boÀ taÙt vaØ taÙnh khoÂng trong kinh taÏng pali …

550
Thích Nöõ Giôùi Höông BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI VAØ ÑAÏI THÖØA Tuû saùch Baûo Anh Laïc- 2005

Upload: others

Post on 09-Nov-2021

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …

Thiacutech Noumlotilde Giocircugravei Houmlocircng

BOAgrave TAUgraveT VAOslash TAUgraveNH KHOAcircNG TRONG KINH TAIumlNG PALI VAOslash NtildeAIumlI THOumlOslashA

Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc- 2005

BOAgrave TAUgraveT VAOslash TAUgraveNH KHOAcircNG

TRONG KINH TAIumlNG PALI VAOslash NtildeAIumlI THOumlOslashA

Cougrave hai khaugravei nieaumlm saacircu saeacutec tinh teaacute vaoslash phoaring bieaacuten trong taaacutet caucirc caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha (Truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Phaugravet triearingn) laoslash Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng Thaaumlt ra hai khaugravei nieaumlm naoslashy cougrave nguoagraven goaacutec toumloslash kinh taiumlng Pali (Truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuyucirc) Nougravei caugravech khaugravec taugravec phaaringm naoslashy nhaegravem giocircugravei thieaumlu quan ntildeiearingm soaacuteng vaoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp thoumliumlc tiearingn ntildeearing tueauml giaugravec Taugravenh khoacircng vaoslash minh choumlugraveng vocircugravei caugravec ntildeoiumlc giaucirc nhoumlotildeng hoiumlc thuyeaacutet trong Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli thoumloslasha vaoslash Nguyeacircn thuyucirc thoumliumlc chaaacutet laoslash cuoslashng nguoagraven goaacutec baucircn chaaacutet vaoslash muiumlc ntildeiacutech Ntildeoiumlc giaucirc cuotildeng seotilde caucircm nhaaumln theaacute naoslasho maoslash thuaaumlt toumloslash Taugravenh khoacircng nghe cougrave veotilde nhouml phuucirc ntildeogravenh bi quan nhoumlng chaacircn yugrave nghoacutea cuucirca Taugravenh khoacircng laiumli laoslash naecircng loumliumlc chiacutenh khieaacuten vograve Boagrave taugravet trocircucirc neacircn tiacutech coumliumlc vaoslash taaumln looslashng trong vieaumlc xaacircy doumliumlng moaumlt theaacute giocircugravei nhaacircn taacircm taiumli ntildeaacircy

LOcircOslashI GIOcircUgraveI THIEAumlU

Trong kinh taiumlng Pāli khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (Bodhisatta) laoslash chaelig cho toumloslash

luugravec thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea xuaaacutet gia ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ngaoslashi choumlugraveng ngoauml hoaeumlc toumloslash khi

ngaoslashi (hay caugravec boagrave taugravet) nhaaumlp thai ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ngaoslashi (hay caugravec boagrave taugravet) giaugravec

ngoauml hoaeumlc boagrave taugravet laoslash kieaacutep troumlocircugravec cuucirca caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt Vaoslashi theaacute kyucirc troacirci qua khi

ntildeaiumli thoumloslasha xuaaacutet hieaumln khaugravei nieaumlm boagrave taugravet trong kinh ntildeiearingn Pāli phaugravet triearingn trocircucirc

thaoslashnh hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet (Boddhisattva) vocircugravei lyugrave toumlocircucircng chuucirc ntildeaiumlo ntildeougraveng vai

trooslash chiacutenh trong phong traoslasho ntildeaiumli thoumloslasha

Trong caugravec toacircn giaugraveo houmlotildeu thaagraven nhouml Thieacircn chuugravea giaugraveo hay Hindu giaugraveo

thigrave Thoumlocirciumlng ntildeeaacute hay thaagraven Shiva ntildeoumlocirciumlc xem laoslash ntildeaaacuteng toaacutei thoumlocirciumlng ntildeaaacuteng saugraveng

taiumlo toaacutei cao cougrave naecircng loumliumlc thoumlocircucircng phaiumlt vaoslash chuugraveng sanh ntildeau khoaring caagraven phaucirci

ntildeoumlocirciumlc naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn coumlugraveu roatildeihellip Trong Phaaumlt giaugraveo boagrave taugravet ntildeoumlocirciumlc xem

nhouml baaumlc ntildeaiumli nhaacircn caugravec ngaoslashi cuotildeng laoslash con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng vaatilden bograve chi

phoaacutei bocircucirci luaaumlt sinh dieaumlt nhaacircn quaucirchellip tuy nhieacircn boagrave taugravet noatilde loumliumlc chuyearingn hoaugrave

nghieaumlp xaaacuteu ntildeau khoaring cuucirca chiacutenh migravenh vaoslash chaelig con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet locirciumli laiumlc

cho chuugraveng sanh baegraveng taaacutet caucirc taaacutem looslashng toumloslash bi haelig xaucirc voacirc loumlocirciumlng choumlugrave caugravec ngaoslashi

khoacircng phaucirci baaacutet toumlucirc hay thoaacuteng loacutenh laoslashm chuucirc ntildeogravenh meaumlnh cuucirca nhaacircn loaiumli

Moaumlt trong nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep tu taaumlp cuucirca boagrave taugravet hay ntildeoaumlng cocirc chiacutenh

khieaacuten boagrave taugravet haoslashnh boagrave taugravet haiumlnh (Boddhisattvā-cāryā) khoacircng meaumlt mootildei laoslash

tueauml giaugravec taugravenh khoacircng Keaacute thoumloslasha khaugravei nieaumlm khoacircng (Sunnatā) trong kinh

ntildeiearingn Pali taugravenh khoacircng (Sūnyatā) trong ntildeaiumli thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash moaumlt

thoumliumlc toumlocircugraveng Baugravet-nhaotilde laoslash con ntildeoumlocircoslashng daatilden ntildeeaacuten soumliuml toaoslashn tri ntildeougrave laoslash duyeacircn khocircucirci

ii

trung ntildeaiumlo nieaacutet-baoslashn vaoslash nhograve ntildeeaacute Vocircugravei yugrave nghoacutea ntildeougrave taugravenh khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem

nhouml yugrave nieaumlm caecircn baucircn cuucirca ntildeaiumli thoumloslasha laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm tiacutech coumliumlc maoslash ngaoslashi

Long-thoiuml ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh

lsquoWith Sūnyatā all is possible without it all is impossiblersquo1

Nghoacutea laoslash lsquoDo Taacutenh khocircng magrave caacutec phaacutep được thagravenh lập nếu khocircng

coacute Taacutenh khocircng thigrave tất cả phaacutep khocircng thể higravenh thagravenhrsquo

Edward Conze cuotildeng ntildeaotilde nougravei raegraveng cougrave hai ntildeieagraveu coaacuteng hieaacuten locircugraven maoslash ntildeaiumli

thoumloslasha ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten cho touml toumlocircucircng nhaacircn loaiumli ntildeougrave laoslash vieaumlc saugraveng taiumlo ra lyugrave

toumlocircucircng Boagrave taugravet vaoslash chi tieaacutet hoaugrave hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh khoacircng2

Trong taugravec phaaringm lsquoBoagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng trong kinh taiumlng Pāli vaoslash Ntildeaiumli

thoumloslasharsquo dogravech toumloslash luaaumln augraven Tieaacuten soacute lsquoBoddhisattva and Sūnyatā in the Pāli

Nikāyas and Mahāyāna Sūtras An Analysisrsquo cuucirca tyoslash-kheo-ni Giocircugravei

Houmlocircng taugravec giaucirc ntildeaotilde noatilde loumliumlc nghieacircn coumlugraveu vaoslash ntildeoumla ra nhieagraveu daatilden choumlugraveng toumloslash

nguyeacircn baucircn kinh Pāli cuotildeng nhouml Haugraven taiumlng ntildeearing so saugravenh choumlugraveng minh moaacutei

lieacircn quan gioumlotildea hai khaugravei nieaumlm Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng Thieaacutet toumlocircucircng ntildeaacircy laoslash

moaumlt taugravec phaaringm nghieacircn coumlugraveu nghieacircm tuugravec seotilde giuugravep iacutech nhieagraveu cho caugravec hoiumlc giaucirc

cougrave taacircm huyeaacutet muoaacuten tigravem hiearingu saacircu veagrave ntildeaiumlo Phaaumlt ntildeaeumlc bieaumlt veagrave laotildenh voumliumlc naoslashy

Xin traacircn troiumlng giocircugravei thieaumlu

Ngaoslashy 28 thaugraveng 3 naecircm 2006

Hoaoslash Thoumlocirciumlng Thiacutech Maotilden Giaugravec

Viện chủ chugravea Việt-nam tại Los Angeles Hoa Kỳ

1 The Middle Treatise T 1564 in Vol 30 tr By Kumarajiva in 409 AD XXIV 14 Nagarjunarsquos Twelve Gate Treatise viii Boston D Reidel Publishing Company 1982 2 Edward Conze Thirty years of Buddhist Studies London 1967 tr 54

THƠ CỦA OcircN (Hogravea Thượng Thiacutech Matilden Giaacutec)

Taugravenh Khoacircng nhoaring saiumlch vaoslasho looslashng

Traagraven gian cooslashn laiumli ntildeoaugrave hoagraveng cho con

Thaugraveng ngaoslashy tu hoiumlc moucirci mooslashn

Coumlocircoslashi leacircn moaumlt tieaacuteng voumlotildeng beagraven ngaoslashn naecircm (Bồ taacutet vagrave Taacutenh Khocircng)

Ngagravey 29 thaacuteng 03 năm 2006

LỜI GIỚI THIỆU

Vagraveo thaacuteng 10 năm 2005 tại Trung Tacircm Tu Học Viecircn Giaacutec ở

Bồ Đề Đạo Tragraveng Ấn Độ tocirci đatilde nhận được những quyển saacutech gởi biếu vagrave đề tặng của Sư Cocirc Giới Hương gồm Boddhisattva and Sunyata in the Early and Developed Buddhist Traditions phiecircn bản ấn hagravenh lần thứ 2 của nhagrave xuất bản Eastern Book Linkers Delhi tiếp theo lagrave quyển Bồ Taacutet vagrave Taacutenh Khocircng trong kinh tạng Pali vagrave Đại Thừa quyển Ban Mai Xứ Ấn gồm 3 tập quyển Vườn Nai Chiếc Nocirci Phật Giaacuteo vagrave quyển Xaacute Lợi của Đức Phật saacutech dịch từ tiếng Anh

Quyển Bồ Taacutet vagrave Taacutenh Khocircng tocirci chọn đọc trước Đọc suốt

mấy ngagravey mới xong của hơn 500 trang saacutech vagrave khi gấp saacutech lại tocirci coacute noacutei với quyacute Thầy quyacute Cocirc tại Bồ Đề Đạo Tragraveng luacutec ấy rằng Đacircy lagrave một luận aacuten Tiến Sĩ đaacuteng cho điểm tối ưu Tocirci khocircng biết khi Sư Cocirc ra trường điểm mấy khocircng thấy đề cập nơi tiểu sử nhưng theo tocirci sau khi đọc saacutech xong mọi người chắc coacute thể cũng cảm nhận được như tocirci vậy Đacircy lagrave những lyacute do

Thứ nhất đa phần những luận aacuten nghiecircn cứu như thế coacute tiacutenh

caacutech khocirc khan nhưng ở đacircy chỉ trong vograveng 2 năm magrave saacutech đatilde xuất bản vagrave taacutei bản 2 lần (2004 vagrave 2005) Như thế phải lagrave một loại saacutech lạ chưa coacute ai viết vagrave vigrave thế magrave nhiều nhagrave nghiecircn cứu đatilde mua để tham khảo

Thứ hai - Khi đi vagraveo nội dung mới thấy cả tiếng Anh lẫn

tiếng Việt taacutec giả đatilde so saacutenh Taacutenh Khocircng theo hai truyền thống Pali vagrave Đại Thừa rất chặt chẽ hợp lyacute khiến thu huacutet được thị hiếu của người đọc

Taacutenh Khocircng hay Khocircng Taacutenh (Sunyata) vốn lagrave tecircn gọi khaacutec

của Chacircn Như magrave Chacircn Như thigrave đatilde ligravea sự chấp ngatilde vagrave chấp phaacutep thế magrave ngocircn ngữ vẫn cograven dugraveng được để chuyển tải Chacircn Như quả lagrave một ngogravei buacutet tagravei tigravenh Tuy ngocircn ngữ dugraveng một caacutech

ii

dung dị cả tiếng Anh lẫn tiếng Việt nhưng nội dung thigrave vượt thoaacutet cả tam giới Đacircy lagrave một luận aacuten một taacutec phẩm hay

Baacutet Bất Trung Đạo của Ngagravei Long Thọ (Nagajuna) như bất

sanh bất diệt bất thường bất đoạn bất khứ bất lai vagrave bất nhất bất dị để đối chọi lại với 8 sự si mecirc của Sinh diệt thường đoạn khứ lai vagrave nhacircn dị Vốn đatilde khocircng một vagrave chẳng khaacutec - nghĩa lagrave trong caacutei nầy coacute caacutei kia vagrave trong caacutei kia hagravem chứa caacutei nầy Điều ấy nhất nguyecircn luận nhị nguyecircn luận vagrave Tam Đoạn Luận của Tacircy Phương khoacute bề magrave saacutenh nổi với tư tưởng của Trung Đạo ấy Nếu coacute chỉ nằm ở phần higravenh nhi hạ học magrave thocirci chứ khocircng thể so saacutenh ở phần higravenh nhi thượng học vagrave ở cotildei vocirc sinh hay vocirc học được

Phật Học vốn saacuteng ngời ở cotildei trời Đocircng qua mấy ngagraven năm

lịch sử dưới sự giaacutec ngộ của Đức Phật rồi đến caacutec bậc Tổ Sư truyền thừa từ Ấn Độ như Matilde Minh Long Thọ Vocirc Trước Thế Thacircn rồi đến Trung Hoa như Huệ Viễn Lacircm Tế Baacutech Tượng vagrave Việt Nam như Vạn Hạnh Khuocircng Việt Trần Thaacutei Tocircng Tuệ Trung Thượng Sĩ vv đều lagrave những bậc Tổ Sư đatilde một thời khơi ngọn đegraven chaacutenh phaacutep giương cao tư tưởng của Taacutenh Khocircng để nhập thế nhưng khocircng bị đời biến ảo cải hoacutea magrave ngược lại đatilde chuyển hoacutea cuộc đời nầy từ khổ đau để đi đến an lạc giải thoaacutet giaacutec ngộ giống như phẩm Thiecircn Nữ Hiến Hoa trong kinh Duy Ma Cật Khi hoa rơi hoa chỉ đọng lại nơi vai của Thanh Văn cograven Bồ Taacutet thigrave mặc cho hoa rơi nhưng tacircm của Bồ Taacutet thigrave khocircng đắm nhiễm necircn hoa tự động phải lăn đi nơi khaacutec

Ở đacircy tinh thần Bất nhị tinh thần Baacutet nhatilde tinh thần Taacutenh

khocircng của hai truyền phaacutei lớn trong Phật Giaacuteo tự ngagraven xưa đatilde được Sư Cocirc Thiacutech Nữ Giới Hương giới thiệu qua nhiều chương saacutech khaacutec nhau Khi quyacute vị đi vagraveo sacircu nội dung của từng trang saacutech sẽ rotilde biết điều đoacute Nay Sư Cocirc định cho taacutei bản bản tiếng Việt tại Hoa Kỳ vagrave mong tocirci viết lời giới thiệu vagrave tocirci đatilde tugravey hỷ Vigrave lẽ trong suốt những năm magrave Sư Cocirc học tại Ấn Độ cho đến năm 2003 để ra Tiến Sĩ Triết Học tại đoacute tocirci vagrave Chugravea Viecircn Giaacutec tại Hannover Đức quốc đatilde bảo trợ cho Sư Cocirc lagrave một trong hagraveng

trăm vị đatilde học vagrave đương cũng như sẽ ra trường Do nhacircn duyecircn ấy magrave tocirci coacute cơ hội để viết lời giới thiệu cho Sư Cocirc về taacutec giả vagrave taacutec phẩm nầy

Giaacuteo Dục vốn lagrave vấn đề nhacircn bản của con người Cacircy giaacuteo

dục phải trồng trong hagraveng 10 hay 20 năm mới coacute thể gặt haacutei được kết quả vagrave đoacute lagrave lối đầu tư của rất nhiều người nếu muốn Phật Giaacuteo vagrave xatilde hội nầy phaacutet triển một caacutech đồng bộ Tocirci vẫn thường hay noacutei Sự học noacute khocircng lagravem cho con người giải thoaacutet được nhưng nếu muốn mở caacutenh cửa giải thoaacutet kia khocircng thể thiếu sự tu vagrave sự học được Đoacute chiacutenh lagrave nguyecircn lyacute vagrave cứu caacutenh Nay tocirci tuổi gần 60 nhưng vẫn cograven ham học hỏi Do vậy rất vui khi thấy quyacute Thầy quyacute Cocirc tuổi trecircn dưới 40 vừa mới ra trường mang khả năng sự học hỏi sự tu luyện trau giồi giới đức để đi vagraveo Đời qua con mắt từ bi vagrave triacute tuệ trong tinh thần Taacutenh Khocircng của Đạo Phật thigrave mong rằng một mai đacircy hương hoa giải thoaacutet sẽ lan tỏa khắp chốn trần gian nầy

Tocirci coacute đocirci lời giới thiệu vagrave mong rằng khi đi sacircu vagraveo phần

nội dung quyacute độc giả sẽ thấu hiểu nhiều hơn vagrave mong rằng coacute được nhiều tacircm hồn vị tha để cho Đời vagrave cho Đạo được saacuteng ngời trecircn cotildei thế của ngagravey nay vagrave mai hậu

Mong được như vậy

Viết xong vagraveo một saacuteng mugravea Xuacircn năm 2006 tại thư phograveng chugravea Viecircn Giaacutec Đức Quốc

Thiacutech Như Điển

Phương Trượng chugravea Viecircn Giaacutec Hannover

iv

LOcircOslashI TRI AAcircN Trong thocircoslashi gian loumlu truugrave taiumli AAacuten-ntildeoauml ntildeearing theo hoiumlc khoaugrave

Tieaacuten-soacute Phaaumlt-hoiumlc (PhD) taiumli troumlocircoslashng Ntildeaiumli-hoiumlc Delhi Coaacute Hoaoslash-thoumlocirciumlng Togravenh-Vieacircn HT Triacute-Quaucircng TT Nhouml-Ntildeiearingn TT Minh-Chocircn Coaacute TT Minh-Thaoslashnhhellip khoacircng chaelig uucircng hoauml con baegraveng vaaumlt chaaacutet vaoslash caucirc tinh thaagraven ntildeearing con taiumlm cougrave ntildeuucirc haoslashnh trang maoslash yeacircn taacircm theo ntildeuoaringi toaoslashn khoaugrave hoiumlc cho ntildeeaacuten ngaoslashy thaoslashnh toumliumlu Thaaumlt khoacircng sao dieatilden taucirc cho heaacutet looslashng mang ocircn cuucirca con ntildeoaacutei vocircugravei caugravec ngaoslashi

Trong quaugrave trigravenh nghieacircn coumlugraveu luaaumln-augraven toacirci cuotildeng muoaacuten baoslashy toucirc looslashng bieaacutet ocircn ntildeeaacuten Tieaacuten soacute IN Singh vograve Giaugraveo souml coaacute vaaacuten luaaumln augraven vocircugravei phoumlocircng phaugravep houmlocircugraveng daatilden khoa hoiumlc ntildeaotilde giuugravep cho toacirci cougrave taagravem nhigraven khaugravech quan toumliuml tin vaoslash tinh thaagraven toumliuml loumliumlc

v

Toacirci cuotildeng muoaacuten baoslashy toucirc looslashng bieaacutet ocircn ntildeeaacuten caugravec vograve Giaugraveo-souml cuucirca Phaacircn khoa Phaaumlt-hoiumlc ntildeaotilde troumliumlc tieaacutep hoaeumlc giaugraven tieaacutep houmlocircugraveng daatilden toacirci trong suoaacutet thocircoslashi gian toumloslash khoaugrave hoiumlc Cao-Hoiumlc Phaaumlt-hoiumlc (MA) cho ntildeeaacuten nay

Cuotildeng xin caucircm nieaumlm coacircng ntildeoumlugravec taaacutet caucirc quyugrave thaagravey coacirc thieaumln-houmlotildeu tri-thoumlugravec vaoslash quyugrave Phaaumlt-toumlucirc ntildeaotilde giuugravep toacirci hoaeumlc baegraveng caugravech naoslashy hay caugravech khaugravec ntildeearing luaaumln augraven ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn thaoslashnh toaacutet ntildeeiumlp maoslash quyugrave danh raaacutet nhieagraveu nocirci ntildeaacircy khoacircng thearing lieaumlt keacirc heaacutet

Cuoaacutei cuoslashng toacirci cuotildeng chaacircn thaoslashnh mang ocircn caugravec taugravec giaucirc cuucirca nhoumlotildeng quyearingn kinh saugravech hay maoslash toacirci ntildeaotilde ntildeoiumlc triacutech daatilden vaoslash tham khaucirco trong taugravec phaaringm nghieacircn coumlugraveu cuucirca migravenh

Ntildeaacircy laoslash taugravec phaaringm Luaaumln-augraven Tieaacuten-soacute taiumli troumlocircoslashng Ntildeaiumli hoiumlc Delhi trong luugravec dogravech ra Vieaumlt vaecircn toacirci cougrave soumlotildea choumlotildea theacircm bocircugravet chuugravet iacutet nhaegravem laoslashm saugraveng toucirc yugrave nghoacutea Maeumlc duoslash toacirci cougrave coaacute gaeacuteng raaacutet nhieagraveu nhoumlng kieaacuten thoumlugravec vaoslash khaucirc naecircng dogravech thuaaumlt cooslashn yeaacuteu keugravem taaumlp saugravech vaatilden khoacircng sao traugravenh khoucirci nhoumlotildeng thieaacuteu sougravet vaoslash haiumln cheaacute nhaaacutet ntildeogravenh Kiacutenh mong nhaaumln ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng locircoslashi gougravep yugrave chaacircn tigravenh ntildeearing nhoumlotildeng laagraven taugravei baucircn sau taaumlp saugravech ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn haucirco vaoslash cougrave yugrave nghoacutea hocircn

vi

Muoslasha thu taiumli kyugrave-tuugravec-xaugrave WUS 2005

Kiacutenh buugravet Tyoslash-kheo-ni Giocircugravei Houmlocircng

(thichnugioihuongyahoocom)

vii

BAUcircNG VIEAacuteT TAEacuteT

A AUcircGUTTARA NIKAumlYA (Kinh Taecircng Chi)

BB BODHISATTVABHagraveMI (Boagrave taugravet Ntildeogravea)

BDBSL

THE BODHISATTVA DOCTRINE IN BUDDHIST SANSKRIT LITERATURE ( Boagrave taugravet trong Kinh ntildeiearingn tieaacuteng Phaiumln)

BGS THE BOOK OF THE GRADUAL SAYINGS (Kinh Taecircng Chi)

BIHP BUDDHIST IMAGES OF HUMAN PERFECT (Higravenh toumlocirciumlng Con ngoumlocircoslashi Sieacircu vieaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt)

BKS THE BOOK OF THE KINDRED SAYINGS (Kinh Toumlocircng oumlng)

Bs BUDDHIST SCRIPTURE (Kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo)

CPB THE CENTRAL PHILOSOPHY OF BUDDHISM (Tinh hoa Trieaacutet lyugrave Phaaumlt giaugraveo)

D DOumlGHA NIKAumlYA (Kinh Troumlocircoslashng boauml)

DB THE DIALOGUE OF THE BUDDHA (Troumlocircoslashng boauml)

DCBT A DICTIONARY OF CHINESE BUDDHIST TERMS (Toumliuml ntildeiearingn Phaaumlt hoiumlc Trung-Anh)

DPPN DICTIONARY OF PAumlLI PROPER NAMES (Toumliuml ntildeiearingn Pali)

Dha DHAMMAPADA (Kinh Phaugravep cuugrave)

EB ENCYCLOPAEDIA OF BUDDHISM (Baugravech khoa Phaaumlt hoiumlc)

EE THE EMPTINESS OF EMPTINESS (Taugravenh Khoacircng cuucirca Taugravenh khoacircng)

viii

EL THE ETERNAL LEGACY (Gia taoslashi baaacutet dieaumlt)

GBWL A GUIDE TO THE BODHISATTVAlsquoS WAY OF LIFE (Boagrave taugravet Haiumlnh)

GD THE GROUP OF THE DISCOURSES (Kinh Taaumlp cuucirca Tiearingu boauml)

I THE ITIVUTTAKA (Kinh Phaaumlt thuyeaacutet Nhouml vaaumly)

J JAumlTAKA (Kinh Boaringn sanh)

LS THE LOTUS SUTRA (Dieaumlu Phaugravep Lieacircn Hoa kinh)

LSPW THE LARGE SagraveTRA ON PERFECT WISDOM (Kinh Ntildeaiumli Baugravet-nhaotilde)

Mt MAJJHIMA NIKAumlYA (Kinh Trung boauml)

Mhvu MAHAumlVASTU (Kinh Ntildeaiumli-soumliuml)

MK MAumlDHYAMIKA KAumlRIKAumlS OF NAumlGAumlRJUNA (Trung quaugraven luaaumln cuucirca Long thoiuml)

MLS THE MIDDLE LENGTH SAYINGS (Kinh Trung boauml)

PED PAumlLI-ENGLISH DICTIONARY (Toumliuml ntildeiearingn Pali-Anh vaecircn)

PP THE PATH OF PURIFICATION (VISUDDHIMAGGA) (Luaaumln Thanh-togravenh ntildeaiumlo)

S SAOgraveYUTTA NIKAYA (Kinh Toumlocircng oumlng)

SBFB STORIES OF THE BUDDHArsquoS FORMER BIRTHS (Kinh Boaringn sanh)

Sn SUTTA NIPATA (Kinh taaumlp)

SSPW SELECTED SAYINGS FROM THE PERFECTION OF WISDOM (Phaugravep thoaiumli trong Kinh Ntildeaiumli Baugravet-nhaotilde)

divide divideIKsbquoAumlSAMUCCAYA (Luaaumln Ntildeaiumli thoumloslasha taaumlp Boagrave taugravet hoiumlc)

Vi VISUDDHIMAGGA (Luaaumln Thanh togravenh ntildeaiumlo)

BIEAringU NtildeOAgrave

Trang

1 Tieaacuten trigravenh Phaugravet triearingn neagraven Vaecircn minh Phoumlocircng taacircy

19

2 Tieaacuten trigravenh thieagraven choumlugraveng (JhAringnas) 1183 Ba Triacute 132

4 Moumlocircoslashi hai Nhaacircn duyeacircn (Pratnetya-samutpAringda)

275

5 Moaacutei lieacircn quan gioumlotildea Duyeacircn quaugraven Khoacircng quaugraven Giaucirc quaugraven vaoslash Trung quaugraven

288

6 Boaacuten loaiumli Bieaumln luaaumln Phuucirc ntildeogravenh (Chatuskoti vinirmukta)

314

7 Chaacircn ntildeeaacute 3208 Nhograve ntildeeaacute qua ba Trigravenh ntildeoauml khaugravec nhau 3229 Tuiumlc ntildeeaacute (SaUacutevŸti-satya) vaoslash Chaacircn ntildeeaacute (PAringramAringrtha-satya)

323

10 Vai trooslash Taugravenh khoacircng (divideacircnyatAring) trong moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt (PAringramitArings)

427

11 Moaacutei lieacircn quan Giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml vocircugravei saugraveu Ba-la-maaumlt

430

12 Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea Coacircng ntildeoumlugravec Triacute tueauml Touml loumlocircng vocircugravei Giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml

431

13 Moaacutei lieacircn quan gioumlotildea moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt vaoslash moumlocircoslashi Ntildeogravea (Bhacircmis)

448

x

MUIumlC LUIumlC

Trang

Locircoslashi Giocircugravei Thieaumlu cuucirca TT Thiacutech Nhouml Ntildeiearingn

Locircoslashi Tri aacircn Baucircng Vieaacutet taeacutet Biearingu ntildeoagrave

I GIOcircUgraveI THIEAumlU Lyugrave do choiumln Ntildeeagrave taoslashi

1 Khuucircng hoaucircng Chieaacuten tranh 2 Khuucircng hoaucircng veagrave Gia taecircng Daacircn soaacute 3 Khuucircng hoaucircng Sinh thaugravei 4 Khuucircng hoaucircng neagraven Ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Con ngoumlocircoslashi 5 Toaacutec ntildeoauml tieaacuten triearingn nhanh ntildeeaacuten Theaacute giocircugravei hieaumln ntildeaiumli 6 Vaaacuten ntildeeagrave Trao ntildeoaringi Touml duy

Houmlocircugraveng Ntildeeagrave nghograve 1 Traugravech nhieaumlm Theaacute giocircugravei 2 Xu houmlocircugraveng caugravec Toacircn giaugraveo 3 Xu houmlocircugraveng cuiuml thearing cuucirca Phaaumlt giaugraveo

a Quan ntildeiearingm Khoacircng Giaugraveo ntildeieagraveu b Quan ntildeiearingm Triacute tueauml c Quan ntildeiearingm Looslashng tin d Quan ntildeiearingm veagrave Con ngoumlocircoslashi e Quan ntildeiearingm Taugravenh khoacircng Bieaumln phaugravep Giaucirci quyeaacutet

II KHAUgraveI NIEAumlM BOAgrave TAUgraveT Ntildeogravenh nghoacutea toumloslash Bodhisatta (Bodhisattva)

i

ivviiix

11367

12161620202126272931333639

4248

xi

Ntildeogravenh nghoacutea caugravec thuaaumlt toumloslash 1 Chouml thieacircn 2 A-la-haugraven 3 Thanh-vaecircn 4 Biacutech-chi Phaaumlt 5 Ntildeoumlugravec-phaaumlt

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet trong Kinh taiumlng Pali 1 Toumloslash thocircoslashi gian thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Xuaaacutet gia ntildeeaacuten

troumlocircugravec khi ngaoslashi Giaugravec ngoauml 2 Toumloslash thocircoslashi gian thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Nhaaumlp thai ntildeeaacuten

troumlocircugravec khi ngaoslashi Giaugravec ngoauml 3 Toumloslash caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhaaumlp thai ntildeeaacuten troumlocircugravec khi caugravec

ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc Giaugravec ngoauml 4 Tieagraven thaacircn cuucirca caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt

III PHOumlOcircNG PHAUgraveP TU TAAumlP CUUcircA BOAgrave TAUgraveT TRONG KINH TAIumlNG PALI

1 Thoumlugravec taelignh Baucircn chaaacutet cuoaumlc ntildeocircoslashi 2 Tigravem caagraveu Chaacircn lyugrave 3 Trung ntildeaiumlo 4 Thieagraven ntildeogravenh 5 Triacute tueauml

IV NGUOAgraveN GOAacuteC VAOslash SOumlIuml PHAUgraveT TRIEAringN HOIumlC THUYEAacuteT BOAgrave TAUgraveT NtildeAIumlI THOumlOslashA Khocircucirci nguyeacircn daatilden ntildeeaacuten hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet

1 Caugravec Khuynh houmlocircugraveng Phaugravet triearingn trong Phaaumlt giaugraveo a Ntildeaiumli thoumloslasha b Khaugravei nieaumlm mocircugravei veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt c Tiacuten (Bhakti)

2 AUcircnh houmlocircucircng caugravec Truyeagraven thoaacuteng khaugravec a Ntildeaiumlo Baoslash-la-moacircn Bhagavata vaoslash Saiva b Ntildeaiumlo thocircoslash Thaagraven loumlucirca c Ntildeaiumlo thocircoslash Roagraveng

57576366676973

73

77

8196

103103106112115127

136137137137153158161161165166

xii

d Ngheauml thuaaumlt Hy-laiumlp e Toacircn giaugraveo vaoslash Vaecircn hoaugrave Ba-touml f Soumliuml Truyeagraven ntildeaiumlo gioumlotildea caugravec Boauml laiumlc mocircugravei Soumliuml Thaecircng hoa Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet Vograve triacute vaoslash YUgrave nghoacutea cuucirca Mahasattva

V KHAUgraveI NIEAumlM KHOAcircNG TRONG KINH TAIumlNG PALI

1 Khoacircng nhouml Khoacircng vaaumlt thearing 2 Khoacircng nhouml Moaumlt thoumliumlc taiumli 3 Khoacircng nhouml Voacirc ngaotilde 4 Khoacircng nhouml Lyugrave Duyeacircn khocircucirci hoaeumlc Trung ntildeaiumlo 5 Khoacircng nhouml Nieaacutet baoslashn

VI KHAUgraveI NIEAumlM TAUgraveNH KHOAcircNG TRONG KINH NtildeIEAringN NtildeAIumlI THOumlOslashA Toaringng quan veagrave Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli thoumloslasha Kinh Baugravet nhaotilde Ba-la-maaumlt a Kinh Kim Cang Baugravet nhaotilde Ba-la-maaumlt b Baugravet nhaotilde Taacircm kinh Khaugravei nieaumlm Taugravenh khoacircng trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli thoumloslasha

1 Ntildeogravenh nghoacutea Taugravenh khoacircng 2 Caugravec so saugravenh cuucirca Taugravenh khoacircng 3 Nhoumlotildeng YUgrave nghoacutea cuucirca Taugravenh khoacircng

a Taugravenh khoacircng laoslash Baucircn chaaacutet thoumliumlc cuucirca Thoumliumlc taiumli thoumliumlc nghieaumlm

b Taugravenh khoacircng laoslash Lyugrave Duyeacircn khocircucirci c Taugravenh khoacircng laoslash Trung ntildeaiumlo d Taugravenh khoacircng laoslash Nieaacutet-baoslashn e Taugravenh khoacircng voumlocirciumlt ra ngoaoslashi Phuucirc ntildeogravenh vaoslash

Khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc f Taugravenh khoacircng laoslash nhoumlotildeng Phoumlocircng tieaumln cuucirca Chaacircn

ntildeeaacute vaoslash Tuiumlc Ntildeeaacute Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea hai Khaugravei nieaumlm Khoacircng vaoslash Taugravenh

168169169170179

184185191196217226

239239240243246249258259262

262269276286

308

318

xiii

khoacircng

VII BOAgrave TAUgraveT HAIumlNH Khocircucirci Tiacuten taacircm Phaugravet Boagrave ntildeeagrave taacircm Tu Ba-la-maaumlt

1 Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt trong Kinh ntildeiearingn Pali 2 Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt trong Kinh taiumlng Sanskrit

Vai trooslash Taugravenh khoacircng trong Boagrave taugravet haiumlnh Giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml Phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave taugravet Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea Ba-la-maaumlt vaoslash Ntildeogravea

VIII NtildeOumlUgraveC PHAAumlT QUA KHAUgraveI NIEAumlM PHAAumlT THAAcircN Khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn trong Kinh taiumlng Pali Quan ntildeiearingm veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ocircucirc Thocircoslashi kyoslash phaacircn chia Boauml phaugravei Khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn trong Ntildeaiumli thoumloslasha

1 OumlUgraveng thaacircn 2 Hoaugrave thaacircn 3 Phaugravep thaacircn

Soumliuml Lieacircn quan gioumlotildea OumlUgraveng thaacircn Hoaugrave thaacircn vaoslash Phaugravep thaacircn

IX KEAacuteT LUAAumlN Taugravenh Ntildeoagraveng nhaaacutet trong Kinh ntildeiearingn Pali vaoslash Ntildeaiumli thoumloslasha Soumliuml OumlUgraveng duiumlng cuucirca Khaugravei nieaumlm Boagrave taugravet

1 Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet trong soumliuml caucirci thieaumln Caugrave nhaacircn vaoslash Xaotilde hoaumli

2 Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet trong soumliuml nghieaumlp Hoaegraveng phaugravep Soumliuml OumlUgraveng duiumlng cuucirca Khaugravei nieaumlm Taugravenh khoacircng

1 Taugravenh khoacircng vaoslash Quan ntildeiearingm veagrave Con ngoumlocircoslashi cuotildeng nhouml xaotilde hoaumli

2 Taugravenh khoacircng vaoslash Khoa hoiumlc

320

343344347364367372374424430441

448448

453472477482487

492

494494498

498499500

500501

xiv

3 Taugravenh khoacircng trong moaacutei Lieacircn quan vocircugravei caugravec Toacircn giaugraveo khaugravec Danh hieaumlu Boagrave taugravet trong tieaacuteng Phaiumln vaoslash Trung Hoa Saugravech Tham khaucirco

504507510

- -

1

GIOcircUgraveI THIEAumlU

Lyugrave do choiumln Ntildeeagrave taoslashi

Con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde queacircn raegraveng migravenh cougrave moaumlt traugravei tim Neaacuteu migravenh

ntildeoaacutei xoumlucirc theaacute giocircugravei aacircn caagraven thigrave theaacute giocircugravei seotilde ntildeaugravep laiumli nhouml vaaumly

Ngaoslashy nay soumliuml ntildeogravenh nghoacutea veagrave neagraven phaugravet triearingn vaoslash taecircng troumlocircucircng caagraven phaucirci ntildeoumlocirciumlc xem xeugravet laiumli Giaucirc thieaacutet cho raegraveng xaotilde hoaumli caoslashng vaecircn minh hocircn thigrave con ngoumlocircoslashi caoslashng trocircucirc neacircn ntildeocircn ntildeoaumlc lo laeacuteng caecircng thauacuteng socirciuml haotildei vaoslash baaacutet an hocircn Khoa hoiumlc ntildeaotilde cougrave nhoumlotildeng khaucirc naecircng ntildeearing taiumlo ra caucirc veagrave chaaacutet loumlocirciumlng laatilden soaacute loumlocirciumlng nhoumlng cuotildeng cooslashn cougrave voacirc soaacute ngoumlocircoslashi ntildei nguucirc vocircugravei daiuml daoslashy troaacuteng roatildeng voacirc soaacute ngoumlocircoslashi ntildeaotilde cheaacutet maoslash khoacircng cougrave thuoaacutec men voacirc soaacute treucirc con ntildeaotilde phaucirci socircugravem daaacuten thaacircn ntildei laoslashm vaoslash ngoumloslashng bocircugravet boumlocircugravec chaacircn ntildeeaacuten coaringng nhaoslash troumlocircoslashng Theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi caoslashng nghe thoacircng baugraveo nhieagraveu hocircn veagrave haaumlu quaucirc cuucirca soumliuml thoaugravei hoaugrave giaucircm phaaringm chaaacutet moacirci troumlocircoslashng oacirc nhieatildemhellip Nhoumlng trong khi ntildeougrave cocirc cheaacute ntildeaagraveu touml phooslashng thuucirc veagrave nhoumlotildeng cuoaumlc thoumlucirc

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 2

nghieaumlm haiumlt nhaacircn ngaoslashy caoslashng taecircng nhanh soaacute loumlocirciumlng xe coauml cocirc giocircugravei ntildeoumlocirciumlc saucircn xuaaacutet vaoslash soumlucirc duiumlng caoslashng taecircng nhanh thigrave dieaumln tiacutech cuucirca roumloslashng raaumlm nhieaumlt ntildeocircugravei caoslashng bograve xaacircm laaacuten phaugrave hoaiumli traagravem troiumlng Tougravem laiumli cougrave thearing nougravei ngaeacuten goiumln raegraveng theaacute giocircugravei hieaumln nay traoslashn ntildeaagravey nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng

Trong kyucirc nguyeacircn cuucirca veauml tinh-truyeagraven thoacircng vaoslash kyotilde thuaaumlt tieaacuten triearingn con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde gaeumlt haugravei nhoumlotildeng tieaacuten boauml locircugraven trong laotildenh voumliumlc khoa hoiumlc ntildeearing cougrave thearing giaucirci quyeaacutet nhieagraveu vaaacuten ntildeeagrave vaaumlt chaaacutet nhoumlng cuotildeng ntildeearing laiumli nhieagraveu vaaacuten ntildeeagrave khoacircng giaucirci quyeaacutet ntildeoumlocirciumlc nhouml soumliuml ntildeau khoaring ngheoslasho naoslashn bogravenh taaumlt baaacutet ntildeoagraveng quan ntildeiearingm looslashng thuoslash gheugravet looslashng ghen ticirc nghi ngocircoslash vaoslash chieaacuten tranh Trevor Ling trong cuoaacuten Buddha Marx vaoslash God (Ntildeoumlugravec Phaaumlt Marx vaoslash Chuugravea trocircoslashi)3 ntildeaotilde nougravei raegraveng ngoumlocircoslashi phoumlocircng Taacircy ntildeaotilde taiumlo nhieagraveu cuucirca caucirci vaaumlt chaaacutet giaoslashu cougrave nhoumlng hoiuml cuotildeng ntildeaotilde gieaacutet haoslashng trieaumlu ngoumlocircoslashi trong nhoumlotildeng cuoaumlc buoslashng noaring tuaagraven hoaoslashn cuucirca nhoumlotildeng cuoaumlc baiumlo ntildeoaumlng maoslash hoiuml thoumlocircoslashng ntildeeagrave cao vocircugravei nhoumlotildeng meaumlnh danh cuucirca chieaacuten tranh vaoslash ntildeaacircy cuotildeng laoslash laagraven ntildeaagraveu tieacircn trong logravech soumlucirc loaoslashi ngoumlocircoslashi con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde phaucirci giaugravep maeumlt vocircugravei soumliuml haecircm doaiuml tieacircu dieaumlt chuucircng toaumlc con ngoumlocircoslashi vaoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeocircoslashi soaacuteng treacircn haoslashnh tinh naoslashy baegraveng nhoumlotildeng chieaacuten tranh haiumlt nhaacircn bom nguyeacircn toumlucirc vaoslash nhoumlotildeng ntildeaiumli loaiumli khaugravec

Vaoslash hoacircm nay chuugraveng ta cuotildeng ntildeaotilde thoumloslasha nhaaumln raegraveng xaotilde hoaumli chuugraveng ta nhouml moaumlt toaringng thearing moaumlt khoaacutei chigravem ngaaumlp ntildeaagravey nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng Chuugraveng ta cougrave thearing ntildeoiumlc vaoslash

3 Trevor Ling Buddha Marx and God London 1979 trang 5-6

Giocircugravei thieaumlu 3

nghe thaaacutey nhoumlotildeng biearingu hieaumln voacirc soaacute cuucirca nougrave moatildei ngaoslashy ocircucirc treacircn baugraveo chiacute vaoslash ntildeaoslashi radio Chuugraveng ta ntildeang giaugravep maeumlt vocircugravei soumliuml laiumlm phaugravet vaoslash naiumln thaaacutet nghieaumlp cao chuugraveng ta bograve khuucircng hoaucircng veagrave naecircng loumliumlc veagrave vaaacuten ntildeeagrave y teaacute oacirc nhieatildem veagrave laoslashn sougraveng khocircucirci daaumly cuucirca nhoumlotildeng baiumlo ntildeoaumlng toaumli augravec vaoslash voacirc soaacute nhoumlotildeng tai hoiumla moacirci troumlocircoslashng khaugravec Chuugraveng ta ntildeang soaacuteng trong moaumlt theaacute giocircugravei cougrave moaacutei lieacircn heauml toaoslashn caagraveu trong ntildeougrave taaacutet caucirc nhoumlotildeng hieaumln toumlocirciumlng moacirci troumlocircoslashng xaotilde hoaumli taacircm lyugrave vaoslash sinh vaaumlt hoiumlc ntildeeagraveu phuiuml thuoaumlc laatilden nhau Vaoslash ngaoslashy nay chuugraveng ta tigravem thaaacutey migravenh trong tigravenh traiumlng khuucircng hoaucircng aucircnh houmlocircucircng saacircu saeacutec ntildeeaacuten toaoslashn theaacute giocircugravei Chiacutenh laoslash soumliuml khuucircng hoaucircng ntildea chieagraveu vaoslash saacircu saeacutec maoslash nhoumlotildeng khiacutea caiumlnh naoslashy cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten moatildei maeumlt trong ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca chuugraveng ta nhouml soumlugravec khoeucirc sinh keaacute chaaacutet loumlocirciumlng cuucirca moacirci troumlocircoslashng kinh teaacute kyotilde thuaaumlt vaoslash chiacutenh trograve Nougravei caugravech khaugravec trong kyucirc nguyeacircn naoslashy con ngoumlocircoslashi chiacutenh ntildeang giaugravep maeumlt vocircugravei nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave nhouml chieaacuten tranh taecircng daacircn soaacute oacirc nhieatildem moacirci troumlocircoslashng suy thoaugravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravec aucircnh houmlocircucircng toumloslash soumliuml trao ntildeoaringi touml toumlocircucircng Ntildeoacircng vaoslash Taacircy soumliuml chuyearingn ntildeoaringi nhanh ntildeeaacuten theaacute giocircugravei hieaumln ntildeaiumlihellip

1 Khuucircng hoaucircng Chieaacuten tranh Fritjof Capra taugravec giaucirc noaringi tieaacuteng cuucirca cuoaacuten lsquoThe

Tao of Physicrsquo (Ntildeaiumlo Vaaumlt lyugrave) vaoslash lsquoThe Turning Pointrsquo (Boumlocircugravec Ngoaeumlc)4 ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp veagrave cuoaumlc khuucircng hoaucircng chieaacuten tranh raegraveng con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde doumliuml troumlotilde haoslashng ngaoslashn nhoumlotildeng vuotilde khiacute haiumlt nhaacircn ntildeuucirc ntildeearing phaugrave huyucirc toaoslashn boauml theaacute

4 Fritjof Capra The Turning Point London 1982 trang 1

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 4

giocircugravei vaoslashi laagraven vaoslash cuoaumlc chaiumly ntildeua loumliumlc loumlocirciumlng vuotilde trang ntildeang tieaacutep tuiumlc vocircugravei moaumlt toaacutec ntildeoauml khuucircng khieaacutep

Vaoslasho thaugraveng 11 1978 trong khi Hoa kyoslash vaoslash Lieacircn bang Soacirc Vieaacutet ntildeang hoaoslashn thaoslashnh cuoaumlc thoumlocircng loumlocirciumlng thoumlugrave hai cuucirca hoiuml veagrave Hieaumlp oumlocircugravec Giocircugravei haiumln Chieaacuten loumlocirciumlc Vuotilde khiacute Pentagon ntildeaotilde tung ra moaumlt choumlocircng trigravenh saucircn xuaaacutet vuotilde khiacute haiumlt nhaacircn ntildeaagravey tham voiumlng nhaaacutet trong hai thaaumlp nieacircn Hai naecircm sau ntildeougrave choumlocircng trigravenh naoslashy ntildeaotilde phaugravet triearingn leacircn ntildeeaacuten coumliumlc ntildeiearingm trong soumliuml buoslashng noaring quaacircn ntildeoaumli locircugraven nhaaacutet trong logravech soumlucirc Ngaacircn saugravech 1000 tyucirc ntildeoacirc la cho soumliuml phooslashng thuucirc Chi phiacute cho choumlocircng trigravenh haiumlt nhaacircn naoslashy thaaumlt soumliuml ntildeaotilde gaacircy ntildeaagravey soumlotildeng soaacutet

Trong khi ntildeougrave moatildei naecircm hocircn 15 trieaumlu ngoumlocircoslashi haagraveu heaacutet laoslash treucirc con ntildeaotilde cheaacutet ntildeougravei vigrave thieaacuteu aecircn 500 trieaumlu ngoumlocircoslashi khaugravec ntildeaotilde suy dinh doumlocircotildeng traagravem troiumlng Gaagraven 40 daacircn soaacute theaacute giocircugravei ntildeaotilde khoacircng cougrave nhoumlotildeng cocirc socircucirc y teaacute chuyeacircn nghieaumlp 35 nhaacircn loaiumli thieaacuteu noumlocircugravec saiumlch uoaacuteng thigrave hocircn moaumlt noumlucirca nhoumlotildeng nhaoslash khoa hoiumlc vaoslash kyotilde souml treacircn theaacute giocircugravei ntildeaotilde daaacuten migravenh vaoslasho kyotilde thuaaumlt saugraveng taiumlo vuotilde khiacute

Soumliuml haecircm doaiuml cuucirca chieaacuten tranh haiumlt nhaacircn laoslash moaacutei nguy hiearingm nhaaacutet maoslash nhaacircn loaiumli ngaoslashy nay ntildeang giaugravep maeumlthellip 360 looslash vuotilde khiacute haiumlt nhaacircn ntildeang hoaiumlt ntildeoaumlng toaoslashn caagraveu vaoslash hocircn haoslashng traecircm nhoumlotildeng keaacute hoaiumlch toumlocircng toumliuml ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaacutei ntildee doaiuml chiacutenh cho haoslashnh tinh chuugraveng ta5

Thoumliumlc teaacute ngaoslashy nay theaacute giocircugravei chia con ngoumlocircoslashi thaoslashnh nhieagraveu yugrave thoumlugravec heauml khaugravec nhau theo khoaacutei quyeagraven loumliumlc cuucirca

5 Nhouml treacircn trang 2-3

Giocircugravei thieaumlu 5

chiacutenh hoiuml hoiuml ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten haagraveu heaacutet nhoumlotildeng taacircm triacute vaoslash naecircng loumliumlc vaoslasho cuoaumlc chieaacuten taoslashn khoaacutec tieacircu coumliumlc vaoslash voacirc iacutech Theaacute giocircugravei khoacircng thearing naoslasho cougrave hoaoslash bigravenh cho ntildeeaacuten khi naoslasho con ngoumlocircoslashi vaoslash quoaacutec gia toumloslash boucirc looslashng tham muoaacuten iacutech kyucirc toumloslash boucirc tiacutenh ngaiumlo maiumln chuucircng toaumlc vaoslash taaringy saiumlch nhoumlotildeng tham voiumlng iacutech kyucirc veagrave quyeagraven socircucirc houmlotildeu vaoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca chiacutenh baucircn thaacircn hoiuml Soumliuml chia cheucirc yugrave thoumlugravec heauml ntildeaotilde daatilden ntildeeaacuten maacircu thuaatilden YUgrave thoumlugravec heauml doumlocircugravei nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec ntildea daiumlng nhouml chiacutenh trograve toacircn giaugraveo kinh teaacute xaotilde hoaumli vaoslash giaugraveo duiumlc YUgraveugrave thoumlugravec heauml laoslash moaumlt soumliuml neugrave traugravenh khoucirci thoumliumlc teaacute Nougrave laoslashm con ngoumlocircoslashi thaoslashnh hung augravec vaoslash gioumlotilde anh ta trong tigravenh traiumlng noacirc leauml cuucirca soumliuml cuoagraveng tiacuten vaoslash baiumlo ntildeoaumlng

Vigrave theaacute hoiuml tin raegraveng caugravech duy nhaaacutet ntildeearing lsquontildeaaacuteu tranh laiumli quyeagraven loumliumlc laoslash oumlugraveng duiumlng nhieagraveu quyeagraven loumliumlc noumlotildearsquo ntildeaotilde daatilden ntildeeaacuten nhoumlotildeng cuoaumlc chay ntildeua loumliumlc loumlocirciumlng vuotilde trang gioumlotildea caugravec coumlocircoslashng quoaacutec Vaoslash cuoaumlc caiumlnh tranh ntildeearing naacircng cao vuotilde khiacute chieaacuten tranh ntildeaotilde mang nhaacircn loaiumli ntildeeaacuten chiacutenh bocircoslash voumliumlc thauacutem nhanh chougraveng cuucirca soumliuml toumliuml huyucirc dieaumlt hoaoslashn toaoslashn Neaacuteu chuugraveng ta khoacircng laoslashm gigrave caucirc ntildeoaacutei vocircugravei vaaacuten ntildeeagrave naoslashy thigrave chieaacuten tranh saeacutep tocircugravei seotilde chaaacutem doumlugravet theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi vaoslash moiumli vaaumlt treacircn haoslashnh tinh naoslashy bograve tieacircu huyucirc vaoslash theaacute giocircugravei seotilde khoacircng cougrave keucirc chieaacuten thaeacuteng maoslash cuotildeng khoacircng cougrave nhoumlotildeng naiumln nhaacircn ndash duy cougrave nhoumlotildeng thaacircy cheaacutet

Chuugraveng ta caagraven yugrave thoumlugravec moaacutei thieaumlt haiumli locircugraven lao ocircucirc ntildeaacircy neaacuteu chuugraveng ta giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave cuucirca chuugraveng ta vaoslash mang haiumlnh phuugravec cuotildeng nhouml hoaoslash bigravenh ntildeeaacuten baegraveng caugravech chaaacutep nhaaumln phoumlocircng phaugravep cougrave vaecircn hoaugrave naoslashy vaoslash baegraveng caugravech hy sinh looslashng toumliuml haoslasho kieacircu haotildenh nguy hiearingm

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 6

cuucirca chuugraveng ta Khi Lieacircn hieaumlp quoaacutec ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh sau nhoumlotildeng

cocircn ruoslashng migravenh cuucirca chieaacuten tranh theaacute giocircugravei thoumlugrave hai laotildenh tuiuml cuucirca nhoumlotildeng quoaacutec gia ntildeaotilde hoiumlp laiumli ntildeearing kyugrave hieaumlp oumlocircugravec vocircugravei locircoslashi nougravei khai maiumlc laoslash

ldquoToumloslash chiacutenh taacircm con ngoumlocircoslashi maoslash chieaacuten tranh baeacutet ntildeaagraveu thigrave cuotildeng chiacutenh toumloslash taacircm con ngoumlocircoslashi maoslash thaoslashnh luyotilde cuucirca hoaoslash bigravenh ntildeoumlocirciumlc xaacircy ntildeaeacuteprdquo6

2 Khuucircng hoaucircng veagrave gia taecircng Daacircn soaacute Thaaumlt khoacircng thearing toumlocircucircng toumlocirciumlng raegraveng chaelig trong moaumlt

thocircoslashi gian ngaeacuten maoslash daacircn soaacute cuucirca theaacute giocircugravei ntildeaotilde taecircng khuucircng khieaacutep Khoacircng thearing so saugravenh vocircugravei baaacutet coumlugrave thocircoslashi kyoslash naoslasho cuucirca logravech soumlucirc coaring ntildeaiumli Nhoumlotildeng neagraven vaecircn minh roaumlng locircugraven hieaumln houmlotildeu vaoslash ntildeaotilde bieaacuten maaacutet ocircucirc Trung augrave Trung ntildeoacircng Chaacircu phi vaoslash Chaacircu myotilde coaring ntildeaiumli Khoacircng cougrave nhoumlotildeng ntildeieagraveu tra daacircn soaacute cuucirca nhoumlotildeng neagraven vaecircn minh naoslashy thaaumlm chiacute laoslash ocircucirc moumlugravec raaacutet iacutet Daacircn soaacute cuotildeng nhouml moiumli thoumlugrave khaugravec trong vuotilde truiuml bograve chi phoaacutei bocircucirci chu trigravenh cuucirca vooslashng sanh vaoslash dieaumlt Trong vaoslashi ngaoslashn naecircm voumloslasha roagravei khoacircng cougrave baegraveng choumlugraveng ntildeearing choumlugraveng minh raegraveng ocircucirc vaoslashi nocirci treacircn traugravei ntildeaaacutet ntildeaotilde cougrave nhieagraveu ngoumlocircoslashi ocircucirc hocircn baacircy giocircoslash Soaacute loumlocirciumlng con ngoumlocircoslashi hieaumln houmlotildeu trong nhieagraveu heauml thoaacuteng theaacute giocircugravei khaugravec nhau thaaumlt soumliuml laoslash voacirc taaumln

Moaumlt trong nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn chiacutenh cuucirca soumliuml khuucircng hoaucircng naoslashy laoslash duiumlc voiumlng maiumlnh meotilde cuucirca con ngoumlocircoslashi nhouml Hoaoslash thoumlocirciumlng KRi Dhammananda trong

6 Xem Hoaoslash thoumlocirciumlng K Sri Dhammananda lsquoWhat Buddhists Believersquo

CBBEF Taipei 1999 trang 285

Giocircugravei thieaumlu 7

taugravec phaaringm lsquoWhat the Buddhist believersquo (Phaaumlt toumlucirc chaugravenh tiacuten) ntildeaotilde chaelig ra nguyeacircn nhaacircn chiacutenh cuucirca vieaumlc taecircng nhanh tyucirc leauml sanh saucircn laoslash daacircm duiumlc hoaeumlc khaugravet augravei vaoslash Hoaoslash thoumlocirciumlng ntildeoumla ra moaumlt giaucirci phaugravep cho vaaacuten ntildeeagrave naoslashy laoslash

ldquoDaacircn soaacute seotilde taecircng nhanh hocircn troumloslash khi neaacuteu con ngoumlocircoslashi bieaacutet cheaacute ngoumliuml looslashng khaugravet augravei cuucirca chiacutenh migravenhrdquo7

Nhouml theaacute soumliuml aucircnh houmlocircucircng hoaeumlc traugravech nhieaumlm cuucirca taecircng daacircn soaacute haagraveu nhouml ntildeoumlocirciumlc quy cho laoslash soumliuml houmlocircucircng thuiuml duiumlc laiumlc thaugravei quaugrave hoaeumlc khoacircng bieaacutet caugravec kieaacuten thoumlugravec khaugravec hoaeumlc nhoumlotildeng moacircn giaucirci triacute tieacircu khiearingn laoslashnh maiumlnh cougrave sauumln khaugravec Soumliuml aucircnh houmlocircucircng hoaeumlc traugravech nhieaumlm cuucirca taecircng daacircn soaacute laoslash khoacircng phaucirci ntildeogravenh phaagraven cho baaacutet coumlugrave moaumlt toacircn giaugraveo rieacircng bieaumlt naoslasho hoaeumlc baaacutet coumlugrave moaumlt naecircng loumliumlc beacircn ngoaoslashi naoslasho nhouml quaagraven chuugraveng tin raegraveng con ngoumlocircoslashi ntildeoumlocirciumlc Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc Thoumlocirciumlng ntildeeaacute taiumlo ra Neaacuteu tin raegraveng Chuugravea trocircoslashi sanh ra taaacutet caucirc theaacute thigrave taiumli sao laiumli cougrave nhieagraveu ntildeau khoaring nhouml ngheoslasho naoslashn buoagraven raagraveu chieaacuten tranh ntildeougravei thieaacuteu bogravenh taaumlt tai hoaiumlhellip giaugraveng cho nhoumlotildeng chuugraveng sanh do ngaoslashi taiumlo Taaacutet caucirc nhoumlotildeng bieaacuten coaacute khoacircng may naoslashy ntildeaotilde phaugrave huyucirc maiumlng soaacuteng con ngoumlocircoslashi laoslash khoacircng lieacircn quan ntildeeaacuten yugrave cuucirca Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc yugrave thiacutech baaacutet thoumlocircoslashng cuucirca moaumlt soaacute ma quyucirc thay vigrave vaaumly taiumli sao Chuugravea trocircoslashi khoacircng ntildeieagraveu khiearingn daacircn soaacute cho giaucircm xuoaacuteng8

3 Khuucircng hoaucircng sinh thaugravei Moaumlt nguyeacircn nhaacircn khaugravec ntildeaotilde laoslashm cho nhieagraveu ngoumlocircoslashi

7 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 8 Nhouml treacircn

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 8

lo laeacuteng laoslash nhoumlotildeng tai hoiumla maoslash con ngoumlocircoslashi treacircn khaeacutep theaacute giocircugravei phaucirci chograveu trong khoaucircng thocircoslashi gian gaagraven ntildeaacircy Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde choumlugraveng minh raegraveng baacircy giocircoslash baucircn thaacircn thieacircn nhieacircn ntildeaotilde ntildeearing soumliuml giaaumln doumlotilde toumliuml veauml cuucirca migravenh choaacuteng laiumli con ngoumlocircoslashi vocircugravei nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec nhouml baotildeo luiumlt haiumln haugraven ntildeoaumlng ntildeaaacutet nuugravei loumlucircahellip Ntildeaacircy laoslash keaacutet quaucirc cuucirca soumliuml huyucirc dieaumlt vocircugravei nhieagraveu higravenh thoumlugravec ntildea daiumlng cuucirca heauml thoumliumlc vaaumlt vaoslash heauml ntildeoaumlng vaaumlt ntildeaotilde laoslashm cho moacirci troumlocircoslashng bograve oacirc nhieatildem vaoslash toumlocircng lai baucircn thaacircn quaucirc ntildeaaacutet naoslashy khoacircng an toaoslashn

Nhouml chuugraveng ta bieaacutet khuucircng hoaucircng neagraven sinh thaugravei hieaumln taiumli laoslash khuucircng hoaucircng moacirci troumlocircoslashng bao goagravem khoacircng khiacute noumlocircugravec ntildeaaacutet do nhoumlotildeng thoumlucirc nghieaumlm chaaacutet nguyeacircn toumlucirc thoumlucirc nghieaumlm nhoumlotildeng vuotilde khiacute hoaugrave hoiumlc nhoumlotildeng ga ntildeoaumlc toumloslash nhoumlotildeng xiacute nghieaumlp coacircng trigravenh vaoslash do bocircucirci soumliuml taecircng nhanh cuucirca daacircn soaacute vv

Giaugravem ntildeoaacutec cuucirca Boauml OAcirc-nhieatildem neagraven sinh thaugravei trong baucircn baugraveo caugraveo lsquoHoagravei phuiumlc laiumli chaaacutet loumlocirciumlng cuucirca neagraven sinh thaugravei chuugraveng tarsquo (Restoring the Quality of our Environment) taiumli UUcircy ban Touml vaaacuten Neagraven sinh thaugravei ntildeaotilde toaring choumlugravec vaoslasho thaugraveng 11 1965 ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea thuaaumlt toumloslash lsquooacirc nhieatildemrsquo nhouml sau

ldquoOAcirc nhieatildem neagraven sinh thaugravei laoslash moaumlt soumliuml thay ntildeoaringi baaacutet locirciumli cho moacirci troumlocircoslashng xung quanh chuugraveng ta toaoslashn thearing hoaeumlc phaagraven locircugraven - saucircn phaaringm cuucirca con ngoumlocircoslashi qua nhoumlotildeng hieaumlu oumlugraveng thay ntildeoaringi troumliumlc tieaacutep hay giaugraven tieaacutep trong nhoumlotildeng maatildeu naecircng loumlocirciumlng nhoumlotildeng taagraveng phougraveng xaiuml cocirc cheaacute vaaumlt lyugrave hay hoaugrave hoiumlc vaoslash nhoumlotildeng toaring choumlugravec ntildea daiumlng khaugravec Nhoumlotildeng soumliuml thay ntildeoaringi naoslashy cougrave thearing aucircnh houmlocircucircng troumliumlc tieaacutep ntildeeaacuten con ngoumlocircoslashi hoaeumlc ngang qua vieaumlc cung caaacutep noumlocircugravec hocirciumlp chaaacutet sinh vaaumlt hoiumlc vaoslash noacircng nghieaumlp cuucirca con

Giocircugravei thieaumlu 9

ngoumlocircoslashi nhoumlotildeng socircucirc houmlotildeu hoaeumlc ntildeoaacutei thearing vaaumlt lyugrave cuucirca con ngoumlocircoslashi hoaeumlc nhoumlotildeng cocirc hoaumli giaucirci triacute vaoslash thoumlocircucircng thoumlugravec thieacircn nhieacircn cuucirca con ngoumlocircoslashirdquo9

Ntildeeagrave caaumlp vaaacuten ntildeeagrave lsquoNaecircng loumlocirciumlng nguyeacircn toumlucircrsquo nhaoslash vaaumlt lyugrave hoiumlc noaringi tieaacuteng Fritjof Carpa nougravei raegraveng

ldquoNaecircng loumliumlc phougraveng xaiuml tieaacutet ra toumloslash nhoumlotildeng looslash phaucircn oumlugraveng haiumlt nhaacircn thigrave cuotildeng gioaacuteng nhouml nhoumlotildeng looslash saucircn xuaaacutet buiumli phougraveng xaiuml bom nguyeacircn toumlucirc Haoslashng nghigraven taaacuten nhoumlotildeng chaaacutet ntildeoaumlc thaucirci ra trong neagraven sinh thaugravei do nhoumlotildeng cuoaumlc buoslashng noaring haiumlt nhaacircn vaoslash looslash phaucircn oumlugraveng haiumlt nhaacircn traoslashn ra Khi chuugraveng ntildeoumlocirciumlc tiacutech luyotilde trong khoacircng khiacute chuugraveng ta thocircucirc thoumliumlc phaaringm chuugraveng ta aecircn vaoslash noumlocircugravec chuugraveng ta uoaacuteng ntildeaotilde taiumlo thaoslashnh bogravenh ung thouml vaoslash nhoumlotildeng bogravenh di truyeagraven hoiumlc tieaacutep tuiumlc taecircng nhanh Haagraveu heaacutet chaaacutet ntildeoaumlc nhaaacutet cuucirca chaaacutet ntildeoaumlc phougraveng xaiuml chaaacutet hoaugrave hoiumlc Pluton laoslash cougrave thearing phaacircn haiumlch cougrave nghoacutea laoslash nougrave ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing taiumlo bom nguyeacircn toumlucirc Vigrave vaaumly coacircng suaaacutet haiumlt nhaacircn vaoslash vuotilde khiacute haiumlt nhaacircn ntildeaotilde cougrave lieacircn heauml chaeumlt cheotilde ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln vocircugravei nhieagraveu higravenh thoumlugravec khaugravec nhau nhoumlng ntildeeagraveu cuoslashng aucircnh houmlocircucircng ntildeeaacuten maiumlng soaacuteng con ngoumlocircoslashi Vocircugravei soumliuml tieaacutep tuiumlc phaugravet triearingn cuucirca chuugraveng raaacutet cougrave khaucirc naecircng soumliuml tieacircu dieaumlt toaoslashn caagraveu moatildei ngaoslashy trocircucirc thaoslashnh locircugraven hocircnrdquo10

Ntildeoaacutei vocircugravei vaaacuten ntildeeagrave oacirc nhieatildem noumlocircugravec vaoslash thoumliumlc phaaringm Fritjof Capra ntildeaotilde theacircm vaoslasho nhouml sau

ldquoCaucirc noumlocircugravec chuugraveng ta uoaacuteacircng vaoslash thoumliumlc phaaringm chuugraveng ta duoslashng ntildeaotilde bograve oacirc ueaacute bocircucirci moaumlt soaacute loumlocirciumlng chaaacutet ntildeoaumlc OcircUcirc Hoa kyoslash soumliuml gia taecircng thoumliumlc phaaringm toaringng hocirciumlp thuoaacutec troumloslash saacircu chaaacutet deotildeo vaoslash nhoumlotildeng chaaacutet hoaugrave hoiumlc khaugravec ntildeaotilde ntildeaugravenh daaacuteu tyucirc leauml hieaumln nay moatildei naecircm cougrave tocircugravei haoslashng ngaoslashn hocirciumlp chaaacutet hoaugrave hoiumlc mocircugravei Nhouml laoslash haaumlu quaucirc chaaacutet ntildeoaumlc hoaugrave hoiumlc ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt phaagraven taecircng nhanh

9 Edward J Kormondy Concept of Ecology New Delhi 1991 trang

246 10 Fritjof Capra The Turning Point London 1982 trang 3

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 10

cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng phong phuugrave cuucirca chuugraveng ta Hocircn noumlotildea soumliuml ntildee doiumla ntildeeaacuten soumlugravec khoeucirc chuugraveng ta qua soumliuml oacirc nhieatildem khoacircng khiacute noumlocircugravec vaoslash thoumliumlc phaaringm laoslash thaaacutey rootilde raoslashng nhaaacutet hieaumlu oumlugraveng troumliumlc tieaacutep cuucirca coacircng ngheauml con ngoumlocircoslashi treacircn neagraven sinh thaugravei toumliuml nhieacircn Iacutet thaaacutey nhoumlng haaumlu quaucirc hieaumlu oumlugraveng voacirc cuoslashng nguy hiearingm naoslashy con ngoumlocircoslashi chaelig nhaaumln ra mocircugravei ntildeaacircy vaoslash vaatilden choumla ntildeoumlocirciumlc hiearingu hoaoslashn toaoslashnrdquo11

Theacircm vaoslasho ntildeougrave vieaumlc soumlucirc duiumlng xaecircng daagraveu thaugravei quaugrave mocircugravei ntildeaacircy ntildeoumla ntildeeaacuten vieaumlc buoacircn baugraven laaumlu caugravec taoslashu chocircucirc daagraveu vocircugravei nhoumlotildeng soumliuml coaacute va chaiumlm thoumlocircoslashng xuyeacircn khieaacuten cho moaumlt soaacute locircugraven xaecircng daagraveu bograve ntildeoaring traoslashn ra biearingn Nhoumlotildeng daagraveu bograve ntildeoaring naoslashy khoacircng chaelig laoslashm oacirc nhieatildem nhoumlotildeng bocircoslash vaoslash baotildei biearingn ocircucirc Chaacircu aacircu maoslash cooslashn phaugrave hoaiumli nhoumlotildeng sinh vaaumlt doumlocircugravei biearingn vaoslash vigrave vaaumly ntildeaotilde taiumlo neacircn moaacutei nguy sinh thaugravei hoiumlc maoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy con ngoumlocircoslashi vaatilden choumla hiearingu hoaoslashn toaoslashn Vieaumlc taiumlo ntildeieaumln toumloslash than thigrave nguy hiearingm hocircn vaoslash oacirc nhieatildem hocircn ntildeieaumln ntildeoumlocirciumlc laoslashm ra toumloslash daagraveu Nhoumlotildeng moucirc daagraveu doumlocircugravei ntildeaaacutet taiumlo ra nhieagraveu soumliuml nguy haiumli cho nhoumlotildeng thocirciuml moucirc vaoslash soumliuml khai moucirc baegraveng maugravey taiumlo ra haaumlu quaucirc moacirci troumlocircoslashng traagravem troiumlng toumloslash ntildeougrave nhoumlotildeng moucirc thoumlocircoslashng bograve huyucirc boucirc moaumlt khi than ntildeaotilde heaacutet haiumln vocircugravei haaumlu quaucirc laoslash soaacute loumlocirciumlng ntildeaaacutet ntildeai ntildeearing laiumli ntildeaotilde bograve tan hoang Soumliuml nguy haiumli traagravem troiumlng hocircn taaacutet caucirc do vieaumlc ntildeoaacutet than laoslash aucircnh houmlocircucircng ntildeeaacuten moacirci troumlocircoslashng vaoslash soumlugravec khoeucirc con ngoumlocircoslashi Nhoumlotildeng keaacute hoaiumlch ntildeoaacutet than ntildeaugrave ntildeaotilde taucirci ra moaumlt soaacute loumlocirciumlng khougravei tro khiacute vaoslash nhoumlotildeng hocirciumlp chaaacutet houmlotildeu cocirc nhieagraveu loaiumli trong chuugraveng ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash chaaacutet ntildeoaumlc hoaeumlc chaaacutet gaacircy ung thouml Soumliuml nguy 11 Paul R Ehrlich and Anna H Ehrlich Population Resources Environmental

San Francisco 1972 trang 147

Giocircugravei thieaumlu 11

hiearingm cuucirca khiacute laoslash chaaacutet ntildeioxyt loumlu huyoslashnh cougrave thearing laoslashm suy yeaacuteu phoaringi traagravem troiumlng Moaumlt chaaacutet thaucirci oacirc nhieatildem khaugravec toumloslash vieaumlc ntildeoaacutet than laoslash chaaacutet Oxit Nito nougrave cuotildeng laoslash thaoslashnh toaacute chiacutenh laoslashm oacirc nhieatildem khoacircng khiacute toumloslash khougravei oacirc toacirc Keaacute hoaiumlch ntildeoaacutet than cougrave thearing loaiumli ra nhieagraveu chaaacutet Oxit Nito nhouml laoslash vaoslashi traecircm ngaoslashn xe hocirci taucirci rahellip Nguyeacircn nhaacircn chiacutenh thoumlocircoslashng laoslash quy cho soumliuml hiearingu bieaacutet quaugrave thiearingn caaumln veagrave heauml sinh thaugravei keaacutet hocirciumlp vocircugravei looslashng tham voiumlng toaumlt ntildeoauml cuucirca con ngoumlocircoslashi

OcircUcirc Los Angeles 60 thaoslashnh vieacircn cuucirca troumlocircoslashng Ntildeaiumli hoiumlc Y khoa California12 ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp nhouml sau ldquoSoumliuml oacirc nhieatildem khoacircng khiacute ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaacutei nguy cho soumlugravec khoeucirc ntildeoaacutei vocircugravei haagraveu heaacutet coaumlng ntildeoagraveng naoslashy suoaacutet trong nhieagraveu naecircmrdquo Soumliuml oacirc nhieatildem khoacircng khiacute lieacircn tuiumlc khoacircng chaelig aucircnh houmlocircucircng con ngoumlocircoslashi maoslash cooslashn phaugrave vocircotilde nhoumlotildeng heauml thoaacuteng sinh thaugravei Nougrave ntildeaotilde gaacircy thoumlocircng toaringn vaoslash gieaacutet nhieagraveu caacircy coaacutei vaoslash nhoumlotildeng soumliuml thay ntildeoaringi trong ntildeocircoslashi soaacuteng thoumliumlc vaaumlt naoslashy cougrave thearing taiumlo ra soumliuml thay ntildeoaringi maiumlnh meotilde veagrave tyucirc soaacute ntildeoaumlng vaaumlt maoslash soaacuteng tuyoslash thuoaumlc vaoslasho nhoumlotildeng thoumliumlc vaaumlt naoslashy

Vaoslash hoiuml ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng khoacircng tiacutenh ntildeeaacuten soumliuml ntildee doiumla cuucirca nhoumlotildeng thaucircm hoaiuml haiumlt nhaacircn neagraven sinh thaugravei toaoslashn caagraveu vaoslash soumliuml thaecircng hoa ntildeocircoslashi soaacuteng hocircn noumlotildea treacircn haoslashnh tinh cuucirca chuugraveng ta ntildeaotilde bograve nguy hiearingm nghieacircm troiumlng vaoslash cougrave thearing keaacutet thuugravec toaacutet ntildeeiumlp trong moaumlt quy moacirc locircugraven cuucirca tai hoiumla sinh thaugravei giaugraveng xuoaacuteng Daacircn soaacute taecircng nhanh vaoslash kyotilde thuaaumlt coacircng nghieaumlp gougravep phaagraven trong nhieagraveu caugravech laoslashm

12 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 12

suy thoaugravei traagravem troiumlng neagraven sinh thaugravei toumliuml nhieacircn maoslash trong ntildeougrave chuugraveng ta hoaoslashn toaoslashn tuyoslash thuoaumlc vaoslasho Haaumlu quaucirc mang ntildeeaacuten laoslash soumlugravec khoeucirc cuucirca chuugraveng ta vaoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi khaugravec ntildeang bograve nguy hiearingm nghieacircm troiumlng

Ntildeieagraveu rootilde raoslashng vaoslash chaeacutec chaeacuten laoslash coacircng ngheauml cuucirca chuugraveng ta ntildeang quaaacutey raagravey doumlotilde doaumli vaoslash cougrave thearing thaaumlm chiacute tieacircu dieaumlt nhoumlotildeng heauml sinh thaugravei maoslash chuugraveng ta ntildeang toagraven taiumli trong ntildeougrave Chuugraveng ta cougrave thearing higravenh dung soumliuml nguy hiearingm bieaacutet bao cho vaaacuten ntildeeagrave oacirc nhieatildem moacirci troumlocircoslashng hieaumln taiumli treacircn haoslashnh tinh naoslashy Khoacircng cougrave soumliuml an toaoslashn cuotildeng khoacircng cougrave soumliuml coacircng baegraveng ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey ocircucirc khaeacutep nocirci Soumliuml khoacircng baucirco ntildeaotildem vaoslash khoacircng an toaoslashn ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt tai oumlocircng cuoslashng khaeacutep Khaugravet voiumlng lsquochinh phuiumlc thieacircn nhieacircnrsquo ntildeaotilde khoacircng thaoslashnh coacircng trong vieaumlc ntildeem soumliuml sung tuugravec hoaeumlc hoaoslash bigravenh ntildeeaacuten cho moiumli ngoumlocircoslashi Soumliuml oacirc nhieatildem naoslashy hauacuten laoslash moaumlt haaumlu quaucirc hiearingn nhieacircn cuucirca moaumlt neagraven vaecircn minh khoa hoiumlc hieaumln ntildeaiumli vocircugravei vaaumln toaacutec khuucircng khieaacutep khoacircng thearing kiearingm soaugravet ntildeoumlocirciumlc cuucirca neagraven phaugravet triearingn coacircng nghieaumlp vaoslash kinh teaacute Trong vooslashng quay ngoumlocirciumlc laiumli neagraven vaecircn minh laoslash keaacutet quaucirc cuucirca ntildeaelignh cao touml duy caugravech nghoacute vaoslash houmlocircucircng thuiuml nieagravem vui Nhouml vaaumly nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn chiacutenh gaacircy ra khuucircng hoaucircng moacirci troumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc caucircnh baugraveo chiacutenh laoslash tham voiumlng vaoslash voacirc minh cuucirca con ngoumlocircoslashi

4 Khuucircng hoaucircng neagraven Ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Con ngoumlocircoslashi Moaumlt trong nhoumlotildeng cuoaumlc tranh luaaumln khaugrave soacirci noaringi ocircucirc

phoumlocircng taacircy hieaumln nay ntildeaeumlc bieaumlt ocircucirc noumlocircugravec Hoa kyoslash laoslash lieacircn quan ntildeeaacuten vaaacuten ntildeeagrave suy thoaugravei neagraven ntildeaiumlo ntildeoumlugravec

Giocircugravei thieaumlu 13

Thaaumlt soumliuml raegraveng nhoumlotildeng noumlocircugravec phaugravet triearingn ntildeaotilde chuyearingn bieaacuten nhanh ntildeearing thoaucirc maotilden tham voiumlng cuucirca hoiuml ntildeearing mang soumliuml giaoslashu cougrave thogravenh voumlocirciumlng ngang qua soumliuml tieaacuten boauml cuucirca taaacutet caucirc thaoslashnh ntildeaiumlt kyotilde thuaaumlt-khoa hoiumlc-vi tiacutenh-khoacircng gian hoiuml ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash nhoumlotildeng xaotilde hoaumli laoslashnh maiumlnh nhoumlng vocircugravei soumliuml nghieacircn coumlugraveu ntildeuugraveng ntildeaeacuten chuugraveng ta seotilde thaaacutey raegraveng chiacutenh nhoumlotildeng xaotilde hoaumli naoslashy ntildeaotilde bograve bogravenh hoaiumln vocircugravei tyucirc leauml cao cuucirca nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave toumliuml toumlucirc gieaacutet ngoumlocircoslashi du coacircn baoslashi baiumlc caagraven sa teauml nghieaumln roumlocirciumlu coacirccain vaoslash nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec truiumly laiumlc traugravec taugraveng khaugravec vvhellip Soumliuml aucircnh houmlocircucircng ntildeaotilde taecircng nhanh cuoslashng vocircugravei vieaumlc taecircng soaacute loumlocirciumlng cuucirca roumlocirciumlu toumliuml toumlucirchellip vaoslash nhoumlotildeng tieaacuten boauml cuucirca khoa hoiumlc vaoslash kyotilde thuaaumlt ntildeaotilde phaugrave huyucirc cocirc socircucirc voumlotildeng chaeacutec cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng cougrave tiacutenh caugravech ntildeaiumlo ntildeoumlugravec cuucirca chiacutenh nougravehellip Soumliuml giaugraveo duiumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec ocircucirc xaotilde hoaumli coacircng nghieaumlp thigrave khoacircng ntildeoumlocirciumlc coi troiumlng Haagraveu heaacutet moiumli ngoumlocircoslashi chaelig cougrave coi troiumlng laoslashm theaacute naoslasho ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu tieagraven Hoiuml ntildeaugravenh giaugrave con ngoumlocircoslashi qua bao nhieacircu tieagraven maoslash ngoumlocircoslashi aaacutey cougrave ntildeoumlocirciumlc baaacutet kearing ngheagrave nghieaumlp vaoslash phoumlocircng tieaumln gigrave Trong nhoumlotildeng ntildeaaacutet noumlocircugravec xaotilde hoaumli nocirci maoslash tiacutenh chuyeacircn cheaacute chuucirc nghoacutea giaugraveo ntildeieagraveu chuucirc nghoacutea caugrave nhaacircn vaoslash touml toumlocircucircng beoslash phaugravei thogravenh haoslashnh thigrave phuugravec locirciumli phaagraven locircugraven cuucirca quaagraven chuugraveng bograve chuyeacircn cheaacute vaoslash toaumlc ngoumlocircoslashi thiearingu soaacute bograve loaiumli ra taaacutet caucirc nhoumlotildeng nguoagraven kinh teaacute ntildeeagraveu naegravem trong tay nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi cougrave quyeagraven loumliumlc Caugravec khuynh houmlocircugraveng xaotilde hoaumli treacircn ntildeaotilde ntildeeagrave cao giaugrave trograve vaaumlt chaaacutet ntildeaotilde chuyearingn con ngoumlocircoslashi thaoslashnh nhoumlotildeng caugravei maugravey cho soumliuml saucircn xuaaacutet vaoslash tieagraven thuoslash lao maoslash khoacircng maoslashng ntildeeaacuten lyugrave toumlocircucircng hoaeumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec

Nougravei moaumlt caugravech khaugravec nhoumlotildeng ntildeaaacutet noumlocircugravec maoslash cho laoslash

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 14

ldquodaacircn chuucirc hoaoslash bigravenh vaoslash thogravenh voumlocirciumlng nhaaacutetrdquo ntildeang trocircucirc neacircn bograve khoaring socircucirc vocircugravei nhoumlotildeng bogravenh taaumlt nguy hiearingm Nhaoslash taacircm lyugrave hoiumlc Myotilde noaringi tieaacuteng Erich Fromn trong taugravec phaaringm lsquoThe Sane Societyrsquo (Xaotilde hoaumli laoslashnh maiumlnh) ntildeaotilde cho raegraveng boumlugravec tranh ntildeocircn giaucircn cuucirca moaumlt xaotilde hoaumli ntildeieacircn cuoagraveng lieacircn quan phaagraven locircugraven ntildeeaacuten noumlocircugravec Hoa kyoslash hocircn nhoumlotildeng noumlocircugravec ocircucirc Chaacircu aacircu13

Ntildeearing khauacuteng ntildeogravenh ntildeieagraveu naoslashy Erich Fromn theacircm raegraveng ldquoCon ngoumlocircoslashi ntildeaotilde thoaacuteng loacutenh thieacircn nhieacircn vaoslash saucircn xuaaacutet

ngaoslashy caoslashng nhieagraveu nhoumlotildeng cuucirca caucirci vaaumlt chaaacutet ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt muiumlc ntildeiacutech toaacutei cao trong ntildeocircoslashi soaacuteng Trong tieaacuten trigravenh naoslashy con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde chuyearingn migravenh thaoslashnh vaaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh phuiuml thuoaumlc vocircugravei vaaumlt chaaacutet lsquolaoslashrsquo ntildeaotilde bograve lsquocougraversquo thoaacuteng trograve Nguoagraven goaacutec cuucirca vaecircn hoaugrave phoumlocircng Taacircy kearing caucirc Hy-laiumlp vaoslash Do- thaugravei ntildeaotilde coi troiumlng muiumlc ntildeiacutech cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng soumliuml hoaoslashn thieaumln con ngoumlocircoslashi con ngoumlocircoslashi hieaumln ntildeaiumli qua soumliuml hoaoslashn thieaumln cuucirca vaaumlt chaaacutet vaoslash kieaacuten thoumlugravec theaacute naoslasho ntildeearing saucircn xuaaacutet vaaumlt chaaacutetrdquo14

Vaoslash Erich Fromn ntildeaotilde ntildei ntildeeaacuten keaacutet luaaumln raegraveng tuy noumlocircugravec Hoa kyoslash laoslash coumlocircoslashng quoaacutec thogravenh voumlocirciumlng vaoslash tieaacuten boauml nhaaacutet nhoumlng laiumli cho thaaacutey moumlugravec ntildeoauml locircugraven nhaaacutet veagrave naiumln tinh thaagraven suy suiumlp vaoslash maaacutet thaecircng baegraveng15

Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc khi ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei nhoumlotildeng maeumlt khougrave khaecircn ngaoslashy caoslashng taecircng nhanh con ngoumlocircoslashi caucircm thaaacutey hoagravei hoaumlp lo laeacuteng hoaoslashi nghi hocircn vaoslash vigrave muoaacuten laotildeng queacircn thoumliumlc teaacute ntildeougrave baegraveng caugravech hoiuml ntildeaotilde lao vaoslasho thoiuml houmlocircucircng khoaugravei laiumlc ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash choacircn vuoslashi migravenh trong teauml nghieaumln 13 Trevor Ling Buddha Marx and God London 1979 trang 5 14 Erich Fromm Psychoanalysis and Zen Buddhism trang 79 15 Trover Ling nhouml treacircn trang 6

Giocircugravei thieaumlu 15

roumlocirciumlu thuoaacutec phieaumln gieaacutet ngoumlocircoslashi vaoslash toumliuml vaatildenhellip Thaaumlt laoslash hocirciumlp lyugrave khi Erich Fromn ntildeaotilde gocirciumli yugrave raegraveng maeumlc duoslash cougrave soumliuml taecircng nhanh trong saucircn xuaaacutet tieaumln nghi kyotilde thuaaumlt khoa hoiumlchellip ocircucirc phoumlocircng Taacircy nhoumlng thaaumlt ra haiumlnh phuugravec cuucirca phoumlocircng Taacircy chaelig doumliumla treacircn voiumlng toumlocircucircng cuucirca ntildeaagravey vaaumlt chaaacutet vaoslash tieagraven baiumlc toumloslash toumloslash con ngoumlocircoslashi caucircm thaaacutey maaacutet baucircn thaacircn hoiuml vaoslash caucircm thaaacutey soaacuteng khoacircng muiumlc ntildeiacutech troaacuteng loatildeng ntildeocircn ntildeoaumlc ntildeeaacuten noatildei hoiuml ntildeaotilde than leacircn raegraveng theaacute kyucirc XX laoslash theaacute kyucirc con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde cheaacutet16

