beeld & kwaliteitsplan vrieheide

Beeld & Kwaliteitsplan Vrieheide

College 26-01-2016Commissie RO 17-02-2016Raad 24-01-2016

Beeld & Kwaliteitsplan Witte Woningen Vrieheide2

Humblé Martens - 17 juni 2015 3

Beeld- en Kwaliteitsplan Vrieheidede witte woningen

dd 17.06.2015

Humblé Martens / Architectuur & Stedelijk Ontwerp

Gerechtigheidslaan 466226 CH Maastricht

T +31 (0)43 362 34 [email protected]

in opdracht van de gemeente Heerlen

INHOUDSOPGAVE

Inleiding 7

Historisch perspectief 9Stedenbouwkundige opzet 12Architectonische opzet 14

Hoofdopzet 19Aandachtspunten 20Minimale Eisen 22Bouwblok vs. Strokenbouw 24Drie hoofdelementen 27Kernwaarden uit het masterplan 28Kwaliteiten 28Maatregelen in schema 31

Hoofdvolume 33De witte bouwblokken 35Puien voorgevel 37

Erfafscheidingen 43Twee typen erfafscheiding 45

Aan- en bijbouwen 55Tussenwoningen 57Kopwoningen tussen 59Kopwoningen hoek 61Kopwoningen Italiëlaan en Unescostraat 63verruiming uitbouwmogelijkheid 65

Bijlagen 67Kaartmateriaal en profielsnedes 69Publicaties Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 88Christus Koningkerk 96Peter Sigmond, architect 98Egidius Joosten, Vascomij 99Verschillende eigenaars van de wijk 100


Bebouwingsstructuren witte woningen

Aanduiding gebiedsomschrijving ‘Witte Woningen’


Vanwege deze uitzonderlijke structuur en de uitdagingen die er liggen bij het opnieuw oppakken van handhaving wordt de ontwikkeling van de visie op beeldkwaliteit dan ook samen met de handhavers in de wijk opgepakt. Het doel is uitdrukkelijk om een realistisch en te handhaven beeldkwaliteitsplan op te stellen.

Bijzonder hierbij is dat de vrijheid in vormgeving van de eigen woning zoals dit ook in de kernwaarde ‘Vrije wijk’ is vastgelegd wordt gerespecteerd. Er wordt geen poging gedaan om het originele ontwerp weer in zijn oorspronkelijke staat te herstellen, maar er is gezocht naar wat er minimaal vastgelegd moet worden om de kwaliteiten van de wijk weer zichtbaar te maken. Hiernaast worden ook enkele inspiraties aangedragen om te laten zien hoe het ook kan.

Het (conserverend) beeldkwaliteitsplan is erop gericht de eenheid, de samenhang tussen de woningen en het parkachtige karakter, te behouden en de kwaliteiten welke in het verleden verloren gegaan zijn door verscheidene aanpassingen, geheel of gedeeltelijk weer terug te brengen.

Inleiding


Begin 2014 is het masterplan Buurtbusiness, Energie voor Vrieheide-De Stack vastgesteld. Dit bijzondere masterplan is samen de bewoners van de wijk opgesteld en een van de projecten die hieruit naar voren komen voor uitvoering op korte termijn is de combinatie van Handhaving en het opstellen van Beeldkwaliteit.

Na een korte inventarisatie blijkt dat voor een groot deel van de wijk de meer algemene omschrijving van beeldkwaliteit zoals opgenomen in de nota beeldkwaliteit van de gemeente Heerlen toereikend is. Hier kan worden volstaan met het opstarten van handhaving.

Voor de witte woningen echter is, vanwege de bijzondere stedenbouwkundige opzet, reguliere regelgeving hieromtrent niet toereikend. Vaak is niet altijd duidelijk wat nu wel en niet mogelijk of wenselijk is in de wijk. Na jaren van afwezigheid wordt ook de handhaving hierop weer gestart, dit uitdrukkelijk ook op verzoek van veel bewoners. Doel is om de verrommeling een halt toe te roepen en juist de bijzondere wijkstructuur weer zichtbaar te maken.

Verder is de wijk door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aangewezen als een van de dertig wederopbouw gebieden die van nationaal cultuurhistorisch belang zijn. Dit duidt er ook nog eens op dat deze wijk op het vlak van stedenbouwkundige opzet en beeldkwaliteit bijzondere aandacht behoeft.

Op basis van het vastgestelde masterplan worden door de gemeente ook investeringen gedaan in de openbare ruimte, o.a. in de bosschages en de Christus Koningkerk. Hier wordt een kwaliteitsslag in de openbare ruimte gemaakt die we middels dit nieuwe beeldkwaliteitsplan en de hieraan gekoppelde handhaving ook willen vasthouden.

Historisch perspectief

Veelal zijn de hoogteverschillen in de groene ontsluitingsstroken tussen de bouwstroken opgelost, waardoor hier een bijzondere openbare ruimte ontstaat die een sterk parkachtig karakter heeft. Bijna de helft van het totale oppervlak van Vrieheide is openbaar gebied.

De woningen zijn zo veel mogelijk met hun tuinzijde op het zuiden georiënteerd. Tussen twee woningstroken liggen gemeenschappelijke groenstroken of plantsoenen. De wijk heeft een uniform uiterlijk door de herhaling van dezelfde wit betonnen, plat afgedekte rijwoningen, met vaak dezelfde lengte. Van de drie bouwlagen kragen de bovenste twee uit, zowel aan de voor- als de achterzijde. Deze vormgeving wekt de suggestie van lichtheid. De gevels in de bovenbouw bestaan uit een aluminium grid met een combinatie van ramen en plaatmateriaal.

Vanaf 1980 is een groot deel van de wijk in particuliere handen gekomen en zijn veel woningen uitgebreid met zeer verschillende uit- en opbouwen en tuinafzettingen, waardoor een buitengewoon individueel en rommelig beeld is ontstaan. Soms is de oorspronkelijke ligging van woonpaden verlegd en zijn er toch voortuintjes ontstaan.

De “witte woningen” in Vrieheide ademen in meerdere opzichten de tijdgeest van begin jaren ’60 van de vorige eeuw uit en is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aangewezen als een van de dertig wederopbouw gebieden die van nationaal cultuurhistorisch belang zijn.

De karakteristieken die hier als bijzonder en waardevol benoemd worden zijn het idee van de modernistische mijnkolonie, het stratenbeloop geënt op de hoogteverschillen van het terrein en de technologisch vernieuwende architectuur.

Meer informatie over de geschiedenis van de wijk en de waardestelling van Rijkscultureel Erfgoed zijn opgenomen in de bijlage.


De wijk Vrieheide-De Stack bestaat uit twee mijnwerkerskolonies, Nieuw Einde en Versiliënbosch waartussen begin jaren zestig de ‘witte wijk’ Vrieheide is gebouwd. De 837 witte woningen zijn vanaf 1959 gebouwd naar ontwerp van de architect Peter Sigmond. De wijk Vrieheide is destijds ontwikkeld door de Vascomaatschappij N.V. die de woningen verhuurde.

De woningen werden gebouwd voor hoger kader personeel in o.a. de mijnbouw, de belastingdienst en het pensioenfonds AZL. De wijk werd in een ongekend tempo gebouwd met het ‘vasco’-systeem. Het was een van de eerste wijken met een gietbouw-methode in het zuiden van Nederland.

De wijk was opgebouwd uit de 837 witte eengezinswoningen, twee torenflats van twaalf bouwlagen, een grote schijfvormige flat met zes bouwlagen, een winkelcentrum, een school en een kerk. De desbetreffende Christus Koningkerk (1965 architect Jozef Fanchamps) is een rijksmonument. De schijfvormige flat en het winkelcentrum zijn inmiddels gesloopt.

Waar in de vooroorlogse stedenbouw uitgegaan werd van het gesloten bouwblok, wordt dit in de naoorlogse wijken juist opengebroken. In ruimtelijke zin leidde dit in Vrieheide tot een schakeling van slechts één zeer herkenbaar woningtype. Dit type, de witte woning, bestaat uit twee verdiepingen op een smalle sokkel, waarbij gewoond wordt op de eerste verdieping. Bijzonder is verder dat het hoogteprofiel bewust is gebruikt om de stedelijke ruimte karakter en vorm te geven. De grote hoeveelheid openbaar groen, nu sterk verwilderd, is hier een integraal onderdeel van deze opzet.

De 35 hectare grote wijk ligt op een heuvelachtige ondergrond, die deels de opzet van de wijk bepaalt. Veel wegen hebben een gebogen verloop door het geaccidenteerde terrein.Het zuidelijke deel van de wijk volgt de hoogtelijnen in de topografie, waardoor er een aantrekkelijk gekromd stratenpatroon ontstaat. De bebouwing bestaat grotendeels uit korte, herhaalde woningblokjes. Het hoogste deel van de wijk wordt gemarkeerd met twee hoge woontorens en een park. Aan de Navolaan, de directe verbinding tussen de oude kern van Heerlerheide en het mijnwerkersdorp Versiliënbosch, ligt de Christus Koningkerk, een ankerpunt in het zuidelijke deel van Vrieheide. Het cirkelvormige Unescoplantsoen is het meest opvallende deel aan de noordzijde van de wijk.

