktarılmaktadır. Gerçekler tüm açıklığıyla değil, amaca göre yorumlanarak aktarılmak-ta ve böylece oluşturulan sanal başlıklar firmaların pa-zar stratejilerini besleyen, hassas tabanlara oturtularak tüketiciye empoze edilmektedir.

Asansör ve yürüyen merdiven söktöründe enerji ve-rimliliği açısından zorlayıcı bir direktif bulunmamasına rağmen (Bunun nedeni asansörlerin harcamış oldukları enerji, toplam binanın harcadığı enerjinin sadece % 3 ile 10’u arasında ve konutlarda önemsenmeyecek dü-

62

zeydedir) sektörde, enerji kullanımını azaltacak yönde gelişmeler son 10 yıldan beri süregelmektedir. Bu alan-da en etkili gelişme, Alman Mühendisler Birliği (VDI), ta-rafından geliştirilen ve asansörleri kullanım ve stand-by enerji sarfiyatlarına göre sınıflandıran VDI 7407 uygu-lamasıdır. Bunu ISO 25745 standardı izlemiştir. Özel-likle VDI 4707, MDA imalatçıları tarafından geniş kabul görmüş ve MDA ların hidrolik asansörlere göre daha enerji-etkin bir çözüm olduğunu bu standard ile serti-fikalama çabası içine girilmiştir. VDI 4707, sadece ku-rulumu tamamlanmış asansörler için uygulanabilecegi halde, bir kurulum için alınan sertifika bütün bir ürüne mal edilerek VDI 4707 standardı bir pazarlama aracı olarak sektörde yerini almıştır.

Günümüzde asansörlerin enerji sarfiyatı denildiğinde, asansörlerin kullanım sırasında harcadıkları enerji anla-şılmaktadır. Gerçekte ise bir asansörün harcadığı ener-ji, kullanılan ortak ve tahrik sistemine bağlı elemanların harcadıkları enerjinin yanında, Şekil 5'de verilen mali-yetlerin enerji-eşdeğerleriyle çok daha yakından ilgilidir. Yani, kullanım ve stand-by enerji sarfiyatının yanında, bakım-onarım, kurulum, bina kullanım hacmi, geri-dö-nüşüm enerji-eşdeğerlerinin de göz önüne alınması gereklidir.

Düşülen en büyük yanılgı ise bu gibi standardlardan elde edilen enerji kullanım sınıfının asansörün ekolojik olup olmadığı noktasında kriter olarak kullanılmasıdır. Gerçekte ise bu sınıflama asansörün sadece operas-yonel ve stand-by enerji sarfiyatını belirler, asansörün enerji-etkin bir sistem olduğunu teyit etmez. Örnek olarak, asansörlerin yıllık bakım-onarım maliyetlerinin enerji eşdeğeri, kullanımdan doğan enerji sarfiyatının çok üstünde gerçekleşir.

Asansörlerin ekolojik olarak adlandırılabilmesi için uy-

gulanabilecek tek kriter Yaşam Döngü Analizidir, YDA -

de halinden geri-dönüşüm sürecine kadar karbon salınımını değerlendiren bir yöntemdir. Kullanım enerji sarfiyatı ise YDA için sadece küçük bir parametredir. Hidrolik asansör sektörünün bu yanıltıcı etkiden kur-tulabilmesi ve eşit şartlarda mücadele edebilmesi için YDA yardımıyla Eko-asansör konseptinin uygulamaya alınması noktasında gerekli çalışmaları yürütmesi ge-reklidir.

Asansör sektöründe en önemli unsur emniyettir. Emni-yetten kasıt, hem yolcu hemde servis elemanının em-niyetidir. Bunu güvenilirlik ve sonrasında diğer faktörler izler. Emniyetin üç bacağı vardır. Bunlar, operasyonel emniyet; ki bu kullanım sırasında asansörün kabin için-de bulunan kişilere sağladığı emniyettir, kurtarma em-niyeti; ki bu asansörün arızalanması halinde kurtarma operasyonunun ne kadar emniyetli yapıldığıyla ilgilidir ve son olarak servis elemanının emniyeti; ki servis sı-rasında insanların güvenli çalışma şartlarını içerir. Gü-venilirlik ise asansörün arıza vermeden uygun çalışma şartlarını sağladığı zaman dilimi olarak tariflenebilir.

Bugün MDA sistemlerinde, asansör makinasını kuyu içine yerleştirerek gerçekten bir gelişme yapılıp yapıl-madığının tartışması gerekmektedir. Çünkü asansör makinası kuyu içine yerleştirilerek emniyet şartları kö-tüleştirildiği yorumu bizzat onaylanmış kuruluşlar ve teknik elemanlar tarafından yaplmaktadır. Sistemi em-niyetli hale getirmek için yapılan standardizasyon çalış-maları ise direktifleri hazırlayan komisyonların öngörü-leriyle sınırlıdır. Bu konuda çok şey söylenmekte fakat çok azı duyulabilmektedir.

Özellikle deprem riski altında bulunan bölgelerde ha-

63 MART 2013

sarlanma riski 10 kat daha düşük olan hidrolik asan-sörlere öncelik verilmesi noktasında gerekli teknik bilginin kullanıcılarla paylaşılması önemlidir (4) (Şekil 6). Aksi durumda, kapsamı geliştirilen direktifler neti-cesinde depreme uygun olmayan asansörleri uygun hale getirilmek için yapılacak yatırım, asansör kurulum maliyetlerine yaklaşacaktır.

Hidrolik asansör imalatçıları sağladıkları yüksek emni-yet ve güvenilirlik koşullarını kullanıcıya iletmek aşama-sında yetersiz kalmakta ve bu avantajlarından gerektiği gibi faydalanamamaktadır.

Fukushima nükleer santralındeki sızıntı nükleer sant-ralların güvenilirliğinin tekrar sorgulanmasına neden ol-muştur. Japonya ve Almanya başta olmak üzere nük-leer santrallerin kapatılma kararları, yenilenebilir enerji kaynaklarını ve mevcut enerjinin daha etkin kullanılması sonuçlarını doğurmuştur. Bu noktada asansör sektö-ründe beklenen gelişmeleri şöyle sıralayabiliriz:

- Çevre ile ilgili direktifler asansör sanayiinde iş akışını etkileyecektir.

- İlgili yönetmelikler, direktifler ve standartlar asansör-leride kapsayacak şekilde genişletilecektir.

- Teknolojik gelişmeler daha nitelikli ve düşük maliyetli sürücüleri kullanıma sunacaktır.

- İnverter (sürücü) içeren tahrik ünitelerinin kullanımı yaygınlaşacaktır.

Bütün bu sonuçlar hidrolik asansör sektörünün kendini yenilemesi gerektiğini, enerjiyi daha etkin kullanan ‘yeni nesil güç üniteleri’ konusunda adımlar atması gerekti-ğini göstermektedir.

Dünyadaki toplam asansör sayısının yaklaşık 10 milyon

olduğu belirtilmektedir. Bu rakamdan hareketle, mev-

cut hidrolik asansör sayısının yaklaşık 4 milyon olduğu

söylenebilir. Bu asansörlerin yarıdan fazlasının önü-

müzdeki 10 yıl içinde (büyük bir kısmının tekrar hidro-

lik asansör olarak) modernize edileceğini düşünürsek,

finansal krizlerin sona ermesiyle birlikte yıllık 150,000

adet hidrolik asansör modernizasyonuyla karşı karşıya

olduğumuz anlaşılır.

Hidrolik asansörlerin pazarda etkinliklerini sürdürebil-

meleri, bu modernizasyonlarda kullanılabilecek sadece

enerji-etkin değil, aynı zamanda ekonomik-etkin tahrik

sistemlerini pazara sunma kabiliyetlerine bağlıdır. Bunu

yaparken en önemli kriter ise konvansyonel hidrolik

asansörlerin sahip oldukları avantajların korunmasıdır.

Asansör pazarında rekabetin tırmanmasıyla birlikte

hidrolik asansör üreticileri de tasarımlarında enerji ta-

sarrufunu öne çıkaran faktörlere öncelik vermeye baş-

lamışlardır. İnverter içeren enerji-etkin güç üniteleri (ki

bunlara yeni nesil güç üniteleri de denir) uzun zaman-

dan beri pazarda bulunmaktadır. Ancak, yeni nesil güç

ünitelerinin kullanımı henüz yeterli talebe ulaşamamış

durumdadır. Bunun nedeni, son teknoloji ürünü, ge-

lişmiş çözümlerin üzerine konsantre olunurken hidro-

lik asansörlerin tercih edilmesine neden olan avantajlı

özelliklerin birçok durumda göz ardı edilmiş olmasıdır.

Yani, hidrolik asansörün pratiklik, güvenilirlik, düşük

maliyet ve emniyet gibi vazgeçilmez bileşenleri bıra-

kılmış, yerine daha zahmetli, pratik olmayan ve pahalı

çözümler geliştirilmiştir.

Yeni nesil güç ünitelerinin ana hedeflerini doğru olarak

belirlemekte başarısız olunduğunda, çözümler ya çok

primitif ya da oldukça karmaşık ve pahalı olmaktadır.

Birçok durumda konvansiyonel güç ünitesine eklenen

standart bir inverter teknolojik gelişme olarak sunul-

muştur. Gerçekte, sisteme sadece bir inverter ek-

lenmesi mutlaka enerji tasarrufuna yol açmaz aksine

invertörün yaklaşık % 95’lik verimliliği düşünülmeden

yapılan bu uygulamalar sadece maliyetleri yükseltecek

ve elektrik faturasını şişirecektir.

Alternatif olarak sunulan daha karmaşık ve pahalı çö-

zümler ise invertörün yanı sıra basınç ve sıcaklık sen-

sörleri, debimetre, enkoder, elektronik kontrol kartı vb

gibi ek bileşenlere gerek duyarlar. Genellikle bu çözüm-

lerde invertör hem yukarı hem de aşağı yönde özel ola-

rak geliştirilmiş bir yazılımıyla beraber kullanılır. Bu tür

kompleks sistemler (ne kadar iyi sürüş kalitesi verirse

versinler ve yağ sıcaklığını ne kadar az değiştirirse de-

ğiştirsinler) genel olarak gerçek piyasa ihtiyacına cevap

veremezler. Gereksiz yere uzatılmış geri-ödeme zama-

nı (renovasyon süresinden daha uzun), uzman teknik

eleman bulmada yaşanan güçlükler ve artan servis ihti-

yacı çözümlenmesi gereken noktaların birkaçına örnek

olarak verilebilir.

Düşük stand-by enerji sarfıyatı: 8 ile 10 dakikayı aşan

beklemelerde (inverter ömründe azalma olmaksızın) in-

verterin kapatılmasına olanak sağlayacak, iyi tasarlan-

mış bir invertörün eko bir asansör kumandasıyla birlikte

kullanılmasıdır. Böylece stand-by enerji sarfiyati büyük

ölçüde azaltabilir.

Düşük maliyet: piyasa beklentilerini karşılamak için ma-

kul bir geri-ödeme süresi gereklidir.

Asgari sayıda arabirim ve komponent kullanımı: Basit-

lik, güvenilirlik, kolay bakım, ve düşük maliyeti sağla-

mak ve aynı zamanda yüksek nitelikli teknik elemana

olan ihtiyaç ortadan kaldırmak için gereklidir.

Yüksek uyumluluk: Renovasyon ihtiyaçlarına cevap ve-

64

rebilmek amacıyla tüm mevcut asansör kontrol ve güç

ünitelerine kolayca monte edilebilmelidir.

Özel yazılım: Kolay kullanım, yüksek emniyet, iyi sürüş

kalitesi, düşük enerji tüketimi sağlamak amacıyla özel

bir inverter yazılımına ihtiyaç vardır.

Yeni nesil bir valf elde edebilmek için invertör ile kont-

rol valfi birçok şekilde bir araya getirilebilir. Burada en

önemli soru, düşük maliyet ve basit çözümü iyi sürüş

kalitesiyle nasıl buluşturacağımızdır.

Bu özellikleri yapısında barındıran Şekil 7’de gösterilen

yeni nesil kontrol valfi EV4, Blain Hydraulics’in EV100

elektro-mekanik valfinin basitleştirilmiş bir sürümüdür

ve doğal olarak elektro-mekanik valflerin sahip oldu-

ğu avantajları sunmaktadır. Valf, yukarı yönde inverteri

kullanmakta ve aşağı yönde hareketi elektro-mekanik

olarak gerçekleştirmektedir. EV4’ün çevresel cihazlar

ile hiçbir bağlantısı bulunmaması ve yük kompenzas-

yonu için ekstra sensor barındırmaması sistemi basit-

leştiren başlıca öğelerdir. Yukarı yöndeki haraket inver-

ter tarafından kontrol edildiğinden, bu yöndeki ayarlar

ve solenoidler iptal edilmiş ve by-pass geçiş aşaması

kaldırılmıştır. Böylece valf ayarları ve sistemin kurulumu

basitleşmiştir. Başlangıç maliyeti düşürmek ve sistem

gereksinimleri daha da basitleştirmek için, açık-çevrim

kontrolü kullanılarak yağ içinde çalışan, pahalı bir enko-

dere olan ihtiyaç ortadan kaldırılmıştır. Yüksek kalitede

seyahat özellikleri sağlayan özel inverter yazılımı, yük

durumunu algılayarak gerekli hız kompenzasyonu sağ-

lamak amacıyla motor devrini ve gerektiğinde ivmelen-

me sürçlerini değiştirmektedir.

Sistem, maliyet-etkin olarak bilinmekte ve mevcut hid-

rolik sistemlere EV4 valfinin ve inverterin eklenmesiyle

kolay bir şekilde adapte edilebmektedir. İsteğe bağlı

olarak sunulan «enerji tasarrufu modu”, daha küçük

motorların kullanılmasına olanak sağlamakta ve enerji

tüketimini azaltmaktadır.

2020’li yıllarda güç ünitelerinde kullanılacak olan valf-

lerin talebindeki değişim Şekil 8’de verilmiştir. Gelecek

yıllarda, enerji ve maliyet-etkin yeni nesil valfler içeren

hidrolik asansörlerin halatlı MDA asansörlere alternatif

olarak sektörde önemli bir paya sahip olacağı beklen-

mektedir. Bu trendin oluşması için gerekli zaman ise

hidrolik asansör sektörünün arz edeceği yeni nesil

ürünlerin yukarıda belirtilen özellikleri ne oranda taşıya-

caklarıyle ilgilidir.

Yakın gekecekte direktif ve mevzuatta yapılacak de-

ğişiklerle asansörler de enerji-etkin ürün kapsamında

değerlendirilecektir. Yaşam-döngüsü değerlendirme-

sinin kısmi olarak veya bütününün asansörlerde enerji

verimliliğinin belirlenmesinde kullanılacağı yakın gele-

cekte beklenmektedir. Çoğu yeni nesil hidrolik güç üni-

tesi, yüksek stand-by enerji sarfiyatı, yüksek kurulum

maliyeti, pratik olmamaları ve kompleks kurulumları

nedenleriyle sadece yüksek kullanıma haiz asansörler

için uygundur. Mevcut inverter teknolojisini kullanarak,

basit, düşük maliyetli, sık bakım gerektirmeyen ve ku-

rulumu kolay çözümler pazarın gerçek

gereksinimini karşılayacağı gibi düşük

kullanıma haiz asansörlerde de kullanı-

labilir.

hod for Green Hydraulic Lifts by means of Inverters’, Elevcon

65 MART 2013

Sabancı Üniversitesi

Desird Ltd.

66

Günümüzde arsa değerlerinin yükselmesi so-

nucu binalar çok katlı olarak inşa edilmeye baş-

lanmıştır. Bina içine ve dışına taşınması gereken

insan, malzeme ve servisler (su, gaz gibi), bi-

nanın alt katlarından girerek aynı kesit alanınını

paylaşarak üst katlara taşınmalıdır. Kat sayısının

artmasıyla binanın hacmi ve taşınması gereken

miktarlar da artmakta ancak kesit alanı değiş-

mediğinden ulaşım zorlaşmaktadır. Yani dikey

taşımacılıkta da trafik sorunu ortaya çıkmıştır.

Günümüzde 1000 metreye varan yükseklikteki

inşaatlarda artık temel sorun mukavemet değil

lojistiktir denebilir. Lojistik, şehrin çeşitli yerlerinen

insan malzeme ve servisleri binanın dışına kadar

getirmek konusunda olduğu kadar bunları bina-

nın içinde yerlerine ulaştırmak konusunda da bü-

yük sorun oluşturmaktadır.

Yüksek binalardaki ulaşım sorunlarına uygulanan

çözüm, daha fazla asansör kullanmaktır. Ancak

eklenen her asansör için bina yüksekliğince açıl-

ması gereken asansör boşlukları başlıca iki so-

runa yol açar: Bina kat alanında oluşan kayıplar

ve bina yükseldikçe gereken daha cok asansör

boşluğu. Birinci sorun büyük bir maliyeti berabe-

rinde getirir; yüksek binanın başlıca yapılma ne-

deni arsanın pahalı olmasıdır. Böyle bir yerde kat

alanı kayıplarının kira gelirinden önemli zararlara

neden olacağı açıktır. Dünyanın büyük merkezle-

rindeki binalarda asansör boşluklarını azaltmanın

yıllık milyonlarca Dolar kira getirisi olduğu hesap-

lanmıştır. İkinci sorun daha da önemlidir: Yük-

seklik arttıkça daha fazla asansör ihtiyacı doğar.

Ancak bir noktadan sonra öyle bir duruma gelinir

ki alt katların neredeyse tamamı asansör gibi ser-

vislere feda edilmiş olur. Bu noktadan sonra ise

binayı yükseltmenin anlamı olmaz. Şekil 1’de gö-

rüldüğü gibi yüksek binaların alt katları tamamen

servis boşluklarına feda edilir. Bu sorunun kısmi

çözümü olarak asansör boşluklarının sadece belli

katlara ulaşması veya sadece belirli kat aralıkla-

rına hizmet eden ekspres asansör uygulamala-

67 MART 2013

rı vardır. Hepsinde hedef yolcuların bekleme süresini

kısaltmaktır. Asansörlerin yüksek hızlı yapılması da bir

çözüm olarak görülebilir. Ancak asansör ivmeleri yol-

cuların rahatı için küçük tutulmalıdır. Bu nedenle her

katta durabilen asansörler yüksek hıza ulaşamayacak-

ları için bu tek başına bir çözüm olamaz.

Günümüze sıradışı asansörlere yeni bir ihtiyaç daha or-

taya çıkmıştır. Yapı tekinklerindeki ilerlemeler sayesinde

alışılmış dik binalardan daha farklı şekilli binalara geçiş

olmuştur. Bunlar eliptik ve hatta daire şeklinde binalar-

dır. Şekil 3’te görülen tipteki binalarda alışılmış halatlı

asansörlerin kullanılması oldukça zordur ve mekanik

sorunlar çözümlerin pahalı olmasına yolaçabilir.

Yukarıda belirtilen sorunlara bir çözüm, aynı asan-

sör boşluğunda birden fazla asansör çalıştırılmasıdır

Bunlara çok kabinli asansör sistemleri de denir. Şimdiki

asansör sistemlerini yatay ulaşıma benzetirsek, örne-

ğin Istanbul Ankara güzergahında sadece bir otobü-

sün gidip gelmesine eşdeğer olduklarını söyleyebiliriz

Belirtilen yöntemle binada daha az asansör boşluğu

açarak daha çok asansör kabini çalıştırabiliriz.

Tek boşlukta birden fazla asansör çalıştırılmasına en

büyük engel, halatlı çekme sistemidir. Bu yöntemle

aynı boşlukta birbirinden bağımsız olarak iki asansör

çalıştırılan ticari sistemler mevcuttur, ancak daha fazla-

sı mekanik karmaşıklık nedeniyle kolayca başarılama-

maktadır. (Birbirinden bağımsız hareketten kastımız,

asansörlerin birbirini geçmeden aynı boşlukta ilerleme-

leridir.)