Rootilde raoslashng cuoaumlc khuucircng hoaucircng chieaacuten tranh taecircng nhanh daacircn soaacute vaoslash oacirc nhieatildem moacirci troumlocircoslashng taiumlo ra soumliuml nguy hiearingm cho con ngoumlocircoslashi treacircn haoslashnh tinh vaoslash laoslashm suy thoaugravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravec daatilden ntildeeaacuten khuucircng hoaucircng xaotilde hoaumli trong nhieagraveu caugravech Nhoumlotildeng cuoaumlc khuucircng boaacute taaacuten coacircng nhoumlotildeng chieaacuten tranh tham nhuotildeng toaumli augravec vocircugravei treucirc con phuiuml noumlotilde vaoslash ngoumlocircoslashi giaoslash ntildeaotilde xaucircy ra trong theaacute giocircugravei naoslashy thaaumlt soumliuml laoslash moaumlt nocirci ntildeau khoaring khoacircng cougrave haiumlnh phuugravec ntildeearing soaacuteng vaoslash con ngoumlocircoslashi trocircucirc thaoslashnh xa laiuml trung laaumlp vocircugravei moiumli ntildeieagraveu xaucircy ra treacircn theaacute giocircugravei naoslashy Thaugravei ntildeoauml trung laaumlp laotildenh ntildeaiumlm taoslashn baiumlo ntildeaotilde lougravet moaumlt con ntildeoumlocircoslashng cho moaumlt kiearingu ntildeocircoslashi soaacuteng nhaatilden taacircm khoacircng bigravenh ntildeauacuteng vaoslash baiumlo ntildeoaumlng ngay caucirc cougrave nhieagraveu tieaacuten boauml khoa hoiumlc nhoumlng vaatilden khoacircng quaucircn lyugrave ntildeoumlocirciumlc nhouml J Krishnamurti trong taugravec phaaringm noaringi tieaacuteng lsquoEducation and Signification of Lifersquo (Giaugraveo duiumlc vaoslash YUgrave nghoacutea cuucirca cuoaumlc soaacuteng) ntildeaotilde vieaacutet raegraveng

16 Minh Chi-Haoslash Thuugravec Minh Ntildeaiumli Coumlocircng Trieaacutet Hoiumlc Ntildeoacircng Phoumlocircng

Troumlocircoslashng Ntildeaiumli hoiumlc Toaringng Hocirciumlp TPHCM 1993 trang 32-3

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 16

ldquoNhoumlotildeng tieaacuten boauml kyotilde thuaaumlt ntildeaotilde giaucirci quyeaacutet toumlugravec thigrave vaoslashi loaiumli vaaacuten ntildeeagrave naoslasho ntildeougrave cuucirca con ngoumlocircoslashi ocircucirc moaumlt trigravenh ntildeoauml naoslasho ntildeougrave nhoumlng nougrave cuotildeng laoslashm cho vaaacuten ntildeeagrave trocircucirc neacircn phoumlugravec taiumlp vaoslash saacircu hocircn Ntildeearing soaacuteng ocircucirc moaumlt moumlugravec ntildeoauml naoslasho ntildeougrave maoslash khoacircng quan taacircm ntildeeaacuten toaringng thearing ntildeocircoslashi soaacuteng laoslash toumliuml taiumlo theacircm soumliuml ntildeau khoaring vaoslash huyucirc dieaumlt Nhu caagraveu locircugraven nhaaacutet vaoslash vaaacuten ntildeeagrave ntildeeoslash neugraven nhaaacutet cuucirca toumloslashng caugrave nhaacircn laoslash hoaumli nhaaumlp vaoslasho toaringng thearing ntildeocircoslashi soaacuteng ntildeearing cougrave thearing giuugravep cho vograve aaacutey ntildeoumlocircng ntildeaagraveu vocircugravei nhoumlotildeng phoumlugravec taiumlp ntildeang gia taecircng khoacircng ngoumloslashng

Taaacutet nhieacircn kieaacuten thoumlugravec coacircng ngheauml seotilde khoacircng cougrave phoumlocircng houmlocircugraveng ntildeearing giaucirci quyeaacutet vaaacuten ntildeeagrave beacircn trong chuugraveng ta nhoumlotildeng soumlugravec eugravep xung ntildeoaumlt taacircm lyugrave vaoslash chiacutenh vigrave chuugraveng ta thu nhaaumln kieaacuten thoumlugravec coacircng nghieaumlp maoslash khoacircng cougrave soumliuml hiearingu thaaacuteu tieaacuten trigravenh toaringng thearing cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng neacircn coacircng ngheauml ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt phoumlocircng tieaumln ntildeearing toumliuml tieacircu dieaumlt chuugraveng ta Con ngoumlocircoslashi bieaacutet laoslashm theaacute naoslasho ntildeearing chia cheucirc bom nguyeacircn toumlucirc nhoumlng neaacuteu khoacircng cougrave tigravenh thoumlocircng hieaumln houmlotildeu trong traugravei tim thigrave ngoumlocircoslashi aaacutey seotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt quaugravei vaaumltrdquo17

5 Toaacutec ntildeoauml Tieaacuten triearingn ntildeeaacuten Theaacute giocircugravei hieaumln ntildeaiumli Theaacute giocircugravei baacircy giocircoslash chuyearingn nhanh vocircugravei moaumlt toaacutec ntildeoauml

khoacircng thearing toumlocircucircng toumlocirciumlng ntildeoumlocirciumlc trong thocircoslashi hieaumln ntildeaiumli Chuugraveng ta thaaacutey moaumlt soumliuml chuyearingn ntildeoaringi nhanh trong hoaiumlt ntildeoaumlng vaoslash toaring choumlugravec cuucirca con ngoumlocircoslashi ntildeeaacuten noaringi nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh vaaacuten ntildeeagrave quoaacutec teaacute Nhoumlng cougrave moaumlt soumliuml kieaumln khoacircng thearing choaacutei boucirc laoslash nhoumlotildeng thaoslashnh ntildeaiumlt trong khoa hoiumlc vaoslash kyotilde thuaaumlt ntildeaotilde phaugrave huyucirc neaacutep soaacuteng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec voumlotildeng chaeacutec vaoslash ntildeaotilde chuyearingn con ngoumlocircoslashi troacirci daiumlt tocircugravei moaumlt theaacute giocircugravei xa laiuml vaoslash khougrave khaecircn Theaacute giocircugravei ntildeang thay ntildeoaringi

17 J Krishnamurti Education and the Signification of Life 1994 trang

19

Giocircugravei thieaumlu 17

nhanh ntildeeaacuten khoacircng ngocircoslash Thaaumlt ra nhoumlotildeng thuaaumln locirciumli trong khoa hoiumlc ntildeaotilde mang

soumliuml giaucirci phougraveng ntildeeaacuten cho loaoslashi ngoumlocircoslashi vaoslash ntildeaotilde laoslashm giaoslashu theacircm neagraven vaecircn hoaugrave cuucirca chuugraveng ta chauacuteng haiumln nougrave ntildeaotilde laoslashm cho chaacircn trocircoslashi kieaacuten thoumlugravec roaumlng ra nhoumlng nougrave cuotildeng laoslashm cho cuoaumlc soaacuteng chuugraveng ta trocircucirc neacircn phoumlugravec taiumlp vaoslash khougrave khaecircn ocircucirc nhieagraveu laotildenh voumliumlc naoslasho ntildeougrave

6 Vaaacuten ntildeeagrave Trao ntildeoaringi Touml duy Soumliuml thaoslashnh ntildeaiumlt cuucirca caugravei goiumli laoslash lsquoVaecircn minh kyotilde thuaaumlt

khoa hoiumlcrsquo cuucirca theaacute kyucirc XXI ntildeaotilde laoslashm cho caugravec xaotilde hoaumli treacircn theaacute giocircugravei gaagraven vocircugravei nhau hocircn troumlocircugravec ntildeougrave vaoslash cougrave thearing ntildeaugravep oumlugraveng nhoumlotildeng nhu caagraveu vaoslash ntildeooslashi houcirci cuucirca nhau hocircn Ntildeaeumlc bieaumlt vocircugravei soumliuml thaoslashnh ntildeaiumlt cao cuucirca kyotilde thuaaumlt - khoa hoiumlc - vi tiacutenh - khoacircng gian phoumlocircng Taacircy vaoslash Ntildeoacircng phoumlocircng Nam vaoslash Baeacutec ntildeaotilde cougrave thearing trao ntildeoaringi laatilden nhau veagrave touml duy yugrave kieaacuten cuotildeng nhouml caugravec maeumlt cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng nhouml toacircn giaugraveo chiacutenh trograve kinh teaacute xaotilde hoaumli taacircm lyugrave vaoslash vaecircn hoaugravehellip Hoiuml cougrave thearing gaeumlp nhau vaoslash trao ntildeoaringi laatilden nhau trong moaumlt phaiumlm vi raaacutet locircugraven vaoslash saacircu saeacutec maoslash troumlocircugravec ntildeougrave choumla toumloslashng cougrave vaoslash chiacutenh vigrave lyugrave do ntildeougrave maoslash nhaoslash vaaumlt lyugrave hoiumlc Fritjof Capra thoumlocircoslashng goiumli laoslash lsquoHeauml bieaacuten hoaugraversquo- moaumlt soumliuml chuyearingn ntildeoaringi saacircu saeacutec trong touml duy khaugravei nieaumlm vaoslash giaugrave trograve ntildeaotilde higravenh thaoslashnh moaumlt caugravei nhigraven ntildeaeumlc bieaumlt veagrave thoumliumlc teaacute vaoslash oacircng ntildeaotilde cho moaumlt soumliuml ghi chuugrave ngaeacuten veagrave logravech soumlucirc cuucirca soumliuml trao ntildeoaringi nhouml sau

ldquoHeauml bieaacuten hoaugrave baacircy giocircoslash ntildeang chuyearingn ntildeoaringi ntildeaotilde thoaacuteng trograve neagraven vaecircn hoaugrave cuucirca chuugraveng ta vaoslashi haoslashng traecircm naecircm suoaacutet trong thocircoslashi kyoslash ntildeougrave nougrave ntildeaotilde higravenh thaoslashnh xaotilde hoaumli phoumlocircng Taacircy hieaumln ntildeaiumli

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 18

vaoslash ntildeaotilde cougrave aucircnh houmlocircucircng ntildeaugraveng kearing ntildeeaacuten nhoumlotildeng phaagraven cooslashn laiumli cuucirca theaacute giocircugravei Moacirc higravenh heauml bieaacuten hoaugrave naoslashy bao goagravem moaumlt soaacute nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng giaugrave trograve ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhoumlotildeng dooslashng khaugravec nhau cuucirca neagraven vaecircn hoaugrave phoumlocircng taacircy bao goagravem soumliuml Caugravech maiumlng khoa hoiumlc soumliuml Khai saugraveng vaoslash Caugravech maiumlng coacircng nghieaumlp Chuugraveng bao goagravem looslashng tin trong phoumlocircng phaugravep khoa hoiumlc nhouml laoslash moaumlt soumliuml tieaacutep caaumln ntildeuugraveng ntildeaeacuten duy nhaaacutet ntildeoaacutei vocircugravei kieaacuten thoumlugravec looslashng tin veagrave vuotilde truiuml quan nhouml laoslash moaumlt heauml thoaacuteng cocirc khiacute bao goagravem nhoumlotildeng khoaacutei hocirciumlp nhaaacutet vaaumlt chaaacutet cocirc baucircn soumliuml toagraven taiumli vaoslash looslashng tin qua soumliuml phaugravet triearingn kyotilde thuaaumlt vaoslash kinh teaacute ntildeearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaaumlt chaaacutet voacirc taaumlnrdquo18

Nhaoslash xaotilde hoaumli hoiumlc Pitirim Sorokin19 ntildeaotilde chuugrave giaucirci moacirc higravenh heauml bieaacuten hoaugrave hieaumln ntildeaiumli nhouml laoslash moaumlt phaagraven cuucirca tieaacuten trigravenh nhaaacutet quaugraven moaumlt giao ntildeoaumlng lieacircn tuiumlc cuucirca nhoumlotildeng heauml thoaacuteng giaugrave trograve cougrave thearing thaaacutey trong xaotilde hoaumli phoumlocircng Taacircy Sorokin ntildeaotilde baeacutet ntildeaagraveu thaucirco luaaumln veagrave vieaumlc ntildeaugravenh giaugrave laiumli caugravec giaugrave trograve maoslash khoacircng gigrave ngoaoslashi quyotilde ntildeaiumlo thuyeaacutet ntildeoaumlng loumliumlc cuucirca vaecircn hoaugrave vaoslash xaotilde hoaumli Baucircng I

Thocircoslashi

18 Nhouml treacircn19 Pitirim A

1937-41

Fossil-fuel ageintheconofculturaevolution

Vaecircn Minh Vaecircn Minh Hy-laiumlp Troumlocircugravec TL TL Thocircoslashi ntildeaiumli Nhieacircn lieaumluAi-caaumlp

3000 2000 1000 1000 2000

ntildeaiumli nhieacircn lieaumlu (higravenh thaoslashnh toumloslash xaugravec ntildeoaumlng vaaumlt bograve phaacircn huyucirc

trang 17 Sorokin Social and Cultural Dynamics 4 taaumlp New York

Giocircugravei thieaumlu 19

toumloslash thocircoslashi xa xoumla) trong boaacutei caucircnh cuucirca soumliuml tieaacuten hoaugrave neagraven vaecircn hoaugrave

Tuy nhieacircn ngaoslashy nay trong quaugrave trigravenh bieaacuten ntildeoaringi tigravem hiearingu laatilden nhau gioumlotildea nhoumlotildeng neagraven vaecircn hoaugrave ntildeang tieaacutep tuiumlc ocircucirc vaoslashi nocirci thigrave soumliuml hocirciumlp nhaaacutet cuucirca theaacute giocircugravei ntildeaotilde laoslashm cho nhieagraveu xaotilde hoaumli con ngoumlocircoslashi vaoslash yugrave thoumlugravec heauml ntildea daiumlng caoslashng noaringi baaumlt hocircn gaacircy ra soumliuml caecircng thauacuteng vaoslash ntildeoaacutei khaugraveng choumla heagrave thaaacutey trong taaacutet caucirc laotildenh voumliumlc cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng Thocircoslashi ntildeaiumli toaoslashn caagraveu saeacutep ntildeeaacuten ntildeang taiumlo ra moaacutei baaacutet ntildeoagraveng taiumlo ra soumliuml truy tigravem caugravei goiumli laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet hocircn vaoslash hoaoslash hocirciumlp hocircn Soumliuml khaugravec bieaumlt ntildeoaacutei laaumlp vaoslash maacircu thuaatilden gioumlotildea caugravec yugrave thoumlugravec heauml nhoumlotildeng heauml thoaacuteng giaugrave trograve vaoslash caugravech suy nghoacute ntildea daiumlng ntildeaotilde trocircucirc neacircn caoslashng nhieagraveu hocircn treacircn khaeacutep theaacute giocircugravei Moatildei neagraven vaecircn minh hay vaecircn hoaugrave ntildeoumlocirciumlc keaacutet caaacuteu vocircugravei nhieagraveu giaugrave trograve ntildea daiumlng moaumlt soaacute giaugrave trograve caecircn baucircn vaoslash moaumlt soaacute thoumlocircoslashng thay ntildeoaringi Nhoumlotildeng giaugrave trograve vaoslash yugrave toumlocircucircng naoslashy cougrave thearing khaugravec nhau thaaumlm chiacute trong cuoslashng moaumlt neagraven vaecircn hoaugrave ocircucirc baaacutet coumlugrave giai ntildeoaiumln naoslasho theo soumliuml thay ntildeoaringi baaacutet thoumlocircoslashng cuucirca vograve triacute ntildeogravea lyugrave hoaeumlc soumliuml thay ntildeoaringi thocircoslashi gian theo heauml touml toumlocircucircng noaringi baaumlt cuucirca thocircoslashi ntildeaiumli

Xaotilde hoaumli con ngoumlocircoslashi moaumlt khi ntildeaotilde duy trigrave nhoumlotildeng maatildeu tri thoumlugravec vaoslash vaecircn hoaugrave cuucirca chiacutenh hoiuml maoslash baacircy giocircoslash ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhau trong moaumlt dooslashng locircugraven maiumlnh xoacirc ntildeaaringy cuucirca logravech soumlucirc theaacute giocircugravei taiumlo thaoslashnh nhoumlotildeng laoslashn sougraveng voatilde haecircm hocircotilde va maiumlnh doaumli ngoumlocirciumlc laiumli nhau Soumliuml ntildeoagraveng boauml hoaugrave toaoslashn caagraveu baegraveng nhoumlotildeng coacircng ngheauml vaaumln chuyearingn vaoslash thoacircng tin ntildeooslashi houcirci taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi ntildeougraveng vai trooslash quan troiumlng trong dieatilden ntildeaoslashn chung cuucirca logravech soumlucirc theaacute giocircugravei vaoslash hy voiumlng raegraveng hoiuml yugrave thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc vai tuoagraveng cuucirca hoiuml treacircn ngheauml thuaaumlt saacircn khaaacuteu naoslashy Tuy nhieacircn chaelig sau khi nhoumlotildeng phaacircn chia vaoslash ntildeoaacutei laaumlp ntildeoumlocirciumlc khaeacutec phuiumlc

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 20

thigrave chaacircn trocircoslashi tinh thaagraven mocircugravei cuucirca nhaacircn loaiumli ntildeoumlocirciumlc mocircucirc ra moaumlt cuoaumlc soaacuteng chaacircn thaaumlt hoaoslash hocirciumlp vocircugravei nhau

Chuugraveng ta bieaacutet rootilde raoslashng logravech soumlucirc theaacute giocircugravei seotilde khoacircng ntildeocircn giaucircn ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp neaacuteu khoacircng cougrave nhoumlotildeng loumliumlc loumlocirciumlng lao ntildeoaumlng cuucirca soumliuml tieaacuten boauml kyotilde thuaaumlt khoa hoiumlc vaoslash loumliumlc loumlocirciumlng hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca tinh thaagraven beacircn trong thaacircm taacircm con ngoumlocircoslashi

Laoslashm theaacute naoslasho ntildeearing chuugraveng ta tigravem thaaacutey moaumlt neagraven taucircng tinh thaagraven chung trong theaacute giocircugravei ntildea nguyeacircn maoslash khoacircng laoslashm toaringn haiumli nhoumlotildeng ntildeaeumlc troumlng ntildeoaumlc ntildeaugraveo cuucirca moatildei truyeagraven thoaacuteng vaecircn hoaugrave vaoslash tinh thaagraven Ntildeaacircy cuotildeng laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave khaaringn caaacutep maoslash nhaacircn loaiumli ngaoslashy nay ntildeoaacutei maeumlt

Houmlocircugraveng Ntildeeagrave nghograve

1 Traugravech nhieaumlm Theaacute giocircugravei Soumliuml khuucircng hoaucircng cuucirca con ngoumlocircoslashi quaugrave saacircu saeacutec vaoslash gaacircy

kinh socirciuml ntildeeaacuten noaringi ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng taaacutet caucirc nhoumlotildeng laotildenh voumliumlc xaotilde hoaumli trong nhoumlotildeng moaacutei lieacircn quan toumloslash caugrave thearing trong gia ntildeigravenh ntildeeaacuten coaumlng ntildeoagraveng cuucirca caugrave thearing ntildeougrave khoacircng nocirci naoslasho treacircn traugravei ntildeaaacutet naoslashy thoaugravet khoucirci soumliuml nguy hiearingm cuucirca nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave khoacircng thearing ruugravet lui ntildeang ntildee doiumla chiacutenh soumliuml hieaumln houmlotildeu treacircn traugravei ntildeaaacutet nhouml vaaumly Ntildeieagraveu naoslashy bao goagravem nhieagraveu khaugravei nieaumlm mocircugravei cuucirca nhoumlotildeng moaacutei quan heauml vaoslash raoslashng buoaumlc trong xaotilde hoaumli ntildeaotilde taugravec ntildeoaumlng ntildeeaacuten quan ntildeiearingm giaugraveo duiumlc toaoslashn caagraveu vaoslash chaelig ntildeieagraveu naoslashy mocircugravei cougrave thearing laoslashm giaucircm ntildei tiacutenh chaaacutet haiumln heiumlp cuucirca chuucirc nghoacutea daacircn toaumlc vaoslash chuucirc nghoacutea baugrave quyeagraven cuucirca coumlocircoslashng quoaacutec baeacutet nguoagraven toumloslash nhoumlotildeng vooslashng laaringn quaaringn cuucirca moaacutei thuoslash haaumln naiumln phaacircn bieaumlt chuucircng toaumlc vaoslash nhoumlotildeng thaoslashnh kieaacuten bougravep cheaacutet baucircn chaaacutet thieaumln trong chuugraveng ta trong taaacutet caucirc toacircn giaugraveo

Giocircugravei thieaumlu 21

vaoslash trong vaecircn hoaugrave (gougravep phaagraven higravenh thaoslashnh nhoumlotildeng di saucircn phong phuugrave cho moiumli thocircoslashi ntildeaiumli) Neaacuteu chuugraveng ta hy voiumlng mang hoaoslash bigravenh ntildeeaacuten cho chiacutenh migravenh vaoslash ngoumlocircoslashi khaugravec thigrave chuugraveng ta neacircn kheugravep migravenh vaoslasho kyucirc luaaumlt trong moaumlt caugravech naoslasho ntildeougrave ntildeearing mang laiumli haiumlnh phuugravec vaoslash hoaoslash bigravenh chaacircn thaaumlt

Ntildeearing hiearingu nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng vaecircn hoaugrave ntildea daiumlng chuugraveng ta caagraven phaucirci chaaacutep nhaaumln moaumlt taagravem nhigraven roaumlng locircugraven vaoslash thaaacutey chiacutenh migravenh trong ngoumlotilde caucircnh cuucirca soumliuml tieaacuten hoaugrave vaecircn minh con ngoumlocircoslashi Chuugraveng ta phaucirci chuyearingn quan ntildeiearingm cuucirca chuugraveng ta tocircugravei moaumlt houmlocircugraveng toaacutet ntildeeiumlp hocircn

2 Khuynh houmlocircugraveng Toacircn giaugraveo Nhouml chuugraveng ta thaaacutey maeumlc duoslash kyotilde thuaaumlt vaoslash khoa hoiumlc ntildeaotilde

cougrave tieaacuten boauml nhieagraveu nhoumlng khoacircng thearing chuyearingn ntildeoaringi caucircm hoaugrave taacircm triacute con ngoumlocircoslashi Khoa hoiumlc cougrave thearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave toumlugravec thocircoslashi cougrave thearing nuoacirci doumlocircotildeng nhieagraveu ngoumlocircoslashi ntildeearing maoslash cougrave nhieagraveu ngoumlocircoslashi hocircn ntildeearing nuoacirci doumlocircotildeng Khoa hoiumlc cougrave thearing keugraveo daoslashi maiumlng soaacuteng con ngoumlocircoslashi nhoumlng ngoumlocirciumlc laiumli khoa hoiumlc cuotildeng cougrave nhieagraveu phoumlocircng phaugravep hieaumlu quaucirc hocircn ntildeearing phaugrave huyucirc maiumlng soaacuteng con ngoumlocircoslashi Theo Robert F Spencer trong taugravec phaaringm lsquoThe Relation of Buddhism to Modern Sciencersquo(Moaacutei quan heauml Phaaumlt giaugraveo vocircugravei Khoa hoiumlc hieaumln ntildeaiumli) nougravei raegraveng

ldquoQuan ntildeiearingm ngaoslashy nay cho raegraveng khoa hoiumlc khoacircng gigrave khaugravec hocircn laoslash moaumlt phoumlocircng phaugravep vaoslash tigravem caugravech ntildeaoslasho saacircu ntildeearing ntildeaugravep oumlugraveng nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave vaoslash caacircu houcirci veagrave traiumlng thaugravei tuyeaumlt ntildeoaacutei cuucirca vaaumln meaumlnh con ngoumlocircoslashi Ntildeaacircy laoslash quan nieaumlm laagravem laiumlc vigrave nougrave higravenh thaoslashnh moaumlt khoa hoiumlc giaugraveo ntildeieagraveu maoslash nocirci ntildeougrave khoacircng cougrave maeumlt cuucirca taugravec

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 22

ntildeoaumlng toacircn giaugraveordquo20

Vigrave vaaumly muiumlc ntildeiacutech cuucirca khoa hoiumlc laoslash vaaumlt chaaacutet ntildeearing thoucirca maotilden tham voiumlng cuucirca con ngoumlocircoslashi hocircn laoslash tinh thaagraven ntildeearing caucirci thieaumln ntildeaiumlo ntildeoumlugravec con ngoumlocircoslashi Ntildeearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng soumliuml khoacircng thaecircng baegraveng hiearingn nhieacircn naoslashy gioumlotildea khoa hoiumlc coacircng ngheauml ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash tinh thaagraven thigrave khoacircng cougrave caugravech naoslasho khaugravec laoslash trocircucirc laiumli neagraven taucircng cuucirca trieaacutet hoiumlc ntildeocircoslashi soaacuteng maoslash AJ Toynbee ntildeaotilde dieatilden taucirc nhouml sau

ldquoToacirci tin raegraveng higravenh thoumlugravec cuucirca moaumlt neagraven vaecircn minh laoslash soumliuml biearingu hieaumln toacircn giaugraveo cuucirca nougrave vaoslash ntildeougrave laoslash moaumlt neagraven vaecircn minh ntildeoumlocirciumlc quyeaacutet ntildeogravenh treacircn neagraven taucircng toacircn giaugraveordquo21

Nghoacutea laoslash toacircn giaugraveo oumlugraveng duiumlng cho nhoumlotildeng nhu caagraveu tinh thaagraven cuucirca con ngoumlocircoslashi vaoslash laoslash cocirc socircucirc cuucirca neagraven vaecircn hoaugrave noumlocircugravec ntildeougrave nhouml HG Wells ntildeaotilde trigravenh baoslashy raegraveng

ldquoToacircn giaugraveo laoslash phaagraven trung taacircm cuucirca neagraven giaugraveo duiumlc ntildeaotilde xaugravec ntildeogravenh touml caugravech ntildeaiumlo ntildeoumlugravec cuucirca chuugraveng tardquo 22

Kant nhaoslash trieaacutet hoiumlc Ntildeoumlugravec noaringi tieaacuteng phaugravet biearingu raegraveng ldquoToacircn giaugraveo laoslash nhoumlotildeng nguyeacircn lyugrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec nhouml laoslash luaaumlt leauml

khoacircng ntildeoumlocirciumlc vi phaiumlmrdquo 23

Vaoslash thoacircng ntildeieaumlp cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave ntildeocircoslashi soaacuteng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec toacircn giaugraveo nhouml sau

ldquoKhoacircng laoslashm caugravec ntildeieagraveu augravec 20 Ed Buddhadasa P Kirthisinghe Buddhism and Science Delhi 1996

trang 18 21 A Toynbee - Daisaku-Ikeda Man Himself Must Choose Tokyo

1976 trang 288-0 22 Hoaoslash thoumlocirciumlng Dr K Sri Dhammananda Buddhism as a Religion

Malaysia 2000 trang 7 23 Hoaoslash thoumlocirciumlng Dr K Sri Dhammananda Buddhism as a Religion

Malaysia 2000 trang 7

Giocircugravei thieaumlu 23

Gaeacuteng laoslashm caugravec vieaumlc laoslashnh Gioumlotilde taacircm yugrave trong saiumlch Ntildeougrave locircoslashi chouml Phaaumlt daiumlyrdquo

(Sabba pAringpassa akaraœam kusalassa upasampadAring sacittapariyodapanaUacute etaUacute buddhAringna sAringsanaUacute)24

Nougravei roaumlng hocircn chuugraveng ta neacircn hiearingu raegraveng toacircn giaugraveo neaacuteu thaaumlt soumliuml laoslash toacircn giaugraveo caagraven phaucirci laaacutey toaoslashn con ngoumlocircoslashi laoslashm trung taacircm chocircugrave khoacircng phaucirci laaacutey moaumlt laotildenh voumliumlc naoslasho ntildeougrave cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng con ngoumlocircoslashi Con ngoumlocircoslashi toaacutet nghoacutea laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi phaucirci theo toacircn giaugraveo cuucirca migravenh bieaacutet raegraveng seotilde khoacircng cougrave haiumlnh phuugravec vaoslash hoaoslash bigravenh naoslasho treacircn traugravei ntildeaaacutet khi nocirci ntildeougrave cooslashn cougrave soumliuml ngheoslasho naoslashn ntildeougravei khaugravet baaacutet bigravenh ntildeauacuteng vaoslash ntildeaoslashn augravep naiumln phaacircn bieaumlt chuucircng toaumlc soumliuml baaacutet loumliumlc soumliuml khoacircng coacircng minh noaringi socirciuml haotildei soumliuml khoacircng tin caaumly vaoslash nghi ngocircoslash laatilden nhau Looslashng toumliuml troiumlng khoacircng gaacircy chieaacuten tranh vocircugravei keucirc khaugravec laoslash caagraven thieaacutet ntildeoaacutei vocircugravei haiumlnh phuugravec nhouml thoumliumlc phaaringm vaoslash neaacuteu ocircucirc ntildeougrave khoacircng cooslashn cougrave soumliuml toumliuml troiumlng thigrave hoiuml khoacircng thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml tieaacuten triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc nhaacircn caugravech cuucirca hoiuml

Tuy nhieacircn moaumlt soumliuml kieaumln khoacircng thearing phuucirc nhaaumln raegraveng khoacircng phaucirci taaacutet caucirc toacircn giaugraveo ntildeeagraveu houmlotildeu duiumlng vaoslash toaacutet cho moiumli ngoumlocircoslashi Nhoumlng logravech soumlucirc laoslash moaumlt baegraveng choumlugraveng khi moaumlt toacircn giaugraveo naoslasho ntildeougrave thaoslashnh coacircng trong vieaumlc ntildeaugravep oumlugraveng nhu caagraveu tiacuten ngoumlocircotildeng tu taaumlp cougrave thearing thaaumlt soumliuml daatilden con ngoumlocircoslashi ntildeeaacuten thaacircn vaoslash taacircm an laiumlc thigrave toacircn giaugraveo ntildeougrave toagraven taiumli vaoslash soaacuteng laacircu daoslashi Toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn cuotildeng laoslash moaumlt hieaumln toumlocirciumlng toacircn giaugraveo vaoslash vaecircn hoaugrave noaringi baaumlt trong thocircoslashi ntildeaiumli chuugraveng ta vaoslash moaumlt trong nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave quan troiumlng ntildeoumlocirciumlc caugravec nhaoslash toacircn giaugraveo vaoslash nhaoslash touml 24 Dhammapala caacircu 183 trang 97-8

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 24

toumlocircucircng cuucirca moiumli truyeagraven thoaacuteng ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten Toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn laoslash moaumlt vaaacuten ntildeeagrave thoacircng thoumlocircoslashng thaugravech thoumlugravec vocircugravei moiumli toacircn giaugraveo trong kyucirc nguyeacircn cuucirca chuugraveng ta nhoumlng moumlugravec ntildeoauml nghieacircm troiumlng vaoslash soumliuml thaugravech thoumlugravec cuucirca nougrave thigrave khoacircng phaucirci laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet taaacutet yeaacuteu vocircugravei taaacutet caucirc toacircn giaugraveo

Tuy nhieacircn ntildeoumlugraveng veagrave phoumlocircng dieaumln khaugravec bieaumlt gioumlotildea Thieacircn chuugravea giaugraveo vaoslash Phaaumlt giaugraveo maeumlc duoslash trong vaoslashi theaacute kyucirc troumlocircugravec kia Thieacircn chuugravea giaugraveo ntildeaotilde ntildeoumlocircng ntildeaagraveu vocircugravei vaaacuten ntildeeagrave toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn vaoslash trong vaoslashi theaacute kyucirc gaagraven ntildeaacircy houmlocircucircng ntildeoumlocirciumlc soumliuml ntildeoaumlc quyeagraven toacircn giaugraveo ocircucirc Chaacircu aacircu vaoslash Chaacircu myotilde Chaelig mocircugravei ntildeaacircy vocircugravei soumliuml suiumlp ntildeoaring quan ntildeiearingm Chaacircu aacircu trung taacircm theaacute giocircugravei vaoslash soumliuml phaugravet triearingn nhanh cuucirca quan heauml toumlocircng taugravec quoaacutec teaacute trong nhieagraveu laotildenh voumliumlc cuucirca cuoaumlc soaacuteng con ngoumlocircoslashi nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave Cocirc ntildeoaacutec ntildeeaacuten vaoslash laagraven noumlotildea thaaacutey thoumliumlc teaacute maiumlnh meotilde cuucirca toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn Hoiuml mocircugravei nhaaumln ra soumliuml toagraven taiumli tiacuten ngoumlocircotildeng vaoslash giaugrave trograve cuucirca nhoumlotildeng heauml thoaacuteng toacircn giaugraveo-khoacircng phaucirci Thieacircn chuugravea giaugraveo khoacircng chaelig ocircucirc caugravec noumlocircugravec ngoaoslashi maoslash cooslashn ocircucirc Chaacircu aacircu vaoslash Chaacircu myotilde Theaacute laoslash ntildeoaacutei vocircugravei nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave Cocirc ntildeoaacutec toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn baaacutey giocircoslash ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln nhouml laoslash moaumlt thaugravech ntildeoaacute traagravem troiumlng ntildeoaacutei vocircugravei thuyeaacutet moaumlt thaagraven cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo

Maeumlc khaugravec Phaaumlt giaugraveo ngang qua logravech soumlucirc laacircu daoslashi ntildeaotilde toagraven taiumli vaoslash traucirci roaumlng khaeacutep Chaacircu augrave trong moaumlt boaacutei caucircnh ntildea toacircn giaugraveo ocircucirc AAacuten ntildeoauml Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde cuoslashng toagraven taiumli vocircugravei Baoslash-la-moacircn giaugraveo ntildeaiumlo Loaotilde thearing vaoslash nhieagraveu higravenh thoumlugravec khaugravec cuucirca ntildeaiumlo Hindu ocircucirc Trung hoa Phaaumlt giaugraveo keaacutet hocirciumlp vocircugravei Khoaringng giaugraveo vaoslash Laotildeo giaugraveo ocircucirc Nhaaumlt baucircn Phaaumlt giaugraveo hoaoslash nhaaumlp vocircugravei Shinto vaoslash Khoaringng giaugraveo Vigrave vaaumly ntildeoaacutei vocircugravei haagraveu heaacutet caugravec

Giocircugravei thieaumlu 25

Phaaumlt toumlucirc lsquontildea toacircn giaugraveorsquontildeaotilde khoacircng laoslashm chaaacuten ntildeoaumlng nhouml caugravec con chieacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo25

Trong soumliuml noaacutei keaacutet ntildeearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave khoacircng thaecircng baegraveng trong toacircn giaugraveo khoa hoiumlc kinh teaacutehellip ocircucirc treacircn Albert Einstein - nhaoslash khoa hoiumlc noaringi tieaacuteng vocircugravei Thuyeaacutet Toumlocircng ntildeoaacutei cuucirca theaacute kyucirc XX ntildeaotilde cougrave locircoslashi khuyeacircn raaacutet khoacircn ngoan raegraveng chuugraveng ta neacircn keaacutet hocirciumlp toacircn giaugraveo vaoslash khoa hoiumlc nhouml sau

ldquoKhoa hoiumlc chaelig ntildeoumlocirciumlc saugraveng taiumlo toumloslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi hoaoslashn toaoslashn houmlocircugraveng ntildeeaacuten chaacircn lyugrave vaoslash hiearingu bieaacutet Song ntildeieagraveu naoslashy xuaaacutet phaugravet toumloslash phaiumlm truoslash toacircn giaugraveo vaoslash toumloslash nieagravem tin veagrave nhoumlotildeng quy luaaumlt giaugrave trograve phuoslash hocirciumlp vocircugravei cuoaumlc soaacuteng thoumliumlc taiumli nghoacutea laoslash cougrave thearing lyugrave giaucirci ntildeearing suy luaaumln Toacirci khoacircng thearing hiearingu moaumlt nhaoslash khoa hoiumlc chaacircn chiacutenh laiumli khoacircng cougrave looslashng tin saacircu saeacutec ntildeougrave Traiumlng thaugravei naoslashy cougrave thearing dieatilden taucirc qua higravenh aucircnh khoa hoiumlc khoacircng cougrave toacircn giaugraveo thigrave queoslash quaeumlt toacircn giaugraveo khoacircng cougrave khoa hoiumlc thigrave muoslash loaoslashoslashrdquo 26

Trong khi Trevor Ling giaugraveo souml daiumly moacircn Toacircn-giaugraveo-hoiumlc ocircucirc troumlocircoslashng ntildeaiumli-hoiumlc Manchester toumliuml houcirci raegraveng ldquoSau cuoaumlc chaiumlm traugraven naoslashy toacircn giaugraveo naoslasho cougrave thearing thiacutech hocirciumlp nhaaacutetrdquo Theo oacircng ta thaaumlt laoslash raaacutet houmlotildeu duiumlng ntildeearing traucirc locircoslashi caacircu houcirci naoslashy vocircugravei soumliuml tham khaucirco veagrave Phaaumlt giaugraveo Moaumlt bocircucirci vigrave Phaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt maatildeu toacircn giaugraveo ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu ngoumlocircoslashi coacircng nhaaumln laoslash toumlocircng hocirciumlp vocircugravei xu houmlocircugraveng theaacute tuiumlc hieaumln ntildeaiumli hocircn laoslash caugravec toacircn giaugraveo khaugravec vaoslash maeumlt khaugravec cuoaumlc gaeumlp gocircotilde vocircugravei chuucirc nghoacutea theaacute tuiumlc soumliuml bieaacuten caucirci touml toumlocircucircng cuucirca nougrave ntildeoaacutei vocircugravei Phaaumlt giaugraveo nhouml laoslash soumliuml thoumlucirc thaugravech vaoslash ntildeieagraveu naoslashy ntildeoaacutei vocircugravei caugravec tiacuten ntildeoagrave 25 Masao Abe Buddhism and Interfaith Dialogue ed by Steven Heine Hong Kong 1995 trang 17-8 26 Albert Einstein Ideas and Opinions London 1973 trang 46

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 26

toacircn giaugraveo khaugravec kearing caucirc phaaumlt toumlucirc cougrave veotilde cougrave yugrave nghoacutea ntildeaugraveng kearing27 Cuotildeng cuoslashng yugrave naoslashy Tieaacuten soacute Radhakrishman ntildeaotilde nhaaacuten maiumlnh raegraveng

ldquoPhaaumlt giaugraveo thu huugravet ntildeoumlocirciumlc touml toumlocircucircng hieaumln ntildeaiumli bocircucirci leotilde Phaaumlt giaugraveo laoslash khoa hoiumlc thoumliumlc nghieaumlm vaoslash khoacircng doumliumla treacircn baaacutet coumlugrave giaugraveo ntildeieagraveu naoslashordquo28

3 Khuynh houmlocircugraveng Cuiuml thearing cuucirca Phaaumlt giaugraveo Thieaacutet nghoacute ntildeieagraveu maoslash chuugraveng ta caagraven ntildeearing khaeacutec phuiumlc

nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng ntildea daiumlng laoslash khoacircng chaelig baegraveng naecircng loumliumlc maoslash cooslashn laoslash soumliuml thay ntildeoaringi saacircu saeacutec veagrave giaugrave trograve thaugravei ntildeoauml vaoslash caugravech soaacuteng toumlocircng oumlugraveng vocircugravei hoaoslashn caucircnh hieaumln taiumli Phaaumlt giaugraveo (佛 教) ntildeaeumlc bieaumlt Ntildeaiumli-thoumloslasha (大 乘) hoaeumlc Boagrave-taugravet thoumloslasha (菩 薩 乘) vocircugravei hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng (空 性) vaoslash Toumloslash bi (慈 悲) doumlocircoslashng nhouml laoslash thiacutech hocirciumlp vocircugravei ntildeieagraveu naoslashy Nhigraven vaoslasho logravech soumlucirc chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey cougrave hai khaugravei nieaumlm raaacutet saacircu saeacutec teaacute nhograve vaoslash aucircnh houmlocircucircng raaacutet nhieagraveu ntildeeaacuten caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha (大 乘 經) ntildeougrave laoslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (菩 薩) vaoslash Taugravenh-khoacircng (空 性) nhouml kinh Kim-cang baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (金 剛 般 若 波 羅

密 經) daiumly raegraveng ldquoChoumla bao giocircoslash rocircoslashi boucirc taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash thaaacutey nhouml thaaumlt caugravec phaugravep laoslash khoacircngrdquo29

Vaoslasho khoaucircng theaacute kyucirc I II troumlocircugravec taacircy logravech (sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn 3 4 theaacute kyucirc) Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde baeacutet 27 Xem chi tieaacutet trong lsquoBuddha Marx and Godrsquo nhouml treacircn trang 8-9 28 Wang Chi Buu ldquoA Scientistrsquos Report on Study of Buddhist Scripturerdquo

CBBEF Taipei ROC 29 Edward Conze Buddhism Its Essence and Development Delhi

1994 trang 130

Giocircugravei thieaumlu 27

ntildeaagraveu phaugravet triearingn vaoslash hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet (Bodhisattva) ntildeoumlocirciumlc keaacute thoumloslasha toumloslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (Bodhisatta) trong kinh ntildeiearingn PAringli trocircucirc thaoslashnh lyugrave toumlocircucircng chuucirc ntildeaiumlo ntildeougraveng vai trooslash chiacutenh trong phong traoslasho Ntildeaiumli-thoumloslasha naoslashy Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc toumloslash toumloslash chuyearingn ntildeeaacuten phiacutea Ntildeoacircng-baeacutec nhouml Chaacircu augrave Ntildeaiumli haoslashn ntildeaeumlc bieaumlt laoslash ocircucirc Trung hoa Nhaaumlt baucircn vaoslash Vieaumlt namhellip Vaoslash quan ntildeiearingm cuucirca lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet (菩 薩 理 想) moaumlt higravenh thoumlugravec cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc chaoslasho ntildeougraven vaoslash aucircnh houmlocircucircng roaumlng ntildeeaacuten moiumli taagraveng locircugravep cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng qua caugravec maeumlt toacircn giaugraveo chiacutenh trograve kinh teaacute xaotilde hoaumli taacircm lyugrave vaoslash vaecircn hoaugrave toumloslash thocircoslashi coaring ntildeaiumli ntildeeaacuten thocircoslashi hieaumln ntildeaiumli nhouml Edward Conze ntildeaotilde nougravei raegraveng cougrave hai ntildeieagraveu coaacuteng hieaacuten locircugraven maoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten cho touml toumlocircucircng nhaacircn loaiumli laoslash vieaumlc saugraveng taiumlo ra lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet vaoslash chi tieaacutet hougravea hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng30

Tuy nhieacircn cougrave nhieagraveu ntildeieagraveu maoslash chuugraveng ta caagraven phaucirci khauacuteng ntildeogravenh ntildeearing hiearingu saacircu hocircn veagrave muiumlc ntildeiacutech cuucirca Phaaumlt giaugraveo cuotildeng nhouml yugrave nghoacutea vaoslash soumliuml thiacutech oumlugraveng cuucirca khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng naoslashy nhouml sau

a Quan ntildeiearingm khoacircng Giaugraveo ntildeieagraveu Nhouml chuugraveng ta bieaacutet Thieacircn chuugravea giaugraveo laoslash moaumlt toacircn giaugraveo

coumlugraveu roatildei trong khi ntildeaiumlo Phaaumlt laoslash con ntildeoumlocircoslashng tueauml giaugravec Nougravei moaumlt caugravech khaugravec soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo laoslash coumlugraveu giuugravep khoucirci toaumli loatildei ngang qua vograve Coumlugraveu tinh doumliumla treacircn nhoumlotildeng giaugraveo ntildeieagraveu naoslasho ntildeougrave maoslash tiacuten ntildeoagrave phaucirci tin toumlocircucircng neaacuteu hoiuml oumlocircugravec mocirc ntildeoumlocirciumlc leacircn thieacircn ntildeaoslashng sau khi cheaacutet Trong tiacuten 30 Edward Conze Thirty Years of Buddhist Studies London 1967 tr 54

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 28

ntildeieagraveu cuucirca Apostle ntildeaotilde lieaumlt keacirc nhoumlotildeng looslashng tin nhouml vaaumly vaoslash trong lsquoCrossing the Threshold of Hopersquo John Paul II ntildeaotilde ntildeoumla ra nhieagraveu tiacuten ntildeieagraveu vaoslash tuyeacircn boaacute raegraveng chuugraveng laoslash toaacutei haaumlu maoslash nhoumlotildeng con chieacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo chaelig phaucirci tuaacircn theo hoaeumlc toumloslash choaacutei

Vaoslash cuotildeng trong nhoumlotildeng toacircn giaugraveo phoumlocircng Taacircy ngoumlocircoslashi ta tin raegraveng Chuugravea trocircoslashi cougrave nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh cuucirca coacircng lyugrave hoaeumlc soumliuml coacircng baegraveng nhouml quan toaoslashn hoaeumlc tigravenh yeacircu hoaeumlc looslashng nhaacircn toumloslash tha thoumlugrave Chuugravea trocircoslashi laoslash suoaacutei nguoagraven coacircng lyugrave nhouml vaaumly moiumli ntildeieagraveu Chuugravea trocircoslashi laoslashm ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc tin caaumly laoslash ntildeuugraveng ntildeaeacuten Locircoslashi phaugraven quyeaacutet hoaeumlc giaugraveo ntildeieagraveu cuucirca Chuugravea trocircoslashi laoslash hoaoslashn toaoslashn ntildeuugraveng tuyeaumlt ntildeoaacutei nhaacircn quyeagraven chaelig ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea doumlocircugravei soumliuml phaugraven xoumlucirc cuucirca Chuugravea trocircoslashi

Khaugravei nieaumlm coacircng lyugrave hoaeumlc soumliuml coacircng baegraveng laoslash moaumlt thanh goumlocircm hai loumlocircotildei Moaumlt maeumlt nougrave giuugravep moiumli thoumlugrave phaucirci ntildeuugraveng theo thoumlugrave toumliuml nhoumlng maeumlt khaugravec nougrave phaacircn bieaumlt rootilde raoslashng gioumlotildea chiacutenh vaoslash baaacutet chiacutenh houmlugravea heiumln cho ngoumlocircoslashi chaacircn chiacutenh moaumlt haiumlnh phuugravec voacutenh vieatilden nhoumlng seotilde keaacutet augraven ngoumlocircoslashi baaacutet chiacutenh bograve soumliuml troumloslashng phaiumlt voacutenh coumlucircu Hocircn noumlotildea Chuugravea trocircoslashi trong nhoumlotildeng toacircn giaugraveo Xeacirc-miacutet khoacircng chaelig laoslash moaumlt Chuugravea trocircoslashi tuyeaumlt ntildeoaacutei trong yugrave nghoacutea baucircn thearing hoiumlc maoslash cooslashn laoslash moaumlt vograve Chuugravea trocircoslashi ntildeiacutech thoumliumlc vaoslash soaacuteng ntildeoaumlng ngoumlocircoslashi ntildeaotilde daiumly con ngoumlocircoslashi qua saugravech Phuugravec aacircm cuucirca Chuugravea vaoslash yeacircu caagraveu con chieacircn phaucirci ntildeaugravep laiumli

Theo hoiumlc thuyeaacutet cuucirca moaumlt soaacute toacircn giaugraveo ngang qua looslashng tin tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho ntildeaaacuteng Saugraveng taiumlo hoaeumlc Chuugravea trocircoslashi soumliuml truyeagraven thoacircng gioumlotildea nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave vaoslash Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp vaoslash nhoumlotildeng con chieacircn seotilde ntildeoumlocirciumlc

Giocircugravei thieaumlu 29

ngaoslashi ban aacircn cho may maeacuten hay haiumlnh phuugravec trong hieaumln taiumli cuotildeng nhouml toumlocircng lai

Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng uucircng hoauml quan ntildeiearingm cho raegraveng nhoumlotildeng nghi leatilde vaoslash nghi thoumlugravec cuucirca toacircn giaugraveo laoslash phoumlocircng tieaumln duy nhaaacutet cho con ngoumlocircoslashi giaucirci thoaugravet

Theo Ntildeoumlugravec Phaaumlt soumliuml phaugravet triearingn giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml laoslash nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute quan troiumlng trong ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet toaacutei haaumlu

Ngaoslashi ntildeaotilde chaelig ra raegraveng ngoumlocircoslashi cougrave ntildeaiumlo phaucirci soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng voacirc haiumli khoacircng thearing cheacirc traugravech kiacutenh troiumlng ntildeoumlugraveng ntildeaeacuten cao thoumlocirciumlng vaoslash thanh togravenh Haoslashnh ntildeoaumlng caagraveu nguyeaumln daacircng cuugraveng leatilde vaaumlt hoaeumlc tuaacircn theo tiacuten ntildeieagraveu baucircn thaacircn nougrave khoacircng laoslashm cho con ngoumlocircoslashi thaoslashnh cougrave ntildeaiumlo hoaeumlc ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml hoaoslashn thieaumln giaucirci thoaugravet

Ntildeoumlugravec Phaaumlt khuyeacircn chuugraveng ta traugravenh xa nhoumlotildeng haoslashnh ntildeoaumlng toaumli loatildei Nhouml theaacute seotilde mang laiumli an laiumlc cho caugravec chuugraveng sanh chocircugrave khoacircng phaucirci bocircucirci vigrave socirciuml Chuugravea trocircoslashi hay socirciuml bograve phaiumlm vaoslasho nhoumlotildeng giocircugravei ntildeieagraveu cuucirca Chuugravea

Ntildeoumlugravec Phaaumlt chaelig laoslash baaumlc ntildeaiumlo souml ngoumlocircoslashi ntildeaotilde chaelig cho con ngoumlocircoslashi cougrave looslashng tin vaoslasho triacute tueauml cuucirca chiacutenh migravenh Ngoumlocircoslashi ntildeaotilde khuyeacircn chuugraveng ta khoacircng neacircn trocircucirc thaoslashnh noacirc leauml cho nhoumlotildeng ntildeoaacutei toumlocirciumlng beacircn ngoaoslashi traugravei laiumli phaucirci phaugravet triearingn nhoumlotildeng naecircng loumliumlc aaringn taoslashng beacircn trong chuugraveng ta vocircugravei looslashng toumliuml tin

b Quan ntildeiearingm Triacute tueaumlNtildeieagraveu maoslash chuugraveng ta goiumli laoslash triacute tueauml ntildeougrave laoslash soumliuml hiearingu vaoslash

suy nghoacute ntildeuugraveng ntildeearing thaaacutey caugravec phaugravep nhouml thaaumlt Trong kinh Phaugravep-cuugrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde nhaaumln thoumlugravec veagrave haaumlu quaucirc cuucirca ngoumlocircoslashi

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 30

khoacircng cougrave triacute tueauml nhouml sau ldquoNtildeeacircm daoslashi ntildeoaacutei vocircugravei keucirc maaacutet nguucirc ntildeoumlocircoslashng xa ntildeoaacutei vocircugravei loumlotilde khaugravech

moucirci meaumlt Cuotildeng theaacute vooslashng luaacircn hoagravei voacirc taaumln ntildeoaacutei vocircugravei ngoumlocircoslashi ngu khoacircng hiearingu chaugravenh phaugravep toaacutei thoumlocirciumlngrdquo (DneghAring jAringgarato ratti dneghaUacute santassa yojanaUacute

dnegho bAringlAringnaUacute saUacutesAringro saddhammaUacute avijAringnatam)31

Ntildeaacircy laoslash tieaacuteng than van thoaacuteng thieaacutet cuucirca ngoumlocircoslashi tigravem caagraveu haiumlnh phuugravec chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu voacutenh vieatilden Chiacutenh soumliuml khaugravet ngoumlocircotildeng naoslashy laoslash moaumlt caucircm houmlugraveng soaacuteng ntildeoaumlng cho soumliuml xuaaacutet hieaumln caugravec nguyeacircn lyugrave trieaacutet hoiumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec taacircm lyugrave cuotildeng nhouml nhoumlotildeng touml toumlocircucircng toacircn giaugraveo treacircn theaacute giocircugravei

Neaacuteu yugrave nghoacutea cuucirca triacute tueauml naoslashy laoslash vaacircng theo yugrave Chuugravea trocircoslashi nghoacutea laoslash looslashng tin laoslash tiacuten ntildeieagraveu caecircn baucircn cuucirca caugravec toacircn giaugraveo khaugravec thigrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly raegraveng looslashng tin nhouml vaaumly khoacircng houmlocircugraveng daatilden Phaaumlt toumlucirc tieacircu dieaumlt caugravec phieagraven naotildeo hoaoslashi nghi khaugravet augravei phieagraven naotildeo vaoslash ntildeau khoaring cuotildeng khoacircng daatilden con ngoumlocircoslashi ntildei ntildeeaacuten haiumlnh phuugravec chaacircn thaaumlt Looslashng tin maoslash chaelig doumliumla vaoslasho triacute tueauml tu taaumlp toumliuml kinh nghieaumlm vaoslash noatilde loumliumlc cuucirca chiacutenh baucircn thaacircn thigrave vograve aaacutey mocircugravei cougrave thearing toumliuml toumloslash boucirc ntildeau khoaring ntildeearing duy trigrave theaacute giocircugravei haiumlnh phuugravec thogravenh voumlocirciumlng vaoslash hoaoslash bigravenh cho vograve aaacutey vaoslash moiumli ngoumlocircoslashi treacircn haoslashnh tinh naoslashy Ntildeougrave laoslash lyugrave do KN Jayatillaka trong taugravec phaaringm noaringi tieaacuteng lsquoEarly Buddhist Theory of Knowledgersquo (Tri thoumlugravec luaaumln trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuucircy) ntildeaotilde vieaacutet raegraveng

ldquoNtildeoaacutei vocircugravei ngoumlocircoslashi cougrave triacute Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly raegraveng khoacircng neacircn chaaacutep nhaaumln locircoslashi tuyeacircn boaacute cuucirca baaacutet coumlugrave ai doumliumla treacircn quyeagraven loumliumlc maoslash khoacircng xem xeugravet nougrave troumlocircugravec Vograve aaacutey haotildey neacircn quaugraven saugravet nougrave baegraveng chiacutenh triacute

31 Dha caacircu 60 trang 33-4

Giocircugravei thieaumlu 31

tueauml vaoslash kinh nghieaumlm cuucirca chiacutenh migravenh vocircugravei muiumlc ntildeiacutech quaugraven chieaacuteu moaacutei quan heauml cuucirca chuugraveng ntildeoaacutei vocircugravei chaacircn lyugrave roagravei mocircugravei chaaacutep nhaaumln Vaoslash nhaaacutet ntildeogravenh chaelig traucirc locircoslashi baegraveng kinh nghieaumlm cuucirca chiacutenh migravenhrdquo32

Trong kinh Trung boauml cougrave moaumlt caacircu raaacutet hay ntildeearing bieaumln choumlugraveng cho vaaacuten ntildeeagrave triacute tueauml nhouml sau lsquoChaugravenh phaugravep cuucirca ta khoacircng phaucirci laoslash ntildeeaacuten ntildeearing tin maoslash ntildeeaacuten ntildeearing thaaacutey vaoslash tu taaumlprsquo Rootilde raoslashng raegraveng thoacircng ntildeieaumlp naoslashy raaacutet ntildeocircn giaucircn ntildeaagravey yugrave nghoacutea vaoslash thoumliumlc tieatilden ntildeaotilde choumlugraveng minh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaugravenh giaugrave cao khaugravei nieaumlm lsquobieaacutet vaoslash thaaacuteyrsquo hocircn laoslash lsquothuaagraven looslashng tinrsquo vaoslash ntildeaacircy laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeiearingm khaugravec nhau gioumlotildea Phaaumlt giaugraveo vaoslash caugravec toacircn giaugraveo khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly theacircm raegraveng

ldquoAi ntildeaagravey ntildeuucirc triacute vaoslash haiumlnh seotilde laoslash baaumlc toaacutei cao gioumlotildea trocircoslashi vaoslash ngoumlocircoslashirdquo (VijjAringcaraœa-sampanno so seEcircEcircho devamAringnuse)33

c Looslashng Tin Trong Phaaumlt giaugraveo khoacircng cougrave nghi thoumlugravec trang troiumlng cuucirca

lsquoleatilde roumlucirca toaumlirsquo maeumlc duoslash cougrave hocirci gioaacuteng vocircugravei higravenh thoumlugravec lsquoquy yrsquo cuucirca Phaaumlt giaugraveo Thaaumlt ra leatilde quy y cuotildeng chaelig laoslash phoumlocircng tieaumln ntildeearing nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc chaaacutep nhaaumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml moaumlt baaumlc thaagravey chaelig ntildeoumlocircoslashng chaugravenh phaugravep nhouml chaacircn lyugrave nhouml thaaumlt hay con ntildeoumlocircoslashng ntildei ntildeeaacuten ntildeocircoslashi soaacuteng giaucirci thoaugravet an laiumlc vaoslash taecircng chuugraveng laoslash nhoumlotildeng vograve ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng phaiumlm haiumlnh ntildeougrave

Nieagravem tin (SaddhAring 信 心) cuucirca Phaaumlt toumlucirc ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei nieagravem tin cougrave triacute tueauml daatilden daeacutet tin toumlocircucircng ba ngoacirci baugraveu

32 KN Jayatillaka Early Buddhist Theory of Knowledge 1963 trang

391 33 Triacutech trong The Nature of Buddhist Ethics Damien Koewn London

1992 p vii

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 32

(Tam baucirco) laoslash nocirci xoumlugraveng ntildeaugraveng noumlocircng toumliumla Nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave looslashng tin muoslash quaugraveng cuotildeng khoacircng cougrave phaucirci lsquotin hoaeumlc bograve ntildeoiumla ntildeaoslashyrsquo Thaaumlt ra cougrave nhoumlotildeng troumlocircoslashng hocirciumlp khi ntildeeauml toumlucirc cuucirca nhoumlotildeng ntildeaiumlo souml naoslashy toumloslash boucirc thaagravey cuucirca hoiuml vaoslash houmlocircugraveng looslashng trung thaoslashnh cuucirca hoiuml muoaacuten ntildeeaacuten quy y vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde can ngaecircn vaoslash khuyeacircn hoiuml neacircn suy nghoacute kyotilde hocircn noumlotildea Khi hoiuml coumlugrave khaecircng khaecircng theo yugrave hoiuml thigrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt khuyeacircn hoiuml neacircn tieaacutep tuiumlc gieo troagraveng coacircng ntildeoumlugravec vaoslash tiacuten taacircm vaoslasho caugravec baaumlc thaagravey cuucirca hoiuml

Ntildeoaiumln vaecircn baaacutet huucirc trong kinh KAringlAringma ntildeaotilde daiumly baoslashi hoiumlc ntildeaugraveng ghi nhocircugrave nhouml sau

ldquoNaoslashy KAringlAringma oacircng cougrave thearing nghi ngocircoslash cougrave thearing loumlocircotildeng loumliumlc Haotildey ntildeearing vaaacuten ntildeeagrave nghi ngocircoslash khocircucirci leacircn Naoslashy KAringlAringmas haotildey toumliuml houcirci migravenh Chocircugrave cougrave tin vigrave nghe theo locircoslashi ngoumlocircoslashi ta nougravei hoaeumlc do ntildeoagraven ntildeaiumli hoaeumlc do kinh taiumlng truyeagraven tuiumlng Chocircugrave cougrave tin vigrave ntildeougrave laoslash soumliuml baeacutet choumlocircugravec hocirciumlp lyugrave hoaeumlc soumliuml suy dieatilden caiumln cocirciumlt Chocircugrave cougrave tin vigrave ntildeougrave laoslash soumliuml phuoslash hocirciumlp vocircugravei chuucirc troumlocircng hoaeumlc xuaaacutet phaugravet nocirci cougrave quyeagraven uy hoaeumlc vigrave baaumlc sa moacircn laoslash thaagravey cuucirca migravenh Nhoumlng KAringlAringmas khi chiacutenh oacircng toumliuml bieaacutet nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy laoslash khoacircng iacutech locirciumli ntildeaugraveng khiearingn traugravech bograve ngoumlocircoslashi triacute pheacirc bigravenh nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy khi thoumliumlc haoslashnh seotilde gougravep phaagraven sinh ra soumliuml maaacutet maugravet vaoslash ntildeau buoagraven thigrave thaaumlt soumliuml neacircn toumloslash boucirc chuugraveng KAringlAringmasrdquo34

(AlaUacute hi vo KAringlAringmAring kaœkhituUacute alaUacute vicikicchituUacute KaœkhAringniye va pana vo EcirchAringne vicikicchAring uppannAring Etha tumhe KAringlAringmAring mAring anussavena mAring paramparAringya mAring itikirAringya mAring piEcircakasampadAringnena mAring takkahetu ma nayahetu mAring AringkAringraparivitakkena mAring diEcircEcirchinijjhAringnakkhantiyAring mAring bhavyaracircpatAringya mAring samaœo no garacirc ti yadAring tumhe KAringlAringmAring

34 BGS taaumlp I Choumlocircng Ba phaugravep Phaaringm 5 Muiumlc 66 Salha soaacute 7 trang 171-

2

Giocircugravei thieaumlu 33

attanAring va jAringneyyAringthamdashime dhammAring akusalAring ime dhammAring sAringvajjAring ime dhammAring vintildentildegarahitAring ime dhammAring samattAring samAringdinnAring ahitAringya dukkhAringya saUacutevattantne timdashatha tumhe KAringlAringmAring pajaheyyAringtha)35

Moaumlt baegraveng choumlugraveng khoacircng thearing tranh caucirci ntildeoumlocirciumlc laoslash con ngoumlocircoslashi cougrave quyeagraven toumliuml do loumliumla choiumln Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde trigravenh baoslashy khaugrave doumlugravet khoaugravet ocircucirc ntildeaacircy khoacircng cougrave soumliuml chaaacutep nhaaumln do doumliumla treacircn neagraven taucircng cuucirca truyeagraven thoaacuteng hoaeumlc quyeagraven loumliumlc cuucirca baaumlc ntildeaiumlo souml hoaeumlc bocircucirci vigrave quan nieaumlm naoslashy ntildeoumlocirciumlc soaacute ntildeoacircng hay nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi noaringi tieaacutenghellip chaaacutep nhaaumln Moiumli vaaacuten ntildeeagrave ntildeeagraveu phaucirci ntildeoumlocirciumlc caacircn nhaaacutec thoumliumlc nghieaumlm vaoslash ntildeaugravenh giaugrave lieaumlu laoslash nougrave thaaumlt hay sai trong augravenh saugraveng cuucirca chiacutenh soumliuml tin chaeacutec cuucirca migravenh Neaacuteu ntildeieagraveu ntildeougrave laoslash sai thigrave chuugraveng ta khoacircng neacircn choaacutei boucirc thauacuteng thoumloslashng maoslash ntildeearing xem xeugravet laiumli Chauacuteng nhoumlotildeng nghi ngocircoslash khoacircng coi laoslash moaumlt caugravei toaumli traagravem troiumlng maoslash cooslashn ntildeoumlocirciumlc khuyeaacuten khiacutech moaumlt caugravech tiacutech coumliumlc

Ntildeougrave laoslash quan ntildeiearingm veagrave looslashng tin cuucirca Phaaumlt giaugraveo

d Quan ntildeiearingm veagrave Con ngoumlocircoslashi Thaaumlt ra theaacute giocircugravei ngaoslashy nay roaacutei raeacutem vocircugravei nhoumlotildeng soumliuml

hiearingu sai veagrave yugrave thoumlugravec heauml chuucircng toaumlc toacircn giaugraveo chiacutenh trograve vaoslash xaotilde hoaumli Ntildeearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave phoumlugravec taiumlp naoslashy con ngoumlocircoslashi (我) ntildeougraveng vai trooslash trung taacircm vaoslash chuucirc yeaacuteu Con ngoumlocircoslashi hauacuten phaucirci bieaacutet migravenh vaoslash chiacutenh migravenh laoslash kieaacuten truugravec souml xaacircy doumliumlng vaaumln meaumlnh cuucirca migravenh chocircugrave khoacircng ai khaugravec nhouml kinh Phaugravep cuugrave minh hoaiuml nhouml sau

35 A taaumlp I trang 189

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 34

ldquoChiacutenh migravenh laoslash choatilde noumlocircng cho migravenh choumlugrave laoslashm sao noumlocircng ngoumlocircoslashi khaugravec ntildeoumlocirciumlc Toumliuml migravenh tu taaumlp ntildeaagravey ntildeuucirc seotilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten choatilde noumlocircng toumliumla cao quyugraverdquo

(AttAring hi attano nAringtho ko hi nAringtho paro siyAring attanAringlsquova sudantena nAringtham labhati dullabhaUacute)36

Cuotildeng gioaacuteng yugrave treacircn moaumlt baoslashi keauml khaugravec trigravenh baoslashy nhouml sau

ldquoBocircucirci chiacutenh ta laoslashm ntildeieagraveu augravec bocircucirci chiacutenh ta laoslashm oacirc nhieatildem Bocircucirci chiacutenh ta maoslash ntildeieagraveu laoslashnh ntildeoumlocirciumlc laoslashm bocircucirci chiacutenh ta maoslash thanh togravenh Thanh togravenh hay oacirc nhieatildem ntildeeagraveu do migravenh chocircugrave khoacircng ai cougrave thearing laoslashm cho ngoumlocircoslashi khaugravec thanh togravenh ntildeoumlocirciumlcrdquo

(AttanAringlsquova kataUacute papaUacute attanAring saœkilissati attanAring akataUacute papaUacute attanAringlsquova visujjhati

Suddhne asuddhne paccattaUacute nAringntildentildeo antildentildeaUacute visodhaye) 37

Vigrave vaaumly con ngoumlocircoslashi cougrave khaucirc naecircng taiumlo ra moiumli ntildeieagraveu toaacutet ntildeeiumlp neaacuteu vograve aaacutey bieaacutet theaacute naoslasho ntildeearing phaugravet triearingn vaoslash ntildeieagraveu khiearingn taacircm ntildeuugraveng ntildeaeacuten Nhieagraveu ngoumlocircoslashi vaatilden coumlugrave khouml khouml chaaacutep laaacutey quan nieaumlm sai laagravem ntildeaeumlc bieaumlt laoslash ntildeaiumlo Baoslash-la-moacircn vaoslash Thieacircn chuugravea giaugraveo ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng moiumli vaaumlt treacircn theaacute giocircugravei naoslashy lieaumlu laoslash toagraven taiumli hay khoacircng toagraven taiumli toaacutet hoaeumlc xaaacuteu may maeacuten hoaeumlc khoacircng may maeacutenhellip taaacutet caucirc ntildeeagraveu toumloslash naecircng loumliumlc cuucirca Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo toaacutei cao Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo duy nhaaacutet naoslashy cougrave naecircng loumliumlc thoumlocircucircng phaiumlt hoaeumlc con ngoumlocircoslashi treacircn haoslashnh tinh naoslashy laoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh

36 Dha caacircu 160 trang 83-4 35 Dha caacircu 165 trang 87-8

38 Ntildeaagraveu tieacircn Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc phaacircn chia thaoslashnh hai laoslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc vaoslash Ntildeaiumli Chuugraveng boauml Traucirci qua nhieagraveu theaacute kyucirc sau naoslashy khi yugrave thoumlugravec heauml ntildeaotilde xaucircy ra thigrave Phaaumlt giaugraveo laiumli ntildeoumlocirciumlc chia thaoslashnh hai laoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna) vaoslash Tiearingu-thoumloslasha (HinayAringna)

Giocircugravei thieaumlu 35

ntildeau khoaring caagraven phaucirci ntildeoumlocirciumlc naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn coumlugraveu roatildei Vaoslash doumlocircoslashng nhouml raegraveng theo caugravec toacircn giaugraveo houmlotildeu thaagraven

nhouml Thieacircn chuugravea giaugraveo vaoslash Hindu giaugraveo Boagrave-taugravet trong Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc xem gioaacuteng nhouml Chuugravea trocircoslashi laoslash ngoumlocircoslashi cougrave thearing coumlugraveu vaoslash giaucirci thoaugravet ntildeau khoaring cuucirca chuugraveng sanh treacircn haoslashnh tinh naoslashy Ntildeaacircy laoslash soumliuml hiearingu sai laagravem trong phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt seotilde ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml suy giaucircm Phaaumlt giaugraveo neaacuteu khoacircng cougrave soumliuml ntildeieagraveu chaelignh kogravep thocircoslashi Giaucirci phaugravep chiacutenh yeaacuteu nhaaacuten maiumlnh raegraveng chuugraveng ta phaucirci ntildeieagraveu chaelignh quan ntildeiearingm vaoslash looslashng tin raegraveng vograve triacute con ngoumlocircoslashi trong Phaaumlt giaugraveo laoslash toaacutei thoumlocirciumlng bocircucirci vigrave con ngoumlocircoslashi cougrave ba phaaringm chaaacutet triacute nhocircugrave caugravech ntildeoaacutei xoumlucirc toaacutet vaoslash tiacutenh kieacircn nhaatilden Triacute nhocircugrave cuucirca con ngoumlocircoslashi maiumlnh hocircn caugravec loaoslashi khaugravec Bieaacutet keagravem cheaacute nhuiumlc duiumlc tham ntildeaeacutem thoumliumlc hieaumln haoslashnh ntildeoaumlng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vigrave locirciumli iacutech cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec thoumlocircoslashng hy sinh locirciumli iacutech baucircn thaacircn migravenh laoslash ntildeieagraveu ntildeaeumlc bieaumlt trong caugravech couml xoumlucirc cuucirca con ngoumlocircoslashi Con ngoumlocircoslashi cougrave khaucirc naecircng chograveu ntildeoumliumlng nhieagraveu ntildeau khoaring vaoslash khaeacutec phuiumlc haagraveu heaacutet baaacutet coumlugrave khougrave khaecircn naoslasho toagraven taiumli trong theaacute gian naoslashy YUgrave chiacute vaoslash kieacircn nhaatilden laoslash phaaringm chaaacutet toaacutei cao khaugravec maoslash con ngoumlocircoslashi socircucirc houmlotildeu Nougravei moaumlt caugravech khaugravec con ngoumlocircoslashi laoslash chuucirc nhaacircn oacircng cuucirca chiacutenh migravenh vaoslash khoacircng cougrave chuugraveng sanh hoaeumlc naecircng loumliumlc naoslasho cao hocircn cougrave thearing phaugraven xeugravet vaaumln meaumlnh cuucirca vograve aaacutey

Bocircucirci vigrave nhoumlotildeng taugravenh caugravech naoslashy Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly khuyeaacuten khiacutech vaoslash khuyeacircn chiacutenh moatildei con ngoumlocircoslashi phaucirci phaugravet triearingn baucircn thaacircn migravenh ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca chiacutenh migravenh Con ngoumlocircoslashi cougrave naecircng loumliumlc giaucirci thoaugravet migravenh khoucirci nhoumlotildeng raoslashng buoaumlc qua soumliuml noatilde loumliumlc vaoslash triacute tueauml

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 36

cuucirca chiacutenh migravenh Toumloslash neagraven taucircng aaacutey chuugraveng ta nhocircugrave raegraveng Phaaumlt giaugraveo

khoacircng phaucirci laoslash moaumlt toacircn giaugraveo trong yugrave nghoacutea nhouml moiumli ngoumlocircoslashi hiearingu vigrave Phaaumlt giaugraveo khoacircng phaucirci laoslash heauml thoaacuteng cuucirca looslashng tin vaoslash thocircoslash phoumlocirciumlng Trong Phaaumlt giaugraveo khoacircng cougrave nhoumlotildeng ntildeieagraveu nhouml looslashng tiacuten trong giaugraveo ntildeieagraveu looslashng tin vaoslasho Ntildeaaacuteng coumlugraveu roatildei Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo ra vuotilde truiuml thoumliumlc thearing cuucirca moaumlt linh hoagraven baaacutet toumlucirc hoaeumlc thieacircn soumlugrave - ngoumlocircoslashi thoumliumlc hieaumln theo meaumlnh leaumlnh cuucirca Chuugravea Trong Phaaumlt giaugraveo cougrave nhieagraveu Boagrave-taugravet (菩 薩) ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash chouml thieacircn (諸 天) hoaeumlc thaugravenh thaagraven nhoumlng boagrave taugravet laoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh gioaacuteng nhouml chuugraveng ta bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt sanh vaoslash dieaumlt nhaacircn vaoslash quaucirc Boagrave taugravet khoacircng phaucirci baaacutet toumlucirc cuotildeng khoacircng phaucirci thoaacuteng loacutenh vaoslash laoslashm chuucirc ntildeogravenh meaumlnh cuucirca nhaacircn loaiumli Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khoacircng yeacircu caagraveu chuugraveng ta chaaacutep nhaaumln looslashng tin vaoslasho baaacutet coumlugrave ntildeaaacuteng toaacutei cao naoslasho hoaeumlc baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave maoslash khoacircng traucirci qua soumliuml thoumliumlc nghieaumlm cuucirca chiacutenh migravenh

e Quan ntildeiearingm Taugravenh-khoacircng Giaugraveo souml Masao trong taugravec phaaringm Buddhism and

Interfaith Dialogue (Ntildeoaacutei thoaiumli veagrave Ntildeaiumlo Phaaumlt vaoslash Looslashng tin) ntildeaotilde kogravech lieaumlt phaucircn ntildeoaacutei nhoumlotildeng suy luaaumln khoacircng hoaoslashn chaelignh cuucirca ntildea soaacute caugravec nhaoslash pheacirc bigravenh phoumlocircng Taacircy khi baoslashn luaaumln veagrave toacircn giaugraveo trong moaumlt caugravech toumlocircng phaucircn gioumlotildea thaagraven hoiumlc toumliuml nhieacircn vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec (CPTile) gioumlotildea toacircn giaugraveo huyeagraven biacute vaoslash tieacircn tri (FHeiler) vaoslash gioumlotildea toacircn giaugraveo phieaacutem thaagraven vaoslash moaumlt thaagraven (WF Albright A Lang) Ntildeoumla ra nhoumlotildeng soumliuml toumlocircng phaucircn nhouml vaaumly nhoumlotildeng nhaoslash pheacirc

Giocircugravei thieaumlu 37

bigravenh phoumlocircng Taacircy nougravei chung ntildeaotilde baoslashn luaaumln veagrave nhoumlotildeng ntildeaeumlc ntildeiearingm locircugraven cuucirca Ntildeaiumlo Do thaugravei-Thieacircn chuugravea giaugraveo-Hindu giaugraveo vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli taaacutet caucirc toacircn giaugraveo khaugravec cougrave nguoagraven goaacutec xuaaacutet phaugravet ocircucirc phoumlocircng ntildeoacircng

Baegraveng phoumlocircng phaugravep naoslashy caugravec hoiumlc giaucirc phoumlocircng Taacircy ntildeaotilde tigravem thaaacutey soumliuml khuaacircy khoaucirc trong vieaumlc higravenh thaoslashnh moaumlt cuoaumlc ntildeaugravenh giaugrave toumlocircng ntildeoaacutei ntildeearing oumlocircugravec loumlocirciumlng nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet cuucirca moaumlt toacircn giaugraveo maoslash iacutet quan taacircm ntildeeaacuten lieaumlu soumliuml tieaacutep caaumln naoslashy ntildeaotilde laoslashm xaugraveo troaumln hoiuml khi tigravem hiearingu nhoumlotildeng toacircn giaugraveo trong tinh thaagraven xaugravec thaaumlt cuucirca nhoumlotildeng nhaoslash saugraveng laaumlp ntildeeagrave xoumlocircugraveng vaoslash soumliuml phong thaugravenh ntildeoumlocirciumlc truyeagraven ntildeaiumlt qua phoumlocircng tieaumln truyeagraven khaaringu Soumliuml keaacutet taaumlp kinh ntildeiearingn ocircucirc thocircoslashi ntildeiearingm sau khi Ntildeoumlugravec phaaumlt nhaaumlp dieaumlt troumlocircugravec heaacutet trong higravenh thoumlugravec kinh taiumlng roagravei luaaumlt taiumlng Khoaucircng thocircoslashi gian gioumlotildea cuoaumlc kieaacutet taaumlp laagraven thoumlugrave nhaaacutet vaoslash soumliuml thaoslashnh laaumlp kinh ntildeiearingn gioumlotildea kinh taiumlng toagraven taiumli hieaumln nay vaoslash nhouml khi ntildeoumlocirciumlc bieacircn taaumlp ocircucirc thocircoslashi ban ntildeaagraveu laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng rootilde raoslashng Kinh vaoslash luaaumlt taiumlng laoslash nhoumlotildeng nguoagraven taoslashi lieaumlu chiacutenh cuucirca vieaumlc nghieacircn coumlugraveu hieaumln ntildeaiumli veagrave Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuyucirc

Thaaumlt ra veagrave baucircn chaaacutet Phaaumlt giaugraveo khoacircng chuucirc troumlocircng Ntildeaaacuteng tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash sieacircu vieaumlt hocircn con ngoumlocircoslashi Thay vigrave vaaumly Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly lyugrave 12 Nhaacircn duyeacircn hoaeumlc goiumli laoslash Duyeacircn khocircucirci (緣 起 因 緣 生 起) Lyugrave Duyeacircn khocircucirci nhaaacuten maiumlnh taaacutet caucirc caugravec phaugravep trong vaoslash ngoaoslashi vuotilde truiuml naoslashy laoslash tuyoslash thuoaumlc laatilden nhau cuoslashng ntildeoagraveng sanh vaoslash ntildeoagraveng dieaumlt vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep khaugravec (chauacuteng nhoumlotildeng veagrave maeumlt hieaumln toumlocirciumlng maoslash caucirc veagrave baucircn thearing) Khoacircng cougrave gigrave toagraven taiumli ntildeoaumlc laaumlp hoaeumlc cougrave thearing nougravei laoslash toumliuml toagraven taiumli Cho neacircn caugravec phaugravep

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 38

laoslash toumlocircng ntildeoaacutei lieacircn quan khoacircng thoumliumlc thearing vaoslash thay ntildeoaringi Ngay caucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng khoacircng toumliuml toagraven taiumli maoslash phaucirci hoaoslashn toaoslashn cougrave moaacutei lieacircn heauml qua laiumli vocircugravei con ngoumlocircoslashi vaoslash thieacircn nhieacircn Ntildeaaacutey laoslash taiumli sao maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Cuoslash-ntildeaoslashm (瞿

曇 佛) nhaoslash saugraveng laaumlp ra Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde khoacircng chaaacutep nhaaumln Kinh Veauml-ntildeaoslash cuucirca Baoslash-la-moacircn giaugraveo vigrave tin raegraveng cougrave moaumlt thoumliumlc thearing duy nhaaacutet trong vuotilde truiuml Toumlocircng toumliuml nhouml vaaumly Phaaumlt giaugraveo khoacircng chaaacutep nhaaumln khaugravei nieaumlm thuyeaacutet moaumlt thaagraven cuucirca Ntildeaaacuteng tuyeaumlt ntildeoaacutei nhouml laoslash moaumlt thoumliumlc thearing toaacutei haaumlu thay vigrave ntildeougrave chuucirc troumlocircng Taugravenh-khoacircng vaoslash Chaacircn nhouml (真 如) nhouml laoslash moaumlt thoumliumlc thearing

Taugravenh-khoacircng (空 性) laoslash moaumlt thoumliumlc teaacute toaacutei haaumlu hay laoslash moaumlt phoumlocircng phaugravep tu taaumlp cuiuml thearing cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nghoacutea ntildeen laoslash lsquokhoacircngrsquo hoaeumlc lsquotroaacuteng roatildengrsquo vaoslash cougrave thearing biearingu thograve cho lsquoTaugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacuteirsquo Bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng cougrave ntildeoaacutei thearing khoacircng cougrave khaugravei nieaumlm vaoslash khoacircng thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc do lyugrave luaaumln hoaeumlc yugrave chiacute Nougrave cuotildeng chaelig ra soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca ngaotilde vaoslash phaugravep Nougrave voumlocirciumlt ra ngoaoslashi nhograve bieacircn maoslash cuotildeng bao goagravem chuugraveng

Tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng laoslash khoacircng chaaacutep vaoslasho chuugraveng sanh vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt luaacircn hoagravei (輪 迴) vaoslash nieaacutet baoslashn (涅

槃) Nhouml theaacute khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng khoacircng cougrave nieaacutet baoslashn vaoslash cuotildeng khoacircng cougrave soumliuml giaugravec ngoauml cuucirca Taugravenh-khoacircng baucircn thearing caugravec phaugravep ndash ntildeougrave laoslash tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng toaacutei haaumlu

Tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng cougrave chuucirc thearing laoslash khoacircng ngoaoslashi lyugrave Duyeacircn khocircucirci (緣 起 因

Giocircugravei thieaumlu 39

緣 生 起) Chaelig khi naoslasho hiearingu ntildeoumlocirciumlc caugravec phaugravep theaacute gian khoacircng cougrave thoumliumlc thearing coaacute ntildeogravenh (maeumlc duoslash nougrave cougrave taugravenh caugravech taiumlm thocircoslashi bieaacuten ntildeoaringi) vaoslash caugravec phaugravep naoslashy toumlocircng quan laatilden nhau thigrave mocircugravei giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc lyugrave nhaacircn duyeacircn Chuugraveng ta ntildeaotilde laacircu ntildeocircoslashi thoumliumlc thearing hoaugrave caugravec phaugravep cuotildeng nhouml toumliuml ngaotilde nhouml thoumliumlc thearing chuugraveng ta vaoslash caugravec phaugravep laoslash thoumlocircoslashng cooslashn voacutenh vieatilden vaoslash khoacircng thay ntildeoaringi thoumliumlc thearing hoaugrave toumliuml ngaotilde (daatilden ntildeeaacuten chaaacutep ngaotilde) vaoslash thoumliumlc thearing hoaugrave toacircn giaugraveo cuucirca toumliuml ngaotilde (ntildeoumla ntildeeaacuten chuucirc nghoacutea toacircn giaugraveo) Thoumliumlc thearing hoaugrave naoslashy vaoslash nhoumlotildeng taacircm chaaacutep thuucirc laoslash nguoagraven goaacutec taiumlo ra ntildeau khoaring cho chuugraveng ta Phaaumlt giaugraveo nhaaacuten maiumlnh soumliuml taelignh thoumlugravec Taugravenh-khoacircng (空 性) soumliuml khoacircng baucircn thearing cuucirca moiumli phaugravep bao goagravem ngaotilde vaoslash ngay caucirc baucircn thaacircn Ntildeoumlugravec phaaumlt ntildeearing cougrave thearing giaucirci thoaugravet khoaring ntildeau Do ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt chuucirc troumlocircng voacirc ngaotilde (無 我) vaoslash taelignh thoumlugravec caugravec phaugravep (法) hocircn laoslash looslashng tin vaoslasho Ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀)

Vocircugravei yugrave nghoacutea ntildeougrave taugravec giaucirc muoaacuten trigravenh baoslashy Phaaumlt giaugraveo hieaumln taiumli ngang qua taugravec phaaringm vocircugravei toumliumla ntildeeagrave Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng trong Kinh taiumlng PAringli vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha

3 Bieaumln phaugravep Giaucirci quyeaacutet Trong phaagraven naoslashy chuugraveng ta caagraven phaucirci khauacuteng ntildeogravenh

moaumlt ntildeiearingm then choaacutet laoslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc coi nhouml laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi vocircugravei nghieaumlp cuucirca chiacutenh migravenh ocircucirc cootildei ntildeocircoslashi naoslashy nhouml nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi khaugravec nhoumlng vograve Boagrave-taugravet baegraveng chiacutenh soumliuml noatilde loumliumlc cuucirca migravenh (khoacircng phuiuml thuoaumlc vaoslasho nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute beacircn ngoaoslashi) tu taaumlp theo phoumlocircng phaugravep cuiuml thearing vaoslash thoumliumlc teaacute ndash Taugravenh khoacircng ndash do Ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugravem

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 40

phaugrave vaoslash houmlocircugraveng daatilden ntildeaotilde voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng xung ntildeoaumlt beacircn trong taacircm (nghieaumlp xaaacuteu 業 vaoslash ntildeau khoaring 苦) vaoslash nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng beacircn ngoaoslashi (chieaacuten tranh daacircn soaacute taecircng oacirc nhieatildem moacirci troumlocircoslashng tai hoaiuml suy thoaugravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravechellip) ntildeearing cougrave thearing thay ntildeoaringi traiumlng thaugravei maaacutet thaecircng baegraveng vaoslash ntildeearing taaacutet caucirc cuoslashng soaacuteng vocircugravei nhau trong moaumlt theaacute giocircugravei bigravenh an thogravenh voumlocirciumlng vaoslash haiumlnh phuugravec

Ntildeearing hiearingu vaaacuten ntildeeagrave naoslashy chuugraveng ta khoacircng neacircn xem Boagrave-taugravet nhouml moaumlt chouml thieacircn (諸 天) thaugravenh thaagraven hoaeumlc moaumlt thoumliumlc thearing voacutenh vieatilden ntildeearing cougrave soumliuml hieaumln houmlotildeu thoumliumlc cho muiumlc ntildeiacutech thocircoslash phoumlocirciumlng maoslash Boagrave-taugravet chaelig laoslash moaumlt tiacutenh chaaacutet toumlocirciumlng troumlng cuucirca Phaaumlt phaugravep (佛 法) do caugravec vograve toaring saugraveng suoaacutet taiumlo ra sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn ntildeearing thoaotilde maotilden nhu caagraveu toacircn giaugraveo cuucirca caugravec Phaaumlt toumlucirc vaoslash ntildeearing duy trigrave Phaaumlt giaugraveo toumlocircng oumlugraveng vocircugravei hoaoslashn caucircnh lsquothuyeaacutet ntildea thaagravenrsquo hoaeumlc lsquontildea toacircn giaugraveorsquo xuaaacutet hieaumln trong moaumlt hay nhieagraveu xaotilde hoaumli maoslash ocircucirc moaumlt giai ntildeoaiumln logravech soumlucirc naoslasho ntildeougrave taiumli AAacuten ntildeoauml vaoslash caugravec noumlocircugravec Chaacircu augrave

Vaoslash khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng laoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp truyeagraven thoaacuteng cuucirca Boagrave-taugravet trong ntildeaiumlo Phaaumlt ntildeearing giaugravec ngoauml thoumliumlc thearing cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash vuotilde truiuml caugrave thearing vaoslash moacirci troumlocircoslashng tinh thaagraven vaoslash vaaumlt chaaacutet maoslash taaacutet caucirc cuoslashng coaumlng sanh vaoslash coaumlng dieaumlt bocircucirci lyugrave Duyeacircn khocircucirci Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde phuucirc ntildeogravenh soumliuml hieaumln dieaumln cuucirca moaumlt Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo vaoslash giuugravep cho chuugraveng ta moaumlt caugravei nhigraven khaugravech quan vaoslash khoa hoiumlc hocircn veagrave theaacute giocircugravei hieaumln houmlotildeu lieacircn quan tocircugravei lyugrave nhaacircn duyeacircn Nougravei moaumlt caugravech khaugravec nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave moaumlt caugravei gigrave toumliuml saugraveng taiumlo vaoslash toumliuml toagraven taiumli maoslash phaugravep naoslashy phaucirci tuyoslash

Giocircugravei thieaumlu 41

thuoaumlc vocircugravei nhoumlotildeng phaugravep khaugravec Taaacutet caucirc ngaotilde nhaacircn phaugravep yeaacuteu toaacutehellip trong theaacute giocircugravei naoslashy ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh ntildeoaiumlt bocircucirci lyugrave duyeacircn khocircucirci doumlocircugravei higravenh thoumlugravec cuucirca soumliuml sanh thaoslashnh hoaiumli vaoslash dieaumlt Con ngoumlocircoslashi laoslash moaumlt vuotilde truiuml nhoucirc Con ngoumlocircoslashi ntildeoumlocirciumlc toagraven taiumli khoacircng chaelig bocircucirci vograve aaacutey maoslash bocircucirci soumliuml hoaiumlt hoaugrave cuucirca luaaumlt bieaacuten ntildeoaringi voacirc thoumlocircoslashng