STEDENBOUWKUNDIGE OPZET

‘modernistische mijnkolonie’In stedenbouwkundig opzicht vormde het ontwerp voor de ‘witte woningen’ een complete trendbreuk met het verleden. De woningen in de oorspronkelijke mijnwerkerswijken uit de jaren ’20 en ’30 van vorige eeuw zijn veelal gebouwd in Amsterdamse School architectuur naar het klassieke Engelse tuindorp-concept van Ebenezer Howard. Een gangbare opvatting in die tijd was, dat fabrieksarbeiders een woning in een groene dorpsachtige omgeving moesten hebben met een eigen tuin om zelf groenten te kunnen verbouwen. De buurt Versiliënbosch, die eveneens deel uitmaakt van Vrieheide, is hier een voorbeeld van. Deze mijnwerkerswijken waren kleine dorpen in het open landschap.Na de oorlog was er veel ruimte nodig om de woningnood op te kunnen lossen. Met de “witte woningen” werd de open ruimte tussen de mijnwerkerswijkjes Versiliënbosch, Nieuw Einde en de Maria Christinawijk volgebouwd.

Woningtype en hoogteprofielSigmond begon aan de zuidzijde van Vrieheide met het uitzetten van het stratenplan. Daarbij liet hij zich leiden door de bestaande hoogteverschillen. Het realiseren van de woningblokken liep op een gegeven moment vooruit op het ruimtelijk ontwerp voor het gebied; er moest productie worden gedraaid. Voor het middengebied, ten noorden van de Anjelierstraat (de rechte, opeenvolgende blokken) werd de ruimtelijke inrichting bepaald door de aannemer. Sigmond heeft nog wel het Unescoplantsoen, het ronde plein, ontworpen als slotakkoord van de wijk.Het zuidelijke deel van de wijk volgt de hoogtelijnen in de topografie, waardoor er een aantrekkelijk gekromd stratenpatroon ontstaat. De bebouwing bestaat grotendeels uit korte, herhaalde woningblokjes. Het hoogste deel van de wijk wordt gemarkeerd met twee hoge woontorens en een park en tot eind jaren tachtig werd deze afgesloten met een grote zes laagse flat. Op de kaart van de huidige situatie is echter duidelijk zichtbaar dat er een school in het park is gebouwd.De wijk voegt zich deels in het oude netwerk van landwegen, straatdorpen en oude mijndorpen. Mooi voorbeeld is de Navolaan, die een directe verbinding legt tussen de oude kern van Heerlerheide en het mijnwerkersdorp Versiliënbosch.Aan deze route ligt de monumentale Christus Koningkerk, een ankerpunt in het zuidelijke deel van

Vrieheide. Het cirkelvormige Unescoplantsoen is het meest opvallende deel aan de noordzijde van de wijk. Pas in latere jaren is de Unescostraat naar het noordwesten doorgetrokken. Op deze plek is ook een nieuwe hoge woontoren gebouwd.Veelal zijn de hoogteverschillen in de groene ontsluitingsstroken tussen de bouwstroken in opgelost, waardoor hier een bijzondere openbare ruimte ontstaat die een sterk parkachtig karakter heeft. Het zijn tegenwoordig wel net deze gebieden die slecht onderhouden en sleets zijn.

Bouwblok vs. StrokenbouwSigmond was een stadsmens en wilde met Vrieheide stedelijke woonblokken ontwerpen met de entree aan een straat of een woonpad, in plaats van aan een tuin. De woningen zijn zo veel mogelijk met hun tuinzijde op het zuiden georiënteerd. Tussen twee woningstroken liggen gemeenschappelijke groenstroken of plantsoentjes . De wijk heeft een uniform uiterlijk door de herhaling van dezelfde witte, betonnen, plat afgedekte rijwoningen, met vaak dezelfde lengte. Van de drie bouwlagen kragen de bovenste twee uit, zowel aan de voor- als de achterzijde. Deze aan Le Corbusier ontleende vormgeving wekt de suggestie van lichtheid. Dit was niet alleen suggestie: Sigmond bouwde daadwerkelijk lichte woningen om mijnschade voorkomen. De ideeen over strokenbouw van Ernst May in ‘das Neue Frankfurt’ uit 1929 moet Peter Sigmond ook gekend hebben.Verder kregen de Smithsons door een presentatie van Bakema en Van Eyck op het SIAM congres in Aix-en-Provence 1953 grote interesse voor de ideeën van de Stijl en de toepassing hiervan in de stedenbouw (Pendrecht en Alexander Polder). Het idee van compositie als stedenbouwkundige ordening in plaats van het klassieke gesloten bouwblok moet Peter Sigmond hier ook meegekregen hebben aangezien hij in deze periode bij de Smithsons werkzaam was.Vanwege de simpelheid van de verkaveling was strokenbouw bij uitstek geschikt voor sociale woningbouw. Voor een hele wijk hoefde feitelijk maar één woningtype te worden ontworpen. Het repeteren van bouwblokken en woningen in de hele wijk werkte enorm kosten- en tijdbesparend hetgeen een van de uitgangspunten was voor het huisvestingsvraagstuk in de wederopbouwperiode. De “witte woningen” in Vrieheide ademen daarom in meerdere opzichten de tijdgeest van begin jaren ’60 van de vorige eeuw uit.


ARCHITECTONISCHE OPZET

Samen met bouwen constructiebedrijf Vascomij ontwikkelde Sigmond voor Vrieheide de “paalwoning”. Het was een woning met een bijzondere constructie: een cilindervormige kern met trappen en toiletten als enige drager. Rondom deze betonnen kern lagen twee gestapelde woningen respectievelijk op de eerste en tweede verdieping. Mocht de boel verzakken, dan was het mogelijk de woningen via een hydraulisch systeem weer recht te vijzelen. Volgens Sigmond kon op die manier de dreiging van mijnschade beperkt blijven. De begane grond was weer gedeeld voor de twee bovenliggende woningen en bevatte de mogelijkheid tot uitbreiding. Hierbij waren ook standaard uitbouwen voorzien in het aluminium systeem. Uiteindelijk bleef het bij één proefmodel, maar de basisprincipes van dat model zijn wel toegepast in het ontwerp van de woningen in Vrieheide. De woningen in de wijk zelf zijn echter als grondgebonden woningen en ook zonder de trapkernen en de vijzels uitgevoerd.

De gevels in de bovenbouw bestaan uit een aluminium grid met ramen en plaatmateriaal. Onder de terugliggende begane grond was er een plek waar de bewoners konden klussen of een schuurtje bouwen.


Hoofdopzet

AANDACHTSPUNTEN

Oorspronkelijke ontwerpVrieheide was met zijn witte woningen vlak na realisatie een bijzondere verschijning. Door de jaren heen is er veel verschoven in eigendomsverhoudingen en zijn veel elementen aan de woningen en de wijk toegevoegd.De bijna dogmatische helderheid van de wijk is sterk verwaterd, maar restaureren naar de oorspronkelijke staat is geen optie. We gaan uit van de kwaliteiten die op dit moment, al dan niet sluimerend, nog aanwezig zijn en niet van de waarde die het ooit heeft gehad.

Vergunningsvrij bouwenMet de inwerkingtreding van de WABO heeft de rijksoverheid het standpunt ingenomen dat veel wijzigingen en toevoegingen aan gebouwen vrij gelaten dienen te worden.Binnen de bijzondere wijkstructuur van Vrieheide zijn veel van deze vergunningsvrije elementen echter pregnant aanwezig in het openbare gebied.Aangezien de regels van een BKP alleen getoetst worden bij een vergunningsplichtig bouwwerk is het van belang te weten welke elementen buiten deze plicht vallen.

+oorspronkelijke ontwerp vlak na de bouw en een schets van enkele

toevoeging die er door de jaren heen zijn bij gekomen

omgevingsloket


vocht en aanslag op pui-elementen

betonrand met afbladderend verfwerk

scheurvorming en los stucwerk in zijgevel

Achterstallig onderhoudVeel ingrepen waarvoor een vergunning aangevraagd dient te worden hebben echter niet zo’n grote impact op de uitstraling van de wijk als de verrommeling, achterstallig onderhoud en het gebruik van ongeschikte bouwmaterialen. Deze zijn echter een stuk moeilijker te handhaven.De paradox is hier dat kleine misstanden aan de vergunningsplichtige bouwwerken makkelijk aan te pakken zijn terwijl deze vaak wel goed onderhouden zijn. Een goede prioritering met goed omschreven eisen waaraan bouwwerken minimaal moeten voldoen zijn dus cruciaal bij het verbeteren van de beeldkwaliteit en het behouden van draagvlak.Deze minimale eisen, ook wel omschreven als ‘wat in ernstige mate in strijd is met redelijke eisen van welstand’, zijn in Heerlen opgenomen in de Nota Ruimtelijke Kwaliteit 2011 onder de noemer Excessenregeling.


verrommelde tuin

MINIMALE EISEN

Vanuit de hiervoor omschreven problematiek van verrommeling en achterstallig onderhoud zijn de redelijk algemeen omschreven minimale eisen waaraan een bouwwerk dient te voldoen hier voor Vrieheide verder gespecificeerd.Door een heldere omschrijving van wat in Vrieheide in ernstige mate in strijd is met redelijke eisen van welstand kan deze problematiek beter opgepakt worden.De omschrijving zoals deze ook opgenomen wordt in de Nota Ruimtelijke Kwaliteit Heerlen is hiernaast gegeven.


Er is sprake van “achterstallig onderhoud” als bedoeld in de excesregeling van de Nota Ruimtelijke Kwaliteit Heerlen 2011 als bij de op bijbehorende kaart aangegeven woningen/woonblokken:

1. de zijgevels van de woonblokken:“ afbladderende c.q. loslatende verf vertonen;“ scheurvorming vertonen; “ niet wit zijn door of (ver-)kleuring en/of vervuiling en/of begroeiing; “ onvolledig zijn omdat er (delen van) gevelplaten ontbreken.

2. indien het betonnen casco van deze woningenzichtbaar is aangetast of de verf erop afbladdert of isverdwenen.