Çok kabinli asansör sistem-

lerinin tasarımındaki temel is-

tekler asansör kabinine her-

hangi bir mekanik bağlantı-

nın olmamasıdır. Çekme ha-

latı buna bariz bir örnek olsa

da bununla birlikte kabine

elektrik gücü sağlayan kab-

lolar, iletişim kabloları, aşırı

hız freni için halat bağlan-

tıları, pozisyon ölçümü gibi

bağlantılardır. Günümüzde

yaygın olarak kullanılan kabin

karşıt ağırlığı da kullanılamaz.

Bunların her birinin asansör

boşluğunun bir noktasından

asansör kabinine bağlanma-

sı gerektiğinden çok kabinli

sistemlerde asansör boşlu-

ğundaki yer kısıtı ve birbirine

dolaşma riski nedeniyle istenmemektedirler. Yaptığımız

calışmalarda yukarıdaki bağlantılara ihtiyaç duymayan

bir sistemi Japonya’daki büyük bir asansör üreticisi

için tam boyutlu prototip aşamasına kadar geliştirdik.

Yazının geri kalan kısmında geliştirdiğimiz sistemden

bahsedeceğiz.

Çok kabinli asansör sistemleri için asansör kavramının

yeniden düşünülmesi gereklidir. Hedef, asansör kabini-

nin elektrik gücü kullanılarak yukarı kaldırılması olduğu-

na göre, birkaç çözüm ortaya atılabilir. Örneğin alışılmış

teknolojileri kullanan bir çözüm, asansör kabinine bir

motor yerleştirerek Kremayer dişlisi ile tahrik olabilir. Bu

çözümün uygulanmasındaki problem sürüş esnasında

ortaya çıkan ses ve diğer titreşimlerdir. Bunlar insan ta-

şımak için kullanılan asansör kabininde kabul edilemez.

Yaptığımız çalışmada asansörü lineer motorla doğ-

rudan sürme (direct drive) çözümünü tercih ettik. Bu

yöntemde asansör boşluğuna boydan boya bir lineer

motorun statoru döşenmekte, motorun itici diye ad-

landırılan, hareket eden kısmı ise asansör kabinine

bağlanmaktadır. Yani asansör boşluğunun tamamı bir

lineer motora dönüşmektedir. Aynı lineer motor üzerin-

de birden fazla itici kullanılması endüstride yaygın bir

kavram olduğundan aynı mantıkla asansör boşluğun-

da da birden fazla kabinin yukarıda anlatılan şekliyle

birbirinden bağımsız olarak sürülmesi de mümkün hale

gelmektedir. Kavram olarak basit olsa da uygulamada

bir çok zorlukların üstesinden gelinmesi gereklidir. Bir

sonraki bölümde bu zorluklardan ve gerçek boyutlu

prototip aşamasına kadar deneysel olarak uyguladığı-

mız çözümlerden bahsedilecektir.

68

Lineer motorlu çok kabinli asansör sistemlerini asansör

boşluğunun tamamını bir lineer motora dönüştürerek

uygulama yöntemi kavram olarak basit bir çözüm olsa

da uygulamada böyle bir sistemi tasarlamak oldukça

zordur. Tasarım lineer motorun kendisi, sürüş sistem-

leri, arıza durumu için koruma ve grup kontrol yöntemi

gibi çeşitli konularda yapılmalıdır.

Asansör çağrı düğmesine bastıktan sonra geçen

bekleme süresi asansörün başlıca performans ölçüt-

lerindendir. Günümüzde yüksek binalarda çok sayıda

asansör genellikle bir asansör holünün çevresine sıra-

lanır ve herhangi birinin çağrı düğmesine basıldığında

en uygun asansör kabini kata yönlendirilir. Genel kanı

“en uygun” asansörün o anda kata en yakındaki asan-

sör olduğu şeklindedir. Ancak bu seçim asansör ka-

binlerinin birbirine yaklaşarak hareket etmesine neden

olur ve böylece bütün asansörler tek, büyük bir asan-

sör gibi davranmaya başlar. Oysa asansörleri yönlen-

dirirken amaç aşağı ve yukarı gitmekte olan asansör

kabinlerini binaya olabildiğince dağıtarak herhangi bir

kata yaklaşmakta olan bir kabin bulunması olasılığını

artırmak suretiyle bekleme süresini azaltmaktır. Bu,

açık çözümü olmayan bir optimizasyon problemidir ve

günümüzde büyük asansör şirketleri çözüm için üni-

versitelerle iş birliği yapmaktadırlar.

Aynı problemi çok kabinli asansör sistemlerine taşı-

dığımızda çözüm bulmak daha da zorlaşır çünkü bu

sefer asansör boşluğu sayısı daha azdır ve asansörle-

rin birbirini geçmesi de mümkün değildir. Yani optimi-

zasyon problemi daha karmaşıklaşmıştır. Bu problemin

çözümü asansör firmalarının önemli ticari sırlarından

biridir[1].

Alışılmış halatlı asansörlerde binanın bir noktasındaki

asansör motoru asansör kabinini çeker. Motorun yü-

künü azaltmak için halatın diğer ucunda asansörün

ortalama brüt ağırlığını karşılayacak bir denge ağırlığı

bulunur. Toplam momentum artsa da ivmeler düşük ol-

duğundan bu sistemle motor fazla büyümeden yüksek

hızlara ulaşılabilir.

Lineer motorlu asansörlerde karşıt ağırlık bulunama-

dığından asansör kabini, yolcular ve motorun iticisinin

toplam ağırlığı motor tarafından karşılanmakta ve ivme-

lenmesi gerekmektedir. Bu önemli ister, lineer motorlu

asansörlerde, en azından günümüzde, tasarıma deği-

şik açıdan yaklaşılmasını zorunlu kılar. Lineer motorlu

asansörlerde ölü ağırlığın azaltılması amacıyla kabinle-

rin 2–3 yolcu kapasiteli ve hafif yapılması gereklidir. Ay-

rıca motorun iticisinin de normal tasarım yöntemlerin-

den ayrılarak manyetik doyum bölgesinde çalıştırılması

gerekebilir (Bkz. bölüm 4.2). Bu önlemlerle kaldırılacak

yük azaltılır. İkinci adım ise aşağı inen asansör kabinle-

rinin enerjisinin geri kazanımıdır. Bu günümüzde elekt-

rikli arabalarda da kullanılan rejeneratif frenleme yönte-

mi olup kayıp enerjiyi azaltır. Grup kontrol yönteminin

her yukarı çıkan asansör kabini için birinin aşağıya git-

mesini sağlaması gerekir ki, bu tasarımda gözetilmesi

zorunlu olan ilişkiler yumağının bir örneğidir.

Yüksekliği 1000m olan binalarda lineer motorlu asan-

sörlerin de bu uzunlukta olması gerekir. Bin metrelik

bir motorun tek bir motor sürücüden kontrol edilmesi

doğru olmaz. Bu nedenle lineer motorlu asansörlerin

dağıtık sürüş yöntemleriyle sürülmesi uygundur. Line-

er motorun örneğin her 25cm uzunlğu için bir motor

sürücüsü yerleştirilirse, istenilen itki kuvveti ve hız elde

edilebilir. Bu yöntemde gereken çok sayıda motor sü-

rücüsünün maliyeti binanın yıllık kira gelirindeki artışın

çok altında kalmaktadır.

Dağıtık sürüş motorun kaldırma kuvveti ve hızını sağ-

lamayı olanaklı kılsa da bu kez 1000m için gerekecek

örneğin 4000 adet motor sürücüsünün senkron fazda

çalışması için gerekli gerçek zamanlı haberleşme ağı-

nın tasarlanması gereklidir.

Halatlı asansörlerde asansörün aşırı hız yapmasını me-

kanik olarak algılayarak devreye giren ve makina daire-

sindeki sürüş motorunu frenleyen sistemler mevcuttur.

Ancak çok kabinli asansör sistemlerinde kabine me-

kanik bağlantı olmadığından bu merkezden frenleme

mümkün değildir. Bunun yanı sıra çarpışmaların en-

gellenmesi için kabinler arasında minimum mesafenin

korunması gereklidir. Kabinlerden birinin arızalanarak

aşağı kayması da diğerlerine çarpmasına neden olaca-

ğından, engellenmelidir.

O halde çok kabinli asansör sistemlerinde eskisinden

farklı güvenlik sistemleri gereklidir. Elektronik sürücüle-

rin veya statorun arızalanması, elektrik kesilmesi, aşırı

hızlanma ve başka kabinin yakınına girme gibi durum-

larda asansörün güvenle durdurulması gerekmektedir.

Ancak bu olayların algılanması ve acil durdurma işlemi

halatlı asansörlerde olduğu gibi merkezi yapılamaz; her

kabinde ayrı ayrı ve dağıtık olmalıdır.

Yukarıdaki özetten de anlaşılacağı gibi yeni nesil asan-

sörlerde motor tasarımından enerji kullanımına kadar

hemen her nokta yeni yaklaşımlarla ele alınmalı ve farklı

kriterlere göre değerlendirilmelidir.

Önemli diğer bir konu ise halatlı asansörlerde birbirin-

69 MART 2013

den bağımsız düşünülebilen çoğu tasarım adımlarının,

lineer motorlu asansör tasarımında birlikte çözümlen-

mesi ihtiyacıdır.

Sabancı Üniversitesi’nde 2007 yılında Japonya’daki fir-

ma ile yaptığımız ticari Ar-Ge proje anlaşması sonucun-

da lineer motor konusundaki çalışmalarımıza başladık.

Halihazırda grup kontrol algoritmaları dışında motorun

manyetik tasarımı, mekanik, güvenli sürüş yöntemleri,

sürüş algoritması, dağıtık pozisyon ölçüm yöntemleri

gibi konularda bilimsel asaştırmalar, tasarım ve prototip

üretimi yaptık. Bu konularda bilimsel ve popüler ma-

kaleler yazdık ve patent başvurularımız oldu. Yapılan

çalışmaların kısa özeti aşağıda yeralmaktadır.

Proje Japonya’daki firmaya Ar–Ge projesi olarak yapıl-

maktadır. Bu projenin çıktıları firma tarafından yeni ne-

sil asansör sistemlerinin tasarımında temel alınacaktır.

Proje kapsamında özellikle istenen kuvveti üretirken

istenen hıza çıkabilecek lineer motorun tasarımı he-

deflenirken, diğer yandan da yukarıda belirtilen arıza-

larda güvenliğin sağlanması, dağıtık sürüş ve pozisyon

algılama yöntemleri, uygun motor sürücülerinin tasar-

lanması ve birbiriyle yük paylaşımı yapabilecek şekil-

de paralel bağlanabilecek lineer motorlar konusunda

çalışmalar yapılmaktadır. Projenin bütün kısımlarındaki

anahtar kavramlar proje grubumuz tarafından tasarlan-

mıştır ve fikirleri desteklemek amacıyla gerçek boyutta

prototipler üretilmiştir. Aşağıda, yapılan çalışmalardan

öne çıkanlar özetlenmiştir.

Lineer motorun tasarımı projenin belkemiğini oluştur-

maktadır. Besleme gerilimi, itici ağırlığı, manyetik alan

şiddeti, güvenilirlik isterleri, imal edilebilirlik, sürücülerin

ekonomik fizibilitesi gibi kısıtlamalar dahilinde kalarak

istenen yükü istenilen hıza çıkarabilecek motorun ta-

sarlanması gerekmektedir. İsterlere en uygun motor tipi

olarak sabit mıknatıslı senkron lineer motor seçilmiştir.

Bu seçimin ardından motorun temel şekli, hava aralığı

manyetik alan şiddeti ve alan dağılım profili, sargılar ve

nüvenin şekli ve boyutları, sarım sayısı gibi birbirini et-

kileyen 50’ye yakın değişken; sürüş akımı, hız, kuvvet

dalgalanması, toplam güç ihtiyacı, toplam itici ağırlığı

gibi kriterlerin optimize edilmesi için çeşitli aralıklarda

analitik olarak ve sonlu elemanlar analizi (FEA) birlikte

kullanılarak incelenmiştir. Bu optimizasyon sırasında iti-

cinin hafif olması için motorun nüvesinin manyetik doy-

maya ulaşarak nonlineer bölgeye girmesi gerekmiş ve

bu da optimizasyonu karmaşıklaştırmıştır.

Motorun nonlineer çalışma bölgesinde tasarlanabilme-

si için yeni bir yöntem önerilmiş ve yayınlanmıştır[2]. Bu

yöntem sayesinde normalde yapılamayacak kadar ge-

niş aralıktaki değişkenlerin motor performansına etkileri

incelenmiş ve isterlere uygun bir motor tasarlanmıştır.

Çok kabinli asansör sistemlerinde kabinlerin birbirine

belirli bir mesafeden fazla yaklaşmaması geliştirilmiş

ve deneysel olarak test edilmiştir. Birinci fren mekaniz-

ması motorun normalde kullanılandan farklı bir sargı

tekniği kullanılarak sarılmasını ve motor sürücüsünün

de elektronik olarak normalden farklı tasarlanmasını

gerektirir. Bu yöntemle motor üzerinde sanal elektrik

akımları yaratılarak motor statorunun elektromanyetik

bir fren olarak kullanılabilmesine olanak verir[3]. İkin-

ci fren mekanizmasında ise normal sarım yöntemleri

kullanılabilir ve itki gücünün kaybedilmesi durumunda

fren devreye girer. Ayrıca kabinin üzerine takılabilen

manyetik bir aşırı hız emniyet freni de tasarlanmıştır. Bu

yöntemlerde kullanılan tüm anahtar tasarımlar ve bilgi

birikimi grubumuza aittir.

70

Halatlı asansör sistemlerinde motor sürüşü için ge-

reken pozisyon bilgisi motorun üzerine yerleştirilen

bir kodlaycıyla kolayca elde edilebilir. Lineer motorlu

asansörlerde ise kabinin pozisyonu yerinde ölçülmek

zorundadır. Bunun için çok uzun lineer kodlayıcılar

kullanmak uygun değildir çünkü hem kırılgandırlar

hem de uzun vadede binanın ve motorun genleşme-

si nedeniyle sağlıklı çalışmaları garanti edilemez. Bu

proje kapsamında lineer değişken diferansiyel trans-

formatör (linear variable differential transformer; LVDT)

kavramı kullanılarak uzun armatürlü lineer motorlar

için bir sürüş amaçlı pozisyon ölçüm yöntemi geliş-

tirilmiştir[4]. Bu yöntemde motorun sürüş amacıyla

kullanılmasına ihtiyaç olmayan kısımlarının pozisyon

ölçümü için kullanılması mümkün olmuştur. Bu yön-

temle 126mm faz uzunluğundaki motor için en kötü

pozisyon hatası deneysel olarak 0.1mm ölçülmüştür.

Projenin sonuna yaklaşılmaktadır. Son olarak büyük

ölçekli ve yüksek hızlı bir lineer motorlu asansörün de-

neysel olarak sınanması için çalışmalar yapılmaktadır.

2013’ün ilk yarısında 12m yükseklikteki bir asansör

kulesi inşa edilerek yukarıda anlatılan ve kendi başına

sınanmış olan yöntemler ve kavramlar bir arada de-

neysel olarak da sınanacaktır. Bu büyük ölçekli test

sisteminin projelendilmesi ve devreye alınması Desird

Tasarım Ltd. Şti. tarafından yapılmaktadır. Bu çalış-

maların başarıya ulaşması sonucunda projenin teslimi

yapılacaktır.

Systems in Buildings: Applications of Modern

-

Secaucus, NJ, USA, 2006.

-

manent-Magnet Linear Motors with a Simplified

Nonlinear Magnetic Analysis”, IEEE Transacti-

ons on Magnetics, Vol.47, No.6, s. 1753–1762,

2011.

3. A. Onat, E. Kazan, N. Takahashi, D. Miyagi, Y.

Komatsu, S. Markon, “Design and implementati-

on of a linear motor for multicar elevators”, IEEE/

ASME Transactions on Mechatronics, Vol.15,

No.5, s. 685–693, 2010.

Position Sensing Method for Ropeless Elevator”,

Elsevier Mechatronics. DOI: 10.1016/j.mechatro-

nics.2013.01.001

71 MART 2013

Asansörler; çok farklı alanlarda taşıma amaçlı olarak

kullanılan, mekanik ve elektrik aksamlarının birlikte bu-

lunduğu Elektrikli ve Hidrolik olarak çalışan elektrome-

kanik sistemlerdir.

Yaşantımızın doğal bir parçası olan ve hayatımızı ko-

laylaştıran asansörlerin kullanıldığı yapıya bağlı olarak

çalışma yükseklikleri ve taşıma kapasiteleri dikkate

alındığında risk faktörlerinin artması ile gerekli bakım ve

onarımlarının yetkisiz ve ehil olmayan kişi ve kuruluşlar

tarafından yapılması sonucu asansör kazalarında can

ve mal kayıplarının yaşandığı aşikârdır.

Asansörler yasal mevzuata uyulması ve şartların yerine

getirilmesi koşuluyla güvenli sistemlerdir. Yasal mevzu-

atlar ve standartlar asansördeki gelişmelere bağlı ola-

rak yenilenmektedir. Hazırlanan standartların ve yönet-

meliklerin temel amacı olması muhtemel çeşitli kaza-

larla ilgili olası riskleri önceden önlemektir. Bu nedenle

yayımlanan yönetmeliklerden biri de Asansör Bakım ve

İşletme Yönetmeliği’dir.

; insanların ve/veya yüklerin taşınmasında kul-

lanılan asansörlerin hizmete alındıktan sonra çevrenin,

insanların ve canlıların sağlık ve güvenliğini tehdit etme-

yecek şekilde kullanımlarını sağlamak üzere; işletilmesi,

bakımı ve yıllık kontrolleri için uyulması gereken kuralları

belirlemektir.

Bu amaçla, aşağıda belirtilen Yönetmeliğin Üçüncü

Bölümünde Asansörlerin Bakımı, Bakımın Kapsamı ve

Bakımla İlgili Diğer Hususlar belirlenmiştir.

(1) Bu Yönetmelik kapsamındaki asansör-

lerin kullanılması esnasında, can ve mal güvenliğini te-

minen sürekli kontrol altında tutulabilmesi için;

a) Asansörü monte eden veya onun yetkili servisi,

monte edilen asansör için garanti süresi boyunca aylık

bakım ve servis hizmetlerini vermek zorundadır. Ga-

ranti süresi içinde bina sorumlusu ile asansörü monte

eden veya onun yetkili servisi arasında aylık bakım ve

servis hizmetleri sözleşmesi yapılması zorunludur.

b) Bina sorumlusu garanti süresinin bitiminden sonra

asansörü monte eden veya onun yetkili servisiyle veya

bir başka asansör monte eden veya onun yetkili ser-

visiyle aylık bakım ve servis hizmetleri sözleşmesi yap-

mak zorundadır.

c) Asansör monte edenle yetkili servisi arasında yapıla-

cak olan yetkili servis sözleşmesi, montaj ve revizyon

konuları hariç, sadece bakım ve servis konularını içerir.

Asansörlere Bakım Onarım

Hizmeti Veren Kuruluşların

Belgelendirilmesinin Önemi

TSE Hizmet Belgelendirme Müdürlüğü

72

d) Asansör monte eden, yaptığı her tip ve özellikteki

asansörün yedek parçalarını 10 (on) yıl süreyle temin

etmek ve kendisince monte edilen asansöre aylık ba-

kım ve servis hizmeti veren bir başka asansör monte

edenin veya onun yetkili servisinin veya bina sorum-

lusunun bu konudaki talebini acilen ve normal piyasa

koşullarında karşılamak zorundadır. Bununla birlikte

asansör monte eden, kendi bilgi ve becerisini içeren

ticari sırları saklı kalmak kaydıyla, yedek parçaların

yanı sıra bakım hizmeti verilebilmesini temin eden di-

ğer araç ve bilgileri de ilgililere sağlar. Asansörü monte

eden, asansöre müdahale edilmesine engel olunması

amacıyla çeşitli cihaz ve şifreleme yöntemlerini kullan-

mış ise, ilgilinin asansöre müdahale edebilmesi için ge-

rekli tüm bilgi ve imkânı sağlamak zorundadır.