Vocircugravei augravenh saugraveng cuucirca Taugravenh-khoacircng Boagrave-taugravet laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi cougrave thearing voumlocirciumlt qua moiumli chaaacutep thuucirc cuucirca nhoumlotildeng taoslash kieaacuten taoslash touml duy nhoumlotildeng heauml thoaacuteng chiacutenh trograve phong tuiumlc caugravech soaacuteng toacircn giaugraveo tiacuten ngoumlocircotildeng chuucircng toaumlc giocircugravei tiacutenh vaoslash moacirci troumlocircoslashnghellip vaoslash vocircugravei tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng chuugraveng ta cougrave thearing traucirc locircoslashi cho nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm sai laagravem veagrave Phaaumlt giaugraveo thoumlocirciumlng ntildeeaacute ngaotilde con ngoumlocircoslashi nghieaumlp theaacute giocircugraveihellip vocircugravei nhoumlotildeng caacircu houcirci chauacuteng haiumln nhouml lsquoToacirci laoslash airsquo lsquoCon ngoumlocircoslashi toumloslash ntildeaacircu ntildeeaacuten vaoslash seotilde ntildei veagrave ntildeaacircursquo lsquoTaiumli sao con ngoumlocircoslashi laiumli sanh giaoslash bogravenh cheaacutetrsquo lsquoCon ngoumlocircoslashi seotilde ntildei ntildeaacircu sau khi cheaacutetrsquo lsquoTheaacute giocircugravei naoslashy laoslash taiumlm bocirciuml hay thoumlocircoslashng haegraveng lsquoAi taiumlo ra theaacute giocircugravei rsquovvhellip vaoslash toumloslash ntildeougrave con ngoumlocircoslashi trong nhieagraveu ntildeaaacutet noumlocircugravec hay nhieagraveu toacircn giaugraveo cougrave thearing lieacircn keaacutet vocircugravei nhau trong moaacutei quan heauml thaacircn thieaacutet cougrave thearing ngoagravei laiumli caiumlnh nhau thoacircng caucircm vaoslash yeacircu thoumlocircng laatilden nhau ntildeearing cuoslashng xaacircy moaumlt theaacute giocircugravei toaacutet ntildeeiumlp hocircn

2

KHAUgraveI NIEAumlM BOAgrave TAUgraveT

Khi naoslasho taiumli sao vaoslash theaacute naoslasho khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (菩

薩) baeacutet nguoagraven taiumli AAacuten Ntildeoauml vaoslash toagraven taiumli trong chuoatildei logravech soumlucirc laacircu daoslashi cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaacircy laoslash nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave ntildeang ntildeoumlocirciumlc quan taacircm trong giocircugravei Phaaumlt giaugraveo treacircn khaeacutep theaacute giocircugravei Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeeagraveu cougrave xuaaacutet hieaumln trong kinh taiumlng Nguyeacircn-thuucircy38 (杷 厘 經 藏) laatilden Ntildeaiumli-thoumloslasha (大 乘 經 典) neacircn deatilde daoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml khauacuteng ntildeogravenh raegraveng lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet sau naoslashy gaeacuten lieagraven vocircugravei lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy (源 始 佛 教) Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet doumlocircoslashng nhouml khoacircng cougrave xa laiuml vocircugravei truyeagraven thoaacuteng Nguyeacircn-thuucircy maeumlc duoslash toumloslash theaacute kyucirc thoumlugrave V taacircy logravech ngoumlocirciumlc laiumli thocircoslashi ntildeiearingm cuucirca Nikaya phaiumlm vi phaugravet triearingn daagraven daagraven thu heiumlp laiumli

Caacircu traucirc locircoslashi chiacutenh xaugravec cho vaaacuten ntildeeagrave lieaumlu kinh ntildeiearingn thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu (Tiearingu-thoumloslasha)39 cougrave vay moumlocirciumln yugrave toumlocircucircng ntildeougrave toumloslash Ntildeaiumli-thoumloslasha hay khoacircng laoslash tuoslashy thuoaumlc vaoslasho vieaumlc nghieacircn coumlugraveu caugravec nguoagraven taoslashi lieaumlu Phaaumlt giaugraveo coaring ntildeiearingn Maeumlc duoslash cougrave 39 Toumloslash Tiearingu-thoumloslasha thoumlocircoslashng duoslashng trong troumlocircoslashng hocirciumlp phaacircn chia boauml phaugravei

44 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

nhieagraveu troumlocircoslashng phaugravei khaugravec nhau nhoumlng ntildeeagraveu caecircn coumlugrave vaoslasho locircoslashi daiumly caecircn baucircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash khoacircng voumlocirciumlt ra khoucirci truyeagraven thoaacuteng chung40

Soumliuml phaugravet triearingn lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet (菩 薩 理 想) thaaumlt soumliuml laoslash biearingu troumlng ntildeaeumlc thuoslash cuucirca troumlocircoslashng phaugravei Ntildeaiumli-thoumloslasha (truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Phaugravet triearingn) Doumlocircoslashng nhouml caugravec nhaoslash Nguyeacircn-thuucircy thoumloslasha keaacute lyugrave toumlocircucircng boagrave taugravet naoslashy toumloslash truyeagraven thoaacuteng truoslashng tuiumlng coaring xoumla nhaaacutet hocircn laoslash vay moumlocirciumln nougrave toumloslash troumlocircoslashng phaugravei khaugravec Cuotildeng nhouml vaaumly oacircng EJ Thomas41 cougrave yugrave kieaacuten raegraveng khoacircng cougrave troumlocircoslashng phaugravei Phaaumlt giaugraveo naoslasho cho laoslash cougrave ngoumlocircoslashi ntildeaagraveu tieacircn khocircucirci xoumlocircugraveng lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cuotildeng khoacircng cougrave baaacutet kyoslash nguoagraven thoacircng tin chiacutenh xaugravec naoslasho cougrave thearing xaugravec nhaaumln caugravec troumlocircoslashng phaugravei khaugravec vay moumlocirciumln khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash moaumlt heauml luaaumln saacircu saeacutec trong giocircugravei nghieacircn coumlugraveu Phaaumlt giaugraveo Phaaumlt toumlucirc thuoaumlc Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy tin raegraveng duy nhaaacutet cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-Ntildeaoslashm maoslash nhoumlotildeng kieaacutep troumlocircugravec cuucirca ngaoslashi laoslash moaumlt Boagrave-taugravet Nhouml kinh Boaringn sanh daiumly Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc tiacutenh toumloslash kieaacutep khocircucirci ntildeaagraveu khi ngaoslashi laoslash moaumlt baoslash-la-moacircn Togravenh Hueauml (Sumedha) cho ntildeeaacuten kieaacutep cuoaacutei cuoslashng cuucirca ngaoslashi treacircn cung trocircoslashi Ntildeaacircu suaaacutet (troumlocircugravec khi ngaoslashi giaugraveng xuoaacuteng traagraven) Laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravet ngaoslashi ntildeaotilde soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng luoacircn laoslashm ntildeieagraveu toaacutet vaoslash traugravenh ntildeieagraveu xaaacuteu Trong nhieagraveu kieaacutep ngaoslashi ntildeaotilde hy sinh kearing caucirc 40 Tyoslash kheo Telwatte Rahula A Critical Study of the MahAringvastu trang 49-62 41 EJ Thoma Buddhism London trang 256

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 45

thaacircn maiumlng ntildeearing thoumliumlc haoslashnh troiumln veiumln saugraveu haiumlnh ba-la-maaumlt (theo Ntildeaiumli-thoumloslasha) hoaeumlc moumlocircoslashi ba-la-maaumlt (波 羅

密)(theo Nguyeacircn-thuyucirc Tiearingu-thoumloslasha) Theo kinh Thuyeaacutet Xuaaacutet-theaacute-boauml cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng boauml

(MahAringsAringnghika LokottaravAringdis) daiumly raegraveng trong kieaacutep cuoaacutei cuoslashng Boagrave-taugravet laoslash Thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea ngaoslashi ntildeaotilde khoacircng cougrave thuiuml thai trong buiumlng meiuml vaoslash thaaumlt soumliuml khoacircng sanh ra nhouml nhoumlotildeng chuugraveng sanh bigravenh thoumlocircoslashng Tuy ngaoslashi thograve hieaumln nhouml moaumlt con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng vaatilden soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng cougrave gia ntildeigravenh nhoumlng laiumli noatilde loumliumlc truy tigravem con ntildeoumlocircoslashng thoaugravet khoaring42

Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha tin raegraveng hoiuml ntildeaotilde phaugravet triearingn phong phuugrave khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Hoiuml ntildeaotilde choumlugraveng minh raegraveng trong theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet phaugravet boagrave ntildeeagrave taacircm tu taaumlp caugravec haiumlnh nguyeaumln ba-la-maaumlt nhouml vaaumly vaoslash seotilde trocircucirc thaoslashnh Phaaumlt Soumliuml phaugravet boagrave ntildeeagrave taacircm ntildeooslashi houcirci boagrave taugravet phaucirci hy sinh baucircn thaacircn trong nhieagraveu ntildeocircoslashi vaoslash khi naoslasho chuugraveng sanh giaucirci thoaugravet heaacutet thigrave mocircugravei ntildeeaacuten ngaoslashi giaucirci thoaugravet Bocircucirci vigrave neaacuteu chaelig giaucirci thoaugravet cho rieacircng migravenh troumlocircugravec ngoumlocircoslashi khaugravec thigrave yugrave nghoacutea cuucirca boagrave ntildeeagrave taacircm seotilde khoacircng ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc

Theo caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Boagrave-taugravet nhieagraveu voacirc soaacute nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng khoacircng thearing ntildeeaacutem heaacutet ntildeoumlocirciumlc Thaaumlt ra veagrave baucircn thearing moatildei chuugraveng sanh laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravet bocircucirci moatildei con ngoumlocircoslashi ntildeeagraveu cougrave tieagravem naecircng chuucircng toumlucirc baucircn chaaacutet ntildeearing

42 Indian Buddhism Meerut trang 351

46 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

trocircucirc thaoslashnh Boagrave-taugravet trong ntildeocircoslashi soaacuteng naoslashy vaoslash nhieagraveu ntildeocircoslashi keaacute tieaacutep Cougrave nhieagraveu toumlocircugraveng maiumlo cuiuml thearing vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh rieacircng bieaumlt ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho moaumlt soaacute caugravec Boagrave-taugravet Trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ban socirc nhaaacuten maiumlnh veagrave phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave-taugravet hocircn laoslash higravenh toumlocircugraveng Trong khi caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave sau thigrave ngoumlocirciumlc laiumli Trong kinh Phaugravep hoa kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha Trang nghieacircm Baucirco voumlocircng (KAringraœOslashavyacircha) vaoslash nhieagraveu kinh khaugravechellip ntildeaotilde moacirc taucirc nhieagraveu veagrave ntildeoumlugravec haiumlnh vaoslash naecircng loumliumlc cuucirca caugravec vograve Boagrave-taugravet laaumlp nguyeaumln tieaacutep ntildeoauml chuugraveng sanh cooslashn moaumlt chuugraveng sanh naoslasho choumla giaucirci thoaugravet thigrave caugravec ngaoslashi choumla thaoslashnh Phaaumlt Hoaeumlc nougravei moaumlt caugravech khaugravec veagrave maeumlt sieacircu higravenh taacircm cuucirca caugravec ngaoslashi ntildeaotilde voumlocirciumlt khoucirci vooslashng ntildeoaacutei ntildeaotildei hai beacircn gioumlotildea coacircng ntildeoumlugravec vaoslash khoacircng coacircng ntildeoumlugravec neacircn soumliuml thoumliumlc hieaumln tu taaumlp toumloslash bi chaelig laoslash phoumlocircng tieaumln ntildeearing coumlugraveu khoaring chuugraveng sanh

Theo dooslashng thocircoslashi gian caugravec vograve Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho nhieagraveu higravenh toumlocircugraveng vaoslash nhieagraveu biearingu toumlocirciumlng ntildeaugravep oumlugraveng muiumlc ntildeiacutech tiacuten ngoumlocircotildeng thocircoslash phoumlocirciumlng vocircugravei nhoumlotildeng nghi thoumlugravec toacircn giaugraveo chi tieaacutet vaoslash nhieagraveu khaugravei nieaumlm huyeagraven thoaiumli ntildeearing theacircu deaumlt caugravec higravenh toumlocirciumlng Boagrave-taugravet nhieagraveu thaacircn gioaacuteng nhouml caugravec thaagraven vaoslash noumlotilde thaagraven cuucirca baoslash-la-moacircn giaugraveo Vigrave vaaumly doumlocircoslashng nhouml raegraveng hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc du nhaaumlp vaoslash laoslashm maiumlnh yeaacuteu toaacute cuucirca Bhakti (tiacuten taacircm 信 心) trong Phaaumlt giaugraveo43

Vocircugravei khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet naoslashy caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde theacircm chi tieaacutet haiumlnh nghieaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong ntildeougrave nhaaacuten

43 Nhouml treacircn trang 351

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 47

maiumlnh khoacircng chaelig thoumliumlc hieaumln ntildeaagravey ntildeuucirc caugravec ba-la-maaumlt maoslash cooslashn tu taaumlp nhieagraveu phoumlocircng phaugravep thieagraven ntildeogravenh houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoauml phaugravep-khoacircng (法空) hoaeumlc chaacircn nhouml (真 如) Vaoslash ntildeieagraveu naoslashy rootilde raegraveng ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh phoumlocircng phaugravep tu taaumlp cuucirca caugravec Boagrave-taugravet

Khougrave maoslash xaugravec ntildeogravenh giai ntildeoaiumln naoslasho khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc xuaaacutet hieaumln Muoaacuten rootilde ntildeieagraveu naoslashy chuugraveng ta phaucirci xaugravec ntildeogravenh thocircoslashi gian higravenh thaoslashnh kinh Boaringn sanh (trong Pali vaoslash Sanskrit) vaoslash Kinh Thiacute duiuml (Avadāna tieaacuteng Phaiumln pha troaumln) trong ntildeougrave toumlocircoslashng thuaaumlt nhoumlotildeng kieaacutep troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml laoslash vograve Boagrave-taugravet OcircUcirc ntildeaacircy cougrave thearing nougravei theacircm raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing xuaaacutet hieaumln vaoslasho khoaucircng thocircoslashi gian sau khi kinh Boaringn sanh ra ntildeocircoslashi Roagravei theo dooslashng thocircoslashi gian tieaacuten triearingn caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde chuyearingn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet naoslashy thaoslashnh moaumlt thoumloslasha rieacircng bieaumlt ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash Boagrave-taugravet thoumloslasha (菩 薩 乘) Thaaumlt ra Boagrave-taugravet laoslash moaumlt thuaaumlt toumloslash ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech dieatilden dogravech vaoslash ntildeogravenh nghoacutea roaumlng raotildei Toumloslash ntildeougrave toumloslash nguyeacircn cuucirca toumloslash Boagrave-taugravet ntildeaotilde gaacircy ra nhieagraveu tranh luaaumln vaoslash soumliuml oumlugraveng duiumlng cuucirca khaugravei nieaumlm naoslashy cuotildeng trocircucirc neacircn raaacutet ntildea daiumlng Ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc xem nhouml moaumlt hieaumln toumlocirciumlng noaringi baaumlt cuucirca boumlocircugravec ngoaeumlt logravech soumlucirc trong ntildeougrave yugrave nghoacutea vaoslash giaugrave trograve cuucirca toumloslash Boagrave-taugravet ntildeaotilde traucirci qua nhieagraveu thay ntildeoaringi ntildeaugraveng kearing trong tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn giaugraveo lyugrave vaoslash tieaacuten hougravea logravech soumlucirc

Theaacute neacircn troumlocircugravec heaacutet chuugraveng ta caagraven tigravem hiearingu yugrave nghoacutea chuyeacircn moacircn thuaaumlt toumloslash cuucirca Boagrave-taugravet

48 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Ntildeogravenh nghoacutea toumloslash Boagrave-Taugravet Nhouml chuugraveng ta bieaacutet khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet laoslash moaumlt trong

nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm quan troiumlng nhaaacutet trong caucirc hai truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Theo toumloslash nguyeacircn hoiumlc toumloslash lsquoBoagrave-taugravetrsquo (Boddhisatta) xuaaacutet phaugravet toumloslash toumloslash goaacutec lsquobudhrsquo nghoacutea laoslash taelignh thoumlugravec Danh toumloslash lsquobodhirsquo (giaugravec) cougrave ba nghoacutea (i) tri (ii) giaugravec vaoslash (iii) triacute tueauml cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt44

Trong Taecircng chi boauml kinh toumloslash bodhi cougrave nghoacutea laoslash tri giaugravec baaacutet oumlng haoslashnh phaugravep (AparihAringnneyAring DhammAring) vaoslash nieaacutet baoslashn (NibbAringna)45

Thoumlocirciumlng-toiumla-boauml cho raegraveng khi lsquobodhirsquo (giaugravec) keaacutet hocirciumlp vocircugravei lsquosattarsquo thigrave bodhi nghoacutea laoslash triacute tueauml cuucirca baaumlc thanh togravenh ntildeaotilde voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc phieagraven naotildeo46

Theo toumloslash nguyeacircn hoiumlc lsquoBuddhirsquo laoslash keaacutet hocirciumlp vocircugravei toumloslash lsquoBodhirsquo nhouml thoumlocircoslashng thaaacutey trong nhoumlotildeng heauml thoaacuteng trieaacutet lyugrave Baoslash-la-moacircn giaugraveo Trong trieaacutet lyugrave Soaacute Luaaumln Du giaoslash phaugravei (SAringUgravekhya-yoga) lsquobuddhirsquo mang yugrave nghoacutea taacircm lyugrave hoiumlc laoslash keaacutet quaucirc ntildeaagraveu tieacircn cuucirca soumliuml tieaacuten triearingn toumliuml taugravenh (PrakŸti)47

Vigrave vaaumly toumloslash lsquobodhirsquo laoslash ntildeoumla ntildeeaacuten nieaacutet baoslashn vaoslash nieaacutet baoslashn laoslash soumliuml an laiumlc toaacutei haaumlu

44 PED taaumlp I trang 14 45 A taaumlp IV trang 23 46 Bs trang 20 47 The SAringUgravekhya Sacirctra I71 vide S Chatterjee and DM Datta An Introduction to Indian Philosophy Calcutta 1954 trang 272

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 49

Theo Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Phaaumlt-hoiumlc48 toumloslash nguyeacircn hoiumlc cuucirca toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc chia laoslashm hai phaagraven bodhi vaoslash sattva bodhi laoslash toumloslash goaacutec cuucirca budh nghoacutea laoslash thoumlugravec taelignh hoaeumlc giaugravec vaoslash sattva ruugravet toumloslash lsquosantrsquo laoslash phaacircn toumloslash hieaumln taiumli cuucirca goaacutec lsquoasrsquo cougrave nghoacutea laoslash moaumlt houmlotildeu tigravenh hoaeumlc nghoacutea ntildeen laoslash lsquomoaumlt chuugraveng sanhrsquo Nhouml vaaumly bodhisattva nghoacutea laoslash houmlotildeu tigravenh giaugravec moaumlt ngoumlocircoslashi ntildei tigravem caagraveu giaugravec ngoauml hay moaumlt vograve Phaaumlt seotilde thaoslashnh Vaoslash toumloslash PAringli bodhisatta ntildeoumlocirciumlc ruugravet toumloslash bodhi vaoslash satta (Sanskrit Sakta xuaaacutet phaugravet toumloslash santildej) laoslash moaumlt houmlotildeu tigravenh tigravem caagraveu giaugravec ngoauml

Theo Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml cuucirca Toacircn-giaugraveo vaoslash Ntildeaiumlo-ntildeoumlugravec hoiumlc49 Bodhisattva thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc dogravech laoslash lsquochuugraveng sanh cougrave triacute tueauml hoaoslashn haucircorsquo (sattva baucircn chaaacutet nhaaacutet thearing nhouml svabhAringva laoslash thoumliumlc thearing) Cougrave thearing raegraveng ntildeaacircy laoslash nghoacutea chiacutenh cuucirca toumloslash naoslashy tuy nhieacircn veagrave maeumlt logravech soumlucirc thaaumlt ra Boagrave-taugravet laoslash lsquomoaumlt chuugraveng sanh ntildeang treacircn ntildeoumlocircoslashng ntildeaiumlt giaugravec ngoaumlrsquo nghoacutea laoslash moaumlt vograve Phaaumlt toumlocircng lai nhouml Monier Williams ntildeaotilde nougravei trong toumliuml ntildeiearingn Sanksrit-English

Toumloslash satta (Sanskrit laoslash sattva tigravenh) ruugravet toumloslash sat+tva thoumlocircoslashng cougrave ba nghoacutea (i) houmlotildeu tigravenh chuugraveng sanh vaoslash ngoumlocircoslashi cougrave lyugrave triacute (ii) linh hoagraven vaoslash (iii) baucircn chaaacutet50

Har Dayal trong taugravec phaaringm noaringi tieaacuteng lsquoThe Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanksrit Literaturersquo (Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet trong Vaecircn hoiumlc Phaaumlt

48 EB taaumlp III trang 224 49 Encyclopaedia of Religion and Ethics nhouml treacircn taaumlp II trang 739 50 PED taaumlp I trang 132

50 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

giaugraveo tieaacuteng Phaiumln)51 ntildeaotilde ntildeoagraveng yugrave raegraveng bodhi nghoacutea laoslash lsquogiaugravecrsquo vaoslash ntildeaotilde baoslashn roaumlng nghoacutea sattva theo toumloslash nguyeacircn hoiumlc52 ntildeaotilde ntildeoumla ra nhieagraveu caugravech khaugravec nhau cuucirca nhieagraveu toumloslash 51 BDBSL trang 4-9 52

1 Sattva nghoacutea laoslash lsquoWesen Charakterrsquo lsquoBaucircn thearing baucircn chaaacutet tiacutenh chaacircn thaaumltrsquo (Skt Dicy Pbg amp Skt Dicy MW) Toumloslash PAringli satta cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lsquothoumliumlc chaaacutetrsquo (substance) (Pali Dicysv) Phaagraven locircugraven nhoumlotildeng nhaoslash toumloslash ntildeiearingn hoiumlc thoumlocircoslashng dogravech toumloslash naoslashy theo nghoacutea naoslashy Monier Williams dogravech nhouml sau lsquoNgoumlocircoslashi taelignh thoumlugravec hoaeumlc triacute tueaumlrsquo (trang 688b) C Eliot lsquoHoumlotildeu tigravenh giaugravecrsquo (Eliot ii 7) H Hackmann lsquoNgoumlocircoslashi ntildeang trocircucirc neacircn taelignh thoumlugravecrsquo (Buddhism trang 52) Cuotildeng cougrave thearing theacircm raegraveng toumloslash Hindi hieaumln ntildeaiumli lsquosatrsquo laoslash ruugravet toumloslash Sanskrit lsquosattvarsquo nghoacutea laoslash lsquothoumliumlc chaaacutet nguoagraven goaacutecrsquo 2 lsquoSattvarsquo (masculine) cougrave nghoacutea laoslash lsquoBaaacutet coumlugrave chuugraveng sanh hay houmlotildeu tigravenh naoslashorsquo (Skt Dicy MW) Toumloslash Pali satta laoslash lsquoMoaumlt chuugraveng sanh sinh vaaumlt cougrave tigravenh thoumlugravec con ngoumlocircoslashirsquo (Pali Dicy sv) Haagraveu heaacutet caugravec hoiumlc giaucirc hieaumln ntildeaiumli chaaacutep nhaaumln soumliuml giaucirci thiacutech naoslashy H Kern lsquoMoaumlt chuugraveng sanh hoaeumlc houmlotildeu tigravenh cougrave tigravenh thoumlugravecrsquo (Manual trang 65 dooslashng 11) T W Khys Davids vaoslash W Stede lsquoMoaumlt chuugraveng sanh giaugravec ngoaumlrsquo nghoacutea laoslash chuugraveng sanh houmlocircugraveng ntildeeaacuten ntildeaiumlt Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravecrsquo (Pali Dicy sv) L D Barnett lsquoHoumlotildeu tigravenh giaugravecrsquo (Path trang 20) M Anesaki lsquoMoaumlt chuugraveng sanh ntildeang tigravem caagraveu giaugravec ngoaumlrsquo (Ere v 450) E J Thomas lsquoChuugraveng sanh giaugravecrsquo (Buddha trang 2 ghi chuugrave I) DT Suzuki lsquoChuugraveng sanh cougrave triacutersquo (Outlines trang 277) Csoma de Kors lsquoTinh thaagraven maiumlnh meotilde vaoslash thanh togravenhrsquo (Csoma trang 6) Taugravec giaucirc cuucirca Tam-muoaumli-voumlocircng kinh (SamsAringhi-raja-sutra) ntildeaotilde dogravech sattva nhouml lsquochuugraveng sanh cougrave tigravenh thoumlugravecrsquo nhoumlng cho raegraveng toumloslash bodhisattva nghoacutea laoslash lsquoBaaumlc trocirciuml duyeacircn vaoslash uucircng hoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanhrsquo (bodhettisattvan Sam Ra fol 25a 4) P Ghosa doumlocircoslashng nhouml dogravech sattva nhouml lsquochuugraveng sanhrsquo lsquobodhihsa casau maha-krp-Sfayena sattv-alambanat sattvaf cetrsquot bodhisattvaaeligrsquo nghoacutea laoslash moaumlt chuugraveng sanh cougrave caucirc giaugravec vaoslash tigravenh thoumlugravec 3 lsquoSattvarsquo cougrave leotilde laoslash lsquotinh thaagraven taacircm tri giaugravec thoumlugravecrsquo (Skt Dicy MW and Pbg) Toumloslash Pali satta cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lsquotinh thaagravenrsquo (Pali Dicy sv) Theo L de la Vallee Poussin nhoumlotildeng nhaoslash toumloslash ntildeiearingn hoiumlc AAacuten ntildeoauml cuotildeng giaucirci thiacutech sattva nhouml ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei lsquotaacircmrsquo (citta) hoaeumlc vyavasaya (quyeaacutet ntildeogravenh kieacircn taacircm) P Ghosa triacutech daatilden toumloslash moaumlt nhaoslash bigravenh luaaumln coaring

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 51

ntildeaiumli ntildeaotilde dogravech sattva laoslash abhipraya (doumliuml ntildeogravenh muiumlc ntildeiacutech) lsquobodhau sattvam abhiprayo yes am te bodhisattvahrsquo (Prajnaparamita Qata trang 2 ghi chuugrave 2) Vigrave vaaumly toumloslash naoslashy cougrave nghoacutea laoslash lsquotaacircm touml toumlocircucircng doumliuml ntildeogravenh hoaeumlc oumlocircugravec nguyeaumln cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoaumlrsquo P Oltramare choaacutei boucirc yugrave nghoacutea naoslashy cho raegraveng khoacircng chiacutenh xaugravec nhoumlng L de la Vallee Poussin doumlocircoslashng nhouml chaaacutep nhaaumln ntildeieagraveu naoslashy trong khi cuoslashng thocircoslashi oacircng cuotildeng chaaacutep nhaaumln yugrave nghoacutea goaacutec cuucirca toumloslash naoslashy cougrave thearing ruugravet toumloslash yugrave nghoacutea lsquothoumliumlc chaaacutet baucircn chaaacutetrsquo 4 Sattva cougrave leotilde cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lsquocooslashn phoacirci thairsquo (Skt Dicy MW) vaoslash HS Gour dogravech raegraveng lsquoNgoumlocircoslashi maoslash triacute tueauml cooslashn tieagravem aaringn vaoslash choumla phaugravet triearingnrsquo (Buddhism trang XI) 5 Sattva cougrave leotilde cuotildeng gioaacuteng yugrave treacircn nhouml trong Kinh Du-giaoslash (Yoga-sacirctras) nocirci maoslash nougrave ngoumlocirciumlc vocircugravei Purusa (thaagraven ngaotilde) vaoslash cougrave nghoacutea laoslash lsquotaacircm triacutersquo Ntildeaacircy laoslash do E Senart dogravech vigrave oacircng tin raegraveng Yoga ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng saacircu saeacutec Phaaumlt giaugraveo Thaaumlt soumliuml sattva thoumlocircoslashng xuaaacutet hieaumln trong kinh Du-giaoslash vaoslash G Jha ntildeaotilde dogravech nhouml sau lsquogoaacutec hoaeumlc taacircm suy nghoacutersquo (Yoga Sutras II 41 trang 109 lsquoSattva-fuddhl-saumanasy-aikagry-endrlya-jay-atma-darfana-yogyatvani carsquo) E Senart ntildeaotilde chaelig ra raegraveng Sattva laoslash khaugravec bieaumlt vocircugravei purusa (thaagraven ngaotilde) trong Yoga-Sutras (III 55 Sattva-purusayoh fuddhi-samye kaivalyam trang 174) H Kern cougrave yugrave kieaacuten bodhi cougrave leotilde lieacircn quan ntildeeaacuten buddhi cuucirca heauml thoaacuteng Yoga (Du-giaoslash) ntildeaeumlc bieaumlt nhouml toumloslash buddhisattva ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Yoga Vaaumly bodhisattva hauacuten phaucirci laoslash moaumlt soumliuml hieaumln thaacircn cuucirca triacute tueauml tieagravem aaringn 6 Sattva cougrave leotilde laoslash moaumlt higravenh thoumlugravec sai tieaacuteng Phaiumln cuucirca toumloslash PAringli satta cougrave thearing toumlocircng oumlugraveng vocircugravei sakta trong Sanksrit Vigrave vaaumly toumloslash PAringli bodhisatta laoslash ruugravet toumloslash Sanskrit bodhi-sakta lsquoNgoumlocircoslashi houmlocircugraveng ntildeeaacuten hoaeumlc gaeacuten bougrave vocircugravei giaugravec ngoaumlrsquo Sakta (toumloslash toumloslash goaacutec sanj) nghoacutea laoslash lsquoTrung thaoslashnh vocircugravei yeacircu meaacuten hoaeumlc naeacutem gioumlotilde gia nhaaumlp hoaeumlc lieacircn laiumlc vocircugravei doumliuml ntildeogravenh noatilde loumliumlc hoaeumlc taaumln tuiumly (Skt Dicy MW) Theo toumliuml ntildeiearingn PAringli toumloslash Pali satta toumlocircng oumlugraveng vocircugravei nhieagraveu toumloslash Sanskrit nhouml sattva sapta sakta vaoslash sapta Nhouml toumloslash Pali sutta cuotildeng lieacircn quan ntildeeaacuten toumloslash Skt sukta Ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing hocirciumlp lyugrave raegraveng toumloslash Skt bodhi-sakta laoslash cougrave thearing toumlocircng ntildeoumlocircng vocircugravei toumloslash Pali bodhisatta Theo yugrave kieaacuten cuucirca caugravec nhaoslash touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde chaaacutep nhaaumln dogravech laoslash sattva maoslash khoacircng coi troiumlng vaaacuten ntildeeagrave chuugraveng ta ntildeaotilde cougrave moaumlt toumloslash tieaacuteng Phaiumln sai chauacuteng haiumln nhouml smrty-upasthana (cho toumloslash PAringli sati-patthana) samyak-prahana (cho toumloslash PAringli sammappadhana) Bodhisattva cuotildeng cougrave leotilde thuoaumlc veagrave loaiumli tieaacuteng Phaiumln sai naoslashy P Oltramare ntildeaotilde toumloslash choaacutei dogravech yugrave naoslashy

52 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

ntildeiearingn vaoslash hoiumlc giaucirc ntildeearing choiumln ra yugrave nghoacutea gaagraven nhaaacutet cuucirca toumloslash sattva trong hocirciumlp toumloslash bodhivattva

Sau khi khaucirco saugravet nhoumlotildeng quan ntildeiearingm cougrave caecircn coumlugrave chiacutenh xaugravec cuucirca nhieagraveu nhaoslash hoiumlc giaucirc Har Dayal cho raegraveng ldquoCaugravech toaacutet nhaaacutet laoslash luoacircn luoacircn tham khaucirco toumloslash PAringli khoacircng coi troiumlng nhieagraveu soumliuml dogravech thuaaumlt cuucirca nhoumlotildeng nhaoslash trieaacutet hoiumlc hoaeumlc nhoumlotildeng nhaoslash toumliuml ntildeiearingn hoiumlc sau naoslashyrdquo Vaoslash oacircng ntildei ntildeeaacuten keaacutet luaaumln raegraveng ldquosattvardquo nghoacutea laoslash lsquobaaacutet coumlugrave chuugraveng sanh hoaeumlc houmlotildeu tigravenh naoslashorsquo (nhouml toumliuml ntildeiearingn Sanskrit

vigrave ntildeoaumlng toumloslash sanj khoacircng biearingu loauml ntildeoumlocirciumlc soumliuml gaeacuten bougrave vocircugravei nhoumlotildeng lyugrave toumlocircucircng tinh thaagraven vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash nhoumlotildeng nhaoslash taugravec giaucirc sau naoslashy khoacircng neacircn phaiumlm lsquoloatildei laagravemrsquo nhouml vaaumly trong khi dogravech toumloslash Pali ra Sanskrit 7 Sattva cougrave leotilde cougrave nghoacutea laoslash lsquoSoumlugravec maiumlnh naecircng loumliumlc tinh taaacuten naecircng loumliumlc vaoslash can ntildeaotildemrsquo (Skt Dicy MW trang 1052) Toumloslash bodhisattva do ntildeougrave cougrave nghoacutea laoslash lsquongoumlocircoslashi cougrave ntildeaagravey naecircng loumliumlc ntildeearing houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoaumlrsquo Sattva trong yugrave nghoacutea naoslashy thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong Ksemendrarsquos Avadana-kalpa-lata lsquosattv-abdhihrsquo (II trang 713 keauml 42) lsquosattv-ojjvalam bhagavataf caritam nifamyarsquo (II trang 85 keauml 74) lsquokumarah sattva-sagarahrsquo (II trang 723 keauml 21) sattva-nidhir (II trang 945 keauml 21) lsquobodhisattvah sattva-vibhusitah (II trang 113 keauml 8) Toumloslash naoslashy gioaacuteng nhouml yugrave nghoacutea trong BC (IX 30mdashlsquobodhisattvah parlpurna-sattvahrsquo) E B Cowell dogravech lsquoSoumliuml hoaoslashn thieaumln cuucirca vograve aaacutey laoslash tuyeaumlt ntildeoaacuteirsquo nhoumlng nghoacutea naoslashy khoacircng giaucirci thiacutech chiacutenh xaugravec yugrave cuucirca sattva Nhoumlotildeng nhaoslash toumliuml ntildeiearingn hoiumlc Taacircy taiumlng ntildeaotilde dogravech bodhisattva nhouml laoslash byan-chub sems-dpah Trong toumloslash phoumlugravec naoslashy byan-chub nghoacutea laoslash bodhi sems laoslash lsquotaacircmrsquo hoaeumlc lsquotraugravei Timrsquovaoslash dpah cougrave yugrave nghoacutea laoslash lsquongoumlocircoslashi anh huoslashng maiumlnh meotildersquo (= Skt sura vira) (Tib Dicy Jaschke 374b vaoslash 325b Tib Dicy Das 883b 787b vaoslash 276b) Soumliuml dogravech thuaaumlt naoslashy doumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp hai nghoacutea cuucirca saliva nghoacutea laoslash lsquotaacircmrsquo vaoslash lsquocan ntildeaotildemrsquo (nhouml soaacute 3 vaoslash 7 ocircucirc treacircn) Nhoumlng khoacircng laoslashm toumloslash nguyeacircn hoiumlc cuucirca toumloslash gheugravep bodhisattva trocircucirc neacircn rootilde vaoslash saugraveng suucirca hocircn Cougrave thearing luaaumln ra raegraveng nhoumlotildeng nhaoslash dogravech thuaaumlt Taacircy taiumlng keaacutet hocirciumlp vocircugravei yugrave toumlocircucircng cuucirca lsquotaacircmrsquo vaoslash lsquocan ntildeaotildemrsquo vocircugravei sattva Theo E J Eitel tieaacuteng Hoa dogravech bodhisattva laoslash lsquohoumlotildeu tigravenh giaugravec ngoaumlrsquo (trang 34a)

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 53

cuucirca MW) ldquoein lebendes Wesenrdquo (Skt Dicy Pbg) Toumloslash PAringli satta cougrave leotilde laoslash lsquomoaumlt chuugraveng sanh con ngoumlocircoslashi sinh vaaumlt cougrave tigravenh thoumlugravec (PAringli Dicy Sv) Haagraveu heaacutet caugravec hoiumlc giaucirc hieaumln ntildeaiumli chaaacutep nhaaumln soumliuml dogravech naoslashyrdquo53 Har Dayal ntildeaotilde chuugrave giaucirci ntildeuugraveng toumloslash lsquosattarsquo trong ngoumlotilde caucircnh naoslashy maoslash khoacircng biearingu thograve chaelig laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng Har Dayal cuotildeng choumlugraveng toucirc theacircm raegraveng rootilde raoslashng lieacircn quan ntildeeaacuten toumloslash Vedic lsquosatvanrsquo nghoacutea laoslash lsquokelegarrsquo lsquomoaumlt thaoslashnh vieacircn anh huoslashng ngoumlocircoslashi can ntildeaotildem vaoslash maiumlnh meotildersquo54

Trong Thanh-togravenh ntildeaiumlo-luaaumln (Visuddhimagga) (IX 53) cho raegraveng Satta ldquoChuugraveng sanh (Satta) nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi naeacutem gioumlotilde (Satta) chaaacutep thuucirc (Visatta) do khaugravet augravei keaacutet tuiuml vocircugravei thearing chaaacutet taiumlo ra do ntildeougrave hoiuml laoslash chuugraveng houmlotildeu tigravenh (Satta)

Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly ntildeieagraveu naoslashy nhouml sau ldquoNaoslashy RAringdha baaacutet coumlugrave tham augravei naoslasho ntildeoaacutei vocircugravei saeacutec baaacutet coumlugrave

tham duiumlc naoslasho ntildeoaacutei vocircugravei saeacutec baaacutet coumlugrave haelig laiumlc naoslasho ntildeoaacutei vocircugravei saeacutec baaacutet coumlugrave khaugravet augravei naoslasho ntildeoaacutei vocircugravei saeacutec naeacutem gioumlotilde (Satta) chaaacutep chaeumlt (Visatta) nougrave ntildeougrave laoslash moaumlt chuugraveng sanh (Satta)rdquo55

Toumloslash lsquoSatrsquo xuaaacutet hieaumln trong trieaacutet lyugrave Veda cougrave nghoacutea laoslash (i) theaacute giocircugravei xuaaacutet hieaumln hoaeumlc (ii) baucircn chaaacutet thaaumlt hieaumln houmlotildeu cuucirca Ngaotilde (Aumltman)56 Trong Trieaacutet Soaacute-luaaumln Du giaoslash 53 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 54 Nhouml treacircn 55 Bhikkhu DAringœamoli (Tr) The Path of Purification (Visuddhi-magga)

Sri Lanka Buddhist Publication Society 1975 IX 53 trang 310 56 Xem chi tieaacutet SN Dasgupta A History of Indian Philosophy Taaumlp I Cambridge 1963 trang 445-52

54 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

(SAringUgravekhya ndashYoga) toumloslash lsquoSattvarsquo biearingu thograve yeaacuteu toaacute toumliuml taugravenh (PrakŸti) cougrave baucircn chaaacutet cuucirca soumliuml an laiumlc khinh an vaoslash saugraveng suoaacutet57

Toumloslash lsquoBodhisattvarsquo (Bodhi+sattva) nougravei chung laoslash moaumlt chuugraveng sanh giaugravec ngoauml chuugraveng sanh houmlocircugraveng ntildeeaacuten ntildeaiumlt soumliuml giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn hoaeumlc Phaaumlt quaucirc58 Trong locircoslashi chuugrave thiacutech cuucirca Troumlocircoslashng-boauml-kinh59 ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea toumloslash naoslashy nhouml sau ldquoBodhisatto ti paœOslashitasatto bujjhanasatto bodhi-saUacutekhAringtesu vAring catacircsu maggesu Aringsatto laggamAringnaso ti bodhisattordquo Nghoacutea ntildeen cuucirca toumloslash Boagrave-taugravet laoslash (i) ngoumlocircoslashi cougrave triacute hoaeumlc (ii) ngoumlocircoslashi quyeaacutet ntildeogravenh hoaeumlc naeacutem gioumlotilde boaacuten con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten giaugravec ngoauml60

Theo Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml ntildeogravenh nghoacutea Bodhisattva laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi chaeacutec chaeacuten seotilde trocircucirc thaoslashnh Phaaumlt Vograve aaacutey laoslash baaumlc saugraveng suoaacutet ntildeoumlocirciumlc ngoumlocircoslashi cougrave triacute baucirco veauml vaoslash uucircng hoauml61 Trong luaaumln Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring divideAringstra) cuucirca ngaoslashi Long thoiuml (NAringgAringrjuna) cuotildeng giaucirci thiacutech gioaacuteng vaaumly62

Trong Boagrave-ntildeeagrave Haiumlnh kinh luaaumln (BodhicaryAringvatAringra PantildejikAring) vaoslash AumlcAringrya PrajntildeAringkaramati63daiumly raegraveng Tatra (bodhau) SattvaUacute abhiprAringyorsquosyeti 57 S Radhakrishnan Indian Philosophy Taaumlp II London 1966 trang 475-85 58 PED taaumlp I trang 114 59 Troumlocircoslashng boauml kinh Taaumlp II trang 427 60 DPPN taaumlp II trang 322 vaoslash tieaacutep theo 61 Bs trang 30 62 Nhouml treacircn trang 20 63 Thaagravey ntildeem laiumli triacute tueauml cho ntildeeauml toumlucirc

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 55

bodhisattvaaelig64 Toumlocircng toumliuml trong Nhaaacutet-baugravech-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (divideatasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring)65 cuotildeng nougravei raegraveng ldquobodhau sattvam abhiprAringyo yebdquoAringUacute te bodhisattvAringaeligrdquo66 toumlugravec Boagrave-taugravet laoslash moaumlt vograve maoslash taacircm yugrave nguyeaumln touml toumlocircucircng hoaeumlc oumlocircugravec mocirc houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoauml

Trong Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring) vieaacutet raegraveng lsquoKhoacircng cougrave nghoacutea naoslasho thaaumlt cho toumloslash Boagrave-taugravet bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet tu taaumlp khoacircng chaaacutep thuucirc ntildeoaacutei vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep Vigrave Boagrave-taugravet laoslash baaumlc ntildeaotilde thoumlugravec taelignh khoacircng tham ntildeaeacutem ntildeaotilde hiearingu taaacutet caucirc caugravec phaugravep vaoslash giaugravec ngoauml laoslash muiumlc ntildeiacutech cuucirca Boagrave-taugravetrsquo67

TRV Murti quaugraven saugravet Bodhisattva cho raegraveng khoacircng ngoaoslashi nghoacutea ngoumlocircoslashi loumlocircng thieaumln ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash laoslash coaumli nguoagraven taaacutet caucirc ntildeieagraveu laoslashnh cho theaacute gian68 Charls Elliot nougravei raegraveng Boagrave-taugravet laoslash baaumlc triacute tueauml69 H Kern ntildeoagraveng yugrave Bodhisattva laoslash moaumlt chuugraveng sanh giaugravec ngoauml70

Tougravem laiumli toumloslash nguyeacircn hoiumlc Boagrave-taugravet (菩 薩) nghoacutea laoslash moaumlt chuugraveng sanh giaugravec ngoauml (覺 有 情) moaumlt vograve Phaaumlt seotilde thaoslashnh hoaeumlc moaumlt ngoumlocircoslashi khaugravet ngoumlocircotildeng ntildeaiumlt giaugravec ngoaumlrdquo

64 BDBSL trang 6 65 Trang 2 ghi chuugrave soaacute 2 66 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 67 Xem Edward Conze (dogravech) AstAringhasrika Prana-paramita (kinh Thaaumlp-baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt) 68 TRV Murti The Central Philosophy of Buddhism London 1960 trang 264 69 Charles Elliot Buddhism and Hinduism Taaumlp II London 1968 tr 1 70 H Kern Manual of Indian Buddhism Delhi rpt 1974 trang 65

56 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Vaoslash toumloslash naoslashy biearingu thograve baaacutet coumlugrave ai tigravem caagraveu giaugravec ngoauml (菩 偍)

bao goagravem chouml Phaaumlt (諸 佛) Biacutech-chi Phaaumlt (緣 覺)vaoslash nhoumlotildeng ntildeeauml toumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt hay nougravei chung laoslash thoumlocircoslashng duoslashng ntildeearing chaelig nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi khaugravet ngoumlocircotildeng trocircucirc thaoslashnh Ntildeoumlugravec Phaaumlt Trong taaumlp saugravech naoslashy chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu toumloslash Boagrave-taugravet nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng vograve anh huoslashng vocircugravei chiacutenh nghieaumlp loumliumlc cuucirca migravenh trong ntildeocircoslashi soaacuteng naoslashy nhouml taaacutet caucirc ngoumlocircoslashi khaugravec nhoumlng vocircugravei looslashng quyeaacutet taacircm vaoslash noatilde loumliumlc tu taaumlp phoumlocircng phaugravep thoumliumlc tieatilden do Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm khaugravem phaugrave vaoslash houmlocircugraveng daatilden ntildeaotilde voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng nghieaumlp xaaacuteu vaoslash ntildeau khoaring ntildeearing ntildeaiumlt giaucirci thoaugravet an laiumlc Ngay caucirc sau naoslashy khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha Boagrave-taugravet trocircucirc thaoslashnh moaumlt ngoumlocircoslashi tigravem caagraveu lsquochaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravecrsquo(Samsak-sambodhi 正 等 覺) Anuttara-Samsak-sambodh (阿 耨 多

羅 三 藐 三 菩 提 無 上 正 等 覺)71 vigrave locirciumli iacutech cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash ngaoslashi tu taaumlp caugravec Ba-la-maaumlt (pAringramitArings 波 羅 密) thocircoslashi gian vaoslash soumliuml ntildeau khoaring ntildeoaacutei vocircugravei Boagrave-taugravet khoacircng quan troiumlng muiumlc ntildeiacutech chiacutenh cuucirca ngaoslashi laoslash ntildeem heaacutet taacircm loumliumlc yugrave chiacute kieacircn coumlocircoslashng tu taaumlp vigrave locirciumli iacutech cho chuugraveng sanh maoslash tigravem caagraveu giaugravec ngoauml vaoslash thoumliumlc hieaumln caugravec ba-la-maaumlt giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh ntildeaiumlt giaugravec ngoauml vieacircn maotilden Tuy nhieacircn chuugraveng ta cuotildeng neacircn nhocircugrave moaumlt soumliuml thaaumlt raegraveng Boagrave-taugravet trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash nhoumlotildeng biearingu toumlocirciumlng chocircugrave khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng higravenh aucircnh con ngoumlocircoslashi logravech soumlucirc hay nhoumlotildeng thieacircn thaagraven treacircn trocircoslashi ntildeearing 71 DCBT trang 337

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 57

thocircoslash phoumlocirciumlng maoslash boagrave taugravet laoslash biearingu toumlocirciumlng cuucirca nhoumlotildeng ntildeoumlugravec haiumlnh keaacutet tinh toumloslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave nhouml nhoumlotildeng baaumlc thaugravenh nhaegravem ntildeaugravep oumlugraveng nhu caagraveu tiacuten ngoumlocircotildeng cuucirca quaagraven chuugraveng vaoslash boaacutei caucircnh ntildea thaagraven cuucirca xaotilde hoaumli AAacuten ntildeoauml luugravec baaacutey giocircoslash

YUgrave nghoacutea cuucirca thuaaumlt toumloslash caugravec baaumlc Thaugravenh khaugravec Ntildeearing hiearingu Boagrave-taugravet rootilde hocircn chuugraveng ta cuotildeng caagraven phaucirci phaacircn bieaumlt nhoumlotildeng thuaaumlt toumloslash khaugravec trong Phaaumlt giaugraveo cuotildeng biearingu thograve yugrave nghoacutea caugravec baaumlc thaugravenh nhouml chouml thieacircn (諸 天) A-la-haugraven (阿 羅 漢) Thanh-vaecircn (聲 聞) baaumlc Biacutech-chi Phaaumlt (辟 支 佛) vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀)

1 Chouml thieacircn Khaugravei nieaumlm chouml thieacircn (諸 天) maeumlc duoslash cougrave trigravenh baoslashy

trong kinh Phaaumlt nhoumlng ntildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash phaugravep thoaiumli trung taacircm caecircn baucircn cuucirca tu taaumlp Phaaumlt giaugraveo laoslash heauml thoaacuteng trieaacutet lyugrave voacirc thaagraven Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash khoacircng chaaacutep nhaaumln Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo ra con ngoumlocircoslashi vaoslash theaacute giocircugravei

Trong kinh Aggantildentildea cuucirca Troumlocircoslashng boauml (Dnegha NikAringya)72 ntildeaotilde trigravenh baoslashy khaugrave rootilde raoslashng theaacute giocircugravei toumliuml nhieacircn vaoslash con ngoumlocircoslashi laoslash khoacircng phaucirci saucircn phaaringm cuucirca baaacutet kyoslash meaumlnh leaumlnh saugraveng taiumlo cuucirca moaumlt vograve Chuugravea trocircoslashi naoslasho maoslash chuugraveng ntildeocircn thuaagraven laoslash nhoumlotildeng keaacutet quaucirc cuucirca tieaacuten trigravenh tieaacuten hoaugrave

Trong toumliuml ntildeiearingn PAringli-Anh cuucirca Hoaumli PAringli Text ntildeaotilde

72 DB taaumlp III trang 77 vaoslash tieaacutep theo

58 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

ntildeogravenh nghoacutea chouml thieacircn theo truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo nhouml sau

ldquoTheo toumloslash nguyeacircn hoiumlc lsquodevAringrsquo xuaaacutet phaugravet toumloslash yugrave nghoacutea chocirci vui moaumlt vograve trocircoslashi vograve thieacircn thaagraven thoumlocircoslashng soaacute nhieagraveu cuucirca devAring laoslash Gods (chouml thieacircn) Khi toumlocircugravec vograve naoslashy ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho baaacutet coumlugrave chuugraveng sanh sieacircu vieaumlt naoslasho thigrave ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash thuoaumlc laotildenh voumliumlc treacircn loaoslashi ngoumlocircoslashihellip Chouml thieacircn thoumlocircoslashng ntildeocircn giaucircn biearingu thograve cho soumliuml saugraveng chougravei linh ntildeoaumlng neugravet ntildeeiumlp ntildeieagraveu thieaumln vaoslash augravenh saugraveng vaoslash nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh naoslashy nhouml ntildeoaacutei ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei nhoumlotildeng naecircng loumliumlc bougraveng toaacutei cuucirca ntildeieagraveu xaaacuteu vaoslash huucircy dieaumltrdquo73

Theo Phaaumlt giaugraveo khaugravei nieaumlm theaacute giocircugravei cougrave nghoacutea laoslash theaacute giocircugravei cuucirca chouml thieacircn vaoslash con ngoumlocircoslashi Vigrave vaaumly trong nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn cuucirca hai heauml Nguyeacircn-thuyucirc (PAringli) vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha (tieaacuteng Phaiumln vaoslash Hoa) cougrave nhieagraveu thaagraven vaoslash noumlotilde thaagraven ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc Trong Ntildeaiumli Kinh Souml toumlucirc hoaacuteng (MahAring SihanAringdAring) thuoaumlc Trung Boauml74 ntildeaotilde moacirc taucirc nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei khaugravec nhau cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu nhieagraveu loaiumli chouml thieacircn Thoiuml maiumlng cuucirca chouml thieacircn cuotildeng taecircng toumloslash naecircm traecircm naecircm treacircn cootildei trocircoslashi Toumlugrave-ntildeaiumli-thieacircn voumlocircng (CAringtummahAringrAringjika) hoaeumlc moumlocircoslashi saugraveu ngaoslashn naecircm treacircn cootildei Tha-hoaugrave-toumliuml-taiumli thieacircn (Paranimmitavasavatti) hoaeumlc laacircu mau tuoslashy theo phoumlocircugravec ntildeoumlugravec gieo troagraveng cuucirca chouml thieacircn Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn (MahAringvastu)75 vaoslash Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (Lalitavistara trang 232) ntildeaotilde moacirc taucirc khaugrave rootilde raoslashng nhoumlotildeng taagraveng baaumlc khaugravec nhau cuucirca chouml thieacircn vaoslash thieacircn noumlotilde Chauacuteng haiumln nhoumlotildeng noumlotilde thaagraven nhouml Gauri 73 EB taaumlp V trang 349-0 74 Trung-boauml taaumlp I trang 73 75 Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn taaumlp II trang 282

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 59

Laxmi DurgAring KAringli Sarasvati raaacutet ntildeoumlocirciumlc toacircn thocircoslash trong thuyeaacutet ntildea thaagraven cuucirca ntildeaiumlo Hindu Ntildeieagraveu naoslashy cuotildeng aucircnh houmlocircucircng ntildeeaacuten caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde taiumlo ra nhoumlotildeng thieacircn noumlotilde baegraveng caugravech thaugravenh hoaugrave caugravec ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca hieaumln toumlocirciumlng thieacircn nhieacircn nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng troumloslashu toumlocirciumlng vaoslash nhoumlotildeng ntildeoaacutei thearing khaugravec Tuy nhieacircn trong Phaaumlt giaugraveo vograve triacute cuucirca chouml thieacircn vaoslash thieacircn noumlotilde khoacircng ntildeoumlocirciumlc coi troiumlng nhouml caugravec toacircn giaugraveo khaugravec bocircucirci vigrave chouml thieacircn nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt xem nhouml laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng loaiumli chuugraveng sanh choumla giaucirci thoaugravet khoucirci luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng vaoslash vaatilden cooslashn bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt soaacuteng vaoslash cheaacutet ngay caucirc maeumlc duoslash hoiuml sieacircu nhieacircn hocircn ngoumlocircoslashi trong laotildenh voumliumlc naecircng loumliumlc ntildeieagraveu kieaumln soaacuteng vaoslash soumliuml houmlocircucircng thuiuml an laiumlc ocircucirc cootildei trocircoslashi nhouml Kinh Taecircng chi daiumly raegraveng

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo vaoslasho moaumlt thocircoslashi Sakka vograve chuugravea tearing cuucirca chouml thieacircn ntildeang thuyeaacutet phaugravep ocircucirc taagraveng trocircoslashi thoumlugrave ba moumlocirci ba vaoslash nhaacircn cocirc hoaumli ntildeougrave ntildeaotilde thoaacutet leacircn baoslashi keauml raegraveng

Vograve aaacutey cougrave thearing gioaacuteng nhouml toacirci neacircn gioumlotilde Ngaoslashy moumlocircoslashi boaacuten moumlocircoslashi laecircm vaoslash cuotildeng ngaoslashy taugravem

Theo laoslashm leatilde boaacute taugravet Nhoumlng caugravec tyoslash-kheo baoslashi keauml naoslashy ntildeoumlocirciumlc xoumlocircugraveng leacircn sai

khoacircng ntildeuugraveng Vigrave cocircugrave sao Naoslashy caugravec tyoslash-kheo Sakka vograve chuugravea tearing cuucirca chouml thieacircn

choumla toumloslash boucirc ntildeoumlocirciumlc tham voiumlng choumla toumloslash boucirc ntildeoumlocirciumlc saacircn haaumln choumla toumloslash boucirc ntildeoumlocirciumlc si meacirc trong khi vograve tyoslash-kheo laoslash moaumlt baaumlc A-la-haugraven laaumlu hoaeumlc ntildeaotilde cocircucirci boucirc nhoumlotildeng vieaumlc neacircn laoslashm ntildeaotilde laoslashm gaugravenh naeumlng ntildeaotilde ntildeaeumlt xuoaacuteng muiumlc ntildeiacutech ntildeaotilde thaoslashnh ntildeaiumlt caugravec kieaacutet soumlucirc ntildeaotilde ntildeoaiumln taaumln giaucirci thoaugravet hoaoslashn toaoslashn Naoslashy caugravec tyoslash-kheo vocircugravei vograve tyoslash-kheo aaacutey locircoslashi nougravei naoslashy mocircugravei laoslash thiacutech ntildeaugraveng

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo vaoslasho moaumlt thocircoslashi Sakka vograve chuugravea tearing

60 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

cuucirca chouml thieacircnhellip vaoslash nhaacircn cocirc hoaumli ntildeougrave ntildeaotilde thoaacutet leacircn baoslashi keauml raegravenghellip

Nhoumlng caugravec tyoslash-kheo baoslashi keauml naoslashy ntildeoumlocirciumlc xoumlocircugraveng leacircn sai khoacircng ntildeuugraveng Vigrave cocircugrave sao

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo Sakka vograve chuugravea tearing cuucirca chouml thieacircn choumla giaucirci thoaugravet khoucirci sanh giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Vograve aaacutey choumla cocircucirci boucirc ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng thaaacutet voiumlng vaoslash noatildei ntildeau khoaring Vograve aaacutey choumla giaucirci thoaugravet khoucirci taaumlt bogravenh Ta tuyeacircn boaacute nhouml vaaumly Trong khi tyoslash-kheo laoslash moaumlt vograve A-la-haugravenhellip Vograve tyoslash-kheo laoslash vograve giaucirci thoaugravet khoucirci sanh giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Vograve aaacutey giaucirci thoaugravet khoucirci khoaring ntildeau Ta tuyeacircn boaacute nhouml vaaumly76

(BhacirctapubbaUacute bhikkhave Sakko devAringnaUacute indo deve TAringvatiUacutese anunayamAringno tAringyaUacute velAringyaUacute imaUacute gAringtham abhAringsi

CAringtuddasne pantildecadasne yAringva pakkhassa aEcircEcirchamne

PAringEcircihAringriyapakkhantilde ca aEcircEcirchaœgasusamAringgataUacute UposathaUacute upavaseyya yo prsquoassa madiso naro ti

SAring kho panrsquo esAring bhikkhave Sakkena devAringnaUacute indena gAringthAring duggnetAring na sugnetAring dubbhAringsitAring na subhAringsitAring TaUacute kissa hetu Sakko bhikkhave devAringnaUacute indo avnetarAringgo avnetadoso avnetamoho Yo ca kho so bhikkhave bhikkhu arahaUacute khneœAringsavo vusitavAring katakaraœneyo ohitabhAringro anuppatta-sadattho parikkhneœabhava-samyojano sammadantildentildeAringvimutto tassa kho etaUacute bhikkhave bhikkhuno kallaUacute vacanAringya

CAringtudilasne pantildecadasne yAringva pakkhassa aEcircEcirchaUacutei

PAringEcircihAringriyapakkhantilde ca aEcircEcirchaœgasusamAringgataUacute UposathaUacute upavaseyya yo prsquoassa mAringsido naro ti TaUacute kissa hetu So hi bhikkhave bhikkhu vnetarAringgo

vnetadoso vnetamoho ti 76 BGD taaumlp I Choumlocircng Ba Phaugravep iv Phaaringm Soumlugrave giaucirc cuucirca Trocircoslashi trang 127

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 61

BhacirctapubbaUacute bhikkhave Sakko devAringnaUacute indo deve TAringvatiUacutese anunayamAringno tAringyaUacute velAringyaUacute imaUacute gAringthaUacute abhAringsimdash

CAringtuddasne pantildecadasne yAringva pakkhassa aEcircEcirchamne PAringEcircihAringriyapakkhantilde ca atthaœgasusamAringgataUacute UposathaUacute upavaseyya yo prsquoassa mAringdiso naro ti

SAring kho panrsquo esAring bhikkhave Sakkena devAringnaUacute indena gAringthAring duggnetAring na sugnetAring dubbhAringsitAring na subhAringsitAring TaUacute kissa hetu Sakko hi bhikkhave indo devAringnaUacute aparimutto jAringtiyAring jarAringya maraIumlena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upAringyAringsehi aparimutto dukkhasma ti vadAringmi Yo ca kho so bhikkhave bhikkhu arahaUacute khneIumlAringsavo vusitavAring katakaraœneyo ohitabhAringro anuppattasadattho parikkhneœabhavasaUacuteyojano sammadantildentildeAringvimutto tassa kho etaUacute bhikkhave bhikkhuno kallaUacute vacanAringya

CAringtuddasne pantildecadasne yAringva pakkhassa aEcircEcirchamne PAringEcircihAringriyapakkhantilde ca aEcircEcirchaœgasusamAringgataUacute UposathaUacute upavaseyya yo prsquoassa mAringdiso naro ti

TaUacute kissa hetu So bhikkhave bhikkhu parimutto jAringtiyAring jarAringyAring maraneœa sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upAringyAringsehi parimutto dukkhasmAring ti vadAringmi)77

Chouml thieacircn laoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh chaelig houmlocircucircng thuiuml baegraveng caugravech daaacuten migravenh vaoslasho nhieagraveu loaiumli ntildeam meacirc ntildeearing thootildea maotilden giaugravec quan do phoumlocircugravec ntildeoumlugravec tu taaumlp vaoslash gieo troagraveng ocircucirc kieaacutep troumlocircugravec cuucirca hoiuml vaoslash nieagravem vui cuucirca chouml thieacircn ntildeoumlocirciumlc xem laoslash vui hocircn ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi vaoslash nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei ntildeau khoaring khaugravec nhouml Ntildeaiumli kinh Souml-toumlucirc hoaacuteng (MahAringsnehanAringda Sutta) cuucirca Trung Boauml78 nougravei raegraveng cootildei trocircoslashi traucirci qua 77 A taaumlp I trang 143-5 78 Trung Boauml Taaumlp 1 trang 73

62 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

nhoumlotildeng caucircm giaugravec coumliumlc kyoslash vui soumlocircugraveng (ekantasukhAring vedanAring) khi so saugravenh vocircugravei nhoumlotildeng ntildeau khoaring haoslashnh higravenh trieagraven mieacircn (ekantadukkhAring tibbAring kaEcircukAring) cuucirca nhoumlotildeng chuugraveng sanh ocircucirc cootildei ntildeogravea nguiumlc coumliumlc khoaring ntildeang ntildeaoslashy ntildeoiumla aecircn nuoaacutet laatilden nhau (dukkAring tibbAring kaEcircukAring) cuucirca caucircnh giocircugravei suugravec sanh (tiracchAringna yoni) caucircm giaugravec ntildeau khoaring (dukkhabahulAring vedanAring) vaoslash vui thuugrave (sukhabahulAring vedanAring) nougravei chung cuucirca caucircnh giocircugravei con ngoumlocircoslashi Tuy nhieacircn chouml thieacircn khoacircng bieaacutet luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng hoaeumlc soumliuml chaaacutem doumlugravet khoacircng thearing traugravenh ntildeoumlocirciumlc cuucirca nhoumlotildeng nieagravem vui taiumlm thocircoslashi ntildeougrave vaoslash sau ntildeougrave hoiuml seotilde taugravei sanh rocirci vaoslasho caucircnh giocircugravei ngaiuml quyucirc ntildeogravea nguiumlc hoaeumlc suugravec sanh vaoslash do ntildeougrave vai trooslash cuucirca chouml thieacircn trong Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc xem nhouml thaaacutep hoaeumlc keugravem cootildei hocircn caucircnh giocircugravei cuucirca nhoumlotildeng vograve cougrave tu taaumlp cougrave choumlugraveng ntildeaeacutec ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi

Caucircnh giocircugravei trocircoslashi khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng khoaacutei gian trong kieaacuten truugravec cougrave taagraveng treacircn hoaeumlc ocircucirc doumlocircugravei theaacute giocircugravei loaoslashi ngoumlocircoslashi maoslash laoslash nhoumlotildeng phaiumlm truoslash hoaeumlc nhoumlotildeng biearingu troumlng cho soumliuml phoumlocircugravec ntildeoumlugravec ntildeoumlocirciumlc caaacuteu thaoslashnh soumliuml hieaumln houmlotildeu toumlocircng toumliuml trong moacirci troumlocircoslashng song song vaoslash cuoslashng thocircoslashi gian vocircugravei cootildei ngoumlocircoslashi vaoslash nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei khaugravec

Theo locircoslashi daiumly trong kinh ntildeiearingn PAringli chouml thieacircn trong ntildeaiumlo Phaaumlt khoacircng phaucirci laoslash ntildeoaacutei toumlocirciumlng ntildeearing caagraveu nguyeaumln hoaeumlc thoumliumlc haoslashnh caugravec nghi leatilde toacircn giaugraveo nhoumlng bocircucirci vigrave treacircn con ntildeoumlocircoslashng phaugravet triearingn tinh thaagraven cuucirca con ngoumlocircoslashi vaoslash y baugraveo cootildei trocircoslashi laoslash keaacutet quaucirc keaacutet hocirciumlp vocircugravei soumliuml tu taaumlp cuucirca hoiuml nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc xem tuyoslash thuoaumlc hoaoslashn toaoslashn vaoslasho con ngoumlocircoslashi chocircugrave khoacircng phaucirci yeaacuteu toaacute beacircn

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 63

ngoaoslashi chouml thieacircn hoaeumlc ai khaugravec can thieaumlp vaoslash gia hoauml cho Bocircucirci theaacute chouml thieacircn laoslash khoacircng thiacutech hocirciumlp cho soumliuml ntildeaiumlt ntildeeaacuten nieaacutet baoslashn Chouml thieacircn khoacircng cougrave choumlugravec naecircng quan troiumlng vaoslash trung taacircm trong Phaaumlt giaugraveo

Trong khi Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave nhouml laoslash baaumlc thaugravenh thieacircng lieacircng ntildeaugravep oumlugraveng vocircugravei nhu caagraveu aucircnh houmlocircucircng cuucirca tiacuten ngoumlocircotildeng ntildea thaagraven cuucirca Hindu giaugraveo nhoumlng Boagrave-taugravet noatilde loumliumlc ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cho muiumlc ntildeiacutech giaucirci thoaugravet baucircn thaacircn cuotildeng nhouml duoslashng voacirc soaacute phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco ntildeearing giuugravep con ngoumlocircoslashi toumliuml giaucirci thoaugravet ntildeau khoaring Theaacute neacircn baucircn chaaacutet tiacutenh caugravech vaoslash triacute tueauml cuucirca Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc ntildeaugravenh giaugrave cao trong Phaaumlt giaugraveo

2 A-la-haugraven Baugravech khoa Toaoslashn thouml Phaaumlt hoiumlc79 ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten toumloslash

lsquoArahantarsquo (阿 羅 漢) xuaaacutet phaugravet toumloslash goaacutec lsquoarhrsquo nghoacutea laoslash ntildeaugraveng xoumlugraveng ntildeaugraveng thiacutech hocirciumlp vaoslash ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing biearingu thograve cho moaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc muiumlc ntildeiacutech cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh (theo Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc)

Arahanta ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh toumloslash hai phaagraven Ari vaoslash hanta Ari nghoacutea laoslash keucirc thuoslash hoaeumlc phieagraven naotildeo Hanta laoslash gieaacutet hoaeumlc tieacircu huucircy Theaacute neacircn A-la-haugraven laoslash moaumlt vograve ntildeaotilde giaucirci thoaugravet taaacutet caucirc caugravec phieagraven naotildeo nhouml khao khaugravet (rAringga) saacircn haaumln (dosa) vaoslash voacirc minh (moha) IB Hornor80 ntildeaotilde ntildeoumla ra boaacuten maatildeu cuucirca danh toumloslash A-la-haugraven nhouml sau 79 EB taaumlp II trang 41 80 Isaline B Horner The Early Buddhist Theory of Man Perfected A

Study of the Arahanta London Williams amp Northgate Ltd 1979 trang 52

64 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

arahAring arahat arahanta vaoslash arahan Trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc toumloslash naoslashy chaelig ngoumlocircoslashi

ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep (yathAringbhacirctantildeAringœa) vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc coi laoslash vograve A-la-haugraven ntildeaagraveu tieacircn Sau khi thuyeaacutet baoslashi phaugravep ntildeaagraveu tieacircn lsquoKinh chuyearingn Phaugravep luaacircnrsquo (Dhammacakkappavattana Sutta) naecircm anh em cuucirca Kieagraveu-traagraven-nhouml Kondantildentildea (pantildecavaggiya) cuotildeng trocircucirc thaoslashnh nhoumlotildeng baaumlc A-la-haugraven Nhoumlotildeng vograve A-la-haugraven naoslashy ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc nhouml laoslash buddhAringnubuddh nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet sau Baaumlc giaugravec-ngoauml hoaoslashn toaoslashn (Ntildeoumlugravec Phaaumlt)81 Roagravei khi thocircoslashi gian troacirci qua khaugravei nieaumlm A-la-haugraven toumloslash toumloslash ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash nhoumlotildeng ntildeeauml toumlucirc ngaoslashi keaacute tieaacutep mocircucirc roaumlng vaoslash chi tieaacutet hoaugrave Do ntildeougrave A-la-haugraven cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash ngoumlocircoslashi hiearingu lyugrave Duyeacircn sanh (nidanas) ntildeaotilde dieaumlt ba laaumlu hoaeumlc (asravas)82 tu taaumlp thaaacutet giaugravec chi (Pali sambojjhanga)83 cocircucirci boucirc ntildeoumlocirciumlc naecircm trieagraven caugravei (nnevaraœas) thoaugravet khoucirci caecircn baucircn phieagraven naotildeo moumlocircoslashi taoslash kieaacuten (samyojana) Vograve aaacutey ntildeaotilde tu taaumlp giocircugravei ntildeogravenh vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn vaoslash thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet ntildeau khoaring cuucirca theaacute giocircugravei ta baoslash Vograve aaacutey ntildeaotilde tu taaumlp boaacuten thieagraven ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc boaacuten ntildeogravenh saugraveu thaeacuteng triacute (abhintildentildeAring)84 ba minh (tisso vijjAring)hellip ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet an laiumlc toaacutei haaumlu Soumliuml giaucirci thoaugravet naoslashy ntildeoumla vograve aaacutey

81 TheragAringthAring ed H Bendall JRAS 1883 trang 111 82 A taaumlp III trang 376 83 Nhouml treacircn 84 S taaumlp II trang 217

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 65

thaoslashnh baaumlc A-la-haugraven thoaugravet khoucirci vooslashng trougravei buoaumlc cuucirca sanh toumlucirc luaacircn hoagravei (sanh giaoslash bogravenh cheaacutet) vaoslash an houmlocircucircng nieaacutet baoslashn (Pali NibbAringna Sanskrit nirvAringœa) trocircucirc thaoslashnh baaumlc xoumlugraveng ntildeaugraveng ntildeoumlocirciumlc cuugraveng doumlocircoslashng ocircucirc theaacute gianhellip maoslash chuugraveng ta seotilde thaaacutey ntildeeagrave caaumlp raaacutet nhieagraveu ocircucirc caugravec kinh PAringli nhouml Toumlocircng oumlng boauml kinh85 Taecircng Chi boauml kinh86 Trung boauml kinh87hellip

Cuotildeng cuoslashng yugrave kieaacuten treacircn trong kinh Thanh-togravenh (PasAringdika Sutta) cuucirca Troumlocircoslashng boauml kinh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeoumla ra coacircng thoumlugravec veagrave A-la-haugraven nhouml sau

lsquoVograve aaacutey laoslash baaumlc A-la-haugraven laaumlu hoaeumlc ntildeaotilde dieaumlt troumloslash nhoumlotildeng vieaumlc neacircn laoslashm ntildeaotilde laoslashm gaugravenh naeumlng ntildeaotilde ntildeaeumlt xuoaacuteng ntildeaotilde giaucirci thoaugravet hoaoslashn toaoslashn nhoumlotildeng trougravei buoaumlc cuucirca taugravei sanh vograve aaacutey giaucirci thoaugravet bocircucirci soumliuml thoumlugravec taelignh caugravec phaugravep (sammadantildentildeAring)helliprsquo88

(Yo so Aringvuso bhikkhu arahaUacute khneœAringsavo vusitavAring katakararaœiyo ahita-bhAringro anuppata sedattho pAringraikkhneœa-bhava-saUacuteyojano sammas-antildentildeAring vimutto)89

Muiumlc ntildeiacutech tu taaumlp cuucirca ntildeeauml toumlucirc Phaaumlt laoslash ntildeaiumlt ntildeeaacuten A-la-haugraven Nougravei caugravech khaugravec A-la-haugraven laoslash baaumlc giaugravec ngoauml hay baaumlc moacirc phaiumlm ntildeoumlugravec haiumlnh ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeaelignh cao nhaaacutet trong tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn taacircm linh

Khi chuugraveng ta so saugravenh A-la-haugraven vocircugravei chouml thieacircn Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde ntildeoumla ra caecircn baucircn raaacutet rootilde raoslashng A-la-haugraven laoslash baaumlc voumlocirciumlt ra ngoaoslashi phaiumlm vi cuucirca chouml thieacircn ma voumlocircng 85 S taaumlp I trang 12 taaumlp II trang 120-6 taaumlp IV trang 252 86 A taaumlp IV trang 145 87 M taaumlp II trang 29 88 DB taaumlp III soaacute 29 Kinh Thanh Togravenh (PasAringdika Sutta) trang 125 89 D taaumlp III trang 138

66 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

vaoslash ngay caucirc Phaiumlm thieacircn (BrahmAring) ndash vograve trograve vigrave moaumlt caucircnh giocircugravei khaugravec cuucirca theaacute giocircugravei taoslash baoslash (saUacutesAringra) maeumlc duoslash caucircnh giocircugravei naoslashy cougrave thearing laoslash laacircu daoslashi vaoslash an vui hocircn Vaoslashi Phaaumlt toumlucirc thaoslashnh taacircm caagraveu nguyeaumln chouml thieacircn nhoumlng hoiuml hoaoslashn toaoslashn yugrave thoumlugravec raegraveng chaelig caagraveu khaaringn cho nhoumlotildeng nhu caagraveu traagraven gian nhouml soumliuml giaoslashu cougrave tigravenh yeacircu buoacircn baugravenhellip Theo hoiuml chouml thieacircn cougrave thearing thaaumlt soumliuml ban nhoumlotildeng locirciumli iacutech vaaumlt chaaacutet nhoumlng nhoumlotildeng keaacutet quaucirc tinh thaagraven thigrave hoaoslashn toaoslashn laoslash vaaacuten ntildeeagrave cuucirca soumliuml noatilde loumliumlc vaoslash tu taaumlp cuucirca toumloslashng caugrave nhaacircn

3 Thanh-vaecircn dividerAringvaka (聲 聞) nghoacutea laoslash lsquontildeeauml toumlucircrsquo (disciple)rsquo90

hoaeumlc lsquongoumlocircoslashi nghersquo ngoumlocircoslashi khaugravet ngoumlocircotildeng trocircucirc thaoslashnh baaumlc A-la-haugraven (阿 羅 漢) thoumlocircoslashng nhocircoslash baaumlc ntildeaiumlo souml houmlocircugraveng daatilden sau khi nghe xong vograve aaacutey thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca phaugravep vaoslash giaugravec ngoauml Chaelig caagraven moaumlt soumliuml houmlocircugraveng daatilden gocirciumli yugrave nhoucirc cuucirca baaumlc ntildeaiumlo souml saugraveng suoaacutet vaoslash kinh nghieaumlm cuotildeng ntildeuucirc cho vograve aaacutey tinh taaacuten tu taaumlp tieaacuten treacircn con ntildeoumlocircoslashng giaugravec ngoauml Chauacuteng haiumln toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (divideAringriputta 舍 利 弗) ntildeaotilde ntildeaiumlt quaucirc Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn sau khi chaelig nghe noumlucirca baoslashi keauml do A-la-haugraven AUgravec-beauml (Assaji) ntildeoiumlc Tyoslash-kheo Cula Panthaka trong boaacuten thaugraveng ntildeaotilde khoacircng thearing nhocircugrave noaringi moaumlt baoslashi keauml nhoumlng chaelig quaugraven veagrave taugravenh chaaacutet voacirc thoumlocircoslashng cuucirca moaumlt chieaacutec khaecircn tay saiumlchhellip ntildeaotilde ntildeaiumlt A-la-haugraven

90 BIHP 259 The Boddhisattva Ideal Ven Narada Maha Thera the

Journal lsquoThe Maha Bodhirsquo taaumlp 80 ndash Oct amp Nov Delhi 1972 trang 481

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 67

A-la-haugraven laoslash baaumlc giaucirci thoaugravet khoucirci vooslashng sanh toumlucirc vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei nieaacutet-baoslashn (NibbAringna 涅 槃) Thanh-vaecircn cuotildeng giaugravec ngoauml khi nghe phaugravep vaoslash cougrave thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moaumlt trong boaacuten baaumlc giaucirci thoaugravet nhouml sau

1 Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn (SotAringpanna 入 流 七 來) 2 Tu-ntildeaoslash-hoaoslashn (SakadAringgAringmi 一 來) 3 A-na-haoslashm (AnAringgAringmi 不 來) vaoslash 4 A-la-haugraven (Arahanta 阿 羅 漢) A-la-haugraven hoaeumlc Thanh-vaecircn laoslash baaumlc ntildeaotilde giaucirci thoaugravet

khoucirci caugravec phieagraven naotildeo oacirc nhieatildem tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh moaumlt looslashng houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet A-la-haugraven toumlocirciumlng troumlng cho maatildeu baaumlc moacirc phaiumlm ntildeoumlugravec haiumlnh thanh togravenh Theaacute neacircn A-la-haugraven laoslash moaumlt ntildeoaacutei toumlocirciumlng ntildeaugraveng kiacutenh vaoslash ruoaumlng phoumlocircugravec cuugraveng doumlocircoslashng maoslash chuugraveng ta cougrave thearing tu taaumlp theo vaoslash baoslashy toucirc soumliuml kiacutenh leatilde

Cougrave nhoumlotildeng hoiumlc giaucirc ntildeaotilde xem lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven laoslash thaaacutep nhoucirc hocircn Boagrave-taugravet nhoumlng thaaumlt ra caucirc hai baaumlc ntildeougrave ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc ntildeaugravenh giaugrave cao vaoslash moatildei lyugrave toumlocircucircng cougrave yugrave nghoacutea ntildeaeumlc bieaumlt maoslash seotilde ntildeoumlocirciumlc baoslashn baiumlc trong Choumlocircng ba sau

4 Biacutech-chi Phaaumlt Biacutech-chi Phaaumlt (PAringli Pacceka-buddha Sanskrit

Pratyeka-buddha 緣 覺 辟 支 佛) cooslashn goiumli laoslash Ntildeoaumlc giaugravec Phaaumlt

Trong Toumliuml-ntildeiearingn Phaaumlt-hoiumlc Haugraven-Vieaumlt91 Biacutech-chi

91 Toumliuml-Ntildeiearingn Phaaumlt-hoiumlc Haugraven-Vieaumlt (A Dictionary of Vietnamese-Chinese

Buddhist Terms) Phaacircn Vieaumln Phaaumlt hoiumlc xuaaacutet baucircn Vieaumlt Nam Haoslash Noaumli

68 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Phaaumlt laoslash vograve sanh ra trong ntildeocircoslashi khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt neacircn khoacircng cougrave chaacircn lyugrave naoslasho ntildeoumlocirciumlc giaucircng Biacutech-chi Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc coi laoslash baaumlc cao hocircn Thanh-vaecircn (dividerAringvaka) vigrave Biacutech-chi Phaaumlt ntildeaotilde toumliuml giaugravec ngoauml ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc muiumlc ntildeiacutech giaucirci thoaugravet baegraveng chiacutenh soumliuml noatilde loumliumlc giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc lyugrave Duyeacircn khocircucirci chocircugrave khoacircng tigravem caagraveu caugravec trocirciuml loumliumlc beacircn ngoaoslashi Do ntildeougrave ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc meaumlnh danh laoslash moaumlt vograve Phaaumlt rieacircng moaumlt migravenh hoaeumlc vograve Phaaumlt im laeumlng Laoslash Phaaumlt vigrave ngaoslashi thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep nhoumlng lsquomoaumlt migravenhrsquo vigrave toumliuml ngaoslashi noatilde loumliumlc chocircugrave khoacircng ai houmlocircugraveng daatilden hoaeumlc lsquoim laeumlngrsquo vigrave ngaoslashi thieaacuteu naecircng loumliumlc thuyeaacutet phaugravep ntildeearing giaugravec taelignh vaoslash phuiumlc vuiuml nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec

Cougrave hai baaumlc Biacutech-chi Phaaumlt (1) tu taaumlp moaumlt migravenh vaoslash (ii) cuoslashng vocircugravei baiumln ntildeoagraveng tu vaoslash cuoslashng giaugravec ngoauml

Vograve Phaaumlt nhouml vaaumly ndash ldquochaelig toumliuml migravenh giaugravec ngoauml nghoacutea laoslash ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml hoaoslashn haucirco vaoslash toaacutei cao nhoumlng nhaaumlp dieaumlt maoslash khoacircng tuyeacircn boaacute thoacircng ntildeieaumlp giaucirci thoaugravet cho ntildeocircoslashirdquo92 rootilde raoslashng laoslash khaugravec vocircugravei lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet Tuy nhieacircn chuugraveng ta cuotildeng thoumloslasha nhaaumln raegraveng bieaacutet bao noatilde loumliumlc maoslash vograve Biacutech-chi Phaaumlt ntildeaotilde doaacutec taacircm coumlocircng quyeaacutet ntildeearing toumliuml giaucirci thoaugravet Chauacuteng haiumln trong khi Thanh-vaecircn nghe phaugravep houmlocircugraveng daatilden maoslash giaugravec ngoauml cooslashn Biacutech-chi Phaaumlt ntildeaiumlt muiumlc tieacircu cuucirca migravenh baegraveng soumliuml toumliuml tu taaumlp vaoslash tinh taaacuten Vigrave vaaumly ngaoslashi cuotildeng thaaumlt xoumlugraveng ntildeaugraveng cho chuugraveng ta kiacutenh leatilde

1992 trang 446

92 BDBSL trang 3 cuotildeng xem Gala-pantildentildeatti trang 14

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 69

vaoslash chieacircm ngoumlocircotildeng Maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm (瞿 曇

佛) cuucirca thocircoslashi ntildeaiumli naoslashy ntildeaotilde nhaaumlp dieaumlt nhoumlng chuugraveng ta vaatilden soaacuteng trong thocircoslashi toumlocirciumlng phaugravep vigrave locircoslashi daiumly cuucirca ngaoslashi vaatilden cooslashn toagraven taiumli Vaoslash nhouml theaacute khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Biacutech-chi naoslasho ra ntildeocircoslashi trong thocircoslashi naoslashy

5 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Trong Baugravech khoa Toaoslashn thouml Phaaumlt hoiumlc93 ntildeogravenh nghoacutea

Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml laoslash moaumlt toumloslash chung chaelig cho caugravec baaumlc giaugravec ngoauml Quaugrave khoumlugrave phaacircn toumloslash cuucirca lsquoBuddharsquo xuaaacutet phaugravet toumloslash choumlotilde lsquobudhrsquo nghoacutea laoslash taelignh thoumlugravec nhaaumln bieaacutet vaoslash hiearingu bieaacutet

Toumloslash Phaaumlt (Buddha 佛 陀) trong yugrave nghoacutea Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc oumlugraveng duiumlng baeacutet ntildeaagraveu vocircugravei yugrave nghoacutea biearingu thograve cho ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm (Gotama Sanskrit Gautama 瞿 曇) toumlugravec Ntildeoumlugravec Thiacutech-ca maacircu-ni (divideAringkyamuni) - nhaoslash saugraveng laaumlp ra Phaaumlt giaugraveo Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm ntildeoumlocirciumlc sanh ra nocirci maoslash ngaoslashy nay goiumli laoslash Nepal caugravech ntildeaacircy 2600 naecircm ntildeaotilde ntildeaiumlt giaugravec ngoauml vaoslash truyeagraven baugrave thoacircng ntildeieaumlp (PAringli Dhamma Skt Dharma 法) maoslash ngaoslashi ntildeaotilde giaugravec ngoauml ntildeeaacuten cho loaoslashi ngoumlocircoslashi vaoslash vaoslasho luugravec taugravem moumlocirci tuoaringi nhaaumlp nieaacutet baoslashn Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm cuotildeng thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Nhouml lai (TathAringgata 如 來) Theaacute-Toacircn (Bhagavat BhagavAring 世 尊) Veagrave sau Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng nougravei ngaoslashi chaelig nhouml baaumlc ntildeaiumlo souml toaacutei thoumlocirciumlng

ldquoTa laoslash baaumlc xoumlugraveng ntildeaugraveng ntildeoumlocirciumlc toacircn kiacutenh treacircn theaacute gian naoslashy Ta laoslash baaumlc Ntildeaiumlo souml toaacutei thoumlocirciumlng nhoumlng Ta chaelig laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravec thoacircirdquo

93 EB taaumlp III trang 357

70 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

(AhaUacute hi arahAring loke ahaUacute satthAring anuttaro ekorsquomhi sammAringsambuddho)94

ldquoTa thaaumlt soumliuml khoacircng phaucirci laoslash chouml thieacircn cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash Caoslashn-thaugravet-baoslash khoacircng phaucirci laoslash Daiuml-xoa khoacircng phaucirci laoslash con ngoumlocircoslashi neacircn bieaacutet Ta laoslash moaumlt vograve Phaaumltrdquo

(Na kho ahaUacute devo bhavissAringmi na kho ahaUacute gandhabbo bhavissAringmihellip yakkhohellip manussohellip buddho ti maUacute dhAringrehi)95

Khaugravei nieaumlm Phaaumlt trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc (源

始 佛 教) laoslash ngoumlocircoslashi ntildeaotilde hoaoslashn thieaumln migravenh baegraveng caugravech giaugravec ngoauml lsquongaotildersquo ocircucirc moumlugravec ntildeoauml cao nhaaacutet maoslash con ngoumlocircoslashi cougrave khaucirc naecircng ntildeaiumlt ntildeeaacuten Ngaoslashi chaelig laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi khaugravem phaugrave laiumli chaacircn lyugrave ntildeaotilde bograve boucirc queacircn Soumliuml voacute ntildeaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash khaugravem phaugrave laiumli ntildeieagraveu maoslash caugravec ntildeaiumlo souml ntildeoumlocircng thocircoslashi ngaoslashi choumla khaugravem phaugrave hoaeumlc khaugravem phaugrave ra choumla ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn toaoslashn Hieaumln toumlocirciumlng ntildeaucircn sanh ntildeaotilde cho bieaacutet Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt thieacircn taoslashi sieacircu xuaaacutet baaumlc ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tieaacuten trigravenh taacircm linh cao nhaaacutet cuucirca con ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash baaumlc cougrave moumlocircoslashi loumliumlc (BalAringni 十 力)96 boaacuten tiacuten (VaijAringradyAringni 四