Afwijking Nota Ruimtelijke Kwaliteit Heerlen 2011In afwijking van de excessenregeling in de Nota Ruimtelijke Kwaliteit Heerlen 2011 verkeren de witte woningen, tenzij hiervoor uitdrukkelijk een bouw- c.q. omgevingsvergunning is verleend, in een staat die in ernstige mate strijdig is met redelijke eisen van welstand indien: - (bouwonderdelen in) de voor- en zijgevels vande hoofdbouw (zoals geveldelen, het betonnen casco,kozijnen, ramen en deuren) voor zover die van buitenuit zichtbaar zijn, anders zijn gekleurd dan wit/grijs(RAL kleuren 9016, 9010, 9002, 7044, 7038, 7035).In afwijking hiervan is een gevel niet in ernstige matein strijd met redelijke eisen van welstand, indien degevel is voorzien van een muurschildering waarvoortoestemming door de gemeente Heerlen is verleend.

- bouwonderdelen in de achtergevelvan de hoofdbouw echter alleen voor zover diebouwonderdelen zijn gelegen boven de afgewerktevloer van de eerste etage( dus alles wat hoger is dan debegane grond etage) anders zijn gekleurd dan wit/grijs(RAL kleuren 9016, 9010, 9002, 7044, 7038, 7035).

- privacyschermen als bedoeld in artikel 2,onder 9 van bijlage II bij het Besluit omgevingsrechtanders zijn gekleurd dan wit/grijs (RAL kleuren 9016,9010, 9002, 7044, 7038, 7035).


BOUWBLOK VS. STROKENBOUW

een gesloten bouwblok ten plaatse van Versiliënbosch

In de klassieke stad zien we dat de bouwing vaak bestaat uit gesloten bouwblokken. Hierbij zijn de voorgevels gericht op de straat en zijn de achterkanten naar elkaar toegekeerd. Zo bepalen de voorkanten van de woningen samen het beeld van de openbare ruimte. De achterkanten zijn niet of nauwelijks te zien vanaf de straat. Daarom willen we aan de voorzijde meer grip hebben op de uitstraling (beeldkwaliteit). Aan de achterkant is dit meer een zaak voor buren onderling en is een grotere vrijheid mogelijk in het maken en vormgeven van woninguitbreidingen.


Waar in de vooroorlogse stedenbouw uitgegaan werd van het gesloten bouwblok, wordt dit in de naoorlogse wijken juist opengebroken. Zo komen in Vrieheide ook de achterkanten van de woningen aan het openbare gebied te liggen. Hierdoor worden deze achterkanten, met hun uitbreidingen, aan- en bijbouwen en erfafscheidingen heel erg bepalend voor de uitstraling van het openbare gebied, de beeldkwaliteit.Hierbij kunnen we wel een onderscheid maken tussen de achterkanten aan de openbare weg of grotere groenstructuren en de achterkanten aan de groene tussengebieden.

Strokenbouw ten plaatse van de Witte Woningen


de woningblokken

de erfafscheidingen

de woninguitbreidingen


DRIE HOOFDELEMENTEN

WoningblokkenDe wijk kenmerkt zich door een herhaling van steeds hetzelfde woningbouwblokje, de witte woning. Deze blokjes zijn in hun plaatsing sterk gekoppeld aan het hoogteprofiel van de wijk.

ErfafscheidingenBepalend voor de definitie van de openbare ruimte in deze wijk zijn de erfafscheidingen. Deze bepalen door de strokenbouwopzet altijd een zijde van de uitstraling van het straatprofiel.

WoninguitbreidingenTussen de erfafscheiding en het woningblok bevinden zich de zeer divers vormgegeven woninguitbreidingen. Deze zijn mede door de sterke hoogteverschillen nog altijd goed zichtbaar vanachter de erfafscheidingen.

Vrijheid vs. KaderDe woningblokken en de erfafscheidingen zijn helder te definiëren. Hier zijn ook duidelijke kwaliteitseisen aan te stellen. Zo kan voor de woninguitbreidingen een grotere vrijheid gegeven worden.Dit is ingegeven door de praktische reden dat de verschillen in vormgeving van de woninguitbreidingen op dit moment zo groot zijn dat het op elkaar afstemmen van deze elementen een grootschalige sloop-/nieuwbouw operatie zou vergen. De overige twee hoofdelementen zijn eenvoudiger bij elkaar te brengen en/of te reguleren.Verder past het idee van een grotere vrijheid in vormgeving van de woninguitbreidingen aan de achterzijde zowel bij de huidige opvatting van de rijksoverheid hierop als bij de oorspronkelijke ontwerpgedachte van Peter Sigmond hierover (zie het hoofdstuk ‘Een historisch perspectief’).


KWALITEITEN

De wijk is uit elkaar te rafelen in vier hoofdpunten:

Het ensembleDe wijk vormt op een aantal manieren een bijzonder geheel. Waar in de vooroorlogse stedenbouw uitgegaan werd van het gesloten bouwblok, wordt dit in de naoorlogse wijken juist opengebroken. Hierdoor splitst de opgave zich in zekere zin in het ontwerp van een object als architectonische opgave en het ontwerp van de ruimte tussen deze objecten als stedenbouwkundige opgave.Typisch voor de wederopbouw is de sterke focus op de economische en sociale opgave. In ruimtelijke zin leidde dit tot een stedenbouw waarbij de stedelijke ruimte gevormd wordt door een schakeling van woningtypen.Vrieheide vormt hier een mooi en herkenbaar voorbeeld van als schakeling van slechts één zeer herkenbaar woningtype. Bijzonder is verder dat het hoogteprofiel bewust is gebruikt om de stedelijke ruimte karakter en vorm te geven.De grote hoeveelheid openbaar groen is hier een integraal onderdeel van deze opzet en van cruciaal belang voor de ervaring van het ensemble.

Hechte en diverse gemeenschap

Landschappelijke wijk

Vrije wijk

Open wijk

Ondernemende wijk

Particulier eigendom

De witte woning

De witte woning als icoonHet basiselement van de wijk is de witte woning. De architectuur van deze woning was voor die tijd sterk vernieuwend, zowel in expressie als ook in technologische opzet. Als herinnering aan de oorspronkelijke opzet en inspiratie voor een duurzame vernieuwing van de wijk zonder verlies van karakter zou gedacht kunnen worden aan het realiseren van een modelwoning of modelblok. Hierbij kan de oorspronkelijke architectonische en technische opzet optimaal naar voren komen.

De witte woningen

De wijk vindt haar ontstaan in het huisvestingsvraagstuk van de

mijnwerkers. Nieuw Einde en Versiliënbosch, gebaseerd op het

tuindorp-concept, waren solitair gelegen woonwijkjes met een

nauwe band met de steenkoolmijnen. Met de “witte woningen”

werd de open ruimte tussen de mijnwerkerswijkjes volgebouwd. In

architectonisch en stedenbouwkundig opzicht vormde het ontwerp

voor de ‘witte woningen’ een trendbreuk met het verleden en

bepaalt nog steeds grotendeels het karakter van de wijk. Het heeft

een haast iconische waarde voor de wijk. Het bijzondere karakter

van het stedenbouwkundig ensemble Vrieheide is dan ook erkend

door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Park- of tuinwijk

Vrieheide ligt op fraai geaccidenteerd terrein, wat zich

openbaart in enkele prachtige uitzichtpunten in de wijk. Het reliëf

vormt een belangrijke factor in de beleving van de wijk. Voor

de aanleg van het bovenste deel van de witte woningen was de

oorspronkelijke ontwerpopzet zelfs geïnspireerd op een Italiaans

bergdorp, terwijl Versilienbosch en Nieuw Einde oorspronkelijk als

tuindorpen zijn ontstaan. In de wijk is verder een grote hoeveelheid

openbaar groen, verdeeld in kleinere meer informele groengebieden

en grotere groenpleinen en assen. Het prachtige reliëf zorgt samen

met de ruime groenvoorzieningen voor een parkachtige uitstraling

van de wijk. Dit wordt nog verder versterkt door de magnifieke

wandel- en natuurgebieden direct naast de wijk.

KERNWAARDEN UIT HET MASTERPLAN


Hechte en diverse gemeenschap

Landschappelijke wijk

Vrije wijk

Open wijk

Ondernemende wijk

Particulier eigendom

De witte woning

De analoge ontwikkeling van het ontwerp (de vrije wijk)De overtuiging van Sigmond was om aan een stedelijke manier van wonen vorm te geven. Hierin heeft hij ruimte gegeven voor woninguitbreiding en vormgeving op de begane grond. Het waarderen van de in de wijk gerealiseerde voorbeelden van deze mogelijkheid past binnen het idee van de analoge ontwerpmethode zoals Rein Geurtsen dit noemt in zijn stuk “Nederland 1940-1965, Schatkamer vol ontwikkelingskansen”; het kruipen in de ontwerpziel van de voorgangers.Deze ‘ontwerpgedachte’ is iets wat in het masterplan bijna letterlijk is gedefiniëerd in de kernwaarde ‘de vrije wijk’.

De definitie van de openbare ruimteBij de benoeming van het ensemble hebben we reeds geconstateerd dat door het uit elkaar vallen van het bouwblok het ontwerp van de ruimte tussen de gebouwen als een van de belangrijkste stedenbouwkundige opgaven naar voren kwam. Ook in Vrieheide wordt een groot deel van de ruimtelijke kwaliteit bepaald door de vormgeving van de stedelijke ruimte. De definitie van de openbare ruimte wordt hier grotendeels bepaald door groenelementen, erfafscheidingen. De werking van de elementen en de uitstraling hiervan zijn van wisselende kwaliteit en sterk locatie afhankelijk.Een omschrijving van de kwaliteitseisen die op deze elementen van toepassing zouden moeten zijn zullen sterk gekoppeld moeten worden aan de straat- of ruimteprofielen waarin deze elementen hun plek hebben.