Aynı yönetmeliğin Tanımlar Kısmında da Yetkili Servis

aşağıdaki gibi açıklanmıştır.

: Asansör monte edenin, asansörlerin

bakım hizmetlerini yürütmek için; sorumluluğu kendin-

de olmak üzere noter huzurunda yapılan sözleşme ile

yetki verdiği TSE Hizmet Yeterlilik Belgesine sahip ger-

çek veya tüzel kişi.

Bu çalışmalar çerçevesinde verilen bakım onarım hiz-

metlerinin tescillenmesi adına, Türk Standardları Ens-

titüsü Hizmet Belgelendirme Müdürlükleri tarafından

TS 12255 “Yetkili Servisler - Asansörler, Yürüyen Mer-

divenler ve Yürüyen Yolcu Bantları İçin – Kurallar” Stan-

dardına göre Asansör Bakım Onarım Hizmeti veren

kuruluşlarda inceleme yapılarak yeterliliği onaylanan

kuruluşların belgelendirilmesi yapılmaktadır.

- Kuruluşun Bakım Onarım Kabiliyetinin Tescillenmesi

Adına, Personel Yetkinliği ve Yeterliliğinin Kontrolü,

- Bakım Onarım Faaliyetinde Kullanılacak Ölçü Aletleri

ile Teçhizatın Mevcut ve Uygun Olup Olmadığının Kont-

rolü,

- Kuruluşta Bulunması Zorunlu Olan Ölçü Aletlerinin

Kalibrasyonlarının Geçerliliğinin Kontrolü,

- Bakım Onarım Yapan Personelin Mesleki Eğitimleri-

nin Yeterli Olup Olmadığının Kontrolü,

- Kuruluşun Servis ve İdari Alanların Kontrolü,

- İş ve Çevre Sağlığı İle İlgili Kuruluşta Gerekli Tedbirle-

rin Alınıp Alınmadığının Kontrolü,

- Kuruluş, Hizmet Verdiği Alanda Yangına Karşı Ge-

rekli Tedbirleri Aldığının Kontrolü

- Verilen Hizmetin Tüketici Mevzuatına Uygun Şekilde

Verildiğinin Kontrolü,

- Kuruluşta Yedek Parça Stok Kontrolü Yapılıp Yapıl-

madığının Kontrolü,

- Kuruluş Verdiği Hizmet Alanında Elektrik ve Mekanik

Tesisatın Korunması Adına Gerekli Tedbirleri Alıp Alma-

dığının Kontrolü,

- Kuruluş Servis Hizmetinin İzlendiği Bir Kalite Sistemi-

nin İşletildiğinin Kontrolü,

- Müşteri Şikâyetlerinin Değerlendirildiği ve Müşteri

Memnuniyetinin Ölçüldüğünün Kontrolü

gibi standardın ilgili başlıkları ile konusunda uzman per-

sonel/ler ile kuruluşlar incelenir.

Kuruluşların Yeterlilik Belgelendirmesinde TS 12255

Standardı ile beraber TS EN 13015+A1 “Asansör ve

Yürüyen Merdivenlerin Bakımı – Bakım Talimatları İçin

Kurallar” Standardı da birlikte kullanılır. Bu standart tek

başına belgelendirme de kullanılan bir standart olma-

yıp; Asansörlerde Bakım Onarım Hizmeti verirken kul-

lanılacak Bakım Talimatları, Bakım ve Kullanım Kılavuz-

ları, Bakım Formları ve Risk Değerlendirmesi konuların-

da hazırlanmış bir kılavuz standarttır.

İncelemeler esnasında Uzman personel, kuruluşların

dokümantasyon yapısını incelerken dokümanların ye-

terliliğini bu standarda göre inceler. Türkiye çapında

belgelendirilmesi yapılmış yaklaşık 1200’e yakın Kuru-

luş bulunmakta olup, bu kuruluşlar belirlenen periyot-

larda yeterliliklerinin devam edip etmedikleri konusun-

da yeniden incelemelere tabi tutulmaktadırlar. İstenilen

şartların devamlılığını sağlayamayan kuruluşların bel-

geleri öncelikle askıya alınmakta daha sonrasında da

belgeleri iptal edilmektedir.

Asansörlerde yetkisiz kuruluşlar tarafından yapılacak

bakım, onarım ve kontroller kullanıcı kazalarına neden

olabileceği gibi, kontrol ve bakım işlemlerine gereken

özen ve önemin gösterilmemesi de bakım, onarım ve

kontroller sırasında iş kazalarına da sebep olduğu yıllık

iş kazaları kayıtlarında açıkça görülmektedir.

Bu nedenledir ki; Asansör tesislerinin, can ve mal gü-

venliği açısından diğer makina sistemlerinden daha

yüksek emniyet ve güvenilirliğe sahip olması gerektiği,

bakım, onarım ve kontrollerinin ehil ve yetkili kuruluşlar

tarafından yapılmasının önemi açıkça kendini göster-

mektedir. Uygulanacak planlı ve sistematik bir bakım

ve onarımın asansörden beklenen can ve mal güvenli-

ğinin sağlanması ve ayrıca kesintisiz bir çalışma süre-

sini sunması adına;

73 MART 2013

Büyük şehirlerde sayıları giderek artan yüksek binalarda kullanılmakta olan çok

sayıdaki asansörleri kapsayan bina içi taşımacılık prosesinde grup kontrollü

önemli bir gereksinim haline gelmiştir. Düşey iletim sistemlerinde optimal iletimin

zamanda yanıtlaması ve en uygun kabini çağrıya yönlendirmesi gerekir. Bu karmaşık

işlemlerin yüksek hızlarda geçekleştirilebilmesi için genetik algoritma, tabu algoritması

gibi birçok yeni algoritmaların kullanıldığı bilgisayar destekli asansör grup kontrol

sistemelerine gereksinim duyulmaktadır. Bu kontrol sistemlerinin, klasik yöntemlere

göre daha yüksek performans sergilediği yapılan çalışmalarda ortaya konulmuştur.

Yıldız Teknik Üniversitesi, Makina Fakültesi

Konstrüksiyon Ana Bilim Dalı

Yıldız Teknik Üniversitesi, Makina Fakültesi

Konstrüksiyon Ana Bilim Dalı

74

Yoğun trafiğin bulunduğu yüksek katlı binalarda asan-

sör sistemlerinden faydalanmak bir zorunluluk haline

gelmiştir. Günümüzde asansörlerden beklenen talep-

lerin artmasından dolayı, asansör sanayisi de hızlı bir

büyüme içerisindedir. Binada bulunan asansörlerin ni-

teliksel olarak yeterli olmasının yanında, hızlı, verimli ve

yolculardan gelen çağrıların en kısa sürede başka bir

deyişle minimum bekleme süresini sağlayacak şekilde

çalışması beklenmektedir. Buda ancak asansör grup

kontrol sistemlerinin ( levator Group ont-

rol

performansı binada kullanılan trafik modeline bağlı-

dır. Binaların gerçek trafik modeli, binaların kendine

ait özelliklerine bağlıdır. Bunlardan başlıcaları binanın

tipi ve kullanım amacıdır. Özellikle ofislerin çoğunluk-

ta olduğu binalarda en sık görülen trafik modeli sabah

saatlerinde yukarı doğru kat çağrılarıdır. Çünkü binada

çalışanların işe başlama saatine bağlı olarak sabah sa-

atlerinde bir yoğunluk yaşanacaktır. Bu trafik modeline

yukarı pik trafik modeli denmektedir. Bunun tam ter-

side, akşam iş çıkışlarında görülür. Bu trafik modelide

aşağı-pik trafik modelidir. Burada da yolcuların büyük

çoğunluğunun ana girişten asansörü terk ettiği trafik

modelidir. Gün ortasında yani öğle tatili arasında da

her iki yönlü yukarı ve aşağı pik trafik modelini binada

görmek mümkündür. Bu trafik modeline de öğle ara-

sı trafik modeli diyebiliriz. Günün geri kalan kısmında

ise bir kattan başka bir kata trafik akışının olduğu, çok

yoğun bir trafik olmayan katlararsı trafik modeli binada

görülebilinir. Genel olarak yukarı pik trafik durumu diğer

trafik durumlarına göre çözülmesi en zor trafik duru-

mudur. Yapılan çalışmalar genellikle bu trafik modeline

göre yapılmaktadır.

-

daki asansör sistemini konvensiyonel ve genetik algo-

ritmaya göre incelemişlerdir. Ele aldıkları örnek binada

genetik algoritmanın daha iyi sonuç verdiğini çalışma-

larında sunmuşlardır. Tyni ve Ylinen [2] de yaptıkları ça-

lışmada genetik algoritmayı kullanarak ortalama bekle-

me zamanını azaltmışlardır. Asansörler daha kısa süre

de çalıştıklarından dolayı sistemde harcanan enerjinin

azaldığını yaptıkları çalışmada vermişlerdir. Hirasawa

ve arkadaşları [3] çift katlı kabinli sistemin kullanıldığı

asansör sistemleri için genetik algoritmayı uygulamış-

lardır. İmrak [4] yaptığı çalışmada yapay sinir ağlarını iki-

li/üçlü kontrol sistemlerine uygulamıştır. Echavarria and

Frenz [5] geri beslemeli yapay sinir ağlarını dayanan

kontrol algoritması geliştirerek asansör sistemelire uy-

gulamıştır. Dursun [6] asansör sistemlerini zonlara ayı-

rarak yapay sinir ağlarını kullanmıştır. Bu yaklaşımının

da statik zonlamaya göre daha iyi bir sonuç verdiğini

yaptığı çalışmada göstermiştir.

Asansör sistemleri her zaman mümkün olan trafik hal-

lerini karşılamak için tasarlanır ve bina talepleri için bel-

li bir esnekliğe sahip kontrol algoritması dizayn edilir

[7]. Kontrol algoritmasından beklenen gelen çağrıya

en uygun kabini seçip gönderimesidir. Yolcu binada

bir kattan diğer bir kata seyahat etmek istediğinde kat

çağrı butonuna bastığında, en yakın kabinin gönderil-

-

çip, yolcudan gelen çağrıyı en kısa zamanda yanıtlmayı

sağlamalıdır. Böylece problemin çözümü için uygun

bir kabin görevlendirilmiş olur. Bu problemler asansör

sistemlerinde karşılaşılan ve çözülmesi zor olan prob-

lemlerden biridir.

Genellikle yüksek katlı binalarda bir den fazla çalışan

grup kontrollü asansör sistemleri kullanılmaktadır. Bu

yüzden asansör grup kontrol sisteminin hızlı ve düz-

gün çalışması, binanın trafik performansı açısından

çok önemlidir. Eğer asansörler verimsiz çalışırlarsa,

bina performansı bundan negatif olarak etkilenecektir.

Asansör sisteminden beklenen yolcuları en kısa sürede

istedikleri katlara ulaştırılmasıdır.

Asansör kontrol sistemlerinin optimizasyonu da ge-

nellikle yolcuların ortalama seyahat zamanını minimize

(AJT) edecek şekilde yapılmaktadır. Yolcuların seyahat

zamanını iki kısma ayırabiliriz.

AJT=ATT+AWT (1)

Ortalama seyir zamanı (ATT) yolcunun kabine bindiği

ve talep ettiği kata gitme süresidir, ortalama bekleme

zamanı (AWT) yolcunun kat çağrı butonuna basması

ve kabine binmesi arasındaki süredir. Yolcular asasör

sistemlerinden iyi bir servis beklemektedirler. Bu da

ancak bu süreler azaldığında sağlanmış olacaktır. ATT

hesaplama oldukça kolaydır, ancak AWT asansör sis-

teminin gelen çağrıya en kısa zamanda yanıt verme-

siyle hesaplanabilmektedir. Burada da en önemli kriter

sistemin en uygun kabini seçmesi ve göndermesi ile

sağlanabilmektedir. Bunun yanısıra ortalama bekleme

zamanı servis kalitesinin en önemli göstergesidir. Genel

olarak bu zamanlamayı aşağıdaki gibi düşünebiliriz.

20 s veya daha az bekleme süresi mükemmel bir sistem,

25 s iyi bir sistem,

30 s tatmin edici bir sistem,

40 s zayıf bir sistem,

50 s çok kötü bir sistem.

Bu zamanları asansör sistemlerinde ulaşabilmek için

asansör kontrol sistemlerinde bilgisayar kontrollü algo-

ritmaların kullanılması ile ancak mümkündür. Kullanılan

75 MART 2013

bu algoritmalar ile kısa bir sürede yolcudan gelen çağ-

rıya en uygun kabinin seçilmesi ve gönderilmesi sağ-

lanacaktır.

Günümüzde birçok araştırmacı ve bu alanda hizmet

veren asansör firmaları kontrol sistemlerini geliştirebil-

mek için yeni algoritmalar kullanmaktadırlar. Genellikle

evrimsel algoritmalar adı altında literürde gördüğümüz

bu algoritmalar asansör sistemleri içinde iyi sonuçlar

vermiştir.

Genetik algoritmalar mühendislik problemlerinde

yaygın olarak kullanılan ve genellikle sonuca en kısa

zamanda ulaştıran algoritmalardan biridir. Genel ola-

rak doğal seçim ve genetik mekanizmasına dayanan

araştırma algoritmasıdır. Genetik algoritmanın başlıca

prensibi 1975 yılında Holland tarafından ortaya konul-

muştur [8].

Genetik algoritmalar, bir çözüm dizilerinden oluşan bir

başlangıç çözümü ile başlayıp, seçim, çaprazlama ve

mutasyon operatörlerinin kullanılmasıyla en iyi sonuca

ulaşmaya çalışır. Burada iyi bir seçimin yapılması için

uygunluk değeri fonksiyonunun tespiti çok önemlidir.

Her problemin yapısına uygun olarak hazırlanmalıdır.

Bizde yaptığımız çalışmada asansör sistemindeki ka-

binlerin yolunu en kısa şekilde verecek uygunkluk de-

ğeri tasarladık.

Asansör sistemlerine uygulanan bir diğer algoritmada

Tabu araştırma algoritmasıdır. Bu algoritmanında te-

melleri Glover [9,10] tarafından kombinatoryal prob-

lemlerin çözümü için önerilmiş yüksek seviyeli bir sez-

gisel programlama tekniğidir. Burada diğer algoritma-

larda olduğu gibi başlangıç çözümünün oluşturulması

gereklidir. Çözüm uzayı oluşturulduktan sonra komşu

arama mekanizması, tabu listeleri, kısa ve uzun dönem

hafıza listeleri ve durdurma kriteri kullanılarak en iyi çö-

züme ulaşılmaya çalışılınır. Burada da uygunluk değeri

fonksiyonu yine probleme göre tanımlanır.

Bu çalışmada her iki algoritma için aşağıdaki uygunluk

değeri kullanılmıştır [11].

group = ∑ni =1

fi /n (2)

1 2groupf k · f k · Hct Lct (3)

Burada denklem (2) sistemin ortalama uygunluk de-

ğerini, denklem (3) de kabinlerin yolunu da göz önüne

alan toplam uygunluk değeridir. Bu uygunluk değeri

kullanılarak, gelen çağrıları en kısa zamanda yanıtla-

yacak çözüm kümesi oluşturulur. Bu çözümler her al-

goritmanın özelliklerine göre daha iyi hale getirilmeye

çalışılmaktadır. Yapılan iterasyonlarla en iyi sonuca ula-

şıldığında program sona ermektedir.

Verilmekte olan algoritmalar Matlab® programında ha-

zırlanmıştır. 24 katlı bir bina için öğle zamanı yukarı pik

trafik durumuna göre simülasyon yapılmış olup, bina-

nın özellikleri Tablo 2’de verilmiştir.

Katlar arası mesafe

3,3 m

3 s

Yolcu transfer zamanı

3 s

Kat

Adedi

Ortalama

AJT  

En iyi

AJT  

Ortalama

Bilgisayar

Çalışma

Zamanı  

  GA TS GA TS GA TS

10 27 29,5 30 30 0,1972 0,3151

11 33 36,5 36 33 0,2043 0,2979

12 40 39,5 48 45 0,2102 0,3311

13 46 49 48 48 0,2167 0,3169

14 50,5 55,5 51 57 0,2216 0,3332

15 55,5 62,5 69 60 0,2288 0,3212

16 71,5 71 66 69 0,2342 0,3381

17 67,5 76 69 72 0,2399 0,3535

18 72 81 75 84 0,2450 0,3491

19 74,5 86 87 87 0,2523 0,3559

20 84 84 81 78 0,2578 0,3747

21 88 104 90 105 0,2635 0,3512

22 99 115,5 102 96 0,2699 0,3717

23 102 113 114 96 0,2730 0,3737

24 117,5 121 120 123 0,2810 0,3799

Uygulanan algoritmalar 6 defa çalıştırılmış, en iyi sonuç

ve ortalaması Tablo 3’de verilmiştir. Tablo 3’de görül-

düğü gibi algoritmalar her zaman en iyi sonucu bula-

Senaryo I fi=0

Senaryo II 2 1 3 1i pf t t

Senaryo III 4 1 5 1i pf t t

Senaryo IV4 1 2 4 2 6 3 5 1i pf t t t t

Burada Senaryo I : Çağrının olmaması durumu,

Senaryo II : Sadece aşağı çağrının olması,

Senaryo III: Sadece yukarı çağrının olması,

Senaryo IV: Yukarı ve aşağı çağrının olması durumunu göstermektedir.

76

mamaktadırlar. Genel olarak diyebiliriz ki, genetik algo-

ritma tabu araştırma algoritmasına göre daha iyi sonuç

vermektedir. Ortalama bilgisayar çalışma zamanlarına

baktığımızda da yine genetik algoritma tabu araştırma-

sına göre daha iyi sonuç vermişti. Bunun sebebi tabu

araştırma algoritmasında kullanılan listeler ve tabu kı-

sıtlamalarından kaynaklanmaktadır.

Bu çalışmada yüksek katlı bir binadaki asansör grup

kontrolü için genetik algoritma ve tabu araştırma algo-

ritması uygulanmıştır. Alınan sonuçlar göstermiştir ki

-

tedir. Ancak genetik algoritmanın bu sistem için biraz

daha iyi sonuç verdiğini optimizasyon sonuçlarına ba-

karak söyleyebiliriz.

Semboller

- 1 : Ana Giriş Katı

- 2 : Aşağı Yöndeki En Yüksek Kat Çağrısı

- 3 :

1 ve

2 Arasındaki Aşağı Yöndeki Kat Çağrısı

- Y4 : Yukarı Yöndeki En Yüksek Kat Çağrısı

- Y5 :

1 ve Y

4 arasındaki yukarı yöndeki kat çağrısı

- Y6 : Aşağı Yöndeki En Düşük Kat Çağrısı

- t : Kapı Açılma ve Kapanma Zamanı

- tp

: Yolcu Transfer Zamanı

- Hct: En Yüksek Kabin Yolculuk Zamanı

- Lct : En Düşük Kabin Yolculuk Zamanı

Nets Problem Solving Methods, Part II Vol. 2687, pp, 313-

320, 2003.

2. Tyni T., Ylinen J.,, Evolutionary Bi-Objective Optimization

Operational Research, p.p.1-17,2004

3. Hirasawa K., Eguchi T., Zhou J., Yu L., Hu J., Markon S., A

Using Genetic Network Programming, IEEE Trans. Syst.,

-

-

hanical Engineering 54 (2), pp. 103-114,2008,

-

ference, 2009. LISAT’09. IEEE Long Island, pp. 1-3, 2009,

6. Dursun M., Estimation of Passenger Waiting Time in Eleva-

tor Systems With Artificial Neural Network. Intelligent Auto-

-

ler, Birsen Yayınevi, İstanbul 2000,

8. Holland J.H., Adaptation in Natural and Artificial Systems,

University of Michigan Press, 1975,

-

ting 1 (3), 190-206.,1989,

-

ting 2 (1), 4-32.,1990,

-

pp.1792-1800., 2011.