94 Vinayapitaka ed H Oldenberg taaumlp I London 1879 trang 8 95 A taaumlp II trang 38-9 96 Moumlocircoslashi loumliumlc Moumlocircoslashi khaucirc naecircng triacute giaugravec cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt 1 Thograve xoumlugrave phi xoumlugrave triacute loumliumlc Triacute loumliumlc bieaacutet veagrave soumliuml vaaumlt naoslasho laoslash cougrave ntildeaiumlo lyugrave soumliuml vaaumlt

naoslasho laoslash khoacircng cougrave ntildeaiumlo lyugrave 2 Nghieaumlp triacute loumliumlc Tri tam theaacute nghieaumlp baugraveo triacute loumliumlc Triacute loumliumlc bieaacutet rootilde ba ntildeocircoslashi

nghieaumlp baugraveo cuucirca chuugraveng sanh 3 Thieagraven ntildeogravenh triacute loumliumlc Tri chouml thieagraven giaucirci thoaugravet tam muoaumli triacute loumliumlc triacute loumliumlc

bieaacutet caugravec thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute loumliumlc bieaacutet taugravem giaucirci thoaugravet ba tam muoaumli 4 Caecircn tiacutenh triacute loumliumlc (Tri chuugraveng sanh taacircm tiacutenh triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet taacircm tiacutenh

cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh 5 Nguyeaumln duiumlc triacute loumliumlc (Tri chuucircng chuucircng giaucirci triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet moiumli loaoslashi

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 71

信)97 moumlocircoslashi taugravem phaugravep baaacutet coaumlng (Aumlveœika-dharmas 十

八 法 不 共)98 ntildeearing phaacircn bieaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugravec vocircugravei Boagrave-

triacute giaucirci cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh

6 Giocircugravei triacute loumliumlc (Tri chuucircng chuucircng giocircugravei triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet khaeacutep vaoslash ntildeuugraveng nhouml thoumliumlc moiumli loaiumli caucircnh giocircugravei khaugravec nhau cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh

7 Ntildeaiumlo chiacute xoumlugrave triacute loumliumlc (Touml nhaaacutet thieaacutet chiacute ntildeaiumlo socircucirc triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc bieaacutet heaacutet ntildeaiumlo maoslash ngoumlocircoslashi tu haoslashnh seotilde ntildeaiumlt tocircugravei nhouml ngoumlocircoslashi tu nguotilde giocircugravei thaaumlp thieaumln thigrave ntildeoumlocirciumlc ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi hoaeumlc leacircn cootildei trocircoslashi ngoumlocircoslashi tu phaugravep voacirc laaumlu thigrave seotilde choumlugraveng ntildeaiumlt nieaacutet baoslashn

8 Tuugravec maiumlng triacute loumliumlc (Tri thieacircn nhaotilden voacirc ngaiumli triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc vaaumln duiumlng thieacircn nhaotilden nhigraven thaaacutey soumliuml sinh toumlucirc vaoslash nghieaumlp thieaumln augravec cuucirca chuugraveng sanh laiumli cooslashn bieaacutet rootilde voacirc laaumlu nieaacutet baoslashn

9 Thieacircn nhaotilden triacute loumliumlc (Triacute tuugravec maiumlng voacirc laaumlu triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc bieaacutet tuugravec maiumlng cuucirca chuugraveng sanh laiumli cooslashn bieaacutet rootilde voacirc laaumlu nieaacutet baoslashn Laaumlu taaumln triacute loumliumlc (Triacute voacutenh ntildeoaiumln taaumlp khiacute triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc cougrave thearing bieaacutet rootilde ntildeoumlocirciumlc nhouml thoumliumlc ntildeoaacutei vocircugravei moiumli taoslashn douml taaumlp khiacute seotilde voacutenh vieatilden ntildeoaiumln dieaumlt chauacuteng sinh (Xem A V toumloslash trang 337 trocircucirc ntildei M I trang 69 trocircucirc ntildei DCBT 46 BDBSL 20)

97 Boaacuten looslashng tiacuten (VaisAringradyas) 1 Ntildeoumlugravec Phaaumlt tin raegraveng ngaoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec vaoslash Nhaaacutet thieaacutet triacute 2 Ntildeoumlugravec Phaaumlt tin raegraveng ngaoslashi ntildeaotilde ntildeoaiumln dieaumlt taaacutet caucirc caugravec kieaacutet soumlucirc laaumlu hoaeumlc

(Aringsravas) 3 Ntildeoumlugravec Phaaumlt tin raegraveng caugravec choumlocircugraveng ngaiumli ntildeoaacutei vocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng cao hocircn maoslash

ngaoslashi moacirc taucirc thoumliumlc soumliuml seotilde taiumlo ra socircucirc tri choumlocircugraveng thaacircm saacircu 4 Ntildeoumlugravec Phaaumlt tin raegraveng con ntildeoumlocircoslashng maoslash ngaoslashi chaelig daatilden ntildeearing ntildei ntildeeaacuten dieaumlt khoaring

thoumliumlc soumliuml laoslash cougrave keaacutet quaucirc (Xem M I 71 A II 9)

98 Moumlocircoslashi taugravem Phaugravep baaacutet coaumlng (Aumlveœika-dharmas) ntildeearing phaacircn bieaumlt ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugravec vocircugravei chuugraveng sanh khaugravec

1 Thacircn voacirc thaaacutet Thaacircn khoacircng cougrave sai sougravet 2 Khẩu voacirc thaaacutet Mieaumlng khoacircng cougrave sai sougravet 3 Niệm voacirc thaaacutet YUgrave nieaumlm khoacircng cougrave sai sougravet 4 Voacirc dograve toumlocircucircng Khoacircng cougrave touml toumlocircucircng khaugravec 5 Vocirc bất định tacircm Ntildeoumlugravec Phaaumlt duoslash ntildei ntildeoumlugraveng naegravem ngoagravei ntildeeagraveu khoacircng ligravea

thaeacuteng ntildeogravenh

72 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

taugravet Bocircucirci nhoumlotildeng phaaringm haiumlnh naoslashy neacircn ngaoslashi laoslash moaumlt baaumlc voacute nhaacircn (mahAringpurisa 大 人) toaacutei thoumlocirciumlng trong ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash triacute tueauml

Theo nghoacutea ntildeen Ntildeoumlugravec Phaaumlt nghoacutea laoslash lsquobaaumlc giaugravec ngoaumlrsquo (覺 者) Qua ntildeogravenh nghoacutea vaoslash giaucirci thiacutech caugravec baaumlc

A-la-haugraven (阿 羅 漢) Thanh-vaecircn (聲 聞) Biacutech-chi Phaaumlt (辟 支 佛) vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀) ntildeaotilde cho thaaacutey taaacutet caucirc ntildeeagraveu laoslash nhoumlotildeng baaumlc giaugravec ngoauml nhoumlng Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc biearingu thograve nhouml laoslash baaumlc toaacutei thoumlocirciumlng hoaoslashn haucirco ntildeaiumlt Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravec (Anuttara-Samsak-sambodhi (阿 耨 多 羅 三 藐 三 菩 提 無 上 正 等

覺) Moaumlt vograve Phaaumlt nhouml vaaumly moatildei ngoumlocircoslashi chuugraveng ta ntildeeagraveu cougrave thearing vaoslash seotilde trocircucirc thaoslashnh neaacuteu chuugraveng ta muoaacuten Ntildeaacircy laoslash muiumlc ntildeiacutech vaoslash lyugrave toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet Caugravec vograve Boagrave-taugravet neacircn bieaacutet

6 Vocirc bất tri dĩ xả Phaaumlt ntildeoaacutei vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep ntildeeagraveu bieaacutet rootilde roagravei mocircugravei xaucirc boucirc

7 Dục vocirc giaotildem Phaaumlt cougrave ntildeuucirc ntildeieagraveu thieaumln thoumlocircoslashng muoaacuten ntildeoauml cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh taacircm khoacircng bieaacutet chaugraven

8 Tinh tiến vocirc giaotildem Sieacircng naecircng laoslashm caugravec vieaumlc thieaumln khoacircng meaumlt moucirci 9 Niệm vocirc diệt 10 Tuệ vocirc diệt Chouml Phaaumlt ba ntildeocircoslashi heaacutet thaucircy triacute tueauml saugraveng ngocircoslashi ntildeaagravey ntildeuucirc 11 Giải thoaacutet vocirc giaotildem 12 Giải thoaacutet tri kiến vocirc giaotildem 13 Taaacutet caucirc thaacircn nghieaumlp ntildeeagraveu laoslashm theo triacute tueauml 14 Taaacutet caucirc khaaringu nghieaumlp ntildeeagraveu laoslashm theo triacute tueauml 15 Taaacutet caucirc yugrave nghieaumlp ntildeeagraveu laoslashm theo triacute tueauml 16 Triacute tuệ bieaacutet ntildeocircoslashi quaugrave khoumlugrave voacirc ngaiumli 17 Triacute tuệ bieaacutet ntildeocircoslashi vograve lai voacirc ngaiumli 18 Triacute tuệ bieaacutet ntildeocircoslashi hieaumln taiumli voacirc ngaiumli

(xem Divy-AringvadAringna ed EBCowell amp RANeil Cambridge 1886 trang 148 DCBT trang 45)

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 73

vaoslash hiearingu nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet vaoslash tiacutenh caugravech cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt troumlocircugravec khi vograve aaacutey cougrave thearing baeacutet ntildeaagraveu soumliuml nghieaumlp Boagrave-taugravet cuucirca migravenh

Khaugravei nieaumlm Boagrave-Taugravet trong Kinh ntildeiearingn Pali Vaoslashi theaacute kyucirc sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm nhaaumlp nieaacutet

baoslashn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing coi nhouml laoslash soumliuml gaeumlt quaucirc cuoaacutei cuoslashng cuucirca nhoumlotildeng khuynh houmlocircugraveng ntildeang thogravenh haoslashnh ocircucirc AAacuten ntildeoauml vaoslash ntildeaotilde ntildeougraveng gougravep cho soumliuml sanh khocircucirci vaoslash phaugravet triearingn hoiumlc thuyeaacutet mocircugravei veagrave Boagrave-taugravet

Boagrave-taugravet laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng touml toumlocircucircng quan troiumlng nhaaacutet cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha Tuy nhieacircn seotilde laoslash sai laagravem neaacuteu cho laoslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet laoslash moaumlt saugraveng taiumlo cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha Thuaaumlt toumloslash Boagrave-taugravet (Bodhisatta 菩

薩) ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong kinh ntildeiearingn PAringli vaoslash xuaaacutet phaugravet toumloslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc ntildeaotilde iacutet nhieagraveu biearingu thograve ntildeougrave laoslash Boagrave-taugravet Coagrave ntildeaoslashm troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml Tuy nhieacircn neaacuteu chuugraveng ta khaucirco saugravet caugravec nguoagraven PAringli nhouml kinh Trung boauml Troumlocircoslashng boauml Kinh taaumlp vaoslash kinh Boaringn sanh thuoaumlc Tiearingu boauml kinh ntildeaotilde cho thaaacutey raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave boaacuten yugrave nghoacutea nhouml sau

1 Toumloslash luugravec thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Xuaaacutet gia (MahAring-bhinikkhamaœa) cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ngaoslashi ntildeaiumlt Giaugravec ngoauml

Troumlocircugravec tieacircn toumloslash Boagrave-taugravet (Bodhisatta) ntildeaotilde phaucircn aucircnh moaumlt caugravech cuiuml thearing cuoaumlc ntildeocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt toumloslash luugravec xuaaacutet gia cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ngaoslashi giaugravec ngoauml nghoacutea laoslash khi ngaoslashi cooslashn laoslash thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea ocircucirc cung thaoslashnh Ca-tyoslash-la-veauml

74 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

(Kapilavatthu) cuotildeng bograve chi phoaacutei bocircucirci vooslashng soaacuteng vaoslash cheaacutet nhouml chuugraveng ta Roagravei moaumlt ngaoslashy khi ntildei daiumlo ngoaoslashi coaringng thaoslashnh vaoslash thaaacutey troumliumlc tieaacutep nhoumlotildeng caucircnh thaaumlt cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng nhouml caucircnh ngoumlocircoslashi giaoslash hom hem luiuml khuiuml caucircnh ngoumlocircoslashi bogravenh taaumlt oaacutem yeaacuteu caucircnh moaumlt thaacircy cheaacutet hoacirci thuugravei vaoslash caucircnh moaumlt baaumlc aaringn soacute traagravem toacutenh thanh cao kinh haoslashnh Ba caucircnh ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde choumlugraveng minh moaumlt caugravech huoslashng hoagraven veagrave baucircn chaaacutet voacirc thoumlocircoslashng cuucirca cuoaumlc soaacuteng vaoslash soumliuml bogravenh taaumlt phoaring thoacircng cuucirca con ngoumlocircoslashi Caucircnh thoumlugrave touml biearingu thograve con ntildeoumlocircoslashng ntildeearing voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng ntildeau khoaring cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash tigravem ntildeoumlocirciumlc soumliuml an laiumlc taacircm hoagraven Ngaoslashi lieagraven quyeaacutet ntildeogravenh toumloslash boucirc ntildeocircoslashi soaacuteng gia ntildeigravenh ntildeearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt aaringn soacute ntildei tigravem chaacircn lyugrave

Rocircoslashi cha meiuml vocirciuml ntildeeiumlp con thocirc vaoslash cung ntildeieaumln huy hoaoslashng sau loumlng vocircugravei traugravei tim ntildeaagravey nhieaumlt huyeaacutet cuoslashng vocircugravei Sa naeumlc vaoslash con ngoumliumla kieagraven traeacutec ngaoslashi ntildei vaoslasho roumloslashng Moaumlt migravenh vocircugravei khoacircng ntildeoagraveng xu naoslasho trong tay ngaoslashi baeacutet ntildeaagraveu ntildei tigravem chaacircn lyugrave Vigrave vaaumly ntildeaacircy laoslash cuoaumlc toumloslash boucirc voacute ntildeaiumli Ntildeougrave khoacircng phaucirci laoslash cuoaumlc xuaaacutet gia cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi ngheoslasho khoacircng cougrave gigrave ntildeearing laiumli maoslash laoslash moaumlt cuoaumlc toumloslash boucirc cuucirca moaumlt hoaoslashng toumlucirc ntildeang tuoaringi thanh xuaacircn trai traugraveng vocircugravei ntildeaagravey ntildeuucirc soumliuml giaoslashu sang vaoslash sung soumlocircugraveng ndash Moaumlt cuoaumlc xuaaacutet theaacute voacirc song trong logravech soumlucirc

Chiacutenh laoslash luugravec hai moumlocirci chiacuten tuoaringi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea ntildeaotilde thoumliumlc hieaumln cuoaumlc toumloslash boucirc logravech soumlucirc naoslashy Quyeaacutet ntildeogravenh phi thoumlocircoslashng cuucirca ngaoslashi trocircucirc thaoslashnh Boagrave-taugravet ntildei tigravem chaacircn lyugrave ngay khi ngaoslashi voumloslasha hiearingu nhoumlotildeng tigravenh traiumlng noacirc leauml trougravei buoaumlc vaoslash tuoslash nguiumlc cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng theaacute gian nhouml Ntildeaiumli kinh Saccaka

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 75

(MahAringsaccaka) thuoaumlc Trung boauml moacirc taucirc nhouml sau ldquoNaoslashy Aggivessana troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml khi aaacutey ta cooslashn

laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravet choumla choumlugraveng Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec Ta suy nghoacute nhouml sau Chaaumlt heiumlp laoslash ntildeocircoslashi soaacuteng gia ntildeigravenh con ntildeoumlocircoslashng ntildeaagravey buiumli baeumlm ntildei veagrave phiacutea troumlocircugravec laoslash soumliuml mocircucirc ra khoacircng phaucirci deatilde trong khi truugrave nguiuml trong moaumlt caecircn nhaoslash ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten hoaoslashn thaoslashnh hoaoslashn toaoslashn con ntildeoumlocircoslashng phaiumlm haiumlnh thanh togravenh tuyeaumlt ntildeoaacutei bougraveng ntildeeiumlp nhouml voucirc oaacutec xaoslash coumloslash Haotildey caiumlo boucirc raacircu tougravec ntildeaeacutep y phaaacuten taucirco xuaaacutet gia toumloslash boucirc gia ntildeigravenh ntildei ntildeeaacuten choatilde khoacircng gia ntildeigravenh Nhouml vaaumly Aggivessana sau moaumlt thocircoslashi gian khi ta cooslashn treucirc tougravec ta ntildeen nhouml than biearingu hieaumln cuucirca thanh nieacircn coumlocircoslashng traugraveng thanh xuaacircnhellip Nhouml vaaumly Aggivessana ngoagravei xuoaacuteng voumloslasha traagravem ngaacircm Thaaumlt soumliuml ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde cuoaacuten huugravet soumliuml quan taacircm cuucirca tardquo99

(Kim hi no siyAring Aggivessana Idha me Aggivessana pubbe va sambodhAring anabhisambuddhassa bodhisattassrsquo eva sato etad - ahosi SambAringdho gharAringvAringso rajAringpatho abbhokAringso pabbajjAring na-y-idaUacute sukaraUacute agAringraUacute ajjhAringvasatAring ekanta-paripuœœaUacute ekantaparisuddhaUacute saUgravekhalikhitaUacute brahmacariyaUacute carituUacute yannacircnahaUacute kesamassuUacute ohAringretvAring kAringsAringyani vatthAringni acchAringdetvAring agAringrasmAring anagAringriyaUacute pabbajeyyan - ti So kho ahaUacute Aggivessana aparena samayena daharo va samano susu kAringiquestakeso (repeat from p 163 1 28 top 167 1 8 for bhikkhave substitute Aggivessana) alam-idaUacute padhanayati)100

Hoaeumlc trong kinh Thaugravenh-caagraveu (Ariyapariyesana) toumlocircoslashng thuaaumlt nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo ta cuotildeng vaaumly troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml

99 MLS taaumlp I soaacute 36 Ntildeaiumli kinh Saccaka trang 295 100 M taaumlp I trang 240

76 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

trong khi ta cooslashn laoslash vograve Boagrave-taugravet choumla taelignh thoumlugravec hoaoslashn toaoslashn toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve sanh laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve sanh toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve giaoslash laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve giaoslash toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve bogravenh laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve bogravenh toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve cheaacutet laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve cheaacutet toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve oacirc nhieatildem laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve oacirc nhieatildem Roagravei naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde xaucircy ra trong ta lsquoTaiumli sao Ta cougrave khaucirc naecircng bograve sanh laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve sanh cougrave khaucirc naecircng bograve giaoslash laiumli tigravem caagraveu bograve giaoslash cougrave khaucirc naecircng bograve bogravenh laiumli tigravem caagraveu bograve bogravenh cougrave khaucirc naecircng bograve cheaacutet tigravem caagraveu caugravei bograve cheaacutet cougrave khaucirc naecircng bograve oacirc nhieatildem laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve oacirc nhieatildem Ta nghoacute raegraveng (maeumlc duoslash) toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve sanh sau khi bieaacutet rootilde soumliuml nguy haiumli cuucirca caugravei bograve sanh neacircn tigravem soumliuml khoacircng sanh voacirc thoumlocirciumlng an oaringn nieaacutet baoslashn Toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve giaoslash khoacircng giaoslash bogravenh khoacircng bogravenh cheaacutet khoacircng cheaacutet saagraveu khoacircng saagraveu toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve oacirc nhieatildem sau khi bieaacutet rootilde soumliuml nguy haiumli cuucirca caugravei bograve oacirc nhieatildem neacircn tigravem soumliuml khoacircng oacirc nhieatildem voacirc thoumlocirciumlng an oaringn nieaacutet baoslashnrdquo101

(Aham-pi SudaUacute bhikkhave pubbe va sambodhAring anabhi-sambuddho bodhisatto va samAringno attanAring jAringtidhammo samAringmo jAringtidhammantildentildeeva pariyesAringmi attanAring jarAringdhammo samAringno jarAringdhammantildentildeeva pariyesAringmi attanAring byAringdhidhammo attanAring maraœadhammo attanAring sokadhammo attanAring saUgravekuesadhammo samAringno saUgravekilesadhammantildentildeeva pariyesAringmi

Tassa mayhaUacute bhikkhave etad - ahosi Kin - nu kho ahaUacute attanAring jatidhammo samano jatidhamman-neva pariyesami attana jaradhammo samAringno - pe - attanAring saUgravekilesadhammo samAringno saUgravekilesadhammantildentildeeva pariyesAringmi yan-nacircnAringhaUacute attanAring jAringtidhammo samAringno jAringtidhamme AringdnenavaUacute viditvAring ajAringtaUacute anuttaraUacute

101 MLS taaumlp I soaacute 26 kinh Thaugravenh caagraveu trang 207

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 77

yogakkhemaUacute nibbAringnaUacute pariyeseyyaUacute attanAring jarAringdhammo ajaraUacute pariyeseyyaUacute attanAring byAringdhi-dhammo abyAringdhiUacute pariyeseyyaUacute attanAring maraœadhammo amataUacute pariyeseyyaUacute attAringna sokadhammo asokaUacute pariyeseyyaUacute attanAring saUgravekilesadhammo samAringno saUgravekilesa-dhamme AringdnenavaUacute viditvAring asankiliEcircEcircham anuttaraUacute yogak-khemaUacute nibbAringnaUacute pariyeseyyan - ti)102

2 Toumloslash khi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi Giaugravec ngoauml

Thoumlugrave hai khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng ntildeearing biearingu thograve thocircoslashi kyoslash toumloslash khi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml nhouml ntildeaotilde moacirc taucirc doumlocircugravei ntildeaacircy Vaoslasho ngaoslashy thoiuml thai hoaoslashng haaumlu Ma-da (Maya) ntildeaotilde nguyeaumln gioumlotilde chay togravenh vaoslash khi baoslash nghaelig ngocirci baoslash ntildeaotilde mocirc thaaacutey cougrave boaacuten thieacircn voumlocircng ntildeaotilde taeacutem cho baoslash ocircucirc hoagrave noumlocircugravec Anotatta maeumlc cho baoslash nhoumlotildeng y phuiumlc chouml thieacircn vaoslash ntildeaeumlt baoslash trong moaumlt laacircu ntildeaoslashi baegraveng vaoslashng loaumlng laatildey Khi baoslash voumloslasha ntildeaeumlt loumlng xuoaacuteng thigrave lsquoBoagrave-taugravet trong higravenh thoumlugravec cuucirca con voi traeacuteng ntildeaotilde boumlocircugravec vaoslasho beacircn hoacircng phaucirci buiumlng cuucirca baoslashrsquo103 Luugravec ntildeougrave traugravei ntildeaaacutet chaaacuten ntildeoaumlng vaoslash moumlocircoslashi nghigraven theaacute giocircugravei phaugravet augravenh saugraveng roumliumlc Kinh Vograve-taegraveng-houmlotildeu-phaugravep (Acchariyabhuta-dhamma Sutta) thuoaumlc Trung-boauml ntildeaotilde moacirc taucirc soaacuteng ntildeoaumlng thocircoslashi ntildeiearingm logravech soumlucirc naoslashy nhouml sau

ldquoBaiumlch ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn chiacutenh khi dieaumln kieaacuten vocircugravei ngaoslashi chiacutenh con ntildeaotilde nghe nhouml vaaumly Boagrave-taugravet toumloslash cung trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet giaugraveng xuoaacuteng vocircugravei taacircm saugraveng suoaacutet thuaagraven togravenh ntildeaotilde boumlocircugravec vaoslasho

102 M taaumlp I trang 163 103 EB taaumlp III trang 229

78 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

thai meiuml khi aaacutey augravenh saugraveng huy hoaoslashng voacirc loumlocirciumlng voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn chieaacuteu saugraveng khaeacutep theaacute giocircugravei ndash bao goagravem nhoumlotildeng theaacute giocircugravei ocircucirc treacircn caugravec cootildei trocircoslashi theaacute giocircugravei cuucirca caugravec ma voumlocircng phaiumlm thieacircn vaoslash nhoumlotildeng theaacute giocircugravei ocircucirc doumlocircugravei goagravem caugravec vograve sa moacircn nhoumlotildeng baoslash-la-moacircn nhoumlotildeng hoaoslashng toumlucirc vaoslash daacircn chuugraveng Cho ntildeeaacuten caugravec caucircnh giocircugravei ocircucirc gioumlotildea caugravec theaacute giocircugravei khoacircng cougrave neagraven taucircng toaacutei taecircm u augravem nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei maoslash maeumlt trocircoslashi maeumlt traecircng vocircugravei ntildeaiumli thaagraven loumliumlc ntildeaiumli oai ntildeoumlugravec nhouml vaaumly cuotildeng khoacircng thearing chieaacuteu thaaacuteu trong nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei aaacutey moaumlt haoslasho quang voacirc loumlocirciumlng voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn hieaumln ra vaoslash caugravec chuugraveng sanh ntildeang truugrave nguiuml taiumli ntildeaacircy nhocircoslash haoslasho quang aaacutey mocircugravei thaaacutey laatilden nhau vaoslash cuoslashng nougravei raegraveng lsquoCuotildeng cougrave nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec ntildeang soaacuteng taiumli ntildeaacircyrsquo Vaoslash moumlocircoslashi ngaoslashn theaacute giocircugravei trong khaeacutep vuotilde truiuml ntildeaotilde chaaacuten ntildeoaumlng rung chuyearingn maiumlnh AUgravenh saugraveng huy hoaoslashng voacirc loumlocirciumlng naoslashy ntildeaotilde chieaacuteu saugraveng khaeacutep theaacute giocircugravei voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn Nhouml theaacute baiumlch Theaacute toacircn con nhaaumln bieaacutet vieaumlc naoslashy laoslash moaumlt hy houmlotildeu moaumlt vograve taegraveng houmlotildeu cuucirca Theaacute toacircnrdquo104

(SammukhAring me taUacute bhante Bhagavato sutaUacute sammukhAring paEcirciggahnetaUacute Sato sampajAringno Aumlnanda Bodhisatto TusitAring kAringyAring cavitvAring mAringtu kucchiUacute okkamneti yam pi bhante sato sampajAringno Bodhisatto Tusita kAringyAring cavitvAring mAringtu kucchiUacute okkami idam prsquoahaUacute Bhagavato acchariyaUacute abbhutadhammaUacute dhAringremi)105

Hoaeumlc trong kinh Ntildeaiumli boaringn (Mahapadana Sutta) thuoaumlc Troumlocircoslashng boauml kinh cuotildeng toumlocircoslashng thuaaumlt gioaacuteng vaaumly

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-baoslash-thi (Vipassi) nhouml moaumlt vograve Boagrave-taugravet ntildeaotilde toumloslash giaucirc cootildei trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet thieacircn vocircugravei taacircm thuaagraven togravenh vaoslash chaugravenh nieaumlm ntildeaotilde boumlocircugravec vaoslasho thai meiuml Troumlocircoslashng hocirciumlp nhouml vaaumly laoslash quy luaaumlt

104 MLS taaumlp III soaacute 123 Kinh Vograve taegraveng houmlotildeu Phaugravep trang 165 105 M taaumlp III trang 119-0

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 79

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo quy luaaumlt laoslash nhouml vaaumly khi Boagrave-taugravet boumlocircugravec vaoslasho thai meiuml khi aaacutey augravenh saugraveng huy hoaoslashng voacirc loumlocirciumlng voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn chieaacuteu saugraveng khaeacutep theaacute giocircugravei ndash bao goagravem nhoumlotildeng theaacute giocircugravei ocircucirc treacircn caugravec cootildei trocircoslashi theaacute giocircugravei cuucirca caugravec ma voumlocircng phaiumlm thieacircn vaoslash nhoumlotildeng theaacute giocircugravei ocircucirc doumlocircugravei goagravem caugravec vograve sa moacircn nhoumlotildeng baoslash-la-moacircn nhoumlotildeng hoaoslashng toumlucirc vaoslash daacircn chuugraveng Cho ntildeeaacuten caugravec caucircnh giocircugravei ocircucirc gioumlotildea caugravec theaacute giocircugravei khoacircng cougrave neagraven taucircng toaacutei taecircm u augravem nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei maoslash maeumlt trocircoslashi maeumlt traecircng vocircugravei ntildeaiumli thaagraven loumliumlc ntildeaiumli oai ntildeoumlugravec nhouml vaaumly cuotildeng khoacircng thearing chieaacuteu thaaacuteu trong nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei aaacutey moaumlt haoslasho quang voacirc loumlocirciumlng voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn hieaumln ra vaoslash caugravec chuugraveng sanh ntildeang truugrave nguiuml taiumli ntildeaacircy nhocircoslash haoslasho quang aaacutey mocircugravei thaaacutey laatilden nhau vaoslash cuoslashng nougravei raegraveng lsquoCuotildeng cougrave nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec ntildeang soaacuteng taiumli ntildeaacircyrsquo Vaoslash moumlocircoslashi ngaoslashn theaacute giocircugravei trong khaeacutep vuotilde truiuml ntildeaotilde chaaacuten ntildeoaumlng rung chuyearingn maiumlnh AUgravenh saugraveng huy hoaoslashng voacirc loumlocirciumlng naoslashy ntildeaotilde chieaacuteu saugraveng khaeacutep theaacute giocircugravei voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn Quy luaaumlt laoslash nhouml vaaumlyrdquo106

(DhammatAring esAring bhikkhave yadAring Bodhisatto TusitAring kAringyAring cavitvAring mAringtu kucchiUacute okkamati atha sadevake loke samAringrake sabrahmake sassamaœa- brAringhmaœiyAring pajAringya sadeva-inamissAringya anpamAringœo uiquestaro obhAringso pAringtubhavati atikkamma devAringnaUacute devAringnubhAringvaUacute Ya pi tAring lokan-tarikAring aghAring asaUacutevutAring andhakAringrAring andhakAringra-timisAring yattha pi lsquome candima-suriyAringrsquo evaUacute mahiddhikAring evaUacute mahAringnubhAringvAring AringbhAringya nAringnubhonti tattha pi appamAringno uiquestAringro obhAringso pAringtubhavati atikkammrsquo eva devAringnaUacute devAringnubhAringvaUacute Ye pi tattha sattAring upapannAring te pi tenrsquo obhAringsena antildentildeaUacute antildentildeaUacute santildejAringnanti ldquoAntildentildee pi kira bho santi sattAring idhacircpapannAring tirdquo Ayantilde ca dasa-sahassi loka-dhAringtu saUacutekampati sampakampati sampavedhati AppamAringœo ca uiquestAringro obhAringso

106 DB taaumlp II soaacute 14 kinh Ntildeaiumli boaringn (Mahapadana Sutta) trang 8-9

80 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

loke pAringtubhavati atikkammrsquo evarsquo devAringnaUacute devAringnubhAringvaUacute Ayam ettha dhammatAring)107

Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Phaaumlt-hoiumlc108 cuotildeng toumlocircoslashng thuaaumlt soumliuml taugravei sanh sau cuoslashng cuucirca Boagrave-taugravet vocircugravei nhieagraveu pheugravep laiuml vigrave caucirc hai nguoagraven kinh ntildeiearingn PAringli vaoslash Sanskrit ntildeaotilde noatilde loumliumlc cho thaaacutey soumliuml kieaumln nhaaumlp thai cuucirca Boagrave-taugravet luugravec ntildeougrave khoacircng cougrave soumliuml keaacutet hocirciumlp cuucirca tinh cha huyeaacutet meiuml109

Sau khi sanh ra A Touml ntildeaoslashm (Asita) - moaumlt vograve aaringn soacute ntildeaiumlo cao ntildeoumlugravec troiumlng ntildeaotilde chieacircm ngoumlocircotildeng ba moumlocirci hai toumlocircugraveng toaacutet cuucirca thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea socirc sanh vaoslash tieacircn ntildeoaugraven ngaoslashi seotilde soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh khoacircng nhaoslash baaumlc aaringn soacute ntildei tigravem chaacircn lyugrave vaoslash trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml toaacutei thoumlocirciumlng laoslash thaagravey cuucirca trocircoslashi ngoumlocircoslashi Locircoslashi cuucirca aaringn soacute A-touml-ntildeaoslashm nhouml sau

ldquoThaugravei toumlucirc seotilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten ntildeaelignh cao nhaaacutet cuucirca soumliuml giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn Ngaoslashi seotilde chuyearingn baugravenh xe phaugravep thaaacutey caugravei goiumli laoslash soumliuml thuaagraven togravenh sieacircu vieaumlt (nieaacutet baoslashn) mang ntildeeaacuten phuugravec locirciumli cho soaacute ntildeoacircng vaoslash toacircn giaugraveo cuucirca ngaoslashi seotilde ntildeoumlocirciumlc lan truyeagraven roaumlng raotildei khaeacutep nocircirdquo110

(Sambodhiyaggam phusissatrsquo Aringyam kumAringro so dhammacakkam paramavisuddhadassne vattesrsquo Aringyam bahujanahitAringnukampi vitthAringrik lsquoassa bhavissati

107 D taaumlp II trang 12 108 EB taaumlp III trang 229 109 Ntildeieagraveu naoslashy doumlocircoslashng nhouml cougrave nghoacutea laoslash lsquothaugravenh thairsquo (virgin birth) Xem

MLS the Acchariya-abbhuta-dhamma-sutta taaumlp III trang 165 MahAringvastu ed E Senart Paris 1882-97 taaumlp II trang 6 vaoslash Lalitavistara ed PL Vaidya PST taaumlp I trang 29-0

110 GD NAringlaka sutta Keauml soaacute 693 trang 125

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 81

brahmacariyam)111

Cougrave leotilde ntildeougrave laoslash nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn maoslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn vocircugravei yugrave nghoacutea laoslash ngay khi cooslashn trong thai meiuml - hoaoslashng haaumlu Ma-da hoaeumlc khi cooslashn laoslash thaugravei toumlucirc socirc sanh ngaoslashi cuotildeng ntildeaotilde cougrave nhoumlotildeng toumlocircugraveng toaacutet cuucirca baaumlc voacute nhaacircn ndash Boagrave taugravet

3 Toumloslash thocircoslashi gian caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ntildeaiumlt Giaugravec ngoauml

Thoumlugrave ba khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet vocircugravei yugrave nghoacutea laoslash taaacutet caucirc chouml Phaaumlt nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Vaecircn hoiumlc AAacuten ntildeoauml ntildeoumlocircng thocircoslashi vaoslash socircugravem hocircn ntildeaotilde gocirciumli yugrave raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cuoslashng vocircugravei khaugravei nieaumlm Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash Chuyearingn-luaacircn-voumlocircng (Cakkavattī Cakravartin 轉 論

王) ntildeang thogravenh haoslashnh ocircucirc AAacuten ntildeoauml thaaumlm chiacute troumlocircugravec khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm xuaaacutet hieaumln Khi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (Siddhattha Sidhārtha 士 達 多) nhaaumlp thai nhaoslash tieacircn tri ntildeaotilde tieacircn ntildeoaugraven con trai cuucirca vua Togravenh-phaiumln (Suddhodana 淨 梵) seotilde trocircucirc thaoslashnh baaumlc Chuyearingn-luaacircn-voumlocircng hoaeumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt112 Cougrave moaumlt laagraven khi traucirc locircoslashi caacircu houcirci cuucirca moaumlt baoslash-la-moacircn (Brāhma) chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde xaugravec nhaaumln raegraveng ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash Chuugravea trocircoslashi cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash chouml thieacircn maoslash laoslash moaumlt ntildeaaacuteng giaugravec ngoauml nghoacutea laoslash moaumlt vograve keaacute thoumloslasha chouml Phaaumlt Soumliuml keaacute thoumloslasha ntildeougrave ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc qua baoslashi keauml Phaugravep-Cuugrave doumlocircugravei ntildeaacircy

lsquoKhoacircng laoslashm caugravec ntildeieagraveu augravec

111 Sn NAringlakasuttam Nitthitam Keauml soaacute 693 trang 125 112 EB taaumlp III trang 228

82 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Gaeacuteng laoslashm caugravec vieaumlc laoslashnh Gioumlotilde taacircm yugrave trong saiumlch Ntildeougrave locircoslashi chouml Phaaumlt daiumlyrsquo

(Sabba-pāpassa akaraœaUacute kusalasse upasampadā Sa-citta-pariyodapanaUacute etaUacute Buddhāna SāsanaUacute)113

Ntildeieagraveu ntildeougrave ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh khoacircng phaucirci chaelig cougrave moaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt maoslash laoslash cougrave nhieagraveu Ntildeoumlugravec Phaaumlt treacircn ntildeocircoslashi (cuotildeng ntildeaotilde toumloslashng ban phaugravep thoaiumli nhouml vaaumly) Cuotildeng cuoslashng moaumlt noaumli dung naoslashy kinh Āmagandha114 toumlocircoslashng thuaaumlt raegraveng cooslashn cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ca-dieaacutep (Kassapa 迦 葉) chocircugrave khoacircng chaelig Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm Veagrave sau vieaumlc oumlugraveng duiumlng toumloslash Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng bao goagravem caucirc khoacircng chaelig Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca maacircu-ni maoslash cooslashn cho taaacutet caucirc chouml Phaaumlt toumloslash luugravec nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi thaoslashnh ntildeaiumlo Cuotildeng theaacute vieaumlc oumlugraveng duiumlng hoiumlc thuyeaacutet nghieaumlp (karma) vaoslash taugravei sanh luugravec ntildeaagraveu ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln moaumlt caugravech chung chung trong AAacuten ntildeoauml troumlocircugravec thocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash caugravec noumlocircugravec laacircn caaumln nhoumlng veagrave sau hoiumlc thuyeaacutet naoslashy ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng xa hocircn ntildeearing chaelig cho caugravec ntildeocircoslashi soaacuteng quaugrave khoumlugrave khoacircng chaelig cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm maoslash cooslashn nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet noumlotildea115

Trong truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc socircugravem nhaaacutet chauacuteng haiumln nhouml kinh Ntildeaiumli boaringn (Mahāpadāna) thuoaumlc Troumlocircoslashng boauml kinh ntildeaotilde kearing raaacutet chi tieaacutet saugraveu vograve Phaaumlt xuaaacutet hieaumln troumlocircugravec thocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm Ntildeoaiumln vaecircn doumlocircugravei ntildeaacircy moacirc phoucircng nhouml sau

113 Dha keauml 183 trang 97-8 114 DPPN taaumlp II trang 578 115 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 83

ldquoCaugravech ntildeaacircy chiacuten moumlocirci moaacutet kieaacutep cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-Baoslash-Thi ra ntildeocircoslashi baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Caugravech ntildeaacircy ba moumlocirci moaacutet kieaacutep cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thi-Khiacute ra ntildeocircoslashi baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Trong kieaacutep thoumlugrave ba moumlocirci moaacutet ntildeougrave cuotildeng cougrave xuaaacutet hieaumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-Xaugrave-Phuoslash baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Trong Hieagraven kieaacutep cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caacircu-Loumlu-Toacircn ra ntildeocircoslashi baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Cuotildeng trong Hieagraven kieaacutep naoslashy cougrave xuaaacutet hieaumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caacircu-Na-Haoslashm Maacircu-Ni baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Vaoslash cuotildeng trong Hieagraven kieaacutep naoslashy cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ca-Dieaacutep ra ntildeocircoslashi baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravecrdquo116

(Ito so bhikkhave eka-navuto kappo yaUacute Vipassne bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi Ito so bhikkhave eka-tiUacuteso kappo yaUacute Sikhne bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi TasmiUacute yeva kho bhikkhave eka-tiUacutese kappe Vessabhacirc bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi ImasmiUacute yeva kho bhikkhave bhadda-kappe Kakusandho bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi ImasmiUacute yeva kho bhikkhave bhadda-kappe KonAringgamano bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi ImasmiUacute yeva kho bhikkhave bhadda-kappe Kassapo bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi ImasmiUacute yeva kho bhikkhave bhadda-kappe ahaUacute etarahi arahaUacute sammAring-sambuddho loke uppanno)117

Nghoacutea laoslash chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt trong baoslashi kinh Ntildeaiumli Boaringn (MahAringpadAringna) ntildeaotilde giocircugravei thieaumlu thocircoslashi gian ntildeauacuteng caaacutep dooslashng hoiuml thoiuml maiumlng vvhellip cuucirca nhoumlotildeng ntildeoumlugravec Phaaumlt troumlocircugravec ngaoslashi Caugravec vograve Phaaumlt ntildeougrave laoslash Tyoslash-Baoslash-Thi (Vipassī 毘 婆

116 DB taaumlp II soaacute 14 kinh Ntildeaiumli boaringn (Mahapadana Sutta) trang 5 117 D taaumlp II trang 2

84 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

施) Thi-Khiacute (Sikhī 施 氣) Tyoslash-Xaugrave-Phuoslash (Vessabhū 毘 舍 浮) Caacircu-Loumlu-Toacircn (Kakusandha 拘 留 尊) Caacircu-Na-Haoslashm Maacircu-Ni (Koœagamana 拘 那 含 牟

尼) vaoslash Ca-Dieaacutep (Kassapa 迦 葉) Trong Troumlocircoslashng boauml kinh cuotildeng ntildeoumla ra danh saugravech baucircy

vograve Phaaumlt bao goagravem Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm vocircugravei nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute mang maoslashu saeacutec cuucirca nhoumlotildeng soumliuml kieaumln huyeagraven thoaiumli nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-baoslash-thi (Vipassi) nhouml moaumlt vograve Boagrave-taugravet ntildeaotilde toumloslash giaucirc cootildei trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet vocircugravei taacircm thuaagraven togravenh chaugravenh nieaumlm ntildeaotilde boumlocircugravec vaoslasho thai meiuml Trong troumlocircoslashng hocirciumlp nhouml vaaumly laoslash moaumlt quy luaaumltrdquo118

(Atha kho bhikkhave Vipassne Bodhisatto TusitAring kAringyAring cavitvAring sato KampajAringno mAringtu-kucchiUacute oldami Ayam ettha dhammatAring)119

Trong Phaaumlt soumlucirc (BuddhavaUacutesa soaacute 14 thuoaumlc Tiearingu boauml kinh (Khuddha Nikaya) lieaumlt keacirc soaacute loumlocirciumlng gia taecircng cuucirca caugravec vograve Phaaumlt ntildeeaacuten hai moumlocirci laecircm vograve vaoslash ntildeoumlocirciumlc coaacute ntildeogravenh trong kinh ntildeiearingn ldquoSuoaacutet trong thocircoslashi gian Ntildeoumlugravec Phaaumlt tu taaumlp haiumlnh Boagrave-taugravet ngaoslashi ntildeaotilde gaeumlp hai moumlocirci boaacuten vograve Phaaumlt naoslashyrdquo (tiacutenh theacircm ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca noumlotildea laoslash hai moumlocirci laecircm vograve) Toaoslashn boauml danh saugravech naoslashy nhouml ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy doumlocircugravei ntildeaacircy

ldquo1Dīpaœkara BuddhavaUacuteso 2KoœOslashantildentildea BuddhavaUacuteso 3MaUgravegala BuddhavaUacuteso 4Sumana

118 DB taaumlp II soaacute 14 kinh Ntildeaiumli boaringn trang 8 (cuotildeng xem DB taaumlp II soaacute 17

Kinh Ntildeaiumli thieaumln kieaacuten voumlocircng trang 192 soaacute 19 Kinh Ntildeaiumli ntildeieagraven toacircn trang 253

119 D taaumlp II trang 12

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 85

BuddhavaUacuteso 5Revata BuddhavaUacuteso 6Sobhita BuddhavaUacuteso 7Anomadassī BuddhavaUacuteso 8Paduma BuddhavaUacuteso 9Nārada BuddhavaUacuteso 10Padumuttara BuddhavaUacuteso 11Sumedha BuddhavaUacuteso 12Sujāta BuddhavaUacuteso 13Piyadassī BuddhavaUacuteso 14Atthadassī BuddhavaUacuteso 15Dhammadassī BuddhavaUacuteso 16Siddhattha BuddhavaUacuteso 17Tissa BuddhavaUacuteso 18Phussa BuddhavaUacuteso 19Vipassī Buddhavamso 20Sikhī BuddhavaUacuteso 21Vessabhū BuddhavaUacuteso 22Kakusandha BuddhavaUacuteso 23Koœāgamana BuddhavaUacuteso 24Kassapa BuddhavaUacuteso 25Gotama BuddhavaUacutesordquo120

Saugraveu ntildeoumlugravec phaaumlt troumlocircugravec keaacute caaumln ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-Ntildeaoslashm laoslash Phaaumlt Tyoslash-Baoslash-Thi Thi-Khiacute Tyoslash-Xaugrave-baoslash Caacircu-Loumlu-Toacircn Caacircu-Na-Haoslashm Maacircu-Ni vaoslash Phaaumlt Ca-Dieaacutep Neaacuteu nougravei ntildeuucirc laoslash tieagraven thaacircn cuucirca hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt quaugrave khoumlugrave Socircucirc doacute cougrave nocirci nougravei hai moumlocirci laecircm vigrave tiacutenh toumloslash Phaaumlt Nhieacircn-Ntildeaecircng ntildeeaacuten thocircoslashi ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca hai moumlocirci laecircm vograve Phaaumlt naoslashy tieagraven thaacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt thiacutech Ca ntildeeagraveu cougrave gaeumlp vaoslash ntildeaotilde thoiuml kyugrave cho ngaoslashi seotilde thaoslashnh Phaaumlt toumlocircng lai hieaumlu laoslash ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca maacircu-ni Troumlocircugravec Phaaumlt Nhieacircn-Ntildeaecircng cougrave ba vograve Phaaumlt noumlotildea laoslash hai moumlocirci taugravem vograve tieagraven thaacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-Ca cougrave gaeumlp nhoumlng choumla ntildeoumlocirciumlc thoiuml kyugrave thaoslashnh phaaumlt toumlocircng lai vigrave vaaumly trong kinh taiumlng Nguyeacircn-thuyucirc hay Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave nocirci chaelig nougravei hai moumlocirci laecircm vograve (tiacutenh toumloslash Phaaumlt Nhieacircn Ntildeaecircng trocircucirc ntildei) Tougravem laiumli duoslash hai moumlocirci laecircm hay hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt tiacutenh toumloslash luugravec nhaaumlp thai ntildeeaacuten thocircoslashi

120 The BuddhavaUacutesa ed R Morris taaumlp 38 London PTS 1882 trang 240-1

86 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

gian troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc xem laoslash nhoumlotildeng Boagrave-taugravet

Trong Phaaumlt soumlucirc (Buddhavamsa)121 kearing nhieagraveu soumliuml tiacutech veagrave caugravec vograve Phaaumlt quaugrave khoumlugrave Caacircu chuyeaumln cuucirca moatildei ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugrave daoslashi nocirci ntildeaacircy chaelig ntildeeagrave caaumlp veagrave thocircoslashi gian tu haiumlnh Ba-la-maaumlt tuoaringi thoiuml vaoslash ntildeaeumlc bieaumlt laoslash soumliuml giaugravec ngoauml cuucirca caugravec Boagrave-taugravet ntildeeagraveu doumlocircugravei caugravec goaacutec caacircy khaugravec nhau Ntildeaacircy cuotildeng laoslash ntildeiearingm ntildeaeumlc thuoslash cuucirca Phaaumlt giaugraveo Caugravec baaumlc giaugravec ngoauml raaacutet hoaoslash hocirciumlp vocircugravei moacirci troumlocircoslashng giaucircn dograve toumliuml nhieacircn vaoslash trong saugraveng cuucirca thieacircn nhieacircn nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Maacircu-ni khi Ntildeaucircn sanh Giaugravec ngoauml Chuyearingn phaugravep luaacircn vaoslash Nhaaumlp Nieaacutet-baoslashn ntildeeagraveacircu doumlocircugravei caugravec bougraveng caacircy thieacircn nhieacircn hoaeumlc caugravec daatilden choumlugraveng doumlocircugravei ntildeaacircy cho thaaacutey caucirc hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt ntildeeagraveu giaugravec ngoauml doumlocircugravei caugravec coaumli caacircy thieacircn nhieacircn

Truyeaumln baeacutet ntildeaagraveu nhouml sau Moaumlt hoacircm Ntildeoumlugravec Thiacutech-ca Maacircu-ni Phaaumlt ntildeaotilde giaucircng cho toacircn giaucirc Xaugrave-Locirciumli-Phaaacutet nghe raegraveng Caugravech ntildeaacircy boaacuten a-taecircng-kyoslashoslash kieaacutep vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep cougrave boaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt noaacutei tieaacutep ra ntildeocircoslashi trong quaucirc ntildeogravea caagraveu naoslashy 1 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tan-han-ca (Tanhanka Buddha-vaUacuteso)

Ngaoslashi ntildeaotilde tu taaumlp trong moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng toiumla thieagraven baucircy

121 Xem CD The Great Chronicle of Buddhas International Theravada Buddhist Missionary University Yangon Mymmar Developed by CE Technology Co Ltd 2002 Tham khaucirco theacircm Buddha Vamsa (Chaugravenh Giaugravec Toacircng) do Bhikkhu Boumlucircu Chocircn soaiumln dogravech Ntildeaoslash Nauacuteng 1966 trang 11-2

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 87

ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Soumlugrave Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm (khaugravec vocircugravei Boagrave-taugravet Coagrave-ntildeaoslashm toiumla thieagraven boaacuten moumlocirci chiacuten ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Boagrave ntildeeagrave tuoaringi thoiuml taugravem moumlocirci)

2 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Mi-ntildea-ca (Midhanka BuddhavaUacuteso) tu taugravem a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng toiumla thieagraven moumlocircoslashi boaacuten ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Voacircng Ntildeoagraveng Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm

3 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Sa-ra-nan-ca (Sarananka Buddha-vaUacuteso) tu taugravem a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng toiumla thieagraven ba moumlocirci ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Caaringm lai Tuoaringi thoiuml baucircy ngaoslashn naecircm

(Nhoumlotildeng tieagraven thaacircn quaugrave khoumlugrave cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca cougrave gaeumlp ba vograve Phaaumlt naoslashy nhoumlng choumla ntildeoumlocirciumlc ba ngaoslashi thoiuml kyugrave) 4 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhieacircn-ntildeaecircng (DīpaUgravekara Buddha-vaUacuteso)

tu moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng toiumla thieagraven baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Socircn Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep cuucirca ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc loumlu truyeagraven moaumlt traecircm ngaoslashn naecircm

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhieacircn-ntildeaecircng nhaaumlp dieaumlt traucirci qua moaumlt thocircoslashi gian moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi Roagravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute ntildeougrave laoslash 5 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Kieagraveu-traagraven-nhouml (KoœOslashantildentildea Buddha-

88 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

vaUacuteso) ntildeaotilde tu moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp moumlocircoslashi thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Thograve Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep ntildeoumlocirciumlc loumlu truyeagraven moumlocircoslashi muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

Sau ntildeougrave moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash kieaacutep cougrave boaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep laoslash 6 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Kieaacutet-toumlocircoslashng (MaUgravegala BuddhavaUacuteso) tu

moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Muoslash u Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven chiacuten muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

7 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tu-maiumlt-na (Sumana BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp moumlocircoslashi thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Muoslash u Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep ntildeoumlocirciumlc houmlng thaiumlnh chiacuten muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

8 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ly-baoslash-ntildea (Revata BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp baucircy thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Muoslash u Tuoaringi thoiuml saugraveu muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven saugraveu muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

9 Ntildeoumlugravec Phaaumlt So-bi-ta (Sobhita BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi haoslashnh phaugravep Ba-la-maaumlt ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc boaacuten a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei tu taaumlp baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Boagrave ntildeeagrave Khoacircng cougrave giaugraveo phaugravep ntildeearing laiumli

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt So-bi-ta nhaaumlp dieaumlt traucirci qua moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 89

sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu khaugravec cougrave ba ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 10 Ntildeoumlugravec Phaaumlt A-no-ma-ntildeaoslash-si (Anomadassī

BuddhavaUacuteso) tu moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp moumlocircoslashi thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Gooslashn roumloslashng Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Khoacircng cougrave giaugraveo phaugravep ntildeearing laiumli

11 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Hoagraveng-lieacircn (Paduma BuddhavaUacuteso) tu moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Maotilde Tieagraven Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Khoacircng cougrave giaugraveo phaugravep ntildeearing laiumli

12 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Na-ra-da (NAringrada BuddhavaUacuteso) tu Ba-la-maaumlt trong boaacuten a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Gaugraveo Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc loumlu truyeagraven ntildeeaacuten chiacuten muoacircn naecircm

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Na-ra-da nhaaumlp dieaumlt traucirci qua moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave moaumlt ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 13 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Pa-du-mu-ta-ra (Padumuttara

BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp boaacuten moumlocirci chiacuten ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Doumlocircng Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Pa-du-mu-ta-ra nhaaumlp dieaumlt traucirci qua

90 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

moaumlt thocircoslashi gian baucircy muoacircn ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave hai ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 14 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Togravenh-hueauml (Sumedha BuddhavaUacuteso)

Ngaoslashi tu taaumlp taugravem thaugraveng ntildeeaacuten raegravem thaugraveng touml thaoslashnh ntildeaiumlo doumlocircugravei goaacutec caacircy Saagraveu-ntildeoacircng Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm

15 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thieaumln-sanh (SujAringta BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp chiacuten thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei buiumli tre ngaoslash Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thieaumln-sanh nhaaumlp dieaumlt traucirci qua moaumlt thocircoslashi gian moaumlt muoacircn saugraveu ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave ba ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 16 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thieaumln-kieaacuten-voumlocircng (Piyadassī Buddha-

vaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp saugraveu thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Caagravey Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven chiacuten muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

17 Ntildeoumlugravec Phaaumlt A-tha-ntildea-si (Atthadassī Buddha-vaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Caagravey Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm

18 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildea-ma-ntildea-si (Dhammadassī Buddha-vaUacuteso) tu taaumlp baucircy ngaoslashy ntildeeaacuten saugraveng ngaoslashy thoumlugrave taugravem nhaaumln baugravet chaugraveo soumlotildea cuucirca coacirc VicikoliyAring cuugraveng doumlocircoslashng Toaacutei hoacircm ntildeougrave giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Bimaba Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven moumlocircoslashi muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildea-ma-ntildea-si nhaaumlp dieaumlt traucirci qua

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 91

moaumlt thocircoslashi gian moaumlt muoacircn ba ngaoslashn chiacuten traecircm leucirc baucircy ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave moaumlt ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 19 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (Siddhattha BuddhavaUacuteso)

tu taaumlp moumlocircoslashi thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Gooslashn roumloslashng Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm

Keaacute ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave hai vograve Phaaumlt keaacute tieaacutep giaugraveng sanh nhouml 20 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildeearing-sa (Tissa BuddhavaUacuteso) tu taaumlp

trong noumlucirca thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Caaringm lai Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep cuucirca ngaoslashi loumlu truyeagraven moumlocircoslashi muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

21 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coacircng-ntildeoumlugravec (Pussa BuddhavaUacuteso) tu taaumlp trong saugraveu thaugraveng baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Taagravem ruoaumlt roumloslashng Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm

Keaacute ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave vograve Phaaumlt ra ntildeocircoslashi keaacute tieaacutep laoslash 22 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-baoslash-thi (Vipassī Buddhavamso) tu

taaumlp taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Caaringm lai Tuoaringi thoiuml taugravem muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven taugravem muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-baoslash-thi nhaaumlp dieaumlt traucirci moaumlt thocircoslashi gian laoslash naecircm moumlocirci chiacuten ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi Keaacute ntildeougrave cougrave moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave hai vograve Phaaumlt ra ntildeocircoslashi keaacute tieaacutep laoslash 23 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thi-khiacute (Sikhī BuddhavaUacuteso) tu taaumlp

92 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Xoaoslashi toumlocirciumlng Tuoaringi thoiuml baucircy muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven baucircy muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

24 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-xaugrave-phuoslash (Vessabhacirc BuddhavaUacuteso) tu taaumlp trong saugraveu thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Song Thoiuml Tuoaringi thoiuml saugraveu muoacircn naecircm

Sau ntildeougrave traucirci qua hai moumlocirci chiacuten ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi daiumly ntildeaiumlo caucirc Cho tocircugravei khi quaucirc ntildeogravea caagraveu chuugraveng ta ntildeang ocircucirc ntildeaacircy xuaaacutet hieaumln Vaoslash taiumli ntildeaacircy cougrave naecircm vograve Phaaumlt giaugraveng sanh (ba vograve quaugrave khoumlugrave moaumlt vograve hieaumln taiumli vaoslash moaumlt vograve vograve lai) Ba vograve quaugrave khoumlugrave nhouml 25 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caacircu-loumlu-toacircn (Kakusandha Buddha-

vaUacuteso) tu taaumlp trong taugravem thaugraveng Ngaoslashy cuoaacutei cuoslashng ngaoslashi thoiuml baugravet chaugraveo soumlotildea (deacirc) cuucirca coacirc VajirinddhAring cuugraveng doumlocircoslashng vaoslash nhaaumln bougrave coucirc tranh cuucirca Subhatta ntildeearing traucirci doumlocircugravei goaacutec caacircy Sung toiumla thieagraven vaoslash giaugravec ngoauml trong ntildeeacircm ntildeougrave Tuoaringi thoiuml boaacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven boaacuten muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

Khi aaacutey chuugraveng sanh laoslashm ntildeieagraveu hung doumlotilde nhieagraveu neacircn tuoaringi thoiuml cuucirca chuugraveng sanh laagraven laagraven bograve giaucircm xuoaacuteng tocircugravei moumlocircoslashi tuoaringi hoaeumlc hocircn moaumlt chuugravet Sau ntildeougrave chaugraven naucircn nhoumlotildeng ntildeieagraveu toaumli loatildei neacircn quay veagrave laoslashm thieaumln vaoslash tuoaringi thoiuml laiumli taecircng ntildeeaacuten moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash naecircm con ngoumlocircoslashi mocircugravei giaoslash cheaacutet Roagravei laagraven laagraven haiuml xuoaacuteng cho tocircugravei thocircoslashi gian tuoaringi thoiuml chuugraveng sanh cooslashn ba muoacircn naecircm khi aaacutey ra ntildeocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt 26 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caacircu-na-haoslashm Maacircu-ni (KoœAringgamana

BuddhavaUacuteso) tu taaumlp trong saugraveu thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 93

doumlocircugravei goaacutec caacircy Sung Tuoaringi thoiuml ba muoacircn naecircm Sau ntildeougrave tuoaringi thoiuml chuugraveng sanh laagraven giaucircm haiuml xuoaacuteng cooslashn moumlocircoslashi tuoaringi hoaeumlc hocircn roagravei laagraven laagraven trocircucirc leacircn cho tocircugravei moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash tuoaringi roagravei laiumli haiuml xuoaacuteng laagraven laagraven thoiuml tocircugravei hai muoacircn naecircm tuoaringi thigrave cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ra ntildeocircoslashi laoslash 27 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ca-dieaacutep (Kassapa BuddhavaUacuteso) tu

taaumlp trong baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Da Tuoaringi thoiuml hai muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven ntildeeaacuten hai muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

28 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Maacircu-ni (Gautama BuddhavaUacuteso) tu taaumlp saugraveu naecircm Vaoslasho raegravem thaugraveng touml ngaoslashi nhaaumln baugravet chaugraveo soumlotildea cuucirca naoslashng Tu-xaoslash-ntildea (SujAringtAring) vaoslash bougrave coucirc Kieaacutet Toumlocircoslashng cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi chaecircn coumloslashu traucirci doumlocircugravei goaacutec Boagrave ntildeeagrave vaoslash taiumli ntildeaacircy vaoslasho canh ba ntildeeacircm ntildeougrave ngaoslashi ntildeaotilde giaugravec ngoauml Tuoaringi thoiuml taugravem moumlocirci naecircm Giaugraveo phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech Ca houmlng thogravenh ntildeeaacuten naecircm ngaoslashn naecircm mocircugravei maotilden

Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca giaucircng tieaacutep cho toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet raegraveng Taaacutet caucirc hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt treacircn Nhouml Lai ntildeeagraveu gaeumlp caucirc nhoumlng chaelig ntildeoumlocirciumlc hai moumlocirci laecircm vograve tiacutenh toumloslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhieacircn-Ntildeaecircng cho ntildeeaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ca-Dieaacutep (khoaucircng thocircoslashi gian daoslashi laoslash boaacuten a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep) laoslash cougrave thoiuml kyugrave cho Nhouml lai seotilde thaoslashnh Phaaumlt Nhouml Lai ntildeaotilde thoumliumlc haoslashnh moumlocircoslashi phaugravep ba-la-maaumlt (ParAringmi) trooslashn ntildeuucirc khi kieaacutep sau cuoslashng sanh leacircn cung trocircoslashi Ntildeaacircu Suaaacutet luugravec ntildeougrave chouml thieacircn ocircucirc moumlocircoslashi ngaoslashn theaacute giocircugravei tocircugravei thaelignh Nhouml Lai giaugraveng xuoaacuteng cootildei ta-baoslash ntildeearing ntildeoauml sanh

94 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

vvhellip Ntildeaacircy laoslash hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt quaugrave khoumlugrave maoslash theo

tinh thaagraven Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc ntildeeagraveu laoslash nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet

Cuotildeng neacircn chuugrave yugrave raegraveng danh saugravech hai moumlocirci taugravem vograve ntildeoumlocirciumlc cho ocircucirc ntildeaacircy chaelig laoslash toumlocircng ntildeoaacutei Trong kinh Ntildeaiumli Boaringn (MahAringpadAringna) cuotildeng cougrave nougravei rootilde veagrave vaaacuten ntildeeagrave naoslashy Mocircucirc ntildeaagraveu caacircu chuyeaumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt chaelig giocircugravei thieaumlu ntildeocircn giaucircn raegraveng caugravech ntildeaacircy chiacuten moumlocirci moaacutet kieaacutep cougrave xuaaacutet hieaumln moaumlt vograve Phaaumlt nhouml vaaumly Ntildeieagraveu naoslashy nguiuml yugrave raegraveng nhoumlotildeng vograve Phaaumlt nhouml vaaumly thigrave nhieagraveu voacirc soaacute chaeacutec hauacuten laoslash cooslashn cougrave nhieagraveu vograve Phaaumlt ocircucirc troumlocircugravec vaoslash sau chiacuten moumlocirci moaacutet kieaacutep ntildeougrave noumlotildea Chiacutenh ntildeieagraveu naoslashy maoslash veagrave sau Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde phaugravet triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc vaoslash laoslashm phong phuugrave khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet naoslashy bocircucirci leotilde neaacuteu soaacute loumlocirciumlng chouml Phaaumlt laoslash voacirc soaacute kearing thigrave soaacute loumlocirciumlng Boagrave-taugravet cuotildeng seotilde khoacircng haiumln ntildeogravenh Chiacutenh doumliumla treacircn chiacutenh heauml luaaumln loacirc-gic naoslashy thigrave caugravec vograve Boagrave-taugravet phaucirci traucirci qua nhieagraveu kieaacutep tu taaumlp mocircugravei thaoslashnh Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc

Ntildeearing hiearingu rootilde hocircn Boagrave-taugravet laoslash gigrave troumlocircugravec heaacutet chuugraveng ta cuotildeng neacircn giaucirci thiacutech danh toumloslash Phaaumlt Trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Phaaumlt khoacircng phaucirci laoslash moaumlt ntildeoaacutei toumlocirciumlng ntildeearing thocircoslash phoumlocirciumlng vaoslash suoslashng baugravei Ngaoslashi cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash moaumlt baaumlc thieacircn veagrave duy taacircm hoaeumlc duy vaaumlt cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash moaumlt baaumlc ntildeaiumlo souml ntildeooslashi houcirci looslashng tin tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho ntildeaaacuteng Coumlugraveu theaacute Ngaoslashi chaelig laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi nhouml moiumli con ngoumlocircoslashi khaugravec nhoumlng ngaoslashi hoaoslashn thieaumln chiacutenh migravenh trong soumliuml giaugravec taelignh ldquongaotilderdquo ocircucirc moumlugravec ntildeoauml toaacutei cao maoslash con ngoumlocircoslashi cougrave thearing ntildeaiumlt tocircugravei ntildeoumlocirciumlc Coaacutet yeaacuteu locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 95

Phaaumlt laoslash laaacutey con ngoumlocircoslashi laoslashm trung taacircm bocircucirci vigrave chaelig cougrave con ngoumlocircoslashi mocircugravei cougrave khaucirc naecircng trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml cooslashn caugravec loaoslashi houmlotildeu tigravenh khaugravec thigrave khoacircng cougrave thearing Maeumlc daagraveu cougrave thearing cougrave nhoumlotildeng loaiumli chuugraveng sanh sieacircu nhieacircn soaacuteng ocircucirc nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei khaugravec cao hocircn nhoumlng hoiuml khoacircng cougrave khaucirc naecircng ntildeearing thaoslashnh Phaaumlt Ngay caucirc duoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh ntildeougrave soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng haiumlnh phuugravec hocircn trong higravenh thoumlugravec phi nhaacircn nhoumlng vaatilden bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng vaoslash tieaacuten hoaugrave (aniccAring vaya-dhammAring) vaoslash nhouml vaaumly hoiuml choumla thoaugravet khoucirci sanh toumlucirc vaoslash phieagraven naotildeo raoslashng buoaumlc neacircn hoiuml vaatilden cooslashn bograve khoaring ntildeau Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi nhoumlng ngaoslashi hocircn nhoumlotildeng con ngoumlocircoslashi khaugravec laoslash ngaoslashi ntildeaotilde nhaaumln thoumlugravec ra raegraveng cougrave moaumlt traiumlng thaugravei an laiumlc cao hocircn nhoumlotildeng traiumlng thaugravei haiumlnh phuugravec taiumlm bocirciuml trong theaacute giocircugravei houmlotildeu vi ntildeoaacutei ntildeaotildei Traucirci qua moaumlt cuoaumlc ntildeaaacuteu tranh noaumli taacircm quyeaacutet lieaumlt ngaoslashi giaugravec ngoauml raegraveng traiumlng thaugravei taacircm linh voacirc vi (asaUgravekhata) voumlocirciumlt ra ngoaoslashi soumliuml ntildeoaacutei ntildeaotildei hai beacircn nghoacutea laoslash soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca maacircu thuaatilden

Nougravei moaumlt caugravech khaugravec veagrave maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc laoslash voumlocirciumlt khoucirci caucirc soumliuml chaaacutep thuucirc ntildeau khoaring vaoslash haiumlnh phuugravec trong nghoacutea thoumlocircoslashng tigravenh Ntildeougrave chiacutenh laoslash traiumlng thaugravei haiumlnh phuugravec cao nhaaacutet (paramaUacute-sukhaUacute) trong yugrave nghoacutea sieacircu thoaugravet vigrave nougrave khoacircng cooslashn chi phoaacutei bocircucirci soumliuml thay ntildeoaringi neacircn nougrave laoslash quaucirc voacirc sanh baaacutet dieaumlt (akAringlika vaoslash amata) vigrave nougrave baaacutet di baaacutet dogravech (avyaya) neacircn laoslash thoumlocircoslashng haegraveng (dhuva) Ntildeougrave chiacutenh laoslash traiumlng thaugravei Nieaacutet baoslashn

Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ngoumlocircoslashi ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde khaugravem phaugrave phocirci baoslashy laiumli chaacircn lyugrave naoslashy trong logravech soumlucirc nhaacircn loaiumli Bocircucirci chiacutenh

96 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

soumliuml toumliuml noatilde loumliumlc naoslashy maoslash toumloslash ntildeougrave ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash baaumlc Ntildeaiumlo souml (SatthAring divideAringstAring) vaoslash cuotildeng toumloslash ntildeougrave trocircucirc ntildei nhieagraveu ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde ntildeaeumlt nieagravem tin tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho Tam baucirco (Phaaumliumlt Phaugravep vaoslash Taecircng) Caugravec baaumlc A-la-haugraven chaelig tuaacircn theo locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt soaacuteng phaiumlm haiumlnh vaoslash moaumlt looslashng mong giaucirci thoaugravet socircugravem Trong khi ntildeougrave Boagrave-taugravet laoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi khao khaugravet thaoslashnh Phaaumlt khao khaugravet ntildeoumlocirciumlc ntildeoauml chuugraveng sanh chocircugrave khoacircng muoaacuten thaoslashnh A-la-haugraven giaucirci thoaugravet Nougravei moaumlt caugravech chiacutenh xaugravec cuoaumlc ntildeocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt baeacutet ntildeaagraveu khoacircng chaelig toumloslash luugravec ngaoslashi giaugravec ngoauml maoslash laoslash luugravec ngaoslashi cooslashn laoslash Boagrave-taugravet Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt trong caugravec phaugravep thoaiumli thoumlocircoslashng duoslashng toumloslash Boagrave-taugravet trong yugrave nghoacutea naoslashy hocircn laoslash chaelig Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave Ntildeaoslashm Vaoslash thaelignh thoaucircng ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing chaelig cho caugravec kieaacutep troumlocircugravec cuucirca ngaoslashi ntildeearing laoslashm saugraveng toucirc nhoumlotildeng ntildeiearingm giaugraveo lyugrave ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca ngaoslashi

4 Nhoumlotildeng Ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm Thoumlugrave touml khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave nghoacutea laoslash nhoumlotildeng ntildeocircoslashi

soaacuteng troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm Kinh Boaringn sanh (Jataka) laoslash moaumlt phaagraven cuucirca Tiearingu boauml kinh (Khuddaka Nnekaya) (bieacircn soaiumln sau naoslashy) ntildeoumlocirciumlc T W Rhys Davids122 giocircugravei thieaumlu theo baucircn nieacircn ntildeaiumli cuucirca vaecircn hoiumlc PAringli nhouml sau

1 Nhoumlotildeng locircoslashi daiumly ntildeocircn giaucircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong nhoumlotildeng toumloslash gioaacuteng nhau trong nhoumlotildeng ntildeoaiumln hay nhoumlotildeng baoslashi keauml thoumlocircoslashng thaaacutey truoslashng laaumlp

122 TW Rhys Davids Buddhist India Motilal rpt1993 trang 188

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 97

trong taaacutet caucirc kinh ntildeiearingn 2 Nhoumlotildeng tigravenh tieaacutet ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong nhoumlotildeng toumloslash

gioaacuteng nhau trong hai hoaeumlc nhieagraveu kinh saugravech hieaumln houmlotildeu

3 Giocircugravei luaaumlt 4 Troumlocircoslashng boauml Trung boauml Taecircng chi vaoslash Toumlocircng oumlng 5 Kinh Boaringn sanh vaoslash Phaugravep cuugrave Soumliuml phaacircn loaiumli naoslashy ntildeoumlocirciumlc moaumlt soaacute caugravec hoiumlc giaucirc chaaacutep

nhaaumln vaoslash soumlucirc duiumlng nhouml Maurice Wintemitz taugravec giaucirc cuucirca cuoaacuten lsquoHistory of Indian Literaturersquo (Logravech soumlucirc Vaecircn hoiumlc AAacuten ntildeoauml) H Nakamura trong taugravec phaaringm lsquoIndian Buddhismrsquo (Phaaumlt giaugraveo AAacuten ntildeoauml) vaoslash nhieagraveu vograve khaugravec noumlotildea

Maeumlc duoslash Kinh Boaringn sanh laoslash moaumlt phaagraven cuucirca Tiearingu boauml kinh nhoumlng chuugraveng ta cougrave thearing tigravem thaaacutey moaumlt soaacute maatildeu truyeaumln kinh Boaringn sanh gioaacuteng nhouml trong nhoumlotildeng kinh taiumlng Pali khaugravec Trong kinh Ntildeaiumli-ntildeiearingn-toacircn (Mahagovindha) thuoaumlc Troumlocircoslashng boauml kinh ntildeaotilde triacutech daatilden moaumlt ntildeoaiumln gioaacuteng kinh Boaringn sanh nhouml sau

ldquoNgaoslashy xoumla cougrave moaumlt vograve vua teacircn laoslash Disampati Tearing toumlocircugraveng cuucirca vua Disampati laoslash Baoslash-la-moacircn teacircn Govinda (ngoumlocircoslashi quaucircn lyugrave) Vua Disampati cougrave moaumlt ngoumlocircoslashi con trai teacircn Renu Govinda cougrave moaumlt ngoumlocircoslashi con trai teacircn Jotipala Hoaoslashng toumlucirc Renu vaoslash chaoslashng Jotipala cuoslashng vocircugravei saugraveu thanh nieacircn thuoaumlc dooslashng quyugrave toaumlc khaugravec laoslash nhoumlotildeng baiumln thaacircn vocircugravei nhaurdquo 123

(Bhacircta-pubbaUacute bho rAringjAring Disampatne nAringma ahosi Disaropatissa rantildentildeo Govindo nAringma brAringhmaœo purohito ahosi Disampatissa rantildentildeo Reœu nAringma kumAringro putto ahosi

123 DB taaumlp II trang 266

98 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Govindassa brAringhinaœassa JotipAringlo nAringma mAringœavo putto ahosi Iti Reœu ca rAringjaputto JotipAringlo ca mAringœavo antildentildee ca chalddiattiyAring ice ete aEcircEcircha sahAringya ahesuUacute)124

Cuotildeng toumlocircng toumliuml cougrave moaumlt ntildeoaiumln vaecircn trong kinh MakhAringdeva thuoaumlc Trung boauml nhouml sau

lsquoNaoslashy A-nan ngaoslashy xoumla chiacutenh taiumli noumlocircugravec MithilAring cougrave moaumlt vograve vua teacircn laoslash MakhAringdeva laoslash vograve phaugravep voumlocircng nhouml phaugravep soaacuteng vocircugravei chaugravenh phaugravep cougrave looslashng tin voumlotildeng chaeacutec trong chaugravenh phaugravep moaumlt vograve vua voacute ntildeaiumli soaacuteng trong chaugravenh phaugravep gioumlotildea caugravec baoslash-la-moacircn caugravec gia chuucirc daacircn chuugraveng vaoslash ntildeaotilde haoslashnh trigrave leatilde boaacute taugravet vaoslasho nhoumlotildeng ngaoslashy moumlocircoslashi boaacuten moumlocircoslashi laecircm vaoslash taugravem cuucirca moatildei noumlucirca thaugravenghelliprsquo125

(BhacirctapubbaUacute Aumlnanda imissAring yeva MithilAringyaUacute rAringjAring ahosi MakhAringdevo nAringma dhammiko dhammarAringjAring dhamme Ecirchito MahAringrAringjAring dhammiko carati brAringhmaœagahapatikesu negamesu crsquo eva jAringnapadesu ca uposathantilde ca upavasati cAringtuddasiUacute pantildecaddasiUacute aEcircEcirchamintilde en pakkhassa)126

Soumliuml thay ntildeoaringi quan troiumlng hocircn trong yugrave nghoacutea Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy rootilde hocircn trong nhoumlotildeng kinh taiumlng Nguyeacircn-thuyucirc bieacircn soaiumln veagrave sau ntildeaeumlc bieaumlt laoslash Taaumlp truyeaumln Kinh Boaringn sanh YUgrave nghoacutea cuucirca kinh Boaringn sanh ntildeaeumlc saeacutec ocircucirc choatilde laoslash ntildeaotilde moacirc taucirc sinh ntildeoaumlng nhoumlotildeng ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm maoslash theo yugrave kieaacuten cuucirca Hoaoslash Thoumlocirciumlng Minh Chaacircu127cougrave thearing tougravem goiumln doumlocircugravei boaacuten tieacircu ntildeeagrave nhouml sau

124 D taaumlp II trang 230 125 MLS taaumlp II soaacute 83 Kinh Makhadeva trang 268 126 M taaumlp II trang 74-5 127 Tyoslash kheo Thiacutech Minh Chaacircu (dogravech) Chuyeaumln Tieagraven Thaacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt (JAringtaka) Vieaumln Nghieacircn Coumlugraveu Phaaumlt Hoiumlc Vieaumlt Nam 1991 trang 5-6

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 99

1 Paccuppanna-Vatthu (Nhoumlotildeng caacircu chuyeaumln hieaumln taiumli lieacircn quan ntildeeaacuten nghieaumlp quaugrave khoumlugrave cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt)

2 Atitavatthu (Chuyeaumln quaugrave khoumlugrave lieacircn quan ntildeeaacuten nhoumlotildeng nhaacircn vaaumlt hieaumln taiumli)

3 VeyyAringkaraœa (Giaucirci thiacutech nhoumlotildeng baoslashi keauml hoaeumlc thuaaumlt ngoumlotilde lieacircn quan ntildeeaacuten nhoumlotildeng caacircu chuyeaumln quaugrave khoumlugrave) vaoslash

4 Samodhana (Keaacutet hocirciumlp hai caacircu chuyeaumln quaugrave khoumlugrave vaoslash hieaumln taiumli roagravei chaelig ra nhoumlotildeng nhaacircn vaaumlt troumlocircugravec ntildeougrave cuotildeng nhouml ntildeoumla ra moaacutei quan heauml gioumlotildea nhoumlotildeng caacircu chuyeaumln quaugrave khoumlugrave vaoslash hieaumln taiumli)

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet trong kinh Boaringn sanh raaacutet nhieagraveu vaoslash phong phuugrave qua nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec ntildea daiumlng nhouml chouml thieacircn aaringn soacute baoslash-la-moacircn vua thaugravei toumlucirc trieaumlu phuugrave chuucirc ntildeaaacutet thoumlocircng buoacircn noacircng daacircnhellip hoaeumlc cougrave khi Boagrave-taugravet trong higravenh thoumlugravec loaoslashi suugravec sanh nhouml caugrave chim booslash naihellip Tuy nhieacircn bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet ntildeougraveng vai trooslash laoslash tieagraven thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt neacircn taugravenh caugravech cuucirca Boagrave-taugravet raaacutet ntildeaiumlo ntildeoumlugravec tieaacutet haiumlnh toumloslash bi triacute tueaumlhellip Moaumlt soaacute nhoumlotildeng caacircu chuyeaumln tieacircu biearingu trong kinh Boaringn sanh thoumlocircoslashng baeacutet ntildeaagraveu nhouml sau

ldquoNgaoslashy xoumla caugravech ntildeaacircy naecircm kieaacutep taiumli voumlocircng quoaacutec Seri Boagrave-taugravet laoslashm ngoumlocircoslashi buoacircn baugraven aaacutem bigravenh loiuml noagravei chaucirco vaoslash ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Serivan Cuoslashng vocircugravei ngoumlocircoslashi laugravei buoacircn khaugravec baugraven nhoumlotildeng mougraven haoslashng gioaacuteng Boagrave-taugravet gaotilde tham lam aaacutey cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli nhouml Serivan gaotilde ntildei ngang qua soacircng TelavAringha vaoslash vaoslasho thaoslashnh phoaacute Andhapura Hai ngoumlocircoslashi ntildeaotilde phaacircn chia nhoumlotildeng con ntildeoumlocircoslashng

100 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

ntildeearing ntildei Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu ntildei baugraven haoslashng xung quanh nhoumlotildeng con ntildeoumlocircoslashng trong khu cuucirca migravenh vaoslash gaotilde cuotildeng ntildei baugraven haoslashng trong khu cuucirca haeacutenhellip rdquo

(Atnete ito pantildecame kappe Bodhisatto SerivaraEcircEcirche Serivo nAringma kacchapuEcircavAringœijo ahosi So SerivAring nAringma ekena lolakacchapuEcircavaœijena saddhiUacute TelavAringhaUacute nAringma nadiUacute uttaritvAring AndhapuraUacute nAringma nagaraUacute pavisanto nagaravnethiyo bhAringjetvAring attano pattavnethiyAring bhaœOslashaUacute vikkiœanto can Itaro attano pattaUacute vnethiUacute gaœhi)

lsquoNgaoslashy xoumla khi vua Brahmadatta ntildeang thoaacuteng trograve ocircucirc thaoslashnh Ba la naiumli Boagrave-taugravet luugravec ntildeougrave taugravei sanh laoslashm moaumlt con houmlocircu Chuugrave houmlocircu cougrave da maoslashu saeacutec vaoslashng ougraveng ntildeoacirci maeacutet saugraveng nhouml hai vieacircn chaacircu ngoiumlc hai caugravei soumloslashng ougraveng augravenh nhouml baiumlc mieaumlng ntildeoucirc nhouml taaacutem vaucirci maoslashu ntildeoucirc toumlocirci boaacuten chaacircn coumlugrave nhouml thearing socircn ntildeuoacirci gioaacuteng nhouml ntildeuoacirci chuugrave booslash Taacircy taiumlng vaoslash thaacircn toumlocircugraveng to nhouml chuugrave ngoumliumla con Thaugravep tuoslashng theo houmlocircu cougrave naecircm traecircm con houmlocircu khaugravec chuugraveng soaacuteng trong moaumlt khu roumloslashng doumlocircugravei soumliuml trograve vigrave cuucirca nai chuugravea Banyan Saugravet caiumlnh beacircn roumloslashng cuotildeng cougrave moaumlt con nai chuugravea khaugravec teacircn Branch cuoslashng vocircugravei naecircm traecircm con nai khaugravec sinh soaacuteng vaoslash nai chuugravea naoslashy cuotildeng cougrave saeacutec vaoslashng nhouml Boagrave-taugravethelliprsquo

(Atnete BAringrAringnasiyaUacute Brahmadatte rajjaUacute kAringrayamAringne Bodhisatto migayoniyaUacute paEcircisandhiUacute gaœhi So mAringtu kucchito nikkhanto suvaœœavaœœo ahosi akkhneni crsquo assa maœi-guiquestasadisAringni ahesuUacute sintildegAringni rajatavaœœani mukham ratta-kambalapuntildejavaœœaUacute hatthapAringdapariyantAring lAringkhAring parikammakatAring viya vAringladhne camarassa viya ahosi sarneraUacute panrsquo assa mahantaUacute assapotakappamAringœaUacute ahosi So pantildecasatamigaparivAringro arantildentildee vAringsaUacute kappesi nAringmena NigrodhamigarAringjAring nAringma Avidacircre panrsquo assa antildentildeo pi pantildecasatamigaparivAringro SAringkhamigo nAringma vasati so pi suvaœœavaœœo va ahosi)

lsquoNgaoslashy xoumla khi vua Brahmadatta ntildeang trograve vigrave ocircucirc thaoslashnh

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 101

Ba-la-naiumli Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc sanh trong moaumlt gia ntildeigravenh giaoslashu cougrave trong kinh ntildeoacirc KAringsi Ntildeeaacuten tuoaringi troumlocircucircng thaoslashnh Boagrave-taugravet hiearingu ntildeoumlocirciumlc soumliuml ntildeau khoaring toumloslash tham voiumlng vaoslash haiumlnh phuugravec chaacircn thaaumlt seotilde ntildeeaacuten toumloslash vieaumlc tieacircu dieaumlt tham voiumlng Do ntildeougrave ngaoslashi toumloslash boucirc taaacutet caucirc vaoslash ntildeeaacuten nuugravei Hi maotilde laiumlp socircn ntildeearing laoslashm vograve aaringn soacute ntildeaotilde tu taaumlp ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thieagraven ntildeogravenh naecircm triacute vaoslash taugravem quaucirc Ngaoslashi ntildeaotilde soaacuteng haelig laiumlc trong caucircnh giocircugravei Quang minh cougrave naecircm traecircm vograve sa moacircn theo tu taaumlp vaoslash Boagrave-taugravet laoslashm thaagravey cuucirca hoiumlhelliprsquo128

(Atnete BAringrAringnasiyaUacute Brahmadatte rajjaUacute kAringrente Bodhisatto KesiraEcircEcircho mahAringbhugakulo nibbatto vintildentildeacirctaUacute patvAring kAringmesu AringdnenavaUacute nekkhamme cAringnisaUacutesaUacute disvAring kAringme pahAringya HimavantaUacute pavisitvAring isipabbajjaUacute pabbajitvAring kasiœa-parikammaUacute katvAring pantildeca abbintildentildea aEcircEcircha samAringpattiyo uppAringdetvAring jhAringnasukhena vnetinAringmento aparabhAringge mahAringparivAringro pantildecahi tAringpasasatehi parivuto gaœassa satthAring hutvAring vihAringsi)129

Ntildeaacircy laoslash ntildeieagraveu quan troiumlng Chuugraveng ta neacircn chuugrave yugrave raegraveng doumlocircoslashng nhouml khoacircng cougrave soumliuml soumlu taaumlp caugravec kinh Boaringn sanh thigrave cuotildeng khoacircng cougrave khaugravei nieaumlm phaugravet triearingn Boagrave-taugravet tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt cho ntildeeaacuten nhieagraveu thocircoslashi kyoslash sau naoslashy Vigrave vaaumly doumlocircoslashng nhouml raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing chia laoslashm hai phaagraven khaugravei nieaumlm nguoagraven goaacutec vaoslash khaugravei nieaumlm phaugravet triearingn do caugravec vograve toaring saugraveng suoaacutet sau naoslashy taiumlo ra

Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash vieaumlc soumlucirc duiumlng socircugravem nhaaacutet cuucirca toumloslash Boagrave-taugravet trong vaecircn hoiumlc vocircugravei yugrave nghoacutea ntildeaagraveu tieacircn doumlocircoslashng nhouml biearingu thograve toumloslash thocircoslashi gian Thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea xuaaacutet gia ntildeeaacuten thocircoslashi gian troumlocircugravec khi ngaoslashi giaugravec ngoauml Ntildeaacircy laoslash khaugravei

128 SBFB taaumlp I truyeaumln soaacute 3 trang 12 soaacute 12 trang 39 soaacute 43 trang 114 129 J taaumlp I trang 111 149 vaoslash 245

102 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

nieaumlm chiacutenh cuucirca Boagrave-taugravet trong kinh ntildeiearingn PAringli roagravei baeacutet ntildeaagraveu phaugravet triearingn vocircugravei yugrave nghoacutea thoumlugrave hai ba vaoslash touml chauacuteng haiumln nhouml toumloslash thocircoslashi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea nhaaumlp thai ntildeeaacuten troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml toumloslash thocircoslashi caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp thai ntildeeaacuten troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml vaoslash tieagraven thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm nhouml ntildeaotilde moacirc taucirc trong kinh ntildeiearingn PAringli bao goagravem caugravec maatildeu caacircu chuyeaumln tieagraven thaacircn trong caugravec kinh Boaringn sanh sau naoslashy

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 103

3 PHOumlOcircNG PHAUgraveP TU TAAumlP

CUUcircA BOAgrave TAUgraveT TRONG KINH TAIumlNG PAumlLI

Thoumlugravec taelignh baucircn chaaacutet cuoaumlc ntildeocircoslashi

Vaoslasho ngaoslashy traecircng raegravem cuucirca thaugraveng naecircm (VesAringkha) naecircm 623 troumlocircugravec taacircy logravech130 taiumli coacircng vieacircn Laacircm-tyoslash-ni ocircucirc bieacircn giocircugravei AAacuten ntildeoauml maoslash nay thuoaumlc voumlocircng quoaacutec Nepal thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (Siddhartha Gotama PAringli Siddhattha Gotama 士 達 多) thuoaumlc dooslashng toaumlc Thiacutech ca laoslash con trai cuucirca vua Togravenh phaiumln (Suddhodhana 淨