Vrije wijk

In het oorspronkelijke ontwerp voor de witte woningen was al

de optie meegenomen om op de begane grond uit- en aan te

bouwen, terwijl men woonde op de verdieping. Ook hier vormt

de oorspronkelijke ontwerp intentie de inspiratie en haast een

gebruiksicoon voor de hele wijk. Vijftig jaar na dato kunnen we

stellen dat van deze mogelijkheid veelvuldig gebruik is gemaakt.

Deze vrijheid in de vormgeving van de eigen woning en de potentie

van haar opzet tot een bijzonder gebruik van de begane grond is

typisch voor Vrieheide en biedt een kans voor de huisvesting van

allerlei aan huis gebonden bedrijvigheid in de wijk. Zo heeft deze

waarde zowel betrekking op het uiterlijk als op het functioneren van

de wijk.

Open Wijk

De strokenbouw van de Weggebekker en de witte woningen,

met zijn rigide oriëntatie op de zon, loopt onafhankelijk van de

wegenstructuur waardoor er een wijkbreed netwerk aanwezig is

van kleinere groengebieden en tussenruimtes om alle woningen te

bereiken. Bijzonder is dat binnen dit netwerk de private zijde van

de woning direct grenst aan het openbaar gebied. Dit maakt dat

dit netwerk naast een parkachtig karakter als informele structuur

binnen de wijk functioneerd.


vereenvoudigde weergave van de maatregelen aan de voorzijde

vereenvoudigde weergave van de maatregelen aan de achterzijde


MAATREGELEN IN SCHEMA

Hiernaast zijn de voorgestelde maatregelen schematisch weergegeven, waarbij in de volgende hoofdstukken verder op de diverse onderdelen zal worden ingegaan.

Door aan de hoofdmassa van de woningen (de witte woningblokjes zelf) en aan de erfafscheidingen duidelijke eisen te stellen kan de vormgeving van de woninguitbreiding relatief vrij gelaten worden.

vereenvoudigde weergave van de maatregelen met betrekking tot de erfafscheidingen aan de openbare weg


Hoofdvolume

vanaf eerste verdiepingsvloerinclusief onderrand: wit

voor- en zijgevels achtergevels

Eerste en tweede verdieping wijzigingen toegestaan mits uitgevoerd

binnen de bestaande balkonzone en uitgevoerd in de kleur wit.

Voor- en zijgevels uitgevoerd in wit, uitgezonderd de puielementen

in de voorgevel. Wijzigingen in het hoofdvolume niet toegestaan.

Witte band boven en onder langs het bouwblok dient gehandhaafd

te worden in kleur en profiel.


DE WITTE BOUWBLOKKEN

De bijzondere herhaling van steeds hetzelfde woningbouwblokje, de witte woning, zorgt dat we de wijk als eenheid kunnen herkennen. Om deze eenheid te behouden moeten de witte blokken als zodanig herkenbaar blijven. Het belangrijkste kenmerk hierin is de witte kleur. Verder is de overstek aan de voorzijde bepalend voor het silhouet en mag deze niet dichtslibben. De oorspronkelijke balkonzone aan de achterzijde is op veel plaatsen al dichtgebouwd. Voor de herkenbaarheid van de witte blokken is dit geen groot probleem mits alle ingrepen hierin maar uitgevoerd worden in de kleur wit.De puien aan de voorzijde op de eerste en tweede verdiepingen zijn herkenbare en bijzondere elementen en worden op de volgende bladzijden verder besproken.

Situering- Om de ensemblewerking te behouden moet debestaande schakeling van de witte blokken gekoppeld aanhet hoogteprofiel in de huidige vorm gehandhaafd worden.Massa en vorm- Handhaven overstek ten plaatse van begane grond aan de voorzijde van de bouwblokkenGevels- Handhaven van de uniformiteit van de zij- en achtergevels (vanaf 1e verdieping) door eenheid inkleurstelling.- Handhaven eenheid puielementen 1e en 2everdieping voorgevels door behouden basisritmiek(horizontaal en verticaal) en terugliggende detaillering tenopzichte van dak- en vloerrand.Materiaal, kleur en detaillering- Handhaven eenheid in de kleurstelling van devoor- en zijgevels en van de 1e en 2e verdiepingen van deachtergevel. Gevels zijn grijswit (RAL kleur 9002).- Alle overige kozijnen, deuren en ramen in hethoofdvolume ten plaatse van de zijgevel en de 1e en 2everdieping van de achtergevel uitgevoerd in de kleur wit(RAL kleur 9010)- Voor de daktrim en de doorlopende waterslagvan de pui aan de voorzijde dient deze bij vervangen quamateriaal, kleur en detaillering aan te sluiten bij de restvan het bouwblok.


voorgevel vijfblok

originele ontwerp voorgevel witte woningen


PUIEN VOORGEVEL

De puien op de eerste en tweede verdieping in de voorgevel zijn zeer bijzondere elementen, zowel technisch als esthetisch. De puien zijn terugliggend geplaatst ten opzicht van de boven en onderrand. Ze zijn als het ware in het volume van het bouwblok gedrukt. Door dit detail te behouden blijft de pui herkenbaar als een geheel.Bij wijzigingen van de puien mogen deze niet verder naar voren geplaatst worden ten opzichte van de boven- en onderrand.


bestaande detaillering met terugliggende pui en doorlopende waterslag

boven en onder de duidelijk zichtbare witte betonnen gevelbanden

grote verschillen in puien leiden tot verrommeling (beeld is een fotobewerking)

huidige kleurvariatie in gevelpuien op basis van grijstinten


Materialisering en kleurstellingIn de wijk is nu een kleine kleurvariatie te zien in grijs- en wittonen van de puien van de verschillende woningen. Een grotere variatie zou de eenheid van de puielementen echter verzwakken. De puielementen dienen dus voor elke woning in een kleur uitgevoerd te worden binnen een lichtgrijs tot wit kleurpallet (RAL kleuren 9016, 9010, 9002, 7044, 7038, 7035). Ook de schakelstukken van de puien tussen de verschillende woningen dienen in deze kleurstelling te worden uitgevoerd.


RAL 9016

RAL 9010RAL 9002

RAL 7044

RAL 7038

RAL 7035

Keimkleur grijswit 9595 (RAL9002)


A

woningbreedte

vierdeling (4 x A)

pu

iho

og

te

twe

ed

eli

ng

me

t b

ors

twe

rin

ge

n

B BA A A

grote indelingsvariatie op basis van het gegeven gevelgrid (gevelaanzicht)

Indeling en ritmiekBij vervangen van de puielementen is een variatie in indeling denkbaar, mogelijk ook voortkomend uit de indeling van de vertrekken achter deze puien. Hiernaast is een basisschema getekend van de originele pui die als onderlegger dient te worden gebruik voor een nieuwe indeling/pui.De kozijnstijlen dienen dan altijd samen te vallen met een van de gridlijnen, waarbij er altijd stijlen weggelaten kunnen worden of verdubbeld.


grote indelingsvariatie op basis van het gegeven gevelgrid (fotobewerking)

Erfafscheidingen

Strokenbouw ten plaatse van de Witte Woningen

bosschage

openbare weg/park

openbare weg/park

openbare weg/park


TWEE TYPEN ERFAFSCHEIDING

Binnen de strokenbouw-opzet van de wijk liggen de erfafscheidingen aan het openbaar gebied en hebben een grote invloed op de uistraling van de wijk als geheel. Binnen de opzet van de wijk Vrieheide kunnen we een onderscheid maken tussen de erfafscheidingen aan de openbare weg of grotere groenstructuren en de achterkanten aan de groene tussengebieden (de bosschages).Vanwege de grote impact op de wijk als geheel is het noodzakelijk deze erfafscheidingen goed te reguleren. De erfafscheidingen aan de bosschage vormen hierop een uitzondering. Door de groenaanplant in deze gebieden is de impact van de erfafscheidingen minder groot en kan hier wat meer vrijheid gegeven worden.


De erfafscheidingen aan de openbare weg of park


erfafscheiding voorzijde max. 1,0m hoogerfafscheiding zijgevel vanaf plintgevel begane grondmax. 2,0m hoog als haag of begroeide afrastering

erfafscheiding zijgevel vanaf plintgevel begane grondmax. 2,0m hoog als haag of begroeide afrasteringtoegangspoort of inrit maximaal 3,0 breed

erfafscheidingen voor erfafscheidingen achter

max. 2,0m max. 2,0mmax. 1,0m

Erfafscheidingen aan de openbare weg of park

Om de beeldbepalende erfscheidingen een uniform karakter te geven zijn hier alleen groene afscheidingen toegestaan bestaande uit beplantingen. De groene opzet hiervan sluit aan bij het parkachtige karakter van de wijk en zal deze verder versterken.


Erfafscheidingen aan de bosschagesDe herinrichting van de bosschages heeft grote invloed op de vereiste maatregelen of beeldkwaliteit van de erfafscheidingen in deze gebieden en zal dus meegenomen moeten worden in de beoordeling hiervan.

De basiskwaliteit van de erfafscheidingen is hier als volgt gedefinieerd:

Erfafscheidingen moeten op een zorgvuldige en professionele manier worden geplaatst en moeten worden gemaakt van duurzame materialen. De vormgeving van de erf- of perceelafscheiding dient te worden afgestemd op de vormgeving van de erf- of perceelsafscheiding van het belendend perceel, tenzij deze niet voldoet aan de hier genoemde criteria voor erf- en perceelafscheidingen.Het kleuren materiaalgebruik dient te worden afgestemd op het kleuren materiaalgebruik van de erf- of perceelafscheiding van het naburig perceel, tenzij deze niet voldoet aan de hier genoemde criteria voor erf- en perceelafscheidingen.