77 MART 2013

İstanbul Teknik Üniversitesi,

Makina Fakültesi

İstanbul Teknik Üniversitesi,

Makina Fakültesi

ASRAY Genel Müdürü

Asansör Mesleki Yeterlilikleri ve Türkiye’de Asansör Mesleki Eğitiminin İrdelenmesi

İnsanoğlunun, şehirleşme hayatına hızlı bir şekilde girmesi ve bununla birlikte

şehirleşmede çok katlı binaların artışı ile asansörlere olan ihtiyaç gün gittikçe

artmıştır. Asansörlerin artışıyla birlikte, bilgi sahibi kalifiye elamanlara ihtiyaç

artırmıştır. Asansörün tamir ve bakımında ehliyetli kişilere talebin çoğalması bu

sektörde çalışma alanın çoğalmasına neden olmuştur.

Bu çalışmada, ulusal meslek standardı, ulusal yeterlilik çerçevesi ve ülkemizde

meslek liselerinde elektromekanik taşıyıcılar bakım onarım dalında kazandırılan

Technician) eğitim programı ile kıyaslanmış, asansör teknik elemanı istihdam

edecek firmaların bekledikleri bilgi ve beceriler irdelenmiştir.

78

Elektronik ve otomasyon sektörünün günlük hayatta

oldukça yaygın görülen bir uygulama alanı elektrome-

kanik taşıyıcılardır. Bu alan, asansör ve yürüyen mer-

diven/band sistemlerini kapsamaktadır. İnsan sağlığı,

güvenliği ve yaşam konforu açısından oldukça önemli

görevi olan bu sistemlerde yoğun bir bakım hizmeti ge-

rekir; ancak bu alandaki mevcut insan gücü, çoğunluk-

la çıraklık sisteminden yetişmiş olup verimli ve kaliteli

hizmet açısından yetersizdir. Mevcut çalışanların bilgi-

lerinin gelişen teknolojiye göre güncellenmesi ve sek-

töre yeni arz edilecek teknik elemanlara belli seviyede

yeterliklerinin kazandırılması gerekmektedir.

Asansör sektöründe uzunca bir süredir asansör mü-

hendisliği tartışılmaktadır. Asansör mühendisliği, disip-

linler arası bir mühendislik olup mekanik, elektrik-elekt-

ronik, kontrol ve kumanda konularını kapsamaktadır.

Ülkemizde MMO ve EMO bünyesinde mühendis yetki-

lendirme kursları düzenlenmekte ve belgelendirilmek-

tedir [1, 3].

Asansör sektöründe de firmaların günümüz küresel

pazarında rekabet gücünü artırması ancak kaliteli üre-

tim ve kalite montaj ve hizmet ile mümkün olmaktadır.

Bunun içinde gerekli tüm bilgi ve beceriyle donanmış

kalifiye elemanlara ihtiyaç vardır. Bu gerçeği fark eden

bazı meslek liseleri (Çınarlı EML, Şişli EML, Samandıra

EML, Kartal Şehit Öğr. Hüseyin Ağırman EML, Gelibolu

Mehmet Akif Ersoy EML gibi) programlarına asansörler

konusunu dahil etmiş ve Elektrik-Elektronik dalına bağlı

olarak “Elektromekanik Taşıyıcılar” adı altında yapılan-

maya gitmiştir [2].

Meslek profilinin oluşturulmasındaki süreç Şekil 1’de

görüldüğü gibidir.

Ulusal Meslek Standartlarının Hazırlanması Hakkında

Yönetmeliğin 5/2. maddesine göre standardı belirlene-

cek mesleklere ilişkin yeterlilik düzeyleri, Avrupa Birliği

tarafından benimsenen yeterlilik seviyelerine ve Avrupa

Parlamentosu ve Konseyi tarafından 23 Nisan 2008 ta-

rihinde kabul edilen “Hayat Boyu Öğrenmede Avrupa

Yeterlilik Çerçevesi (AYÇ)”ne uygun olmak zorundadır.

Ulusal Yeterlilik Çerçevesinin (UYÇ) amacı anlaşılabilir,

kapsayıcı, sürdürülebilir bir yeterlilik sistemini ortaya

koymaktır. Bu sistemle bireylerin bilgi beceri ve yetkin-

liklerinin ulusal bir çerçeve içerisinde ayrımcılık unsur-

79 MART 2013

larından uzak bir şekilde nerede ve nasıl edinildiğine

bakılmaksızın tanınması sağlanacaktır [4].

Ulusal Meslek Standardı (UMS), bir mesleğin başarı ile

icra edilebilmesi için Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafın-

dan kabul edilen gerekli bilgi, beceri, tavır ve tutumların

neler olduğunu gösteren asgari normdur. Standardı

hazırlanacak meslekler, iş piyasasının ve eğitim kurum-

larının öncelikli ihtiyaçları ve sektör komitelerinin öneri-

leri dikkate alınarak Yönetim Kurulunca belirlenir.

Meslek Standardının şekli ve içeriği; uluslararası ör-

nekler incelenerek hazırlanan ve sektör komitesinden

görüş alınarak Yönetim Kurulunca onaylanan “Meslek

Standardı Formatı”na uygun olmak zorundadır. Stan-

dardı belirlenecek mesleğe ilişkin yeterlilik düzeyleri,

Avrupa Birliği tarafından

benimsenen yeterlilik sevi-

yelerine ve Avrupa Yeterlilik

Çerçevesine (AYÇ) uygun

olmak zorundadır.

Meslek profilinde asansör

montaj elemanı veya asan-

sör bakım elemanı olabil-

mek için 2 seviye öngörül-

müştür seviye 3 ve seviye

4 (Tablo 1). Bu seviyelerde

yeterlilikler ise ulusal dü-

zeyde yapılacak sertifika

sınavı ile belgelendirilecek-

tir. Bu sınavlar için Mesle-

ki Bilgi ve Beceri Sınav ve

Belgelendirme Merkezleri

-

kilendirilmiştir.

ı

Asansör Montajcısı 3

Asansör Montajcısı 4

Asansör Bakım Onarımcısı 3

9 Asansör Bakım Onarımcısı 4

Seviye tanımlarında referans alınan Avrupa Yeterlilik

Çerçevesinde sekiz yeterlilik seviyesi bulunmaktadır

(Şekil 2).

AYÇ, hayat boyu öğrenmeyi geliştirmeye yönelik bir

araç olarak, yüksek öğrenimin yanı sıra, genel ve yetiş-

kin eğitimini, mesleki eğitim ve öğrenimi içermektedir.

80

Bu sıralamadaki her bir seviye belirli

bir seviyede bilgi, beceri ve yetkinlik

içermektedir. Genel olarak, seviye ne

kadar artarsa, beklenen bilgi, beceri

ve yetkinlikler de bu oranda artmak-

tadır.

Mesleğin eğitimi daha önceki yıllarda

meslek liselerinde Elektromekanik Ta-

şıyıcılar isimli bölümde verilmekte iken

yeni uygulamaya göre meslek liseleri,

anadolu meslek liseleri ve anadolu

teknik liselerinde Elektrik-Elektronik

Teknolojisi alanı Elektromekanik Taşı-

yıcılar Bakım Onarım isimli dalda veril-

mektedir. Türkiye’de 58 okulda bu dal açılmıştır ancak

her okulda bu dala başvuran öğrenci olmamıştır. Şekil

3’de lise türlerine göre bu dalda 2011-2012 dönemin-

de eğitim gören öğrenci sayıları verilmiştir [5].

Elektromekanik taşıyıcılar dalında, 6 Anadolu Teknik

Lisesi’nde, 17 Endüstri Meslek Lisesi’nde, 4 Teknik

Lise’de öğrenciler öğrenim görmektedir. Bu lisetede

Bursa Has Asansör Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi,

asansör montajcısı ve bakımcısı yetiştirmek üzere açıl-

mış tek meslek lisesidir.

Mesleğin eğitim süresi 4 yıldır. Ortak 9. sınıfın sonunda

meslek lisesine geçiş yapan öğrencinin alanı belirlenir.

Alanda yer alan tüm dallara yönelik ortak yeterlikleri ka-

zandıran dersler ağırlıklı olarak 10. sınıfta verilmektedir.

11. ve 12. sınıfta diplomaya götüren dala ait yeterlikleri

içeren dersler yer almaktadır. 10. sınıfın sonunda, böl-

gesel ve sektörel ihtiyaçlar, okulun donanımı, öğretmen

ve fizikî kapasitesi ile öğrencilerin mesleki yeterlikleri de

dikkate alınarak dal seçimi yapılır. Alan ortak dersleri,

dal dersleri ve başarılması zorunlu dersler aşağıdaki

Tablo 3’te yer almaktadır.

Alan Ortak Dersleri Dal dersleriBaşarılması zorunlu

Dersler

Mesleki GelişimÖlçme

ve Ölçme

Yürüyen Merdiven

/Yollar

Elektrik/Elektronik

Esasları

Yürüyen Merdiven/Yol

Sistemleri

Elektrik/Elektronik

Eğitimi

Bununla birlikte Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin

Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) kapsamında, modü-

ler bazda hazırlanan ve Elektromekanik taşıyıcılar dalı

öğrencilerinin kullanılması için hazırlanmış olan 7 adet

asansör konusunda ders notu ve 1 adet yürüyen mer-

diven konusunda ders notu bulunmaktadır. Tablo 4’de

MEGEP kapsamında geliştirilmiş modüllerdeki ana

konu başlıkları ve eğitim süreleri özetlenmiştir [6].

Modül Konu BaşlıklarıTeorik (saat)

Uygulama (saat)

8 32

8 32

8 32

8 32

8 32

8 32

8 32

Yürüyen Merdiven/Yol Kontakları 8 32

64 256

Yüksekokul düzeyinde ise Türkiye’de sadece Gazi

Üniversitesi’nde Atatürk Meslek Yüksekokulu’nda

Elektronik ve Otomasyon Bölümü altında Elektrome-

kanik Taşıyıcılar Programı bulunmaktadır. 120 AKTS

kredili olan programda, asansör ve yürüyen merdiven-

ler konusunda 8 temel ders ve 33 AKTS kredisi ders

görülmektedir.

ABD’nin birçok eyaletinde endüstriyel standartlar ye-

terlilik ile uyumlu eğitimi almak zorunludur. Bu konuda

-

programının temel amacı, yeterli bilgi ve eğitim almış ve

81 MART 2013

bunu kanıtlamış teknik elemanları asansör endüstrisine

bir program olup 8200 saat sahada uygulama ve 580

saat teorik ders olarak 12 seviye dersten oluşur. Bu

program, asansör ve yürüyen merdiven montaj ve ba-

kım alanında çalışacak teknisyenler içindir. Bir sonraki

-

kurulu tarafından sertifika verilir.

Bu sertifika her sene 31 Aralıkta yenilenir, yenileme için

-

dan tanımlanan 10 saatlik süreli eğitim almak gerekir.

Müfredatı Tablo

5’te gösterilmiştir [7].

Tablo 5’te görüleceği üzere, oldukça kapsamlı olan

eğitim, teorik derslerden çok saha çalışmalarına (pratik

çalışmalara) ağırlık vermektedir.

Asansör konusunda montaj ve bakım işlerinde istih-

dam edilmek üzere Meslek Liselerinin Elektromekanik

Taşıyıcılar bölümü mezunlarının sektörün talepleri ve

yönlendirmesi doğrultusunda eğitim ve staj görmesi

için AYSAD Emniyet Çevre ve Eğitim Komitesi tarafın-

dan 2012 yılı içinde yapılan anket sonuçlarına göre fir-

maların istihdam edebileceği Elektromekanik Taşıyıcılar

Bölüm Mezunu teknik elemanların sahip olmasını bek-

ledikleri bilgi ve beceriler Tablo 6’da görüldüğü gibidir.

Temel El Aletleri Tanıma ve Kullanma Becerisi 93

Temel Elektrik Bilgisi 93

İş Güvenliği Bilgisi 87

Teknik Resim Okuma Bilgisi 87

Mekanik Aksamları (Asansör Mekanik

Elemanları - Ray, Makina, Kabin vb.) tanıma

ve kullanma becerisi

87

Temel Ölçme Aletleri Kullanma Becerisi 67

Temel Bilgisayar Kullanma Becerisi 60

Temel Hidrolik Bilgisi 60

Yabancı Dil Bilgisi (Başlangıç/Orta Seviye) 13

Bu tablodan çıkan sonuca göre, asansör firmaları ulu-

sal bazda çalışmalarında eleman ihtiyacı duydukların-

dan yabancı dil bilgisine ağırlık vermemektedir. Ülke-

mizde hidrolik asansör montajının yeterli düzeyde ol-

maması nedeniyle temel hidorlik bilgisinin aranırlılığı da

diğerlerine göre alt seviyededir.

Asansör sektöründe istihdam edilecek ara teknik per-

sonelin, Ulusal Yeterlilikler çerçevesinde yapılacak yet-

kinlik sınavında başarılı olması ve çalışacakları sektör

içinde verimli olabilmeleri için meslek lisesi mezunları-

nın kazanmaları gereken bilgi ve beceriler bulunmakta-

dır. Bunlar ise ancak meslek lisesi ders programlarının

günümüz şartlarına göre yapılandırılması ile gerçekle-

82

şebilecektir. Tablo 7’de Elektromekanik taşıyıcılar ders

müfredatında yer alması önerilen konular ve ağırlıkları

görülmektedir.

10

5

Bilgisayar Kullanma Becerisi 5

20

10

Becerisi10

Elektrik ve Elektronik Sistemleri Monte Etme

Becerisi10

Becerisi5

Temel Hidrolik Bilgisi 5

Yürüyen Merdivenler ve Bantlar 5

5

5

Makina Sorunları ve Halat Değişimi 5

Meslek liselerinde asansörler konusunda genel bir eği-

tim vermek yerine, sektörün ihtiyaçlarını dikkate alarak

küresel rekabete yönelik firmaların talep ettikleri teknik

eleman yetiştirilmesi ve ulusal mesleki yeterlilikler ve

standartlara uygun eğitim verilmesi önemlidir. Verilen

eğitimin kalitesini attırmak ve beklenen faydayı sağla-

mak için, bir takım aksiyonlarda bulunmak ve sektör ile

eğitim kurumlarını biraraya getirmek gereklidir.

Bununla birlikte eğitimini tamamlamış ve ulusal yeterli-

liklere göre belgelendirilecek teknik elemanlara verilen

meslek adının tek olması beklenmektedir. Meslek stan-

dardında Asansör Montajcısı, Asansör Bakım ve Ona-

rımcısı, olarak tanımlanan meslekler, İŞKUR’da Asan-

sör Bakım ve Arıza Elemanı, Asansör Montörü denilir-

ken MEGEP bu ünvanları kullanmayıp, Elektromekanik

Taşıyıcılar Bakım Onarım Teknisyeni, Elektromekanik

Taşıyıcılar Montaj Teknisyeni tanımını kullanmaktadır.

Eğitimin içeriği kadar meslek adının da tanımlanması

önemli bir husus olarak görülmüştür.

-

sı, Sayı: 45, Ocak/Şubat 2002, s. 86 -93.

Asansör Dünyası, Sayı: 85, Eylül/Ekim 2008, s. 100-102.

Asansör Dünyası, Sayı: 64, Mart/Nisan 2005, s. 65-72.

4. url : http://www.myk.gov.tr/index.php/tr/ulusal-yeterlilik-

ler

5. url : http://mtegm.meb.gov.tr/okullar.asp?PAGE=Liste

6. url : http://www.megep.meb.gov.tr/indextr.html

7. url : http://www.naec.org/content.aspx?uid=education_

cet_education_training

83 MART 2013

Mimarlık Atölyesi

Engelli Asansörleri

84

Engelli insanların yaşamlarını kolaylaştırmak amacıyla,

erişim sorunlarını çözmek üzere tasarlanan araçların

genel adına Engelli Asansörleri denmektedir. Bu araçlar

engel durumları farklı olan kişilerin tek başına veya yar-

dımcıları ile kullanabilecekleri şekilde düşünülmüşlerdir.

Görme-duyma yeti kaybı veya bedensel herhangi bir

sakatlığı veya eksikliği bulunanların kullanabilecekleri

biçimde tasarlanan engelli asansörlerinde kullanıcıla-

rın değişik derecelerde bedensel engelli oldukları göz

önünde bulundurularak güvenlik özellikleri ön plana

alınmıştır.

Bu yazıda Engelli Asansörlerinin ülkemizdeki kısa geç-

mişine değinilerek bir başlangıç yapılacaktır. Daha

sonra genel teknik özellikleri ele alınacaktır. Bireysel ve

kurumsal ortamlarda engelli asansörlerinin tanınma ve

kullanılma durumlarının irdelenmesinden sonra yasal

ve yönetsel çerçevelerde konunun ele alınışı incelene-

cektir. Sonuçta, engellilerin yaşamının daha erişimsel

kılınması adına engelli asansörleri sektöründe yapılma-

sı gerekenler için bazı öneriler sunulacaktır.

Engelli Asansörlerinin bir toplumda kullanılması ve kul-

lanılma sıklığı birçok konuda olduğu gibi o toplumun

sosyal, ekonomik ve kültürel özellikleri ile doğru oran-

tılıdır.

Nitekim engelli asansörlerinin ülkemizde tanınması ve

kullanılmaya başlanması oldukça yenidir. Bu araçların

ABD ve Avrupa Ülkelerinde ortaya çıkışı ülkemize göre

çok daha eskilere gider. Bu anlamda engelli asansörle-

rinin tasarlanması ve üretimlerinin başlaması ve gelişimi

ABD, Almanya ve İsveç gibi ekonomik olarak güçlü,

teknolojik olarak ileri, toplumsal olarak engelli ile yar-

dımlaşma ve destekleme anlayışını içinde barındıran

ülkelerde olmuştur.

Türkiye’de uzun yıllar engellilerin bulundukları yapılar

ve ulaşmak istedikleri yapı ve çevreler ile olan ilişkileri/

erişimleri genelde yanlış tasarlanan ve kullanılamayan

rampalar vasıtası ile sağlanmaya çalışılmıştır. Mimari

olarak yanlış ölçülendirilen ve genelde yapılara sonra-

dan eklemlenen rampalar, özellikle engellinin kullan-

ması açısından imkânsız özellikler göstermiştir. Kaldı

ki yapıların çok katlı olması durumunda rampaların iş-

levi tamamen ortadan kalkmıştır. Bu durum genellikle

engellilerin sırtta veya kucakta taşınması gibi yollarla

aşılmaya çalışılmıştır. Kimi özgün durumlarda ve yöre-

lerimizde engelliler basit vinç ve kaldıraç düzenekleri ile

güvenli olmayan biçimlerde bir noktadan diğerine ta-

şınmışlardır.

Ancak yaklaşık son on yılda Türkiye toplumunun ge-

lişimine bağlı olarak engelli asansörleri ülkemizde de

tanınmaya ve kullanılmaya başlanmıştır. Doğal olarak

engelli asansörlerinin ülkemizde kullanılmasının ta-

rihçe açısından istisnai durumlar da vardır. Örneğin

İstanbul’da bazı konutlarda engelli asansörlerinin kul-

lanılması daha eskilere gitmektedir. Bu durumun söz

konusu kullanıcıların engellilere sunulan ve yaşamı ko-

laylaştıran araçlarla Batı ülkelerinde tanışmış ve hatta

kullanmış olmalarıyla, tecrübelerini Türkiye’ye taşımış

olmalarından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Öte yan-

dan, Anıt Kabir’de bir engelli platformu bulunması da

devlet kurumlarındaki ilkler arasında bulunan kullanıma

örnek gösterilebilir.

Ülkemizde eskiye göreli olarak engelli asansörlerinin

yaygınlaşması, bu ürünleri ve hizmeti sunan firmala-

rın sayılarının artmasına paralel olarak gelişmiştir. Bu

özel ve küçük sektörün arz tarafında yaşanan olumlu

gelişmeler son yıllarda küçük ve orta ölçekli firmaların

yanı sıra dünya markası olan bazı firmaların da Türkiye

pazarına doğrudan girme kararı almalarıyla net olarak

görülebilir. Ekonomik ölçülerde sektörün arz tarafı her

ne kadar hazır görünse de, engelli asansörlerine talep

henüz ülkemizde gelişmiş bir durum göstermemekte-

dir. Bu durumun, iletişimsel, ekonomik ve sosyo-psiko-

lojik nedenleri vardır.