梵) vaoslash hoaoslashng haaumlu Ma-da (MahAringmAringya 摩 耶) cuucirca Voumlocircng quoaacutec Ca-tyoslash-la-veauml (Kapilavatthu) Thaugravei toumlucirc ntildeaotilde troumlocircucircng thaoslashnh vaoslash ntildeoumlocirciumlc giaugraveo duiumlc reoslashn luyeaumln vaecircn vootilde song toaoslashn vocircugravei ntildeaagravey ntildeuucirc caucirc tinh thaagraven laatilden vaaumlt chaaacutet

Troumlocircugravec heaacutet thaugravei toumlucirc cuotildeng thoiuml houmlocircucircng ntildeaagravey ntildeuucirc caugravec duiumlc 130 Khoacircng gioaacuteng nhouml kyucirc nguyeacircn Thieacircn chuugravea kyucirc nguyeacircn Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc

tiacutenh toumloslash khi ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp Nieaacutet baoslashn (80 tuoaringi) toumlugravec khoaucircng 543 troumlocircugravec taacircy logravech choumlugrave khoacircng tiacutenh toumloslash thocircoslashi ntildeiearingm ngaoslashi ntildeaucircn sanh

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 104

laiumlc traagraven gian nhoumlng khi thoiuml houmlocircucircng thaugravei ntildeoauml cuucirca chaoslashng hoaoslashn toaoslashn khaugravec vocircugravei ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng Thaaumlm chiacute trong khi ntildeang thoumlocircucircng thoumlugravec thuugrave vui nhoumlng baegraveng troumliumlc giaugravec chaoslashng caucircm nhaaumln nhoumlotildeng haiumlnh phuugravec beagraven voumlotildeng vaoslash chaacircn thaaumlt seotilde khoacircng bao giocircoslash tigravem thaaacutey qua nhoumlotildeng haaacutep daatilden ham meacirc khoaugravei laiumlc ntildeoumlocirciumlc Ntildeieagraveu naoslashy chaelig daatilden ntildeeaacuten soumliuml taoslashn haiumli triacute tueauml vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec maoslash thoacirci haaumlu quaucirc laoslash caoslashng bograve chi phoaacutei vocircugravei soumliuml ntildeau khoaring nhieagraveu vaoslash nhieagraveu hocircn noumlotildea Chaoslashng tin chaeacutec veagrave ntildeieagraveu naoslashy Chaoslashng ntildeaotilde keaacutet hoacircn vocircugravei coacircng noumlocircng Da-du-ntildeaoslash-la (YasodharAring 耶 瑜 陀

羅) vaoslash cougrave moaumlt hoaoslashng nhi laoslash La-haagraveu-la (RAringhula 羅侯羅) nhoumlng chaoslashng vaatilden caucircm thaaacutey ntildeougrave khoacircng phaucirci laoslash soumliuml hoaoslashn maotilden haiumlnh phuugravec toaacutei haaumlu cuucirca cuoaumlc soaacuteng con ngoumlocircoslashi Trong taacircm nhouml thuugravec giuiumlc chaoslashng khoacircng ngoumloslashng suy nghoacute ntildeearing tigravem ra moaumlt loaacutei thoaugravet ntildeaagravey ntildeuucirc vaoslash vieacircn maotilden hocircn khoacircng chaelig cho soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca rieacircng chaoslashng maoslash cho locirciumli iacutech taaacutet caucirc soaacute ntildeoacircng Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde laoslashm cho chaoslashng toumliuml houcirci

ldquoCaugravei gigrave laoslash soumliuml vui coumlocircoslashi Caugravei gigrave laoslash soumliuml thiacutech thuugrave trong khi cootildei ntildeocircoslashi luoacircn bograve thieacircu ntildeoaacutet Bougraveng toaacutei bao phuucirc xung quanh sao khoacircng ntildei tigravem augravenh saugravengrdquo

(Ko nu hAringso kimAringnando niccaUacute pajjAringlite sati AndhakAringrana onaddhAring padnepaUacute kiUacutena gavessatha)131

Vaoslasho moaumlt ngaoslashy ntildeeiumlp trocircoslashi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea ntildeaotilde ntildei daiumlo chocirci ocircucirc boaacuten caucircnh thaoslashnh ntildeearing nhigraven thoumliumlc teaacute cuucirca theaacute giocircugravei beacircn ngoaoslashi Vaoslasho ngaoslashy ntildeaagraveu tieacircn chaoslashng gaeumlp moaumlt oacircng giaoslash luiuml khuiuml cuoaumlc du ngoaiumln thoumlugrave hai chaoslashng thaaacutey 131 Dha keauml soaacute 146 trang 77-8

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 105

moaumlt ngoumlocircoslashi bogravenh oaacutem yeaacuteu cuoaumlc du ngoaiumln thoumlugrave ba chaoslashng dieaumln kieaacuten moaumlt thaacircy cheaacutet ntildeang ntildeoumla ntildei hoaucirc taugraveng vaoslash thoumlugrave touml laoslash chaoslashng ntildeoumlocirciumlc chieacircm ngoumlocircotildeng moaumlt baaumlc sa-moacircn khoan thai traagravem toacutenh toumloslashng boumlocircugravec khaaacutet thoumliumlc Chaoslashng caucircm thaaacutey chaaacuten ntildeoaumlng maiumlnh meotilde troumlocircugravec nhoumlotildeng caucircnh toumlocirciumlng maoslash chaoslashng troumliumlc tieaacutep thaaacutey vocircugravei nhoumlotildeng thoumliumlc teaacute khaeacutec nghieaumlt cuucirca cuoaumlc ntildeocircoslashi

Trong khung giam haotildem haiumln heiumlp cuucirca cung ntildeieaumln chaoslashng chaelig thaaacutey nhoumlotildeng maeumlt saugraveng rocircotilde toumlocirci ntildeeiumlp cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng xa hoa cooslashn maeumlt traugravei cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng quaagraven chuugraveng xung quanh vaatilden coaacute yugrave che ntildeaaumly troumlocircugravec maeacutet chaoslashng

Ba caucircnh ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde choumlugraveng minh maiumlnh meotilde cho chaoslashng thaaacutey tiacutenh caugravech ngaeacuten nguucirci cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash soumliuml oaacutem ntildeau bogravenh taaumlt phoaring thoacircng cuucirca con ngoumlocircoslashi Thaugravei toumlucirc nhaaumln thaaacutey soumliuml voacirc nghoacutea trong duiumlc laiumlc caugravei maoslash traagraven gian raaacutet coi troiumlng chaoslashng ntildeaotilde thaaacutey baucircn chaaacutet taaacutet caucirc phaugravep trong vuotilde truiuml naoslashy thaaumlt ngaeacuten nguucirci ntildeau khoaring vaoslash thay ntildeoaringi Laoslashm theaacute naoslasho cougrave soumliuml thanh togravenh tinh teaacute vaoslash voacutenh coumlucircu keaacutet hocirciumlp vocircugravei baaacutet togravenh thoacirc thiearingn vaoslash taiumlm bocirciuml trong thaacircn thearing toumlugrave ntildeaiumli naoslashyhellip Taiumli sao moiumli ngoumlocircoslashi vaoslash Ta phaucirci chograveu chi phoaacutei bocircucirci sanh giaoslash bogravenh cheaacutet vaoslash soumliuml khoacircng tinh khieaacutet naoslashy Nhouml vaaumly caagraven phaucirci truy tigravem nhoumlotildeng ntildeieagraveu gioaacuteng nhouml baucircn chaaacutet thaaumlt Laoslashm sao maoslash Ta laoslash ngoumlocircoslashi bograve chi phoaacutei vaoslasho nhoumlotildeng ntildeieagraveu nhouml vaaumly nhaaumln laotildenh soumliuml baaacutet locirciumli cuucirca chuugraveng haotildey truy tigravem caugravei gigrave hoaoslashn haucirco baucirco ntildeaotildem toaacutei haaumlu nieaacutet baoslashn (NibbAringna) vaoslash cougrave thearing cougrave moaumlt caugravech laoslash caucircnh thoumlugrave touml cuucirca baaumlc sa-moacircn thaacircm traagravem sieacircu thoaugravet ntildeaotilde chaelig ra moaumlt con ntildeoumlocircoslashng ntildeearing voumlocirciumlt qua

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 106

nhoumlotildeng khoaring ntildeau cuucirca cuoaumlc ntildeocircoslashi ntildeearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml togravech toacutenh an laiumlc vaoslash traiumlng thaugravei thoumlocircoslashng haegraveng khoacircng ntildeoaacutei ntildeaotildeihellip

Nhoumlotildeng touml toumlocircucircng thoumlugravec taelignh naoslashy ntildeaotilde loeugrave leacircn trong taacircm triacute chaoslashng vaoslash ntildeaotilde thuugravec giuiumlc chaoslashng toumloslash boucirc traagraven gian ntildeearing roagravei cuoaacutei cuoslashng vaoslasho luugravec gioumlotildea khuya chaoslashng ntildeaotilde quyeaacutet ntildeogravenh rocircoslashi kinh thaoslashnh Ca-tyoslash-la-veauml ntildeearing truy tigravem chaacircn lyugrave vaoslash soumliuml an laiumlc voacutenh coumlucircu khi chaoslashng voumloslasha trooslashn 29 tuoaringi

Chaoslashng ntildeaotilde ntildei raaacutet xa vaoslash voumlocirciumlt qua soacircng AnomAring roagravei doumloslashng laiumli beacircn bocircoslash soacircng Taiumli ntildeaacircy Boagrave-taugravet ntildeaotilde caeacutet tougravec raacircu vaoslash cocircucirci hoaoslashng baoslasho cuoslashng nhoumlotildeng chaacircu baugraveu trang soumlugravec cho Sa-naeumlc (Channa 沙匿) vocircugravei locircoslashi daeumln trocircucirc veagrave cung ntildeieaumln Roagravei chaoslashng khoaugravec y phuiumlc ntildeocircn giaucircn cuucirca baaumlc aaringn soacute soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng ngheoslasho naoslashn toumliuml nguyeaumln ntildeearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt Boagrave-taugravet khoacircng cougrave moaumlt xu diacutenh tuugravei

Tigravem caagraveu Chaacircn lyugrave Nhouml moaumlt vograve khoaring haiumlnh du haoslashnh Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu ntildei

tigravem hoiumlc ntildeieagraveu toaacutet ntildeearing cougrave thearing ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml an laiumlc voacutenh coumlucircu Boagrave-taugravet ntildei toumloslash nocirci naoslashy sang nocirci khaugravec gaeumlp moaumlt soaacute caugravec ntildeaiumlo souml noaringi tieaacuteng ntildeoumlocircng thocircoslashi tu taaumlp theo nhoumlotildeng houmlocircugraveng daatilden cuucirca hoiuml vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng muiumlc ntildeiacutech cuucirca hoiuml nhaeacutem ntildeeaacuten Trong cuoaumlc truy tigravem giaucirci thoaugravet ntildeougrave cougrave ba giai ntildeoaiumln logravech soumlucirc ntildeaugraveng nhocircugrave nhouml sau

Laagraven ntildeaagraveu tieacircn Boagrave-taugravet ntildeaotilde gaeumlp ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-la (AumllAringra KAringlAringma 尉 陀 迦 羅 羅)132 laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng baaumlc ntildeaiumlo souml noaringi tieaacuteng nhaaacutet ocircucirc thocircoslashi ntildeougrave vaoslash laoslash vograve 132 MLS taaumlp I London PTS 1954 trang 208

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 107

thaagravey ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde daiumly ngaoslashi tu taaumlp ntildeearing ntildeaiumlt ntildeeaacuten thieagraven cao nhaaacutet cuucirca ntildeaiumlo souml laoslash Voacirc-socircucirc-houmlotildeu-xoumlugrave ntildeogravenh (AringkintildecantildentildeAringyatana 無 所 有 處 定thieagraven khoacircng choatilde truugrave) Sau moaumlt thocircoslashi gian ngaeacuten luyeaumln taaumlp doumlocircugravei soumliuml houmlocircugraveng daatilden cuucirca ntildeaiumlo souml nhoumlng chaoslashng khoaring haiumlnh treucirc tuoaringi vaatilden choumla caucircm thaaacutey thoaotilde maotilden vocircugravei phoumlocircng phaugravep tu taaumlp maoslash chaelig ntildeoumla ntildeeaacuten caucircnh giocircugravei khoacircng Duoslash ntildeaiumlt thieagraven ntildeogravenh cao nhoumlng khoacircng ntildeoumla ntildeeaacuten lsquogiaucirci thoaugravet dieaumlt ntildeau khoaring khinh an triacute giaugravec giaugravec ngoauml vaoslash nieaacutet baoslashnrsquo Boagrave-taugravet caucircm thaaacutey gioaacuteng nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi muoslash daatilden moaumlt ngoumlocircoslashi muoslash khaugravec vaoslash do ntildeougrave moaumlt caugravech nhaotilde nhaeumln ngaoslashi ntildeaotilde ruugravet lui khoucirci ntildeaiumlo souml vaoslash tieaacutep tuiumlc cuoaumlc truy tigravem

Trong giai ntildeoaiumln thoumlugrave hai Boagrave-taugravet gaeumlp ntildeoumlocirciumlc ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-ma-toumlucirc (Uddaka RAringmaputta 尉 陀 迦

羅 摩)133 laoslash vograve thaagravey thoumlugrave hai maoslash nhocircoslash ntildeougrave ngaoslashi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thieagraven Phi-toumlocircucircng-phi-phi-toumlocircucircng-xoumlugrave (nrsquoeva santildentildeAring nrsquoAringsantildentildeAringyatana 非 想 非 非 想 處 Thieagraven Voacirc saeacutec giocircugravei thoumlugrave touml khoacircng cooslashn tri giaugravec maoslash cuotildeng khoacircng cougrave khoacircng tri giaugravec) Vaoslasho thocircoslashi ntildeougrave khoacircng ai ntildeaeacutec quaucirc thieagraven naoslasho cao hocircn Phi-toumlocircucircng-phi-phi-toumlocircucircng-xoumlugrave Soumliuml uy tiacuten vaoslash noaringi danh cuucirca ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-ma-toumlucirc toaacutet hocircn vaoslash cao hocircn ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-la Vaoslash chauacuteng bao laacircu Boagrave-taugravet Coagrave-ntildeaoslashm cuotildeng thoacircng thaiumlo heaacutet hoiumlc thuyeaacutet cuucirca ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-ma-toumlucirc vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei cuoaacutei cuoslashng cuucirca thieagraven ntildeogravenh caucircnh giocircugravei Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave nhoumlng muiumlc ntildeiacutech toaacutei haaumlu vaatilden cooslashn xa vocircoslashi

133 Nt trang 210

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 108

vocirciumli vaoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp naoslashy vaatilden choumla giaucirci ntildeaugravep ntildeoumlocirciumlc vaaacuten ntildeeagrave ntildeau khoaring trong cuoaumlc ntildeocircoslashi Cuotildeng khoacircng thoaotilde maotilden vocircugravei phoumlocircng phaugravep naoslashy ngaoslashi laiumli ra ntildei vaoslash khoacircng bao laacircu Boagrave-taugravet chocirciumlt nhaaumln ra raegraveng chaacircn lyugrave toaacutei cao seotilde chaelig tigravem thaaacutey beacircn trong chiacutenh migravenh vaoslash theaacute neacircn Boagrave-taugravet ngoumlng tigravem kieaacutem nhoumlotildeng trocirciuml loumliumlc giuugravep ntildeocircotilde beacircn ngoaoslashi

Trong thocircoslashi kyoslash thoumlugrave ba Boagrave-taugravet ntildei vaoslasho khu roumloslashng gaagraven laoslashng Oumlu-laacircu-taagraven-loa (UruvelAring) vaoslash tu taaumlp khoaring haiumlnh vocircugravei naecircm vograve aaringn soacute (Pali Panca-vaggiya bhikkhu Sanskrit Panca bhiksavah) laoslash A-nhaotilde Kieagraveu-traagraven-nhouml (Pali Anna Kondanna Sanskrit Ajnata Kaundinya 阿 惹 橋 陳 如)vaoslash boaacuten ngoumlocircoslashi baiumln laoslash AUgravet-beauml hoaeumlc Maotilde Thaeacuteng (Pali Assaji Sanskrit Asvajit 馬 勝 圠

坒) Baiumlt-ntildeeagrave hoaeumlc Baoslash ntildeeagrave (Pali Bhaddiya Sanskrit Bhadhrika 帗 提 婆 提) Thaaumlp-loumliumlc Ca-dieaacutep (Pali Dasabala Kassapa Sanskrit Dasabala Kasyapa (十力迦葉)vaoslash Ma-ha-nam Caacircu-ly (MahAringnAringma-kuliya 摩 訶 南 拘 厘)134 Boagrave-taugravet ntildeaotilde traucirci qua saugraveu naecircm haoslashnh khoaring haiumlnh trong roumloslashng nguucirc treacircn buiumli gai phocirci migravenh gioumlotildea naeacuteng nhieaumlt ban troumla chograveu laiumlnh luugravec ntildeeacircm soumlocircng khuya moatildei ngaoslashy chaelig aecircn moaumlt haiumlt ntildeaaumluhellip cho tocircugravei moaumlt ngaoslashy ngaoslashi quaugrave yeaacuteu ocircugravet vigrave thieaacuteu aecircn Boagrave-taugravet ntildeaotilde luyeaumln moaumlt caugravech nghieacircm khaeacutec vaoslash tinh taaacuten 134 Trong Phaaumlt vaoslash Thaugravenh chuugraveng cuucirca Cao houmlotildeu ntildeiacutenh dogravech Kieagraveu-traagraven-nhouml (Ajnata Kaudinya) A-xaucirc-baoslash theauml (Asvajit) Ma-ha-baiumlt-ntildeeagrave (Bhadrika) Thaaumlp-loumliumlc ca-dieaacutep (Dasabala-kasyapa) Ma-nam Caacircu-ly (Mahanama-kuliya)

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 109

baegraveng caugravech naoslashy cho ntildeeaacuten khi thaacircn thearing ngaoslashi chaelig cooslashn moaumlt boauml xoumlocircng khoacirc bieaacutet ntildei Tuy nhieacircn vaoslasho moaumlt ngaoslashy Boagrave-taugravet nhaaumln ra soumliuml khoaring haiumlnh vaoslash haoslashnh higravenh nhouml vaaumly laoslash voacirc iacutech khoacircng mang ntildeeaacuten baaacutet coumlugrave triacute tueauml vaoslash soumliuml giaucirci thoaugravet tuyeaumlt ntildeoaacutei naoslasho caucirc nhouml trong kinh Trung boauml minh hoaiuml nhouml sau

lsquoNaoslashy Aggivessana ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde xaucircy ra trong ta khi ta nghoacute raegraveng lsquoHaotildey giaucircm thiearingu toaacutei ntildea aecircn uoaacutengrsquo aecircn iacutet toumloslashng gioiumlt nhouml gioiumlt suugravep ntildeaaumlu xanh hoaeumlc suugravep ntildeaaumlu taegravem hoaeumlc suugravep ntildeaaumlu Haoslash lan Naoslashy Aggivessana trong khi ta giaucircm thiearingu toaacutei ntildea aecircn uoaacuteng aecircn iacutet toumloslashng gioiumlt suugravep ntildeaaumlu xanh hoaeumlc suugravep ntildeaaumlu taegravem hoaeumlc suugravep ntildeaaumlu Haoslash lan thaacircn thearing cuucirca ta trocircucirc neacircn heaacutet soumlugravec gaagravey mooslashn Bocircucirci ta aecircn quaugrave iacutet tay chaacircn ta trocircucirc thaoslashnh nhouml nhoumlotildeng coiumlng coucirc hay nhoumlotildeng ntildeoaacutet caacircy leo khoacirc heugraveo Bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet baoslashn troacircn cuucirca ta trocircucirc thaoslashnh gioaacuteng nhouml mougraveng vuoaacutet cuucirca con booslash thieaacuten bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet xoumlocircng soaacuteng cuucirca ta nhoacirc ra gioaacuteng nhouml moaumlt chuoatildei bougraveng bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet xoumlocircng soumlocircoslashn caegraven coatildei gioaacuteng nhouml laoslash rui xaoslash khaaumlp khieatildeng cuucirca nhaoslash kho houml naugravet bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet ntildeoagraveng toumlucirc trong maeacutet doumlocircoslashng nhouml saacircu hootildem trong loatilde maeacutet gioaacuteng nhouml gioiumlt noumlocircugravec long lanh naegravem saacircu thauumlm trong gieaacuteng noumlocircugravec saacircu bocircucirci vigrave ta aecircn raaacutet iacutet da ntildeaagraveu trocircucirc neacircn nhaecircn nheo khoacirc caegraven nhouml traugravei biacute bograve caeacutet troumlocircugravec khi chiacuten bograve nhoumlotildeng cocircn giougrave nougraveng laoslashm co ruugravet nhaecircn nhiacuteu Vaoslash naoslashy Aggivessana neaacuteu ta suy nghoacute raegraveng lsquoTa seotilde chaiumlm vaoslasho da buiumlngrsquo Ntildeougrave chiacutenh laoslash xoumlocircng soaacuteng maoslash ta ntildeuiumlng vaoslasho thoacirci Neaacuteu ta nghoacute lsquoTa seotilde chaiumlm vaoslasho xoumlocircng soaacutengrsquo Ntildeougrave chiacutenh laoslash da buiumlng maoslash ta ntildeuiumlng vaoslasho thoacirci bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet Naoslashy Aggivessana da buiumlng cuucirca ta bograve diacutenh chaeumlt vocircugravei xoumlocircng soaacuteng Naoslashy Aggivessana neaacuteu ta nghoacute lsquoTa seotilde ntildei ntildeaiumli tieaumln hay tiearingu tieaumlnrsquo thigrave ta seotilde ngaotilde quicirc uugravep maeumlt xuoaacuteng ntildeaaacutet bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet Naoslashy Aggivessana neaacuteu ta muoaacuten xoa bougravep thaacircn thearing ta laaacutey tay xoa bougravep chaacircn tay trong khi ta xoa bougravep thigrave loacircng tougravec bograve muiumlc naugravet nhouml nhoumlotildeng reatilde caacircy rocirci

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 110

ra khoucirci thaacircn ta bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutethelliprsquo135

(Tassa mayhaUacute Aggivessana etad - ahosi Yan - nacircnAringhaUacute thokaUacute thokaUacute AringhAringraUacute AringhAringreyyUacute pasataUacute pasataUacute yadi vAring muggayacircsaUacute yadi vAring kulatthayacircsaUacute yadi vAring kaiquestAringyayacircsaUacute yadi vAring hareœukayacircsan - ti So kho ahaUacute Aggivessana thokaUacute thokaUacute AringhAringraUacute AringhAringresiUacute pasataUacute pasataUacute yadi vAring muggayacircsaUacute yadi vAring kulatthayacircsaUacute yadi vAring kalayayacircsaUacute yadi vAring hareœukayacircsaUacute Tassa mayhaUacute Aggivessana thokaUacute thokaUacute AringhAringraUacute AringhAringrayato pasataUacute pasataUacute yadi vAring muggayacircsaUacute yadi vAring kulattayacircsaUacute yadi vAring kalayayacircsaUacute yadi vAring hareœukayacircsaUacute adhimattakasimAringnaUacute patto kAringyo hoti Sey-yathAring pi nAringma AringsnetikapabbAringni vAring kalapabbAringni vAring evaUacute-eva-ssu me aœgapaccaœgAringni bhavanti tAringy ev appAringhAringratAringya sey-yathAring pi nAringma oEcircEcirchapadaUacute evam - eva - ssu me AringnisadaUacute hoti tay ev appAringhAringratAringya seyyathAring pi nAringma vaEcircEcircanAringvaiquestne evam eva-ssu me piEcircEcirchikaœEcircako unnatAringvanato hoti tay ev appAringhAringrutAringya seyyathAring pi nAringma jurasAringlAringya gopAringnasiyo olugga-viluggAring bhavanti evam- eva - ssu me phAringsuiquestiyo oluggaviluggAring bliavanti tAringy ev appAringhAringratAringya seyyathAring pi nAringma gambhnere udapAringne udakatAringrakAring gambhneragatAring okkhAringyikAring dissanti evam-eva-ssu me akkhikacircpesu akkhitAringrakAring gambhneragatAring okkhAringyikAring dissanti tAringy ev appAringhAringratAringya seyyathAring pi nAringma titta- kAringlAringbu Aringmakacchinno vAringtAringtapena sampuEcircito hoti sammilAringto evam-eva-ssu me snesacchavi sampuEcircitAring hoti sammilAringtAring tayev appAringhAringratAringya So kho ahaUacute Aggivessana udaracchaviUacute parimasissAringmneti piEcircEcirchikaœEcircakaUacute yeva parigaœhAringmi piEcircEcirchi-kaœEcircakaUacute parimasissAringmneti udaracchaviUacute yeva parigaœhAringmi YAringva - ssu me Aggivessana udaracchavi piEcircEcirchikaœEcircakaUacute allnenAring hoti tay ev appAringhAringratAringya So kho ahaUacute Aggivessana vaccaUacute vAring muttaUacute vAring karissAringmneti tatth eva avakujjo

135 MLS I soaacute 26 Ntildeaiumli kinh Saccaka trang 300-1

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 111

papatAringmi tAringy ev appAringhAringratAringya So kho ahaUacute Aggivessana imam - eva kAringyaUacute assAringsento pAringœinAring gattAringni anomajjAringmi Tassa mayhaUacute Aggivessana pAringœina gattAringni anomaijato pacirctimacirclAringni lomAringni kAringyasmAring papatanti tAringy ev appAringhAringratAringya Api - ssu maUacute Aggivessana manussAring disvAring evam-AringhaUacutesu kAringiquesto samaœo Gotamo ti Ekacce manussAring evam - AringhaUacutesu na kAringiquesto samaœo Gotamo sAringmo samaœo Gotamo ti Ekacce manussAring evam-AringhaUacutesu na kAringiquesto samaœo Gotamo na pi sAringmo maUgraveguracchavi samaœo Gotamo ti Yavassu me Aggivessana tAringva parisuddho chavivaœœo pariyodAringto upahato hoti tAringy ev appAringhAringratAringya)136

Roagravei touml toumlocircucircng nhouml sau ntildeaotilde naucircy trong taacircm Boagrave-taugravet ldquoNaoslashy Aggivessana ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde xaucircy ntildeeaacuten trong ta ta suy

nghoacute nhouml sau Trong quaugrave khoumlugrave cougrave nhoumlotildeng baaumlc sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn ntildeaotilde traucirci qua nhoumlotildeng caucircm thoiuml nhouml saeacutet nhoiumln ntildeau ntildeocircugraven buoaacutet nhougravei vaoslash khoaacutec lieaumlt nhoumlotildeng ntildeau khoaring naoslashy ntildeaacircy laoslash toaumlt boumliumlc khoacircng cooslashn caucircm giaugravec naoslasho teauml hocircn noumlotildea Trong hieaumln taiumli cougrave nhoumlotildeng baaumlc sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn ntildeaotilde traucirci qua nhoumlotildeng caucircm thoiuml nhouml saeacutet nhoiumln ntildeau ntildeocircugraven buoaacutet nhougravei vaoslash khoaacutec lieaumlt nhoumlotildeng ntildeau khoaring naoslashy ntildeaacircy laoslash toaumlt boumliumlc khoacircng cooslashn caucircm giaugravec naoslasho teauml hocircn noumlotildea Nhoumlng ta vocircugravei soumliuml khoaring haiumlnh khoaacutec lieaumlt naoslashy vaatilden khoacircng ntildeaiumlt ntildeeaacuten phaugravep thoumlocirciumlng nhaacircn tri kieaacuten thuoslash thaeacuteng xoumlugraveng ntildeaugraveng baaumlc thaugravenh Hay cougrave thearing cougrave moaumlt con ntildeoumlocircoslashng khaugravec ntildeoumla ntildeeaacuten giaugravec ngoaumlrdquo137

(Tassa mayhaUacute Aggivessana etad-ahosi Ye kho keci atnetaUacute - addhAringnaUacute samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring opakkamikAring dukkhAring tippAring kaEcircukAring vedanAring vedayiUacutesu etAringvaparamaUacute na - y - ito bhiyyo ye pi hi keci anAringgatam - addhAringnaUacute samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring opakkamikAring dukkhAring tippAring kaEcircukAring vedanAring vedayissanti etAringvaparamaUacute ra-y-ito bhiyyo ye pi hi keci etarahi samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring opakkamikAring dukkhAring tippAring

136 M taaumlp I trang 245-6 137 Nhouml treacircn

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 112

kaEcircukAring vedanAring vediyanti etAringvaparamaUacute na-y-ito bhiyyo Na kho panAringhaUacute imAringya kaEcircukAringya dukkarakAringrikAringya adhigacchAringmi uttariAring manussadhammAring alamariyariantildeaœadassana - visesaUacute siyAring nu kho antildentildeo maggo bodhAringyAringti)138

Toumloslash kinh nghieaumlm naoslashy Boagrave-taugravet nhaaumln ra raegraveng ngaoslashi seotilde cheaacutet troumlocircugravec khi tigravem ntildeoumlocirciumlc ntildeaugravep augraven cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng Vigrave vaaumly neacircn tigravem moaumlt phoumlocircng phaugravep khaugravec vaoslash bigravenh minh cuucirca chaacircn lyugrave ntildeaotilde toumloslash toumloslash ntildeoumlocirciumlc khaugravem phaugrave ra

Trung ntildeaiumlo Nhocircoslash kinh nghieaumlm ntildeaotilde traucirci qua vaoslash hoiumlc toumloslash nhoumlotildeng

ntildeaiumlo souml khaugravec caucirc veagrave maeumlt ntildeocircoslashi cuotildeng nhouml ntildeaiumlo vaoslash bocircucirci soumliuml trocirciuml loumliumlc maiumlnh meotilde cuucirca tieagravem naecircng triacute tueauml beacircn trong neacircn Boagrave-taugravet ntildeaotilde traugravenh khoacircng theo soumliuml quaugrave coumliumlc ntildeoan cuucirca toumliuml haoslashnh xaugravec khieaacuten suy yeaacuteu naecircng loumlocirciumlng nhouml ngaoslashi ntildeaotilde traucirci qua saugraveu naecircm luyeaumln taaumlp khoaring haiumlnh hoaeumlc cuotildeng khoacircng neacircn quaugrave coumliumlc ntildeoan chaelig houmlocircucircng thoiuml khoaugravei laiumlc nhouml ngaoslashi ntildeaotilde traucirci qua taaacutet caucirc nhoumlotildeng xa hoa vaoslash duiumlc laiumlc ocircucirc kinh thaoslashnh Ca-tyoslash-la-veauml Caucirc hai coumliumlc ntildeoan naoslashy ntildeeagraveu voacirc duiumlng cho tieaacuten trigravenh tu taaumlp taacircm linh

Gioaacuteng nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi chocirci ntildeaoslashn guitar neaacuteu giaucirc soumlucirc ntildeearing daacircy quaugrave caecircng (nhouml tu khoaring haiumlnh) hoaeumlc quaugrave lootildeng (nhouml houmlocircucircng thoiuml duiumlc laiumlc) thigrave aacircm thanh seotilde raaacutet teauml Ngoumlocirciumlc laiumli neaacuteu moaumlt ngoumlocircoslashi chocirci ntildeaoslashn gioucirci thigrave aacircm thanh seotilde raaacutet du doumlocircng bocircucirci leotilde vograve aaacutey bieaacutet theaacute naoslasho ntildeearing ntildeieagraveu chaelignh cho voumloslasha vaoslash thiacutech hocirciumlp (nhouml laoslash ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo khoacircng neacircn thieacircn coumliumlc ntildeoan quaugrave) 138 M taaumlp I trang 246

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 113

Do ntildeougrave ngaoslashi toumloslash boucirc con ntildeoumlocircoslashng khoaring haiumlnh vaoslash baeacutet ntildeaagraveu ntildei khaaacutet thoumliumlc ntildeearing phuiumlc hoagravei laiumli soumlugravec khoeucirc cuotildeng nhouml chuaaringn bograve thoumliumlc hieaumln phoumlocircng phaugravep tu haoslashnh mocircugravei Naecircm ngoumlocircoslashi baiumln ntildeoagraveng tu cuucirca ngaoslashi choumlugraveng kieaacuten thaaacutey soumliuml thay ntildeoaringi cuucirca Boagrave-taugravet lieagraven tuyeacircn boaacute raegraveng ldquoSa-moacircn Coagrave ntildeaoslashm ntildeaotilde trocircucirc veagrave ntildeocircoslashi soaacuteng traagraven gian buoacircng thaucirc roagraveirdquo vaoslash hoiuml baeacutet ntildeaagraveu taugravech rocircoslashi ngaoslashi

Boagrave-taugravet moaumlt migravenh ntildei gioumlotildea ntildeaiumli doumlocircng ntildeau khoaring cuucirca soaacuteng vaoslash cheaacutet Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu suy nghoacute nhieagraveu laagraven veagrave con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo gioumlotildea ntildeocircoslashi soaacuteng xa hoa vaoslash soumliuml luyeaumln khoaring haiumlnh maoslash ngaoslashi ntildeeagraveu cougrave thoumliumlc haoslashnh Ngaoslashi nhocircugrave luugravec cooslashn thieaacuteu thocircoslashi khoaucircng 67 tuoaringi trong buoaringi leatilde lsquoCanh ntildeieagravenrsquo ngoagravei doumlocircugravei bougraveng caacircy maugravet ngaoslashi ntildeaotilde nhaaumlp thieagraven (thieagraven thoumlugrave nhaaacutet) Ngaoslashi phaacircn vaacircn vaoslash toumliuml nougravei vocircugravei chiacutenh migravenh ldquoCougrave thearing ntildeougrave laoslash con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten giaugravec ngoauml chaecircngrdquo

Boagrave-taugravet tieaacutep tuiumlc ntildei ntildeeaacuten laoslashng Oumlu-laacircu-taagraven-loa (Uruvela) vaoslash doumloslashng laiumli ocircucirc moaumlt nocirci maoslash ngaoslashy nay goiumli laoslash Boagrave-ntildeeagrave-ntildeaiumlo-traoslashng (Bodh Gaya) thuoaumlc tiearingu bang Bihar ngaoslashi quyeaacutet ntildeogravenh seotilde ngoagravei doumlocircugravei caacircy Boagrave-ntildeeagrave (Assattha)139 beacircn bocircoslash soacircng Ni-lieacircn-thuyeagraven (Nairanjana) vaoslash tu taaumlp phoumlocircng phaugravep thieagraven ntildeogravenh cuucirca chiacutenh ngaoslashi cho ntildeeaacuten khi naoslasho ngaoslashi cougrave thearing tigravem ntildeoumlocirciumlc caacircu traucirc locircoslashi chiacutenh xaugravec cho vaaacuten ntildeeagrave chaaacutem doumlugravet ntildeau khoaring ocircucirc traagraven gian Ntildeoaiumln triacutech doumlocircugravei ntildeaacircy cuucirca kinh Thaugravenh-caagraveu (Ariyapariyesana 139 Toumloslash khi boagrave taugravet Soacute ntildeaiumlt ntildea ntildeaiumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy naoslashy caugravec phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde goiumli ntildeaacircy laoslash caacircy boagrave ntildeeagrave (Bodhi-tree) hoaeumlc caacircy boagrave taugravet (Bodhisattva-tree) Hieaumln nay teacircn naoslashy vaatilden ntildeoumlocirciumlc phoaring bieaacuten

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 114

Sutta) cougrave thearing minh hoiumla nhouml sau ldquoNaoslashy caugravec tyoslash kheo roagravei ta baeacutet ntildeaagraveu truy tigravem caugravei gigrave laoslash toaacutet

con ntildeoumlocircoslashng toaacutei thoumlocirciumlng an togravenh ta ntildeaotilde ntildei du haoslashnh ngang qua thaoslashnh phoaacute Ma-kieaumlt-ntildeaoslash (Magadha) ntildeeaacuten laoslashng Oumlu-laacircu-taagraven loa (Uruvela) Nocirci ntildeaacircy ta raaacutet vui khi thaaacutey daotildei ntildeaaacutet daoslashi vocircugravei moaumlt khu roumloslashng ntildeaagravey caacircy xanh maugravet cougrave moaumlt dooslashng soacircng trong saugraveng chaucircy ngang vocircugravei choatilde loaumli qua deatilde daoslashng vaoslash xung quanh cougrave daacircn laoslashng keaacute beacircn cougrave thearing tieaumln locirciumli cho vieaumlc khaaacutet thoumliumlc Naoslashy caugravec tyoslash kheo ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde xaucircy ntildeeaacuten trong ta lsquoNtildeaacircy thaaumlt laoslash moaumlt daotildei ntildeaaacutet thuugrave vogravehellip thaaumlt soumliuml toaacutet cho moaumlt ngoumlocircoslashi treucirc tuoaringi tinh taaacuten tu taaumlprsquo Vigrave vaaumly naoslashy caugravec tyoslash kheo ta ntildeaotilde ngoagravei xuoaacuteng vaoslash nghoacute lsquoThaaumlt soumliuml nocirci naoslashy thiacutech hocirciumlp cho soumliuml noatilde loumliumlcrdquo140

(So kho aham bhikkhave kim kusalagavesne anuttaram santiuarapadam pariyesamAringno Magadhesu anupubbena-cAringrikam caramAringno yena UruvelAring senAringnigamo tadavasarim Tatthaddasam ramantildeneyam bhumibhAringgam pAringsAringdikantilde ca vanasandam nadintilde-ca sandantim setakam supatittham ramanneyam samantAring ca gocaragAringmam Tassa mayham bhikkhave etadahosi Ramanineyo vata bhacircmibhAringgo pAringsAringdiko ca vanasando nadne ca sandati setakAring supatitthAring ramanAringyAring samantAring ca gocaragAringmo alam vatidam kulaputtassa padhAringnatthikassa padhAringnAringyati So kho aham bhikkhave tattheva nisnedim alam-idam padhAringnAringyati)141

Thieagraven ntildeogravenh

140 MLS taaumlp I soaacute 26 Kinh Thaugravenh caagraveu trang 210-1 141 M taaumlp I trang 166-7

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 115

Trong Phaugravep cuugrave cougrave caacircu keauml daiumly nhouml sau

ldquoDeatilde laoslashm nhoumlotildeng ntildeieagraveu xaaacuteu nhoumlng khoacircng locirciumli iacutech cho toumliuml thaacircn Ngoumlocirciumlc laiumli thaaumlt laoslash raaacutet khougrave ntildeearing laoslashm nhoumlotildeng dieagraveu maoslash ntildeieagraveu aaacutey toaacutet ntildeeiumlp vaoslash locirciumli iacutechrdquo

(SukarAringœi asAringdhacircni attano ahitAringni ca YaUacute ve hitantilde ca sAringOslashhuntilde ca tam ve paramadukkaraUacute)142

Ntildeieagraveu naoslashy raaacutet ntildeuugraveng Thaaumlt ra ntildeearing ntildeaiumlt giaucirci thoaugravet Boagrave-taugravet Coagrave-ntildeaoslashm ntildeaotilde tinh taaacuten khoacircng ngoumloslashng nghaelig suoaacutet 49 ngaoslashy doumlocircugravei goaacutec boagrave ntildeeagrave Vieaumlc naoslashy xaucircy ra raaacutet toumliuml nhieacircn vaoslash taacircm lyugrave vigrave nhoumlotildeng khaugravet khao baucircn naecircng cuucirca con ngoumlocircoslashi maoslash nocirci ntildeaacircy ntildeoumlocirciumlc nhaacircn caugravech hoaugrave qua higravenh thoumlugravec ma quyotilde chauacuteng haiumln nhouml thiacutech thuugrave khoaugravei laiumlc (kAringma 快

樂) baaacutet nhouml yugrave (arati不如意) ntildeougravei vaoslash khaugravet (khuppipAringsAring 餓 渴) khaugravet augravei (taœhAring 渴愛) thuiumly mieacircn (thnena-middha睡眠) socirciuml haotildei (bhne驚 駭) nghi ngocircoslash (vicikicchAring 疑 問) phaelig baugraveng vaoslash coaacute chaaacutep (makkha-thambha 匪 謗 固 執) thaoslashnh ntildeaiumlt (lAringbha成 達) ngocirciumli khen (siloka 讚 歎) danh doumliuml (sakkAringra 名譽) danh tieaacuteng (yasa 有 名)hellipntildeaotilde baeacutet ntildeaagraveu khocircucirci leacircn vaoslash phieagraven naotildeo taacircm migravenh Nhoumlng vocircugravei locircoslashi nguyeaumln (praœidhAringna) voumlotildeng chaeacutec phi thoumlocircoslashng vaoslash kieacircn ntildeogravenh Boagrave-taugravet ntildeaotilde taaumlp trung saacircu saeacutec mieacircn maaumlt vigrave locirciumli iacutech cuucirca vieaumlc khaugravem phaugrave con ntildeoumlocircoslashng chaacircn thaaumlt ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml giaucirci thoaugravet hoaoslashn toaoslashn cho taaacutet caucirc

Boagrave-taugravet ntildeaotilde thaaacutey nhouml thaaumlt moaacutei lieacircn keaacutet cuucirca nghieaumlp

142 Dha Keauml soaacute 163 trang 85-6

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 116

vaoslash moaacutei lieacircn keaacutet cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu nhouml taugravei sanh caucirc nghieaumlp vaoslash taugravei sanh ntildeeagraveu xuaaacutet phaugravet toumloslash taacircm Ntildeaacircy laoslash ntildeaugravep augraven chiacutenh cho vaaacuten ntildeeagrave giaucirci quyeaacutet ntildeau khoaring cuucirca cuoaumlc ntildeocircoslashi Vigrave vaaumly neaacuteu naecircm trieagraven caugravei (traiumlo coumlucirc giaotildei ntildeaotildei augravei duiumlc taoslash kieaacuten vaoslash nghi ngocircoslash) tham muoaacuten taaumlt ntildeoaacute vaoslash voacirc minhhellip ntildeoumlocirciumlc chuyearingn ntildeoaringi nhoumlotildeng haoslashnh ntildeoaumlng xaaacuteu taiumlo neacircn augravec nghieaumlp seotilde bograve sanh vaoslasho theaacute giocircugravei ntildeau khoaring caagraven phaucirci toumloslash boucirc thigrave seotilde ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet an laiumlc Ntildeaacircy laoslash chaacircn lyugrave hieaumln houmlotildeu cuucirca con ngoumlocircoslashi vaoslash caugravec phaugravep Chuugraveng raaacutet tinh teaacute saacircu saeacutec vaoslash khougrave hiearingu nhouml trong kinh Thaugravenh-caagraveu ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh

lsquoNtildeaacircy cuotildeng laoslash vaaacuten ntildeeagrave thaaumlt khougrave thaaacutey ntildeougrave laoslash soumliuml togravenh chaelig taaacutet caucirc caugravec haoslashnh ntildeoaumlng soumliuml toumloslash boucirc taaacutet caucirc caugravec chaaacutep thuucirc tieacircu dieaumlt caugravec khaugravet augravei khoacircng duiumlc voiumlng ngoumloslashng nghaelig vaoslash nieaacutet baoslashnrsquo143

(AlayarAringmAringya kho pana pajAringya AringlayaratAringya AringlayasammuditAringya duddasam idam thAringnam yadidam idappaccayatAring paticcasamuppAringdo idam-pi kho thAringnam duddasam yadidam sabbasankhAringrasamatho sabbupadhipatinissaggo tanhakkhayo virAringgo nirodho nibbAringnam)144

Vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh toumloslash boucirc nhoumlotildeng tham augravei vaoslash phieagraven muoaumlnhellip Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu haoslashnh thieagraven doumlocircugravei coaumli caacircy boagrave ntildeeagrave beacircn bocircoslash soacircng Ni-lieacircn-thuyeagraven (Niranjana) Sau khi nhaaumlp ntildeogravenh (samadhi 禪定) thaacircm saacircu Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu quaugraven soaring toumlugravec (vipassanAring明 察 慧) vaoslash deatilde daoslashng boumlocircugravec vaoslasho thieagraven thoumlugrave nhaaacutet maoslash ngaoslashi ntildeaotilde toumloslashng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslasho 143 MLS taaumlp I soaacute 26 Kinh Thaugravenh caagraveu trang 211-2 144 M taaumlp I trang 167

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 117

thocircoslashi nieacircn thieaacuteu Toumloslash toumloslash ngaoslashi ntildeaiumlt ntildeeaacuten thieagraven thoumlugrave hai bahellip chiacuten Chiacuten taagraveng thieagraven naoslashy ntildeoumlocirciumlc minh hoaiuml nhouml sau Baucircng II TIEAacuteN TRIgraveNH CHIacuteN THIEAgraveN TRONG KINH NtildeIEAringN PAumlLI145

TU TAAumlP PHAUgraveP CHOumlUgraveNG NtildeAIumlT TRAIumlNG THAUgraveI TAAcircM

1 Ly duiumlc ly baaacutet thieaumln phaugravep

Thieagraven thoumlugrave nhaaacutet

Taagravem touml haelig laiumlc nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc

vaoslash taugravec yugrave

2 Dieaumlt taagravem vaoslash toumlugrave Thieagraven thoumlugrave hai

Noaumli toacutenh haelig laiumlc nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc

vaoslash taugravec yugrave

3 Ly hyucirc truugrave xaucirc Thieagraven thoumlugrave ba

Xaucirc laiumlc nieaumlm taelignh giaugravec nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm

duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc vaoslash taugravec yugrave

4 Xaucirc laiumlc xaucirc khoaring dieaumlt

hyucirc oumlu ntildeaotilde caucircm thoiuml troumlocircugravec

Thieagraven thoumlugrave touml

Xaucirc baaacutet khoaring baaacutet laiumlc thoiuml thoiuml voacirc quaugraven nieaumlm taacircm thanh

togravenh nhocircoslash nieaumlm nhaaacutet taacircmhellip taugravec yugrave

5 Voumlocirciumlt khoucirci toumlocircucircng saeacutec dieaumlt troumloslash choumlocircugraveng ngaiumli

toumlocircucircng

Thieagraven Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave

Nhouml houml khoacircng Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircng houml khoacircng

nhaaacutet taacircm taugravec yugrave

6 Voumlocirciumlt khoucirci caucircnh giocircugravei Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave

Thieagraven Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave

Nhouml Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircng nhaaacutet taacircm taugravec yugrave

7 Voumlocirciumlt khoucirci caucircnh giocircugravei Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave

Thieagraven Voacirc socircotilde houmlotildeu xoumlugrave

Nhouml Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave toumlocircucircng nhaaacutet taacircm taugravec yugrave

145 MLS taaumlp III soaacute 111 Kinh Baaacutet ntildeoaiumln (Anupada Sutta) trang 78-0

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 118

8 Voumlocirciumlt khoucirci caucircnh giocircugravei

Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave

Thieagraven Phi toumlocircucircng phi phi

toumlocircucircng xoumlugrave

Nhouml Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave chaugravenh nieaumlm khi xuaaacutet

ntildeogravenh thaaacutey caugravec phaugravep quaugrave khoumlugrave bograve bieaacuten hoaiumli

9 Voumlocirciumlt khoucirci caucircnh giocircugravei

Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave

Thieagraven Dieaumlt thoiuml toumlocircucircng ntildeogravenh

Tueauml tri taaacutet caucirc laaumlu hoaeumlc hoaoslashn toaoslashn ntildeoaiumln taaumlnhellip lsquoKhoacircng cougrave

soumliuml giaucirci thoaugravet naoslasho hocircnrsquo

Trong baoslashi kinh Baaacutet ntildeoaiumln (Anupada sutta) cuucirca Trung boauml ntildeaotilde trigravenh baoslashy ntildeaagravey ntildeuucirc quaugrave trigravenh phaugravet triearingn taacircm hoaeumlc tieaacuten trigravenh giaucirci thoaugravet nhouml

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash kheo ntildeaacircy laoslash lieacircn quan ntildeeaacuten triacute tueauml toumlocircng tuiumlc cuucirca ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet quaugraven chieaacuteu caugravec phaugravep ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde ly duiumlc ly bất thiện phaacutep chứng đạt vagrave an truacute sơ Thiền một trạng thaacutei hỷ lạc do ly dục sanh coacute tầm coacute tứ

Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thieagraven thoumlugrave nhaaacutet taagravem toumlugrave haelig laiumlc nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Tatr idaUacute bhikkhave SAringriputtassa anupadadhammavipassanAringya hod Idha bhikkhave SAringriputto vivice eva kAringmehi vivicca akusalehi dhanunehi savitakkaUacute savicAringraUacute vivekajaUacute pnetisukhaUacute pathamajjhAringnaUacute upasampajja viharati Ye ca paEcirchamajjhAringne dhamma vitakko ca vicAringro ca pneti ca sukhantilde

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 119

ca citte-kaggatAring ca phasso vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhamma viditAring uppajyanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo amssito apaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabhahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet dieaumlt taagravem vaoslash toumlugrave moaumlt traiumlng thaugravei haelig laiumlc do ntildeogravenh sanh khoacircng taagravem khoacircng toumlugrave noaumli taelignh nhaaacutet taacircm Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thieagraven thoumlugrave hai noaumli toacutenh haelig laiumlc nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto vitakkavicAringrAringnaUacute vacircpasamAring ajjhattaUacute sampasAringdanaUacute cetaso ekodibhAringvaUacute avitakkaUacute avicAringraUacute samadhijaUacute pnetisukhaUacute dutiyajjhAringnaUacute upasampajja viharati Ye ca dutiyajjhAringne dhammAring ajjhatta-sampasAringdo ca pneti ca sukhantilde ca citte-kaggatAring ca phasso vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adbimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupAringEcircEcircavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 120

gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho Vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ly hyucirc truugrave xaucirc chaugravenh nieaumlm taelignh giaugravec thaacircn caucircm laiumlc thoiuml maoslash caugravec baaumlc thaugravenh goiumli laoslash xaucirc nieaumlm laiumlc truugrave choumlugraveng vaoslash an truugrave thieagraven thoumlugrave ba Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thieagraven thoumlugrave ba xaucirc laiumlc nieaumlm taelignh giaugravec nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto pnetiyAring ca virAringgAring upekhako ca viharati sato ca sampajAringno sukhantilde ca kAringyena paEcircisaUacutevedeti yan taUacute ariyAring Aringcikkhanti Upekhako satimAring sukhavihAringrne ti tatiyajjhAringnaUacute upasampajja viharati Ye ca tatiyajjhAringne dhammAring upekhAring ca sukhantilde ca sati ca sam-pajantildentildean ca citte-kaggatAring ca phasso vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 121

visaUacute-yutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet xaucirc dieaumlt hyucirc oumlu ntildeaotilde caucircm thoiuml troumlocircugravec choumlugraveng vaoslash an truugrave thieagraven thoumlugrave touml Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thieagraven thoumlugrave touml xaucirc baaacutet khoaring baaacutet laiumlc thoiuml voacirc quaugraven nieaumlm taacircm thanh togravenh nhocircoslash nieaumlm nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sukhassa ca pahAringnAring dukkhassa ca pahAringnAring pubbe va somanassadomanassAringnaUacute atthagamAring adukkhamasukhaUacute upekhAringsatipAringrisuddhaUacute catutthAringjjhAringnaUacute upasampajja viharati Ye ca catutthajjhAringne dhammAring upekhAring adukkhamasukhAring vedanAring passi vedanAring cetaso anAringbhogo sati pAringrisuddbi citte-kaggatAring ca phasso vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 122

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua toumlocircucircng veagrave saeacutec dieaumlt troumloslash choumlocircugraveng ngaiumli toumlocircucircng khoacircng taugravec yugrave ntildeoaacutei vocircugravei dograve toumlocircucircng nghoacute lsquoHouml khoacircng laoslash voacirc bieacircnrsquo choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh giocircugravei Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave Vaoslash nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave khoacircng voacirc bieacircn xoumlugraveugrave nhouml houml khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircng nhaaacutet taacircm vaoslash xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso racircpa-santildentildeAringnaUacute samatikkamAring paEcircighasantildentildeanaUacute tthagamAring nAringnattasantildentildeanaUacute amanasikAringrAring Ananto AringkAringso ti AringkAringsAringnantildecAringyatanaUacute upasampajja viharati Ye ca AringkAringsanantildecayatane lsquodhammAring AringkAringsanantildecayatanasantildentildea ca citte- kaggatAring ca phasso ca vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhi-mokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visamyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua hoaoslashn toaoslashn caucircnh Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave nghoacute raegraveng lsquoThoumlugravec laoslash voacirc

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 123

bieacircnrsquo choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh giocircugravei thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircng nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso AringkAringsAringnantildecayatanaUacute samatikkamAring AnantaUacute vintildentildeaœan ti vintildentildeAringœantildecAringyatanaUacute upasampajja viharati Ye ca vintildentildeAringœantildecAringyatane dhammAring vintildentildeAringœantildecAringyatanasantildentildeAring ca citte-kaggatAring phasso vedanAring santildentildeAring cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua hoaoslashn toaoslashn caucircnh thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave nghoacute raegraveng lsquoNtildeaacircy khoacircng cougrave gigrave heaacutetrsquo choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh giocircugravei Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave toumlocircucircng vaoslash nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 124

toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso vintildentildeAringœantildecAringyatanaUacute samatikkamAring Na tthi kintildecneti AringkintildecantildentildeAringyatanaUacute upasampajja viharati Ye ca Aringkintildecantildentildeayatane dhammAring Aringkintildecantildentildeayatanasantildentildea ca citte-kaggatAring ca phasso vedanAring Santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua hoaoslashn toaoslashn caucircnh giocircugravei Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave Vocircugravei chaugravenh nieaumlm Xaugrave-locirciumli-phaaacutet xuaaacutet khoucirci ntildeogravenh aaacutey Sau khi vocircugravei chaugravenh nieaumlm xuaaacutet khoucirci ntildeogravenh aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet thaaacutey caugravec phaugravep thuoaumlc veagrave quaugrave khoumlugrave bograve ntildeoaiumln dieaumlt bograve bieaacuten hoaiumli lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 125

Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso AringkintildecAringntildentildeayatanaUacute samatikkamAring nevasantildentildeAringnasantildentildeAringyatana upasampajja viharati So tAringya samAringpattiyAring sato vuEcircEcirchahati So tAringya samAringpattiyAring sato vuEcircEcirchahitva ye dhammAring atneta mruddhAring vipariœatAring te dhamme samanupassati EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimnriyAringdikateha cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua hoaoslashn toaoslashn caucircnh Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave choumlugraveng vaoslash an truugrave trong Dieaumlt thoiuml toumlocircucircng ntildeogravenh Vaoslash thaaacutey caugravec laaumlu hoaeumlc cuoaacutei cuoslashng ntildeaotilde ntildeoaiumln dieaumlt Vocircugravei chaugravenh nieaumlm Xaugrave-locirciumli-phaaacutet xuaaacutet khoucirci ntildeogravenh aaacutey Sau khi vocircugravei chaugravenh nieaumlm xuaaacutet khoucirci ntildeogravenh aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet thaaacutey caugravec phaugravep thuoaumlc veagrave quaugrave khoumlugrave bograve ntildeoaiumln dieaumlt bograve bieaacuten hoaiumli lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoKhoacircng cooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet khoacircng cooslashn vieaumlc phaucirci laoslashm noumlotildeardquo146

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso nevasantildentildeAringnasantildentildeayatanaUacute sapatikkamAring santildentildeavedayita-nirodhaUacute upasampajja viharati Pantildentildeaya c assa disvAring asava parikkhneœAring honti So tAringya samAringpattiyAring sato vuEcircEcirchahati So tAringya samAringpattiyAring sato vuEcircEcirchahitvAring ye te dhammAring atneta niruddha vipariœatAring te dhamme samanupassad EvaUacute kira

146 MLS taaumlp III soaacute 111 Kinh Baaacutet ntildeoaiumln (Anupada Sutta) trang 78-0

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 126

me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Na tthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring na tthi t ev assa hoti)147

Chiacuten baaumlc thieagraven maoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp ntildeearing chuyearingn taaacutet caucirc phieagraven naotildeo thaoslashnh haelig laiumlc khinh an an laiumlchellip Ntildeaacircy laoslash phoumlocircng phaugravep phaugravet triearingn vaoslash tu taaumlp taacircm Khoacircng cougrave nougrave chuugraveng ta seotilde khoacircng thearing naoslasho hiearingu baucircn chaaacutet thoumliumlc thearing laoslash gigrave vaoslash khoacircng thearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave taacircm lyugrave cho soumliuml hoaoslash bigravenh vaoslash haiumlnh phuugravec ocircucirc khaeacutep nocirci cuotildeng nhouml soumliuml chaaacutem doumlugravet khoaring trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml ndash ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildeougrave laoslash lyugrave do Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khen coacircng ntildeoumlugravec cuucirca chiacuten thieagraven nhouml

lsquoNaoslashy A-nan cho ntildeeaacuten khi naoslasho ta choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc taagraveng baaumlc cuucirca chiacuten thieagraven choumla ntildeoumlocirciumlc thuaaumln thoumlugrave nghogravech thoumlugrave choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash xuaaacutet khocircucirci thigrave ta choumla xaugravec nhaaumln raegraveng ta ntildeaotilde choumlugraveng chaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravec vocircugravei theaacute giocircugravei cuucirca chouml thieacircn ma voumlocircng vaoslash phaiumlm thieacircn vocircugravei caugravec sa-moacircn vaoslash baoslash-la-moacircn chouml thieacircn vaoslash loaoslashi ngoumlocircoslashi Cho ntildeeaacuten khi naoslasho naoslashy A-nan ta ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc taagraveng baaumlc cuucirca chiacuten thieagraven ntildeoumlocirciumlc thuaaumln thoumlugrave nghogravech thoumlugrave choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash xuaaacutet khocircucirci thigrave ta mocircugravei xaugravec nhaaumln raegraveng ta ntildeaotilde hoaoslashn toaoslashn choumlugraveng chaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravec Tri vaoslash kieaacuten ntildeaotilde khocircucirci leacircn nocirci ta Baaacutet ntildeoaumlng laoslash soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca ta Ntildeocircoslashi soaacuteng naoslashy laoslash cuoaacutei cuoslashng khoacircng cooslashn soumliuml taugravei sanh noumlotildearsquo148

(YAringnakivantilde cAringhaUacute Aumlnanda imAring nava anupubbavihAringrasamAringpattiyo na evam anulomapaEcircilomaUacute samAringpajjim pi vuEcircEcirchahim pi neva tAringvAringhaUacute Aumlnanda sadevake loke samAring rake sabrahmake

147 M taaumlp III trang 25-8 148 BGS taaumlp IV Choumlocircng chiacuten Phaugravep phaaringm 10 Tapussa trang 295

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 127

sassamaœabrAringmaœayAring pajAringya sadevamanussAringya anuttaraUacute sammAringsambodhiUacute abhisambuddho paccantildentildeAringsiUacute Yato ca kho ahaUacute Aumlnanda imAring nava anupubbavihAringrasamAringpattiyo evam anulomapaEcircilomaUacute samAringpajjim pi vuEcircEcirchahim pi athAringhaUacute Aumlnanda sade vake loke samAringrake sabrahmake sassamaœabrAringhmaœiyAring pajAringya sadevamanussAringya anuttaraUacute sammAringsambodhiUacute abhisambuddho paccantildentildeAringsiUacute NtildeAringœantilde ca pana me dassanaUacute udapAringdi lsquoakuppAring me cetovimutti ayam antimAring jAringti natthi dAringni punabbhavorsquo ti) 149

Vocircugravei nhoumlotildeng daatilden choumlugraveng treacircn chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu thieagraven ntildeogravenh laoslash phoumlocircng phaugravep chiacutenh cuucirca Boagrave-taugravet trong kinh ntildeiearingn pAringli ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet Ba Triacute (Minh)

Boagrave-taugravet an houmlocircucircng chiacuten traiumlng thaugravei cuucirca thieagraven vaoslash vocircugravei touml toumlocircucircng thuaagraven togravenh vaeacuteng laeumlng an toacutenh cuucirca chiacuten thieagraven Boagrave-taugravet houmlocircugraveng taacircm ntildeeaacuten ntildeaiumlt ba minh (Tisso vijjAring 三 明) vaoslasho ntildeeacircm cuoaacutei cuoslashng khi ngaoslashi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml nhouml kinh Socirciuml haotildei khieaacutep ntildeaotildem (Bhayabheravasutta) thuoaumlc Trung-boauml kinh150 ntildeaotilde toumlocircoslashng thuaaumlt rootilde raoslashng ba triacute naoslashy xuaaacutet hieaumln vaoslasho ntildeeacircm cuoaacutei cuoslashng khi Boagrave-taugravet ntildeaiumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy boagrave ntildeeagrave beacircn bocircoslash soacircng Ni-lieacircn-thuyeagraven (Niranjana) nhouml

lsquoRoagravei vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng suucirca khoacircng veaacutet nhocirc khoacircng phieagraven naotildeo nhu nhuyeaacuten voumlotildeng chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng ta houmlocircugraveng taacircm ntildeeaacuten Tuugravec maiumlng triacute Ta nhocircugrave ntildeeaacuten caugravec ntildeocircoslashi soaacuteng quaugrave khoumlugrave moaumlt ntildeocircoslashi hai ntildeocircoslashi ba ntildeocircoslashi boaacuten

149 A taaumlp IV trang 448 150 MLS taaumlp I soaacute 4 Kinh Socirciuml haotildei khieaacutep ntildeaotildem trang 28-9

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 128

ntildeocircoslashi naecircm ntildeocircoslashi moumlocircoslashi ntildeocircoslashi hai moumlocirci ntildeocircoslashi ba moumlocirci ntildeocircoslashi boaacuten moumlocirci ntildeocircoslashi naecircm moumlocirci ntildeocircoslashi moaumlt traecircm ntildeocircoslashi hai traecircm ntildeocircoslashi moaumlt ngaoslashn ntildeocircoslashi moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeocircoslashi nhieagraveu hoaiumli vaoslash thaoslashnh kieaacutep Ta nhocircugrave raegraveng lsquoTaiumli moaumlt nocirci ta teacircn nhouml vaaumly dooslashng hoiuml nhouml vaaumly giai caaacutep nhouml vaaumly caugravec mougraven aecircn nhouml vaaumly thoiuml khoaring laiumlc nhouml vaaumly thoiuml maiumlng nhouml vaaumly Sau khi cheaacutet taiumli choatilde kia ta sanh taiumli choatilde naoslashy Ta cougrave teacircn nhouml vaaumly dooslashng hoiuml nhouml vaaumly giai caaacutep nhouml vaaumly caugravec mougraven aecircn nhouml vaaumly thoiuml khoaring laiumlc nhouml vaaumly thoiuml maiumlng nhouml vaaumly Sau khi cheaacutet taiumli choatilde naoslashy ta ntildeoumlocirciumlc sanh ocircucirc ntildeaacircy Nhouml vaaumly ta nhocircugrave ntildeeaacuten nhieagraveu ntildeocircoslashi soaacuteng quaugrave khoumlugrave cuoslashng vocircugravei caugravec neugravet chung chung vaoslash chi tieaacutet

Vigrave vaaumly naoslashy Baoslash-la-moacircn ntildeaacircy laoslash minh thoumlugrave nhaaacutet maoslash ta ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslasho canh moaumlt voacirc minh bieaacuten maaacutet minh khocircucirci leacircn bougraveng toaacutei ntildeaotilde ntildei augravenh saugraveng laiumli ntildeeaacuten trong khi Ta an truugrave trong soumliuml tinh taaacuten noatilde loumliumlc khoacircng phougraveng daaumlt

(So evam samAringhite citte parisuddhe pariyodAringte anangane vigatupakkilese mudubhacircte kammaniye thite Aringnejjappatte pubbenivAringsAring-nussatinAringnAringya cittam abhininnAringmesim So anekavihitam pubbeniudsam anussarAringmi seyyathidam ekampi jAringtim dve pijAringtneyo jAringtisatasahassampi anekepi samvattakappe anekepi vivattakappe amutr Aringsim evannAringmo evamgotto evam vanno evamahAringro evam sukhadukkhapatisamvedne evamAringyupariyanto so tato cuto amutra udapAringdim tatraprsquo Aringsim evannAringmo evamgotto evamvanno evamahAringro evam sukhadukkhapativedii evamAringyupariyanto so tato cuto idhupapanno ti Iti sAringkAringram sauddesam anekavihitam pubbenivAringsam anussarAringmi Ayam kho me brAringhmana rattiyAring pathame yAringme pathamAring vijjAring adhigatAring AvijjAring vihatAring vijjAring uppannAring Tamo uihato Aringloko uppanno YAringthAring tam appamattassa AringtAringpino pahitattassa viharato)

lsquoRoagravei vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 129

suucirca khoacircng veaacutet nhocirc khoacircng phieagraven naotildeo nhu nhuyeatilden voumlotildeng chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng ta houmlocircugraveng taacircm ntildeeaacuten Sanh toumlucirc triacute veagrave chuugraveng sanh Vocircugravei thieacircn nhaotilden thuaagraven togravenh sieacircu vieaumlt thaaacutey soumliuml soaacuteng vaoslash cheaacutet cuucirca caugravec chuugraveng sanh Ta tueauml tri raegraveng cougrave nhoumlotildeng chuugraveng sanh baagraven tieaumln cao sang xinh ntildeeiumlp xaaacuteu xiacute may maeacuten baaacutet haiumlnh do haiumlnh nghieaumlp cuucirca hoiuml vaoslash ta nghoacute raegraveng thaaumlt soumliuml nhoumlotildeng chuugraveng sanh naoslashy ntildeaotilde laoslashm nhoumlotildeng augravec haiumlnh veagrave thaacircn mieaumlng vaoslash yugrave ntildeaotilde nhaiumlo baugraveng caugravec baaumlc thaugravenh taoslash kieaacuten taiumlo augravec nghieaumlp toumlocircng oumlugraveng vocircugravei taoslash kieaacuten sau khi cheaacutet seotilde sanh vaoslasho caucircnh giocircugravei ntildeau khoaring augravec thuugrave ntildeoiumla xoumlugrave ntildeogravea nguiumlc Cooslashn nhoumlotildeng chuugraveng sanh gioumlotilde chaugravenh kieaacuten thaoslashnh toumliumlu thieaumln haiumlnh ocircucirc thaacircn mieaumlng yugrave khoacircng nhaiumlo baugraveng caugravec baaumlc thaugravenh chaugravenh kieaacuten thoumliumlc hieaumln thieaumln nghieaumlp toumlocircng oumlugraveng vocircugravei chaugravenh kieaacuten sau khi cheaacutet seotilde taugravei sanh trong caucircnh giocircugravei laoslashnh cootildei trocircoslashi treacircn ntildeocircoslashi naoslashy

Vigrave vaaumly naoslashy baoslash-la-moacircn ntildeaacircy laoslash minh thoumlugrave hai maoslash ta ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslasho canh gioumlotildea voacirc minh bieaacuten maaacutet minh khocircucirci leacircn bougraveng toaacutei ntildeaotilde ntildei augravenh saugraveng laiumli ntildeeaacuten trong khi Ta an truugrave trong soumliuml tinh taaacuten noatilde loumliumlc khoacircng phougraveng daaumlt

(So evam samAringhite citte parisuddhe pariyodAringte anangane vigatupakkilese mudubhacircte kammaniye thite Aringnejjappatte sattAringnam cutuapapatanantildeAringya cittam abhininnAringmesim So dibbena cakkhunAring visuddhena atikkantamAringnusakena satte passAringmi cavamAringne upapajjamAringnehellip)

lsquoRoagravei vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng suucirca khoacircng veaacutet nhocirc khoacircng phieagraven naotildeo nhu nhuyeatilden voumlotildeng chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng ta houmlocircugraveng taacircm ntildeeaacuten Laaumlu taaumln triacute Ta thaeacuteng tri nhouml thaaumlt lsquoNtildeaacircy laoslash Khoaringrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Nguyeacircn nhaacircn cuucirca Khoaringrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Khoaring Dieaumltrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten Khoaring dieaumltrsquo Ta thaeacuteng tri nhouml thaaumlt lsquoNtildeaacircy laoslash caugravec Laaumlu hoaeumlcrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Nguyeacircn nhaacircn caugravec Laaumlu hoaeumlcrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash caugravec Laaumlu hoaeumlc Dieaumltrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten caugravec Laaumlu hoaeumlc Dieaumltrsquo Nhocircoslash bieaacutet

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 130

nhouml vaaumly thaaacutey nhouml vaaumly taacircm ta thoaugravet khoucirci duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu vaoslash voacirc minh laaumlu Ntildeoaacutei vocircugravei toumliuml thaacircn ntildeaotilde giaucirci thoaugravet khocircucirci leacircn triacute hiearingu bieaacutet Ta ntildeaotilde giaucirci thoaugravet Ta ntildeaotilde thaeacuteng tri lsquoSanh ntildeaotilde chaaacutem doumlugravet phaiumlm haiumlnh ntildeaotilde thaoslashnh vieaumlc caagraven laoslashm ntildeaotilde laoslashm khoacircng cooslashn trocircucirc laiumli traiumlng thaugravei naoslashy noumlotildearsquo

Vigrave vaaumly naoslashy baoslash-la-moacircn ntildeaacircy laoslash minh thoumlugrave ba maoslash ta ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslasho canh cuoaacutei voacirc minh bieaacuten maaacutet minh khocircucirci leacircn bougraveng toaacutei ntildeaotilde ntildei augravenh saugraveng laiumli ntildeeaacuten trong khi Ta an truugrave trong soumliuml tinh taaacuten noatilde loumliumlc khoacircng phougraveng daaumlt

(So evam samAringhite citte parisuddhe abhininnAringmesim Soidam dukkhanti yathAringbhutam abbhannAringsim Ayam dukkhasamudayo ti yathAringbhacirctam abbhantildentildeAringsim Ayam dukkhanirodhoti yathAringbhutam abbhantildentildesim Ayam dukkhanirodhagAringmini patipadAringti yathAringbhacirctam abbhantildentildeAringsim

Ayam kho me brAringhmana rattiyAring pacchime yAringme tatiyAring vijjAring adhigatAring avijjAring vihatAring vijjAring uppannAring tamo vihato Aringloko uppanno YathAring tam appamattassa AringtAringpino pihatattassa viharato)151

Ntildeearing cougrave thearing hiearingu deatilde daoslashng tieaacuten trigravenh cuucirca ba minh chuugraveng ta cougrave thearing tham khaucirco vaoslasho socirc ntildeoagrave thoumlugrave III doumlocircugravei ntildeaacircy

Baucircng III

BA MINH (Tisso VijjAring)152

NtildeEAcircM

THOumlUgrave 49

TRAIumlNG THAUgraveI TAAcircM HIEAumlN HOumlOtildeU

NtildeOAacuteI TOumlOcircIumlNG THIEAgraveN QUAUgraveN

CHOumlUgraveNG NtildeAIumlT

151 M taaumlp I trang 22-3 152 MLS taaumlp I soaacute 4 Kinh Socirciuml haotildei khieaacutep ntildeaotildem trang 28-9

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 131

Canh I

Vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh

khoacircng phieagraven naotildeo nhuaagraven nhuyeatilden voumlotildeng

chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng

Caugravec ntildeocircoslashi soaacuteng quaugrave khoumlugrave moaumlt ntildeocircoslashi hai ntildeocircoslashi haoslashng traecircm ngaoslashn vaoslash nhieagraveu hoaiumli vaoslash

thaoslashnh kieaacutep chauacuteng haiumln taiumli moaumlt nocirci ta teacircn nhouml vaaumly

dooslashng hoiuml nhouml vaaumly ntildeauacuteng caaacutep nhouml vaaumlyhellip

Pubbe NivasAringnussat-

ntildeAringna (Tuugravec maiumlng triacute)

Canh II

Vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng suucirca khoacircng veaacutet nhocirc khoacircng cougrave phieagraven

naotildeo nhu nhuyeatilden voumlotildeng chaeacutechellip

Nhoumlotildeng chuugraveng sanh laoslashm augravec haiumlnh veagrave thaacircn mieaumlng yugrave taoslash

kieaacutenhellip sau khi cheaacutet seotilde sanh vaoslasho caucircnh giocircugravei ntildeau khoaring Ngoumlocirciumlc laiumli chaugravenh

kieaacutenhellip sau khi cheaacutet seotilde taugravei sanh trong caucircnh giocircugravei laoslashnh

hellip

CutacircpapAringtantildeAringna (Sanh toumlucirc triacute)

Canh III

Vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng suucirca khoacircng veaacutet

nhocirc khoacircng phieagraven naotildeo nhu nhuyeatilden

voumlotildeng chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng

Ntildeaacircy laoslash duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu voacirc minh laaumlu Ntildeaacircy

laoslash caugravec laaumlu hoaeumlc nguyeacircn nhaacircn caugravec laaumlu hoaeumlc caugravec laaumlu hoaeumlc

dieaumlt vaoslash con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten caugravec laaumlu hoaeumlc

dieaumlt

AumlsavakkhantildeAringna (Laaumlu taaumln triacute)

Sau canh cuoaacutei cuucirca ntildeeacircm thoumlugrave 49 doumlotilde kieaumln logravech soumlucirc cuucirca soumliuml giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn ntildeaotilde ntildeeaacuten Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc trocircoslashi ngoumlocircoslashi toacircn xoumlng nhouml laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt baaumlc Giaugravec ngoauml Theaacute toacircn Nhouml lai Baaumlc Baiumlt giaoslash phaiumlmhellip vaoslash ngaoslashi vaatilden laoslash con ngoumlocircoslashi (chocircugrave khoacircng phaucirci Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc Ntildeaaacuteng coumlugraveu roatildei) nhoumlng laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi taelignh thoumlugravec moaumlt ngoumlocircoslashi hoaoslashn thieaumln trong logravech soumlucirc loaoslashi ngoumlocircoslashi ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca ngaoslashi voumlocirciumlt qua khoucirci nhoumlotildeng giocircugravei haiumln tham voiumlng iacutech kyucirc thoumlocircoslashng tigravenh vaoslash thoacircng ntildeieaumlp coumlugraveu khoaring cuucirca ngaoslashi cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh ngang qua vieaumlc hoaegraveng phaugravep hoaeumlc goiumli laoslash xiearingn doumlocircng con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo cho tocircugravei cuoaacutei ntildeocircoslashi ngaoslashi

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 132

nhaaumlp nieaacutet baoslashn Toumloslash thocircoslashi gian trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml ocircucirc Boagrave-ntildeeagrave-

ntildeaiumlo-traoslashng voumloslasha luugravec 35 tuoaringi cho ntildeeaacuten luugravec nhaaumlp nieaacutet baoslashn (MahAringparinibbAringna) taiumli Caacircu-thi-na (Kushinagar KusinAringrAring) luugravec 80 tuoaringi Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde du haoslashnh lieacircn tuiumlc moaumlt caugravech khoacircng meaumlt mootildei haagraveu heaacutet caugravec vuoslashng phiacutea baeacutec vaoslash Trung AAacuten ntildeearing truyeagraven baugrave thoacircng ntildeieaumlp giaucirci thoaugravet cuucirca ngaoslashi ntildeeaacuten taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi vigrave an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec cho soaacute ntildeoacircng (bahu jana hitaya bahujana sukhAringya)153

Ntildeearing keaacutet luaaumln choumlocircng naoslashy chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng trong kinh ntildeiearingn PAringli ntildeaotilde trigravenh baoslashy con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo vaoslash Thieagraven ntildeogravenh nhouml nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln cho tieaacuten trigravenh giaucirci thoaugravet vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng chaelig tigravem caagraveu giaucirci thoaugravet cho baucircn thaacircn ngaoslashi ndash moaumlt vograve Boagrave-taugravet maoslash cooslashn ntildeoumla ntildeeaacuten moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec cho chuugraveng sanh suoaacutet trong thocircoslashi cuucirca ngaoslashi vaoslash ngay caucirc sau khi ngaoslashi nhaaumlp nieaacutet baoslashn cho ntildeeaacuten thocircoslashi hieaumln ntildeaiumli hieaumln nay Thieagraven ntildeogravenh vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo vaatilden laoslash nguoagraven caucircm houmlugraveng cho tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn taacircm linh lsquoHaotildey tinh taaacuten chocircugrave cougrave buoacircng lungrsquo ntildeougrave laoslash locircoslashi saugravech taaacuten cuoaacutei cuoslashng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Khoacircng cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet vaoslash thanh togravenh neaacuteu khoacircng cougrave soumliuml noatilde loumliumlc caugrave nhaacircn Nhoumlotildeng locircoslashi caagraveu nguyeaumln gia hoauml hoaeumlc khaaringn xin khoacircng ntildeoumlocirciumlc uucircng hoauml trong Phaaumlt giaugraveo thay vigrave vaaumly neacircn thieagraven ntildeogravenh vaoslash theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo ntildeearing toumliuml cheaacute ngoumliuml thanh

153 PV Bapat 2500 Years of Buddhism Ministry of Information and

Broadcasting Government of India 1919 trang vii

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 133

togravenh vaoslash giaugravec ngoauml Muiumlc ntildeiacutech hoaegraveng phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ntildeoumla taaacutet caucirc chuugraveng sanh giaucirci thoaugravet khoucirci ntildeau khoaring baegraveng caugravech hoaugraven chuyearingn nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn ntildeau khoaring vaoslash chaelig ra moaumlt con ntildeoumlocircoslashng ntildeearing chaaacutem doumlugravet sanh toumlucirc cho nhoumlotildeng ai mong muoaacuten

Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravet hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh vaoslash triacute tueauml Ngaoslashi cuotildeng laoslash nhaoslash touml toumlocircucircng saacircu saeacutec nhaaacutet trong nhieagraveu nhaoslash touml toumlocircucircng laoslash dieatilden thuyeaacutet vieacircn cougrave soumlugravec thuyeaacutet phuiumlc nhaaacutet trong nhoumlotildeng nhaoslash dieatilden thuyeaacutet ngoumlocircoslashi naecircng loumliumlc nhaaacutet trong nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi laoslashm vieaumlc nhaoslash caucirci caugravech thaoslashnh coacircng nhaaacutet trong nhoumlotildeng nhaoslash caucirci caugravech baaumlc ntildeaiumlo souml toumloslash bi vaoslash triacute tueauml nhaaacutet trong caugravec baaumlc ntildeaiumlo souml vaoslash laoslash nhaoslash quaucircn lyugrave hieaumlu quaucirc nhaaacutet trong caugravec nhaoslash quaucircn lyugrave YUgraveugrave chiacute triacute tueauml toumloslash bi phuiumlng soumliuml buoacircng xaucirc moacirc phaiumlm cuucirca moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng caugrave nhaacircn nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep thieaacutet thoumliumlc cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc soumlucirc duiumlng ntildeearing truyeagraven baugrave chaugravenh phaugravep vaoslash taaacutet caucirc caugravec nhaacircn toaacute cuucirca soumliuml thaoslashnh ntildeaiumlt cuoaacutei cuoslashng ntildeaotilde gougravep phaagraven ntildeearing toacircn vinh Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml laoslash moaumlt baaumlc ntildeaiumlo souml voacute ntildeaiumli nhaaacutet Ntildeougrave laoslash lyugrave do maoslash Pandit Nehru luoacircn luoacircn ca tuiumlng Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ngoumlocircoslashi con trai voacute ntildeaiumli nhaaacutet cuucirca ntildeaaacutet noumlocircugravec AAacuten ntildeoauml Hoaeumlc nhaoslash laotildenh ntildeaiumlo vaoslash trieaacutet hoiumlc AAacuten ntildeoauml S Radhakrishnan ntildeaotilde toucirc looslashng kiacutenh troiumlng saacircu saeacutec ntildeeaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt vocircugravei locircoslashi taugraven doumlocircng nhouml

ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm laoslash baaumlc thaagravey triacute tueauml ocircucirc phoumlocircng Ntildeoacircng ntildeoumlugraveng veagrave phoumlocircng dieaumln aucircnh houmlocircucircng xa roaumlng ntildeeaacuten touml toumlocircucircng vaoslash ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca con ngoumlocircoslashi thigrave khoacircng cougrave ai laoslash ngoumlocircoslashi thoumlugrave hai nhouml vaaumly vaoslash ntildeoumlocirciumlc suoslashng kiacutenh nhouml moaumlt nhaoslash saugraveng laaumlp truyeagraven thoaacuteng toacircn giaugraveo maoslash truyeagraven thoaacuteng ntildeougrave mang ntildeaagravey yugrave nghoacutea saacircu saeacutec Ngaoslashi thuoaumlc veagrave logravech soumlucirc cuucirca touml duy theaacute giocircugravei ntildeaotilde ntildeearing gia

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 134

saucircn chung cho taaacutet caucirc phaaumlt toumlucirc tu taaumlp ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi cougrave triacute taugraven doumlocircng laoslash baaumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec nghieacircm chaelignh vaoslash triacute tueauml saugraveng suoaacutet Ntildeoumlugravec Phaaumlt rootilde raoslashng laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng nhaacircn vaaumlt voacute ntildeaiumli nhaaacutet cuucirca logravech soumlucircrdquo154

Cuotildeng cuoslashng yugrave kieaacuten ntildeougrave nhaoslash logravech soumlucirc hoiumlc HG Wells trong taugravec phaaringm lsquoThe Three Greatest Men in Historyrsquo (Ba Nhaacircn vaaumlt Voacute ntildeaiumli trong Logravech soumlucirc) ntildeaotilde vieaacutet raegraveng

ldquoOcircUcirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey rootilde raoslashng ngaoslashi laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi ntildeocircn giaucircn taaumln tuiumly moaumlt migravenh tranh ntildeaaacuteu cho augravenh saugraveng moaumlt ngoumlocircoslashi hoaiumlt ntildeoaumlng thaaumlt chocircugrave khoacircng phaucirci laoslash huyeagraven thoaiumli Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde gocircucirci thoacircng ntildeieaumlp thoaugravet khoaring ntildeeaacuten cho nhaacircn loaiumli Nhieagraveu touml toumlocircucircng hieaumln ntildeaiumli cuucirca chuugraveng ta ntildeaotilde hoaoslash hocirciumlp gaagraven guotildei vocircugravei phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildeearing xoaugrave boucirc ntildeau khoaring vaoslash khoacircng thoaotilde maotilden Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly looslashng vograve tha khoacircng iacutech kyucirc boucirc caugravech soaacuteng chaelig nghoacute ntildeeaacuten caugrave nhaacircn hoaeumlc baucircn thaacircn migravenh thigrave chuugraveng ta seotilde trocircucirc thaoslashnh ngoumlocircoslashi voacute ntildeaiumli Trong vaoslashi caugravech ngaoslashi gaagraven vocircugravei chuugraveng ta hocircn vaoslash ntildeaugravep oumlugraveng nhoumlotildeng nhu caagraveu cuucirca chuugraveng ta Ngaoslashi coi troiumlng giaugrave trograve con ngoumlocircoslashi soumliuml hy sinh vaoslash phuiumlc vuiuml ngoumlocircoslashi khaugravec hocircn laoslash looslashng tin tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho ntildeaaacuteng coumlugraveu roatildei Chuugravea trocircoslashi vaoslash ngaoslashi iacutet cougrave tham voiumlng ntildeaugravep oumlugraveng veagrave vaaacuten ntildeeagrave baaacutet toumlucirc cuucirca con ngoumlocircoslashirdquo155

--- ---

154 Ven Narada Mahathera The Buddha in lsquoGems of Buddhist

Wisdomrsquo The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation Taiwan 1996 trang 112-3

155 Nhouml treacircn

4

NGUOAgraveN GOAacuteC VAOslash SOumlIuml PHAUgraveT TRIEAringN HOIumlC THUYEAacuteT BOAgrave TAUgraveT

Nhouml trong Choumlocircng Hai ntildeaotilde giocircugravei thieaumlu Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (Bodhisatta 菩 薩) nhouml phaagraven trung taacircm cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc vocircugravei boaacuten yugrave nghoacutea theo tieaacuten trigravenh hoiumlc thuyeaacutet cuucirca logravech soumlucirc kinh ntildeiearingn PAringli Tuy nhieacircn soumliuml phaugravet triearingn trieaacutet hoiumlc cuucirca khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet trong kinh taiumlng PAringli doumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde khoacircng thaoslashnh coacircng trong vieaumlc ntildeaugravep oumlugraveng nhu caagraveu cuucirca Phaaumlt toumlucirc ntildeang bograve aucircnh houmlocircucircng bocircucirci hoiumlc thuyeaacutet ntildea thaagraven cuucirca nhoumlotildeng toacircn giaugraveo khaugravec ntildeaeumlc bieaumlt Hindu giaugraveo hoaeumlc nhoumlotildeng khuynh houmlocircugraveng hieaumln haoslashnh ocircucirc moaumlt khoaucircng thocircoslashi gian khoacircng gian naoslasho ntildeougrave Vaoslash vigrave lyugrave do ntildeearing ntildeaugravep oumlugraveng vocircugravei tigravenh higravenh mocircugravei chaelig vaoslashi theaacute kyucirc sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde maiumlnh meotilde saugraveng taiumlo vaoslash phaugravet triearingn ra Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet

Cougrave nhieagraveu nguyeacircn nhaacircn lieacircn quan vocircugravei Phaaumlt giaugraveo vaoslash nhoumlotildeng truyeagraven thoaacuteng khaugravec trong nhoumlotildeng ngoumlotilde caucircnh khieaacuten phaugravet sanh ra Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash seotilde ntildeoumlocirciumlc baoslashn baiumlc doumlocircugravei nhoumlotildeng tieacircu ntildeeagrave sau ntildeaacircy

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 136

Khocircucirci nguyeacircn daatilden ntildeeaacuten Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-Taugravet 1 Caugravec Khuynh houmlocircugraveng phaugravet triearingn trong Phaaumlt Giaugraveo

a Ntildeaiumli-thoumloslasha Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp dieaumlt moaumlt theaacute kyucirc cougrave moaumlt soumliuml

baaacutet ntildeoagraveng yugrave kieaacuten locircugraven ntildeaotilde xaucircy ra trong taecircng ntildeoaoslashn taiumli thaoslashnh Veauml-xaugrave (Vesali) Moaumlt soaacute chouml taecircng caucirci caugravech ntildeoumla ra moaumlt heauml thoaacuteng ntildeieagraveu luaaumlt mocircugravei trong giocircugravei luaaumlt maoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy khoacircng ntildeoumlocirciumlc chouml taecircng nhougravem baucirco thuucirc ocircucirc phiacutea Taacircy chaaacutep nhaaumln Ntildeaacircy laoslash nguyeacircn nhaacircn ntildeoumla ntildeeaacuten kyoslash kieaacutet taaumlp (SaUgravegneti 結 集) laagraven thoumlugrave hai cuucirca baucircy traecircm vograve taecircng doumlocircugravei soumliuml trograve trigrave cuucirca vua KAringlAringplusmnoka

Do nhoumlotildeng khaugravec bieaumlt veagrave hoiumlc thuyeaacutet vaoslash ntildeogravea phoumlocircng ntildeaotilde gaacircy ra moaacutei baaacutet hoaoslash trong coaumlng ntildeoagraveng taecircng loumlotilde vaoslash ntildeaotilde chia ra thaoslashnh hai nhaugravenh rieacircng bieaumlt trong Phaaumlt giaugraveo Nhougravem baucirco thuucirc Nguyeacircn-thuucircy (TheravAringda 源 始 佛