De erf- of perceelafscheiding dient een rechte vormgeving te hebben, waarbij toog-vormen ongewenst zijn.

De erf- of perceelafscheiding dient te bestaan uit:• Haagplanten zoals liguster, buxus of haagbeukenof een volledig te begroeien gazen hekwerken, of eenander natuurlijk materiaal;• Een houten erf- of perceelafscheiding waarbij hethoutwerk om en om is aangebracht en waarvande geleding is afgestemd op die van de erf- ofperceelafscheiding van het belendend perceel of vaneen reeds bestaande erf- of perceelafscheiding in deomgeving.• Metselwerk waarboven metalen stijlen in een donkere kleur zijn toegestaan;• Schotten van houten planken tussen gemetseldepenanten.

• De toepassing van beton, kunststof, staal, golfplaat,damwandprofielen, rietmatten of vlechtschermen isniet toegestaan.• Het gebruik van felle en/of contrasterende kleuren isniet toegestaan.


BIJZONDERE

ERFAFSCHEIDINGEN

Voor de blokken waar de erfafscheidingen aan de openbare weg grenzen wordt het beeld voornamelijk gedomineerd door opritten en garagepoorten.Het effect van een vergroening van de erfafscheidingen kan hierin beperkt zijn. Vooruitlopend op de mogelijkheid om, na een bestemmingsplan actualisatie, tot in de erfgrens te bouwen zijn voor deze stukken ook andere ordenende maatregelen mogelijk.Vereiste is dat deze maatregelen genomen worden over de gehele lengte waarin de achtererven op elkaar aansluiten.Hiernaast een fotobewerking van een vergroende erfafscheiding en twee bewerkingen van een gebouwde pergolaconstructie met en zonder invullingen van bebouwing.


erfafscheiding voorzijde max. 1,0m hoogerfafscheiding zijgevel vanaf plintgevel begane grondmax. 2,0m hoog als haag of begroeide afrastering

erfafscheiding zijgevel vanaf plintgevel begane grondmax. 2,0m hoog als haag of begroeide afrasteringtoegangspoort of inrit maximaal 3,0 breed

erfafscheidingen voor erfafscheidingen achter

max. 2,0m max. 2,0mmax. 1,0m


ERFAFSCHEIDINGEN VOORTUIN

Om de open structuur van de wijk leesbaar te houden zijn erfafscheidingen in het voorerfgebied hoger dan 1,0m niet toegestaan.Gezien de kavelstructuur zou het verder ‘dichtzetten’ van de wijk een sterk gevoel van onveiligheid kunnen oproepen. Verder zou hierdoor ook de ensemblewerking van het geheel aangetast worden.


Aan- en bijbouwen

TUSSENWONINGEN

voorzijdeDe bijzondere herhaling van steeds hetzelfde woningbouwblokje, de witte woning, zorgt dat we de wijk als eenheid kunnen herkennen. Om deze eenheid te behouden moeten de witte blokken als zodanig herkenbaar blijven. Het belangrijkste kenmerk hierin is de witte kleur. Verder is de overstek aan de voorzijde bepalend voor het silhouet en mag deze niet dichtslibben. In verband hiermee wordt de voorgevel van de begane grond dan ook beschouwd als voorgevel als bedoeld in de Bouverordening. Dit gedeelte van de voorgevel is dan ook bepalend voor de ligging van de voorgevelrooilijn.Het overstek ten plaatse van begane grond aan de voorzijde van de bouwblokken dient te worden gehandhaafd en hier mag niets aan worden toegevoegd of dichtgezet.Standaard regel in de gemeente Heerlen is dat in de voortuin niet mag worden gebouwd. Deze regel wordt in Vrieheide ook gehandhaafd.

eerste en tweede verdiepingOm de hoofdmassa van bouwblokken te handhaven mogen geen toevoegingen (bijv. erkers, terrasoverkappingen e.d.), uitbouwen, aan- of bijbouwen aan het hoofdvolume toegevoegd worden ten plaatse van de voorgevel en de achtergevel op de 1e en 2e verdieping.

achterzijdeAan de achterzijde mag een aanbouw worden gerealiseerd tot een diepte van vijf meter vanaf de hoogtescheidingslijn als bedoeld in het bestemmingsplan. Hierop mag een terras worden aangelegd in hoogte aansluitend op de eerste verdiepingsvloer. De hoogte van de balustrade mag maximaal één meter hoog zijn. Balustrade en aanbouw hoeven niet visueel van elkaar onderscheiden te zijn.

geen uitbreidingen en aanbouwen toegestaan aan de voorzijde uitbouw achterzijde max. 5m diep (conform bestemmingsplan)hoogte max. 1 verdiepingsvloer + 1,0m voor doorvalbeveiliging / terrasafscheidingterras mag op gehele diepte aanbouwprivacyscherm tussen twee terrassen op 1e verdieping max. 1,8m + 1e verdiepingsvloermaterialisering aanbouw en doorvalbeveiliging: vrijmaterialisering privacyscherm: glas of plaatmateriaal in metalen of houten kader

tpv zijgevel aan de Italiëlaan: uitbouw in rooilijn zijgevel of hier achtertpv zijgevel: uit- / bijbouw 1,0m achter rooilijn voorgevel begane grond

aan- / bijbouw voor aan- / bijbouw achter

tpv tussengevel minimaal 1,0machter rooilijn voorgevel begane grond

in rooilijn zijgevel of erachter

max. 5,0 meter1,0 meter

hoogte: 1e verdiepingsvloer + 1,0m

privacyscherm uitgevoerd in kleur wit

hoogte: 1e verdiepingsvloer + balustrade 1,0m



max. 5,0 meter



max. 5,0 meter


hoogte: max. 3moppervlak in zijerf max. 20m2dakterras in zijerf niet toegestaan


1,0 meter


in zijerf alleen vergunningsvrije bouwwerken toegestaan


1,0 meter

Aan- of bijbouw voorGeen uitbreidingen en aanbouwen toegestaan aan de voorzijde


Aan- of bijbouw achteruitbouw achterzijde max. 5m diep (conform bestemmingsplan)hoogte max. 1 verdiepingsvloer + 1,0m voor doorvalbeveiliging/terrasafscheiding terras mag op de gehele diepte van de aanbouw

KOPWONINGEN TUSSEN




zijkantDe bouwblokken mogen niet gekoppeld worden. Bij- en/of aanbouwen op begane grond niveau ten plaatse van de zij-erven dienen gerealiseerd te worden vanaf 1 meter achter de voorgevelrooilijn van de begane grond.Alleen vergunningsvrije bijbehorende bouwwerken mogen hier worden gebouwd.












max. 5,0 meter



max. 5,0 meter




1,0 meter




1,0 meter

Aan- of bijbouw achteruitbouw achterzijde max. 5m diep (conform bestemmingsplan)hoogte max. 1 verdiepingsvloer + 1,0m voor doorvalbeveiliging/terrasafscheidingterras mag op de gehele diepte van de aanbouw



KOPWONINGEN HOEK




zijkantBij- en/of aanbouwen op begane grond niveau ten plaatse van de zij-erven dienen gerealiseerd te worden vanaf 1 meter achter de voorgevelrooilijn van de begane grond. Aanbouwen aan het hoofdvolume in het zijerf dienen uitgevoerd te worden in de kleur wit (RAL 9002). Hoogte is maximaal drie meter en oppervlakte is maximaal 20 m2. Een dakterras is niet toegestaand ten plaatse van de zijerven.












max. 5,0 meter



max. 5,0 meter




1,0 meter




1,0 meter

Aan- of bijbouw achteruitbouw achterzijde max. 5m diep (conform bestemmingsplan)hoogte max. 1 verdiepingsvloer + 1,0m voor doorvalbeveiliging/terrasafscheidingterras mag op de gehele diepte van de aanbouw



KOPWONINGEN ITALIËLAAN EN

UNESCOSTRAAT




zijkantHet zijerf van de hier aangegeven kavels mag niet worden bebouwd.












max. 5,0 meter



max. 5,0 meter




1,0 meter




1,0 meter



Aan- of bijbouw achteruitbouw achterzijde max. 5m diep (conform bestemmingsplan)hoogte max. 1 verdiepingsvloer + 1,0m voor doorvalbeveiliging/terrasafscheiding terras mag op de gehele diepte van de aanbouw


kleur: wit

kleur: wit

kleur: wit

uitbreiding: ruime mogelijkheden vooreigen vormgeving.

erfafscheiding: begroeiing

puivoorkant

uitbreiding uitbouwmogelijkheid meer eisen aan de vormgeving:

op erfgrens 4m hoog, wit gekeimd metselwerkpoorten en deuren antraciet

mogelijkheden achterzijde gelegen aan de openbare weg


VERRUIMING UITBOUWMOGELIJKHEID

Voor de blokken waar de erfafscheidingen aan de openbare weg grenzen wordt het beeld voornamelijk gedomineerd door opritten en garagepoorten.Het effect van een vergroening van de erfafscheidingen kan hierin beperkt zijn. Vooruitlopend op de mogelijkheid om, na een bestemmingsplan actualisatie, tot in de erfgrens te bouwen zijn voor deze stukken ook andere opties mogelijk.Buiten de welstandsvrije mogelijkheid om vijf meter uit te bouwen is het mogelijk om met aanvullende criteria over een breedte van de hoofdmassa tot aan de erfgrens te bouwen.