İletişim alanında engelli asansörlerinin özellikle bireyler

85 MART 2013

açısından bakıldığında tanınma katsayısının çok düşük

olduğu kolaylıkla söylenebilir. Bu durum yalnızca engelli

asansörleri ihtiyacı içinde olan potansiyel kullanıcılarda

gözlenmemekte, toplumsal olarak da engelli asansör-

leri tanınmamakta ve özellikle normal asansörlere göre

farklılıkları bilinmemektedir. Bu durumun nedenlerinin

başında bu sektörde var olan reklam faaliyetinin yok

denecek kadar düşük düzeyde olmasıdır. Reklamlar-

daki bu kısırlığın nedeni ise firmaların reklam için ayır-

dıkları fonların firma boyutlarına paralel olarak düşük

olmasından kaynaklanmaktadır.

Diğer bir neden, daha önce de değinildiği gibi engelli

asansörleri nosyonunun ülkemize oldukça geç girişidir.

Dolayısıyla engelli asansörlerin uygulamaları da kısıt-

lı kalmış, başta İstanbul olmak üzere büyük şehirlerle

sınırlanmıştır. Bu yardımcı araçların özellikle konutlarda

kullanıldığı düşünüldüğünde, diğer birey ve kuruluşlar

tarafından görülmeleri ve tanınmaları olanaklı olmamış,

konut mahremiyeti içinde adeta kapalı kapılar ardında

kalmışlardır.

Engelli asansörlerinin Türkiye’de yaygınlaşamamasın-

daki en büyük neden şu anda ekonomik olarak gözük-

mektedir. Bu sektörde talebin düşüklüğü bu araçlara

ihtiyaç duyan kişilerin tamamen alım gücü ile doğru

orantılıdır. İnsanların engelli olarak dünyaya gelmeleri

veya daha sonra hastalık veya kaza nedenleri ile engelli

duruma düşmeleri onların hiçbir zaman kendi tercih-

leri değildir. Durum böyle olunca engelli insanlarımızın

sayılarının toplumsal gelir tabakalarında eşit olarak da-

ğıldıkları ve dolayısıyla düşük ve orta gelir gruplarında

sayısal olarak daha fazla engelli insanımızın bulunduğu

tabiidir. Öte yandan üst gelir gruplarında teşhis ve te-

davi imkânlarının daha fazla olduğu düşünüldüğünde,

engelli insanlarımızın orta ve düşük gelir gruplarında

yoğunlaşmış olduğu kolayca anlaşılabilir. Dolayısı ile,

engelli asansörlerinin satış ve kurulum fiyatlarının an-

cak yüksek gelir gruplarının bütçeleri içine sığabilecek

kadar yukarda olduğu günümüzde, bu araçlar orta ve

düşük gelir grupları için erişilmez noktalarda fiyatlar

oluşturmaktadırlar. Oysa ki, düşük ve orta gelir grupları

içinde yer alıp da engelli asansörlerine ihtiyaç duyan

binlerce insanımız bulunmaktadır. Engelli ve normal

asansör yaklaşık birim metre yükselme (seyahat me-

safesi) maliyetleri aynı mertebelerde oluşmaktadır. Bu

durumda normal asansörlerde kullanıcı sayısının birden

fazla olması (bazı durumlarda yüzlerce), engelli asan-

sörlerindeki bireysel kullanım göz önüne alındığında

kişi başı maliyetler bazında engelli asansörleri aleyhi-

ne uçurumsal farklılıklar ortaya çıkarmaktadır. Engel-

li Asansörlerini ekonomik olarak ulaşılması çok güç

araçlar haline getiren de budur.

Hareketsizlik, bağımlılık, muktedir olamama gibi olum-

suz durumların yarattığı psikolojik travmalar her engelli

insanımızın yaşayabileceği sorunlardır. Bu sorunla-

rın çeşitli engellilik durumlarını daha da artırdığı veya

olumsuz yöne ittiği kolayca söylenebilir. Bu bağlamda,

engelli asansörleri engelliler için özgürlük anlamını taşır.

Ancak engelli asansörüne sahip olamamak da psikolo-

jik travmayı artırıcı rol oynar. Her engelli insanın hareket

etmeye, yer değiştirmeye hakkı vardır. Bu nedenle ideal

durum, her engellinin ihtiyaç duyduğu engelli asansörü-

ne sahip olabilmesidir. Ancak toplumumuzda, özellikle

yaşlı toplumsal kesimde engelli asansörlerine karşı psi-

kolojik bir karşı duruş olduğu da anlaşılmaktadır. Diğer

bir deyişle engelli asansörlerine ihtiyaç duyulduğunun

veya kullanıldığının diğerleri tarafından bilinmesinin is-

tenmemesi de bazı ihtiyaç sahipleri için söz konusudur.

Bu şekilde ortaya çıkan zıt yöndeki psikolojik durumun,

engelli asansörlerinin yaygın olarak kullanıldığı batı top-

lumlarında toplumumuzda olduğu kadar gözükmediği

bilinmektedir.

Engelli Asansörleri nedir veya daha değişik bir ifade ile

engelli asansörlerini normal insan asansörlerinden ayı-

ran fark nedir? Bu sorunun yanıtını vermeden engelli

asansörlerinin prensip olarak iki değişik sistemde orta-

ya çıktıklarını bilmemiz gerekir.

İlk tip engelli asansörleri dikey yönde çalışan hidrolik

hareket mekanizmasına sahip asansörlerdir. Bu asan-

sörler genel olarak en fazla 5 duraklı ve 15 metre seya-

hat mesafesinde üretilmektedirler.

İkinci tip engelli asansörleri ise merdiven veya rampa

profillerine paralel olarak döşenen tek veya çoklu raylı

sistemlerdir. Asansör raylara tutunarak hareket eder ve

hareket mekanizmaları dişli veya halatlı çekme sistem

olarak tasarlanmışlardır. Bu asansörler de koltuk tipi ve

platform tipi olarak ikiye ayrılırlar. Koltuk tiplerinde kul-

86

lanıcı koltuk üstüne oturur ve koltuğu yukarı veya aşa-

ğı hareket ettirerek istediği yere gitme imkânına sahip

olur. Platform tipi merdiven asansörleri ise özellikle te-

kerlekli sandalye kullanan engelliler için tasarlanmıştır.

Bu asansörlerde portatif oturma imkânı varsa da çok

yaygın değildir.

Her iki tip asansörde de kullanıcının güvenliği tasarımda

ve uygulamada esas alınmıştır. Bu nedenle asansörle-

rin maksimum hızları 0.15 m/s(aniyeyi) geçemez. Bu

düşük hız engelli asansörlerini normal asansörlerden

ayıran en önemli unsurdur. Normal asansörlerde hız

kullanım amaçları arasına girmekte, 2.50 m/s ve üstü

hızlara erişilmektedir. Yüksek binalarda asansörlerin

normal asansör hızlarında olmaları gerektiği açıklama

gerektirmeyecek kadar açıktır. Hatta, yüksek binaların/

kulelerin tasarlanmasında ve gelişmelerinde hızlı asan-

sörlerin payının önemi bilinmektedir.

Engelli asansörlerinde hızın maksimum 0.15 m olması

kullanıcı olan engellinin bedensel, görsel, işitsel veya

zihinsel eksikliklerinin hızlı asansörün kullanımında ge-

rekebilecek tepkileri vermesinde yetersiz kalabileceği

noktasından hareketle tespit edilmiş uluslararası bir

güvenlik standardıdır. Engelli asansörü üreten hiçbir

firma bu hız sınırını aşan asansör üretemez.

Engelli asansörlerinin kapasiteleri de, normal asansör-

lere göre daha düşük, diğer bir deyişle 300-400 kg

olarak belirlenmektedir. Taşıma kapasitelerinin bu mer-

tebelerde oluşmasının nedeni yükün; tekerlekli sandal-

yesi ile engelli şahıs + yardımcı şahıs veya en fazla 3

kişi olarak kabul edilmiş olmasıdır. Engelli asansörle-

rinde platform veya kabin ölçüleri, ayrıca kapı ölçüleri

ve kontrol panosunun ergonomisi, tekerlekli sandalye

kullanıcılarına, braille (kabartma) alfabesinin işlendiği

kat düğmeleri ve sesli uyarılar görme engellilere, ayrıca

görsel uyarı ve kumanda yönergeleri de işitme engelli-

lere göre tasarlanmışlardır.

Engelli asansörleri, kimi zaman platform asansörleri

olarak da anılırlar ve taşıma bölümü sadece platform-

dan oluşur. Ancak asansörlerin kabin olarak tasarlandı-

ğı ve uygulandığı durumlar da vardır. Engelli asansörle-

rinde kullanıcılara asansörleri istedikleri anda durdurma

yetkisi ve olanağı verilir. Ayrıca asansör kullanıcılarının

dışarı ortam ve şahıslarla, sesli ve görsel alarm ve te-

lefon veya interkom ile iletişimde bulunmaları sağlanır.

Engelli asansörlerine, kullanıcıların asansörün hareketi

nedeniyle zarara uğramamaları amacıyla çeşitli sensör-

ler yerleştirilmiştir. Amaç kullanıcıların hareket halindeki

bölümlere dokunmalarını veya değmelerini önlemektir.

Ayrıca merdiven tipi koltuk ve platform asansörlerinin,

yabancı cisimlerle karşılaştıklarında güvenlik amacıyla

durmalarını sağlayan çeşitli tipte düzenek asansör göv-

delerine veya değişik mekanizmalarına yerleştirilir.

..............

Bireysel ve kurumsal alanda engelli asansörlerinin ül-

kemizde yeteri ölçüde tanınmadığı ve kullanılmadığı

yazının yukardaki bölümlerinde özellikle bireysel alanda

anlatılmış idi.

Kurumsal alanda, devlet kuruluşlarında ve yerel yöne-

timlerde engellilerin erişim hakkına ilişkin farkındalık da

bireysel alandaki düzeyden çok farklı değildir. Nitekim

5378 sayılı yasa (2005) ve 572 sayılı kanun hükmünde

kararnamede konu olan engellilerin Çevresel Mimari

Erişim Hakkı, Ulaşım Hakkı, Eğitim Hakkı vb. baş-

lıklarda, engelli asansörleri konusunun somut olarak

yer aldığı görülememektedir. Yasalara rağmen, kamu

kuruluşlarında engellilere erişim özgürlüğünün sağlan-

ması bilinç ve kararlılığı son yıllara kadar son derece

cılız olarak gelişebilmiştir. Birçok devlet kuruluşunda,

maddi olarak olanak mevcut iken, engelli erişimi ko-

nusunun fiziksel olarak hatalı tasarlanan ve uygulanan

rampa kullanımı ile çözülebileceği düşünülmüştür. Hat-

ta bazı durumlarda engelli erişimi konusunda hiçbir ön-

lem alınmamış, engelli insanlarımızın yapılara kucakta

veya sırtta taşınmaları adeta kural olarak görülmüştür.

Engelli insanların haysiyetini toplum içinde zedeleyen

bu tür davranışların kader olmaktan çıkartılmasının

ancak devlet katlarında engelli erişim bilinç ve görgü-

sünün artması ve politik kararlılık ile mümkün olabi-

leceği anlaşılmaktadır. Şöyle ki, 5378 sayılı Yasa'nın

verdiği sürenin 2012 Temmuz ayında dolması üzerine,

2012 yılının ilk yarısında kamu kuruluşlarında ve yerel

yönetimlerde engelli asansörlerinin temini konusunda

bir hareketlilik yaşanmış ve bunun neticesinde bazı

kamu kuruluşları ve yerel yönetimler engelli asansörü

alımı ihalelerine çıkmışlardır. İlgili yasanın süresinin bir

87 MART 2013

yıl ile uzatılması ve yasaya uymayan idarelerin idari para

cezası ile cezalandırılacaklarının yasaya eklenmesi ve

ayrıca kurumlara 2 yıl ek süre verilebileceğinin yasa de-

ğişikliğinde yer alması ile süreç devam etse de henüz

tatmin edici bir düzeyden uzaktır.

Engelli Asansörleri konusunda, öncelikle engellilerin

özel yaşamında ama daha da önemli olarak toplum-

sal yaşamda belirgin bir kalite algılayışının yerleşmesi

zorunluluktur. Yerel yönetimlerce çevresel erişim konu-

sunda yaya yürüme yollarında yapılan uygulamalar ve

bunların öncülü olan bina rampa uygulamaları konu-

sunda verilen sınavda ergonomi ve uygulama kalitesi

açısından başarılı olunamadığı bir gerçektir. Bu durum

karşısında yöneticilerin ve uygulayıcıların bilgi ve gör-

gülerini geliştirerek öncelikle fiziksel çevrenin üretimine

ve paralel olarak da engelli asansörlerinin kullanımına

doğru gelişim göstermeleri kaçınılmazdır. Konunun

idari para cezaları ile sağlanamayacağı bir gerçektir.

Engellilerin için erişim sorunlarına yaklaşım tamamen

politik kararlılıktan geçmektedir. Yöneticilerin toplumun

esenliği açısından gerekli politikalar üretebilmesi için

engellilerin tüm sorunlarını ve ihtiyaçlarını ve bunlar için

üretilen çözümleri tüm sosyal ve teknolojik boyutları ile

analiz edebilme ve uygulatma kapasitesinde ve kararlı-

lığında olmaları gerekir. Bu amaçla, ABD ve Avrupa Bir-

liği Ülkeleri ve Japonya’da oluşturun ve geliştirilen po-

litikalar araştırılmalı, bu ülkelerdeki teknolojik çözümler

öğrenilmeli ve ülke gerçekleri ile yoğrularak, toplumu-

muz için doğru, efektif, planlı, kararlı uygulamalar yapıl-

malıdır. Engelli Asansörleri konusu, tüm engelli politika-

ları içinde küçük bir bölümü oluşturur, ancak bütünün

vazgeçilmez parçasıdır. Engelli Asansörleri toplumsal

hayatımızın ve fiziksel çevremizin önemli erişim araçla-

rından biri olarak görülebildiği anda, toplumsal yaşam

standartlarımız yüksek değerlerde oluşacaktır.

.............

Ülkemizde asansör imalat ve kurulum standartla-

rı Asansör Yönetmelikleri ile düzenlenmiştir. Asansör

Yönetmeliklerinin yürütmesi esas olarak Bilim Sanayi

ve Teknoloji Bakanlığı ve Türk Standardları Enstitüsü

tarafından gerçekleştirilir. Bu süreçte, Yerel Yönetim-

ler ve Meslek Odaları da aktif olarak yer alırlar. Ancak,

söz konusu yönetmelikler normal insan ve yük asan-

sörlerini temel alırlar. Engelli Asansörlerine ilişkin doğ-

rudan bir yönetmelik ve standart olmasa da, asansör

yönetmeliklerinde yapılan değişikliklerle dikey çalışan

platform tipi engelli asansörleri kısmen kapsanma du-

rumuna girmiştir. Nitekim. Asansör yönetmeliği madde

48 de yapılan değişiklikte;...Asansör yapılması zorun-

lu olan binalarda en az bir adet asansör (dar kenarı

1,20 m.’ den, alanı 1,80 m2'den ve kapı genişliği 0,90

m/den az olmayan) bedensel özürlülerin kullanımına

uygun olacaktır. Bu asansörler özürlü sembolü ile

işaretlenecek ve kapıları otomatik veya fotoselli ola-

caktır. Sığınağın bulunduğu kata kadar ulaşmaları da

zorunludur. Ayrıca tüm binalarda yapılacak her türlü

asansör kabininde; asansör kapısından gayrı iç ka-

bin kapısının olması, alarmlı telefon bulunması, ka-

bin içinde yerden 0,90 m. yükseklikte tutunma bandı

olması, asansör dışındaki çağrı butonlarının yerden

0,85-1,20 m. (engellilerin erişebileceği) yüksekliğe

sabitlenmesi, iç butonlar için de aynı ölçülerin kul-

lanılması, butonlar üzerindeki rakamların da büyük

kabartma harflerle yazılması şarttır... denmektedir.

Yukardaki alıntıdan da anlaşılabileceği gibi yapılan de-

ğişiklikte normal asansörlerin engelli asansörü olarak

da kullanılması amaçlanmıştır. Diğer bir deyişle yönet-

meliklerde yapılan değişiklikler, engelli asansörleri ko-

nusunu bütüncül olarak kapsamamaktadır. Kaldı ki,

merdiven tipi platform ve koltuk tipi engelli asansörleri-

ni kapsayan herhangi bir yönetmelik de yoktur. Bu du-

rum, ülkemizde engelli asansörleri konusunun henüz

oldukça ham olduğunu ve konunun gelişmesi ve tüm

engellilere hizmet edebilmesi için yasal düzenlemelerin

de yukarda değinilen diğer çalışmalar ile bütünleştirile-

rek yapılmasının önemine işaret etmektedir.

Son yıllarda ülkemize ithal edilen ve uygulaması yapı-

lan engelli asansörlerinin büyük bölümü, paket ürünler

-

dir. Bu haliyle engelli asansörleri, normal asansörler için

oluşturulan ve geçerli yönetmeliklerde atıfta bulunulan

ve uygunluğu şart koşulan Avrupa Topluluğu Makina

......

Engelli Asansörleri konusunda, bu yazıda söylenebile-

cek son sözler arasında, hem bireysel ölçekte ve hem

de kurumsal ölçekte bu ürünlerin tanınmasını ve engelli

insanlarımıza getireceği bedensel ve zihinsel özgürlük-

ten başlayarak toplumsal esenliği sağlamanın müteva-

zi bir aracı olduğunu vurgulamak bulunuyor.

Engelli Asansörlerinin bireysel ölçekte engelliler ve aile-

leri için ekonomik olarak mümkün kılınması için ise bir

çok yolun olabileceği akla gelmektedir. Sosyal Devlet

anlayışının içinde barındırdığı anlamda devlet sübvan-

siyonu (Engelli Asansörleri / dikey çalışanlar hariç gü-

nümüzde KDV’den muaftır) devlet ya da özel bankalar

tarafından yapılabilecek kredilendirme, ihtiyaç içinde

olan ancak engelli asansörlerine erişemeyen birçok en-

gelli için umut ışığı olabilecektir. Bu yönde oldukça ileri

adımlar atmış Avrupa Birliği üyelerini ve özellikle bazı

Kuzey Avrupa Ülkelerindeki uygulama ve yöntemleri

araştırmak ve incelemek yöneticiler ve karar vericiler

için önemli ipuçları sunacaktır.

88

İstanbul Teknik Üniversitesi

Makina Fakültesi

İstanbul Teknik Üniversitesi

Makina Fakültesi

İstanbul Teknik Üniversitesi

Makina Fakültesi

İstanbul Teknik Üniversitesi

Makina Fakültesi

19. Yüzyıl Hidrolik Asansör Teknolojisive Tarihi Asansör

89 MART 2013

İzmir’in en değerli tarihi yapılarından biri olan ve taştan

yapılan Asansör, yapılmış olduğu çevreye kendi adı-

nı vermiştir. İzmirli bir iş adamı ve kendi evini Karataş

Hastanesi’ne bağışlamış olan Nesim Levi, yaklaşık yüz

günün teknolojilerini kullanarak bir zorluk olmaktan çı-

karma amacıyla bu yapıyı yaptırmıştır. Şekil 1a ve 1b’de

de görüldüğü üzere yapı, ‘Baixa Street’ ile daha yük-

sağlayan ‘The Santa Justa Lift’ isimli Portekiz’in Lizbon

şehrindeki asansörle benzer özellikler taşımaktadır [1].

‘Santa Justa Lift’ 1901 yılında, yani Asansör’ün yapılış

tarihine çok yakın bir zamanda inşa edilmiştir (Şekil 1c).