教) raaacutet thogravenh haoslashnh ocircucirc phiacutea nam vaoslash nhougravem caucirci caugravech Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (MahAringsaUgraveghika 大 眾 部) phoaring bieaacuten ocircucirc phoumlocircng baeacutec Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml trocircucirc neacircn raaacutet thogravenh haoslashnh trong thocircoslashi ntildeougrave vigrave gaagraven guotildei vocircugravei tinh thaagraven cuucirca quaagraven chuugraveng cougrave khuynh houmlocircugraveng cho pheugravep soumliuml toumliuml do giaucirci thiacutech caugravec phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt chocircugrave khoacircng cougrave thaoslashnh kieaacuten baucirco thuucirc Beacircn caiumlnh ntildeougrave hoiuml khoacircng coi troiumlng vieaumlc nghieacircn coumlugraveu moaumlt caugravech coumlugraveng ngaeacutec lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet vaoslash Phaaumlt hoiumlc

Thaaumlt khoacircng chaeacutec chaeacuten lieaumlu soumliuml phaacircn chia nhoumlotildeng boauml phaugravei naoslashy ntildeaotilde xaucircy ra khoaucircng 300 naecircm troumlocircugravec taacircy logravech hay khoacircng maeumlc duoslash soumliuml truyeagraven baugrave chaugravenh phaugravep vaoslasho

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 137

nhoumlotildeng vuoslashng khaugravec nhau ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml baaacutet ntildeoagraveng vaoslash trocircucirc thaoslashnh moaumlt nguyeacircn nhaacircn chiacutenh cho soumliuml ly giaugraveo Vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave III troumlocircugravec taacircy logravech hoaoslashng ntildeeaacute A-duiumlc (Asoka 阿 育 王) ntildeaotilde uucircng hoauml tiacutech coumliumlc trong soumliuml nghieaumlp truyeagraven baugrave chaugravenh phaugravep ntildeeaacuten khaeacutep nocirci

Do soumliuml uucircng hoauml cuucirca vua A duiumlc sau cuoaumlc kieaacutet taaumlp laagraven thoumlugrave III phaugravei Thoumlocirciumlng-toiumla-boauml (SarvAringstivAringda 一 切

有 部) ntildeaotilde maiumlnh meotilde beugraven reatilde phiacutea taacircy baeacutec AAacuten ntildeoauml vaoslash phaugravei Nguyeacircn-thuucircy ocircucirc phiacutea nam roagravei truyeagraven roaumlng ntildeeaacuten Tiacutech lan Phaaumlt giaugraveo cooslashn aucircnh houmlocircucircng roaumlng xa ntildeeaacuten phiacutea taacircy nhouml Hy-laiumlp vaoslash nhoumlotildeng vuoslashng maoslash Hy laiumlp thoaacuteng loacutenh Phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeearing laiumli aaacuten toumlocirciumlng ocircucirc nhoumlotildeng thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu cuucirca Coacircng nguyeacircn maeumlc duoslash caugravec baegraveng choumlugraveng rootilde raoslashng khoacircng cooslashn loumlu laiumli noumlotildea Suoaacutet hai ba theaacute kyucirc keaacute tieaacutep doumlocircugravei trieagraveu vua A duiumlc ntildeaotilde cougrave hocircn 18 20 hoaeumlc hocircn noumlotildea nhoumlotildeng boauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde toagraven taiumli ntildeaugravenh daaacuteu soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca thocircoslashi kyoslash goiumli laoslash Phaacircn chia caugravec boauml phaugravei Phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly rootilde raoslashng deatilde hiearingu nhoumlng khi thocircoslashi gian troacirci qua vaoslash tuoslashy theo hoaoslashn caucircnh caecircn cocirc khaugravec nhau phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi caoslashng ngaoslashy caoslashng trocircucirc neacircn khougrave hiearingu hoaoslashn toaoslashn Ntildeougrave laoslash nhieaumlm vuiuml cuucirca nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc sau naoslashy laoslashm saugraveng rootilde nhoumlotildeng nghoacutea mocircoslash mogravet ntildeoumla ra nhoumlotildeng tham khaucirco vaoslash saeacutep xeaacutep thaoslashnh moaumlt heauml thoaacuteng cougrave thoumlugrave toumliuml Soumliuml saeacutep xeaacutep bigravenh luaaumln vaoslash nghieacircn coumlugraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm (PAringli Abhidhamma Sanskrit Abhidharma 阿 毘 曇 論)

Luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm laoslash taugravec phaaringm bigravenh luaaumln socircugrave giaucirci nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Nguyeacircn-thuucircy Tuy nhieacircn nhoumlotildeng baoslashi

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 138

luaaumln naoslashy ntildeaeumlc bieaumlt chi tieaacutet vaoslash phaacircn chia taelig maelig hocircn caugravec kinh ntildeiearingn maoslash cuotildeng bao goagravem kinh ntildeiearingn Sau ntildeougrave luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm ntildeaotilde higravenh thaoslashnh moaumlt higravenh thoumlugravec cuucirca neagraven vaecircn hoiumlc rieacircng bieaumlt moaumlt phaagraven moaumlt kho rieacircng goiumli laoslash luaaumln taiumlng (Abhidharma-piEcircaka 論 藏) Toumloslash ntildeougrave Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde cougrave ba taiumlng (TipiEcircaka Skt TripiEcircaka 三 藏) Kinh taiumlng (Sutta NikAringyas 經 藏) Luaaumlt taiumlng (Vinaya NikAringyas 律 藏) vaoslash Luaaumln taiumlng (Abhidhamma NikAringyas論 藏) Ba kho naoslashy raaacutet hoaoslashn haucirco vaoslash goiumli chung laoslash nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc

Nhoumlotildeng boauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo trong thocircoslashi kyoslash phaacircn chia boauml phaugravei ntildeaagraveu tieacircn (Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml) raaacutet quan taacircm vaoslash tuaacircn gioumlotilde nghieacircm khaeacutec nhoumlotildeng giocircugravei luaaumlt vaoslash nghieacircn coumlugraveu kinh ntildeiearingn Ntildeaeumlc bieaumlt nhaaacuten maiumlnh laoslash dogravech giaucirci thiacutech chiacutenh xaugravec theo nguyeacircn vaecircn kinh ntildeiearingn Ngoumlocirciumlc laiumli nhougravem chouml taecircng caucirci caugravech (Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml) ntildeaotilde thieacircn veagrave soumliuml dogravech caugravec choumlotilde trong kinh toumlocircng oumlugraveng vocircugravei nhoumlotildeng yugrave nghoacutea saacircu xa cuucirca chuugraveng Vaoslash do ntildeougrave Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde phaugravet triearingn thaoslashnh moaumlt phong traoslasho caucirci caugravech nhaaacutet trong phaugravei Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml

Trung luaaumln xaugravec nhaaumln raegraveng caucirc hai nhaoslash luaaumln giaucirci A-tyoslash-ntildeaoslashm (AbhidhAringrmika) cuotildeng nhouml nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde phuucirc nhaaumln Troumlocircucircng-laotildeo-thuyeaacutet-boauml (Sthaviras Theravada) bocircucirci leotilde quaugrave nhaaacuten maiumlnh vaaacuten ntildeeagrave hieaumln houmlotildeu vaoslash nghieaumlp vaoslash do ntildeougrave mong socircugravem nhaaumlp nieaacutet baoslashn maoslash khoacircng soaacuteng toumliuml taiumli gioumlotildea caugravec phaugravep Nhoumlng ntildeaacircy laoslash nhoumlotildeng khaugravec bieaumlt veagrave hoiumlc thuyeaacutet trong yugrave nghoacutea nhoumlotildeng toumloslash chuyeacircn moacircn

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 139

Theo Th Stherbatsky giaucirci thiacutech khaugravei nieaumlm trung taacircm trong Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu laoslash caugravec phaugravep toaacutei haaumlu (dharmas) trong khi khaugravei nieaumlm trung taacircm cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash Taugravenh-khoacircng (divideunyatAring) Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde laaumlp laiumli nhieagraveu laagraven neacircn nghoacute ntildeeaacuten nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec thoumliumlc haoslashnh locirciumli tha ntildeougrave laoslash lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha phaaumlt toumlucirc houmlocircugraveng ntildeeaacuten chaaacutep nhaaumln lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet hocircn laoslash A-la-haugraven vaoslash hoiuml tin nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi tu taaumlp theo Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave thearing chuyearingn toaoslashn thearing theaacute giocircugravei thaoslashnh Phaaumlt quaucirc

Vocircugravei soumliuml uucircng hoauml cuucirca caugravec nhaoslash caucirci caugravech vaoslash luaaumln giaucirci A-tyoslash-ntildeaoslashm (Abhidharma) Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde phaugravet triearingn vaoslash lan roaumlng khaeacutep AAacuten ntildeoauml Khoaucircng baeacutet ntildeaagraveu theaacute kyucirc thoumlugrave I taacircy logravech nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn doumliumla treacircn nguyeacircn lyugrave Ntildeaiumli-thoumloslasha baeacutet ntildeaagraveu xuaaacutet hieaumln thaoslashnh moaumlt dooslashng noaringi baaumlt bao goagravem Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAringpAringramitAring sacirctra 般 若 波 羅 密 經) Kinh Duy-ma-caaumlt (Vimalaknerti Vimalaknertinirdeplusmna Sacirctra 維 摩 詰 經) Kinh Hoa-Nghieacircm (AvataUacutesaka Sacirctra 華 嚴 經) Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-Hoa (Saddharma-puœOslasharneka Sacirctra 妙 法 蓮 花 經) vaoslash Kinh Di- Ntildeaoslash (Sukhavatnevyacircha Sacirctra 彌 陀 經)hellip Taaacutet caucirc ntildeeagraveu trocircucirc thaoslashnh nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha Maeumlc duoslash nieacircn ntildeaiumli coaring nhaaacutet cuucirca kinh cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln khoacircng socircugravem hocircn 450 naecircm sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp dieaumlt nhoumlng nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn naoslashy ntildeeagraveu cho laoslash toumloslash kim khaaringu cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca (divideakyamuni 釋 迦 牟 尼 佛) dieatilden thuyeaacutet Thaaumlt ra khoacircng thearing bieaacutet chiacutenh xaugravec ai laoslash taugravec giaucirc nhoumlng nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc moauml ntildeaiumlo vaatilden tin chaeacutec

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 140

nhoumlotildeng baucircn kinh naoslashy laoslash phaugravep thoaiumli cuucirca Nhouml lai Cougrave boaacuten ntildeiearingm so saugravenh soumliuml khaugravec bieaumlt gioumlotildea Tiearingu vaoslash

Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde chaelig ra nhouml sau 1 Ntildeaiumli-thoumloslasha tieaacuten boauml vaoslash khauacuteng ntildeogravenh 2 Trong khi Tiearingu-thoumloslasha phaugravet triearingn taecircng ntildeoaoslashn nhouml laoslash

trung taacircm thigrave Ntildeaiumli-thoumloslasha houmlocircugraveng ntildeeaacuten caugrave thearing 3 Trong khi Tiearingu-thoumloslasha chuucirc troumlocircng hoaoslashn toaoslashn doumliumla

vaoslasho kinh ntildeiearingn (Tripitaka) thigrave Ntildeaiumli-thoumloslasha chaelig doumliumla vaoslasho tinh thaagraven coaacutet lootildei cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt So vocircugravei Ntildeaiumli-thoumloslasha thigrave Tiearingu-thoumloslasha quan taacircm higravenh thoumlugravec vaoslash heauml thoaacuteng trong tiacutenh chaaacutet chiacutenh thoaacuteng cuucirca kinh ntildeiearingn hocircn

4 Trong khi Tiearingu-thoumloslasha chuucirc troumlocircng ntildeocircoslashi soaacuteng aaringn soacute trong roumloslashng hoaeumlc ntildei khaaacutet thoumliumlc thigrave Ntildeaiumli-thoumloslasha khoacircng loaiumli troumloslash ntildeaeumlc ntildeiearingm naoslashy nhoumlng ntildeieagraveu hoiuml mong muoaacuten ntildeocircoslashi soaacuteng tu taaumlp seotilde mocircucirc roaumlng cho taaacutet caucirc ntildeocircoslashi laatilden ntildeaiumlo Toumloslash ntildeougrave hoiuml khoacircng mong trocircucirc thaoslashnh A-la-haugraven thieacircn veagrave giaucirci thoaugravet cho caugrave nhaacircn chaelig mong trocircucirc thaoslashnh Boagrave-taugravet maoslash moiumli ngoumlocircoslashi khaugravet ngoumlocircotildeng Boagrave-taugravet phaugravet nguyeaumln ntildeaiumlt tueauml giaugravec toaacutei thoumlocirciumlng vaoslash coumlugraveu ntildeoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanh troumlocircugravec trong khi Boagrave-taugravet seotilde laoslash vograve sau cuoslashng Ntildeaacircy laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeiearingm quan troiumlng nhaaacutet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha

Chuucirc yeaacuteu trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash giaucirci thoaugravet cho taaacutet caucirc vigrave taaacutet caucirc caugravec phaugravep ntildeeagraveu cougrave lieacircn quan maaumlt thieaacutet vocircugravei nhau ntildeaacircy laoslash nguyeacircn nhaacircn vaoslash taacircm laoslash nguoagraven goaacutec cuucirca taaacutet caucirc nguyeacircn nhaacircn Tuy nhieacircn taacircm Phaaumlt vaoslash chuugraveng

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 141

sanh laoslash moaumlt Muiumlc ntildeiacutech thaaumlt soumliuml cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo laoslash ntildeaiumlt tueauml giaugravec chuyearingn hoaugrave voiumlng toumlocircucircng vaoslash laoslashm locirciumli iacutech cho chuugraveng sanh khaugravec maoslash khoacircng mong ntildeaugravep ntildeeagraven laiumli Boagrave-ntildeeagrave (菩 提) taacircm boagrave ntildeeagrave (菩 提 心) Boagrave-taugravet (菩 薩) ba-la-maaumlt (PAringramitAring 波 羅 密) laoslash nhoumlotildeng toumloslash thoumlocircoslashng gaeumlp trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha (佛

教 大 乘) Khi nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp khaugravei nieaumlm nguyeaumln (praœidhana 願) trocircucirc thaoslashnh taaacutet yeaacuteu Cougrave leotilde bocircucirci vigrave nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy maoslash Sir C Eliot ntildeaotilde cho raegraveng cougrave hai ntildeaeumlc tiacutenh noaringi baaumlt trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash soumliuml toacircn kiacutenh caugravec Boagrave-taugravet vaoslash trieaacutet lyugrave lyugrave toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet

Theo Kogen Mizuno trong taugravec phaaringm lsquoBasic Buddhist Conceptsrsquo (Khaugravei nieaumlm Phaaumlt giaugraveo caecircn baucircn) ntildeaotilde nougravei raegraveng logravech soumlucirc cuucirca Phaaumlt giaugraveo AAacuten ntildeoauml cougrave thearing phaacircn chia thaoslashnh naecircm giai ntildeoaiumln chi tieaacutet nhouml sau

1 Thocircoslashi ntildeaiumli Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy keugraveo daoslashi vaoslasho thocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca (divideAringkyamuni) (toumloslash 560-480 troumlocircugravec taacircy logravech) cho ntildeeaacuten soumliuml phaacircn chia Phaaumlt giaugraveo thaoslashnh caugravec boauml phaugravei (300 troumlocircugravec taacircy logravech)

2 Thocircoslashi ntildeaiumli caugravec boauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo keugraveo daoslashi toumloslash 300 naecircm troumlocircugravec taacircy logravech cho ntildeeaacuten baeacutet ntildeaagraveu theaacute kyucirc thoumlugrave I taacircy logravech

3 Giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo keugraveo daoslashi toumloslash theaacute kyucirc I taacircy logravech ntildeeaacuten naecircm 300

4 Giai ntildeoaiumln gioumlotildea cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo toumloslash naecircm 300-700

5 Giai ntildeoaiumln cuoaacutei cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo toumloslash naecircm

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 142

700-ntildeaagraveu theaacute kyucirc XIII Ntildeaacircy laoslash tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo toumloslash thocircoslashi Ntildeoumlugravec

Phaaumlt cho ntildeeaacuten nay Thaaumlt ra yeaacuteu toaacute quan troiumlng vaoslash baeacutet buoaumlc khieaacuten Phaaumlt giaugraveo vaoslash taaacutet caucirc caugravec toacircn giaugraveo khaugravec vigrave soumliuml toagraven taiumli phaugravet triearingn laacircu daoslashi cuucirca toacircn giaugraveo migravenh hauacuten caugravec toacircn giaugraveo ntildeougrave phaucirci cougrave tieagravem naecircng keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhoumlotildeng kieaacuten thoumlugravec ntildeoumlocircng ntildeaiumli vaoslash nhu caagraveu cuucirca moiumli ngoumlocircoslashi trong taaacutet caucirc thocircoslashi ntildeaiumli maoslash cougrave uyearingn chuyearingn thay ntildeoaringi lsquoTuyoslash tiacuten haoslashnhrsquo(saddhAringnusAringrne 隨信行) trong dooslashng chaucircy nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng chaelig ra caugravec phaugravep laoslash taiumlm bocirciuml thay ntildeoaringi vaoslash trocircucirc thaoslashnh caugravei khaugravec Baaacutet coumlugrave ai haoslashnh ntildeoaumlng uyearingn chuyearingn ntildeieagraveu gigrave maoslash doumliumla treacircn nieagravem tin thaaacutey ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet nhouml thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep nhouml treacircn ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Tuyoslash tiacuten haoslashnh

Laiumli noumlotildea nhoumlotildeng locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng khoacircng neacircn coi nhouml laoslash giaugraveo ntildeieagraveu hoaeumlc tiacuten ngoumlocircotildeng hoaeumlc khuoacircn khoaring nhoumlotildeng locircoslashi vaoslashng ngoiumlc phaucirci tuyeaumlt ntildeoaacutei tuaacircn theo vaoslash kiacutenh troiumlng maoslash toaacutet hocircn heaacutet neacircn xem nhouml moaumlt phoumlocircng tieaumln ntildeearing voumlocirciumlt qua chu trigravenh cuucirca soumliuml soaacuteng vaoslash cheaacutet

Nhouml keaacutet quaucirc nhoumlotildeng caucirci caugravech taaacutet yeaacuteu vaoslash raaacutet caagraven thieaacutet ntildeuugraveng luugravec cuucirca Phaaumlt giaugraveo muiumlc ntildeiacutech vigrave locirciumli iacutech cho soaacute ntildeoacircng ocircucirc nhoumlotildeng thocircoslashi ntildeiearingm logravech soumlucirc nhaaacutet ntildeogravenh naoslasho ntildeougrave ntildeaotilde daatilden ntildeeaacuten moaumlt thoumliumlc teaacute hieaumln houmlotildeu goiumli laoslash ldquoPhaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy (Nam truyeagraven) vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha (Baeacutec truyeagraven) laoslash nhoumlotildeng higravenh aucircnh soaacuteng ntildeoaumlng vaoslash tiacutech coumliumlc cuucirca moaumlt Phaaumlt giaugraveo duy nhaaacutet xuyeacircn qua nhieagraveu thocircoslashi ntildeaiumli vocircugravei

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 143

muiumlc ntildeiacutech thoumlugravec taelignh taaacutet caucirc chuugraveng sanh raegraveng caugravec phaugravep laoslash ngaeacuten nguucirci (anitya 無 常) taiumlm thocircoslashi (kbdquoaœika剎

那) bieaacuten ntildeoaringi (santAringna 流) vaoslash khoacircng cougrave thoumliumlc thearing (anAringtmakaUacute 無 我) ntildeearing tu taaumlp toumlocircng oumlugraveng theo locircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly veagrave Lyugrave Duyeacircn khocircucirci (Pratnetya-samutpAringda 緣 起 因 緣 生 起) toumloslash boucirc caugravec tham duiumlc (rAringga 貪) saacircn haaumln (dvebdquoa 瞋) si meacirc (moha 痴) vaoslash toumliuml thoumlugravec taelignh Vigrave vaaumly chuugraveng ta phaucirci cougrave moaumlt caugravei nhigraven ntildeuugraveng ntildeaeacuten vaoslasho nhoumlotildeng yugrave nghoacutea chaacircn thaaumlt cuucirca Tiearingu-thoumloslasha vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeearing cougrave thearing xem nhouml laoslash anh em trong moaumlt gia ntildeigravenh nhouml Beatrice Lane Suzuki trong taugravec phaaringm Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna Buddhism) ntildeaotilde ntildeeagrave nghograve raegraveng ldquoCougrave phaucirci chuugraveng ta ntildeaotilde laiumlc loaacutei trong khu roumloslashng ntildeaagravey gai gougravec khi chuugraveng ta tieacircu phiacute quaugrave nhieagraveu thocircoslashi gian nhouml vaaumly ntildeearing tigravem hiearingu vaaacuten ntildeeagrave logravech soumlucirc cuucirca tiearingu vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Taiumli sao chuugraveng ta khoacircng chaaacutep nhaaumln caucirc hai nhouml laoslash soumliuml trigravenh baoslashy cuucirca cuoslashng nhoumlotildeng chaacircn lyugrave gioaacuteng nhau vaoslash toumliuml choiumln moaumlt thoumloslasha naoslasho thiacutech hocirciumlp nhaaacutet vocircugravei caecircn cocirc cuucirca migravenh ntildeearing tu taaumlprdquo156

Xeugravet veagrave vieaumlc tu taaumlp lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven trong Tiearingu-thoumloslasha vaoslash lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave vaoslashi yugrave kieaacuten chuugraveng ta caagraven xem xeugravet

DT Suzuki ntildeaotilde ntildeoumla ra yugrave nhouml sau

156 Beatrice Lane Suzuki Mahayana Buddhism London Fourth edition 1980 trang b 35

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 144

ldquoPhaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt toacircn giaugraveo vaoslash nhouml moatildei toacircn giaugraveo cougrave maeumlt xaotilde hoaumli vaoslash tu taaumlp taacircm linh khoacircng cougrave ntildeieagraveu naoslashy thigrave Phaaumlt giaugraveo seotilde maaacutet lyugrave do ntildeearing toagraven taiumli Kinh Laecircng-giaoslash (LaœkAringvatAringra) cuotildeng chuaaringn bograve cho Boagrave-taugravet vocircugravei soumlugrave meaumlnh nhouml laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng thaoslashnh vieacircn cuucirca coaumlng ntildeoagraveng xaotilde hoaumli hoaiumlt ntildeoaumlng toumloslash thieaumln houmlotildeu iacutech chuugraveng sanh Trong khi muiumlc tieacircu cuucirca Tiearingu-thoumloslasha khoacircng ngoaoslashi giaucirci thoaugravet caugrave nhaacircn ntildeaiumlt A-la-haugraven moaumlt cuoaumlc soaacuteng thaugravenh thieaumln an toacutenh Ntildeaacircy laoslash soumliuml khaugravec nhau gioumlotildea Ntildeaiumli-thoumloslasha vocircugravei Tiearingu-thoumloslashardquo157

Har Dayal nougravei raegraveng ldquoA-la-haugraven quaugrave iacutech kyucircrdquo hoaeumlc ldquoA-la-haugraven thigrave quaugrave thocircoslash ocirc vocircugravei soumlugrave maiumlng thuyeaacutet phaugraveprdquo hoaeumlc ldquoSoumliuml laiumlnh luoslashng vaoslash taugravech bieaumlt cuucirca caugravec A-la-haugraven ntildeaotilde ntildeoumla ntildeeaacuten moaumlt phong traoslasho ntildeaiumli thoumloslasha lsquocoumlugraveu giuugravep caugravec chuugraveng sanhrsquo thay cho phong traoslasho cuotilde cuucirca tiearingu thoumloslashardquo Lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc hiearingu chaelig phaucircn ntildeoaacutei laiumli baaumlc phaiumlm haiumlnh an toacutenh thuiuml ntildeoaumlngrdquo 158

Hoaeumlc Isaline B Horner trong taugravec phaaringm The early Buddhist Theory in Man Perfected (Ngoumlocircoslashi hoaoslashn thieaumln trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy) ntildeaotilde trigravenh baoslashy nhouml sau

ldquoA-la-haugraven bograve buoaumlc toaumli iacutech kyucirc chaelig doumliumla treacircn soumliuml locirciumli iacutech cuucirca chiacutenh migravenh maoslash khoacircng maoslashng ntildeeaacuten soumliuml giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashnrdquo159

Har Dayal cuotildeng cho raegraveng lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc coi nhouml laoslash moaumlt soumliuml phaucircn ntildeoaacutei choaacuteng laiumli lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven cuucirca Tiearingu-thoumloslasha Nhoumlng soumliuml buoaumlc toaumli iacutech kyucirc laoslash ocircucirc choatilde khoacircng choaacuteng laiumli A-la-haugraven maoslash chaelig phaucircn ntildeoaacutei laiumli caugravec tu soacute A-la-haugraven ntildeaotilde minh hoiumla chaacircn dung A-la-haugraven nhouml moaumlt

157 DT Suzuki Studies in The LaœkAringvatAringra Sutra Routledge amp Kegan Pual LTD London rpt 1975 trang 214 158 BDSBL trang 2-3 159 Isaline Blew Horner The early Buddhist Theory in Man Perfected A

Study of the Arahanta London Williams amp Northgate Ltd 1936 London 1979

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 145

lyugrave toumlocircucircng toumliuml kyucirc bocircucirci caugravech couml xoumlucirc cuucirca chiacutenh hoiuml vaoslash do ntildeougrave khieaacuten cho ntildeocircoslashi soaacuteng toacircn giaugraveo (Brahmacariya) cao thoumlocirciumlng doumlocircoslashng nhouml trocircucirc thaoslashnh khoacircng thoumliumlc tieatilden

Thaaumlt ra nhoumlotildeng locircoslashi naoslashy cuotildeng quaugrave coumliumlc ntildeoan vaoslash thaoslashnh kieaacuten Laoslashm theaacute naoslasho A-la-haugraven (阿 羅 漢) ngoumlocircoslashi ntildeoumlocirciumlc taugraven doumlocircng ntildeaotilde ntildeaiumlt muiumlc ntildeiacutech cao nhaaacutet trong taecircng ntildeoaoslashn (Saœgha 僧伽) trong thocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaugraveng quyugrave cuucirca soumliuml giaucirci thoaugravet baaumlc moacirc phaiumlm thanh togravenh ntildeoumlugravec haiumlnh cuucirca theaacute gian taiumli sao laiumli bograve coi laoslash iacutech kyucirc giocircugravei haiumln thieaacuteu tinh thaagraven nhieaumlt tigravenh chaacircn thaaumlt vaoslash looslashng vograve tha nhoucirc nhen thaaacutep keugravem hocircn lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravethellip Thieaacutet toumlocircucircng nocirci ntildeaacircy caagraven neacircn triacutech phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt trong Toumlocircng oumlng boauml kinh160 minh ntildeogravenh laiumli ntildeieagraveu naoslashy nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo ngang qua baucircy caucircnh giocircugravei cho ntildeeaacuten toaumlt ntildeaelignh cuucirca houmlotildeu caugravec A-la-haugraven laoslash toaacutei thoumlocirciumlng toaacutei thaeacuteng trong taaacutet caucirc theaacute giocircugravei

Ntildeaaacuteng Theaacute toacircn ntildeaotilde nougravei nhouml vaaumly Baaumlc thieaumln theauml cuotildeng thuyeaacutet nhouml vaaumly baaumlc ntildeaiumlo souml laiumli nougravei theacircm

1 OAcirci an laiumlc A-la-haugraven Khaugravet augravei ntildeaotilde ntildeoaiumln dieaumlt Chaaacutep ngaotilde ntildeaotilde baaumlt goaacutec Loumlocircugravei si bograve phaugrave vocircotilde

2 Voacirc tham ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc OAcirc troumlocirciumlc ntildeaotilde vieatilden ly Theaacute gian taacircm khoacircng nhieatildem Voacirc laaumlu baaumlc Phaiumlm thieacircn

160 BKS III Choumlocircng I Toumlocircng oumlng uaaringn Phaaringm iii Nhoumlotildeng gigrave ntildeoumlocirciumlc aecircn iv Caugravec vograve A-la-haugraven trang 69-0

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 146

3 Naecircm loumliumlc161 kheugraveo ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Do haoslashnh baucircy chi phaugravep162

Baaumlc chaacircn nhaacircn taugraven thaugraven Con ntildeiacutech toacircn chouml Phaaumlt

4 Trang nghieacircm baucircy mougraven baugraveu Tu taaumlp ba hoiumlc phaugravep163

Baaumlc ntildeaiumli huoslashng noaacutei gougravet Voumlocirciumlt qua moiumli socirciuml haotildei

5 Ntildeaagravey ntildeuucirc moumlocircoslashi naecircng loumliumlc164

161 Naecircm loumliumlc tiacuten (saddhAring) taaacuten (saccaœ [Aringraddha] viriya) nieaumlm (sati) ntildeogravenh (hiri-ottappaœ) vaoslash hueauml (pantildentildea) 162 Thaaacutet giaugravec chi (Satta-bojjhangAring) Traiumlch phaugravep tinh taaacuten hyucirc khinh an nieaumlm ntildeogravenh xaucirc (xem A VI trang 14) 163 Ba hoiumlc phaugravep (sikkhAring) Giocircugravei (adhi-plusmnila) ntildeogravenh (citta) tueauml (pantildentildea) 164 10 loumliumlc Moumlocircoslashi khaucirc naecircng triacute giaugravec cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt 10 Thograve xoumlugrave phi xoumlugrave triacute loumliumlc Triacute loumliumlc bieaacutet veagrave soumliuml vaaumlt naoslasho laoslash cougrave ntildeaiumlo lyugrave soumliuml vaaumlt

naoslasho laoslash khoacircng cougrave ntildeaiumlo lyugrave 11 Nghieaumlp triacute loumliumlc Tri tam theaacute nghieaumlp baugraveo triacute loumliumlc Triacute loumliumlc bieaacutet rootilde ba ntildeocircoslashi

nghieaumlp baugraveo cuucirca chuugraveng sanh 12 Thieagraven ntildeogravenh triacute loumliumlc Tri chouml thieagraven giaucirci thoaugravet tam muoaumli triacute loumliumlc triacute loumliumlc

bieaacutet caugravec thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute loumliumlc bieaacutet taugravem giaucirci thoaugravet ba tam muoaumli 13 Caecircn tiacutenh triacute loumliumlc (Tri chuugraveng sanh taacircm tiacutenh triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet taacircm tiacutenh

cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh 14 Nguyeaumln duiumlc triacute loumliumlc (Tri chuucircng chuucircng giaucirci triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet moiumli loaoslashi

triacute giaucirci cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh 15 Giocircugravei triacute loumliumlc (Tri chuucircng chuucircng giocircugravei triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet khaeacutep vaoslash ntildeuugraveng

nhouml thoumliumlc moiumli loaiumli caucircnh giocircugravei khaugravec nhau cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh 16 Ntildeaiumlo chiacute xoumlugrave triacute loumliumlc (Touml nhaaacutet thieaacutet chiacute ntildeaiumlo socircucirc triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc bieaacutet heaacutet

ntildeaiumlo maoslash ngoumlocircoslashi tu haoslashnh seotilde ntildeaiumlt tocircugravei nhouml ngoumlocircoslashi tu nguotilde giocircugravei thaaumlp thieaumln thigrave ntildeoumlocirciumlc ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi hoaeumlc leacircn cootildei trocircoslashi ngoumlocircoslashi tu phaugravep voacirc laaumlu thigrave seotilde choumlugraveng ntildeaiumlt nieaacutet baoslashn

17 Tuugravec maiumlng triacute loumliumlc (Tri thieacircn nhaotilden voacirc ngaiumli triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc vaaumln duiumlng thieacircn nhaotilden nhigraven thaaacutey soumliuml sinh toumlucirc vaoslash nghieaumlp thieaumln augravec cuucirca chuugraveng sanh laiumli cooslashn bieaacutet rootilde voacirc laaumlu nieaacutet baoslashn

18 Thieacircn nhaotilden triacute loumliumlc (Triacute tuugravec maiumlng voacirc laaumlu triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc bieaacutet tuugravec maiumlng cuucirca chuugraveng sanh laiumli cooslashn bieaacutet rootilde voacirc laaumlu nieaacutet baoslashn

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 147

Toumliuml taiumli thaugravenh xuaaacutet theaacute Baaumlc toaacutei thaeacuteng treacircn ntildeocircoslashi Khaugravet augravei khoacircng cooslashn noumlotildea

7 Choumlugraveng ntildeaiumlt triacute thoumlocirciumlng nhaacircn Thaacircn naoslashy laoslash sau roaacutet Phaiumlm haiumlnh ntildeaotilde thaoslashnh toumliumlu Do toumliuml migravenh noatilde loumliumlc

8 Caugravec toumlocircucircng ntildeeagraveu khoacircng ntildeoaumlng Giaucirci thoaugravet khoucirci taugravei sanh Toumliuml ntildeieagraveu ngoumliuml ntildeoumlocirciumlc migravenh Baaumlc chieaacuten thaeacuteng theaacute gian

9 Treacircn doumlocircugravei cuoslashng phaucirci traugravei Tham ntildeaeacutem ntildeeagraveu khoacircng cooslashn Hoiuml roaacuteng tieaacuteng souml toumlucirc lsquoPhaaumlt voacirc thoumlocirciumlng treacircn ntildeocircoslashirsquo

(YAringvatAring bhikkhave sattAringvAringsAring yAringvatAring bhavaggaUacute ete aggAring ete soEcircEcircAring lokasmiUacute yad idam arahahto ti

IdaUacute avoca BhagavAring idaUacute vatvAring Sugato athAringparam etad avoca satthAring Sukhino vata arahanto taœhAring tesaUacute na vijjati AsmimAringno samucchinno mohajAringlaUacute padAringlitam Anejanto anuppattAring cittaUacute tesaUacute anAringvilaUacute Loke anupalittAring te brahmabhutAring anAringsavAring Pantildecakkhandhe parintildentildeaya sattasaddhammagocarAring

PasaUacutesiyAring sappurisAring puttAring buddthiassa orasAring SattaratanasampannAring tnesu sikkhAringsu sikkhitAring Anuvicaranti mahAringvnerAring pahnenabhayabheravAring DasahaUgravegehi sampannAring mahAringnAringgAring samAringhitAring

19 Laaumlu taaumln triacute loumliumlc (Triacute voacutenh ntildeoaiumln taaumlp khiacute triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc cougrave thearing bieaacutet rootilde

nhouml thoumliumlc ntildeoaacutei vocircugravei moiumli taoslashn douml taaumlp khiacute seotilde voacutenh vieatilden ntildeoaiumln dieaumlt chauacuteng sinh (Xem MLS I trang 69-70 A V trang 337 M I trang 69 DCBT

trang 46 BDBSL trang 20)

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 148

Ete kho seEcircEcirchAring lokasmiUacute taœhAring tesaUacute na vijjati AsekhantildeAringœaUacute uppannam antnemo yam samussayo Yo sAringro brahmacariyassa tasmim aparapaccayAring VidhAringsu na vikampanti vippamuttAring punabbhavAring Dantabhacircmim anuppattAring te loke vijitAringvino UddhaUacute tiriyaUacute apAringcnenaUacute nandi tesaUacute na vijjati Nandanti te snehanAringdaUacute BuddhAring loke anuttarAringti )165

Trong Toumlocircng oumlng boauml kinh166 Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (SAringriputta舍 利 弗) ntildeaotilde hiearingu saacircu saeacutec vaoslash giaugravec ngoauml lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (Pratnety-samutpAringda 緣 起 因 緣 生 起) nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaugravec ngoauml Ngay caucirc neaacuteu Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave ntildeaeumlt caacircu houcirci veagrave nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave gigrave trong baucircy ngaoslashy baucircy ntildeeacircm thigrave toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cougrave thearing traucirc locircoslashi thoacircng suoaacutet khoacircng cougrave khougrave khaecircn Hocircn noumlotildea trong nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Pali khaugravec raaacutet nhieagraveu tyoslash-kheo tyoslash-kheo-ni chauacuteng haiumln nhouml Ntildeaiumli Ca-dieaacutep (MahAringkassapa大 迦 葉) Muiumlc-kieagraven-lieacircn (MogallAringna目 犍 蓮) Phaugravep-na (Dhammadina法 那)hellip cuotildeng cougrave nhoumlotildeng khaucirc naecircng nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt dieatilden thuyeaacutet Phaaumlt phaugravep nhaaumlp thieagraven hoaeumlc thoumliumlc hieaumln nhieagraveu loaiumli thaagraven thoacircng Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde choumlugraveng minh haoslashng traecircm ntildeeauml toumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei giaucirci thoaugravet baegraveng ngaoslashi vaoslash ngay caucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt ngaoslashi cuotildeng xaugravec ntildeogravenh ngaoslashi laoslash moaumlt baaumlc A-la-haugraven nhouml sau

ldquoBaacircy giocircoslash haotildey quan saugravet Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm soumliuml noaringi danh toaacutet ntildeeiumlp sau ntildeaacircy ntildeaotilde vang xa ndash Ngaoslashi laoslash baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec Minh haiumlnh tuugravec Thieaumln theauml Theaacute gian giaucirci Voacirc

165 S III trang 83-4 166 BKS II trang 35-7

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 149

thoumlocirciumlng soacute Ntildeieagraveu ngoumliuml troumlocirciumlng phu Thieacircn nhaacircn souml Phaaumlt Theaacute toacircnrdquo167

(TaUacute kho pana BhagavantaUacute GotamaUacute evaUacute kalyAringœ

o kittissado abhuggato lsquoIti pi so BhagavAring arahaUacute sammAringsambuddho vijjAring-caraœa-sampanno sugato loka-vikacirc anuttaro purisa-dhamma-sAringrathne setthAring deva-manussAringnaUacute buddho bhagavAring)168

A-la-haugraven laoslash moaumlt thuaaumlt toumloslash caecircn baucircn biearingu thograve cho Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn nhoumlng chuugraveng ta cuotildeng thaaacutey trong vaoslashi nocirci toumloslash lsquoNtildeoumlugravec Phaaumltrsquo cuotildeng augravem chaelig cho baaumlc A-la-haugraven Trong kinh Trung boauml chuugraveng ta thaaacutey cougrave moaumlt baoslashi thocirc ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten yugrave nghoacutea cuucirca A-la-haugraven

lsquoAi bieaacutet ntildeoumlocirciumlc ntildeocircoslashi troumlocircugravec Thaaacutey cootildei thieaumln cootildei khoaring

Thoaugravet khoucirci vooslashng taugravei sanh Thaoslashnh toumliumlu ntildeoumlocirciumlc Thaeacuteng triacute

Vograve aaacutey laoslash baaumlc Thaugravenh Ai bieaacutet taacircm thanh togravenh

Giaucirci thoaugravet khoucirci chaaacutep thuucirc Nhaoslashm chaugraven sanh cuoslashng toumlucirc

Vieacircn thaoslashnh ntildeoumlocirciumlc Phaiumlm haiumlnh Thaaacutey rootilde taaacutet caucirc phaugravep

Vograve aaacutey laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt 169

(PubbenivAringsaUacute yo vedi Atho jAringtikkhayaUacute patto CittaUacute visuddhaUacute jAringnAringti pahnenajAringtimaraœo pAringragacirc sabbadhammAringnaUacute saggAringpAringgantilde ca passati abhintildentildeAring vosito muni muttaUacute rAringgehi sabbaso brahmacariyassa kevalne

167 DB I soaacute 12 Kinh Chuucircng ntildeoumlugravec (SoœadaœOslasha Sutta) trang 145 168 D I trang 111 169 MLS II soaacute 91 Kinh BrahmAringyu trang 330

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 150

Buddho tAringdi pavuccatneti)170

Hoaeumlc trong Toumlocircng oumlng boauml kinh ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng cougrave phaacircn bieaumlt soumliuml khaugravec nhau gioumlotildea ngaoslashi vaoslash A-la-haugraven

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo Nhouml lai laoslash baaumlc A-la-haugraven laoslash baaumlc giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn laoslashm cho con ntildeoumlocircoslashng khocircucirci leacircn maoslash troumlocircugravec ntildeougrave choumla khocircucirci ntildeem ntildeeaacuten con ntildeoumlocircoslashng maoslash troumlocircugravec ntildeougrave choumla cougrave tuyeacircn boaacute con ntildeoumlocircoslashng maoslash troumlocircugravec ntildeougrave choumla ntildeoumlocirciumlc tuyeacircn boaacute Ngaoslashi laoslash ngoumlocircoslashi bieaacutet hiearingu vaoslash thieaumln xaucirco veagrave con ntildeoumlocircoslashng Vaoslash naoslashy caugravec tyoslash-kheo caugravec ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi laoslash nhoumlotildeng vograve soaacuteng theo ntildeaiumlo tieaacutep tuiumlc thaoslashnh toumliumlu ntildeaiumlo Naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeougrave laoslash soumliuml sai bieaumlt ntildeiearingm ntildeaeumlc bieaumlt ntildeearing phaacircn bieaumlt Nhouml lai Baaumlc A-la-haugraven hoaoslashn toaoslashn giaugravec ngoauml vocircugravei caugravec tyoslash-kheo ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet nhocircoslash triacute tueaumlrdquo171

(TathAringgato bhikkhave arahaUacute sammAringsambuddho anuppannassa maggassa uppAringdetAring asantildejatassa maggassa santildejAringnetAring anakkhAringtassa maggassa akkhAringtAring maggantildentildeu Uacuteaggavidacirc maggakovido MaggAringnugAring ca bhikkhave etarahi sAringvakAring viharanti pacchAringsamannAringgatAring

AyaUacute kho bhikkhave viseso aya adhippAringlyoso idaUacute NAringnAringlaraœaUacute TathAringgatassa arahato sammAringsambuddhassa panuavimuttena bhikkhuna ti )172

Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt yugrave nghoacutea Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash A-la-haugraven ntildeoagraveng nhaaacutet trong tieaacuten trigravenh choumlugraveng ntildeaiumlt taacircm linh doumlocircoslashng nhouml thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc nougravei ntildeeaacuten trong nhoumlotildeng phaagraven coaring nhaaacutet cuucirca Kinh taiumlng

Trong taugravec phaaringm ldquoBuddhist Images of Human Perfectionrdquo (Baaumlc Hoaoslashn thieaumln trong Phaaumlt giaugraveo) 170 M II BrahmAringyusutta trang 144 171 BKS III Choumlocircng I Toumlocircng oumlng uaaringn I Phaaringm Tham luyeaacuten vi Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec trang 58 172 S III trang 66

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 151

Nathan Katz ntildeaotilde chaelig ra raegraveng ldquoA-la-haugraven (pantildentildeAringvimutto) ntildeoumlocirciumlc nougravei laoslash ntildeoagraveng vocircugravei

Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave phoumlocircng dieaumln choumlugraveng ntildeaiumlt giaucirci thoaugravet vigrave caucirc hai ntildeeagraveu hoaoslashn toaoslashn voumlocirciumlt qua caugravec kieaacutet soumlucirc laaumlu hoaeumlcrdquo173

Trong kinh Na-tieacircn tyoslash-kheo (Milindapantildeha)174 cho raegraveng A-la-haugraven noaringi baaumlt saugraveng chougravei vaoslash traagravem toacutenh gioumlotildea caugravec tyoslash-kheo (bhikkhus 毘 丘) khaugravec bocircucirci leotilde caugravec ngaoslashi cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet vaoslash an toacutenh toumloslash trong thaacircn taacircm A-la-haugraven ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash baaumlc toacircn quyugrave baaumlc giaucirci thoaugravet

Trong cuoaacuten luaaumln cuucirca ngaoslashi Voacirc troumlocircugravec (Asaœga無

著) ntildeaotilde ntildeoumla ra yugrave kieaacuten gioaacuteng vocircugravei Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Boagrave-taugravet sau khi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml (bodhi 菩 提) ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt A-la-haugraven Nhouml-lai (TathAringgata 如 來) toumlugravec laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt (Buddha佛 陀)175 Ntildeieagraveu naoslashy minh choumlugraveng raegraveng khoacircng ai voumlocirciumlt qua traiumlng thaugravei A-la-haugraven lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven laoslash ntildeocircoslashi soaacuteng lyugrave toumlocircucircng cuucirca Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde thaaumlt soumliuml baeacutet nguoagraven toumloslash soumliuml giaugravec ngoauml cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash ntildeoumlocirciumlc ngaoslashi thoumloslasha nhaaumln nhouml laoslash moaumlt tieaacuten trigravenh taacircm linh cao nhaaacutet

Trocircucirc laiumli phaagraven Ntildeaiumli-thoumloslasha chuugraveng ta cougrave thearing keaacutet luaaumln raegraveng ntildeearing ntildeaugravep oumlugraveng khaucirc naecircng lieacircn ntildeocircugravei vocircugravei kieaacuten thoumlugravec vaoslash nhu caagraveu ntildeoumlocircng thocircoslashi cuucirca con ngoumlocircoslashi ocircucirc moiumli thocircoslashi ntildeaiumli Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde higravenh thaoslashnh vaoslash phaugravet triearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeougraveng vai trooslash chiacutenh vaoslash quan troiumlng trong vieaumlc phaugravet

173 BIHP trang 96 174 Milindapantildeha ed V Trenckner PTS 1962 trang 226 175 W Rahula Zen and The Taming of The Bull London 1978 trang 74

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 152

khocircucirci moaumlt hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet mocircugravei trong nguoagraven kinh ntildeiearingn tieaacuteng Phaiumln (Sanskrit) vaoslash tieaacuteng Haugraven vaoslash hoiumlc thuyeaacutet mocircugravei naoslashy ntildeaotilde keaacute thoumloslasha vaoslash tieaacutep tuiumlc phaugravet triearingn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeaotilde cougrave xuaaacutet xoumlugrave toumloslash trong kinh taiumlng PAringli Do theaacute Edward Conze ntildeaotilde nougravei raegraveng cougrave hai soumliuml ntildeougraveng gougravep locircugraven maoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten cho touml toumlocircucircng nhaacircn loaiumli ntildeougrave laoslash soumliuml saugraveng taiumlo lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet vaoslash chi tieaacutet hoaugrave hoiumlc thuyeaacutet lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo176

b Khaugravei nieaumlm mocircugravei veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Trong caugravec kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy

Ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀) chaelig laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi nhouml chuugraveng ta nhoumlng ngaoslashi ntildeaotilde giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc thearing chaacircn lyugrave toagraven taiumli cuucirca con ngoumlocircoslashi vaoslash caugravec phaugravep baegraveng chiacutenh soumliuml noatilde loumliumlc cuucirca ngaoslashi Nhoumlng khi thocircoslashi gian troacirci qua Ntildeoumlugravec Phaaumlt chauacuteng bao laacircu ntildeoumlocirciumlc lyugrave toumlocircucircng hoaugrave tinh thaagraven hoaugrave vaoslash vuotilde truiuml hoaugrave Khaugravei nieaumlm Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng vaoslash chi tieaacutet hoaugrave theo hoaoslashn caucircnh cuucirca AAacuten ntildeoauml nocirci maoslash bograve aucircnh houmlocircucircng lyugrave thuyeaacutet sieacircu higravenh vaoslash ntildea thaagraven cuucirca Hindu giaugraveo Ntildeoumlugravec Phaaumlt baacircy giocircoslash khoacircng cooslashn laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc noumlotildea maoslash trocircucirc thaoslashnh ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca thocircoslash phoumlocirciumlng trocircucirc thaoslashnh voacutenh coumlucircu voacirc soaacute baaacutet toumlucirc hoaugrave thaugravenh hoaugrave tinh thaagraven hoaugrave vuotilde truiuml hoaugrave vaoslash hocirciumlp nhaaacutet hoaugrave

Kinh Thaagraven-thoacircng du-hiacute (Lalitavistara 神 通 遊

戲 經) nougravei cougrave voacirc soaacute (koEcircis)177 chouml Phaaumlt cuotildeng gioaacuteng

176 Edward Conze Thirty Years of Buddhist Studies Bruno Cassier

(Publisher) LTD Oxford London 1967 trang 54 177 KoEcircis moaumlt trieaumlu Cuotildeng giaucirci thiacutech 100000 hoaeumlc 100 laksa nghoacutea laoslash

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 153

nhouml trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma PuœOslasharneka Sacirctra妙 法 蓮 花 經) Kinh Kim-quang minh (Suvarœa-prabhAringsa Sacirctra 金 光 明 經) nougravei vocircugravei chuugraveng ta lsquohaoslashng ngaoslashn chouml Phaaumltrsquo trong khi Voacirc-loumlocirciumlng-thoiuml kinh (SukhAringvatne Vyacircha 無 量 壽 經) oumlocircugravec loumlocirciumlng soaacute chiacutenh xaugravec laoslash 81 koEcirci-niyuta-plusmnata-sahasrAringœi (81 trieaumlu niyutas)178 hoaeumlc lsquoChouml Phaaumlt nhieagraveu nhouml soaacute caugravet soacircng Haegravengrsquo Moatildei vograve Phaaumlt ntildeeagraveu cougrave caucircnh giocircugravei cuucirca migravenh (kbdquoetra 佛 剎) nocirci maoslash ngaoslashi houmlocircugraveng daatilden chuugraveng sanh tu taaumlp ntildeearing ntildeaiumlt tueauml giaugravec Moaumlt cootildei (kbdquoetra 剎)179 goagravem nhieagraveu theaacute giocircugravei vaoslash vuotilde truiuml vocircugravei nhoumlotildeng cootildei trocircoslashi (諸 天) ngaiuml quyotilde (餓 鬼) ngoumlocircoslashi (人) vaoslash suugravec sanh (畜 生) Ntildeoumlugravec Phaaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln treacircn traugravei ntildeaaacutet naoslashy hoaeumlc baaacutet coumlugrave theaacute giocircugravei naoslasho khaugravec vaoslash cougrave thearing khoacircng ngoumloslashng toagraven taiumli Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm (Gautama 瞿 曇 佛) soaacuteng maotildei maotildei (sadAring sthitaaelig) vaoslash chouml Phaaumlt laoslash baaacutet toumlucirc Thoiuml maiumlng caugravec ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash voacirc taaumln vaoslash voacirc loumlocirciumlng180 Chouml Phaaumlt laoslash baaumlc sieacircu voumlocirciumlt (lokottara) vaoslash ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave trong caugravec hoaiumlt ntildeoaumlng thaaumlm chiacute trong thocircoslashi gian cooslashn ocircucirc traagraven gian Ngaoslashi cuotildeng aecircn uoaacuteng duoslashng thuoaacutec khi bograve

10 trieaumlu Triacutech trong Toumliuml-ntildeiearingn Phaaumlt hoiumlc Trung-Anh trang 261

178 Lalita Vistara EdS Lefmann Halle aS1902-8 40210 Saddharma PuœOslasharneka 2284 SukhAringvatne Vyacircha trang 10 in BDBSL trang 25

179 Kbdquoetra cootildei giocircugravei ntildeaaacutet noumlocircugravec nocirci choaacuten (land field country place also a universe consisting of three thousand large chiliocosms also a spire or flagstaff on a pagoda a monastery but this interprets lsquoCaityarsquo) triacutech trong DCBT trang 250b

180 Suvarœa-prabhAringsa Manuscript Soaacute 8 Hodgson Collection Royal Asiatic Society London fol 5a trang 1 trocircucirc ntildei

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 154

bogravenhhellip nhouml laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeearing laoslashm cho phuoslash hocirciumlp vocircugravei nhoumlotildeng caugravech ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi chocircugrave thaaumlt soumliuml ngaoslashi khoacircng bograve chi phoaacutei bocircucirci ntildeougravei khaugravet bogravenh hoaeumlc baaacutet coumlugrave nhoumlotildeng nhu caagraveu vaoslash tiacutenh chaaacutet bogravenh hoaiumln naoslasho cuucirca con ngoumlocircoslashi Thaacircn thearing cuucirca ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh khoacircng phaucirci toumloslash tinh cha huyeaacutet meiuml nhoumlng ngaoslashi sanh ra nhouml moaumlt ntildeoumlugravea treucirc ntildeocircn thuaagraven ntildeearing hoaiumlt ntildeoaumlng thiacutech hocirciumlp gioaacuteng vocircugravei nhoumlotildeng con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng khaugravec

Neaacuteu Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash baaacutet toumlucirc vaoslash phi thoumlocircoslashng thigrave thaacircn thearing vaaumlt lyugrave cuucirca ngaoslashi khoacircng thearing toumlocirciumlng troumlng cho thoumliumlc thearing cuucirca ngaoslashi Vigrave vaaumly thoumliumlc chaaacutet ngaoslashi laoslash hieaumln thaacircn tinh thaagraven hoaeumlc laoslash trong higravenh thoumlugravec con ngoumlocircoslashi hoaeumlc nhouml moaumlt hoaugrave thaacircn trong voacirc loumlocirciumlng (avatAringra無 量) hoaugrave thaacircn hoaeumlc thaacircn thearing vaaumlt lyugrave khoacircng thaaumlt chaelig hiearingn hieaumln ntildeearing thoumlugravec taelignh moiumli ngoumlocircoslashi Trong saeacutec thaacircn taiumlo ra (Racircpa kAringya 色 身) hoaeumlc oumlugraveng thaacircn (NirmAringna kAringya 應

身化 身)181 ngaoslashi cougrave thearing xuaaacutet hieaumln baaacutet coumlugrave nocirci ntildeaacircu trong vuotilde truiuml ntildeearing thuyeaacutet phaugravep Toumlocircng phaucircn laiumli saeacutec thaacircn caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha cooslashn cougrave phaugravep thaacircn (dharma-kAringya 法 身) Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash biearingu toumlocirciumlng cuucirca phaugravep laoslash thaacircn thaaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ngaoslashi cuotildeng ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaagraven toumlucirc vuotilde truiuml (saeacutec toumlocircugraveng touml toumlocircucircnghellip) Ngaoslashi cuotildeng gioaacuteng nhouml moaumlt thoumliumlc thearing tuyeaumlt ntildeoaacutei (TathatAring 真 如) cuotildeng laoslash moaumlt vaoslash cuotildeng laoslash toaringng thearing vuotilde truiuml Thoumliumlc thearing ntildeougrave khoacircng bieaacuten ntildeoaringi vaoslash khoacircng phaacircn bieaumlt ntildeoumlocirciumlc Neaacuteu thaacircn thaaumlt cuucirca Phaaumlt laoslash vuotilde truiuml tuyeaumlt

181 DCBT trang 77b

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 155

ntildeoaacutei thigrave taaacutet caucirc chouml Phaaumlt veagrave tinh thaagraven laoslash hocirciumlp nhaaacutet vocircugravei nhau trong phaugravep thaacircn maoslash trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha trang-nghieacircm (MahAringyAringna-SacirctrAringlaœkAringra 大 乘 大 莊 嚴

經)182 goiumli laoslash lsquoTaaacutet caucirc chouml Phaaumlt laoslash moaumltrsquo Phaaumlt thuoaumlc veagrave caucircnh giocircugravei toumliuml do vaoslash hoaoslashn thieaumln (anAringsrave dhAringtu 無

漏 界) hocirciumlp nhaaacutet taaacutet caucirc laiumli vocircugravei nhau vigrave chouml Phaaumlt ntildeeagraveu cougrave cuoslashng moaumlt triacute tueauml vaoslash muiumlc ntildeiacutech Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng cougrave moaumlt hoaugrave thaacircn (sambhoga-kAringya 報 身) raaacutet saugraveng suucirca vocircugravei ba moumlocirci hai toumlocircugraveng haucirco vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml

Ntildeaacircy laoslash thaacircn cuucirca keaacutet quaucirc coacircng ntildeoumlugravec maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde troagraveng toumloslash nhieagraveu kieaacutep vaoslash baaacutet coumlugrave baoslashi phaugravep naoslasho ngaoslashi giaucircng trong heauml thoaacuteng kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna Sacirctras 大 乘 經) ntildeeagraveu do hoaugrave thaacircn thuyeaacutet Theaacute giocircugravei maoslash ngaoslashi thaaacutey nhoumlotildeng doumlotilde kieaumln xaucircy ra ntildeeagraveu cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca ngaoslashi vaoslash ngoacircn ngoumlotilde ngaoslashi soumlucirc duiumlng taaacutet caucirc ntildeeagraveu toumloslash hoaugrave thaacircn cuucirca ngaoslashi (SambhogakAringya 報 身) phaugravet ra

Vigrave vaaumly chauacuteng bao laacircu sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn khaugravei nieaumlm veagrave ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀) ntildeaotilde phaugravet triearingn tocircugravei ntildeaelignh cao toaacutei haaumlu trong boaacutei caucircnh toaoslashn Phaaumlt giaugraveo roaumlng locircugraven (nhouml phaacircn bieaumlt vocircugravei thuyeaacutet phieaacutem thaagraven tin Chuugravea laoslash taaacutet caucirc)

Khaugravei nieaumlm naoslashy ntildeoumlocirciumlc caugravec phaugravei Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml phaugravei Vetulyakas phaugravei Andhakas vaoslash nhieagraveu boauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo khaugravec tieaacutep tuiumlc phaugravet triearingn saacircu saeacutec hocircn Cougrave leotilde 182 MahAringyAringna SacirctrAringlaœkAringra editeugrave et traduit par S Leugravevi Paris 1907 1911 trang 48 II 83 2

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 156

hoiuml cuotildeng suy nghoacute vaoslash caucircm thaaacutey raegraveng moaumlt ngoumlocircoslashi triacute tueauml vaoslash toumloslash bi nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm (瞿 曇 佛) khoacircng thearing chaaacutem doumlugravet trong troaacuteng loatildeng Hoiuml phaucirci chuyearingn ngaoslashi thaoslashnh vograve thaugravenh saugraveng suoaacutet maiumlnh meotilde baaacutet toumlucirc vaoslash soaacuteng ntildeoaumlng Hoiuml cuotildeng gaugraven cho ngaoslashi nhieagraveu nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh huyeagraven biacute cuucirca vograve Phaiumlm thieacircn (Brahman 梵 天) thuoaumlc U-pa-ni-saeacutec (Upanisads幽 杷 尼 色) Nhaacircn tiacutenh thaacircn thearing vaaumlt lyugrave vaoslash soumliuml nhaaumlp dieaumlt cuucirca ngaoslashi do ntildeougrave ntildeaotilde bograve toumloslash choaacutei vaoslash ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc ban cho baugraveo thaacircn (sambhoga-kAringya 報 身) vaoslash phaugravep thaacircn (dharma-kAringya 法 身) Nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde moumlocirciumln vaoslash ntildeoagraveng hoaugrave toaoslashn thearing lyugrave thuyeaacutet troumloslashu toumlocirciumlng vaoslash thaagraven hoiumlc cuucirca Hindu giaugraveo vaoslash roagravei thaecircng hoa taiumlo ra khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn ntildeaagravey aaacuten toumlocirciumlng vaoslash toaoslashn dieaumln hocircn Cuoaumlc ntildeocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash neagraven taucircng cuucirca toaoslash dinh thoumliuml maoslash nhoumlotildeng boauml phaugravei khaugravec ntildeaotilde cung caaacutep nguyeacircn lieaumlu cho toaoslash kieaacuten truugravec thoumlocirciumlng taagraveng naoslashy

Vaoslash thocircoslashi gian tieaacutep tuiumlc troacirci qua khi ntildeaiumlo Hindu khoacircng thearing yeacircu vaoslash kiacutenh thocircoslash Phaiumlm thieacircn (Brahman) sieacircu higravenh cuucirca U-pa-ni-saeacutec noumlotildea maoslash hoiuml caagraven nhoumlotildeng vograve thaugravenh baegraveng xoumlocircng thogravet ntildeearing thocircoslash do ntildeougrave caugravec Phaaumlt toumlucirc cuotildeng khoacircng thearing tieaacutep caaumln moaumlt vograve Phaaumlt sieacircu higravenh vaoslash lyugrave toumlocircucircng hoaugrave cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha cho soumliuml toacircn kiacutenh vaoslash thocircoslash phoumlocirciumlng noumlotildea Khaugravei nieaumlm Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml vaaumly moaumlt laagraven noumlotildea ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt ntildeoaacutei thearing khoacircng thiacutech hocirciumlp vaoslash khoacircng thu huugravet looslashng tin (bhakti 信 心) cuucirca caugravec Phaaumlt toumlucirc bocircucirci vigrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt baacircy giocircoslash ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh quaugrave voacute ntildeaiumli quaugrave locircugraven mocirc hoagrave troumloslashu toumlocirciumlng thieaacuteu caugrave tiacutenh quaugrave vaoslash khougrave

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 157

hiearingu trong nhoumlotildeng moaacutei lieacircn heauml nhouml vaaumly Nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde trocircucirc laiumli nhu caagraveu cuucirca hoiuml veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm cuucirca thocircoslashi logravech soumlucirc Nguyeacircn-thuyucirc khi maoslash ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash ntildeoumlugravec Phaaumlt sieacircu higravenh xa xaecircm maoslash laoslash moaumlt Boagrave-taugravet kieacircn nhaatilden saugraveng suoaacutet vaoslash ntildeoauml loumlocirciumlng moaumlt ngoumlocircoslashi cougrave gia ntildeigravenh vaoslash nhaoslash coumlucirca vieaumlc laoslashm nhouml trong xaotilde hoaumli hieaumln nay Nhouml moaumlt Boagrave-taugravet ngaoslashi cougrave thearing giuugravep taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi vocircugravei nhoumlotildeng mougraven quaoslash cuucirca vaaumlt chaaacutet vaoslash tinh thaagraven Ngaoslashi trocircucirc thaoslashnh moaumlt higravenh aucircnh nhaacircn baucircn vaoslash ntildeaugraveng yeacircu hocircn ocircucirc taagraveng baaumlc naoslashy Phaaumlt toumlucirc thuaagraven thaoslashnh cougrave thearing caagraveu nguyeaumln Boagrave-taugravet ban cho soumlugravec khoeucirc giaoslashu cougrave vaoslash nhoumlotildeng oumlocircugravec muoaacuten traagraven gian vaoslash ntildeougrave laoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng caugravei hoiuml thaaumlt soumliuml khaugravet khao mong muoaacuten Do ntildeougrave Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc choiumln ntildeearing thocircoslash phoumlocirciumlng vaoslash kiacutenh ngoumlocircotildeng ntildeearing cougrave thearing thoaotilde maotilden nhoumlotildeng nhu caagraveu cuucirca Phaaumlt toumlucirc ntildeoumlocircng ntildeaiumli Caugravec Phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde saugraveng taiumlo ra moaumlt taagraveng locircugravep caugravec baaumlc thaugravenh Boagrave-taugravet chuucirc yeaacuteu baegraveng caugravech nhaacircn caugravech hoaugrave nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh khaugravec nhau cuucirca nhaacircn tiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm Hoiuml cuotildeng laaacutey nhoumlotildeng tiacutenh ngoumlotilde ntildeogravenh phaaringm naoslasho ntildeougrave maoslash hoiuml gaugraven cho Ntildeoumlugravec Phaaumlt roagravei chuyearingn hoaugrave chuugraveng thaoslashnh nhoumlotildeng danh hieaumlu cuucirca moaumlt soaacute caugravec Boagrave-taugravet c Tiacuten (Bhakti)

Baugravech khoa Phaaumlt giaugraveo183 ntildeogravenh nghoacutea toumloslash bhakti (信

心) cougrave toumloslash goaacutec bhaj nghoacutea goaacutec laoslash chia ra chia seucirc vaoslash sau naoslashy phaugravet triearingn thaoslashnh nghoacutea phuiumlc vuiuml kiacutenh ngoumlocircotildeng

183 EB II trang 678

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 158

vaoslash yeacircu thoumlocircng Caugravec nhaoslash hoiumlc giaucirc cho raegraveng tiacuten (bhakti) cougrave nguoagraven

goaacutec xuaaacutet phaugravet toumloslash Phaaumlt giaugraveo vaoslash toumloslash saddhAring (looslashng tin) laoslash tieagraven thaacircn cuucirca bhakti Nhoumlng ocircucirc ntildeaacircy khoacircng cougrave baegraveng choumlugraveng thaaumlt ntildeearing choumlugraveng minh bhakti tieaacuten triearingn toumloslash saddhAring Thuaaumlt ngoumlotilde saddhAring trong kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo cougrave nghoacutea laoslash looslashng tin trung thaoslashnh tin toumlocircucircng hoaeumlc toumliuml tin Looslashng tin trong Phaaumlt giaugraveo nhouml ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc nhaeacutec laiumli nhieagraveu laagraven laoslash raaacutet caagraven thieaacutet ntildeearing phaugravet triearingn taacircm linh cho caucirc ntildeocircoslashi laatilden ntildeaiumlo Nhoumlotildeng ntildeeauml toumlucirc cuucirca baaumlc ntildeaiumlo souml triacute tueauml vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh phaucirci yeacircu vaoslash kiacutenh troiumlng nhaacircn caugravech cuucirca ngaoslashi Chiacutenh nhaacircn caugravech ngaoslashi ntildeaotilde taiumlo neacircn chieaacuten thaeacuteng trong phong traoslasho toacircn giaugraveo locircugraven maiumlnh giocircugravei luaaumlt kinh ntildeiearingn chieaacuteu saugraveng toumloslash augravenh saugraveng phaucircn chieaacuteu ocircucirc nhaacircn caugravech Ntildeoumlugravec Phaaumlt Looslashng tiacuten taacircm khoacircng thearing khocircucirci leacircn maoslash khoacircng cougrave soumliuml kieaumln logravech soumlucirc cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash soumliuml nghieaumlp cuucirca nhaacircn vaaumlt voacute ntildeaiumli Do ntildeougrave tiacuten ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln khoacircng phaucirci thuaagraven laoslash heauml thoaacuteng cuucirca looslashng tin maoslash cooslashn laoslash tigravenh thoumlocircng kiacutenh houmlocircugraveng ntildeeaacuten baaumlc voacute nhaacircn184

Vigrave lyugrave do ntildeougrave khoacircng thearing cougrave nguoagraven goaacutec toumloslash caugravec nhaoslash sieacircu higravenh U-pa-ni-saeacutec (Upanisads) nhouml A B Keith ntildeaotilde giaucirc ntildeogravenh185 Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash baaumlc thaugravenh toaacutei thoumlocirciumlng Beacircn caiumlnh soumliuml aucircnh houmlocircucircng maiumlnh meotilde toumloslash nhaacircn caugravech ntildeoumlugravec Phaaumlt soumliuml thieaacuteu vaeacuteng ntildeoaacutei toumlocirciumlng thaugravenh thieaumln ntildeaotilde ntildeoumla caugravec Phaaumlt toumlucirc taaumlp trung tigravenh kiacutenh thoumlocircng vaoslash trung thaoslashnh cuucirca 184 EB II trang 680 185 Journal of the Royal Asiatic Society London 1906 trang 493 cuotildeng xem BDBSL trang 33

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 159

hoiuml ntildeeaacuten vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt Hoiuml khoacircng cougrave chuucirc troumlocircng suoslashng baugravei caugravec vograve thaagraven coaring ntildeaiumli Hoiuml khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave looslashng kiacutenh tin caagraveu nguyeaumln khaaringn xin caugravec vograve thaagraven coaring ntildeaiumli Phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde khoacircng coi caugravec vograve thaagraven nhouml caugravec baaumlc sieacircu vieaumlt an laiumlc vaoslash ntildeaagravey naecircng loumliumlc bocircucirci leotilde caugravec thaagraven vaatilden cooslashn bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt soaacuteng cheaacutet vaoslash caagraven cougrave tueauml giaugravec ntildeearing giaucirci thoaugravet nhouml moiumli ngoumlocircoslashi khaugravec treacircn traugravei ntildeaaacutet Caugravec vograve thaagraven chouml thieacircn thigrave thaaacutep hocircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt raaacutet nhieagraveu veagrave ntildeoumlugravec haiumlnh vaoslash tueauml giaugravec vigrave theaacute hoiuml ntildeaotilde ntildeaeumlt ntildeoumlugravec Phaaumlt theaacute choatilde cho caugravec thaagraven naoslashy

Do traucirci qua nhieagraveu soumliuml thay ntildeoaringi khaugravei nieaumlm lsquocon ngoumlocircoslashirsquo nocirci Ntildeoumlugravec Phaaumlt trocircucirc neacircn khoacircng thu huugravet quaagraven chuugraveng Phaaumlt toumlucirc noumlotildea vaoslash daagraven daagraven lsquonhaacircn caugravechrsquo aaacutey bograve maaacutet ntildei Vocircugravei yugrave nguyeaumln phoaring bieaacuten hoaugrave Phaaumlt giaugraveo ntildeearing coumlugraveu Phaaumlt giaugraveo toumloslash vieaumlc bieaacuten maaacutet hoaoslashn toaoslashn ntildeaotilde khieaacuten caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha saugraveng taiumlo vaoslash phaugravet triearingn hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet Ntildeearing cougrave thearing trung hoaoslash vocircugravei khaugravei nieaumlm lsquothaagravenrsquo trong ntildeaiumlo Hindu caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde gaugraven nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet thaugravenh thieaumln vaoslasho lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet Hoiuml tin raegraveng hieaumlu loumliumlc cuucirca vieaumlc chuyearingn ntildeoaringi naoslashy seotilde taiumlo ra soumlugravec thuugravec ntildeaaringy tocircugravei hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet mocircugravei vocircugravei soumliuml aucircnh houmlocircucircng maiumlnh meotilde cuucirca looslashng tiacuten (bhakti 信 心)

Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc ntildeiearingm looslashng tiacuten (bhakti) choumla bao giocircoslash tieaacuten triearingn thaoslashnh moaumlt troumlocircoslashng phaugravei ntildeoaumlc laaumlp rieacircng bieaumlt maoslash vaatilden laoslash moaumlt ntildeaeumlc tiacutenh chung cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha Ngay caucirc vieaumlc kiacutenh thocircoslash Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara 觀 世 音 菩 薩) vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt A-di-ntildeaoslash (AmitAringbha 阿 彌 陀 佛) ntildeaotilde toagraven taiumli nhouml

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 160

moaumlt ntildeiearingm chung cuucirca nhieagraveu troumlocircoslashng phaugravei Soumliuml phaugravet triearingn thaaumlt soumliuml cuucirca vieaumlc thocircoslash phoumlocirciumlng naoslashy ntildeaotilde ntildeoumla ntildeeaacuten moaumlt troumlocircoslashng phaugravei ntildeoaumlc laaumlp khoacircng chaelig ocircucirc AAacuten ntildeoauml maoslash cooslashn ocircucirc Trung hoa vaoslash Nhaaumlt baucircn

Tougravem laiumli nguoagraven goaacutec saacircu saeacutec cuucirca looslashng tiacuten (bhakti) ntildeaotilde thaoslashnh laaumlp nhouml moaumlt phoumlocircng tieaumln trong soumliuml saugraveng taiumlo vaoslash kiacutenh thocircoslash caugravec Boagrave-taugravet Vigrave lyugrave do ntildeougrave Har Dayal ntildeaotilde nougravei raegraveng ldquoHoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet laoslash keaacutet quaucirc caagraven thieaacutet cuucirca hai phong traoslasho touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu laoslash soumliuml phaugravet triearingn tiacuten taacircm (bhakti) vaoslash soumliuml lyugrave toumlocircucircng hoaugrave tinh thaagraven hoaugrave Ntildeoumlugravec Phaaumltrdquo186

2 AUcircnh houmlocircucircng cuucirca nhoumlotildeng Truyeagraven thoaacuteng khaugravec

a Baoslash-la-moacircn giaugraveo BhAringgavatas vaoslash divideaivas Maeumlc duoslash yugrave toumlocircucircng tiacuten (bhakti) xuaaacutet phaugravet toumloslash Phaaumlt

giaugraveo vaoslash ntildeoumlocirciumlc ntildeaiumlo Hindu chaaacutep nhaaumln nhouml cuucirca migravenh vaoslash sau theaacute kyucirc thoumlugrave V troumlocircugravec taacircy logravech nhoumlotildeng toacircng phaugravei khaugravec nhouml Baiumlt-giaoslash-thinh (BhAringgavatas 帗 伽 聽) vaoslash phaugravei Thaaacutep-baoslash (divideaivas 濕 婆) ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca thocircoslash roagravenghellipxuaaacutet hieaumln ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng saacircu saeacutec trong soumliuml phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo roaumlng hocircn Hoiuml ntildeaotilde thieaacutet laaumlp nhoumlotildeng vograve thaagraven naoslasho ntildeougrave vaoslash thaugravenh hoaugrave nhoumlotildeng vograve anh huoslashng vaoslash nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc cuotildeng buoaumlc phaucirci phuugrave cho chouml Phaaumlt vaoslash caugravec vograve Boagrave-taugravet cuucirca migravenh vocircugravei nhoumlotildeng naecircng loumliumlc vaoslash thuoaumlc tiacutenh nhouml vaaumly

Phaugravei Baiumlt-giaoslash-thinh cougrave leotilde ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp khoaucircng theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech ocircucirc phiacutea taacircy cuucirca AAacuten ntildeoauml ntildeaotilde

186 BDBSL trang 30

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 161

thocircoslash Baiumlt-giaoslash-thinh (BhAringgavat) nhouml laoslash moaumlt vograve thaagraven toaacutei thoumlocirciumlng (thuyeaacutet moaumlt thaagraven) Theo dooslashng thocircoslashi gian tiacuten ntildeoagrave Baiumlt-giaoslash-thinh ntildeaotilde ntildeoagraveng nhaaacutet hoaugrave thaagraven Phaiuml-toumlucirc-tieacircn (VAringsudeva 帕子仙) vocircugravei Baiumlt-giaoslash-thinh vaoslash Vibdquoœu - vograve thaagraven maeumlt trocircoslashi coaring ntildeaiumli Soumliuml toagraven taiumli cuucirca tiacuten ntildeoagrave thocircoslash phoumlocirciumlng thaagraven Phaiuml-toumlucirc-tieacircn trong thocircoslashi ntildeaiumli ntildeougrave ntildeaotilde giaucirci thiacutech nhoumlotildeng ntildeaeumlc ntildeiearingm naoslasho ntildeougrave cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet Baegraveng choumlugraveng logravech soumlucirc ntildeaotilde thieaacutet laaumlp soumliuml toagraven taiumli cuucirca looslashng tiacuten (bhakti) maiumlnh meotilde trong nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi theo phaugravei Phaiuml-toumlucirc-tieacircn (VAringsudeva) suoaacutet nhieagraveu theaacute kyucirc tieaacutep theo sau soumliuml lan roaumlng cuucirca Phaaumlt giaugraveo Boauml phaugravei Thaaacutep-baoslash (divideaiva) cuotildeng ntildeaotilde tieaacuten triearingn trong suoaacutet thocircoslashi ntildeaiumli naoslashy Thaagraven divideiva cuotildeng ntildeoumlocirciumlc taugraven doumlocircng trong Mahabharata nhoumlng theo bieacircn nieacircn soumlucirc Baugravech khoa Thocirc ca nougravei raegraveng ntildeieagraveu naoslashy khoacircng rootilde laeacutem187 Nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave phaugravei Thaaacutep-baoslash vaoslash Phaiuml-toumlucirc-tieacircn ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong Kinh Na tieacircn tyoslash-kheo188 Phaugravei PAringplusmnupatas thocircoslash thaagraven divideiva ntildeaotilde toagraven taiumli trong theaacute kyucirc II troumlocircugravec taacircy logravech neaacuteu khoacircng nougravei laoslash socircugravem hocircn189 Megasthenes cho raegraveng nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi AAacuten ntildeoauml cuotildeng thocircoslash phoumlocirciumlng thaagraven lsquoDionysosrsquo ldquoDaacircn AAacuten suoslashng baugravei nhieagraveu vograve thaagraven khaugravec vaoslash ntildeaeumlc bieaumlt laoslash Dionysos vocircugravei nhoumlotildeng caugravei chuotildem choiumle vaoslash troaacutenghellip Thaagraven Dionyso ntildeaotilde chaelig daiumly daacircn AAacuten ntildeearing tougravec moiumlc daoslashi baoslashy toucirc looslashng kiacutenh troiumlng

187 Cf S Sorensen An Index to the Names in the MahAringbhAringrata London 1904 trang 203 188 Milinda-pantildeha trang 191 dooslashng 6 trocircucirc ntildei ldquosiva vAringsudevAring ghanikAringrdquo 189 RG Bhandarkar Sects (VaibdquoUgravenavism divideaivism and Minor Religious

System) Strassburg 1913 trang 116-7

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 162

Thoumlocirciumlng ntildeeaacuterdquo190 Thaagraven lsquoDionysosrsquo ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei thaagraven divideiva Nhoumlotildeng baegraveng choumlugraveng tiacutech luotildey cuucirca taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeiearingm logravech soumlucirc naoslashy ntildeaotilde cho thaaacutey soumliuml toagraven taiumli moaumlt boauml phaugravei maiumlnh meotilde cuucirca nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi thocircoslash phoumlocirciumlng thaagraven divideiva ntildeaotilde choiumln thaagraven La-ntildeaeumlc-la (Rudra) vaoslash I-xaugrave-na (IsAringna) coaring ntildeaiumli cuucirca Veauml-ntildeaoslash (Veda)191 nhouml laoslash nhoumlotildeng vograve thaagraven cuucirca hoiuml

Nhoumlotildeng boauml phaugravei naoslashy chauacuteng bao laacircu bograve caugravec tu soacute baoslash-la-moacircn (BrAringhmaœa 婆 羅 門) ntildeoagraveng hoaugrave vaoslash thoaacuteng loacutenh vaoslash caugravec baoslash-la-moacircn ntildeaotilde coaacute gaeacuteng ntildeearing ntildeaaringy lui laoslashn sougraveng phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo Soumliuml hoagravei phuiumlc maiumlnh meotilde cuucirca baoslash-la-moacircn giaugraveo (BrAringhmanism 婆 羅 門 教) doumlocircugravei trieagraveu ntildeaiumli divideuœga trong theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech sau soumliuml suiumlp ntildeoaring cuucirca trieagraveu ntildeaiumli Khoaringng-toumlocircugravec (Maurya 孔爵) naecircm 184 troumlocircugravec taacircy logravech192 ntildeaotilde buoaumlc nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc phaugravet triearingn moaumlt phoumlocircng phaugravep mocircugravei cho soumliuml truyeagraven baugrave Phaaumlt giaugraveo roaumlng raotildei Hoaoslashng trieagraveu divideuœgas thuoaumlc Baoslash-la-moacircn giaugraveo ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh nhoumlotildeng nhaoslash laotildenh ntildeaiumlo chiacutenh ocircucirc AAacuten ntildeoauml Doumlocircugravei trieagraveu ntildeaiumli Pubdquoyamitra (C187-151

190 JM Mc Crindle India (Ancient India) London 1877 trang 200 II trang 5 trocircucirc ntildei 191 Veda (S) Vệ đagrave (S P) Phệ đagrave Tiết đagrave luận Triacute tueauml thieacircng lieacircng teacircn cuucirca kinh ntildeiearingn cuucirca Ntildeaiumlo Hindu thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu Bagrave la mocircn coacute 4 bộ kinh luận chủ yếu 1) Tiết đagrave (Rig-veda) = Thọ minh giải thiacutech về số mạng dạy caacutech bảo tồn thiện phaacutep caacutech giải thoaacutet 2) Datilde thọ Tiết đagrave (Yajur-veda) = Tự minh dạy việc tế tự cầu đảo chư thiecircn chư thần 3) Sa ma Tiết đagrave (Sama-veda) = Bigravenh minh dạy caacutech chiếm quẻ binh phaacutep việc ở đời pheacutep ở đời 4) A đạt Tiết đa (Atharva-veda) = Thuật minh dạy kỹ thuật như toaacuten y 192 Nhouml treacircn trang 518

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 163

BC)193 Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde traucirci qua moaumlt cuoaumlc khuucircng boaacute traagravem troiumlng Vocircugravei soumliuml uucircng hoauml cuucirca trieagraveu ntildeaiumli divideuœga Baoslash-la-moacircn giaugraveo baeacutet ntildeaagraveu moaumlt cuoaumlc noatilde loumliumlc ntildeearing cuucircng coaacute truyeagraven baugrave quyeagraven loumliumlc vaoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca Baoslash-la-moacircn baegraveng caugravech saeacutep xeaacutep moaumlt chieaacuten loumlocirciumliumlc cuucirca cuoaumlc hoagravei phuiumlc quy moacirc

Theo Nalinaksha Dutt194 Har Dayal195 vaoslash Charles Eliot196 baoslash-la-moacircn giaugraveo ntildeaotilde baeacutet ntildeaagraveu moaumlt chiacutenh saugravech mocircugravei cuucirca coacircng cuoaumlc truyeagraven baugrave hoiumlc thuyeaacutet Baoslash-la-moacircn giaugraveo baegraveng caugravech tuyeacircn boaacute Baoslash-la-moacircn nhouml laoslash moaumlt toacircn giaugraveo phoaring quaugravet cho taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi thay vigrave chaelig laoslash toacircn giaugraveo cuucirca moaumlt giai caaacutep ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlc aacircn trong moaumlt vuoslashng ntildeaeumlc bieaumlt naoslasho ntildeougrave hoaeumlc nougravei chung laoslash moaumlt toacircn giaugraveo duy nhaaacutet cuucirca AAacuten ntildeoauml Nhouml E W Hopkins ntildeaotilde chaelig ra raegraveng theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech laoslash thocircoslashi ntildeiearingm nguy caaacutep cuucirca Phaaumlt giaugraveo197 Vocircugravei nhoumlotildeng tiacuten ngoumlocircotildeng Baiumlt-giaoslash-thinh (BhAringgavata) cuucirca Baoslash-la-moacircn giaugraveo vocircugravei soumliuml uucircng hoauml cuucirca trieagraveu ntildeaiumli divideuœgas198 vieaumlc suoslashng baugravei thocircoslash thaagraven maeumlt trocircoslashi199 tiacuten taacircm (Bhakti)hellip laoslash moaumlt cocirc hoaumli cho cuoaumlc hoagravei phuiumlc Baoslash-la-moacircn giaugraveo trong moaumlt quy moacirc locircugraven thaaumlt soumliuml 193 Kanai Lal Hazar The Rise and Decline of Buddhism in India Munshiram Publishers 1995 trang 47 194 N Dutt Mahayana Buddhism Motilal Banarsidass Delhi 1978 tr 2 195 BDBSL trang 38 196 Sir Charles Eliot Hinduism and Buddhism Routledge amp Kegan Paul

LTD London rpt 1971 I trang xxxiii 197 Cambridge History of India I Cambridge 1922 trang 225 198 N Dutt MahAringyAringna Buddhism Calcuta 1973 trang 2 199 BDBSL trang 39

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 164

taiumli xaotilde hoaumli AAacuten ntildeoauml vaoslash ntildeaotilde thaaumlt soumliuml thu huugravet quaagraven chuugraveng tiacuten ntildeoagrave Nhoumlotildeng khuynh houmlocircugraveng nhouml vaaumly hauacuten phaucirci laoslash nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute maaacuteu choaacutet ntildeearing ntildeaaringy tocircugravei vieaumlc buoslashng noaring phong traoslasho thocircoslash caugravec vograve Boagrave-taugravet nhouml baucircn ntildeoaacutei chieaacuteu cuucirca Phaaumlt giaugraveo ntildeoaacutei vocircugravei nhoumlotildeng vograve thaagraven Baoslash-la-moacircn giaugraveo vaoslash hoaugrave thaacircn cuucirca hoiuml

b Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca laoslash moaumlt toacircn giaugraveo coaring ntildeaiumli ocircucirc Ba-touml cougrave

thearing ntildeaotilde ntildeougraveng gougravep moaumlt phaagraven trong vieaumlc laoslashm phaugravet khocircucirci hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet ocircucirc AAacuten ntildeoauml bocircucirci leotilde nougrave cung caaacutep moaumlt soaacute locircugraven thaagraven thoaiumli hoiumlc vaoslash ntildeaiumlo Do thaugravei Nhoumlotildeng thaagraven fravashis vaoslash amesa-spentas cougrave soumliuml gioaacuteng nhau naoslasho ntildeougrave ntildeoaacutei vocircugravei chouml Boagrave-taugravet Saugraveu amesa-spentas (nhoumlotildeng toaringng thieacircn thaagraven baaacutet toumlucirc thaugravenh thieaumln vaoslash locirciumli iacutech) keaacutet hocirciumlp vocircugravei Ahura-Mazdah laoslash soumliuml troumloslashu toumlocirciumlng hoaugrave nhaacircn caugravech vaoslash nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet chiacutenh trong ntildeaiumlo Phaaumlt cuotildeng ntildeoumlocirciumlc nhaacircn caugravech hoaugrave toumloslash Triacute tueauml vaoslash Toumloslash bihellip Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng ntildeeaacuten soumliuml phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo troumliumlc tieaacutep hocircn ngang qua phong tuiumlc thocircoslash loumlucirca ntildeaotilde du nhaaumlp vaoslasho AAacuten ntildeoauml vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave III troumlocircugravec taacircy logravech200 Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca cuotildeng ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong kinh Troumlocircoslashng boauml201 vaoslash Kinh Boaringn sanh AdiccupatthAringna202 Nhieagraveu teacircn quen thuoaumlc trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde gocirciumli leacircn nhoumlotildeng yugrave nghoacutea cuucirca vieaumlc thocircoslash loumlucirca nhouml Voacirc loumlocirciumlng quang (AmitAringbha 無量光) Phaaumlt

200 RGBhandarkar Sects saugravech ntildeaotilde daatilden trang 153 157 201 Dnegha-NikAringya taaumlp I trang 11 dooslashng 2l 202 JAringtaka taaumlp II trang 72-3

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 165

Quang (Vairocana 佛光) Nhaaumlt quang (日光)hellipCougrave leotilde hoiuml ntildeaotilde thaoslashnh laaumlp moaumlt heauml thoaacuteng cougrave toaring choumlugravec nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi thocircoslash loumlucirca doumliumla treacircn caecircn baucircn cuucirca ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca vaoslash nhoumlotildeng nghi leatilde thocircoslash loumlucirca trong noumlocircugravec AAacuten ntildeoauml coaring ntildeaiumli Nhoumlotildeng thaagraven thoaiumli maeumlt trocircoslashi cuotildeng ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng nhieagraveu trong Phaaumlt giaugraveo vaoslash nhieagraveu Boagrave-taugravet cuotildeng ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh cuucirca maeumlt trocircoslashi nhouml Nhaaumlt-quang Nhaaumlt-chieaacuteu Minh-nhaaumlt Nhaaumlt-haiumlnhhellip c Toacircn giaugraveo coaring ntildeaiumli Thocircoslash Roagraveng (NAringga)