Achterzijde aan de openbare wegAan de achterzijde mag een aanbouw worden gerealiseerd. Hierop mag een terras worden aangelegd in hoogte aansluitend op de eerste verdiepingsvloer. De hoogte van de balustrade mag maximaal één meter hoog zijn. Balustrade en aanbouw hoeven niet visueel van elkaar onderscheiden te zijn.De gevel grenzend aan de openbare weg moet worden uitgevoerd in wit gekeimd metselwerk (RAL9002) met een hoogte van één meter boven de eerste verdiepingsvloer. De bovenkant van het bouwwerk en eventuele openingen hierin dienen een rechte vormgeving te hebben, waarbij toog-vormen ongewenst zijn.Garagepoorten en deuren worden uitgevoerd in de kleur antraciet. Transparante hek- of gaaswerken zijn niet toegestaan.

Achterzijde aan de bosschagesBijgebouwen binnen een meter van de erfgrens gelegen aan de bosschages hebben meer mogelijkheden in materialisering en vormgeving omdat ze deels schuilgaan achter het aanwezige groen. Deze dienen te voldoen aan volgende regels:De naar de erfafscheiding gekeerde of in de erfafscheiding opgenomen gevels dienen te worden afgestemd op het kleuren materiaalgebruik van de erf- of perceelafscheiding van het eigen en naburige perceel, tenzij deze niet voldoen aan de geldende criteria voor erf- en perceelafscheidingen.De dakbedekking is uitgevoerd in een grijze kleurstelling waarbij de dakranden en aansluiting op de gevels op een deugdelijke manier zijn uitgevoerd.Afmetingen van het bouwwerk zijn conform voorschriften vigerend bestemmingsplan.

Bijlagen

HoogtelijnenkaartIdentiteitsvormende ruimtelijke structuren


HoogtelijnenkaartIdentiteitsvormende ruimtelijke structuren

HET ENSEMBLE - VOORGEVELS

EN KOPGEVELS

KAARTMATERIAAL EN

PROFIELSNEDES


Openbaar wijkgroenHoogtelijnenkaartBebouwingsstructuren witte woningen


Openbaar wijkgroenHoogtelijnenkaartBebouwingsstructuren witte woningen

HET ENSEMBLE - GROEN


SNEDE NAVOLAAN II

2.2 4.1 0.9 9.1


Kenmerkende banden en kopgevels

2.1 8.1 2.2


Erfafscheidingen

2.5 2 7

SNEDE ITALIËLAAN



2 5.3


Erfafscheidingen

2 8

SNEDE BENELUXLAAN



8 2 4.1 2.2


Erfafscheidingen

SNEDE UNESCOSTRAAT

2.8 2 13



14 1.4


Erfafscheidingen

SNEDE MARSHALLSINGEL

12.2 2.6 6.9



2.1 7.6


8.9 2.1 6.8 27.7

SNEDE VRIEHEIDEPARK



6.9 2.1 3.6 6.8


Erfafscheidingen

SNEDE UNESCOPLATSOEN

2.2 8.4 2.2 5 48.9



43.47 5.1 1.8 8 4.3


Erfafscheidingen

SNEDE NAVOLAAN I

1.5 2.1 6.9 2.2



31.8 2.2


Erfafscheidingen

Tekst en kaarten uit:Beleidsvisie Kiezen voor karakter, visie erfgoed en ruimteTekst: Tjeerd de Boer i.s.m. projectgroep Visie erfgoed en ruimtestaatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en de Minister van Infrastructuur en Milieu, 2011

84Bijlagen

Bijlage 2 Kaarten

85Bijlagen

Kaart Wederopbouwgebieden

(ontwerp-Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, Bijlage 4 Nationale landschappen, UNESCO werelderfgoed en wederopbouwgebieden.

Landelijk gebied

Naoorlogse woonwijken

Wederopgebouwde kernen

Vereenvoudigde topografie

Landelijk gebied:

1. Beltrum, I/II Berkelland

2. De Scheeken, St. Oedenrode

3. Haskerveenpolder, Skasterlân

4. Maas en Waal-West, West Maas en Waal

5. Noordoostpolder, Noordoostpolder

6. De Groep e.o., Veenendaal

7. Vriezenveen, Twenterand

8. Walcheren div. gemeenten

Naoorlogse woonwijken:

9. Westelijke Tuinsteden, Amsterdam

10. Plan Kerschoten, Apeldoorn

11. Uitbreidingsplan Heuvel, Breda

12. ’t Hool, Eindhoven

13. Emmermeer, Angelslo, Emmerhout, Emmen

14. Mariahoeve ’s Gravenhage

15. De Wijert Noord, Groningen

16. Vrieheide, Heerlen

17. Klein Driene I en II, Hengelo

18. Plan Zuid, De Pettelaar ’s Hertogenbosch

19. De Heuvel en Prinsenhof, Leidschendam-Voorburg

20. Pottenberg, Maastricht

21. Nagele, Noordoostpolder

22. Ommoord, Rotterdam

23. De Halve Maan, Utrecht

Wederopgebouwde kernen:

24. Rhenen, Rhenen

25. Oostelijke binnenstad, Rotterdam

26. Strook Atlantikwall, ’s Gravenhage

27. Strook Atlantikwall, Katwijk

28. Binnenstad Hengelo

29. Binnenstad Nijmegen

30. Oostburg, Sluis

85Bijlagen

Kaart Wederopbouwgebieden

(ontwerp-Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, Bijlage 4 Nationale landschappen, UNESCO werelderfgoed en wederopbouwgebieden.

Landelijk gebied

Naoorlogse woonwijken

Wederopgebouwde kernen

Vereenvoudigde topografie

Landelijk gebied:

1. Beltrum, I/II Berkelland

2. De Scheeken, St. Oedenrode

3. Haskerveenpolder, Skasterlân

4. Maas en Waal-West, West Maas en Waal

5. Noordoostpolder, Noordoostpolder

6. De Groep e.o., Veenendaal

7. Vriezenveen, Twenterand

8. Walcheren div. gemeenten

Naoorlogse woonwijken:

9. Westelijke Tuinsteden, Amsterdam

10. Plan Kerschoten, Apeldoorn

11. Uitbreidingsplan Heuvel, Breda

12. ’t Hool, Eindhoven

13. Emmermeer, Angelslo, Emmerhout, Emmen

14. Mariahoeve ’s Gravenhage

15. De Wijert Noord, Groningen

16. Vrieheide, Heerlen

17. Klein Driene I en II, Hengelo

18. Plan Zuid, De Pettelaar ’s Hertogenbosch

19. De Heuvel en Prinsenhof, Leidschendam-Voorburg

20. Pottenberg, Maastricht

21. Nagele, Noordoostpolder

22. Ommoord, Rotterdam

23. De Halve Maan, Utrecht

Wederopgebouwde kernen:

24. Rhenen, Rhenen

25. Oostelijke binnenstad, Rotterdam

26. Strook Atlantikwall, ’s Gravenhage

27. Strook Atlantikwall, Katwijk

28. Binnenstad Hengelo

29. Binnenstad Nijmegen

30. Oostburg, Sluis

PUBLICATIES RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED


86Bijlagen

1. Wederopgebouwde kernen / gebieden

Rhenen (Rhenen) - karakteristieke stedenbouwkundige

inrichting binnen de groenstruc-tuur van de oorspronkelijke vestingwerken

- kenmerkende hoogteverschillen door de ligging op de hoge steilrand

- traditioneel vormgegeven bebou-wing (herstelde oorlogsschade)

Oostelijke binnenstad (Rotterdam) - deel van grootste wederop-

bouwgebied van Nederland, met monumentale hoofdstructuur van ruim opgezette wegen met groen en hoogbouw

- Noordelijk deel: woonbuurt met strokenbebouwing aan groene hoven

- Zuidelijk deel: gemengd wonen/werken, met typerende bedrijfsverza-melgebouwen rond expeditiehoven

Strook Atlantikwall (’s Gravenhage) - verbindingszone tussen Ockenburg

en de Scheveningsebosje op voorma-lige defensiestrook

- opdeling in drie zones met eigen karakter (wonen in laagbouw, wonen hoogbouw en gemengd wonen en werken)

- combinatie van wegenstructuur (parkway), water- en groenstructuur en monumentale bebouwing

Strook Atlantikwall (Katwijk) - herbouwde vissersplaats met beslo-

ten bebouwing - familiebadplaats aan boulevard - individuele en kleinschalig bebou-

wing in traditionele en sobere bouwstijl

Binnenstad (Hengelo) - wederopbouwplan met vernieuwd,

stedelijk karakter en ruimtelijke functieverdeling

- variatie en samenhang in pandsge-wijze bebouwing

- geheel omgeven door groengordel

Binnenstad (Nijmegen) - herstelplan met verbeterd

verkeersplan - herstelde historische bouwwerken

als identiteitsdragers - toegevoegde nieuwe gebouwtypen

in moderne stijl

Oostburg (Sluis) - vernieuwde en uitgebreide dorpskern - verbeterde verkeersstructuur en

herstelde historische bouwwerken en vestingwerken voor toerisme

- traditionele opbouw en architectuur

2. Woonwijken

Westelijke Tuinsteden (Amsterdam) - karakteristieke herhaling van

bouwblokken én de afwisseling van hoog- en laagbouw, volgens de ste-denbouwkundig principes van CIAM

- hiërarchische opzet van infra-structuur en groenstructuur met bijbehorende beplantingsprofielen

- evenwichtige verhouding tussen bebouwd en onbebouwd

Kerschoten (Apeldoorn) - stedenbouwkundig plan naar

Scandinavisch voorbeeld - afwisseling van gebouwtypen en

gebouwhoogten - bebouwing in groene setting binnen

de hoofdwegenstructuur

Uitbreidingsplan Heuvel (Breda) - combinatie van moderne en traditio-

nele stedenbouw en architectuur - hoge kwaliteit van architectuur en

inrichting openbare ruimte en groen - groepering van buurten rondom

pleinen

‘t Hool (Eindhoven) - stedenbouwkundige architectuur,

samenhangend ontwerp van woning en wijk, privé- en openbaar groen

- robuuste en tegelijkertijd gedetail-leerde verschijningsvorm en materiaaluitdrukking