Ç

19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Halil Rıfat

genişlemesi ile başlarda Yahudilerin yoğun olarak ya-

şadığı bölge olan ve günümüzde Asansör olarak anılan

semtin gelişme süreci başlamıştır. Burada yaşayanlar

sahil boyunca yayılma yerine bir arada kalmayı tercih

a) b) c)

İzmir’in tarihi miraslarından biri olan Asansör, 1907 yılında İzmir’in Karataş semtinde,

şimdi kendi adıyla anılan meydanda kurulmuştur. Günümüzde yaya yolu olarak

kullanılan Dario Moreno Sokağı’ndan yapıya yüründüğünde 51 m.’lik yapının alt giriş

katına ulaşmak mümkündür. Asansör, 20 yy.’ın başlarında Nesim Levi tarafından 155

basamaklı merdiveni çıkmakta zorlanan vatandaşlar için hayır amacıyla yaptırılmıştır.

Bu şekilde Karataş sahilinden yaklaşık 58 m. yükseklikteki üst mahalleye ulaşım

büyük ölçüde kolaylaşmıştır. İlk tasarımı zamanın teknolojisi kullanılarak su gücüyle

çalışacak şekilde düşünülmüştür. Ardından elektrik motorları kullanılarak bir yenilenme

geçirmiştir. Bu çalışmada, İzmir’in önemli tarihi eserlerinden biri olarak kabul edilen

Asansör’ün çalışma prensipleri günümüze ulaşan parçalarıyla yardımıyla incelenip,

yapım yıllarındaki asansör teknolojisi ile karşılaştırma yapılmıştır.

90

etmişlerdir. ‘Beth-Israel’, ‘Ros-Aar’ (Tepebaşı), ‘Bet-

Levi Sinagogu’ gibi dikkat çekici yapılar aynı zaman-

larda bu alanda yapılmıştır. Halen var olan binası ile

mimariye sahip eserlerin önde gelenlerindendir. ‘The

Bene-Berit İlköğretim Okulu’ binası Beth-Israel Sina-

gog’unun karşısında yapılmış olup geçmiş yıllarda yı-

kılmıştır [2].

Yapının çevresinde ise sekiz katlı betonarme setin ar-

kasında tarihi konutlar ile tarihi dokunun ayakta tutul-

-

laşılmaktadır. Şekil 2a’da görüldüğü üzere Asansör’e

ulaşan Dario Moreno çıkmaz sokağının girişinde batı

tarafında köşe vurgusu ile dikkat çeken, bodrum ve iki

katlı apartman; doğuda ise bodrum ve iki kat ile ge-

nişletilmiş bir çatıya sahip olan köşe cumbalı konutlar

dikkat çekmektedir. Sokakta yüründüğü zaman tek ve

iki katlı, bazılarında bodrum da bulunan evlerde ferfor-

je kapılar, ahşap cumbalar, demir pencere kanatları,

geometrik ve bitkisel motifli bezemeler çarpıcı cephe

öğeleri olarak görülebilir.

305. Sokak ve Dario Moreno Sokağı’nın doğu köşesin-

de bulunan yıkık yapı İzmir’in tarihsel süreç içerisinde

saklı tutulan ve şehrin özelliklerini yansıtan bir eserdir.

Eser İzmir’e özgü gravür ve fotoğraflar ile çevrelenmiş-

tir.

56 metre yüksekliğe sahip yapı çelik taşıyıcılı, tuğla yapı

alt ve üst kotlarda lineer gelişen kütlelerle dengelen-

mektedir. Asansör’e açılan sokağın sonunda, alt giri-

şite ufak bir meydan bulunmaktadır. Yapının batısında

geçmişte üstü bekçi kulübesi, altı manifatura mağazası

olarak kullanılan iki katlı bina ile yanındaki ev ve doğu

bölümünde yer alan, 302 Sokağa bakan iki ev zamanla

yıkılmış ve bu meydan oluşmuştur. Yapının kuzey cep-

hesinde çift kanatlı üç ahşap kapısı vardır. Girişin batı

bölümünde basık kemerli, ahşap doğramaları yenilen-

miş iki pencere ve bir kapı; doğuda ise ortada basık

kemerli üstü saçaklı bir kapı, yanlarında da birer pen-

cere bulunmaktadır. Asansör Kulesi dikdörtgen planlı

olup, aşağıdan yukarıya doğru kademeler halinde da-

ralmaktadır. Dört kademe içeren kulede en alt bölüm

taştır. Yukarı kısımlar ise tuğladan yapılmıştır. Kulede

her tuğla bölümün silmelere ayrıldığı en üst bölüm dı-

şında kütle köşelerinde de köşe silmesi etkisini yarata-

cak çıkıntı oluşturduğu görülmektedir. Taş bölümün alt

kısmında, Fransızca ve İbranice olarak “Asansör, 1907

yılında Nesim Levi tarafından yaptırılmıştır” yazan bir

kitabe bulunmaktadır (Şekil 2b). İkinci ve üçüncü bö-

lümlerde giriş cephesine bakan, her biri iki sıra halinde

dikdörtgen formlu ve üstü üçgen saçaklı toplam dör-

der pencere yer almaktadır. Üst bölümde ise sadece

iki pencere bulunmaktadır.

Yapının girişinde iki asansör, batıda iki personel soyun-

ma odası, doğuda ise geçmişte su pompası ile çalışan

makina dairesi yer almaktadır. Asansöre binildiğinde

ise kulenin küçük pencerelerinden dışarı görülebilmek-

tedir. Üst katta ise körfez manzarası ve kent panora-

ması ziyaretçileri bekler (Şekil 3). Üst kat Şehit Nihat

-

maktadır. Terasın doğusundaki kütle, kuzey cephesin-

de ortada merdivenle terastan yükseltilmiş kapı, doğu

91 MART 2013

uçta üç pencere, üst bölümde aynı hizalarda kareye

yakın formlu pencereler ile körfeze açılmaktadır.

Tarihte, başarılı bir şekilde hidrolik güçle çalışan ilk

asansörler 1870’li yıllarda inşa edilmiştir. 19. yüzyılın

başlarına kadar da Amstrong’un vinç tasarımından ol-

dukça etkilenen yolcu asansörlerinde, hidrolik sistem-

lerin kullanımı başı çekmiştir. Bu tip asansörlerde dikey

bir silindir, piston mekanizması, yol çoğaltıcı makaralar

bulunmaktaydı.

Şekil 4’te de görüldüğü üzere pistonun hareketine göre

‘itici’ veya ‘çekici’ olarak sınıflandırılmaktadırlar. Maka-

ralardan biri yere sabitlenmekte diğerleri ise hareket

halindelerdir. Çekici tipteki mekanizmalarda makara

düzenekleri silindirin önüne yerleştirilir; piston geri çeki-

lirken, serbest haldeki makaralara hareket kazandırılır.

İtici tiplerde ise sabit makaralar silindirin arkası ile hare-

ketli makaraların önüne montajlanır ve pistonun itilmesi

ile güç aktarımı sağlanmış olur.

Taşıyıcı halatlar, platforma bağlanmadan önce gerekli

yol artışını sağlamak için silindirin üstünden ve altından

geçirilerek makaralara dolanır. Örneğin pistonun her

hareketi için dört kanallı bir makara kullanmak piston

hareketiyle ortaya çıkan yolun dört katına çıkarılması

92

demektir. Daha fazla yol kazancına ihtiyaç duyuldu-

ğunda piston silindir mekanizmasının gücüne bağlı ola-

rak daha fazla makara kullanımı söz konusu olabilir. Bu

makaralardan çıkan halatlar tepe noktasındaki bir baş-

ka makaraya dolandıktan sonra yolcu kabinine bağla-

nabilir. Silindir-piston mekanizmasındaki suyun basıncı

arttırılarak platformun ihtiyaç duyduğu güç sağlanır ve

kabin yukarı kaldırılabilir [3].

Hidrolik asansörü ilk defa tasarlayan mühendisler, sabit

ve hareketli makaralar ve silindir arasındaki mesafelerin

önemine dikkat çekmişlerdir. Lane ve Smith’e göre itici

tip sistemler daha derli toplu ve az yer kaplamakta-

dırlar, bununla beraber bu onların tek avantajı olarak

gözükmektedir. Hidrolik asansörlerin temel problemle-

rinden bir tanesi de silindirin altından geçen kabloların,

silindirden sızan sudan zarar görmelerinin kaçınılmaz

olmasıdır (Şekil 5.)

Lane ve Smith tasarımlarında yükün miktarına göre

ayarlanabilen gücü de hesaba katmak için iki takım

makara kullanmışlardı. Biri piston başına sabitlenmiş

olarak bulunuyor; diğeri ise istenildiğinde devreye alı-

nabiliyor veya boş konumda bırakılabiliyordu.

Daha fazla yük taşınmak istendiğinde sadece sabit-

lenmiş ilk makara kullanılabilir. Bu durumda pistondan

en fazla güç elde edilecektir. Bununla beraber daha az

yüklerde iki makara sisteminin birden kullanılması pis-

tonun aldığı yolu ve kullanılan su miktarını azaltır [4].

a) b)

93 MART 2013

-

cinnati Endüstri Fuarı’nda tanıtılmıştır. İlk modeller

yatay bir silindir ve piston, makaralar ve pompadan

oluşmaktaydı. Yatay silindirli hidrolik asansörler itici tip

(Şekil 7) ve çekici tip olarak ikiye ayrılmaktadır [5]. İtici

tip pistonların kullanıldığı yapılarda, piston kolu itildiği

için basma gerilimine maruz; ikinci tipte ise ilk tipin tam

tersi olarak, çekildiği için çekme gerilimine maruz kalır.

Bu sistemlerde de her mühendislik tasarımda söz ko-

nusu olduğu üzere piston silindir mekanizmasının ola-

bildiğince hafif ve uygulanan yüklere karşı en yüksek

dayanıklılığa sahip olacak şekilde tasarlanması iste-

nir. Bununla ilişkili olarak piston silindir düzeneğindeki

sürtünme kayıpları ve kaçınılmaz olarak ortaya çıkan

aşınmalar tasarımın kilit noktalarını oluşturmaktadır. Bu

nedenle ilerleyen tasarımlar daha hafif yapılar kullanıl-

mıştır. Sistemde kullanılan valfler tasarımda oldukça

önemli bir yer tutmaktadır. Bu valfler su basıncını kont-

rol ederek, operatöre kabinin hareket hızını ayarlama

şansı sunmakta, bu şekilde platformun yer değiştirme-

si kontrol altına alınabilmektedir [6].

Yatay makinalarda her zaman büyük dişliler kullan-

maktadır. Dikeylerde ise belirli limitler dışında, silindirin

boyunun daha büyük olmasının herhangi bir sakınca-

sı bulunmadığı için düşük vitesler kullanılabilmektedir.

Yatay sistemlerde silindirin kapladığı alan, yaratacağı

zorluk bakımından binada istenmez. Dikey yerleştiril-

miş silindirlere sahip mekanizmalarda dişli çevrim oranı

olarak 8:1, 10:1 ve 12:1 kullanılır.

İzmir’de bulunan Asansör bir su gücüyle çalışan, iti-

ci tip, yatay silindirli, bir hidrolik asansördür (Şekil 6a).

Sistem ilk çalıştığında kullanılan pompa bir buhar ma-

kinası ile tahrik edilmekteydi. Piston pompası (Şekil 6b)

günümüze ulaşmayı başarmış ancak buhar makinası-

nın yerini elektrik motorunun almasıyla sistem yapıdan

çıkarılmıştır [7-9].

Silindirin ihtiyacı olan basıncı sağlayan piston pompası

bir kayış kasnak mekanizması ile çalışmaktaydı.İtici tip

silindirde bulunan pistonun bir seferdeki yer değiştir-

mesi 1,2 m.; asansör kulesinin boyu ise yaklaşık 50

m.’dir. Sistemde kullanılan makara sisteminin 40 olma-

sı kabinin istenilen yüksekliğe çıkarılmasını sağlar. Şekil

8.’de görülen silindirin pistonunun (2) yönünde itilmesi

ile asansör kabini (1) yönünde yükselmektedir.

Kabinin aşağı yöndeki hareketinde rahat ve düzenli bir

iniş için piston yavaşça geri çekilmektedir. Hidrolik sis-

temin ve asansör kabininin temsili modellemesi Şekil

8’de görülebilir.

Buhar makinasının yanında orijinal asansör kabini de

günümüze ulaşmamıştır. Geriye kalan hidrolik silindir

sistemi ve diğer ekipmanların üreticileri ile ilgili herhangi

bir bilgi bulunmamaktadır.

94

Aradan geçen yıllar boyunca bazı tadilatlara uğrayan asansör sis-

temi günümüzde, elektrik motorlu ve sonsuz dişli mekanizmasıyla

modern bir şekilde hizmet vermektedir. Yapılan üçboyutlu mo-

delleme ise Şekil 9’da görülmektedir. Bu resim sayesinde orijinal

asansörün çalışma prensibi daha kolay anlaşılmaktadır [9].

Asansör hakkında bilgi desteklerinden Sayın Ersan Barlas’a ve

asansör’ün eski çalışanlarından Hüseyin Çetinkaya’ya ve Esin

Hanım’a asansör sistemi hakkındaki verdikleri bilgiler ve yardım-

larından dolayı teşekkür ederiz.

url : http://en.wikipedia.org/wiki/San-

ta_Justa_Lift, on 2012-02-14

2. Levi, E. A. 2010, Geçmişi Geleceğe Ta-

şıyor, İzmir Dergisi, Mart-Nisan 2010,

s.80-87.

3. Vogel, R.M. 1988, Vertical Transporta-

Study, Smithsonian Institution Press, s.

41.

4. Jallings, J.H. 1995. Elevators: A Prac-

tical Treatise on the Development and

Design of Hand, Belt, Steam, Hydraulic

and Electrical Elevators, Elevator World,

Mobile. s. 401.

5. Gray, L.E. 2002. A History of the Pas-

-

vator World, s. 316.

6. Baxter, W., 1905. Hydraulic Elevators, s.

145

7. Barlas, E., 2006. Asansörlerin Tarihi,

Asansör Dünyası, No.66, Temmuz-

Ağustos 2006

8. Barlas, E., 2007. Asansör Tarihi, Stan-

dart, Sayı.46, No.545, s. 39-46.

-

wered Elevator Installation in İzmir, Ele-

2012. Editör A. Lustig. IAEE Publ., Mia-

mi, s. 351.360.

95 MART 2013

Asansör Kazaları,

Önlemler ve Denetim

96

Bu çalışmada amaç, asansörlerde meydana gelen

veya gelebilecek kazaların nedenleri ve kazaların ön-

lenmesinde yapılması gerekenlerin tespiti.

Genel olarak kazaların oluşum nedenleri; ortamlarda

bulunan tehlikeli durumlardan ve/veya kişilerin tehlikeli

davranışlarından kaynaklanmaktadır. Bu iş kazaların-

da da, trafik kazalarında da, asansör kazalarında da

böyledir.

Asansör, binalarda insanları ve/veya yükleri kapalı bir

kabin içinde bir duraktan diğerine düşey doğrultuda

taşıyan elektro - mekanik sistemlerdir.

Avrupa’da 19. yüzyılın başlarında Sanayi Devrimiyle

başlayan ve günümüze kadar devam eden süreçte;

endüstrinin gelişimi ve kırsal bölgelerden endüstrinin

yoğun olduğu bölgelere nüfusun kayması sonucu ko-

nut ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Bu bölgelerde

arsaların değerlenmesi sonucu çok katlı konutların ya-

pımını gündeme getirmiştir. Çok katlı konutların olmaz-

sa olmazlarının başında asansörler gelir.

Özellikle son 25 yıl içinde hızın 10 m/s üzerine çıkması

ve günümüzde 22 m/s hızlarda asansörlerin yapımına

başlaması gibi gelişmeler asansörlerde konfor ve gü-

venlik önlemlerinin daha da geliştirilmesi ihtiyacını do-

ğurmuştur.

Ülkeler insan hayatına konfor ve kolaylık sağlayan taşı-

ma sistemi asansörlerin güvenli bir şekilde kullanılma-

sını sağlamak için; kanun, tüzük, yönetmelik ve stan-

dartlar hazırlamışlardır.

Asansörler yasal mevzuata uyulması koşuluyla güvenli

sistemlerdir. Yasal mevzuat ve standartlar asansördeki

gelişmelere bağlı olarak yenilenmektedir.

Standart ve yönetmeliklerin amacı; insan ve/veya yük

asansörlerinin çalışması, bakımı ve acil durumlar sıra-

sında muhtemel kaza risklerine karşı insan ve eşyaları

korumak maksadıyla ilgili güvenlik kurallarını ve asan-

sörlerde olması muhtemel çeşitli kazalarla ilgili muhte-

mel riskleri önlemektir.

Asansörlerde meydana gelebilecek risklerin önlenmesi

için;

tasarım aşamasından imalatına,

imalatından bakım aşamasına,

bakımından periyodik kontrol aşamasına

kadar her aşamada kontrol altında tutulması ve düzenli

olarak denetimlerin yapılması gerekmektedir.

Dünyada ve ülkemizde kullanımda olan binaların bü-

yük bölümü eski binalardan oluşmaktadır. Bu binalar-

da kullanılan asansörlerde ciddi revizyonların yapılması

veya asansörün tamamının yenilenmesi ihtiyacı vardır.

Yapılan denetimler sonucunda; ülkemizdeki mevcut

asansörlerin çok büyük bir bölümünün tehlike arz et-

tiği görülmektedir. Denetimin günümüze kadar yeterli

düzeyde yapılamamakta, bakım hizmetlerinin büyük

bir bölümü yetkisiz ve yetersiz merdiven altı kişiler ve

firmalar tarafından yapılmakta, proje tasarımı yapılma-

dan ve standart dışı malzemeler kullanılarak kaza riski

yüksek olan asansörler yapılmaktadır.

Türkiye’de 2012 yılı sonu itibarıyla yaklaşık 300 bin

asansörün bulunduğu öngörülmektedir. Asansör ka-

zalarının önlenmesinde; asansörün projelendirilmesi,

standart ve yönetmeliklere uygun olarak imal edilmesi,

imalat sonrasında bakımlarının uygun olarak yapılması

ve yıllık kontrollerin yapılması gerekmektedir.

Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği’ne bağlı olarak

1 Ocak 2012 tarihi itibarı ile yıllık asansör kontrollerinin

TS EN 17020 Standardına göre asansör konusunda

akredite olmuş A Tipi Muayene kuruluşlarına yaptırıl-

ması sürecine girilmiştir.

Bu sektörde faaliyet gösteren yetkili firma sayısı yakla-

97 MART 2013

şık 600 civarındadır. Herhangi bir yetki almadan, deyim

yerindeyse korsan olarak çalışan firma sayısı ise yakla-

şık 2 bin civarındadır.

Bu sektörde istihdam edilen Makina Mühendisi sayısı

ise yaklaşık 1000’nin üzerindedir.

Makina Mühendisleri Odamız tarafından 2004-2009

yılları arasında yapılan denetimler sonucu ürkütücüdür.

2004–2009 yıllarında Odamız ile protokolü bulunan

toplam 51 belediye (Ankara, Edirne, Eskişehir, İzmir,

Kayseri, Mersin, Samsun, Trabzon, Zonguldak Şubele-

rimize bağlı bazı belediyeler) sınırları içinde kullanımda

olan asansör kontrollerine ilişkin veriler ise şöyledir *** :

Son 6 yıl kontrollerinin ortalamasını aldığımızda ise şu

oranlara ulaşıyoruz:

Eksikleri bulunan asansörler % 17,33,

Kullanılamaz durumdaki asansörler % 51,50,

Kullanılabilir asansörler ise % 31,17 oranındadır.

Genel olarak bu tablo halkımızın can güvenliğinin na-

sıl büyük bir tehlike içinde olduğunun açık kanıtıdır. Bu

asansörlerin yalnızca bilinemeyen küçük bir yüzde-

si yetkisiz, yetersiz ve denetimsiz firmalarca “kontrol”

edilmektedir.

Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği Madde 10/5

göre;

‘1/1/2012 tarihinden itibaren yapının bağlı bulunduğu

Belediye veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için

Valilik veya ilgili kanunlar çerçevesinde yapı ruhsatı ver-

mekle yetkilendirilen kurum ve kuruluşlar, bina sorum-

lularının yapacakları başvurular uyarınca yapılacak yıllık

kontrolleri, TS EN 17020 Standardına göre asansör

konusunda akredite olmuş A tipi muayene kuruluşla-

rına yaptırmaya başlanmıştır. Yapılan yıllık kontrollerde

asansörlerin güvenlik durumlarının hiç de iç açıcı olma-

dığı görülmektedir.

Denetimlerin tarafsız kurum ve kuruluşlarca düzenli

olarak yapılması asansör kazala-

rının önlenmesinde en önemli et-

kenlerdendir. Denetimler bir nevi

üretilen ürünün kalite kontrolüdür.

Asansörler; avan proje ve uygula-

ma tasarım aşamasından imala-

tına, imalatından bakım aşaması-

na, bakımından periyodik kontrol

aşamasına kadar kontrol edilme-

lidir. Kanun, tüzük, yönetmelik ve

standartlara uygun olarak üretimi

yapılmalıdır. Uyulmadığı taktir-

de asansör kazalarının oluşması

kaçınılmazdır. Kazaların oluşum

nedenleri aşağıdaki kaza döngü-

sünde verilmektedir.

  2004 2005 2006 2007 2008 2009 Toplam6 Yıllık Ortalama

Oran (% )

sayısına göre verilmiştir.)

8.245 19.228

(% 11)

13.080 13.312 10.622

(% 6,1) (% 5,6)

Mavi Etiketli – Eksiklikler Giderildikten Sonra Kullanılabilir

verilmiştir.)

1.502

(% 18,2) (% 14,3)

1.849 (%

14,1)

1.958 (% 1.296

(% 12,2) (% 30,5)12.332

3.696

(% 44,8) (% 63,5)

6.900

(% 52,8) (% 54,6)

4.856 4.64551,50

4.259

(% 22,2)

4.331

(% 33,1)

4 091

(% 42,1)

2.136

(% 21,9)22.334

98

Kabin katta yokken kat kapısının açılması sonucu oluşan kazalar.

(Kilit dilinin kapı kasasına yeterince girmemiş olması ve/veya temizlik esna-

sında suyun kilidin içine girip kilidin elektriksel denetiminin devre dışı bırakılıp

arızalanması, kilidin durak kapısında veya panoda düz kontak yapılması yani

şöntlenmesi)

Durak kapısı kilitlerinin kapı kanadına en az 7 mm girmesinin de-

netlenmesi ve elektriksel olarak da denetiminin sağlanması gerekmektedir.

Kapısız kabinlerde, hareketli kabin ile asansör kuyu

duvarı arasına sıkışan nesneler, insanlar ve hayvanlar için

açık bir tehlike oluşturmaktadır. Oyuncak, tekerlekli sandal-

ye, bebek arabası gibi hacimli gereç kullanan kişi ve çocuk-

lar özellikle bu risk altındadır. Bu türden kazalar genellikle

insan ve hayvanların ciddi bir şekilde yaralanması ile sonuç-

lanmakta, ölümcül kazaların esas kaynağını oluşturmaktadır.

En etkili çözüm, kabin kapısının olmasıdır.

ÖNLEM: Kapısız kabinlerde kabin ile duvar arasına insan ve

/veya yüklerin sıkışmasını engellemek için kabin kapısı, foto-

sel veya eşik kontağı konulmalıdır. Çocuklar, evcil hayvanlar

(kedi, köpek vs.) ve yükler kontrol altında tutulmalıdır.

a) Koparma,

b) Ezme,

c) Düşme,

d) Darbe,

e) Mahsur kalma,

f) Yangın çıkması,

g) Elektrik çarpması,

h) Aşağıdaki nedenlerden malzemelerin hasara uğra-

ması:

1) Mekanik hasar,

2) Aşınma,

3) Paslanma.

Asansörün frenlerinin devre dışı kalması, fren balatalarının aşınması, fren

tahrik kasnağı irtibatının kesilmiş olması, tahrik gücünün yetersizliği, kumanda sis-

temi arızalarından kaynaklanan nedenlerle kontrolsüz aşağı ya da yukarı yönde ha-

reket ile kazalara neden olması.

Kabin süspansiyon üzerindeki fren tertibatı ve fren tertibatını devreye so-

kan regülatör tertibatının çalışır durumda olmasının sağlanması. Makina motor gru-

bu fren balatalarının aşınmamış olması ve fren ayarının yapılmış olması. Halat sarım

açısı ve yiv şeklinin uygun olmasının sağlanması gerekmektedir.

99 MART 2013

Durak kapısı camlarının kırık/kırılabilir olması veya camın bulunmamasından dolayı oluşan kazalar.

ÖNLEM: Durak kapısı camları telli cam veya yüksek mukavemetli lamine cam olmalı.

Kabin boyutlarının standart dışı olarak büyük seçilmesinden dolayı veya yüklenen yükün yoğunluğunun

yüksek olmasından dolayı kabinin kontrolsüz bir şekilde aşağı doğru düşmesinden dolayı oluşan kazalar.

Kabin boyutlarının standartta belirtilen boyutları geçmemesi sağlanmalıdır.

6 kişilik asansöre 11 kişi binince ağırlığı taşıyamayan asansörün halatı koptu. Yere çakılan asansörde bulunan bir

kadın hayatını kaybetti.

Elazığ’da bir düğün salonunda 20 kişilik asansöre 27 kişinin binmesiyle 4’üncü kattan zemine çakılan asansörde

bir kişi ağır yaralandı.

Diyarbakır’da 12 kişinin bindiği 8 kişilik yük asansörü zemine çakıldı, 10 kişi yaralandı.

100

Ara katlarda kabin içindeki mahsur kalan kişilerin kurtarma yönergelerine uyulmadan bilinçsiz bir şekilde

kabinden çıkmaya-çıkarılmaya çalışılmaları sonucu oluşan kazalar.

Asansör kabini kat arasında kaldığı zaman kabin içindekileri kurtarma işleminde kapı kilit anahtarı

kullanlması tehlikelidir. Kurtarma işlemi Makina-motor grubu üzerindeki el freni yardımıyla kurtarma eğitimi almış

kişiler tarafından yapılmalıdır.

Eski asansörlerin, özellikle tek hız tahrikli

asansörlerin tahrik ve kumanda sistemleri, kabini

katta gereken hassasiyetle durdurmaya müsait de-

ğildir. Bu durum, yolcular için kabine girerken veya

kabinden çıkarken, eşiğe takılma riskini oluşturur.

Bu risk doğal olarak, kabin eşiği ile kat seviyesi ara-

sındaki fark arttıkça artmakta, özürlü ve yaşlılar için

de özellikle daha tehlikeli hal almaktadır.

Böyle asansör sistemlerini, garantili kabul

edilebilecek seviyeleme hassasiyetine getirebilecek

kontrol sistemleri vardır.  Kabin kat sevye ayarları

uygun hale getirilmelidir.

Otomatik kapılı asansörlerde kapının giriş-çıkış sırasında kullanıcıları sıkıştırması ile oluşan kazalar.

Kabin kapısına giriş ve çıkışta çarpmayı engellemek için fotosel konulmalıdır. Fotosel çalışır durumda

olmalıdır.

101 MART 2013

Kabin içine konan yüklerin dengeli konumlandırılmamış olması ve seyir halinde bu yüklerin kayması

sonucu oluşabilecek kazalar.

Kabin içine konan yüklerin dengeli yüklenmesine dikkat edilmeli, kabin hareket halinde iken bu yüklerin

kaymaması için önlem alınmalıdır.

Bir yangın ve deprem anın-

da asansörde mahsur kalınması sonucu

oluşan kazalar.

Bir yangın ve deprem anında

kaçış için asansör yerine merdivenler

kullanılmalıdır. Kuyu boşluğuna kağıt ve

benzeri yanıcı maddelerin atılması önlen-

meli, buradan başlayacak bir yangının

kısa sürede kabini etkileyebileceği göz

önünde bulundurulmalıdır.

Makina dairesindeki

aydınlatma tesisatının uygun

olmamasından dolayı oluşan

kazalar.

Makina dairesindeki

aydınlatma tesisatı çalışır du-

rumda bulundurulmalıdır.

Makina dairesindeki

döner parçaların sıkışması so-

nucu oluşan kazalar.

Makina dairesindeki

döner parçaların muhafaza al-

tına alınması.

102

Makina dairesindeki elektrik panosu bağlantı kablolarının korumasız olması sonucu oluşan kazalar.

Makina dairesindeki elektrik panosu bağlantı kablolarının koruma muhafazası altına alınması.

Makina dairesindeki merdiven ve korkuluklarının olmaması veya dayanımsız ve sabitlenmemiş durum-

da bulunması.

Makina dairesindeki merdiven ve korkulukların standarda uygun hale getirilmesi.

Askı halatlarının kopması halinde oluşacak tehlike son derece

açıktır.

Halatların düzenli bir şekilde kontrolü ve zamanında değiştirilme-

si.

Askı halatının belli bir uzunluğundaki kırık halat lifi sayısını temelde kriter

olarak kabul eden birkaç ülke dışında Avrupa standardında halat değiştir-

me şartları tarif edilmemiştir. 

Kabin boyutlarının standart dışı

olarak büyük seçilmesinden dolayı veya

yüklenen yükün yoğunluğunun yüksek

olmasından dolayı kabinin kontrolsüz bir

şekilde aşağı doğru düşmesinden dolayı

oluşan kazalar.

Kabinin aşırı yüklenmesini ön-

lemek için standart kabin ölçülerinin ol-

ması ve aşırı yük tertibatının bulunması.

103 MART 2013

Asansör kuyusunun çevresinin tehlike oluşturacak şekilde açık veya yanıcı maddelerden oluşması

sonucu oluşan kazalar.

Asansör kuyusu çevresi yanmaz ve dayanıklı malzemelerden oluşmalıdır. Kuyuya ulaşılamamalıdır.

Kuyu alt üst boşlu-

ğuna sıkışma sonucu olan ka-

zalar.

Kuyu alt üst boşluğu

güvenlik hacimlerinin buluna-

bileceği gibi dizayn edilmelidir.

Elektro mekanik olarak güven-

lik önlemleri alınmalıdır.

Hidrolik asansörlerde silindir ile güç ünitesi arasındaki borunun patlaması veya rekorun gevşemesi

sonunda yağın pistondan aniden boşalması sonucu kabinin yere çakılması sonucu oluşan kazalar.

kullanılması gerekmektedir.

104

: Tahrik yeteneğinin ve Elektro-mekanik sistemlerin çalışmamasından kaynaklı kazalar.

Tahrik yeteneğinin ve Elektro-mekanik sistemlerin çalışmasının uygun olması sağlanmalı.

: Asansör montajı sırasında

standart dışı malzeme kullanılması ve

montajın uygun yapılmaması.

Asansör montajının uygun ya-

pılması ve standarda uygun malzeme

kullanılması.

* Kumanda panosu dübellerle duvara sabitlenmeli kalaslarla değil

* Hastanenin bütün elektrik ve gaz tesisat boruları kuyu içinde

: Asansör kuyusunda ve Makina dairesinde asansör harici malzemelerin bulunması

Asansör kuyusunda ve Makina dairesinde asansör harici malzemelerin bulunmamalıdır.

1. “Asansörlerde Durum Ra-

poru Uygulamalar ve Yapıl-

ması Gerekenler” Yayın No:

MMO/2010/525

2. “Basından Kaza Fotoğraf-

ları ”

3. “Karikatürler Elevator World ”

4. “Bir Asansor Kazasının

Anatomisi EMO Mart 2004

Bülteni Barış AYDIN 20”

5. “Nafi Baran Bilirkişilik Foto-

rafları”

105 MART 2013

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

İSG Uzmanı

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

İSG Uzman Yrd.

5 ADIMDAAsansör Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği

106

“Asansör Sektöründe İş Sağlığı ve Gü-

venliği” konusunu doğru ele alabilmek

için ilk olarak İş Sağlığı ve Güvenliğinin

temelini oluşturan risk değerlendirmesi

kavramından bahsetmeyi ve asansör gü-

venliği ile risk değerlendirmesi arasındaki

bağlantıyı vermeyi uygun gördük. Asan-

sör güvenliği ile ilgili kaynakçamızda da

ayrıntılı olarak görüleceği gibi dünyanın

birçok ülkesinde konu ile ilgili oldukça

fazla çalışma ve kaynak bulunmaktadır.

İnşaat sektöründeki iş kazalarının önemli

bir bölümünü asansör kazalarının oluş-

turduğu düşünüldüğünde asansör ima-

latı, bakımı ve kullanımı sırasında alına-

cak iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin

önemi daha iyi ortaya çıkmaktadır.

Ülkemizde asansör bakım ve işletme-

sinde alınacak iş sağlığı ve güvenliği

tedbirleri; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Ba-

kanlığı tarafından 31.01.2007 tarihinde

26420 sayılı Resmi Gazete’de yayımla-

nan “Asansör Yönetmeliği (95/16/AT)” ve

18.11.2011 tarihinde 27058 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanan “Asansör Bakım

ve İşletme Yönetmeliği”nde düzenlen-

miştir. Bu yönetmelik kapsamına giren

asansörler ve güvenlik aksamları, yönet-

melikte yer alan temel sağlık ve güvenlik

gereklerini yerine getirmek zorundadır.

Ayrıca her asansör kabininde ve güven-

zorunludur.

İş sağlığı ve güvenliğinin temel amacı iş

kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesidir. Siste-

matik olarak risk değerlendirmesi yapıldığında ve gere-

ken önlemler alındığında iş kazalarının ve meslek hasta-

lıklarının yüzde 98 oranda önlenebileceği bilinmektedir.

Özellikle 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun

yayımlanmasıyla 2013 yılından itibaren tüm çalışanlar

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun kapsamına dâhil

olmuştur. Ayrıca her iş yerinde risk değerlendirilmesi-

nin yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Verimli bir risk

değerlendirmesi yapılabilmesi için iş yerindeki risk ve

tehlikelerin ayrıntılı olarak belirlenmesi gerekir. İş yerle-

rinde, çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak ve iş

kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi için düzenli

olarak tehlike ve risklerin belirlenmesi gerekmektedir.

Buna bağlı olarak önlemler alınmalı ve risk değerlendir-

meleri değişen çalışma koşullarına göre güncellenmeli

ve takip edilmelidir.

Asansör iş kazaları ağırlıklı olarak “Montaj Sürecinde

Asansör Kazaları” ve “Bakım Periyodik Kontrol Sü-

recinde Asansör Kazaları” olarak ikiye ayrılmaktadır.

Asansör montaj sürecinde gerçekleşen iş kazaları in-

celendiğinde ağırlıklı olarak kuyuya düşme, sıkışma ve

ezilme, asansör düşmesi, elektrik ile ilgili kazalar, cisim

düşmesi ve Makina/ekipman kaynaklı kazalar oldukla-

rı görülmektedir. Asansör bakım ve periyodik kontrol

sürecinde; elektrik ile ilgili kazalar, sıkışma ve ezilme

kazaları, Makina/ ekipman kaynaklı kazalar ve kabin ile

birlikte düşme kazaları daha çok sayıda görülmektedir.

Ayrıca bu kazalar sonucunda can kayıpları, iş gücü ka-

yıpları, tedavi masrafları, ölüm ve iş kaybı tazminatları,

yeniden servise alma maliyetleri gibi görünür maliyetle-

rin yanı sıra sektöre olan güvensizlik, psikolojik zararlar

gibi görünmeyen maliyetler oluşmaktadır.

Asansör iş kazaları incelendiğinde kaza nedenleri: yet-

kisiz müdahale, tehlikeli hareketler ve tehlikeli durum-

lar, güvensiz malzeme kullanımı, güvenlik mesafelerine

uyulmaması, bakımsız asansörler, denetim eksiklikleri,

kişisel koruyucu donanımların yetersizliği olarak sırala-

nabilir.

“İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi

Yönetmeliği”ne göre işveren, çalışma ortamı ve ça-

lışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve

geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden

risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yüküm-

lüdür. Risk değerlendirmesi işverenin oluşturduğu bir

ekip tarafından gerçekleştirilir.

İş sağlığı ve güvenliğinde reaktif ve proaktif yaklaşım

olmak üzere iki yaklaşım türü vardır. Reaktif yaklaşım,

meydana gelen iş kazasının tekrar etmemesi için kaza

nedenlerini tespit etme ve çözüm arama esasına da-

yanır. Proaktif yaklaşım ise kaza meydana gelmeden

önce, risklerin öngörülmesi, değerlendirilmesi ve bu

risklerin azaltılması veya mümkünse tamamen ortadan

kaldırılmasına dayanır.

Kantatif risk analizinde tehlikeli olayın olma ihtimali ve

etkisi kullanılarak, o olayın risk değeri bulunur. Kantatif

risk analizinde:

Risk = Tehlikeli Olayın Meydana Gelme İhtimali

* Tehlikenin Etkisi

şeklinde tanımlanır.

Bir iş yerinde tek başına risk değerlendirmesi yapmak,

iş kazalarını önlemek için yeterli değildir. Kazaların ön-

lenmesi için gerekli tedbirler alınmalı, sonuçları gözlen-

meli, ihtiyaç varsa risk değerlendirmesinde güncelle-

meler yapılmalıdır. İşveren risk değerlendirmesini kendi

başına yapabileceği gibi bu konudaki bir uzmandan da

yararlanabilir. Risk değerlendirmesi için bir uzmandan

107 MART 2013

yararlanılması işverenin sorumluluğunu ortadan kaldır-

maz.

Risk değerlendirmesinde kullanılan çok sayıda farklı

yöntemler bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı 5

adım yöntemidir. Her iş yeri için farklı riskler ve tehlike-

ler bulunduğundan o iş yeri için risk değerlendirmesi

yapılırken oraya en uygun risk değerlendirmesi yönte-

mi belirlenmelidir. Yazılı olarak rehber niteliğinde farklı

risk değerlendirme örnekleri bulunabilir, bu rehber risk

değerlendirmelerini kullanmadan önce her iş yerinin

kendine özel çalıma şekli ve tehlikeleri olduğu unutul-

mamalıdır.

İşveren veya iş sağlığı ve güvenliğinden sorumlu kişi

iş yerinde tehlike oluşturabilecek bütün noktaları ge-

zer. Her çalışma alanı için çalışanların da görüşlerinden

yararlanarak tehlikeler belirlenir. Eski iş kazası tutanak

defterleri ve meslek hastalıkları için sağlık raporları in-

celenir. İş yerinde kullanılan Makina ve ekipmanların

kullanma kılavuzları incelenerek bu Makina veya ekip-

manlardan doğabilecek tehlikeler belirlenir. Çalışma

ortamı, çalışanlar ve iş yerindeki mevcut belgelere iliş-

kin İş yeri bina ve eklentileri, iş yerinde yürütülen faa-

liyetler ile iş ve işlemler, üretim süreç ve teknikleri, iş

ekipmanları, kullanılan maddeler, artık ve atıklarla ilgili

işlemler, organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki

ve sorumluluklar, çalışanların tecrübe ve düşünceleri,

işe başlamadan önce mevzuat gereği alınacak çalışma

izin belgeleri çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve ben-

zeri özellikleri ile sağlık denetimi kayıtları, genç, yaşlı,

engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika

gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu, iş ye-

rinin teftiş sonuçları, meslek hastalığı kayıtları, iş kazası

kayıtları, iş yerinde meydana gelen ancak yaralanma

veya ölüme neden olmadığı halde iş yeri ya da iş ekip-

manının zarara uğramasına yol açan olaylara ilişkin ka-

yıtlar, ramak kala olay kayıtları, malzeme güvenlik bilgi

formları, ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm so-

nuçları, acil durum planları, yapı işleri sağlık ve güvenlik

planı ve patlamadan korunma dökümanı hazırlanması

gereken işyerlerinde önceden hazırlanan belge ve ra-

porlar gibi bilgiler toplanır:

Elde edilen bilgiler ile her tehlike için risk değeri hesap-

lanır. Bu hesaplama için “Risk Değerlendirme Tablosu”

(Tablo 1) kullanılır.