N Dutt ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt ntildeiearingm quan troiumlng khi oacircng ntildeeagrave nghograve raegraveng maeumlc duoslash cougrave soumliuml uucircng hoauml cuucirca vua A-duiumlc vaoslash nhoumlotildeng toumlocircoslashng thuaaumlt rootilde raoslashng veagrave tiacutenh phoaring bieaacuten cuucirca Phaaumlt giaugraveo ocircucirc Kashmir nhoumlng Phaaumlt giaugraveo vaatilden phaucirci ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei moaumlt soumliuml ntildeoaacutei nghogravech maiumlnh meotilde cuucirca tiacuten ngoumlocircotildeng thocircoslash roagraveng (NAringga) ntildeang thogravenh haoslashnh khaeacutep AAacuten ntildeoauml coaring ntildeaiumli troumlocircugravec khi Phaaumlt giaugraveo xuaaacutet hieaumln Khoacircng thaaacutey khueaacutech troumlocircng tiacutenh coaring xoumla cuucirca ntildeaiumlo thocircoslash roagraveng ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing chaeacutec chaeacuten raegraveng tiacuten ngoumlocircotildeng thocircoslash roagraveng khaugrave phoaring bieaacuten ocircucirc AAacuten ntildeoauml khi maoslash Phaaumlt giaugraveo xuaaacutet hieaumln vaoslash ntildeougrave laoslash lyugrave do taiumli sao truyeagraven thuyeaacutet thocircoslash roagraveng vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt hoaugrave ntildeoauml roagraveng thaelignh thoaucircng thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo PAringli Trong bieacircn nieacircn soumlucirc Phaaumlt giaugraveo cuotildeng nougravei Kashmir laoslash moaumlt vuoslashng ntildeaaacutet nhieagraveu hoagrave cougrave roagraveng ntildeang soaacuteng Roagraveng thoumlocircoslashng choiumln nhoumlotildeng nocirci cougrave noumlocircugravec vaoslash nuugravei non ntildeearing soaacuteng vaoslash cuotildeng cougrave thearing do ntildeougrave maoslash Kashmir ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash moaumlt vuoslashng ntildeaaacutet cuucirca nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi thocircoslash roagraveng203

203 RAringjat I trang 136 140-4 xem kbdquoemendrarsquos SamayamAringtŸkAring Taaumlp

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 166

Phaugravep souml Huyeagraven Trang nougravei raegraveng theo truyeagraven thuyeaacutet ngaoslashy xoumla taiumli Na-lan-ntildeaoslash (tiearingu bang Bihar) cougrave con roagraveng thaagraven (Naga) teacircn NAringlandAring ntildeaotilde soaacuteng trong moaumlt hoagrave noumlocircugravec Ngoumlocircoslashi ta ntildeaotilde xaacircy moaumlt ngoacirci chuoslasha beacircn caiumlnh hoagrave vaoslash laaacutey teacircn con roagraveng ntildeaeumlt teacircn cho chuoslasha Sau ntildeougrave chuoslasha phaugravet triearingn thaoslashnh moaumlt ntildeaiumli tuoslashng laacircm Na-lan-ntildeaoslash moaumlt troumlocircoslashng toaring moaumlt troumlocircoslashng ntildeaiumli hoiumlc oumlu tuugrave ntildeaagraveu tieacircn trong caugravec troumlocircoslashng ntildeaiumli hoiumlc taiumli AAacuten ntildeoauml nocirci maoslash danh taecircng Huyeagraven trang ntildeaotilde toumloslashng tu hoiumlc

Trocircucirc laiumli vaaacuten ntildeeagrave chuugraveng ta cuotildeng caagraven nhocircugrave raegraveng khoacircng thearing cougrave baaacutet kyoslash soumliuml aucircnh houmlocircucircng naoslasho cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo hay Hoagravei giaugraveo trong soumliuml phaugravet triearingn ban ntildeaagraveu cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet bocircucirci vigrave soumliuml giaugraveng sanh cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo vaoslash Hoagravei giaugraveo ntildeeagraveu xaucircy ra ocircucirc thocircoslashi gian sau naoslashy Thieacircn chuugravea giaugraveo chaeacutec chaeacuten ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng trong soumliuml tieaacuten triearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ocircucirc giai ntildeoaiumln sau vaoslash Phaaumlt giaugraveo cuotildeng aucircnh houmlocircucircng trong Thieacircn chuugravea giaugraveo khoaucircng giai ntildeoaiumln ban ntildeaagraveu cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo bocircucirci vigrave cougrave vaoslashi nguoagraven truyeagraven ntildeaiumlt thoacircng tin gioumlotildea Phaaumlt giaugraveo vaoslash Thieacircn chuugravea giaugraveo ocircucirc phiacutea Taacircy augrave Chaacircu phi vaoslash Chaacircu aacircu Nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc cougrave thearing thieaacutet laaumlp soumliuml giao dogravech vocircugravei nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave Thieacircn chuugravea giaugraveo ocircucirc Alexandria phiacutea nam AAacuten ntildeoauml vaoslash trung AUgrave Trong nhoumlotildeng theaacute kyucirc ntildeaagraveu cuucirca kyucirc nguyeacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo voacirc soaacute nhoumlotildeng baaumlc ngoauml ntildeaiumlo ocircucirc thaoslashnh phoaacute La maotilde ntildeaotilde moumlocirciumln moaumlt soaacute yugrave toumlocircucircng cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nhaoslash vaecircn Ai Caaumlp Kosmasrsquo Indikopleustes

61 KŸtyAringplusmnama-vihara

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 167

ntildeaotilde choumlugraveng thoumliumlc laoslash cougrave soumliuml hieaumln dieaumln cuucirca coaumlng ntildeoagraveng Thieacircn chuugravea giaugraveo ocircucirc phiacutea Nam AAacuten ntildeoauml suoaacutet trong theaacute kyucirc thoumlugrave VI204

d Ngheauml thuaaumlt Hy laiumlp Kozen Mizuno trong taugravec phaaringmlsquoNhoumlotildeng Khaugravei nieaumlm

Phaaumlt hoiumlc Caecircn baucircnrsquo (Basic Buddhist Concepts) ntildeaotilde ntildeoagraveng yugrave vocircugravei Har Dayal raegraveng ngheauml thuaaumlt Hy laiumlp ntildeougraveng moaumlt vai trooslash trong soumliuml phaugravet triearingn hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet naoslashy

Troumlocircugravec khi vua Kanishka205 trograve vigrave phiacutea taacircy baeacutec AAacuten ntildeoauml laoslash nocirci sanh cuucirca troumlocircoslashng phaugravei ngheauml thuaaumlt Phaaumlt giaugraveo Caoslashn-ntildeaoslash-la (GandhAringra乾陀羅) Troumlocircoslashng phaugravei naoslashy aucircnh houmlocircucircng bocircucirci ntildeieacircu khaeacutec AAacuten ntildeoauml caugravech maiumlng hoaugrave ngheauml thuaaumlt taiumlc toumlocirciumlng Hy laiumlp Cougrave nhieagraveu biearingu toumlocirciumlng dieatilden ntildeaiumlt soumliuml caugravech ntildeieaumlu hoaugrave nhouml baoslashn chaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt baugravenh xe phaugravep caacircy boagrave ntildeeagrave nocirci Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaugravec ngoauml Vaoslash Phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde saugraveng taiumlo ra voacirc soaacute Boagrave-taugravet (Bodhisattvas) vocircugravei higravenh daugraveng noumlucirca ngoumlocircoslashi noumlucirca thaugravenh nhouml laoslash nhoumlotildeng vograve thaagraven cuucirca Hy laiumlp ntildeearing kiacutenh thocircoslash206

e Vaecircn hoaugrave vaoslash Toacircn giaugraveo Ba touml Theo Har Dayal khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng

204 RGarbe Christenthum (Indien und das Christenthum) Tubingen

1914 trang 150 A J Edmunds Gospels (Buddhist and Christian Gospels) Tokyo 1905 trang 42 vaoslash xem BDBSL trang 41

205 Kozen Mizuno Basic Buddhist Concepts Tokyo fourth reprint 1994 trang 30 206 RG Bhandarkar Sects trang 153

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 168

toumloslash nhoumlotildeng neagraven vaecircn minh noumlocircugravec ngoaoslashi ntildeaeumlc bieaumlt vaecircn hoaugrave Ba touml207 bocircucirci vigrave nhoumlotildeng ntildeaeumlc ntildeiearingm trong ngheauml thuaaumlt Ba touml ntildeaotilde biearingu loauml qua truiuml ntildeaugrave ntildeaelignh souml toumlucirc cuucirca vua A duiumlc ocircucirc Loaumlc Uyearingn (Sarnath 鹿苑) vaoslash kieaacuten truugravec ocircucirc cung ntildeieaumln taiumli thuucirc ntildeoacirc Hoa-thograve-thaoslashnh (Pataliputra 華侍成)208 Ba touml laoslash moaumlt ntildeeaacute quoaacutec locircugraven toumloslash thocircoslashi ntildeaiumli Cyrus ntildeeaacuten cuoaumlc xaacircm laecircng cuucirca Alexander (ntildeaiumli ntildeeaacute Hy-laiumlp) vaoslash Darius I ntildeaotilde thoacircn tiacutenh thung luotildeng Indus naoslashy khoaucircng 518 troumlocircugravec taacircy logravech209 Neagraven vaecircn hoaugrave Ba touml ntildeaotilde tieaacutep tuiumlc aucircnh houmlocircucircng ntildeaugraveng kearing ntildeeaacuten nhoumlotildeng quoaacutec gia ocircucirc Chaacircu augrave trong suoaacutet nhieagraveu theaacute kyucirc Ba touml vaoslash AAacuten ntildeoauml laoslash nhoumlotildeng noumlocircugravec laugraveng gieagraveng keaacute beacircn vaoslash trong nhieagraveu laotildenh voumliumlc Ba touml ntildeaotilde cougrave nhoumlotildeng tieaacuten boauml veagrave neagraven vaecircn minh hocircn AAacuten ntildeoauml do theaacute chaeacutec chaeacuten AAacuten ntildeoauml moaumlt phaagraven naoslasho ntildeougrave cougrave vay moumlocirciumln nhieagraveu ocircucirc Ba touml suoaacutet trong thocircoslashi kyoslash naoslashy vaoslash ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca moaumlt toacircn giaugraveo coaring ntildeaiumli cuucirca Ba touml cougrave leotilde cuotildeng ntildeougraveng gougravep cho soumliuml sanh khocircucirci khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ocircucirc AAacuten ntildeoauml

f Soumliuml truyeagraven ntildeaiumlo gioumlotildea caugravec Boauml laiumlc mocircugravei Suoaacutet trong nhieagraveu theaacute kyucirc tieaacutep sau cuoaumlc xaacircm laecircng

cuucirca ntildeaiumli ntildeeaacute Alexander ocircucirc AAacuten ntildeoauml phiacutea taacircy baeacutec cuucirca AAacuten ntildeoauml bograve taoslashn phaugrave nhieagraveu laagraven do nhoumlotildeng giaeumlc ngoaiumli xaacircm nhouml Pahlavas Cakas vaoslash Kusans Chiacutenh ntildeougrave laoslash nocirci gaeumlp

207 VA Smith Ashoka trang 140 trocircucirc ntildei 208 Pāṭaliputra (S) Hoa thị thagravenh Pāṭaliputta (P) Patna (P) Ba traacute lị phất thagravenh Năm 250 troumlocircugravec Taacircy logravech vua A Dục tổ chức đại hội kiết tập kinh điển tại thagravenh nagravey 209 Nhouml treacircn trang 335 PVN Myers General History Boston 1919 trang 61

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 169

gocircotilde thaaumlt soumliuml cuucirca nhieagraveu quoaacutec gia Moacirci troumlocircoslashng quoaacutec teaacute ntildeaotilde laoslashm thuaaumln locirciumli cho soumliuml sanh khocircucirci nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng mocircugravei trong Phaaumlt giaugraveo

Phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde toaring choumlugravec nhieagraveu chuyeaacuten hoaegraveng phaugravep ocircucirc nhoumlotildeng boauml laiumlc daotilde man vaoslash coumlocircoslashng traugraveng naoslashy Thuyeaacutet ntildea thaagraven ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln vaoslash thaaumlm chiacute thu huugravet quaagraven chuugraveng Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet taugraven doumlocircng tigravenh thoumlocircng hoaiumlt ntildeoaumlng tiacutech coumliumlc vigrave locirciumli iacutech cho tha nhaacircn vaoslash sau khi cheaacutet ntildeoumlocirciumlc soaacuteng ocircucirc thieaumln giocircugravei cuoslashng vocircugravei chouml Boagrave-taugravet Ntildeieagraveu naoslashy khieaacuten cho nhoumlotildeng boauml laiumlc mocircugravei ntildeaotilde chaaacutep nhaaumln vaoslash xem caugravec vograve thaagraven cuucirca hoiuml nhouml laoslash nhoumlotildeng Boagrave-taugravet

Soumliuml Thaecircng hoa Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-Taugravet Thaaumlt khougrave ntildeearing keaacutet kuaaumln chiacutenh xaugravec nieacircn ntildeaiumli cuucirca hoiumlc

thuyeaacutet Boagrave-taugravet Baugravech khoa Toaoslashn thouml Phaaumlt hoiumlc210 ntildeaotilde cougrave yugrave kieaacuten raegraveng hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh higravenh khoaucircng theaacute kyucirc I troumlocircugravec taacircy logravech vocircugravei nhoumlotildeng locircoslashi nhouml sau

ldquoKhoaucircng theaacute kyucirc thoumlugrave I troumlocircugravec taacircy logravech thograve hieaacuteu tiacuten ngoumlocircotildeng cuucirca AAacuten ntildeoauml baeacutet ntildeaagraveu saugraveng taiumlo ra nhieagraveu vograve thaagraven trong thocirc ca Tieaacutet-ntildeaoslash (yumlgveda)211 vaoslash caugravec thaagraven hoiumlc Phaaumlt giaugraveo cuotildeng khoacircng ngoaiumli leauml Khi soumliuml nhaacircn caugravech hoaugrave thaagraven divideiva vaoslash Vibdquoœu ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh higravenh trong ntildeaiumlo Hindu thigrave nhoumlotildeng higravenh aucircnh cuucirca chouml Boagrave-taugravet cuotildeng ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveordquo

Theo yugrave kieaacuten cuucirca Har Dayal212 khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing xuaaacutet phaugravet vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech

210 EB III trang 231 211 yumlgveda Tieaacutet-ntildeaoslash hoaeumlc Thoiuml minh giaucirci thiacutech veagrave soaacute maiumlng daiumly caugravech baucirco toagraven thieaumln phaugravep vaoslash caugravech giaucirci thoaugravet cuucirca Ntildeaiumlo Hindu 212 BDBSL trang 43

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 170

ldquoChuugraveng ta cougrave thearing xem theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech nhouml laoslash moaumlt ntildeiearingm baeacutet ntildeaagraveu bieacircn nieacircn xoumlucirc cho soumliuml phaugravet triearingn Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravetrdquo N Dutt213 quaugraven saugravet cho raegraveng khoaucircng theaacute kyucirc II hoaeumlc I troumlocircugravec taacircy logravech Nakamura214 vaoslash AK Warder215 ntildeaotilde cho raegraveng Boagrave-taugravet thoumloslasha (BodhisattvayAringna 菩 薩 乘) cougrave thearing hieaumln houmlotildeu khoaucircng baeacutet ntildeaagraveu kyucirc nguyeacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo Baugravech khoa Toaoslashn thouml toacircn giaugraveo216 cho raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet rootilde raoslashng baeacutet ntildeaagraveu khoaucircng gioumlotildea theaacute kyucirc I troumlocircugravec taacircy logravech vaoslash gioumlotildea theaacute kyucirc I taacircy logravechhellip Vocircugravei nhieagraveu yugrave kieaacuten veagrave nieacircn ntildeaiumli hoiumlc thuyeaacutet cuucirca Boagrave-taugravet nhouml vaaumly ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu hoiumlc giaucirc chaaacutep nhaaumln Tuy nhieacircn cougrave thearing keaacutet luaaumln raegraveng nhoumlotildeng quan ntildeiearingm naoslashy thaaumlt soumliuml ntildeaotilde chaelig ra soumliuml buoslashng noaring cuucirca moaumlt phong traoslasho kiacutenh thocircoslash Lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet (菩 薩 理 想) ntildeaotilde ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml tieaacuten triearingn Trieaacutet hoiumlc Boagrave-taugravet trong trieaacutet lyugrave Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo (佛 教 大 乘)

Trong kinh Trung boauml cho raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh higravenh khoaucircng theaacute kyucirc thoumlugrave III-IV troumlocircugravec taacircy logravech217 Soumliuml chaaacutep nhaaumln thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea nhouml 213 N Dutt MahAringyAringna Buddhism Delhi Motilal Banarsidass trang 1 214 H Nakamura Indian Buddhism Motilal Banarsidass rpt Delhi 1996 trang 99 215 AK Warder Indian Buddhism Motilal Banarsidass rpt Delhi 1997 trang 352 216 Mircea Eliade The Encyclopaedia of Religion Taaumlp 2 Collier

Macmillan Publishers London 1987 trang 458 217 Prof Rhys Davids cho raegraveng Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln vaoslasho

luugravec naoslasho ntildeougrave troumlocircugravec thocircoslashi ntildeaiumli vua A-duiumlc (Xem ldquoBuddhists India by TW Rhys Davidsrdquo trang 169) vaoslash Bimala Chum Law cuotildeng khauacuteng ntildeogravenh Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln vaoslasho thocircoslashi Tieagraven-A duiumlc (xem ldquoA History of Pali

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 171

laoslash moaumlt Boagrave-taugravet troumlocircugravec khi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml nhouml ntildeoumlocirciumlc choumlugraveng minh trong moaumlt locircoslashi tuyeacircn boaacute ntildeocircn giaucircn cho lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet trong PAringli NikAringya ldquohellip Troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml khi aaacutey Ta chaelig laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravethelliprdquo218 Taiumli ntildeaacircy chuugraveng ta seotilde thaaacutey soumliuml chuyearingn ntildeoaringi lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven thaoslashnh lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet

Theo Bimala Churn Law nieacircn ntildeaiumli cuucirca vaecircn hoiumlc kinh ntildeiearingn PAringli cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc phaacircn loaiumli nhouml sau

1 Nhoumlotildeng phaugravep thoaiumli ntildeocircn giaucircn cuucirca Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong nhoumlotildeng ntildeoaiumln vaecircn hoaeumlc caacircu keauml gioaacuteng nhau luoacircn laaumlp laiumli trong taaacutet caucirc kinh ntildeiearingn

2 Nhoumlotildeng ntildeoaiumln gioaacuteng nhau ntildeoumlocirciumlc thaaacutey ocircucirc hai hoaeumlc nhieagraveu taugravec phaaringm hieaumln houmlotildeu

3 Giocircugravei luaaumlt vaoslash nhougravem coumlugraveu-caugravenh-vograve (PAringrAringyaœa) cuucirca 16 baoslashi thocirc

4 Troumlocircoslashng boauml kinh taaumlp I Trung boauml Toumlocircng oumlng vaoslash Taecircng chi kinh

5 Troumlocircoslashng boauml kinh taaumlp II vaoslash III hellip vaoslash soumliuml soumlu taaumlp 500 truyeaumln kinh Boaringn sanh219

Soumliuml phaacircn chia theo thoumlugrave toumliuml bieacircn nieacircn soumlucirc naoslashy ntildeaotilde cho thaaacutey Troumlocircoslashng boauml kinh taaumlp II vaoslash III ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln sau

Literature by Bimala Chum Lawrdquo trang 28) Gombrich phaugravet biearingu raegraveng cougrave thearing xaucircy ra khoaucircng theaacute kyucirc III troumlocircugravec Taacircy logravech (xem ldquo How Buddhism Began by Richard F Gombrich Munshiram Manoharlal Publishers Pvt Ltd 1997 trang 9)

218 MLS I trang 207 219 Bimala Chum Law A History of Pali Literaturere Taaumlp I Indological Book House India 1983 trang 42

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 172

Trung boauml kinh theaacute thigrave do soumlugravec eugravep toumloslash soumliuml buoslashng noaring nhoumlotildeng troumlocircoslashng phaugravei Phaaumlt giaugraveo mocircugravei ntildeaeumlc bieaumlt Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (MahAringsAringnghika 大 眾 部)220 vocircugravei nhoumlotildeng tieaacuten boauml trieaacutet lyugrave (do baaacutet ntildeoagraveng vocircugravei soumliuml baucirco thuucirc cuucirca Nguyeacircn-thuyucirc Phaaumlt giaugraveo veagrave luaaumlt kinh)221 lsquoBoagrave-taugravetrsquo baaacutey giocircoslash cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave vocircugravei nhoumlotildeng toumlocircugraveng toaacutet vaoslash ntildeaeumlc ntildeiearingm phi thoumlocircoslashng nhouml khi ldquoBoagrave-taugravet giaugraveng sanh toumloslash cung trocircoslashi Ntildeaacircu suaaacutet boumlocircugravec vaoslasho thai meiumlrdquo222 Ntildeaacircy laoslash ntildeiearingm noaringi baaumlt ntildeaagraveu tieacircn trong giai ntildeoaiumln phaugravet triearingn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet Soumliuml thaugravenh hoaugrave chaacircn dung cuucirca baucircy vograve Phaaumlt baegraveng caugravech biearingu hieaumln soumliuml giaugraveng sanh cuucirca Boagrave-taugravet toumloslash cung trocircoslashi Ntildeaacircu suaaacutet boumlocircugravec vaoslasho thai meiuml Ntildeaacircy laoslash ntildeiearingm noaringi baaumlt thoumlugrave hai trong giai ntildeoaiumln phaugravet triearingn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet Soumliuml giaugraveng sanh cuucirca Boagrave-taugravet treacircn traugravei ntildeaaacutet laoslash giai ntildeoaiumln thoumlugrave ba cuucirca soumliuml phaugravet triearingn Nhoumlotildeng boumlugravec aucircnh minh hoaiuml phong phuugrave veagrave Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong caugravec kinh Boaringn sanh ntildeoumlocirciumlc giaucirc ntildeogravenh laoslash giai ntildeoaiumln thoumlugrave touml trong tieaacuten trigravenh trieaacutet hoiumlc cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Ntildeaacircy laoslash khuynh houmlocircugraveng toacircn giaugraveo maiumlnh meotilde houmlocircugraveng veagrave phaiumlm vi thaagraven thoaiumli hoiumlc cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet Thaaumlt khoacircng deatilde ntildeearing phaacircn tiacutech soumliuml thaecircng hoa trong Phaaumlt giaugraveo vaoslasho thocircoslashi ntildeougrave maoslash thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeaugravenh daaacuteu laoslash cougrave soumliuml suy taoslashn rootilde reaumlt trong taecircng ntildeoaoslashn vaoslash soumliuml thuiuml ntildeoaumlng cuucirca lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven trong soumlugrave maiumlng hoaegraveng

220 N Dutt Buddhist Sects in India Motilal Banarsidass 1978 (Second Edition) trang 58-9 221 N Dutt Aspects of MahAringyAringna Buddhism in its Relation to HnenayAringna

Buddhism London Luzac amp Co 1930 sv MahAringsanghikAring 222 MLS III trang 165

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 173

phaugravep Cougrave leotilde ntildeougrave laoslash lyugrave do maoslash Isaline B Horner trong taugravec phaaringm lsquoBaaumlc hoaoslashn thieaumln trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircyrsquo (The Early Buddhist Theory of Man Perfected)223 ntildeaotilde trigravenh baoslashy raegraveng

ldquoLuugravec ntildeaagraveu caugravec A-la-haugraven cuotildeng raaacutet tiacutech coumliumlc vaoslash nhieaumlt tigravenh trong soumliuml nghieaumlp locirciumli tha houmlocircugraveng daatilden chouml taecircng vaoslash Phaaumlt toumlucirc tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh nhoumlng sau ntildeougrave cougrave soumliuml taecircng troumlocircucircng thieacircn veagrave nhaaumlp thieagraven an toacutenh cuucirca caugravec A-la-haugraven sau naoslashy laoslash do bocircucirci khoacircng cougrave soumliuml hieaumln dieaumln vaoslash maatildeu moumliumlc truyeagraven caucircm cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute toacircnrdquo

Soumliuml bieacircn soaiumln caugravec kinh Boaringn sanh laoslash moaumlt ntildeougraveng gougravep ntildeoaumlc ntildeaugraveo trong logravech soumlucirc Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde cougrave aucircnh houmlocircucircng saacircu saeacutec trong tigravenh caucircm quaagraven chuugraveng vaoslash ntildeoumlocirciumlc taaacutet caucirc phaaumlt toumlucirc treacircn theaacute giocircugravei taugraven thaugraven Chiacutenh do ntildeougrave maoslash kinh Boaringn sanh khoacircng giocircugravei haiumln chaelig ocircucirc daacircn chuugraveng AAacuten ntildeoauml Trong nhieagraveu theaacute kyucirc lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet ntildeaotilde biearingu hieaumln naecircng loumliumlc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt truyeagraven nieagravem tin ntildeearing phaaumlt toumlucirc soaacuteng theo lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet mang hoaoslash bigravenh an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec cho moiumli ngoumlocircoslashi Cougrave thearing nougravei raegraveng suoaacutet trong moaumlt giai ntildeoaiumln khoaucircng boaacuten theaacute kyucirc toumloslash VI-III troumlocircugravec taacircy logravech Phaaumlt hoiumlc (Buddhology) trong kinh ntildeiearingn PAringli vocircugravei nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm hieaumln thoumliumlc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugravei nieaumlm cuucirca Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu boauml (Sarvastivada 一 切 有 部) vocircugravei hai loaiumli Phaaumlt thaacircn (BuddhakAringya 佛 身) laoslash phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法 身) vaoslash saeacutec thaacircn (RupakAringya 色 身) vaatilden laoslash ntildeiearingm trung taacircm vaoslash soumliuml kiacutenh ngoumlocircotildeng lyugrave toumlocircucircng

223 Isaline B Horner The Early Buddhist Theory of Man Perfected London 1979 trang 191

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 174

giaugravec ngoauml cuucirca Phaaumlt giaugraveo vaoslash ntildeaotilde vaaumln haoslashnh moaumlt caugravech eacircm aucirc trong Phaaumlt giaugraveo maoslash khoacircng cougrave soumliuml bieaacuten ntildeoaringi nhieagraveu Trong giai ntildeoaiumln thoumlugrave naecircm cuucirca soumliuml phoaring bieaacuten hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet moaumlt khuynh houmlocircugraveng maiumlnh meotilde ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng theaacute giocircugravei thuugravec ntildeaaringy khocircucirci ntildeaagraveu moaumlt giai ntildeoaiumln laacircu daoslashi cuucirca luaaumln ntildeiearingm trieaacutet hoiumlc vaoslash soumliuml phaugravet triearingn rootilde reaumlt khuynh houmlocircugraveng thieagraven ntildeogravenh vaoslash tu taaumlp doumliumla treacircn nhoumlotildeng hiearingn hieaumln cuucirca baaumlc thaugravenh Vigrave locirciumli iacutech ntildeougrave cuucirca phaaumlt toumlucirc caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde saugraveng taiumlo moaumlt taagraveng locircugravep caugravec Boagrave-taugravet maoslash quaagraven chuugraveng kiacutenh ngoumlocircotildeng

Hai ntildeaeumlc tiacutenh Tueauml giaugravec vaoslash Toumloslash bi ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash Triacute touml (jntildeAringna-sambhAringra 智 資) vaoslash Phoumlocircugravec touml (puUgraveya-sambbhAringra 福 資) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng ntildei ntildeoacirci vocircugravei nhau ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave qua higravenh toumlocirciumlng cuucirca Boagrave-taugravet Vaecircn-thuoslash (Mantildejuplusmnri 文 殊 師 利 菩 薩) vaoslash Boagrave-taugravet Quan- theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara 觀 世 音 菩 薩) Trong Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc coi laoslash moaumlt caugravei gigrave ntildeougrave quan troiumlng hocircn toumloslash bi vaoslash ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc daatilden choumlugraveng trong nhieagraveu baoslashi kinh luaaumln vaoslash cuotildeng ntildeoumlocirciumlc kinh Phaugravep hoa (Saddharma PuœOslasharneka 妙 法 蓮 花 經) taugraven doumlocircng

Soumliuml tuyeacircn doumlocircng triacute tueauml ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten ntildeaelignh cao trong nhoumlotildeng taugravec phaaringm cuucirca Trung luaaumln (中 論) do ngaoslashi Long thoiuml thaoslashnh laaumlp vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave II taacircy logravech Triacute tueauml ntildeoumlocirciumlc ca tuiumlng raaacutet nhieagraveu trong khi toumloslash bi (karacircœAring 慈 悲) laiumli khoacircng ntildeoumlocirciumlc baoslashn baiumlc chi tieaacutet Nhoumlng Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo sau naoslashy ntildeaotilde nhaaacuten maiumlnh toumloslash bi hocircn tueauml giaugravec

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 175

Chiacutenh tigravenh caucircm hocircn lyugrave triacute Thaelignh thoaucircng doumlocircoslashng nhouml tueauml giaugravec ntildeaotilde bograve boucirc queacircn

vaoslash locirc ntildei nhouml khi tuyeacircn boaacute toumloslash bi laoslash moaumlt ntildeieagraveu caagraven thieaacutet cho Boagrave-taugravet Khi yugrave toumlocircucircng naoslashy phoaring bieaacuten nhouml vaaumly thigrave Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm trocircucirc neacircn quan troiumlng cho ntildeeaacuten khi trocircucirc thaoslashnh moaumlt Boagrave-taugravet toaacutei cao vaoslash ntildeoaumlc nhaaacutet Theaacute laoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha daagraven daagraven chuyearingn toumloslash uy loumliumlc cuucirca Boagrave-taugravet Vaecircn thuoslash ntildeeaacuten soumliuml ngoumliuml trograve cuucirca Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm ntildeoumlocirciumlc taugraven doumlocircng nhouml Chuugravea tearing cuucirca looslashng toumloslash (慈 悲 的 王)

Ntildeaiumli-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu daiumly nhoumlotildeng haoslashnh ntildeoaumlng locirciumli tha laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeearing ntildeaiumlt tueauml giaugravec ntildeaacircy laoslash muiumlc ntildeiacutech Nhoumlng Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy doumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde queacircn ngay caucirc muiumlc ntildeiacutech xa xoacirci naoslashy vaoslash chaelig thiacutech ntildei ntildeoauml sanh giuugravep ngoumlocircoslashi Boagrave-taugravet khoacircng caagraven voaumli vaotilde ntildeearing ntildeaiumlt boagrave ntildeeagrave vaoslash trocircucirc thaoslashnh moaumlt vograve Phaaumlt khi ngaoslashi cougrave thearing giuugravep ntildeocircotilde vaoslash coumlugraveu taaacutet caucirc chuugraveng sanh moaumlt caugravech hieaumlu quaucirc hocircn trong soumliuml nghieaumlp traagraven gian nhouml laoslash moaumlt Boagrave-taugravet YUgrave toumlocircucircng naoslashy cuotildeng daatilden ntildeeaacuten khoacircng xem troiumlng taagravem quan troiumlng cuucirca chouml Phaaumlt ntildeoaacutei vocircugravei Boagrave-taugravet OcircUcirc ntildeaacircy cougrave moaumlt khuynh houmlocircugraveng noaringi baaumlt coi locirciumli tha nhouml laoslash moaumlt muiumlc ntildeiacutech toaacutei cao Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm doumlocircoslashng nhouml khoacircng quan taacircm vieaumlc trocircucirc thaoslashnh moaumlt vograve Phaaumlt

Chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey rootilde raoslashng raegraveng Boagrave-taugravet Quaugraven-theaacute-aacircm vaoslash Boagrave-taugravet Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli laoslash nhaacircn caugravech hougravea cuucirca toumloslash bi vaoslash triacute tueauml Cuotildeng gioaacuteng nhouml vograve thaugravenh Amesha Spentas cuucirca ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca vaoslash nhoumlotildeng vograve thaugravenh khaugravec trong Thieacircn Chuugravea giaugraveo Vocircugravei soumliuml phaugravet triearingn nhouml vaaumly soaacute loumlocirciumlng Boagrave-taugravet trocircucirc neacircn voacirc soaacute haagraveu nhouml khoacircng

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 176

thearing ntildeeaacutem kearing Thaaumlt ra caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha quan troiumlng nhouml kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-puœOslasharneka Sacirctra 妙 法 蓮 花 經) kinh Hoa-nghieacircm (AvataUacutesaka Sacirctra華 嚴 經) vaoslash nhieagraveu kinh khaugravec ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt danh saugravech raaacutet daoslashi teacircn caugravec vograve Boagrave-taugravet nhouml theaacute Ntildeoumlugraveng veagrave baucircn chaaacutet maoslash nougravei Boagrave-taugravet khoacircng cougrave teacircn vaoslash moaumlt higravenh toumlocircugraveng naoslasho coaacute ntildeogravenh nhoumlotildeng taugravec giaucirc bieacircn soaiumln nhoumlotildeng kinh naoslashy chaelig ntildeocircn giaucircn muoaacuten nougravei raegraveng soaacute loumlocirciumlng caugravec vograve Boagrave-taugravet naoslashy khoaucircng haoslashng trieaumlu hocircn laoslash voacirc soaacute224

Ngoaoslashi hai vograve Boagrave-taugravet naoslashy ra cooslashn cougrave nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet khaugravec quan troiumlng nhouml A-touml-ntildeaoslash (Asita vograve ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Maacircu-ni thoiuml kyugrave seotilde thaoslashnh Phaaumlt hieaumlu laoslash Di-laeumlc (Maitreya 彌 勒 佛) trong toumlocircng lai Phoaring-

hieagraven (Samantabhadra普 賢 菩 薩) Ntildeaiumli-theaacute-chiacute (MahAringsthAringmaprAringpta 大 勢 至 菩 薩) Ntildeogravea-taiumlng (Kbdquoitigarbha 地 藏 菩 薩) vvhellip trocircucirc neacircn phoaring bieaacuten khoacircng chaelig ocircucirc AAacuten Ntildeoauml maoslash cooslashn ocircucirc caugravec noumlocircugravec Vieatilden Ntildeoacircng Saugraveu vograve Boagrave-taugravet naoslashy cuoslashng vocircugravei Boagrave-taugravet Houml-khoacircng-taiumlng (AumlkAringsagarbha 虛 空 藏 菩 薩) vaoslash Kim-cang-thuucirc Boagrave-taugravet (VajrapAringœne 金 剛 手 菩 薩)hellip ntildeaotilde higravenh thaoslashnh nhougravem taugravem vograve Boagrave-taugravet noaringi tieaacuteng Nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet naoslashy vaoslash nhieagraveu vograve Boagrave-taugravet khaugravec ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc caugravec Phaaumlt toumlucirc Ntildeaiumli-thoumloslasha kiacutenh thocircoslash baegraveng higravenh toumlocirciumlng vaoslash baegraveng caucirc nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep tu taaumlp quaugraven toumlocircucircng

224 LS trang 14

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 177

Tuy nhieacircn chuugraveng ta neacircn nhocircugrave raegraveng caugravec Boagrave-taugravet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo chaelig laoslash nhoumlotildeng biearingu toumlocirciumlng thaugravenh hoaugrave chocircugrave khoacircng phaucirci laoslash con ngoumlocircoslashi logravech soumlucirc Hoiuml laoslash biearingu toumlocirciumlng nhoumlotildeng ntildeoumlugravec haiumlnh sieacircu voumlocirciumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Moaumlt soumliuml kieaumln khoacircng thearing choaacutei caucirci laoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng heauml thoaacuteng toacircn giaugraveo ntildeeagraveu cougrave nhoumlotildeng biearingu toumlocirciumlng rieacircng bieaumlt ntildeearing gia hoauml ntildeaugravep oumlugraveng nhu caagraveu tiacuten ngoumlocircotildeng cuucirca phaaumlt toumlucirc

Trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc Boagrave-taugravet nhouml ngoumlocircoslashi tu taaumlp ntildeoaiumln troumloslash kieaacutet soumlucirc thanh togravenh taacircm ntildeearing trocircucirc thaoslashnh baaumlc hoaoslashn thieaumln vaoslash giaugravec ngoauml Chiacutenh nhoumlotildeng Boagrave-taugravet nhouml vaaumly xuaaacutet hieaumln trong kinh ntildeiearingn PAringli Thaoslashnh toumliumlu ntildeoumlocirciumlc nhouml vaaumly laoslash Boagrave-taugravet ntildeaotilde hoaoslashn thaoslashnh lyugrave toumlocircucircng phaiumlm haiumlnh cuucirca migravenh Nhoumlng lyugrave toumlocircucircng Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeoumla Boagrave-taugravet ntildeeaacuten nhoumlotildeng noatilde loumliumlc locircugraven hocircn doumliumla treacircn nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng tiacutech coumliumlc ntildeearing giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh ntildeau khoaring ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc haiumlnh phuugravec toaacutei haaumlu maoslash troumlocircugravec ntildeougrave Boagrave-taugravet khoacircng quan taacircm Khoacircng thoaotilde maotilden vocircugravei nhoumlotildeng tu taaumlp chaelig laoslashm giaucircm tham saacircn si tieacircu troumloslash kieaacutet soumlucirc vaoslash hoaoslashn thaoslashnh ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh cho chiacutenh migravenh Boagrave-taugravet chuugrave taacircm noatilde loumliumlc giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh voumlocirciumlt qua cuoaumlc phaaacuten ntildeaaacuteu vaoslash tigravem an laiumlc giaucirci thoaugravet cho hoiuml Cooslashn moaumlt chuugraveng sanh naoslasho choumla giaucirci thoaugravet thigrave boagrave taugravet choumla giaucirci thoaugravet Ntildeougrave laoslash lyugrave toumlocircucircng cuucirca boagrave taugravet

YUgrave nghoacutea vaoslash Vograve triacute cuucirca Ma-Ha-Taugravet Thaaumlt laoslash thiacutech hocirciumlp ntildeearing nougravei theacircm raegraveng trong caugravec

kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha thoumlocircoslashng nougravei veagrave yugrave nghoacutea vaoslash vograve triacute cuucirca Ma-ha-taugravet (MahAringsattva 摩 訶 薩) bocircucirci vigrave toumloslash Boagrave-taugravet

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 178

(Bodhisattva菩 薩) thoumlocircoslashng ntildei keoslashm vocircugravei Ma-ha-taugravet lsquoMahAringrsquo (大) cougrave nghoacutea laoslash lsquolocircugravenrsquo vaoslash lsquosattvarsquo (情)

nghoacutea laoslash lsquochuugraveng sanhrsquo hoaeumlc lsquocan ntildeaotildemrsquo nhouml vaaumly MahAringsattva cougrave thearing taiumlm hiearingu laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravet Ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna 龍 樹) ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt soaacute nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn vigrave sao Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash MahAringsattva Bocircucirci vigrave ntildeaiumli Boagrave-taugravet ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc phaiumlm haiumlnh cao caucirc thoumlocirciumlng thuucirc gioumlotildea nhoumlotildeng Boagrave-taugravet ntildeoumlugravec haiumlnh khaugravec Caugravec ntildeaiumli Boagrave-taugravet raaacutet hoan haelig toumloslash bi vaoslash giuugravep voacirc soaacute chuugraveng sanh moaumlt caugravech tiacutech coumliumlc khoacircng meaumlt mootildei Taacircy-taiumlng ntildeaotilde dogravech MahAringsattvas (摩 訶 薩) nhouml laoslash lsquongoumlocircoslashi huoslashng vocircugravei tinh thaagraven voacute ntildeaiumlirsquo vaoslash nhoumlotildeng nguyeaumln voiumlng cuucirca ntildeaiumli Boagrave-taugravet thaaumlt soumliuml laoslash toaacutei thoumlocirciumlng cao caucirc hy sinh vigrave vieaumlc locircugraven Caugravec ntildeaiumli Boagrave-taugravet ntildei hoaegraveng phaugravep ocircucirc moiumli nocirci phuiumlng soumliuml chuugraveng sanh nhouml cuugraveng doumlocircoslashng chouml Phaaumlt vaoslash bieaacuten ta baoslash thaoslashnh caucircnh togravenh ntildeoauml Caugravec ntildeaiumli Boagrave-taugravet luoacircn thoumliumlc haoslashnh taaacutet caucirc nhoumlotildeng locircoslashi daiumly cuucirca chouml Phaaumlt quaugraven chieaacuteu taaacutet caucirc caucircnh giocircugravei togravenh ntildeoauml ntildeearing hoaumli tuiuml quaagraven chuugraveng ocircucirc moiumli nocirci veagrave vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt baegraveng caugravech caucircm hoaugrave touml toumlocircucircng chuugraveng sanh loaiumli boucirc phieagraven naotildeo vaoslash phaugravet khocircucirci nhoumlotildeng tieagravem naecircng giaucirci thoaugravet cuucirca hoiuml225

Trong phaagraven baeacutet ntildeaagraveu cuucirca kinh Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircasAringhasrikAring-PrajntildeAring-pAringramitAring八

天 頌 般 若 波 羅 密 經) Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucirci thiacutech veagrave yugrave nghoacutea cuucirca Ma-ha-taugravet (MahAringsattva 摩 訶 薩)

225 Edward Conze (tr) The Diamond Sacirctra and The Heart Sacirctra London 1957 trang 23

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 179

khi ngaoslashi Tu-boagrave-ntildeeagrave (Subhacircti 須 菩 提) houcirci Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave ntildeieagraveu naoslashy Ntildeoumlugravec Phaaumlt traucirc locircoslashi raegraveng moaumlt Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravet trong yugrave nghoacutea bocircucirci vigrave vograve Boagrave-taugravet ntildeaotilde ban phaugravep thoaiumli ntildeearing chuyearingn hoaugrave caugravec chaaacutep thuucirc ndash nhoumlotildeng quan ntildeiearingm chaaacutep thuucirc sai laagravem nhouml laoslash ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh thoiuml giaucirc hieaumln houmlotildeu khoacircng hieaumln houmlotildeu ntildeoaiumln dieaumlt thoumlocircoslashng haegraveng226 Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Sad-dharmapuœOslasharika 妙 法 蓮 花 經) vaoslash kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (VajracchedikAring prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctras 金 剛 般 若 波 羅 密 經) ntildeaotilde nougravei raegraveng MahAringsattvas cougrave nhoumlotildeng phaaringm haiumlnh toaacutet vaoslash tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt (pAringramitAring 波 羅 密) nhouml Boagrave-taugravet vaoslash ldquohellip Boagrave-taugravet ntildeaotilde troagraveng caecircn laoslashnh nocirci haoslashng traecircm ngaoslashn chouml Phaaumltrdquo227

Nougravei moaumlt caugravech khaugravec MahAringsattva laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravet phaaringm haiumlnh vaoslash coacircng ntildeoumlugravec hocircn moaumlt boagrave taugravet bigravenh thoumlocircoslashng Nhoumlng nougravei chung Ntildeaiumli Boagrave-taugravet hay Boagrave-taugravet ntildeeagraveu laoslash nhoumlotildeng vograve cougrave thearing chuyearingn hoaugrave taaacutet caucirc nghieaumlp (karmas 業) xaaacuteu vaoslash ntildeau khoaring cuucirca chiacutenh migravenh vaoslash seotilde chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh baegraveng looslashng toumloslash bi haelig xaucirc voacirc loumlocirciumlng Tuy nhieacircn trong kinh ntildeiearingn PAringli chuugraveng ta khoacircng thearing tigravem thaaacutey toumloslash MahAringsattva nhoumlng trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha toumloslash naoslashy duoslashng khaugrave thoumlocircoslashng xuyeacircn vocircugravei thuaaumlt toumloslash Boagrave-taugravet Hai toumloslash naoslashy thoumlocircoslashng ntildei ntildeoacirci vocircugravei nhau nhouml trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa

226 Edward Conze (tr) AbdquoEcircasAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring trang 7 227 LS trang 221

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 180

(SaddarmapuœOslasharika Sacirctra 妙 法 蓮 花 經) kinh Ntildeaiumli Nieaacutet-baoslashn (MahAringparinirvAringœa Sacirctra 大 般 涅 槃

經)hellip ntildeaotilde xoumlng taugraven nhouml Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Mantildejuplusmnrne 文 殊 師 利

菩 薩 摩 訶 薩) Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Avalokiteplusmnvara 觀 世 音

菩 薩 摩 訶 薩) Ntildeaiumli-theaacute-chiacute Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva MahAringsthAringma-prAringpta大 勢

至 菩 薩 摩 訶 薩)Thoumlocircoslashng-tinh-taaacuten Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Nityodyukta 常 精 進

菩 薩 摩 訶 薩) Thoumlocircoslashng-baaacutet-khinh Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (SadAringparibhacircta Bodhisattva 常 不 輕 菩 薩

摩訶薩) Baaacutet-houmlu-toumlugravec Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Aniksiptadhura 不 休 息 菩 薩 摩 訶

薩) Baucirco-choumlocircucircng Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva

MahAringsattva RatnapAringœi 寶 掌 菩 薩 摩 訶 薩) Doumlocirciumlc-voumlocircng Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva BhaibdquoajyarAringja 藥 王 菩 薩 摩 訶 薩) Dootildeng-thiacute Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva PralAringnaplusmnacircra 勇 施 菩 薩 摩 訶 薩) Baucirco-nguyeaumlt Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Ratnacandra 寶 月 菩 薩 摩 訶 薩) Baucirco-quang Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Ratnaprabha 寶光 菩 薩 摩 訶 薩) Maotilden-nguyeaumlt Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 181

Pacircrœacandra 滿 月 菩 薩 摩 訶 薩) Ntildeaiumli-loumliumlc Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva MahAringvikrAringmin 大 力 菩 薩 摩 訶 薩) Voacirc-loumlocirciumlng-loumliumlc Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva AnantavikrAringmin 無 量

力 菩 薩 摩 訶 薩) Voumlocirciumlt-tam-giocircugravei Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva TrailokyavikrAringmin 越 三 界

菩 薩 摩 訶 薩) Hieagraven-thuucirc Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva BhadrapAringla 賢 首 菩 薩

摩 訶 薩) Di-laeumlc Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Maitreya 彌 勒 菩 薩 摩 訶 薩) Baucirco-choumlocircucircng Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva RatnAringkara 寶 積 菩 薩 摩 訶 薩)hellip228

Kinh Phaugravep hoa ntildeaotilde chaelig ra nhoumlotildeng vograve triacute vaoslash phaaringm haiumlnh ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca caugravec ntildeaiumli Boagrave-taugravet naoslashy vaoslash taugraven thaugraven coacircng ntildeoumlugravec khoacircng thearing nghoacute baoslashn cuucirca caugravec Boagrave-taugravet ntildeaotilde khoacircng chaelig noatilde loumliumlc tigravem caagraveu boagrave ntildeeagrave cho chiacutenh migravenh maoslash cooslashn taaumln tuiumly heaacutet looslashng coumlugraveu giuugravep ngoumlocircoslashi khaugravec Bocircucirci vigrave lyugrave do ntildeougrave maoslash caugravec Boagrave-taugravet naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravet (MahAringsattvas)

----

228 LS 4 amp L Hurvitz Scripture of The Lotus Blossom of the Five

Dharma New York 1976 trang 1-2

5

KHAUgraveI NIEAumlM lsquoKHOAcircNGrsquo TRONG KINH TAIumlNG PAumlLI

Theo kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 金 剛 般 若

波 羅 密 經) cougrave hai ntildeieagraveu toaacutei caagraven cho moaumlt vograve Boagrave-taugravet tu taaumlp triacute tueauml ldquoKhoacircng bao giocircoslash toumloslash boucirc taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash thaaacutey nhouml thaaumlt caugravec phaugravep laoslash khoacircngrdquo229 laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng lyugrave toumlocircucircng saacircu saeacutec tinh teaacute vaoslash aucircnh houmlocircucircng nhaaacutet trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha (大 乘 經)

divideacircnyatAring (空性) nghoacutea laoslash lsquokhoacircng cougrave gigraversquo hoaeumlc lsquotroaacuteng roatildengrsquo taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng nhoumlng laiumli khoacircng phaucirci laoslash lsquotroaacuteng roatildengrsquo lsquokhoacircng cougrave gigraversquo nhouml ntildeoumlocirciumlc nhaaacuten maiumlnh trong nhieagraveu kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha baeacutet ntildeaagraveu vocircugravei kinh Baugravet nhaotilde ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctras 般 若 波

羅 密 經) vaoslash toumloslash ntildeougrave trocircucirc thaoslashnh voacirc cuoslashng quan troiumlng khoacircng chaelig trong caugravec troumlocircoslashng phaugravei Trung luaaumln 229 Edward Conze Buddhism Its Essence and Development Delhi 1994 trang 130

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 183

(MAringdhyamika 中論)vaoslash Du-giaoslash (YogAringcAringra 瑜 伽

論) ocircucirc AAacuten ntildeoauml (bao goagravem caugravec chi nhaugravenh cuucirca caugravec boauml phaugravei naoslashy) maoslash cooslashn cho taaacutet caucirc caugravec troumlocircoslashng phaugravei Ntildeaiumli-thoumloslasha ocircucirc nhieagraveu vuoslashng coaring vaoslash hieaumln ntildeaiumli Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空 性) cuotildeng ntildeougraveng vai trooslash chuucirc choaacutet trong caugravec troumlocircoslashng phaugravei Kim-cang thoumloslasha (VajrayAringna 金 剛

乘) Do ntildeougrave cuotildeng cougrave lyugrave ntildeearing cho raegraveng khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng nhouml laoslash moaumlt soumliuml ntildeoaringi mocircugravei quan troiumlng nhaaacutet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Tuy nhieacircn cuotildeng gioaacuteng nhouml khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet Taugravenh-khoacircng cougrave haiumlt gioaacuteng cuucirca nougrave ocircucirc caugravec kinh taiumlng PAringli Nougravei chung qua tieaacutep caaumln caugravec kinh taiumlng Pali ta thaaacutey khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring 空) cougrave naecircm yugrave nghoacutea nhouml sau

lsquoKhoacircngrsquo nhouml Khoacircng Thaaumlt Thearing Ntildeaagraveu tieacircn nhigraven vaoslasho toumliuml ntildeiearingn Oxford Advanced

Learnerrsquos Dictionary230 ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea lsquokhoacircngrsquo nhouml sau 1 (a) Khoacircng cougrave gigrave beacircn trong (b) Khoacircng cougrave ai beacircn trong 2 (a) Khoacircng cougrave caugravei gigrave troaacuteng roatildeng hoaeumlc thieaacuteu (moaumlt

chaaacutet loumlocirciumlng) (b) Voacirc nghoacutea hoaeumlc khoacircng muiumlc ntildeiacutech toumloslash ngoumlotilde locircoslashi

houmlugravea giaaacutec mocirc 3 Ntildeougravei buiumlng

230 Oxford Advanced Learnerrsquos Dictionary AP Cowie (Ed) Oxford

University Press Great Britain 4th rpt 1991 trang 394-5

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 184

Vaoslash ntildeoaumlng toumloslash cuucirca lsquokhoacircngrsquo cougrave nghoacutea laoslash 1 Laoslashm cho troaacuteng khoacircng 2 (a) Laoslashm troaacuteng khoacircng caugravei gigrave (vaoslasho) docircoslashi caugravei gigrave ntildeougrave vaoslash ntildeaeumlt nougrave ocircucirc nocirci khaugravec

(b) Deiumlp (toumloslash) caugravei gigrave (vaoslasho caugravei gigrave) Ntildeaacircy laoslash nghoacutea caecircn baucircn hoaeumlc ntildeaagraveu tieacircn cuucirca lsquokhoacircngrsquo

(空 Sanskrit divideacircnya) ntildeaotilde dieatilden taucirc nghoacutea ntildeen (khoacircng trieaacutet lyugrave) lsquokhoacircngrsquo lsquoboucirc khoacircngrsquo lsquovoacirc duiumlngrsquohellip Theo nhoumlotildeng yugrave nghoacutea naoslashy chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu lsquokhoacircngrsquo (Suntildentildea) laoslash khoacircng taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng khoacircng thoumliumlc thearing ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei thoumliumlc thearing ntildeaagravey trooslashn vaaumlt chaaacutet xuaaacutet hieaumlnhellip Thaaumlt ra yugrave nghoacutea lsquokhoacircngrsquo trong Phaaumlt giaugraveo raaacutet laoslash saacircu saeacutec tinh teaacute vaoslash khougrave hiearingu bocircucirci vigrave khoacircng chaelig khoacircng cougrave saeacutec thanh houmlocircnghellip maoslash cuotildeng khoacircng cougrave taaacutet caucirc caugravec chuugraveng sanh luoacircn caugravec hieaumln toumlocirciumlng toagraven taiumli laoslash tuyoslash theo nhaacircn duyeacircn (PratnetyasamutpAringda 緣 起 因 緣

生 起) neacircn goiumli laoslash khoacircng OcircUcirc ntildeaacircy lsquokhoacircngrsquo nghoacutea laoslash thoumliumlc teaacute chaacircn thaaumlt rocircoslashi boucirc nhoumlotildeng touml toumlocircucircng chaaacutep thuucirc vaoslash taoslash kieaacuten Ntildeougrave laoslash lyugrave do nhieagraveu laagraven Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khauacuteng ntildeograveng raegraveng

ldquoNaoslashy A-nan nhocircoslash ta ntildeaotilde an truugrave lsquokhoacircngrsquo neacircn nay ta ntildeoumlocirciumlc an truugrave vieacircn maotilden nhaaacutetrdquo 231

(SuntildentildeatAringvihAringrenAringhaUacute Aumlnanda etarahi bahulaUacute viharAringmneti)232

Tuy nhieacircn soumliuml thaecircng hoa khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo trong 231 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu Khoacircng (Culasunnata sutta) trang 147 232 M III trang 104

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 185

kinh ntildeiearingn PAringli yugrave nghoacutea ntildeaagraveu tieacircn cuucirca lsquokhoacircngrsquo- lsquokhoacircng thoumliumlc thearingrsquo cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey nhouml sau

ldquoVograve aaacutey thaaacutey moaumlt ngoacirci laoslashng troaacuteng vaeacuteng vaoslash boumlocircugravec vaoslasho trong nhaoslash vograve aaacutey thaaacutey khoacircng cougrave vaaumlt gigrave troaacuteng roatildeng vaoslash hoang vaeacutengrdquo 233

(So passeyya suntildentildeaUacute gAringmam yantildentildead eve gharam paviseyya rittakantildentildeeva paviseyya tucchakantildentildeeva paviseyya suntildentildeakantildentildeeva paviseyya)234

Hoaeumlc trong Troumlocircoslashng boauml kinh Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng dieatilden taucirc gioaacuteng yugrave treacircn

lsquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo vaoslasho moaumlt thocircoslashi raaacutet laacircu khi heauml thoaacuteng theaacute giocircugravei naoslashy ntildeoumlocirciumlc tieaacuten hoaugrave Khi theaacute giocircugravei naoslashy ntildeoumlocirciumlc tieaacuten hoaugrave cung ntildeieaumln Phaiumlm thieacircn hieaumln ra nhoumlng taaacutet caucirc ntildeeagraveu troaacuteng roatildeng Luugravec baaacutey giocircoslash moaumlt chuugraveng sanh thoiuml maiumlng ntildeaotilde taaumln phoumlocircugravec baugraveo ntildeaotilde heaacutet toumloslash cootildei trocircoslashi Quang aacircm thieacircn maiumlng chung vaoslash taugravei sanh ocircucirc cung ntildeieaumln Phaiumlm thieacircn Nhoumlotildeng loaoslashi chuugraveng sanh ocircucirc ntildeaaacutey cuotildeng do yugrave maoslash sanh ra ntildeoumlocirciumlc nuoacirci doumlocircotildeng trong hyucirc laiumlc toaucirc augravenh saugraveng roumliumlc phi haoslashnh treacircn houml khoacircng tieaacutep tuiumlc soaacuteng trong soumliuml quang minh vaoslash nhouml vaaumly vograve aaacutey soaacuteng trong moaumlt thocircoslashi gian daoslashirsquo235

(Hoti kho so bhikkhave samayo yaUacute kadAringci karahaci dneghassa addhuno accayena ayaUacute loko vivaEcircEcircati VivaEcircEcircamAringne loke suntildentildeaUacute Brahma-vimAringnaUacute pAringtu-bhavati Athrsquo antildentildeataro satto AringyukkhayAring vAring puntildentildeakkhayAring vAring AumlbhassarakAringyAring cavitvAring suntildentildeaUacute Brahma-vimAringnaUacute upapajjati So tattha hoti manomayo pneti-bhakkho sayaUacute-pabho antalikkha-caro subhaEcircEcirchAringyne cneraUacute dneghaUacute

233 BGS IV trang 108 234 S IV trang 173 235 DB I soaacute 1 Kinh Phaiumlm Vootildeng trang 30-1

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 186

addhAringnaUacute tiEcircEcirchati)236

Vaoslash trong Kinh-taaumlp (Sutta-nipAringta) nougravei nhouml sau lsquoNaoslashy Mogharaja vocircugravei chaugravenh nieaumlm haotildey quaugraven saugravet theaacute

giocircugravei naoslashy nhouml khoacircng cougrave baucircn chaaacutet Vograve aaacutey seotildeotilde voumlocirciumlt qua soumliuml cheaacutet baegraveng caugravech chuyearingn looslashng tin trong thoumliumlc thearing Cheaacutet seotilde khoacircng ntildeeaacuten vocircugravei vograve aaacutey ngoumlocircoslashi ntildeaotilde quaugraven chieaacuteu theaacute giocircugravei baegraveng caugravech naoslashyrsquo

(Sunnato lokam avekkhassu Mogharja sadd sato attAringnudiEcircEcirchim uhacca evam maccutaro siyAring evam lokam avekkhantam maccurAringjAring na passati)237

Khaugravei nieaumlm lsquoKhoacircngrsquo (Suntildentildea 空 cougrave nghoacutea laoslash lsquokhoacircngrsquo thigrave thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc duoslashng trong yugrave nghoacutea lsquokhoacircng cougraversquo (chaaacutet loumlocirciumlng naoslashy hoaeumlc kia)

ldquoToacircn giaucirc Coagrave ntildeaoslashm soumliuml vieaumlc nhouml vaaumly giocircugravei ngoaiumli ntildeaiumlo naoslashy laoslash troaacuteng khoacircng cho ntildeeaacuten vieaumlc sanh thieacircnrdquo

ldquoNaoslashy Vacca soumliuml vieaumlc nhouml vaaumly giocircugravei ngoaiumli ntildeaiumlo naoslashy laoslash troaacuteng khoacircng cho ntildeeaacuten vieaumlc sanh thieacircnrdquo238

(EvaUacute sante bho Gotama suntildentildeaUacute adun titthAringyatanaUacute antamaso saggacircpagena pneti

Evam sante Vaccha suntildentildeam adun titthAringyatanam antamaso saggupagena)239

Cuotildeng trong Trung boauml kinh nhoumlng taaumlp khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly nhoumlotildeng giaugrave trograve tieaacutep theo nhouml

lsquoVaoslash naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc toumlocircugraveng OcircUcirc ntildeaacircy naoslashy hieagraven giaucirc vograve tyoslash-kheo khoacircng taugravec yugrave taaacutet caucirc toumlocircugraveng choumlugraveng vaoslash an truugrave voacirc toumlocircugraveng nhouml vaaumly goiumli laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc toumlocircugraveng Ntildeaacircy goiumli laoslash cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave nhoumlotildeng

236 D I trang 17 237 Sutta-nipatAring Keauml 1119 238 MLS II soaacute 71 Kinh Daiumly Vacchagotta veagrave Tam minh trang 162 239 M I soaacute 43 Ntildeaiumli kinh Phoumlocircng quaotildeng (Mahavedalla Sutta) trang 483

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 187

phaugravep aaacutey nghoacutea vaoslash danh sai bieaumlt Naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave

nhoumlotildeng phaugravep aaacutey cougrave nghoacutea ntildeoagraveng nhaaacutet nhoumlng danh sai bieaumlt Naoslashy hieagraven giaucirc tham saacircn vaoslash si taiumlo ra soumliuml haiumln loumlocirciumlng Ntildeoaacutei vocircugravei vograve tyoslash-kheo ntildeaotilde ntildeoaiumln troumloslash caugravec laaumlu hoaeumlc vaoslash tham saacircn si naoslashy nhouml caacircy tala bograve chaeumlt taaumln goaacutec khoacircng thearing moiumlc laiumli ntildeoumlocirciumlc noumlotildea Naoslashy hieagraven giaucirc khi naoslasho caugravec taacircm giaucirci thoaugravet laoslash Voacirc loumlocirciumlng thigrave baaacutet ntildeoaumlng taacircm giaucirci thoaugravet laoslash coumlugraveu caugravenh ntildeoaacutei vocircugravei caugravec taacircm giaucirci thoaugravet aaacutey vaoslash baaacutet ntildeoaumlng taacircm giaucirci thoaugravet khoacircng cougrave tham saacircn si

Naoslashy hieagraven giaucirc tham saacircn vaoslash si taiumlo ra toumlocircugraveng Ntildeoaacutei vocircugravei vograve ty oslashkheo ntildeaotilde ntildeoaiumln troumloslash caugravec laaumlu hoaeumlc vaoslash tham saacircn si nhouml caacircy tala bograve chaeumlt taaumln goaacutec khoacircng thearing moiumlc ntildeoumlocirciumlc noumlotildea Naoslashy hieagraven giaucirc khi naoslasho caugravec taacircm giaucirci thoaugravet laoslash Voacirc loumlocirciumlng thigrave baaacutet ntildeoaumlng taacircm giaucirci thoaugravet laoslash coumlugraveu caugravenh ntildeoaacutei vocircugravei caugravec taacircm giaucirci thoaugravet aaacutey vaoslash baaacutet ntildeoaumlng taacircm giaucirci thoaugravet khoacircng cougrave tham saacircn si Ntildeaacircy goiumli laoslash cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave nhoumlotildeng phaugravep aaacutey ntildeoagraveng nghoacutea nhoumlng danh sai bieaumltrsquo 240

(AyaUacute vuccatrsquo Aringvuso suntildentildeatAring cetovimutti KatamAring crsquo Aringvuso animittAring cetovimutti Idhrsquo Aringviiso hhikkhu sabbanimittAringnaUacute amanasikAringrAring animittaUacute cetosamAringdhiUacute upasampajja viharati AyaUacute vuccatrsquo Aringvuso animittAring cetovimutti AyaUacute kho Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring nAringnaEcircEcirchAring crsquo eva nAringnAringbyantildejanAring ca Katamo crsquo Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring ekaEcircEcirchAring byantildejanam ndash evA-nanam Eago kho avuso pamanakarano doso pamAringœakaraœo moho pamAringœakaraœo te khneœAringsavassa bhikkhuno pahnenAring ucchinnamacirclAring tAringlAringvatthukatAring anabhAringvakatAring AringyatiUacute anuppAringdadhammAring YAringvatAring kho Aringvuao appamAringœAring cetovimuttiyo akuppAring tAringsaUacute cetovimutti aggam -

240 MLS I trang 359-0

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 188

akkhAringyati sAring kho panakuppAring cetovimutti suntildentildea rAringgena suntildentildeAring dosena suntildentildeAring mohena RAringgo kho Aringvuso kintildecanorsquo doso kintildecano Moho kintildecano te khneœAringsavassa bhikkhuno pahnenAring ucchinnamacirclAring tAringlAringvatthukatAring anabhAringvakatAring AringyatiUacute anuppAringdadhammAring YAringvatAring kho Aringvuso AringkintildecantildentildeAring cetovrmuttiyo akuppAring tAringsaUacute cetovimutti aggam - akkhAringyati sAring kho panakuppAring cetovimutti suntildentildeAring rAringgena suntildentildeAring dosena suntildentildeAring mohena RAringgo kho Aringvuso nimittakaraœo doso nimittakaraœo moho nimittakaraœo te khneœAringsavassa bhikkhuno pahnenAring ucchinnamacirclAring tAringlAringvatthukatAring anabhAringvakatAring AringyatiUacute anuppAringdadhammAring YAringvatAring kho Aringvuso animittAring cetovimuttiyo akuppAring tAringsaUacute cetovimutti aggam akkhAringyati sAring kho panakuppAring cetovimutti suntildentildeAring rAringgena suntildentildeAring dosena suntildentildeAring mohena AyaUacute kho Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring ekaEcircEcirchAring byantildejanam eva nAringnan ti)241

Toumlocircng oumlugraveng vocircugravei vieaumlc soumlucirc duiumlng naoslashy toumloslash (SuntildentildeatAring) thoumlocircoslashng duoslashng ntildeearing dieatilden taucirc soumliuml kieaumln khoacircng thoumlocircoslashng haegraveng thoumliumlc thearing saugravet keagrave ngay caugravec hieaumln toumlocirciumlng cuucirca theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm

ldquoSuntildentildeam idam attena va attaniyena vAring tirdquo242

YUgrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca toumloslash lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc baeacutet ntildeaagraveu toumloslash ntildeaacircy Ntildeaagraveu tieacircn toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng trong nghoacutea ntildeen lsquotroaacuteng khoacircngrsquo (vaaumlt chaaacutet hoaeumlc baaacutet coumlugrave thoumliumlc thearing naoslasho) nhouml khi duoslashng vocircugravei lsquoattarsquo (ngaotilde) hoaeumlc lsquoattaniyarsquo (toumliuml ngaotilde) Sau ntildeougrave toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing truyeagraven ntildeaiumlt yugrave nghoacutea cuucirca khoacircng thoumliumlc thearing Nhouml vaaumly toumloslash 241 M I trang 298 242 Culla Niddesa II PatisambhidAringmagga I Para 45 91 11 Para 36 48 177

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 189

moaumlt toumloslash bigravenh thoumlocircoslashng ntildeaotilde chuyearingn sang nhouml moaumlt thuaaumlt toumloslash cougrave noaumli dung vaoslash yugrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc

Tougravem laiumli nghoacutea ntildeaagraveu tieacircn cuucirca lsquokhoacircngrsquo ndash lsquokhoacircng thoumliumlc thearingrsquo trong yugrave nghoacutea khoacircng trieaacutet lyugrave raaacutet cuiuml thearing deatilde daoslashng vaoslash khoacircng troumloslashu toumlocirciumlng hoaeumlc chung chung roagravei toumloslash toumloslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt baeacutet ntildeaagraveu dieatilden taucirc lsquokhoacircngrsquo trong yugrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc

lsquoKhoacircngrsquo nhouml laoslash moaumlt Thoumliumlc Taiumli Nhouml chuugraveng ta bieaacutet Phaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt phoumlocircng phaugravep

soaacuteng giaucirci thoaugravet vaoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi Phaaumlt toumlucirc ntildeeaacuten Phaaumlt giaugraveo baegraveng soumliuml hiearingu bieaacutet hoaeumlc triacute tueauml chocircugrave khoacircng phaucirci looslashng tin meacirc tiacuten Ntildeaiumlt tueauml giaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde chaelig cho thaaacutey boaacuten ntildeaeumlc tiacutenh neagraven taucircng cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu con ngoumlocircoslashi laoslash voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無常Sanskrit anitya) khoaring (dukkha 苦Sanskrit duhkha) voacirc ngaotilde (anatta 無 我 Sanskrit anAringtman) vaoslash khoacircng (SuntildentildeatAring 空 Sanskrit divideacircnyatAring) Boaacuten ntildeiearingm naoslashy cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten trieaacutet hoiumlc ntildeearing houmlocircugraveng daatilden chuugraveng ta tueauml tri ntildeoumlocirciumlc baucircn thearing beacircn trong choumlugrave khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng ntildeeagrave taoslashi tranh luaaumln ntildeaiumlo ntildeoumlugravec roagravei voaumli keaacutet luaaumln raegraveng ntildeocircoslashi soaacuteng laoslash goaacutec cuucirca ntildeau khoaring ngaeacuten nguucirci voacirc thoumlocircoslashng chuugraveng ta khoacircng neacircn ham muoaacuten vigrave caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng xung quanh chuugraveng ta laoslash troaacuteng roatildeng Touml toumlocircucircng bi quan nhouml vaaumly khoacircng chaelig haiumli taaacutet caucirc chuugraveng ta treacircn ntildeoumlocircoslashng giaugravec ngoauml maoslash cooslashn khieaacuten hiearingu sai muiumlc ntildeiacutech locircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly

Chuugraveng ta thoumlocircoslashng quaugraven chieaacuteu thoumliumlc thearing cuucirca chuugraveng ta vaoslash hieaumln toumlocirciumlng xung quanh vaoslash ntildeearing nhigraven chuugraveng baegraveng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 190

tueauml tri khoacircng chaaacutep thuucirc caugravec phieagraven naotildeo trougravei buoaumlc Nguyeacircn lyugrave caecircn baucircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash baegraveng phoumlocircng phaugravep quaugraven vaoslash tu taaumlp nhouml theaacute chuugraveng ta seotilde thaaacutey toumliuml taiumli gioumlotildea trougravei buoaumlc

Trong kinh ntildeiearingn PAringli Trung boauml kinh (Majjhima NikAringya) ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten hai kinh ntildeaeumlc bieaumlt quaugraven chieaacuteu veagrave lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring) laoslash Kinh Tiearingu khoacircng (Cacirclla Suntildentildeata Sutta) vaoslash Ntildeaiumli khoacircng (MahAring Suntildentildeata Sutta)

Trong Kinh Tiearingu Khoacircng Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea yugrave nghoacutea lsquokhoacircngrsquo treacircn hai neugravet ntildeaeumlc saeacutec nghoacutea laoslash quaugraven lsquokhoacircngrsquo veagrave choatilde truugrave nguiuml vaoslash caugravec baaumlc thieagraven choumlugraveng (jhAringnas) Nougravei moaumlt caugravech khaugravec soumliuml quaugraven lsquokhoacircngrsquo toumloslash moaumlt vaaumlt houmlotildeu higravenh cuiuml thearing ntildeocircn giaucircn ntildeeaacuten baucircn chaaacutet teaacute nhograve saacircu saeacutec beacircn trong Ntildeaagraveu tieacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucirci nghoacutea lsquokhoacircngrsquo nhouml sau

lsquoTrong cung ntildeieaumln cuucirca Loaumlc maatildeu (MigAringra) naoslashy khoacircng cougrave voi booslash ngoumliumla vaoslash loumloslasha caugravei khoacircng cougrave vaoslashng baiumlc khoacircng cougrave soumliuml taaumlp hocirciumlp cuucirca ntildeaoslashn oacircng ntildeaoslashn baoslash maoslash chaelig cougrave taecircng chuugraveng Tyoslash-kheo yeacircn toacutenhrsquo 243

(SeyyathAringpi ayaUacute MigAringramAringtu pAringsAringdo suntildentildeo hatthigavAringssavaiquestavena suntildentildeo jAringtaracircparajatena suntildentildeo itthipurisasannipAringtena atthi crsquoevrsquo idaUacute asuntildentildeataUacute yadidaUacute bhikkhusaUacuteghaUacute paEcircicca ekattaUacute)244

Vigrave vaaumly tyoslash-kheo quaugraven veagrave khoacircng thoacircn toumlocircucircng vaoslash chaelig taugravec yugrave ntildeeaacuten soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca taecircng chuugraveng Do theaacute Ntildeoumlugravec Phaaumlt xaugravec minh raegraveng quaugraven nocirci truugrave nguiuml lsquokhoacircngrsquo cougrave yugrave

243 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu Khoacircng (Culasunnata sutta) trang 147 244 M II trang 104

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 191

nghoacutea laoslash khi moaumlt tyoslash-kheo vaoslasho laoslashng seotilde khoacircng thaaacutey cougrave gigrave caucirc khoacircng cougrave voi booslash ngoumliumla loumloslasha vaoslashng vaoslash baiumlchellip vaoslash vograve aaacutey neacircn tueauml tri chuugraveng laoslash lsquokhoacircngrsquo Ngoumlocirciumlc laiumli trong cung ntildeieaumln Loaumlc maatildeu cougrave giaucircng ntildeoumlocircoslashng taecircng chuugraveng roagravei vograve aaacutey thaaacutey nhouml thaaumlt nhouml soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca chuugraveng

YUgrave nghoacutea keaacute tieaacutep laoslash khoacircng thoacircn toumlocircucircng nhaacircn toumlocircucircng chaelig cougrave quaugraven chieaacuteu veagrave khu roumloslashng

lsquoCaugravec phieagraven naotildeo do duyeacircn thoacircn toumlocircucircng nhaacircn toumlocircucircng khoacircng cougrave maeumlt ocircucirc ntildeaacircy vaoslash chaelig cougrave moaumlt phieagraven naotildeo toumlugravec laoslash soumliuml toacutenh mogravech cuucirca khu roumloslashngrsquo245

(Ye assu darathAring gAringmasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi ye assu darathAring manussasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi atthi crsquo evAringyaUacute darathamattAring yadidaUacute arantildentildeasantildentildeaUacute paEcircicca ekattan ti)246

Gioaacuteng nhouml vaaumly vograve aaacutey ntildeaotilde quaugraven vocircugravei khaugravei nieaumlm ntildeaaacutet Ntildeougrave laoslash taagraveng thoumlugrave nhaaacutet

Taagraveng thoumlugrave hai cuucirca lsquokhoacircngrsquo trong kinh Tiearingu Khoacircng lieacircn quan ntildeeaacuten caugravec traiumlng thaugravei thieagraven Cougrave naecircm baaumlc thieagraven maoslash moaumlt vograve tyoslash-kheo neacircn ntildeaiumlt ntildeearing laoslashm rootilde khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo vaoslash an houmlocircucircng nieaacutet-baoslashn

lsquoCaugravec phieagraven naotildeo do duyeacircn laacircm toumlocircucircng ntildeogravea toumlocircucircng khoacircng cougrave maeumlt ocircucirc ntildeaacircy vaoslash chaelig cougrave moaumlt phieagraven naotildeo toumlugravec laoslash soumliuml an toacutenh cuucirca Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircngrsquo 247

(Ye assu darathAring arantildentildeasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi ye assu darathAring paEcirchavnesantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi atthi crsquo evAringyaUacute darahamattAring yadidaUacute

245 Nhouml treacircn trang 148 246 M III trang 104 247 Nhouml treacircn trang 149

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 192

AringkAringsAringnantildecAringyatanaUacute paEcircicca ekattan ti)248

Gioaacuteng nhouml vaaumly vograve aaacutey quaugraven chieaacuteu caucircnh giocircugravei Thoumlugravec-voacirc-bieacircn xoumlugrave Voacirc-socircucirc-houmlotildeu xoumlugrave Phi-toumlocircucircng-phi-phi-toumlocircucircng xoumlugrave vaoslash Dieaumlt-thoiuml-toumlocircucircng ntildeogravenh

Vaoslash trong kinh Ntildeaiumli khoacircng Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly moaumlt tyoslash-kheo muoaacuten an togravenh vaoslasho beacircn trong Ntildeaiumli khoacircng caagraven phaucirci

lsquoLy duiumlc ly baaacutet thieaumln phaugravep choumlugraveng vaoslash an truugrave trong thieagraven thoumlugrave nhaaacutethellip thoumlugrave haihellip thoumlugrave bahellip thoumlugrave toumlhellip Ngay caucirc nhouml vaaumly A-nan vograve tyoslash-kheo voumlotildeng vaoslashng traagravem toacutenh nhaaacutet taacircm vaoslash an ntildeogravenh noaumli khoacircngrsquo 249

(viviccrsquo eva kAringmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaUacute savicAringraUacute vivekajaUacute pnetisukham paEcirchamajjhAringnaUacute upasampajja viharati vitakkavicAringrAringnaUacute vacircpasamAring ajjhattaUacute sampasAringdanaUacute cetaso ekodibhAringvaUacute avitakkaUacute avicAringraUacute samAringdhijaUacute pnetisukhaUacute dutiyajjhanaUacute mdash tatiyajjhAringnaUacute mdash catutthajjhAringnaUacute upasampajja viharati EvaUacute kho Aumlnanda bhikkhu ajjhattam eva cittaUacute saœEcirchapeti sannisAringdeti ekodikaroti samAringdahati So ajjhattaUacute suntildentildeataUacute manasikaroti tassa ajjhattaUacute suntildentildeataUacute manasikaroto ajjhattaUacute suntildentildeatAringya cittaUacute na patkkhandati nappasnedati na santiEcircEcirchati na vimuccati EvaUacute santam etaUacute Aumlnanda bhikkhu evaUacute pajAringnAringti AjjlnittaUacute suntildentildeataUacute kho me manasikaroto ajjhattaUacute suntildentildeatAringya cittaUacute na pakkhandati nappasnedati na santiEcircEcirchati na vimuccatneti Itiha tattha sampajAringno hoti So bahiddhAring suntildentildeataUacute manasikaroti so ajjhattabahiddhAring suntildentildeataUacute manasikaroti so AringœantildejaUacute manasikaroti tassa AringœantildejaUacute manasikaroto Aringœantildeje cittaUacute na pakkhandati

248 M III trang 105-6 249 Nhouml treacircn trang 155

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 193

nappasnedati na santiEcircEcirchati na vimuccatneti EvaUacute santam etaUacute Aumlnanda bhikkhu evam pajAringnAringti AumlœantildejaUacute kho me manasikaroto Aringœanje cittaUacute na pakkhandati nappasnedati na sautiEcircEcirchati na vimuccatneti Itiha tattha sampajAringno hoti Tenrsquo Aumlnanda bhikkhunAring tasmiUacute yeva purimasmiUacute samAringdhinimitte ajjhattam eva cittaUacute saœEcirchapetAringbbaUacute sannisAringdetabbaUacute ekodikAringtabbaUacute samAringdahAringtabbaUacute So ajjhattaUacute suntildentildeataUacute manasikaroti tassa ajjhattaUacute suntildentildeataUacute manaaikaroto ajjhattaUacute suntildentildeatAringya cittaUacute pakkhandati pasnedati santiEcircEcirchati vimuccati EvaUacute santam etaUacute Aumlnanda bhikkhu evam pajAringnAringti AjjhattaUacute suntildentildeataUacute kho me manasikaroto ajjhattam suntildentildeatAringya cittaUacute pakkhandati pasnedati santiEcircEcirchati vimuccatneti Itiha tattha sampajAringno hoti So bahiddhAring suntildentildeataUacute manasikaroti bo ajjhattabahiddhAring suntildentildeataUacute manasikaroti so AringœantildejaUacute manasikaroti tassa AringœantildejaUacute manasikaroto Aringœantildeje cittaUacute pakkhandati pasnedatne santiEcircEcirchati vimuccati EvaUacute santam etaUacute Aumlnanda bhikkhu evaUacute pajAringnAringti AumlœantildejaUacute kho me manasikaroto Aringœantildeje cittaUacute pakkhandati pasnedati santiEcircEcirchati vimuccatneti Itiha tattha sampajAringno hoti)250

Roagravei toumloslash noaumli khoacircng vograve aaacutey tieaacuten ntildeeaacuten ngoaiumli khoacircng vaoslash baaacutet ntildeoaumlng Khi vograve aaacutey ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc trigravenh ntildeoauml naoslashy vograve aaacutey bieaacutet raaacutet rootilde

A-nan vograve tyoslash-kheo bieaacutet raaacutet rootilde raegraveng lsquorsquoTrong khi taugravec yugrave baaacutet ntildeoaumlng taacircm ta haoslashi looslashng hoan haelig an truugrave vaoslash houmlocircugraveng ntildeeaacuten baaacutet ntildeoaumlngrsquo251

(EvaUacute maUacute sayantaUacute nAringbhijjhAringdomanassAring pAringpakAring akusalAring dhammAring anvAringssavissantneti itiha tattha sampajAringno

250 M III trang 111-2 251 Nhouml treacircn trang 156

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 194

hoti)252

Hoaeumlc Toumlocircng Oumlng boauml Kinh cuotildeng dieatilden taucirc gioaacuteng yugrave treacircn

ldquoNaoslashy AnurAringdha Ngoumlocirci nghoacute theaacute naoslasho saeacutec thaacircn naoslashy laoslash thoumlocircoslashng hay voacirc thoumlocircoslashng lsquoBaiumlch Theaacute toacircn voacirc thoumlocircoslashngrsquo lsquoCaugravei gigrave laoslash voacirc thoumlocircoslashng thigrave caugravei ntildeougrave laoslash khoaring hay laiumlc lsquoThoumla Theaacute toacircn laoslash khoaringrsquo

lsquoCaugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng caugravei ntildeougrave laoslash khoaring caugravei gigrave laoslash khoaring caugravei ntildeougrave cougrave baucircn chaaacutet cuucirca soumliuml bieaacuten hoaiumli Cougrave chiacutenh xaugravec chaecircng khi quaugraven saugravet lsquoNtildeaacircy laoslash cuucirca toacirci Ntildeaacircy laoslash toacirci Ntildeaacircy laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca toacircirsquorsquo lsquoThoumla khoacircng baiumlch Theaacute toacircnrsquo lsquoCaucircm thoiuml laoslash thoumlocircoslashng hay voacirc thoumlocircoslashngrsquo lsquoVoacirc thoumlocircoslashng thoumla Theaacute toacircnrsquo Cougrave phaucirci toumlocircucircnghellip haoslashnhhellip thoumlugravechellip laoslash thoumlocircoslashng hay voacirc

thoumlocircoslashng lsquoVoacirc thoumlocircoslashng thoumla Theaacute toacircnrsquo

ldquoCaugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng caugravei ntildeougrave laoslash khoaring caugravei gigrave laoslash khoaring caugravei ntildeougrave cougrave baucircn chaaacutet cuucirca soumliuml bieaacuten hoaiumli Cougrave chiacutenh xaugravec chaecircng khi quaugraven saugravet lsquoNtildeaacircy laoslash cuucirca toacirci Ntildeaacircy laoslash toacirci Ntildeaacircy laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca toacircirsquorsquo

lsquoThoumla khoacircng baiumlch Theaacute toacircnrsquo Do vaaumly naoslashy AnurAringdha Baaacutet coumlugrave saeacutec thaacircn gigrave trong quaugrave

khoumlugrave toumlocircng lai hoaeumlc hieaumln taiumli beacircn trong hoaeumlc beacircn ngoaoslashi tinh teaacute hay thoacirc keaumlch thaaacutep hoaeumlc cao xa hoaeumlc gaagraven taaacutet caucirc saeacutec aaacutey caagraven phaucirci ntildeoumlocirciumlc quaugraven saugravet nhouml thoumliumlc taiumli cuucirca nougrave vocircugravei triacute tueauml raegraveng lsquoNtildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash cuucirca toacirci Ntildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash toacirci Ntildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca toacircirsquorsquo

252 M III trang 113

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 195

Baaacutet coumlugrave thoiumlhellip toumlocircucircnghellip haoslashnhhellip thoumlugravec naoslasho trong quaugrave khoumlugrave toumlocircng lai hoaeumlc hieaumln taiumli beacircn trong hoaeumlc beacircn ngoaoslashihellip neacircn quaugraven saugravet nougrave nhouml thoumliumlc taiumli vocircugravei chaugravenh triacute tueaumlrdquo253

(TaUacute kim mantildentildeasi AnurAringdha racircpaUacute niccaUacute vAring aniccaUacute vAring aniccaUacute vAring ti Aniccam bhante Yam panAringniccaUacute dukkhaUacute vAring taUacute sukkhaUacute vAring ti Dukkham bhante Yam panAringniccaUacute dukkhaUacute vipariœAringmadhammam kallaUacute nu tam samanupassituUacute Etam mama eso ham asmi eso me attAring ti No hetani bhante VedanAring niccAring vAring aniccAring vAring ti SantildentildeAring SaœkhAringrAring VintildentildeAringœaUacute niccam vAring aniccaUacute vAring ti AniccAringm bhante Yam panAringniccaUacute dukkhaUacute vAring taUacute sukhaUacute vAring ti Dukkham bhante Yam panAringniccam dukkhaUacute viparinAringmadhammaUacute kallaUacute nu taUacute samanupassituUacute Etam mama eso ham asmi eso me attAring ti No hetam bhante TasmAring ti ha AnurAringdha yaUacute kintildeci racircpam atitAringnAringgata paccuppannam ajjhattam va bahiddha va olarikam va sukhumam va hrsquonam va panitam va yam dure eantike va sabbaUacute racircpaUacute Netam mama neso ham asmi na meso attAring ti evam etaUacute yathAringbhacirctaUacute sammappantildentildeaya daEcircEcirchabba YAring kAringci vedanAring atnetAringnAringgatapaccuppannAring pe YAring kAringci santildentildeAring Ye keci saœkhAringrAring YaUacute kintildeci vintildentildeAringœaUacute atnetAringnAringgatapaccuppannam ajjhattaUacute vAring bahiddhAring vAring oiquestAringrikaUacute vAring sukhumaUacute vAring hnenaUacute vAring paœnetaUacute vAring yaUacute dacircre santike vAring sabbaUacute vintildentildeAringœaUacute Netam mama neso ham asmi na me so attAring ti evam etaUacute yathAringbbacirctam sammappantildentildeAringya daEcircEcirchabbaUacute)254

Toumloslash nhoumlotildeng ntildeiearingm treacircn ta cougrave thearing nougravei raegraveng SuntildentildeatAring (空) khoacircng cougrave nghoacutea laoslash taaacutet caucirc caugravec hieaumln toumlocirciumlng hoaeumlc caugravec traiumlng thaugravei thieagraven (禪 定) laoslash khoacircng khoacircng cougrave gigrave heaacutet maoslash nhoumlotildeng gigrave xuaaacutet hieaumln hoaeumlc choumlugraveng ntildeaiumlt thigrave ntildeoumlocirciumlc tueauml tri rootilde raoslashng ntildeang toagraven taiumli Vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli caugravei gigrave bieaacuten maaacutet hoaeumlc khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chuugraveng ta phaucirci hiearingu nougrave 253 BKS IV choumlocircng iv Toumlocircng oumlng khoacircng thuyeaacutet ii Anurada trang 271 254 S IV trang 382-3

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 196

troaacuteng roatildeng nhouml hieaumln thoumliumlc ntildeang khoacircng cougrave Do ntildeougrave soumliuml lsquophuucirc ntildeogravenhrsquo hoaeumlc lsquokhauacuteng ntildeogravenhrsquo laoslash moaumlt caugravei gigrave ntildeougrave ntildeaeumlc bieaumlt vaoslash toumloslash ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt houmlocircugraveng daatilden chuugraveng ta phaucirci lieatildeu tri nhouml moaumlt thoumliumlc taiumli Do theaacute lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc coi nhouml laoslash trieaacutet lyugrave cuucirca moaumlt thoumliumlc taiumli

lsquoKhoacircngrsquo nhouml laoslash Voacirc Ngaotilde lsquoKhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) ntildeoumlocirciumlc hiearingu nhouml laoslash voacirc ngaotilde

(AnattAring 無 我) Ntildeaagraveu tieacircn chuugraveng ta neacircn nhocircugrave raegraveng trong caugravec kinh ntildeiearingn PAringli Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng ban phaugravep thoaiumli veagrave voacirc ngaotilde hocircn laoslash hoiumlc thuyeaacutet lsquokhoacircngrsquo bocircucirci vigrave toumloslash lsquokhoacircngrsquo raaacutet troumloslashu toumlocirciumlng vaoslash khougrave hiearingu Nhoumlng neaacuteu chuugraveng ta nghieacircn coumlugraveu nhieagraveu vaoslash chi tieaacutet hocircn trong yugrave nghoacutea SuntildentildeatAring chuugraveng ta seotilde nhaaumln ra lsquokhoacircngrsquo cuotildeng mang yugrave nghoacutea voacirc ngaotilde