Emmermeer, Angelslo, Emmerhout (Emmen) - compositie van 3 wijken rond bos in

voormalig veengebied - hiërarchisch stratenpatroon met cen-

traal gelegen voorzieningenstroken - experimentele woningbouw en

ruime groenvoorziening

Mariahoeve (‘s Gravenhage) - wijkverkaveling in vrije compositie - verdeling van de wijk in zes buurten

door stelsel van hoofdwegen - vrijstaande gebouwen in het groen

met afwisselende woningtypologie

De Wijert Noord (Groningen) - herhaalbare module van de woon-

eenheid (stempel) als basis van de verkaveling

- afwisseling tussen laag- en middelhoogbouw

Vrieheide (Heerlen) - modernistische mijnwerkerskolonie - stratenbeloop geënt op de hoogte-

verschillen van het terrein - technologisch vernieuwende

architectuur

Bijlage 3 Karakteristieken van Wederopbouwgebieden

Op basis van onderzoek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zijn 30 gebieden geselecteerd uit de periode 1940-1965 die van nationaal cultuurhistorisch belang zijn. De gebieden zijn beoordeeld op o.a. de kwaliteit van het oorspronkelijke plan c.q. ontwerp, de toenmalige ontwerpprincipes, de huidige stedenbouwkundige gaafheid en zeldzaamheid, de voorbeeldfunctie van ontwerp en uitvoering, het (inter)nationale belang en hun huidige cultuurhis-torische waarde. Hierbij is onderscheid gemaakt naar drie typen gebieden: → 1. de daadwerkelijk wederopgebouwde kernen / gebieden (herstel oorlogsschade); → 2. naoorlogse woonwijken en → 3. landelijk gebied (reconstructie na oorlogsschade, ruilverkavelingen en nieuw land) .

In deze bijlage worden per gebied een aantal fysieke kwaliteiten genoemd die in de kern beschrijven van de kenmerken die het gebied van nationale betekenis maken. Deze beschrijvingen zijn indicatief en zullen in overleg met de betrokken gemeenten nader worden geduid en uitgewerkt.


Tekst en kaarten volgende pagina’s uit:Atlas van de wederopbouw Nederland 1940-1965; ontwerpen aan stad en landTekst: Anita Blom, Koos Bosma, Dolf Broekhuizen, Rein Gerutsen, Alex Hendriksen, Jan janse, Cunie Landeweert, Karel Loeff, Frits Niemeijer, Jan van Rheenen, ertram de Rooij, Peter Veer, Wouter Veldhuis en Noud de VreezeSamenstelling en redactie: Anita Blom© Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en nai010 uitgevers, 2013

Een interpretatie is dat de wijk een serie vrijstaande flats zijn in een groene omgeving sterk geent op de ideeen van Le Corbusier.De ideeen over strokenbouw van Ernst May in ‘das Neue Frankfurt’ uit 1929 moet Peter Sigmond ook gekend hebben.Verder kregen de Smithsons door een presentatie van Bakema en Van Eyck op het SIAM congres in Aix-en-Provence 1953 grote intresse voor de ideeen van de Stijl en de toepassing hiervan in de stedenbouw (Pendrecht en Alexander Polder). Het idee van compositie als stedenbouwkundige ordening in plaats van het klassieke gesloten bouwblok moet Peter Sigmond hier ook meegekregen hebben aangezien hij in deze periode bij de Smithsons werkzaam was.

De proefwoning voor deze wijk is inderdaad volgens dit principe gebouwd. De hoofdgedachte van deze proefwoning was twee gestapelde woningen (appartementen) met een gedeelde begane grond. Er waren twee betonnen trapkernen met hieronder vijzels om de woningen in het geval van verzakkingen op te vijzelen.De woningen in de wijk zelf zijn echter als grondgebonden woningen en ook zonder de trapkernen en de vijzels uitgevoerd.

Bij het originele ontwerp waren ook standaard uitbouwen voorzien in het aluminum systeem.

Na het fallisement van de Vascomij kwamen de woningen in bezit van de gemeente die ze onderbracht in de stichting 1277. Deze stichting exploiteerde het complex tot medio jaren ’80. Toen kwamen de woningen in handen van een belegger die een start maakte met de verkoop van de woningen. Door de verkoop van de woningen in allerlei kavelafmetingen zijn er op veel plaatsen vreemde eigendomsverhoudingen ontstaan. Circa 75% van alle witte woningen is thans in bezit van de zittende bewoners. De overige woningen zijn in het bezit van twee particuliere beleggers: Newomij (witte woningen) en Grouwels Daelmans (torenflats Vrieheidepark).

red.1

red.2

red.3

red.4


Vrieheide is het oostelijke deel van het stadsdeel Heerlerheide aan de

noordzijde van Heerlen, in het midden van de driehoek Heerlen (ten

zuiden), Hoensbroek (ten oosten) en Brunssum (ten noorden). Het is

vanaf 1959 gebouwd naar een ontwerp van de Hongaarse architect

Peter Sigmond, als eerste modernistische mijnwerkerskolonie. De

35 ha grote wijk met ruim 800 woningen ligt op een heuvelachtige

ondergrond, die deels de opzet van de wijk bepaalt. Veel wegen

hebben een gebogen verloop door het geaccidenteerde terrein. De

noordelijke begrenzing wordt gevormd door de Uterweg, vervolgens

via de Erfstraat naar de Anjelierstraat en dan via de Unolaan en de

Parkstraat naar het zuidelijk deel. Via de zuidelijke Belgiëlaan en de

Unolaan loopt de grens naar de Europalaan in het westen en achter

de woningen van de Marshallsingel terug naar de Anjelierstraat.

Vervolgens gaat de begrenzing via de Rozestraat naar het noorden

tot de Uterweg.

Peter Sigmond kwam via G.H.M. Holt, bij wie hij werkte in Haarlem,

in contact met Egidius Joosten van Vascomij in Heerlen. Holt was

daar stadsarchitect. Joosten was een charismatisch en invloedrijk

man die in beton en aluminium deed. Hij was bovendien promotor

van grootschalige woningbouw, waar het gemeentebestuur wel oren

naar had. Heerlen groeide door toename van het aantal kolenmijnen

na de Tweede Wereldoorlog explosief en had veel woningen nodig

in de buurt van de mijnen. Sigmond was in die tijd via de Smithsons

geïnteresseerd geraakt in de architectuur van Le Corbusier. Via

Joosten kreeg Sigmond de opdracht voor Vrieheide, het eerste

gietbouwproject in Heerlen. Ook werd, via handelscontacten van

Joosten, voor het eerst gebruikgemaakt van aluminium raamkozijnen.

Het hele project ging buiten de gemeentelijke diensten om.

Sigmond begon aan de zuidzijde van Vrieheide met het uitzetten

van het stratenplan . Daarbij liet hij zich leiden door de bestaande

hoogteverschillen. Het realiseren van de woningblokken liep op een

gegeven moment vooruit op het ruimtelijk ontwerp voor het gebied;

er moest productie worden gedraaid. Voor het middengebied, ten

noorden van de Anjelierstraat (de rechte, opeenvolgende blokken)

werd de ruimtelijke inrichting bepaald door de aannemer. Sigmond

heeft nog wel het Unescoplantsoen, het ronde plein, ontworpen als

slotakkoord van de wijk.

Sigmond was een stadsmens en wilde met Vrieheide stedelijke

woonblokken ontwerpen met de entree aan een straat of een

woonpad, in plaats van aan een tuintje. De woningen zijn zo veel

mogelijk met hun tuinzijde op het zuiden georiënteerd. Tussen

twee woningstroken liggen gemeenschappelijke groenstroken of

plantsoentjes . De wijk heeft een uniform uiterlijk door de herhaling

van dezelfde witte, betonnen, plat afgedekte rijwoningen, met vaak

dezelfde lengte. Van de drie bouwlagen kragen de bovenste twee

uit, zowel aan de voor- als de achterzijde. Deze aan Le Corbusier

ontleende vormgeving wekt de suggestie van lichtheid. Dit was niet

alleen suggestie: Sigmond bouwde daadwerkelijk lichte woningen

om mijnschade voorkomen. Rondom een betonnen kern, met

daaraan de trap naar de verdiepingen, zijn telkens twee woningen

gebouwd. Mocht de boel verzakken, dan was het mogelijk de

woningen via een hydraulisch systeem weer recht te vijzelen.

De gevels in de bovenbouw bestaan uit een aluminium grid met

ramen en plaatmateriaal. Onder de terugliggende begane grond

konden de bewoners knutselen of een schuurtje bouwen.

In 1967 ging het mis met Vascomij en werd Vrieheide overgenomen

door een projectontwikkelaar. Vanaf 1980 is een groot deel van de

wijk in particuliere handen gekomen en een deel is overgenomen

door twee woningbouwverenigingen. Deze overname door

particulieren had tot gevolg dat de oorspronkelijke eenvormigheid

van de wijk werd verlaten, omdat de bewoners naar eigen inzicht

gingen aan- en verbouwen. Veel woningen zijn uitgebreid met zeer

verschillende uit- en opbouwen en tuinafzettingen, waardoor een

buitengewoon individueel en rommelig beeld is ontstaan. Soms

is de oorspronkelijke ligging van woonpaden verlegd en zijn toch

voortuintjes ontstaan.