Bu adımda risklerin daha kabul edilebilir bir seviyeye

çekilmesi için gerekli kontrol tedbirlerine karar veril-

mektedir. İş sağlığı ve güvenliğinde temel amaç, risk

yaratan faktörün tamamen yok edilmesidir ancak bu-

nun mümkün olmadığı durumlarda daha az riskli olan

ile değiştirilebilir.

Asansör imalatı ve bakımı ilgili yapılmış olan risk değer-

lendirme sonuçlarına göre alınabilecek güvenlik önlem-

lerinden bazıları şunlardır:

veya duygusal sebepler sonucu, kendisinin veya

iş arkadaşlarının yaralanmasına neden olacak şe-

kilde dikkat ve farkındalıklarını kaybettiklerinde ça-

lışmamalıdır.

çalışanlar işe başlamadan önce “Kullanım Dışıdır”

işaretlerini asansör çağırma butonunun olduğu

her kata koymalıdır.

(yürüme yolları, platformlar vb.) halkın kullanımına

kapatılmalıdır. Ayarlama veya çalışmalar sırasında

asansör kabinin içerisinde kimsenin olmadığından

emin olunmalı, asansör kapıları devre dışı bırakıl-

malıdır.

olabilecek giysilerdeki bolluklar giderilmelidir. Kişi

üzerindeki kolye vb. mücevherleri çıkarmalıdır. Te-

mizlik, yağlama işlemleri sırasında ekipmanlarda

tehlike arz edebilecek şekilde bir hareket meyda-

na geldiyse, ekipman derhal devre dışı bırakılmalı-

dır.

55 3 2

1

5

YÜKSEK

25

YÜKSEK

20

YÜKSEK

15 10

DÜŞÜK

5

YÜKSEK

4

YÜKSEK

20

YÜKSEK

16 12 8

DÜŞÜK

4

3 15 12 9

DÜŞÜK

6

DÜŞÜK

3

KÜÇÜK

2 10 8

DÜŞÜK

6

DÜŞÜK

4

DÜŞÜK

2

1

DÜŞÜK

5

DÜŞÜK

4

DÜŞÜK

3

DÜŞÜK

2

DÜŞÜK

1

Tabloda dikey eksen tehlikenin frekansını(oluşma sıklığı), ya-

tay eksen ise tehlikenin şiddetini (etki) temsil etmektedir.

108

telsiz kanalı temiz olmalı, telsizde konuşan kişiler

telsiz iletişiminde olabilecek saniyelik gecikmelerin

farkında olmalıdır.

-

meli, aletler cepte taşınmamalıdır.

-

da veya yakınında temizleme bezi kullanılmamalı-

dır.

çalışma alanından düzenli olarak uzaklaştırılmalı,

bunun için tahsis edilmiş kutularda muhafaza edil-

melidir.

-

venler iyi aydınlatılmalıdır. Aydınlatılma yetersiz gö-

rüldüğünde çalışan kendi amirine bilgi vermelidir.

Yetersiz aydınlatmanın olduğu yerlerde çalışma

yapılmamalıdır. Takılmaya neden olabilecek yerler-

de, merdivenlerde uzatma kabloları kullanılmalıdır.

çekirdeği içinde durulmamalıdır.

-

lıdır. Nesnelerin güvenli şekilde aşağı indirilmesi

için halat kullanılmalıdır.

-

malıdır. Unutulmamalıdır ki her uyarının bir amacı

vardır. Artık ihtiyaç duyulmayan uyarı levhaları kal-

dırılmalıdır.

-

len vücut sıvıları veya vücut sıvısı karışmış madde-

leri temizlememelidir.

-

ber verilmelidir.

kullanımı ve içerdiği tehlikeler hakkında bilgi sahi-

bi olmalıdır. Kaldırma platformlarından malzeme

alınırken platformun dengesine dikkat edilmelidir,

platformun dengesinin bozularak tehlike yaratma-

ması için tedbirler alınmalıdır.

Çalışanlar etrafındaki tehlikelere karşı her zaman

dikkatli olmalıdır, makinaların “ani” çalıştırılmalarına

karşı hazırlıklı olmalıdır.

giysilerinin hareket eden parçalar tarafında çekil-

memesi için dikkatli olmalıdır.

-

sında kabin içinde veya üstünde bulunmamalıdır.

yerin üstünde veya altında başka kişilerin çalışma

yapmasına izin verilmemelidir.

durulmamalıdır.

-

dır. Kapıların önüne uyarı işaretleri konulmalıdır.

kullanılmalıdır.

tahliye edilmelidir.

için, yönetim tarafından sağlanan Acil Tahliye Planı

öğrenilmelidir.

veya tatbikat olduğu yanılgısına düşmemelidir.

Tehlike anında, sakin olunmalı, halkın güvenliğini sağ-

lamak amacıyla gerekli yerlerde kullanılan ekipmanlarla

ilgili tedbirler alınmalıdır, kişisel eşyalar ve gereçler bı-

rakılmalıdır, planlanan toplanma alanına hareket edil-

melidir acil tahliye sırasında ilgili kişiye bilgi verilmeli,

işletmenin acil durumlar için planladığı güvenlik planına

uygulamaya devam edilmelidir.

Eğer asansör imalatı veya bakım onarımı yapılan yer-

de riskler önlenemiyor veya azaltılamıyorsa, kişisel ko-

ruyucu donanımlar kullanılmalıdır. Unutulmamalıdır ki,

kişisel koruyucu donanım kullanımı başvurulacak son

güvenlik tedbiridir. İş sağlığı ve güvenliği uygulamaların-

da asıl amaç risklerin tamamen önlenmesi, eğer önle-

nemiyorsa daha riskli olanı ile değiştirilmesidir.

İşveren, çalışanlara ihtiyaç olan bütün kişisel koruyucu

donanımları sağlamak ile mükelleftir. Bütün çalışanlar,

yaptıkları işe uygun kişisel koruyucu donanımları çalış-

ma esnasında her zaman giymelidir. Çalışanlar kişisel

koruyucu donanımları kullanmadan önce iyi durumda

olup olmadıklarını kontrol etmelidir.

Çalışanlar ceplerinde alet taşımamalı-

dır. Kesik tehlikesine karşı uzun kollu gömlek giymeleri

tavsiye edilir. Tehlike oluşturabilecek yüzük, kolye gibi

109 MART 2013

mücevher eşyalar çıkartılmalı, yırtık giysiler giyilmeme-

lidir. Elektrikli ekipmanlar ile çalışırken, metal alaşımlı

(yüzük, saat, kemer tokası gibi...) eşyalar çıkartılmalıdır.

Kişisel koruyucu donanımlar başkaları ile takas edilme-

melidir. Herkesin yaptığı işin farklı olduğu ve kullandığı

kişisel koruyucu donanımın da yaptığı işe özel olduğu

unutulmamalıdır. Kaynak ve kesme işlemlerinde yağ

tutmaz giysiler giyilmelidir.

Çalışanlar, kullandıkları ma-

kinalar veya yaptıkları işler dolayısıyla potansiyel olarak

yüz ve gözlerinden yaralanabilecekleri işlerde yüz ve

göz siperleri kullanmalıdır. Bunların iyi durumda oldu-

ğu sürekli kontrol edilmeli, yapısal veya optik olarak

hasar görmüş donanımlar kullanılmamalıdır. Kapalı

mekânlarda, kaynak işleri dışında, gölgelikli göz siper-

leri kullanılmamalıdır.

Risk değerlendirmesi sonucun-

da gerekli durumlarda İşverenler çalışanlarına uygun

kafa koruyucuları sağlamakla yükümlüdür. Kafalarına

nesne düşmesi veya elektrik çarpması tehlikesi olan

yerlerde çalışan kişiler kafa koruyucu baretler giyme-

lidir. Asansör imalat aşamasının tamamında ve onarım

işleri boyunca çalışanlar baret giymeleri konusunda

uyarılmalıdır. Baretler kullanılmadan önce üzerinde çat-

lak veya deformasyonlar olup olmadığı kontrol edilme-

lidir. Baretler direkt güneş ışığına maruz bırakılmamalı

ve boyanmamalıdır.

İşveren, çalışanlara yaptıkları

işe uygun koruyucu ayakkabı vermelidir.

Risk değerlendirmesi sonu-

cunda gerekli durumlarda işveren çalışanlarına uygun

kulak koruyucular sağlamalıdır. 85 dB›den fazla gürül-

tüye maruz kalan çalışan kulak koruyucu donanımlar

kullanılmalıdır. Unutulmamalıdır ki gürültüden kaynak-

lanan kulak hasarlarında geri dönüş yoktur. Tek kul-

lanımlık olmayan kulak tıpaları her kullanımdan önce

temizlenmelidir. Kulaklıklar gürültüyü verimli olarak

azaltabilmeleri için kulağa boşluk kalmayacak şekilde

oturtulmalıdır. Çok fazla gürültülü olan iş yerlerinde ku-

lak tıpası ve kulaklık beraber kullanılabilir. Genel kural

olarak 1.5 m veya daha kısa mesafedeki bir kişiye sesi-

mizi duyurmak için bağırmamız gereken yerlerde, kulak

koruyucu donanımların kullanılması gerektiği söylene-

bilir.

Risk değerlendirme-

si sonucu gerekli durumlarda işveren, çalışanların yük-

sekten düşme tehlikesine karşı çalışanlarına koruyucu

donanımlar sağlamalıdır. 2 m. ve daha fazla yükseklikte

( veya derinlikte ) çalışanlar düşmeye karşı koruyucu

paraşüt tipi kemer kullanmalıdır. Koruyucu kemerler

sadece çalışanların güvenliği amacıyla kullanılmalıdır.

Eşya taşıma işleri veya benzeri işler için kullanılma-

malıdır. Emniyet halatları binanın ankaraj veya yapısal

donatılarına sabitlenmelidir. Her çalışan düşmeye karşı

110

koruyucu donanımların kullanılması ve bakımı konu-

sunda eğitilmelidir.

Kesik, yanma, kimyasal maddelere ma-

ruz kalma gibi tehlikelerin olduğu yerlerde çalışanlar

koruyucu eldivenler kullanmalıdır. Hareketli parçalara

sahip makinalarda veya yakınında çalışılırken koruyucu

eldiven giymemelidir.

Genel olarak

asansör imalatı endüstrisinde kirli havadan kaynakla-

nan riskler bulunmamasına rağmen, binanın niteliğine

göre veya inşaat çevresinin durumuna göre solunum

koruyucu donanımlar kullanılabilir.

“ Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği”ne uy-

gun olarak yüksekteki çalışmalarda düşmeye karşı

koruyucu önlemler alınması gerekir. Yüksekten düş-

me tehlikesine karşı alınacak önlemler 3 gruba ayrılır.

Bunlardan ilki düşme tehlikesini tamamen ortadan kal-

dırmaktır. İkinci tür önlem korkulukların kullanılmasıdır.

Üçüncü tür önlem kişisel düşmeye karşı koruyucu ke-

merler kullanılmasıdır.

1. Sadece onay-

lanmış emniyet halatları ve emniyet kemerleri kulla-

nılmalıdır. Bütün koruyucu ek donanımlar birbirleri ile

uyumlu olmalıdır. Emniyet halatları kesilme veya kop-

maya karşı dayanıklı olmalıdır. Emniyet halatları çalı-

şılmaya başlamadan önce takılmalı ve bütün asansör

boşluğuna hizmet edecek uzunlukta olmalıdır. Emniyet

kemeri ve kişisel koruyucu donanımlar çalışılmaya baş-

lamadan önce yetkili bir kişi tarafından kontrol edilme-

lidir. Hasar görmüş emniyet kemeri, emniyet halatı ve

diğer koruyucu donanımlar kullanımdan çıkarılmalıdır.

2. Asansör kapılarının önüne

korkuluklar yerleştirilmelidir. Korkulukların izinsiz kal-

dırılmamasına yönelik uyarılar konulmalıdır. Ayrıca kor-

kulukların üzerinde “Dikkat! Asansörde çalışma vardır.”

uyarı yazıları bulunmalıdır. Asansör kapıları takılana ka-

dar açıklık önünde korkuluklar bulunmalıdır. Eğer ça-

lışma yerinde korkuluklar bulunmuyorsa veya tedarik

edilmemişse, yetkili kişiye derhal durumun bildirilmesi

gerekir. Eğer çalışma için korkuluk kaldırılmışsa, asan-

sörde çalışma yapacak kişi düşmeye karşı kişisel ko-

ruyucu donanım kullanılmalıdır.

Elektrik tesisatında test veya arıza tespit çalışmaları

tesisatta akım varken yapılabilir fakat tesisattaki ba-

kım ve onarım çalışmaları elektrik tesisatının elektriği

kesildikten sonra yapılmalıdır. Elektrik tesisatında arıza

tespit çalışması yapılırken aşağıdaki kişisel koruyucu

donanımlar mutlaka giyilmelidir. 240 Volt ve daha üzeri

voltajlarda çalışırken uygun temiz deri eldivenler giyil-

melidir. İletken olmayan koruyucu gözlükler kullanılma-

lıdır. Yalıtkan tabanlı ayakkabılar kullanılmalıdır. Elektrik

çarpmalarına karşı deri koruyuculara sahip plastik yalıt-

kan eldivenler giyilmelidir. Elektrik çarpma tehlikesi kol-

ları da kapsıyorsa eldivenler ile birlikte plastik yalıtkan

kolluklar da kullanılmalıdır.

Her arıza tespit çalışması öncesinde tesisattaki voltaj,

voltmetreler ile ölçülmelidir. Tesisatın enerjisinin tama-

men boşaldığından emin olunmalıdır. Düşük voltaj de-

ğerlerindeki elektrik çarpmaları bile büyük yaralanma-

lara yol açabilir. Bütün tesisat devrelerinde aksi testlerle

belirlenmedikçe akım olduğu var sayılmalıdır ve buna

göre tedbir alınmalıdır. Elektrik tesisatında çalışma ya-

parken çalışan kişi üzerindeki yüzük, kolye gibi iletken

eşyalar ile cep telefonu, radyo gibi elektrik ile çalışan

diğer aletleri çıkarmalıdır. Metal, su birikintisi üzerinde

ayakta dururken veya diz üstündeyken elektrik tesi-

satında çalışma yapılmamalıdır. Üzerinde akım olan

devrelerde çalışma yapılırken çalışma yapan kişi gü-

venli şekilde yalıtıldığından emin olmalıdır). Çarpmala-

rın önlenmesi amacıyla, metal eşyaların üzerinde akım

olan devrelere temas etmemesine dikkat edilmelidir,

çalışanlar alet kemerleri takmamalı ve aletlerini cebinde

taşımamalıdır.

Çok kabinli sistemlerde ana elektrik hattı kapalı du-

rumda olmasına rağmen, bazı devreler diğer sistem-

ler (grup kontrolü, kabin aydınlatması gibi) tarafından

besleniyor olabilir. Sigortaların sökümü veya takımı için

özel aletler kullanılmalı, bu iş elle yapılmamalıdır. İletken

olmayan el fenerleri kullanılmalıdır. Mümkün olduğunca

kalıcı olmayan kablolama yapılmamalıdır. Geçici kab-

lolama işleri yapıldığında takılıp düşmelerin önlenmesi

için uyarıcı tedbirler alınmalıdır. Elektrik tesisatındaki

çalışma bittikten sonra her elektrik ekipmanının kapa-

ğı kapatılmalıdır. Sistemde elektrik olduğu durumlarda

kabin kapıları kapalı durumda olmalıdır. Eğer asansör

kabinlerine ana elektrik hattından elektrik gelmiyorsa

ana elektrik hattında yetki dışında bir bakım çalışması

yapılmamalıdır. Bu durum bina sahibine haber verilme-

lidir.

Risk değerlendirmesinde, risk değeri en yüksek olan

işlemlere öncelik verilerek, gerekli tedbirlerin tamam-

111 MART 2013

lanması için son tarihler belirlenir. Alınan güvenlik ted-

birlerinin tamamlanmasını takip edecek uzman veya

yetkili tespit edilir. Bu uzman veya yetkili güvenlik ted-

birlerinin alınması sürecini sürekli kontrol eder. Eksiklik

veya kusurları işverene bildirir, gerekli önlemleri alır.

Bu adımda uygulanan kontrol tedbirlerinin doğru şe-

kilde uygulandığı, faydalı sonuç verip vermediği, riskin

azalmasında yardımcı olup olmadığı kontrol edilir. Eğer

alınan tedbirlere rağmen riskte herhangi bir azalma ol-

mamışsa, farklı tedbirler uygulanarak risk değerlendir-

mesi güncellenir.

anlamına gelmemekte olup, asansör ve güvenlik ak-

samlarının Asansör Yönetmeliğinin (95/16/AT) tüm hü-

kümlerine uygunluğunu gösteren bir işarettir. Asansör

olup, ürünler piyasaya sunulmadan ve hizmete konul-

-

luk işareti en az 5 mm yüksekliğinde, görünür, oku-

asansör ve güvenlik aksamlarının üzerine konulmasının

mümkün olmadığı durumlarda, varsa ürünün ambala-

jına iliştirilebilir. Ülkemizde son yıllarda iş sağlığı ve gü-

venliği konusunda yapılan yasal düzenlemeler ve çalış-

malarla ile iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili bilinç

artmaktadır. Özellikle ülkemizin ekonomisinde önemli

bir yer tutan inşaat sektöründeki iş kazalarını önlemek

amacıyla işverenler ve çalışanlar bu konuda eğitilmeli,

iş sağlığı ve güvenliği konusunda gerekli tedbirleri al-

maları için teşvik edilmelidir. İş sağlığı ve güvenliğinin

sağlanması, o iş yerinde insan hayatına verilen öne-

min bir göstergesi olduğu gibi iş kazalarından dolayı

meydana gelen maddi ve manevi kayıpların da önüne

geçecektir. Bundan dolayı, iş sağlığı ve güvenliği için iş

yerinde olabilecek en ufak tehlike ve risk bile küçüm-

senmemeli, alınacak tedbirler için harcanacak paranın

insan hayatı söz konusu olduğunda önemsiz bir miktar

olduğu unutulmamalıdır.

Özellikle, inşaat sektöründeki iş kazalarında asansör

kazalarının önemli bir paya sahip olduğu dikkate alın-

dığında, asansör imalat, montaj ve bakım firmaları işe

başlamadan önce risk değerlendirmelerini eksiksiz şe-

kilde yapmalıdır. Risk değerlendirmesinde ortaya çıkan

duruma göre, riskleri en aza indirecek tedbirler alınmalı

gerekli yerlerde kişisel koruyucu donanımların kullanıl-

masına önem verilmelidir. Asansör ve güvenlik dona-

nımlarında, çalışanların iş sırasında kullandığı kişisel

-

üretim sırasında imalatçı tarafından o ürün için gerekli

standartların sağladığının bir garantisidir.

1. M. Özgür Ünal ve Bengi Aykaç,Yapı İşlerinde Asansör

Kazaları ve Güvenlik Önlemleri, International Journal of

Engineering Research and Development, Vol. 2, No.2,

Haziran 2010

2. -

lendirme Tablosu Yöntemi İle Risk Analizi: Bir Uygula-

ma, International Journal of Engineering Research and

Development, Vol.3, No.2, Haziran 2011

3. Erhan Bayrak, İ. Menderes Büyüklü, Asansör ve Asan-

Genel Müdürlüğü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,

Ankara

4. Elevator Industry Field Employees’ Safety Handbook,

Elevator World, Inc., 2010

5. Nafi Baran, Asansör Kazaları, Önlemler ve Denetim,

6. Asansör Yönetmeliği(95/16/AT), Bilim, Sanayi ve Tek-

noloji Bakanlığı

7. İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetme-

liği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

112