De wijk is de afgelopen twee decennia in de versukkeling geraakt

en bestempeld als achterstandswijk in het kader van de stedelijke

vernieuwing. Ondanks het moeizame herstel blijven veel bewoners

geloven in de kwaliteiten van Vrieheide. De voorzieningen liggen

nabij de Anjelierstraat. Aan de zuid zijde van deze straat ligt een

blok galerijwoningen met winkelruimte in de onderbouw en in een

uitbouw. Daarachter aan de Navolaan ligt de Christus Koningkerk,

gebouwd in 1965 naar ontwerp van de architect Jozef Fanchamps,

met een mozaïek van Libert Ramakers. De kerk is voorgedragen als

rijksmonument. Er wordt gezocht naar een herbestemming voor de

kerk, die sinds 2004 aan de eredienst is onttrokken.

bron

: Atla

s van

de

wed

erop

bouw

Ned

erla

nd 1

940-

1965

red.1

red.2

red.3

red.4


bron

: Atla

s van

de

wed

erop

bouw

Ned

erla

nd 1

940-

1965


Kaartanalyse

Het zuidelijke deel van de wijk volgt de hoogtelijnen in de topografie,

waardoor er een aantrekkelijk gekromd stratenpatroon ontstaat. De

bebouwing bestaat grotendeels uit korte, herhaalde woningblokjes.

Het hoogste deel van de wijk wordt gemarkeerd met twee hoge

woontorens en een park. Op de kaart van de huidige situatie is

echter duidelijk zichtbaar dat er een school in het park is gebouwd.

De wijk voegt zich deels in het oude netwerk van landwegen,

straatdorpen en oude mijndorpen. Mooi voorbeeld is de Navolaan,

die een directe verbinding legt tussen de oude kern van Heerlerheide

en het mijnwerkersdorp Versiliënbosch.

Aan deze route ligt de monumentale Christus Koningkerk, een

ankerpunt in het zuidelijke deel van Vrieheide. Het cirkelvormige

Unescoplantsoen is het meest opvallende deel aan de noordzijde van

de wijk. Pas in latere jaren is de Unescostraat naar het noordwesten

doorgetrokken.

Op deze plek is ook een nieuwe hoge woontoren gebouwd.

bron

: Atla

s van

de

wed

erop

bouw

Ned

erla

nd 1

940-

1965


bron

: Atla

s van

de

wed

erop

bouw

Ned

erla

nd 1

940-

1965


CHRISTUS KONINGKERK

Beschrijving van de kerk hiernaast uit:Monumenten van de wederopbouw in Nederland 1940-1965, opbouw en optimismeDorine van Hoogstraten, Ben de Vries; nai010 uitgevers 2013


PETER SIGMOND, ARCHITECT

Geboren in Boudapest op 21 mei 1932. Hij studeerde in 1954 af in de richting ‘uitvoerende bouwkunde’ aan de Technische Universiteit van Boedapest. In 1956 vluchtte hij op 24-jarige leeftijd naar Engeland en maakte hij kennis met de Smithsons waar hij mee werkte aan de prijsvraaginzending voor Hauptstadt Berlin in 1958.In 1959 ging hij in Nederland werken voor Holt en Bijvoet in Haarlem. Hier werkte hij onder andere aan een kerk in Haarlem, de Clara-school in Heerlen en een woontoren op het Oranjeplein in Maastricht. Via G.H.M. Holt, destijds stadsarchitect van Heerlen, kwam hij in contact met Egidius Joosten van Vascomij. Via Joosten kreeg Sigmond de opdracht voor Vrieheide, het eerste gietbouwproject in Heerlen. Ook werd, via handelscontacten van Joosten, voor het eerst gebruikgemaakt van aluminium raamkozijnen.Het hele project ging buiten de gemeentelijke diensten om. Samen met het bouwen constructiebedrijf Vascomij werd o.a. een concept ontwikkeld voor een‘paalwoning’. Deze typologie bestond uit een cilindervormige kern en verder alleen uitkragendevloeren. Deze woningen zouden ook d.m.v. hydraulica kunnen worden ‘opgekrikt’ na verzakkingendoor mijnschade. Helaas is deze ontwikkeling niet verder gekomen dan 1 prototype, maar later zijnelementen uit het ontwerp toegepast in de woonwijk Vrieheide in Heerlen.In het centrum van Heerlen verrezen van zijn hand een torenflat, een winkelcentrum en diversewoongebouwen op ‘piloties’ met ‘woonstraten op niveau’, eerder toegepast door Brinkman inSpangen en door Peter Smithson verder uitgedacht.Na het faillissement van de Vascomij eind 1966 kwam een einde aan deze samenwerking in ging Sigmond met andere opdrachtgevers verder.Begin jaren 70 werkte Sigmond korte tijd samen met Theo Boosten. Samen met Boosten ontwierp in die periode het stedenbouwkundig plan voor het Boschstraatkwartier in Maastricht. Ook hier komt de woonstraat op niveau terug.Dit was ook een periode van grote expansie voor zijn kantoor Architecten Groep Sigmond waar hij zich in 1983 uit terugtrok om als eenmanszaak tot op de dag van vandaag te werken als architect aan diverse projecten.


EGIDIUS JOOSTEN, VASCOMIJ


Geboren in Heerlen op 13 november 1921.Joosten studeerde af als civiel ingenieur aan de Technische Hogeschool in Delft. Tijdens de Tweede Wereldoorlog nam hij actief deel aan het verzet tegen de Duitse bezetter.Na de oorlog nam Egidius Joosten samen met zijn broers Jo en Jacques het Geleense aannemersbedrijf van zijn vader over. Tijdens de wederopbouw was er een enrome bouwwoede door een grote vraag naar woningen. Heerlen groeide door toename van het aantal kolenmijnen na de Tweede Wereldoorlog explosief en had veel woningen nodig in de buurt van de mijnen. In 1958 begon Joosten dan ook zijn eigen firma Vascomij N.V. en was hij promotor van grootschalige woningbouw.Stadsbestuurders van Heerlen hadden wel oren naar de plannen van de charismatische Joosten. Er werden miljoenendeals gesloten met de gemeente. Tegelijkertijd was ‘Gied’ Joosten ook oprichter van de eerste prof voetbalclub van Nederland, Fortuna ‘54. Met een succesvolle voetbalclub en een goed draaiend bouwimperium leek zijn succes geen grenzen te kennen.

In 1962 raakte de Vacomij in financiële moeilijkheden. Hoewel het Heerlense gemeentebestuur het bouwimperium probeerde te redden, was het echter te laat. De opgebouwde schuld was zo’n 68 miljoen gulden. Op 7 november 1966 volgde uiteindelijk de uitspraak die leidde tot het faillissement.

VERSCHILLENDE EIGENAARS

VAN DE WIJK

De wijk Vrieheide heeft al sinds haar beginjaren een turbulente geschiedenis met steeds wisselende eigenaars. Deze wisselingen hebben onmiskenbaar hun weerslag gehad op de uitstraling van de wijk.

Vascomij NV“Duizend woningen voor grote gezinnen” kopte dagblad ‘De Nieuwe Limburger’ op 10 december 1960. De wijk Vrieheide is destijds ontwikkeld door de Vascomaatschappij N.V. die de woningen verhuurden. Heerlen was in die tijd een welvarende stad door de mijnindustrie. De jaren na de Tweede Wereldoorlog stonden in het teken van explosieve bevolkingsgroei en woningnood. Ook in Heerlen werden op grote schaal nieuwe woning gebouwd. Daarvoor werden met name de open ruimten tussen de bestaande buurtjes benut. De wijk was opgebouwd uit 837 eengezinswoningen, twee torenflats van 12 bouwlagen met in totaal 96 appartementen en een grote schijfvormige flat met 6 bouwlagen. Naast de duizend woningen is ook een winkelcentrum, een school en een kerk gerealiseerd. De wijk werd in een ongekend tempo gebouwd door het ‘vasco’-systeem, met gemiddeld 60 woningen per maand. Het was een van de eerste wijken met een gietbouw-methode in het zuiden van Nederland.De woningen werden gebouwd voor de verhuur en waren voornamelijk bedoeld voor hoger opgeleiden in de mijnbouw, de belastingdienst, Volvo, AZL en notarissen, die uit heel Europa hier naar toe kwamen. De oorspronkelijke huur was 85 gulden per maand. In 1965 werd hier nog een extra bijdrage van vier gulden per maand bovenop gevraagd als bijdrage in het onderhoud van de groenvoorzieningen. De groenvoorziening werd namelijk onderhouden door de verhuurder en was een integraal onderdeel van de wijk.In 1962 raakte de Vacomij in financiële moeilijkheden. Hoewel het Heerlense gemeentebestuur het bouwimperium probeerde te redden, was het echter te laat. De opgebouwde schuld was zo’n 68 miljoen gulden. Op 7 november 1966 volgde uiteindelijk de uitspraak die leidde tot het faillissement.

Stichting 1277De woningen kwamen in bezit van de gemeente die ze onderbracht in de stichting 1277. In 1973 kwam de wijk nog kort in de krant vanwege clandestiene opritten en bijbouwen die verwijderd moesten worden.

Marcel Muyres Beleggingen BVDe stichting exploiteerde het complex tot medio jaren ’80. De woningen werden toen overgenomen door Marcel Muyres Beleggingen uit Sittard. Na de beide energiecrisissen verscheen er in 1983 een zeer kritisch rapport van de Stichting Opbouwwerk in Heerlen over de bouwkundige kwaliteit van de woningen. In 1986 wordt dan een start gemaakt met de renovatie en isolatie van de witte woningen. Na deze periode maakte de belegger een start maakte met de verkoop van de woningen. In 1990 wordt de grote 6-laagse flat aan de Belgiëlaan gesloopt.

Particuliere eigenarenOp dit moment zijn ongeveer 75% van alle witte woningen in bezit van de zittende bewoners. De overige woningen zijn in het bezit van twee particuliere beleggers: Newomij (witte woningen) en Grouwels Daelmans (torenflats Vrieheidepark).


beeld & kwaliteitsplan vrieheide

Documents