Trong kinh Tiearingu khoacircng vaoslash Ntildeaiumli khoacircng cougrave moaumlt laagraven Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei vocircugravei toacircn giaucirc A-nan (Aumlnanda) ngaoslashi thoumlocircoslashng an togravenh trong caucircnh giocircugravei an togravenh cuucirca lsquokhoacircngrsquo vaoslash khi toacircn giaucirc A-nan houcirci veagrave yugrave nghoacutea cuucirca lsquokhoacircngrsquo Ntildeoumlugravec Phaaumlt lieagraven giaucirci thiacutech raegraveng soumliuml an togravenh trong lsquokhoacircngrsquo cougrave nghoacutea laoslash soumliuml giaucirci thoaugravet ngang qua tueauml tri veagrave voacirc ngaotilde vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly toacircn giaucirc A-nan nhouml sau

lsquoNaoslashy A-nan thaaumlt vaaumly ntildeieagraveu oacircng ntildeaotilde nghe laoslash ntildeuugraveng ntildeaeacuten ghi nhocircugrave ntildeuugraveng ntildeaeacuten taugravec yugrave ntildeuugraveng ntildeaeacuten vaoslash trigrave gioumlotilde ntildeuugraveng ntildeaeacuten Naoslashy A-nan troumlocircugravec kia cuotildeng nhouml baacircy giocircoslash ta luoacircn an truugrave trong (khaugravei nieaumlm) lsquokhoacircngrsquo nhouml laoslash soumliuml an truugrave ntildeaagravey ntildeuucirc nhaaacutet

lsquoTrong cung ntildeieaumln cuucirca Loaumlc maatildeu khoacircng cougrave voi booslash ngoumliumla vaoslash loumloslasha caugravei khoacircng cougrave vaoslashng baiumlc khoacircng cougrave soumliuml taaumlp hocirciumlp cuucirca ntildeaoslashn oacircng ntildeaoslashn baoslash vaoslash chaelig cougrave taecircng chuugraveng tyoslash-kheo yeacircn

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 197

toacutenh ngay caucirc nhouml vaaumly naoslashy A-nan vograve tyoslash-kheo khoacircng taugravec yugrave thoacircn toumlocircucircng nhaacircn toumlocircucircng chaelig taugravec yugrave soumliuml toacutenh mogravech cuucirca khu roumloslashngrsquo

Taacircm cuucirca vograve aaacutey thiacutech thuugrave haacircn hoan an truugrave vaoslash houmlocircugraveng ntildeeaacuten laacircm toumlocircucircng Vograve aaacutey hiearingu raegraveng lsquoCaugravec phieagraven naotildeo do duyeacircn thoacircn toumlocircucircng nhaacircn toumlocircucircng khoacircng hieaumln houmlotildeu ocircucirc ntildeaacircy Ntildeaacircy chaelig cougrave moaumlt phieagraven naotildeo laoslash soumliuml toacutenh mogravech cuucirca khu roumloslashng Vograve aaacutey hiearingu raegraveng lsquoLoaiumli toumlocircucircng naoslashy laoslash khoacircng cougrave xougravem laoslashngrsquo Vograve aaacutey hiearingu raegraveng lsquoLoaiumli toumlocircucircng naoslashy laoslash khoacircng cougrave con ngoumlocircoslashirsquo Caugravei gigrave khoacircng cougrave maeumlt ocircucirc ntildeaacircy vograve aaacutey xem caugravei aaacutey laoslash khoacircng cougrave Vaoslash ntildeoaacutei vocircugravei nhoumlotildeng caugravei cooslashn laiumli vograve aaacutey hiearingu raegraveng lsquoDo caugravei naoslashy cougrave maoslash caugravei kia cougraversquo Vigrave vaaumly naoslashy A-nan ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde ntildeeaacuten vocircugravei vograve aaacutey laoslash moaumlt soumliuml thaaumlt khoacircng sai traugravei soumliuml thoumliumlc hieaumln hoaoslashn toaoslashn (khaugravei nieaumlm) lsquokhoacircngrsquordquo255

(Taggha te etaUacute Aumlnanda sussutaUacute suggahnetaUacute sumanasikataUacute sacircpadhAringritaUacute Pubbe cAringhaUacute Aumlnanda etarahi ca suntildentildeatAringvihAringrena bahulaUacute viharAringmi SeyyathAringpi ayaUacute MigAringramAringtu pAringsAringdo suntildentildeo hatthigavAringssavaiquestavena suntildentildeo jAringtaracircparajatena suntildentildeo itthipurisasannipAringtena atthi crsquo evrsquo idaUacute asuntildentildeataUacute yadidaUacute bhikkhusaUacuteghaUacute paEcircicca ekattaUacute evam eva kho Aumlnanda bhikkhu amanasikaritvAring gAringmasantildentildeaUacute amanasikaritvAring manussasantildentildeaUacute arantildentildeasantildentildeaUacute paEcircicca manasikaroti ekattaUacute Tassa arantildentildeasantildentildeAringya cittaUacute pakkhandati pasnedati santiEcircEcirchati vimuccati So evaUacute pajAringnAringti Ye assu darathAring gamasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi ye assu darathAring manussasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi atthi crsquo evAringyaUacute darathamattAring yadidaUacute arantildentildeasantildentildeaUacute paEcircicca ekattan ti So Suntildentildeam idaUacute santildentildeAringgataUacuten gAringmasantildentildeAringyAringti pajAringnAringti Suntildentildeam idaUacute santildentildeAringgataUacute manussasantildentildeAringyAringti pajAringnAringti Atthi crsquo evrsquo idaUacute asuntildentildeataUacute yadidaUacute arantildentildeasantildentildeaUacute

255 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata Sutta) trang 147-8

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 198

paEcircicca ekattan ti Iti yaUacute hi kho tattha na hoti tena taUacuten suntildentildeaUacute samanupassati yaUacute pana tattha avasiEcircEcirchaUacute hoti TaUacute santaUacute idam atthneti pajAringnAringti Evam pi lsquossa esAring Aumlnanda yathAringbhuccAring avipallatthAring parisuddhAring suntildentildeatAringvakkan ti bhavati)256

Khi duoslashng nghoacutea thoacircng tuiumlc khoacircng trieaacutet hoiumlc lsquokhoacircngrsquo haagraveu nhouml thoumlocircoslashng chaelig cho soumliuml thay ntildeoaringi moaumlt moacirci troumlocircoslashng hoaeumlc soumliuml thay ntildeoaringi caugravec tri giaugravec chauacuteng haiumln nhouml cung ntildeieaumln cuucirca Loaumlc maatildeu cougrave taecircng ntildeoaoslashn nhoumlng giaacircy phuugravet khaugravec keaacute tieaacutep lsquokhoacircngrsquo cougrave caugravec phaugravep ntildeougrave hoaeumlc baacircy giocircoslash laoslash tu vieaumln tyoslash-kheo taecircng ni ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong khung coumlucirca soaring sau ntildeougrave thay ntildeoaringi vograve triacute cuucirca taagravem nhigraven thigrave ngang qua coumlucirca soaring chaelig thaaacutey baagraveu trocircoslashi troaacuteng khoacircng Ntildeougrave laoslash nhoumlotildeng viacute duiuml veagrave soumliuml roatildeng khoacircng maoslash taacircm chuyearingn ntildeoaringi do noaumli dung cuucirca tri giaugravec chuyearingn ntildeoaringi OcircUcirc ntildeaacircy chuugraveng khoacircng cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten nguyeacircn lyugrave lsquoSuntildentildeatAringrsquo nhouml laoslash moaumlt thoumliumlc nghieaumlm cuucirca chaacircn lyugrave neagraven taucircng trong yugrave nghoacutea kinh ntildeiearingn tuyeaumlt ntildeoaacutei

Tuy nhieacircn soumliuml nhaaumln thoumlugravec veagrave caugravec thay ntildeoaringi tri giaugravec nougravei caugravech khaugravec soumliuml nhaaumln thoumlugravec caugravec bieaacuten ntildeoaringi cuucirca taacircm thoumlugravec thigrave chaelig thuaagraven doumliumla vaoslasho soumliuml roatildeng khoacircng cuucirca noaumli dung nhaaumln thoumlugravec cuotildeng cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc augravep duiumlng moaumlt caugravech moacirc phaiumlm trong phoumlocircng phaugravep houmlocircugraveng daatilden thieagraven nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde thaaumlt soumliuml thoumliumlc hieaumln trong chiacutenh phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi ocircucirc kinh Tiearingu Khoacircng

Khoacircng gioaacuteng nhouml khoa hoiumlc veagrave taacircm lyugrave hoiumlc caugravec phoumlocircng phaugravep Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde phaacircn tiacutech soumliuml thay ntildeoaringi cuucirca 256 M III trang 104-5

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 199

taacircm caugravec chuucirc thearing cuucirca taacircm vaoslash soumliuml phaugravet triearingn khaucirc naecircng cho soumliuml thay ntildeoaringi taacircm nhouml yugrave muoaacuten Trong vieaumlc tu taaumlp vaoslash phaacircn tiacutech naoslashy moaumlt ntildeieagraveu kieaumln caagraven thieaacutet phaucirci hoaoslashn thaoslashnh troumlocircugravec tieacircn taugravec yugrave caugravec phaugravep noaumli taiumli choumla toumloslashng ntildeoumlocirciumlc taugravec yugrave toumloslash troumlocircugravec ntildeeaacuten giocircoslash Soumliuml taugravec yugrave naoslashy ngang qua chaugravenh nieaumlm ntildeearing laoslashm saugraveng toucirc soumliuml thoumliumlc nghieaumlm caucircm xuugravec traiumlng thaugravei cuucirca thoumlugravec noaumli dung cuucirca caugravec thoumlugravec nhouml laoslash caugravec taacircm phaugravep ntildeeaacuten vaoslash ntildei khoacircng ngaecircn ngaiumli

Caugravec lyugrave thuyeaacutet khoa hoiumlc ntildeaotilde ntildeoumla ra chaacircn lyugrave cuucirca hoiuml toumloslash caugravec hieaumln toumlocirciumlng cuiuml thearing vigrave vaaumly ntildeaotilde taiumlo neacircn nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan nhoumlotildeng chuaaringn moumliumlc cho nhoumlotildeng thaoslashnh quaucirc cuucirca hoiuml trong khi muiumlc ntildeiacutech tu taaumlp Phaaumlt giaugraveo khuyeaacuten khiacutech con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo houmlocircugraveng ntildeeaacuten hoaoslash bigravenh vaoslash an laiumlc Tuy nhieacircn cougrave nhoumlotildeng Thieagraven gia laaumlp dograve khaugravec thoumlocircoslashng ntildeaotilde gaeumlp phaucirci vaoslashi thoumliumlc nghieaumlm coumliumlc ntildeoan Vaoslashi Thieagraven souml caaacutep tieaacuten ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng traiumlng thaugravei an laiumlc toaacutei thoumlocirciumlng giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec bieaacuten ntildeoaringi caucircm xuugravec vaoslash yugrave nieaumlm Nhoumlotildeng traiumlng thaugravei taacircm nhouml vaaumly thaelignh thoaucircng nhouml ntildeaiumlt ntildeeaacuten moaumlt caucircnh giocircugravei nheiuml nhaoslashng troaacuteng khoacircng trong augravenh quang minh Theo truyeagraven thoaacuteng tu taaumlp thieagraven quaugraven caecircn baucircn caugravec traiumlng thaugravei thoumliumlc nghieaumlm coumliumlc ntildeoan naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash minh-saugravet-tueauml khoacircng hoaoslashn haucirco hoaeumlc tuyoslash phieagraven naotildeo cuucirca minh-saugravet-tueauml (vipassanAring-upakkilesAring)

Trong khi giaucircng phaugravep thoaiumli cho caugravec thiacutenh chuugraveng nghe Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng nhaeacutec ntildei nhaeacutec laiumli nhieagraveu phaugravep ngoumlotilde giaugravec taelignh ntildeaeumlc bieaumlt nhouml voacirc ngaotilde (anattAring) Vigrave vaaumly ntildeearing locirciumli iacutech hocircn chuugraveng ta neacircn tigravem hiearingu theaacute naoslasho laoslash

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 200

nguyeacircn lyugrave voacirc ngaotilde vaoslash moaumlt vaoslashi thuaaumlt ngoumlotilde trong kinh ntildeiearingn Pali nhouml thuaaumlt toumloslash trieaacutet lyugrave lsquokhoacircngrsquo ntildeaeumlc bieaumlt chaelig cho giaugraveo lyugrave voacirc ngaotilde (anattAring)

Trong tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh khoacircng (SuntildentildeatAring) vaoslash voacirc ngaotilde (AnattAring) laoslash hai khaugravei nieaumlm nhouml khoacircng thearing taugravech rocircoslashi ntildeoumlocirciumlc nhouml ngaoslashi Phaaumlt-aacircm (Buddhaghosa 佛音)257 ntildeaotilde nougravei

ldquoQuaugraven chieaacuteu voacirc ngaotilde vaoslash quaugraven chieaacuteu khoacircng thigrave cuoslashng moaumlt nghoacutea duy chaelig khaugravec nhau veagrave teacircn goiumli maoslash thoacircirdquo

Trong thoumliumlc thearing cuucirca thoumliumlc nghieaumlm tueauml giaugravec voacirc ngaotilde (anattAring 無 我) laoslash minh (vijjAring 明) nghoacutea laoslash khoacircng cougrave ngaotilde Minh laoslash triacute tueauml nghoacutea laoslash khoacircng cougrave voacirc minh (avijjAring 無 明) ntildeearing chia cheucirc thoumliumlc taiumli thaoslashnh ngaotilde vaoslash voacirc ngaotilde hay cuucirca toacirci vaoslash khoacircng phaucirci cuucirca toacirci Nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi choumla giaugravec ngoauml ntildeoagraveng nhaaacutet caugravec phaagraven khaugravec nhau cuucirca thoumliumlc taiumli vocircugravei ngaotilde chaaacutep thuucirc laaacutey chuugraveng vaoslash keaacutet quaucirc laoslash ntildeau khoaring do soumliuml thaaacutet voiumlng veagrave soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet haotildeo huyeagraven nhouml theaacute Tueauml tri veagrave thoumliumlc taiumli maoslash thoumliumlc taiumli ntildeougrave do voacirc ngaotilde moacirc phoucircng ntildeaotilde xaacircu keaacutet taaacutet caucirc caugravec phaugravep ntildeoumlocirciumlc nhaaumln thoumlugravec nhouml soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet theo quy oumlocircugravec cuucirca tuiumlc ntildeeaacute (sammuti Sanskrit SaUacutevŸti-satya 俗 諦) vaoslash tueauml tri moaumlt caugravech roaacutet raugraveo theo chaacircn ntildeeaacute (paramAringttha Sanskrit ParamAringrtha-satya 真 諦) seotilde nhigraven thaaacutey caugravec phaugravep nhouml moaumlt soumliuml taugravec ntildeoaumlng laatilden nhau cuucirca caugravec ntildeieagraveu kieaumln soumliuml taugravec ntildeoaumlng hoatilde toumlocircng cuucirca caugravec yeaacuteu toaacute khaugravec nhau soumliuml thay ntildeoaringi moacirci troumlocircoslashng soumliuml tieaacuten hougravea sinh ntildeoaumlng cuucirca sinh vaoslash dieaumlthellip

257 Vi II trang 628

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 201

Taaacutet caucirc ntildeieagraveu naoslashy gioaacuteng nhouml baeacutet nguoagraven toumloslash soumliuml tuoslashy thuoaumlc noaacutei keaacutet laatilden nhau vaoslash loaiumli boucirc nhoumlotildeng chaaacutep thuucirc thoumliumlc thearing Quan ntildeiearingm tueauml tri veagrave thoumliumlc taiumli laoslash thaaacutey taaacutet caucirc soumliuml chaaacutep thuucirc ntildeoagraveng nhaaacutet do caugravec khaugravei nieaumlm quy oumlocircugravec laoslash khoacircng (suntildentildea 空) Khi caugravec chaaacutep thuucirc haucirco huyeagraven veagrave soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet beagraven voumlotildeng khoacircng cooslashn noumlotildea thigrave baaacutet kyoslash soumliuml toagraven taiumli naoslasho cuotildeng ntildeoumlocirciumlc nhigraven thaaacutey rootilde raoslashng nhouml laoslash voacirc ngaotilde (suntildentildeam attena) vaoslash theo lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (paticcasamuppannam PratnetyasamutpAringda 緣 起

因 緣 生 起) maoslash taiumlm hieaumln houmlotildeu Voacirc ngaotilde (AnattAring 無 我) nghoacutea laoslash khoacircng cougrave ngaotilde

khoacircng thoumliumlc thearing khoacircng cougrave moaumlt ntildeaeumlc tiacutenh baaacutet bieaacuten ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong taaacutet caucirc caugravec phaugravep Moaumlt ngaotilde (atta) nhouml vaaumly laoslash moaumlt soumliuml dieatilden giaucirci taacircm thuaagraven togravenh maoslash nougrave cougrave moaumlt soumliuml bieaumln minh trong heauml thoaacuteng ngoacircn ngoumlotilde Tuy nhieacircn giaucirci thiacutech taacircm nhouml theaacute laoslash ntildeoumla ntildeeaacuten laagravem laiumlc ngay khi nougrave ntildeoumlocirciumlc choiumln ntildeearing giaucirci thiacutech thoumliumlc taiumli nougrave phaugravet sinh touml toumlocircucircng sai laagravem vaoslash nieagravem tin leaumlch laiumlc khi nougrave ly khai khoucirci thoumliumlc taiumli vaoslash chaaacutep nhaaumln chaelig bocircucirci nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm Cougrave ba phoumlocircng phaugravep thoumlocircoslashng duoslashng trong thieagraven Phaaumlt Giaugraveo ntildeearing ntildeieagraveu ngoumliuml tham augravei chaaacutep ngaotilde258

1) Toumlugrave Nieaumlm xoumlugrave (satipatthAringna 四 念 處) quaugraven nieaumlm veagrave caugravec yeaacuteu toaacute caaacuteu thaoslashnh hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep Ntildeieagraveu naoslashy quan troiumlng nhaaacutet

2) Minh saugravet tueauml (vipassanAring 明 察 慧) raegraveng baaacutet coumlugrave soumliuml toagraven taiumli naoslasho phaugravet sinh ntildeeagraveu tuoslashy thuoaumlc vaoslasho caugravec 258 Journal of Buddhist Studies IV trang 10

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 202

yeaacuteu toaacute voacirc thoumlocircoslashng vaoslash phaucirci chograveu soumliuml hoaiumli dieaumlt 3) Soumliuml baaacutet loumliumlc trong kinh nghieaumlm troumliumlc tieaacutep cuucirca con

ngoumlocircoslashi ntildeearing khoaacuteng cheaacute (avasavattana 空 被 支 浿) hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep bograve hoaiumli dieaumlt

Tueauml giaugravec veagrave khoacircng (SuntildentildeatAring 空) vaoslash voacirc ngaotilde (AnattAring 無 我) khoacircng chaelig laoslash bieaumln phaugravep chuyearingn ntildeoaringi nieagravem tin sai laiumlc maoslash cooslashn laoslash ngaecircn ngoumloslasha vaoslash giaucirci thoaugravet khoucirci baaacutet kyoslash soumliuml khoaring ntildeau seotilde phaugravet sinh do cho raegraveng cougrave toumliuml ngaotilde ntildeoagraveng nhaaacutet trong toumlocircng lai Tham augravei chaaacutep ngaotilde seotilde cougrave xu houmlocircugraveng phaugravet khocircucirci trong baaacutet coumlugrave caugrave nhaacircn naoslasho maoslash caugrave nhaacircn ntildeougrave toumliuml ntildeaeumlt migravenh vaoslasho hoaoslashn caucircnh ntildeougrave troumloslash khi tueauml tri veagrave voacirc ngaotilde ntildeoumlocirciumlc trau doagravei vaoslash thieaacutet laaumlp moaumlt caugravech voumlotildeng chaeacutec thigrave minh xuaaacutet hieaumln

Soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet lyugrave tiacutenh vocircugravei baaacutet kyoslash ntildeieagraveu gigrave maoslash chuugraveng ta nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc nhouml soumliuml tham sanh (upAringdhi 貪生)259 trong ntildeocircoslashi soaacuteng chuugraveng ta thigrave khoacircng caagraven thieaacutet ocircucirc trigravenh ntildeoauml yugrave thoumlugravec ntildeearing maoslash ntildeoumla ra moaumlt coacircng thoumlugravec chiacutenh xaugravec veagrave ngaotilde kieaacuten (attAringnuditthi 我見) nhouml laoslash nieagravem tin thuaagraven lyugrave Chiacutenh ngaotilde tham naoslashy khieaacuten chuugraveng ta ntildeoagraveng hougravea vocircugravei thaacircn thearing nhoumlotildeng thougravei quen nhoumlotildeng danh hieaumlu nhoumlotildeng taoslashi saucircn nhoumlotildeng socircucirc thiacutech vvhellip cuucirca chuugraveng ta trong phaiumlm truoslash tieacircn nghieaumlm cuucirca tri thoumlugravec veagrave tiacutenh toumliuml maotilden ldquotoacirci laoslashrdquo (asmi-mAringna 我 慢 ngaotilde maiumln mAringna laoslash yugrave phaugravet sinh nhaaumln thoumlugravec maoslash thieacircn veagrave quan nieaumlm

259 UpAringdhi moaumlt ntildeieagraveu kieaumln caugrave bieaumlt giocircugravei haiumln ntildeaeumlc bieaumlt (a condition peculiar limited special) Triacutech trong Toumliuml-ntildeiearingn Phaaumlt hoiumlc tieaacuteng Hoa (DCBT) trang 330a

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 203

mantildentildeati)

Ntildeoaacutei vocircugravei nhoumlotildeng con ngoumlocircoslashi voacirc minh bograve noacirc leauml bocircucirci tham augravei cuoaumlc ntildeaaacuteu tranh taacircm lyugrave ntildeearing duy trigrave moaumlt ngaotilde ntildeoagraveng nhaaacutet thigrave quaugrave ntildeuugraveng Nieagravem tin sai laagravem trong caugravec ntildeoagraveng nhaaacutet naoslashy khoacircng thearing nhaaumln thoumlugravec ntildeuugraveng ntildeoumlocirciumlc tieacircu thoumlugravec baucircn chaaacutet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave ntildeang laoslash Luugravec ntildeougrave chuugraveng ta chaelig cougrave thearing bieaacutet oumlugraveng ntildeoaacutei vocircugravei caugravec khaugravei nieaumlm veagrave nhoumlotildeng soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca caugravec phaugravep vaoslash cuucirca toumliuml ngaotilde maoslash thoacirci Chuugraveng ta seotilde laoslash nhoumlotildeng naiumln nhaacircn toaumli nghieaumlp cuucirca voacirc minh (avijjAring 無 明) khi chuugraveng ta khoacircng thearing choumlugraveng nghieaumlm ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave ntildeang laoslash Ntildeieagraveu naoslashy khieaacuten cho moaumlt vaoslashi caaacutep ntildeoauml xaotilde hoaumli vaoslash taacircm lyugrave ntildeoumla ntildeeaacuten haaumlu quaucirc bogravenh hoaiumln naucircy sinh toumloslash nhoumlotildeng quan nieaumlm vaoslash xeugravet ntildeoaugraven sai laiumlc naoslashy

Soumliuml choumlugraveng nghieaumlm voacirc ngaotilde vaoslash Taugravenh-khoacircng trong phaiumlm truoslash cuucirca tu taaumlp taacircm giaucirci thoaugravet thigrave khoacircng loaiumli troumloslash vieaumlc duoslashng caugravec khaugravei nieaumlm nhouml laoslash soumliuml ntildeogravenh rootilde caugravec thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh (Pali paramAringttha-dhammAring Sanskrit ParamAringrtha-satya 真 諦) nhouml laoslash moaumlt phoumlocircng thoumlugravec touml toumlocircucircng moaumlt phoumlocircng tieaumln dieatilden ntildeaiumlt nhouml ngougraven tay ntildeearing chaelig maeumlt traecircng Tuy nhieacircn baaacutet kyoslash khaugravei nieaumlm naoslasho ntildeoumlocirciumlc bao boiumlc bocircucirci moaumlt biearingu toumlocirciumlng cuucirca thograve giaugravec hay cuucirca moaumlt toumloslash ngoumlotilde thigrave nougrave cuotildeng chaelig cougrave nghoacutea laoslash moaumlt toumlocircugraveng (nimitta) moaumlt taacircm-phaugravep Nhoumlotildeng toumlocircugraveng nhouml vaaumly thigrave khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh trong khi ntildeougrave thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh rootilde bocircucirci moaumlt thoumliumlc toumlocircugraveng (lakkhana 相) chocircugrave khoacircng phaucirci bocircucirci moaumlt taacircm phaugravep (nimitta) Toumlocircugraveng cougrave thearing laoslash moaumlt ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca thieagraven

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 204

quaugraven (samatha 觀) traugravei laiumli minh saugravet tueauml (vipassana 明 察 慧) thigrave duoslashng caugravec thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh nhouml laoslash caugravec ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca nougrave vaoslash vigrave vaaumly maoslash ntildeaeumlt tiacutenh cuucirca nougrave nhouml laoslash voacirc toumlocircugraveng (animitta 無 相)

Nhouml moaumlt phaagraven cuucirca tu taaumlp taacircm boagrave taugravet tham hoiumlc phoumlocircng phaugravep thoumliumlc nghieaumlm thieagraven quaugraven veagrave baucircn thearing thoumliumlc taiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei doumliumla treacircn caecircn baucircn 12 xoumlugrave (Aringyatana 處 saugraveu caecircn vaoslash saugraveu traagraven) nhouml saeacutec vaoslash nhaotilden caecircn thanh vaoslash nhoacute caecircn houmlocircng vaoslash toacute caecircn vograve vaoslash thieaumlt caecircn xuugravec vaoslash thaacircn caecircn vaoslash hai caecircn baucircn taiumlo thaoslashnh suy nghoacute laoslash yugrave caecircn vaoslash phaugravep traagraven Soumliuml quaugraven saugravet noaumli taacircm moaumlt caugravech troumliumlc tieaacutep ntildeoumlocirciumlc doumliumla treacircn nhoumlotildeng neagraven taucircng naoslashy Soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec caecircn traagraven ntildeoumlocirciumlc hiearingn hieaumln rootilde raoslashng nocirci taaacutet caucirc con ngoumlocircoslashi cougrave giaugravec quan ntildeaagravey ntildeuucirc bigravenh thoumlocircoslashng Vigrave theaacute seotilde khoacircng cougrave vaaacuten ntildeeagrave nhaaumln thoumlugravec luaaumln lieacircn quan ntildeeaacuten tiacutenh hieaumlu loumliumlc lsquoxaucircy ra gioumlotildea nhoumlotildeng boauml ougravec nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu ntildeang xaucircy rarsquo cuucirca caugravec thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh naoslashy nhouml laoslash caugravec caecircn seotilde thoumliumlc soumliuml cougrave yugrave nghoacutea ntildeoaacutei vocircugravei baaacutet coumlugrave moiumli ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng naoslasho Tuy nhieacircn vaoslashi phoumlocircng phaugravep tu taaumlp ntildeooslashi houcirci taaumlp trung quaugraven vaoslasho baaacutet kyoslash moaumlt trong caugravec caecircn naoslashy - Chuugraveng ta phaucirci cougrave moaumlt soumliuml thoumliumlc nghieaumlm troumliumlc tieaacutep ntildeearing uucircng hoauml ntildeieagraveu naoslashy nhouml khi chuugraveng ta thoumliumlc taaumlp quaugraven higravenh aucircnh vaoslash noaumli caecircn trong laotildenh voumliumlc cuucirca saeacutec traagraven toumlugravec nhaotilden caecircn Thaaumlt khougrave cho chuugraveng ta khi taaumlp trung quaugraven saugravet caugravec baucircn sao bougraveng aucircnh chuucirc thearing cuucirca nougrave vaoslash caugravec caecircn Trong thieagraven Toumlugrave Nieaumlm xoumlugrave (satipatthAringna四

念 處) chaelig cougrave taacircm kheugraveo tu taaumlp mocircugravei cougrave thearing thearing hieaumln soumliuml ntildeogravenh taacircm leacircn taaacutet caucirc 12 caecircn traagraven naoslashy ntildeearing maoslash thoumliumlc

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 205

nghieaumlm troumliumlc tieaacutep tri giaugravec raegraveng chuugraveng laoslash voacirc thoumlocircoslashng vaoslash voacirc ngaotilde

Toumlugrave Nieaumlm xoumlugrave trong Phaaumlt giaugraveo laoslash laoslashm caacircn baegraveng taacircm trocircucirc laiumli vocircugravei caugravec phoumlocircng phaugravep toaringng hocirciumlp quaugraven chieaacuteu moaacutei quan heauml gioumlotildea caugravec phaugravep vaoslash caugravec toumlocircugraveng (lakkhana) cuucirca nougrave nhouml laoslash voacirc thoumlocircoslashng tuoslashy duyeacircn vaoslash troaacuteng roatildeng vvhellip Hocircn noumlotildea soumliuml tieaacutep caaumln toaringng hocirciumlp naoslashy keaacutet hocirciumlp voacirc soaacute caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng vaoslash mocircucirc ra soumliuml maiumlch laiumlc veagrave theaacute giocircugravei ntildeoaacutei vocircugravei quan ntildeiearingm thuoaumlc trieaacutet hoiumlc chiacutenh thearing luaaumln

Theaacute giocircugravei cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thanh togravenh chaelig bocircucirci ngoumlocircoslashi thoumliumlc choumlugraveng soumliuml nhaaacutet thearing vaoslash soumliuml toaringng thearing (manasikaroti ekattam 同作意ntildeoagraveng taugravec yugrave) cuucirca nougrave nhouml kinh Tiearingu Khoacircng (Cacircla SuntildentildetAring Sutta) ntildeaotilde trigravenh baoslashy OcircUcirc ntildeaacircy caagraven nhaaacuten maiumlnh raegraveng taaacutet caucirc khaugravei nieaumlm trieaacutet lyugrave cuucirca kinh taiumlng PAringli ndash cuotildeng nhouml caugravec khaugravei nieaumlm toaringng hocirciumlp ndash ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho thoumlocircoslashng nghieaumlm thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash chuugraveng luoacircn luoacircn cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten neagraven taucircng thoumliumlc nghieaumlm baucircn thearing (yathAringbhacircta 如實nhouml thaaumlt) Ngoumlocirciumlc laiumli trong khoa hoiumlc Taacircy Phoumlocircng touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo khoacircng augravep duiumlng caugravec bieaacuten ntildeoaringi giaucirc thuyeaacutet khoacircng higravenh thaoslashnh caugravec laaumlp luaaumln tranh lyugrave vaoslash khoacircng cougrave nhoumlotildeng tieagraven giaucirc ntildeogravenh Ntildeoaacutei vocircugravei Phaaumlt giaugraveo toaoslashn boauml theaacute giocircugravei naoslashy khoacircng phaucirci laoslash saucircn phaaringm cuucirca suy nghoacute thuaagraven lyugrave thuyeaacutet cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash nieagravem tin suy luaaumln toumloslash giaugraveo ntildeieagraveu Soumliuml doumliumla vaoslasho thoumliumlc nghieaumlm nhouml vaaumly ntildeearing cho thaaacutey soumliuml thaaumlt troaacuteng roatildeng cuucirca theaacute giocircugravei vigrave vaaumly maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde nougravei raegraveng

lsquoTroaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugravei Troaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugravei hellipBocircucirci

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 206

vigrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash khoacircng thuoaumlc toumliuml ngaotilde Naoslashy A-nan caugravei gigrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash khoacircng thuoaumlc toumliuml ngaotilde thigrave ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquoTroaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugraveirsquorsquo 260

(Suntildentildeo loko suntildentildeo loko tihellipYasmAring ca kho Aumlnanda suntildentildeam attena vAring attaniyena vAring tasmAring Suntildentildeo loko ti vuccati)261

Cuotildeng gioaacuteng nhouml vaaumly trong Toumlocircng oumlng boauml kinh taaumlp III ntildeaotilde dieatilden taucirc yugrave kieaacuten nhouml sau

lsquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo saeacutec laoslash voacirc thoumlocircoslashng Caugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng caugravei aaacutey laoslash khoaring Caugravei gigrave khoaring caugravei ntildeougrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde Caugravei gigrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde ldquoCaugravei ntildeougrave khoacircng phaucirci laoslash cuucirca ta ta khoacircng phaucirci laoslash nougrave nougrave khoacircng phaucirci laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca tardquo Ntildeougrave laoslash vocircugravei triacute tueauml quaugraven saugravet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave laoslash Caucircm thoiuml laoslash voacirc thoumlocircoslashnghellip gioaacuteng nhouml toumlocircucircnghellip haoslashnhhellip

Thoumlugravec laoslash voacirc thoumlocircoslashng Caugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng caugravei aaacutey laoslash khoaring Caugravei gigrave khoaring caugravei ntildeougrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde Caugravei gigrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde ldquoCaugravei ntildeougrave khoacircng phaucirci laoslash cuucirca ta ta khoacircng phaucirci laoslash nougrave nougrave khoacircng phaucirci laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca tardquo Ntildeougrave laoslash vocircugravei triacute tueauml quaugraven saugravet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave laoslashrsquo262

(Racircpam bhikkhave aniccaUacute yad aniccam taUacute dukkhaUacute yaUacute dukkhaUacute tadanattAring yad anattAring taUacute netam mama neso ham asmi na meso attAring ti Evam etaUacute yathabhacirctaUacute sammappantildentildeAringya daEcircEcirchabbaUacute VedanAring aniccAring yad aniccaUacute taUacute dukkhaUacute yam dukkhaUacute tad anattAring Yad anattAring taUacute netam mama neso ham asmi na meso attAringtii Evam etaUacute yathAringbhacirctaUacute sammappantildentildeAringya daEcircEcirchabbaUacute SantildentildeAring aniccAring SaœkhAringrAring aniccAring VintildentildeAringœam aniccam yad aniccaUacute taUacute dukkhaUacute yaUacute dukkhaUacute tad anattAring Yad anattAring tam netam mama nesoham asmi na me so attAring ti Evam etaUacute

260 BKS IV i Toumlocircng oumlng saugraveu xoumlugrave 85 ii Troaacuteng roatildeng trang 29 261 S IV trang 54 262 BKS III i Toumlocircng oumlng uaaringn i Phaaringm Nakulapita iv Caugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng trang 21

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 207

yathAringbhacirctaUacute sammappantildentildeAringya daEcircEcirchabbaUacute Evam passaUacute la nAringparam itthattAringyAringti pajAringnAringtneti)263

Trong Toumlocircng Oumlng boauml kinh vaoslash Tiearingu Boauml kinh cougrave nhieagraveu ntildeoaiumln kinh ntildeaotilde ghi nhaaumln baucircn chaaacutet theaacute giocircugravei gioaacuteng nhouml vaaumly keoslashm theo caugravec phaacircn tiacutech taelig maelig cougrave lieacircn quan tocircugravei thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh vaoslash ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh rootilde vocircugravei nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm nhouml laoslash giocircugravei (dhAringtu界 18 giocircugravei 6 caecircn 6 traagraven vaoslash 6 thoumlugravec) uaaringn (Pali khandhAring Sanskrit Skandhas 蘊

saeacutec thoiuml toumlocircucircng haoslashnh thoumlugravec uaaringn) xoumlugrave (Aringyatana處

saugraveu caecircn vaoslash saugraveu traagraven) vvhellip Trong kinh Luiumlc caecircn (SalAringyatana SaUacuteyutta) Ntildeoumlugravec

Phaaumlt chaelig rootilde taugravenh roatildeng khoacircng nocirci 12 xoumlugrave (Aringyatana 處) xuugravec (phassa 觸) ntildeoaacutei vocircugravei baaacutet coumlugrave traiumlng thaugravei gigrave goiumli laoslash thoiuml laiumlc (受 樂) thoiuml khoaring (受苦) hoaeumlc thoiuml baaacutet laiumlc baaacutet khoaring (受不樂不苦) thoiuml (vedanAring受) phaugravet sinh doumliumla vaoslasho caugravec ntildeieagraveu kieaumln nhaacircn duyeacircn ntildeougrave

Trong ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde chaelig ra noaumli khoacircng vaoslash ngoaiumli khoacircng

ldquoMaeacutet laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash baaacutet kyoslash nhoumlotildeng gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilde Saeacutec laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotildehellip Nhaotilden thoumlugravec laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde YUgrave caecircn laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotildehellip Phaugravep traagraven laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde hellip YUgrave thoumlugravec laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotildehellip Thoiuml laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotildehellip Xuugravec laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde Do duyeacircn yugrave xuugravec khocircucirci leacircn caucircm thoiuml gigrave goiumli laoslash laiumlc thoiuml khoaring thoiuml hoaeumlc baaacutet laiumlc baaacutet khoaring khocircucirci leacircn Caucircm thoiuml aaacutey ntildeeagraveu khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash baaacutet coumlugrave nhoumlotildeng gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilde Naoslashy A-nan ntildeougrave laoslash lyugrave do taiumli sao nougravei raegraveng ldquoTroaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugravei naoslashyrdquo 264

263 S III trang 22 264 BKS IV i Toumlocircng oumlng saugraveu xoumlugrave 85 ii Troaacuteng roatildeng trang 29

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 208

(Cakkhum suntildentildeam attena vAring attaniyena vAring racircpAring suntildentildeahellip cakkhuvintildentildeanam suntildentildeam cakkhu-samphasso suntildentildeo yam pidam cakkhusamphassa-paccayAring uppajjati vedayitam sukham vAring dukkham vAring adukkhamasukham va tam pi suntildentildeam attena va attaniyena va YasmAring ca kho Aumlnanda suntildentildeam attena vAring attaniyena vAring tasmAring suntildentildeo loko ti vuccatī tī) 265

Rootilde raoslashng ntildeaacircy laoslash phaugravep thoaiumli caecircn baucircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave ntildeaiumli minh saugravet tueauml (mahAring vipassanAring) Kinh Luiumlc caecircn (SalAringyatana SaUacuteyutta) ntildeaotilde houmlocircugraveng daatilden Minh saugravet tueauml (vipassanAring) raaacutet chi tieaacutet baegraveng vieaumlc taugravec yugrave quaugraven voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無 常) khoaring (dukkha 苦) vaoslash voacirc ngaotilde (anattAring 無 我) cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng Nhoumlotildeng houmlocircugraveng daatilden naoslashy ntildeoumlocirciumlc oumlugraveng duiumlng moaumlt caugravech cougrave heauml thoaacuteng veagrave thoumliumlc taiumli roaacutet raugraveo vaoslash phaacircn tiacutech taelig maelig ntildeearing boagrave taugravet deatilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten tieaacuten trigravenh taacircm giaucirci thoaugravet cao nhaaacutet Nhouml teacircn goiumli cuucirca Toumlocircng Oumlng boauml kinh ntildeeagrave nghograve chaugravenh nieaumlm quaugraven saugravet caugravec caecircn vigrave caugravec caecircn ntildeougraveng vai trooslash trung taacircm ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec khoaring ntildeau Phaugravep thoaiumli veagrave chaugravenh nieaumlm naoslashy cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lieacircn quan vocircugravei trieaacutet lyugrave Khoacircng (SuntildentildeatAring 空) vaoslash nguyeacircn lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PratnetyasamutpAringda 緣 起 因 緣 生 起) cuotildeng houmlocircugraveng troumliumlc tieaacutep ntildeeaacuten quaugraven saugravet caugravec caecircn giaugravec quan vigrave ntildeaacircy cuotildeng laoslash phaugravep thoaiumli quan troiumlng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde thuyeaacutet trong kinh Tiearingu Khoacircng (Cacircla SuntildentildeatAring Sutta)

Cougrave nhieagraveu phoumlocircng phaugravep ntildeaeumlc bieaumlt veagrave thieagraven quaugraven (vipassanAring) ntildeearing quaugraven saugravet caugravec phaugravep ntildeaotilde phaacircn loaiumli nhouml xoumlugrave

265 S IV trang 54

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 209

(Aringyatana 處) uaaringn (khandha 蘊) giocircugravei (dhAringtu 界) vvhellip maoslash caugravec phaugravep naoslashy laoslash thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh (paramatthAring dhammAring 真 諦) Chaacircn ntildeeaacute cougrave thearing nhaaumln thoumlugravec troumliumlc tieaacutep vocircugravei taacircm ntildeaotilde voumlugravet boucirc caugravec khaugravei nieaumlm vaoslash ntildeaotilde chuugrave taacircm ngang qua thieagraven quaugraven (samatha 觀) Nieaumlm xoumlugrave veagrave caugravec ntildeoagraveng nhaaacutet laoslash moaumlt soumliuml quaugraven saugravet thoumliumlc nghieaumlm ntildeearing phaacircn giaucirci caugravec khoaacutei raeacuten chaeacutec (ghana-vinibbhoga) caaacuteu thaoslashnh caugravec yeaacuteu toaacute cuucirca nougrave ntildeearing khieaacuten cho hiearingn hieaumln soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca moiumli ngaotilde

Ntildeearing tueauml tri ntildeieagraveu naoslashy Boagrave-taugravet phaucirci traucirci qua caugravec bieaacuten ntildeoaringi veagrave nhaaumln thoumlugravec nhouml laoslash toumloslash quaugraven saugravet thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh vaoslash caugravec taacircm phaugravep toumlocircng oumlugraveng cuucirca chuugraveng (nAringma-racircpa-pariccheda 心法分別 phaacircn bieaumlt gioumlotildea taacircm-phaugravep) thaoslashnh caugravec yeaacuteu toaacute cuucirca nougrave ntildeearing khieaacuten cho hiearingn hieaumln soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca moiumli ngaotilde thaacircm nhaaumlp Ntildeogravenh lyugrave Tuoslashy Duyeacircn cuucirca caugravec phaugravep (paccaya-pariggaha) Tueauml tri chuugraveng laoslash khoaring ntildeearing thoaugravet khoucirci tham augravei voacirc nguyeaumln (appanihita 無 願) ntildeoaacutei vocircugravei chuugraveng Haotildey quaugraven thoumliumlc thearing voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無 常) ntildeearing phaugrave vocircotilde maoslashn voacirc minh ntildeogravenh kieaacuten khouml khouml veagrave caugravec toumlocircugraveng Roagravei toumloslash ntildeougrave mocircucirc ra khung trocircoslashi thoumliumlc nghieaumlm tri giaugravec cho soumliuml voacirc toumlocircugraveng (animitta 無 相)

Nieaumlm xoumlugrave cuucirca minh saugravet tueauml (vipassanAring) ntildeaotilde phaacircn giaucirci caugravec ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca caugravec toumlocircugraveng vaoslash phocirci baoslashy chuugraveng nhouml laoslash voacirc ngaotilde Khi caugravec quan ntildeiearingm sai laagravem vaeacuteng maeumlt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 210

thigrave taacircm trocircucirc neacircn roatildeng rang saugraveng suoaacutet Vaoslash chiacutenh soumliuml roatildeng rang saugraveng suoaacutet naoslashy cougrave thearing khieaacuten cho soumliuml choumlugraveng nghieaumlm hoaoslashn toaoslashn cuucirca thoumliumlc taiumli ntildeoumlocirciumlc hiearingn baoslashy nhouml nougrave ntildeang laoslash Ngay caucirc maeumlc daagraveu khoacircng caagraven thieaacutet ntildeearing ntildeaiumlt thieagraven (jhana 禪 定) baegraveng vieaumlc quaugraven chieaacuteu veagrave toumlocircugraveng (nimitta 相) cho taaacutet caucirc caugravec phaugravep ntildeougrave doacute nhieacircn taacircm phaucirci ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu chaelignh trong traiumlng thaugravei caacircn baegraveng ntildeaotilde phaugravet triearingn ngang qua caugravec phoumlocircng phaugravep cuucirca quaugraven (samatha) Roagravei taacircm thuaagraven togravenh vaoslash khoacircng giao ntildeoaumlng seotilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten traiumlng thaugravei thoumliumlc taiumli toaringng thearing sinh ntildeoaumlng traoslashn ntildeaagravey nieagravem haelig laiumlc (pīti 喜) Chaelig cougrave traiumlng thaugravei haelig laiumlc vaoslash chaugravenh nieaumlm mocircugravei cougrave thearing ntildeaiumlt tocircugravei giaucirci thoaugravet vaoslash giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn Con ntildeoumlocircoslashng houmlocircugraveng tocircugravei giaugravec ngoauml ngang qua ldquoba coumlucirca giaucirci thoaugravetrdquo (vimokkha-mukhAring) laoslash

1 Tri giaugravec voacirc tham (appanihita 無 貪) 2 Tri giaugravec voacirc toumlocircugraveng (animitta 無 相) 3 Tri giaugravec khoacircng (SuntildentildeatAring 空)266 Cuotildeng gioaacuteng yugrave naoslashy kinh Trung boauml daiumly raegraveng

lsquoNtildeiearingm chiacutenh cuucirca soumliuml giaucirci thoaugravet laoslash khoacircng cougrave soumliuml tham duiumlc khoacircng cougrave saacircn haaumln vaoslash khoacircng cougrave voacirc minhrsquo

(Sa kho panakuppa cetovimutti sufifid ragena sufifid doserta sufifid mohena)267

Toumlocircng oumlugraveng vocircugravei vieaumlc soumlucirc duiumlng thuaaumlt toumloslash lsquokhoacircngrsquo (Suntildentildea) cuotildeng thoumlocircoslashng duoslashng ntildeearing dieatilden taucirc soumliuml kieaumln laoslash thoumliumlc taiumli voacirc thoumlocircoslashng cuucirca hieaumln toumlocirciumlng theaacute giocircugravei ngang qua caugravec

266 PatisambhidAringmagga II trang 48 267 M I trang 298

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 211

caucircm giaugravec nhouml sau lsquoNaoslashy hieagraven giaucirc taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc loumlocirciumlng taacircm giaucirci thoaugravet

Voacirc socircucirc houmlotildeu taacircm giaucirci thoaugravet Khoacircng vaoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc toumlocircugraveng naoslashy cougrave moaumlt phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave cougrave caugravec phaugravep aaacutey nghoacutea vaoslash danh sai bieaumlt Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc laiumli cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave caugravec phaugravep aaacutey cougrave nghoacutea ntildeoagraveng nhaaacutet vaoslash danh sai bieaumlt Naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave caugravec phaugravep aaacutey cougrave nghoacutea vaoslash danh sai khaugravec OcircUcirc ntildeaacircy naoslashy hieagraven giaucirc vograve tyoslash-kheo an truugrave bieaacuten maotilden moaumlt phoumlocircng vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei toumloslash cuotildeng vaaumly phoumlocircng thoumlugrave hai ba touml treacircn doumlocircugravei ngang heaacutet thaucircy phoumlocircng xoumlugrave cuoslashng khaeacutep theaacute giocircugravei vograve aaacutey bieaacuten maotilden vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei toumloslash quaotildeng ntildeaiumli voacirc bieacircn khoacircng oumlocircugravec loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc khoacircng thuoslash haaumln khoacircng augravec taacircm Vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei bi vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei haelig an truugrave bieaacuten maotilden moaumlt phoumlocircng vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei xaucirc cuotildeng vaaumly phoumlocircng thoumlugrave hai ba touml cuoslashng khaeacutep theaacute giocircugravei vograve aaacutey an truugrave bieaacuten maotilden vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei xaucirc quaucircng ntildeaiumli voacirc bieacircn khoacircng oumlocircugravec loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc khoacircng thuoslash haaumln khoacircng augravec taacircm Nhouml vaaumly naoslashy hieagraven giaucirc goiumli laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc loumlocirciumlng

Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc socircucirc houmlotildeu Naoslashy hieagraven giaucirc ntildeoaacutei vocircugravei ntildeieagraveu naoslashy tyoslash-kheo voumlocirciumlt qua caucircnh giocircugravei Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave nghoacute raegraveng lsquoNocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave gigraversquo choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh giocircugravei Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave Nhouml vaaumly ntildeaacircy goiumli laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc socircucirc houmlotildeu

Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc tyoslash-kheo ntildei vaoslasho roumloslashng hoaeumlc tocircugravei moaumlt goaacutec caacircy hoaeumlc ntildeeaacuten moaumlt choatilde troaacuteng vaoslash quaugraven chieaacuteu nhouml sau lsquoNtildeaacircy troaacuteng khoacircng khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash baaacutet coumlugrave caugravei gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilde Naoslashy hieagraven giaucirc do theaacute goiumli laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Khoacircngrsquo 268

(YAring cAringyaUacute Aringvuso appamAringœAring cetovimutti yAring ca AringkintildecantildentildeAring cetovimutti yAring ca suntildentildeatAring cetovimutti yAring ca

268 MLS I soaacute 43 Kinh Ntildeaiumli phoumlocircng quaucircng trang 358

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 212

animittAring cetovimutti ime dhammAring nAringnaEcircEcirchAring crsquo eva nAringnAringbyantildejanntilde ca udAringhu ekaEcircEcirchAring byantildejanam eva nAringnan ti mdash YAring cAringyaUacute Aringvuso appamAringœAring cetovimutti yAring ca AringkintildecantildentildeAring cetovimutti yAring ca suntildentildeatAring cetovimutti yAring ca animittAring cetovimutti atthi kho Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring nAringnaEcircEcirchAring crsquo eva nAringnAringbyantildejanAring ca atthi ca kho Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring ekaEcircEcirchAring byantildejanam eva nAringnaUacute Katamo crsquo Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring nAringnaEcircEcirchAring crsquo eva nAringnAringbyantildejanAring ca Idhrsquo Aringvuso bhikkbu mettAringsahagatena cetasAring ekaUacute disaUacute pharitvAring viharati tathAring dutiyaUacute tathAring tatiyaUacute tathAring catutthiUacute iti uddham - adho tiriyaUacute sabbadhi sabbattatAringya sabbAringvantaUacute lokaUacute mettAringsahagatena cetasAring vipulena mahaggatena appamAringœena averena abyAringbajjhena pharitvAring viharati KaruœAringsahagatena cetasAring mdash pimdashmuditAringsahagatena cetasAring mdash upekhAringsahagatena cetasAring ekaUacute disaUacute pharitvAring viharati tathAring dutiyaUacute tathAring tatiyaUacute tathAring catutthiUacute iti uddham - adho tiriyaUacute sabbadhi sabbattatAringya sabbAringvantaUacute lokam upekhAringsahagatena cetasAring vipulena mabaggatena appamAringœena averena abyAringbajjhena pharitvAring viharati AyaUacute vuccatrsquo Aringvuso appamAringœAring cetovimutti KatamAring crsquo Aringvuso AringkintildecantildentildeAring cetovimutti Idhrsquo Aringvuso bhikkhu sabbaso vintildentildeAringœantildecAringyatanaUacute samatikkamma na tthi kintildeciti AringkintildecantildentildeAringyatanaUacute upasampajja viharati AyaUacute vuccatrsquo Aringvuso AringkintildecantildentildeAring cetovimutti KatamAring crsquo Aringvuso suntildentildeatAring cetovimutti Idhrsquo Aringvuso hhikkhu arantildentildeagato vAring rukkhamacirclagato vAring suntildentildeAringgAringragato vAring iti paEcircisantildecikkhati suntildentildeam idaUacute attena vAring attaniyena vAring ti)269

Kinh Phaugravep cuugrave daiumly raegraveng ai tueauml tri ntildeoumlocirciumlc theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng laoslash voacirc ngaotilde cougrave thearing nougravei raegraveng vograve aaacutey ntildeaotilde tu taaumlp vaoslash ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng thanh togravenh cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

ldquoTaaacutet caucirc phaugravep voacirc ngaotilde Thaaacutey vocircugravei chaugravenh triacute tueauml

269 M I trang 297

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 213

Taacircm nhaoslashm chaugraven khocircucirci leacircn Ntildeaacircy chiacutenh ntildeoumlocircoslashng thanh togravenhrdquo

(sabbe dhammAring anattAring ti yadAring pantildentildeAringya passati atha nibbindatne dukkhe esa maggo visuddhiyAring)270

Toumloslash ntildeougrave chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey trong taacircm lyugrave hoiumlc baaacutet coumlugrave ai thoumliumlc nghieaumlm lyugrave toumlocircucircng voacirc ngaotilde laoslash vograve Boagrave-taugravet duotildeng caucircm vaoslash voacute ntildeaiumli nhoumlng voacirc ngaotilde laoslash baucircn chaaacutet cuucirca taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng duoslash con ngoumlocircoslashi cougrave chaaacutep nhaaumln nougrave hay khoacircng Voacirc ngaotilde (無 我) cougrave nghoacutea laoslash khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave thoumliumlc thearing thoumlocircoslashng haegraveng naoslasho duoslash ntildeougrave laoslash Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo Moiumli vaaumlt toagraven taiumli hay khoacircng toagraven taiumli ntildeeagraveu do nhaacircn duyeacircn Thaacircn thearing chuugraveng ta do naecircm uaaringn keaacutet hocirciumlp laiumli maoslash toagraven taiumli trong lyugrave nhaacircn duyeacircn Do ntildeougrave soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca chuugraveng sanh laoslash voacirc ngaotilde Con ntildeoumlocircoslashng ntildeearing dieaumlt ntildeau khoaring laoslash con ntildeoumlocircoslashng tueauml giaugravec voacirc ngaotilde

Voacirc ngaotilde laoslash baucircn chaaacutet cuucirca thoumliumlc taiumli ntildeearing chuyearingn hoaugrave ntildeau khoaring ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn (NibbAringna 涅 槃) Nougravei veagrave ba taugravenh caugravech cuucirca hieaumln houmlotildeu chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey lsquokhoacircngrsquo (Suntildentildea 空) ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml laoslash voacirc ngaotilde (anattAring 無 我) maoslash voacirc ngaotilde thoumlocircoslashng keaacutet hocirciumlp vocircugravei hai ntildeiearingm ntildeaeumlc taugravenh khaugravec laoslash voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無 常) vaoslash ntildeau khoaring (dukkha 苦) Nougravei moaumlt caugravech khaugravec voacirc thoumlocircoslashng khoaring voacirc ngaotilde vaoslash khoacircng laoslash boaacuten taugravenh chaaacutet maoslash Phaaumlt toumlucirc (Nguyeacircn thuucircy) thoumlocircoslashng quaugraven saugravet vaoslasho caugravec phaugravep Boaacuten ntildeiearingm naoslashy laoslash baucircn chaaacutet cuucirca taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng theaacute giocircugravei 270 Dha keauml soaacute 279 trang 145-6

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 214

Trong kinh ntildeiearingn PAringli Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly chuugraveng ta raegraveng

lsquoCaugravei gigrave (nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute taiumlo thaoslashnh soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca con ngoumlocircoslashi) laoslash voacirc thoumlocircoslashng (anicca) caugravei ntildeougrave laoslash khoaring (dukkha) caugravei ntildeougrave khoacircng cougrave toumliuml thearing (anattAring)hellip ntildeougrave laoslash voacirc thoumlocircoslashng vigrave bograve chi phoaacutei bocircucirci khoaring vaoslash caugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng bograve chi phoaacutei bocircucirci khoaring thigrave seotilde cougrave baucircn chaaacutet cuucirca soumliuml bieaacuten hoaiumli Cougrave chiacutenh xaugravec chaecircng khi quaugraven lsquoNtildeaacircy laoslash ta ntildeaacircy laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca tarsquo271

Do ntildeougrave theo Phaaumlt giaugraveo nhoumlotildeng taugravenh chaaacutet caecircn baucircn cuucirca soumliuml toagraven taiumli con ngoumlocircoslashi ntildeoumlocirciumlc thieaacutet laaumlp nhouml voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無 常) khoaring (dukkha 苦) voacirc ngaotilde (Pali anatta Sanskrit anAringtman 無 我) nghoacutea laoslash khoacircng baucircn thearing Ba ntildeiearingm naoslashy laoslash quan ntildeiearingm trieaacutet hoiumlc trong ntildeougrave chaelig ra caecircn baucircn cuucirca ntildeau khoaring laoslash soumliuml voacirc thoumlocircoslashng vaoslash ngaeacuten nguucirci thoaugraveng qua Voacirc thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc baoslashy toucirc ocircucirc hai ntildeiearingm maoslash taiumlo leacircn hai truiuml cuucirca baugravenh xe ntildeau khoaring Voacirc thoumlocircoslashng vaoslash voacirc ngaotilde laoslash nhoumlotildeng ntildeiearingm cuucirca hai coumliumlc ntildeougrave Anicca trigravenh baoslashy soumliuml voacirc thoumlocircoslashng vaoslash taiumlm bocirciuml cuucirca caugravec biearingu toumlocirciumlng khaugravech quan trong caucircnh giocircugravei hieaumln houmlotildeu toumlocircng ntildeoaacutei bao goagravem taaacutet caucirc nhoumlotildeng thoumliumlc taiumli houmlotildeu higravenh ntildeaotilde taiumlo ra soumliuml biearingu hieaumln vaoslash caecircn baucircn (asraya socircucirc y 所 依) cho taaacutet caucirc phaugravep

Cougrave voacirc soaacute nhoumlotildeng viacute duiuml cho vieaumlc soumlucirc duiumlng toumloslash lsquokhoacircngrsquo trong yugrave nghoacutea ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca kinh ntildeiearingn PAringli

lsquoTroaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugravei Troaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugraveirsquo Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly nhouml vaaumly Baiumlch Ntildeoumlugravec Theaacute toacircn vigrave sao caacircu nougravei naoslashy ntildeoumlocirciumlc tuyeacircn boaacute nhouml vaaumly

271 S 21-2 triacutech trong Early Buddhist Philosophy Alfonso Verdu Delhi Motilal 1995 trang 11

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 215

Naoslashy A-nan bocircucirci vigrave theaacute giocircugravei naoslashy laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde hoaeumlc nhoumlotildeng gigrave thuoaumlc veagrave toumliuml ngaotilde cho neacircn nougravei theaacute giocircugravei naoslashy troaacuteng roatildengrdquo272

(Suntildentildeo loko suntildentildeo loko ti bhante vuccati KittAringvata nu kho bhante suntildentildeo loko ti vuccati

YasmAring ca kho Aumlnanda suntildentildeam attena vAring attaniyena vAring TasmAring suntildentildeo loko ti vuccati)273

Toumlocircng oumlugraveng vocircugravei vieaumlc soumlucirc duiumlng naoslashy toumloslash lsquokhoacircngrsquo duoslashng ntildeearing dieatilden taucirc soumliuml kieaumln thoumliumlc thearing voacirc thoumlocircoslashng ngaeacuten nguucirci cuucirca hieaumln toumlocirciumlng theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm

ldquoSuntildentildeam idam attena va attaniyena vAring tirdquo274

Tuy nhieacircn voacirc ngaotilde (AnattAring 無 我) laoslash maeumlt chuucirc quan cuucirca voacirc thoumlocircoslashng ntildeearing chaelig cho taugravenh chaaacutet khoacircng thoumliumlc thearing cuucirca caugravei doumlocircoslashng nhouml laoslash moaumlt Ngaotilde tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslash voacutenh vieatilden cho neacircn nougrave cougrave yugrave nghoacutea laoslash soumliuml vaeacuteng maeumlt toaringng thearing cuucirca neagraven taucircng thuoaumlc baucircn thearing hoiumlc nougravei chung Voacirc thoumlocircoslashng vaoslash voacirc ngaotilde ntildeaotilde bieaacuten ntildeoaringi laatilden nhau thaoslashnh moaumlt caugravei khaugravec cuotildeng gioaacuteng tiacutenh chaaacutet taiumlm bocirciuml chi phoaacutei caucirc dooslashng nhaaumln thoumlugravec chuucirc quan doumlocircoslashng nhouml laoslash moaumlt ngaotilde vaoslash nhoumlotildeng ntildeoaacutei thearing beacircn ngoaoslashi cuucirca nhaaumln thoumlugravec tigravenh caucircm yugrave chiacute chuugraveng ta Bocircucirci biearingu hieaumln toumlocircng toumliuml nhouml vaaumly nhoumlotildeng taugravenh chaaacutet phi thoumliumlc thearing gioaacuteng vaaumly ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng caucirc Ngaotilde thoumlocircoslashng cooslashn vaoslash hiearingn nhieacircn (doumlocircoslashng nhouml traiumlng thaugravei thoumlugravec cuucirca chuugraveng ta) vaoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeoaacutei thearing beacircn ngoaoslashi ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh nguoagraven coaumli cho tham voiumlng vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng 272 S IV i Toumlocircng oumlng saugraveu xoumlugrave 85ii Troaacuteng roatildeng trang 28 273 S IV trang 54 274 Culla Niddesa II PatisambhidAringmagga I Para 45 91 11 Para 36 48 amp 177

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 216

Baugravenh xe lsquontildeau khoaringrsquo (dukkha) ntildeaotilde quay xung quanh hai truiumlc voacirc thoumlocircoslashng vaoslash voacirc ngaotilde naoslashy

Vaoslash khoacircng nhoumlotildeng chaelig cougrave boaacuten taugravenh caugravech voacirc thoumlocircoslashng khoaring voacirc ngaotilde vaoslash khoacircng maoslash trong kinh ntildeiearingn PAringli ntildeaotilde cho bieaacutet cooslashn cougrave nhieagraveu caugravech ntildeearing nhigraven vaoslasho baucircn chaaacutet theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng nhouml

lsquoHaotildey quaugraven moaumlt caugravech ntildeuugraveng ntildeaeacuten raegraveng naecircm thuucirc uaaringn laoslash voacirc thoumlocircoslashng ntildeau khoaring bogravenh taaumlt thay ntildeoaringi phieagraven muoaumln khoacircng vaoslash voacirc ngaotildersquo

(PancupadAringnakkhandhAring aniccato dukkhato rogato gandato sallato aghato AringbAringdhato parato palokato suddato anattato yonosomansikAring-tabbAring)275

Ntildeieagraveu naoslashy cho thaaacutey rootilde raoslashng raegraveng voacirc thoumlocircoslashng khoaring voacirc ngaotilde vaoslash khoacircng laoslash boaacuten trong nhieagraveu caugravech maoslash caugravec Phaaumlt toumlucirc trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuucircy ntildeaotilde nhigraven vaoslasho caugravec phaugravep vaoslash lyugrave lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey yugrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc cuucirca nougrave trong voacirc ngaotilde

Nougravei chung boaacuten taugravenh caugravech cuucirca theaacute giocircugravei voacirc thoumlocircoslashng khoaring voacirc ngaotilde vaoslash khoacircng nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly ntildeaotilde chaelig ra veagrave chaacircn lyugrave cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu con ngoumlocircoslashi cuotildeng nhouml cuucirca theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng Ntildeaacircy laoslash nguoagraven caucircm houmlugraveng saacircu saeacutec cho con ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt toumliuml ngaoslashi ntildeaotilde giaugravec taelignh chuugraveng roagravei tu taaumlp giaugravec ngoauml vaoslash chaelig cho chuugraveng ta ntildeearing bieaacutet nhouml thaaumlt caugravec phaugravep vaoslash cougrave thearing caucircm thaaacutey an laiumlc giaucirci thoaugravet toumliuml taiumli gioumlotildea nhoumlotildeng bieaacuten ntildeoaringi ntildeougrave

275 Sn xxv trang 334

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 217

lsquoKhoacircngrsquo nhouml laoslash Lyugrave Duyeacircn-Khocircucirci hoaeumlc Con Ntildeoumlocircoslashng Trung Ntildeaiumlo

12 Nhaacircn duyeacircn hoaeumlc lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PaEcirciccasamuppAringda 緣 起 因 緣 生 起) ntildeoumlocirciumlc xem laoslash hoiumlc thuyeaacutet caecircn baucircn cuucirca caucirc Baeacutec truyeagraven vaoslash Nam truyeagraven Phaaumlt giaugraveo Chiacutenh Duyeacircn-khocircucirci laoslash chaacircn lyugrave maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec boagrave ntildeeagrave vaoslash toumloslash ntildeougrave ngaoslashi trocircucirc thaoslashnh baaumlc toaoslashn giaugravec

Giaugraveo lyugrave 12 nhaacircn duyeacircn ntildeoumlocirciumlc thearing hieaumln vaoslash higravenh thaoslashnh trong hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca 12 khoen mougravec (nidAringnas 因) Toumlocircng Oumlng boauml kinh daiumly nhouml sau

lsquoDo voacirc minh (avidyAring) duyeacircn haoslashnh (saUacuteskAringras) haoslashnh duyeacircn thoumlugravec (vijntildeAringna) thoumlugravec duyeacircn danh saeacutec (nAringma-racircpa) danh-saeacutec duyeacircn luiumlc nhaaumlp (sad-ayatana) luiumlc nhaaumlp duyeacircn xuugravec (sparsa) xuugravec duyeacircn thoiuml (vedanAring) thoiuml duyeacircn augravei (tŸbdquoœAring) augravei duyeacircn thuucirc thuucirc duyeacircn houmlotildeu (upAringdAringna) houmlotildeu duyeacircn sanh (bhava) sanh duyeacircn giaoslash bogravenh cheaacutet (jAringti) saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Ntildeougrave laoslash soumliuml sanh khocircucirci cuucirca toaoslashn boauml tieaacuten trigravenh

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeaacircy goiumli laoslash soumliuml sanh khocircucirci toaoslashn boauml khoaring uaaringnrsquo276

(AvijjAringpaccayAring bhikkhave saœkhAringrAring saœkhAringrAringpaccayAring vintildentildeanaUacute vintildentildeaœapaccayAring nAringmaracircpaUacute nAringmaracircpapaccayAring saiquestAringyatanaUacute saiquestAringyatanapaccayAring phasso phassapaccayAring vedanAring vedanAringpaccayAring taœhAring taœhapaccayAring upAringdAringnaUacute upAringdAringnnpaccayAring bhavo bhavapaccayAring jAringti jAringtipaccayAring jarAringmaraœaUacute soka-parideva-dukkbadoiuanassupAringyasAring sambhavanti Evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti AyaUacute vuccati bbikkhave samuppAringdo)277

276 BKS II trang 2 IV 53-4 DB II trang 52 277 S II trang 1

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 218

Trong coacircng thoumlugravec cuucirca 12 khoen mougravec voacirc minh ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlt ntildeaagraveu tieacircn cougrave nghoacutea laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt muoaacuten nhaaacuten maiumlnh soumliuml quan troiumlng cuucirca triacute tueauml vaoslash khuyeaacuten khiacutech chuugraveng ta tu taaumlp triacute tueauml ntildeearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Voacirc minh laoslash bougraveng toaacutei khoacircng tueauml tri caugravec phaugravep vaoslash chaaacutep ngaotilde Trong soumliuml higravenh thaoslashnh 12 nhaacircn duyeacircn neaacuteu chuugraveng ta hy voiumlng chaaacutem doumlugravet soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca khoaring ntildeau chuugraveng ta chaelig phaugrave huyucirc moaumlt khoen trong chuugraveng thigrave toumliuml nhieacircn 11 khoen kia seotilde tieacircu dieaumlt

Trong kinh ntildeiearingn PAringli 12 nhaacircn duyeacircn ntildeoumlocirciumlc tougravem goiumln trong coacircng thoumlugravec ntildeocircn giaucircn doumlocircugravei ntildeaacircy

ldquoDo ntildeaacircy sanh kia sanh do sanh ntildeaacircy kia sanh Do ntildeaacircy khoacircng sanh kia khoacircng sanh do dieaumlt ntildeaacircy kia dieaumltrdquo 278

(Iti imasmiUacute sati idaUacute hoti imassuppAringdAring idam uppajjatill imasmiUacute asati idaUacute na hoti imassa nirodhAring idaUacute nirujjhati) 279

Cougrave nghoacutea laoslash 12 khoen laoslash nguyeacircn nhaacircn cho soumliuml sinh khocircucirci con ngoumlocircoslashi vaoslash theaacute giocircugravei maoslash cuotildeng laoslash soumliuml nguyeacircn nhaacircn ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml huyucirc dieaumlt chuugraveng sanh vaoslash hieaumln toumlocirciumlng theaacute giocircugravei nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucirci thiacutech cuiuml thearing

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo nay ta seotilde daiumly cho caugravec ngoumlocirci soumliuml sanh khocircucirci vaoslash tieacircu dieaumlt theaacute giocircugravei Ntildeougrave laoslash caugravei gigrave

Do maeacutet duyeacircn saeacutec khocircucirci nhaotilden thoumlugravec Ba phaugravep naoslashy hoiumlp laiumli neacircn cougrave xuugravec Do xuugravec cougrave thoiuml Do thoiuml cougrave augravei Do augravei cougrave houmlotildeu Do houmlotildeu cougrave sanh Do sanh cougrave giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Ntildeaacircy laoslash soumliuml sanh khocircucirci theaacute giocircugraveirdquo

278 BKS II trang 23 279 S II trang 28

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 219

Do tai duyeacircn aacircm thanh khocircucirci nhoacute thoumlugravechellip Do muotildei duyeacircn houmlocircnghellip Do loumlocircotildei duyeacircn vogravehellip Do thaacircn duyeacircn xuugravechellip Do yugrave caecircn duyeacircn phaugravep traagravenhellip Ba phaugravep naoslashy hoiumlp laiumli neacircn cougrave xuugravec Do xuugravec cougrave thoiuml Do thoiuml cougrave augravei Do augravei cougrave houmlotildeu Do houmlotildeu cougrave sanh Do sanh cougrave giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Ntildeaacircy laoslash soumliuml sanh khocircucirci theaacute giocircugraveirdquo

Vaoslash naoslashy caugravec tyoslashkheo caugravei gigrave ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml tieacircu dieaumlt theaacute giocircugravei

Do maeacutet duyeacircn saeacutechellip Do thoiuml cougrave augravei Do ly tham ntildeoaiumln dieaumlt khaugravet augravei hoaoslashn toaoslashn neacircn thuucirc dieaumlt Do thuucirc dieaumlt houmlotildeu dieaumlt Do houmlotildeu dieaumlt sanh dieaumlt Do sanh dieaumlt giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo dieaumlt Ntildeaacircy laoslash soumliuml tieacircu dieaumlt cuucirca toaoslashn boauml tieaacuten trigravenh

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeaacircy laoslash soumliuml tieacircu dieaumlt theaacute giocircugraveirdquo 280

(Lokassa bhikkhave samudayantildeca atthagamantilde ca desissAringmi taUacute suœAringtha Katamo ca bhikkhave lokassa samudayo Cakkhuntildeca paEcircicca racircpe ca uppajjati cakkhuvintildentildeAringœaUacute tiœœam saœgati phasso phassapaccayAring vedanAring vedanAringpaccayAring taœhAring taœhAringpaccayAring upAringdAringnaUacute upAringdAringnapaccayAring bhavo bhavapaccayAring jAringti jAringtipaccayAring jarAringmaraœaUacute sokaparidevadukkhadomanassupAringyAringsAring sambhavanti ayam lokassa samudayo Sotantilde ca paEcircicca GhAringnantilde ca paEcircicca Jivhantilde ca paEcircicca| KAringyantilde ca paEcircicca Manantilde ca paEcircicca dhamme ca uppajjati manovintildentildeAringœaUacute tiœœaUacute saœgatiphasso phassapaccayAring vedanAring vedanAringpaccayAring taœhAring tanhAringpaccayAring upAringdAringnaUacute upAringdAringnapaccayAring bhavo bhavapaccayAring jAringti jAringtipaccayAring jarAringmaraœaUacute sokaparidevadukkhadomanassupAringyAringsAring sambhavanti ayaUacute kho bhikkhave lokaesa samudayo Katamo ca bhikkhave lokassa atthagamo)

Cakkhuntildeca paEcircicca racircpe ca uppajjati cakkhuvintildentildeAringnaUacute tiœœaUacute saœgatiphasso|| phassapaccayAring vedanAring

280 BKS IV i Toumlocircng oumlng saugraveu xoumlugrave (d) 107 iv Theaacute giocircugravei trang 53-4

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 220

vedanAringpaccayAring EcircaœhAring tassAringyeva taœhAringya asesavirAringganirodhAring upAringdAringnanirodho pe Evam etassa kevalasaa dukkhakkhandhassa nirodho hoti AyaUacute kho bhikkhave lokassa atthagamotill)281

Vigrave vaaumly ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde choumlugraveng minh moaumlt caugravech huoslashng hoagraven raegraveng lsquoTaaacutet caucirc caugravec phaugravep sanh vaoslash dieaumlt ntildeeagraveu cougrave nguyeacircn nhaacircnrsquo hoaeumlc lsquoDo ntildeaacircy sanh kia sanhrsquo282 trong ntildeougrave khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave ngaotilde naoslasho laoslash thaaumlt hoaeumlc do Thoumlocirciumlng ntildeeaacute saugraveng taiumlo ra Neaacuteu con ngoumlocircoslashi giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu naoslashy vograve aaacutey seotilde giaucirci thoaugravet Ntildeougrave laoslash lyugrave do toacircn giaucirc A-nan (Aumlnanda) ntildeaotilde khen ngocirciumli lyugrave Duyeacircn-khocircucirci vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde taugraven thaugraven raegraveng

lsquoSaacircu saeacutec laoslash giaugraveo lyugrave Duyeacircn-khocircucirci Thaaumlm thaacircm laoslash giaugraveo lyugrave Duyeacircn-khocircucirci Vigrave khoacircng giaugravec ngoauml vaoslash thaacircm nhaaumlp giaugraveo lyugrave naoslashy maoslash chuugraveng sanh hieaumln taiumli gioaacuteng nhouml oaring keugraven loaumln xoaumln cuoaumln chaelig roaacutei ren gioaacuteng nhouml coucirc munja vaoslash caacircy baaacutec lao xao khoacircng thearing naoslasho voumlocirciumlt qua khoucirci caucircnh khoaring augravec thuugrave ntildeoaiuml xoumlugrave luaacircn hoagraveirsquo 283

(Gambhnero cayaUacute Aumlnanda paticca-samuppAringdo gainbhnerAringvabhAringso ca Etassa Aumlnanda dhammassa ananubodhAring appaEcircivedhAring evam ayaUacute pajAring tantAringkulaka-jAringtAring gulAring-guœEcirchika-jAringtAring muntildeja-babbaja-bhacirctAring apAringyaUacute duggatiUacute vinipAringtaUacute saUacutesAringraUacute nativattati)284

Ntildeoumlugraveng veagrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo (空) vaoslash 12 nhaacircn duyeacircn (因 緣 生 起) chuugraveng ta thaaacutey trong Tiearingu-nghoacutea-thiacutech kinh (Cacircla-Niddesa) cuucirca 281 S IV trang 87 282 MLS III trang 151-2 283 DB II soaacute 15 Kinh Ntildeaiumli duyeacircn (Mahanidana sutta) trang 50-1 284 D II trang 55

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 221

Kinh-taaumlp thuoaumlc Tiearingu boauml kinh ntildeaotilde giaucirci thiacutech laoslashm theaacute naoslasho maoslash nhaotilden caecircn saeacutec traagraven nhaotilden thoumlugravec sanh khocircucirci nhoacute caecircn aacircm thanh vaoslash nhoacute thoumlugravec sanh khocircucircihellipToumloslash ntildeougrave hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep ntildeoumlocirciumlc sanh khocircucirci Toumlocircng toumliuml nhouml vaaumly tuyoslash thuoaumlc vaoslasho saugraveu caecircn (Aringyatana 處) cougrave saugraveu traagraven (phassa 觸) sanh khocircucirci tuyoslash thuoaumlc vaoslasho saugraveu traagraven maoslash thoiuml (vedanAring 受) sanh khocircucircihellip

Nhoumlotildeng quaugraven chieaacuteu naoslashy toumlocircng oumlugraveng vocircugravei lsquoKhoacircng laoslash nhaotilden thoumlugravec helliprsquo trong moaacutei lieacircn quan theaacute giocircugravei caugravec hieaumln toumlocirciumlng cho ntildeeaacuten nhoumlotildeng tieaacuten trigravenh choumlugraveng nghieaumlm thieagraven cao nhaaacutet Lyugrave Duyeacircn-khocircucirci trocircucirc neacircn deatilde thaaacutey vaoslash lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc nghieaumlm trong taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaugravep naoslashy

ldquohellip Chuugraveng laoslash voacirc ngaotilde voacirc thoumlocircoslashng khoacircng cougrave baucircn thearing khoacircng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca thoumlocircoslashng haegraveng haiumlnh phuugravec hoaeumlc ngaotilderdquo

lsquoKhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) laoslash chaacircn lyugrave cuucirca vuotilde truiuml laoslash quyeaacutet ntildeogravenh caecircn baucircn cuucirca giaugraveo lyugrave Duyeacircn-khocircucirci Tueauml tri veagrave lsquokhoacircngrsquo laoslash tueauml tri veagrave voacirc thoumliumlc thearing ldquoSuntildentildeatAringnupassanAring ti anattAringnupassanAring vardquo 285

Ntildeieagraveu naoslashy nhouml laoslash soumliuml phaugravet triearingn hocirciumlp lyugrave cuucirca vieaumlc oumlugraveng duiumlng yugrave toumlocircucircng lsquokhoacircngrsquo maoslash chuugraveng ta ntildeaotilde quaugraven saugravet Moatildei trong moumlocircoslashi hai khoen duyeacircn (Paccayas) hoaeumlc phaugravep duyeacircn (Paccaya-dhammas) khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave soumliuml toagraven taiumli ntildeoaumlc laaumlp naoslasho Do ntildeougrave moatildei trong chuugraveng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca lsquokhoacircngrsquo Neaacuteu taaacutet caucirc nhoumlotildeng toumloslash naoslashy ntildei ntildeeaacuten caaacuteu thaoslashnh coacircng thoumlugravec laoslash khoacircng thoumliumlc thearing roagravei coacircng thoumlugravec chiacutenh nougrave laoslash baucircn chaaacutet cuucirca lsquokhoacircngrsquo Coacircng thoumlugravec naoslashy khoacircng gigrave khaugravec laoslash soumliuml tuyeacircn boaacute veagrave baucircn chaaacutet cuucirca lyugrave 285 Vi II trang 695

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 222

Duyeacircn-khocircucirci Baucircn chaaacutet lsquokhoacircngrsquo laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei baucircn chaaacutet Duyeacircn-khocircucirci Ngoumlocirciumlc laiumli baucircn chaaacutet Duyeacircn-khocircucirci cuotildeng ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei baucircn chaaacutet lsquokhoacircngrsquo Ngaoslashi Phaaumlt-aacircm (Buddhaghosa 佛 音) ntildeaotilde trigravenh baoslashy coacircng thoumlugravec cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci nhouml laoslash moaumlt vooslashng trooslashn cougrave moumlocircoslashi hai giai ntildeoaiumln theo ngaoslashi taaacutet caucirc khoacircng gigrave ngoaoslashi nhoumlotildeng giai ntildeoaiumln cuucirca sanh vaoslash toumlucirc Vigrave vaaumly ntildeougrave laoslash toaoslashn boauml baugravenh xe sanh khocircucirci (bhavaccakka) ntildeoumlocirciumlc minh hoaiuml qua 12 khoen Nhaacircn duyeacircn vaoslash trocircucirc thaoslashnh lsquokhoacircngrsquo

(YasmAring panettha avijjAring udayabbavadhammakatti dhuvabhavena sankiliEcircEcirchattAring (saœkilesikattAring ca ubhabhAringvena udayctbbavapnelitattAring sukhabhAringvena paccayAringttavuttittAring vasavattanabhacirctena attabhAringvena ca suntildentildea tathAring samkhAringrAringdneni pi angAringni tasmAring dvAringdasavidhaSuntildentildeatAring suntildentildeam etaUacute bhavacakkanti vedilabbam)286

Ntildeoaiumln vaecircn naoslashy cuotildeng laoslash moaumlt baegraveng choumlugraveng huoslashng hoagraven soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca Khoacircng vaoslash 12 Nhaacircn duyeacircn khoacircng chaelig laoslash moaumlt ntildeoaumlc nhaaacutet voacirc song trong heauml Trung luaaumln (MAringdhyamika 中 論) maoslash cooslashn laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm luoacircn luoacircn taoslashng aaringn trong Phaaumlt giaugraveo ntildeougrave laoslash lyugrave do ngaoslashi Phaaumlt-aacircm ntildeaotilde dieatilden taucirc nougrave trong nhieagraveu toumloslash

Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde giuugravep Boagrave-taugravet giaugravec taelignh thoumliumlc taiumli raegraveng ldquotAringya atthi attAring ti abhinivesassa pahanaUacute hoti (Khuynh houmlocircugraveng toumloslash boucirc ngaotilde)287 Tueauml cao nhaaacutet (adhipantildentildeAring vipassanAring) chaelig cougrave thearing thaoslashnh laaumlp sau khi 286 Nhouml treacircn trang 578 287 Nhouml treacircn trang 695

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 223

ntildeaotilde choumlugraveng ngoauml lyugrave lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring) cuucirca caugravec phaugravep288 Ntildeaacircy rootilde raoslashng laoslash muiumlc ntildeiacutech ntildeearing hiearingu lyugrave nguyeacircn nhaacircn-keaacutet quaucirc nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly trong lyugrave Duyeacircn-khocircucirci

Cougrave nhieagraveu caugravech khaugravec nhau trong ntildeougrave lyugrave Duyeacircn khocircucirci vaoslash lsquoKhoacircngrsquo ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei nhau Caucirc hai ntildeeagraveu dieatilden taucirc chaacircn lyugrave gioaacuteng nhau Ntildeaagraveu tieacircn laoslash tieagraven ntildeeagrave keaacute ntildeeaacuten laoslash keaacutet luaaumln Trong soumliuml phaacircn tiacutech toaacutei haaumlu naoslashy taaacutet caucirc chaacircn lyugrave dieatilden taucirc ngoumlocircoslashi caucircm thoiuml ngoumlocircoslashi thoumliumlc hieaumln ngoumlocircoslashi giaucirci thoaugravet ngoumlocircoslashi ntildei ngoumlocircoslashi ntildeau khoaringhellipTaaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeoaacutei toumlocirciumlng naoslashy ntildeoumlocirciumlc hiearingu laoslash lsquokhoacircngrsquo bocircucirci leotilde khoacircng cougrave thoumliumlc thearing vaoslash khoacircng cougrave baucircn chaaacutet

(ettha suntildentildeato tAringva paramatthena sabbanrsquo eva saccAringni vedakakAringraka nibbuta gamakabhavarsquoto suntildentildeanneti veditabbAringni

Dukkham eva lti na koci dukkAringito kAringrako na kiriyAringva vijjati atthi nibbuti na nibbuto pumAring maggam atthi gamako na vijjati)289

Ntildeearing khauacuteng ntildeogravenh chaacircn lyugrave veagrave khoaring (dukkha 苦) giaucirci thoaugravet (nibbuti 解 脫) vaoslash ntildeaiumlo (magga 道) thigrave khoacircng phaucirci ntildeearing khauacuteng ntildeogravenh thoumliumlc thearing soumliuml thoumlocircoslashng haegraveng voumlotildeng chaeacutec vaoslash haiumlnh phuugravec vigrave taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy laoslash houml aucirco vaoslash khoacircng thaaumlt

(Dhuva-subha-sukhatta-suntildentildeam purimadvayam attasuntildentildeam amatapadaUacute dhuva-sukha-attavirahito maggo iti SuntildentildeatAring tesu)290

288 Nhouml treacircn trang 695 289 Nhouml treacircn trang 512-3 290 Nhouml treacircn trang 513

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 224

Vaoslash lyugrave Trung ntildeaiumlo cuotildeng ntildeoumlocirciumlc coi nhouml Khaugravei nieaumlm Khoacircng nhouml trong baoslashi Chuyearingn-phaugravep-luaacircn ntildeaagraveu tieacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt taiumli Voumlocircoslashn Nai cho naecircm anh em Kieagraveu-traagraven-nhouml nhouml sau

lsquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo cougrave hai coumliumlc ntildeoan maoslash nhoumlotildeng ai toumloslash boucirc theaacute giocircugravei tigravem caagraveu con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet khoacircng neacircn tu taaumlp Nhoumlotildeng gigrave laoslash hairsquo

Moaumlt laoslash tham duiumlc vaoslash truy tigravem khoaugravei laiumlc thoaucirc maotilden nhuiumlc duiumlcndash ntildeaacircy chaelig laoslash soumliuml theo ntildeuoaringi thoacirc thiearingn ntildeeacirc tieaumln oacirc ueaacute vaoslash khoacircng cougrave iacutech locirciumli Hai laoslash soumliuml theo ntildeuoaringi thoumliumlc haoslashnh khoaring haiumlnh thoaacuteng khoaring coumliumlc kyoslash ntildeau ntildeocircugraven thoacirc thiearingn vaoslash khoacircng cougrave locirciumli iacutech

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo toumloslash boucirc hai coumliumlc ntildeoan naoslashy ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo laoslash muiumlc tieacircu giaugravec ngoauml cuucirca Nhouml lai khieaacuten khai mocircucirc taacircm vaoslash maeacutet daatilden ntildeeaacuten an laiumlc ntildeaiumlt nhaaacutet thieaacutet triacute chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec vaoslash nieaacutet-baoslashnrdquo291

OcircUcirc ntildeaacircy con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo rootilde raoslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml laoslash moaumlt phoumlocircng phaugravep tu taaumlp moaumlt kim chaelig nam houmlocircugraveng daatilden caugravech soaacuteng haoslashng ngaoslashy maoslash cuoaacutei cuoslashng seotilde ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet khoucirci ntildeau khoaring vaoslash socirciuml haotildei OcircUcirc ntildeoaiumln kinh khaugravec chuugraveng ta seotilde thaaacutey con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo mang moaumlt khaugravei nieaumlm khaugravec moaumlt soumliuml oumlugraveng duiumlng troumloslashu toumlocirciumlng hocircn cuucirca phaiumlm truoslash baucircn thearing hoiumlc Nhouml khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucirci thiacutech cho vograve aaringn soacute Ca-chieacircn-dieacircn (KAringtyAringyana) veagrave baucircn chaaacutet cuucirca lsquochaugravenh kieaacutenrsquo nhouml sau

lsquoNaoslashy KAringtyAringyana theaacute giocircugravei phaagraven locircugraven moatildei ngaoslashy chaelig y vaoslasho hai coumliumlc ntildeoan lsquocougraversquo vaoslash lsquokhoacircng cougraversquo Nhoumlng ntildeoaacutei vocircugravei Boagrave-taugravet quaugraven saugravet vocircugravei chaugravenh triacute tueauml thaaacutey caugravec phaugravep trong theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng naoslashy sanh khocircucirci vaoslash ntildeoaiumln dieaumlt vograve aaacutey khoacircng

291 Vinaya Tr by IB Horner I 10-17

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 225

chaaacutep nhaaumln theaacute giocircugravei laoslash lsquocougraversquo vaoslash lsquokhoacircng cougraversquo Naoslashy KAringtyAringyana lsquoCougrave caugravec phaugraveprsquo laoslash moaumlt coumliumlc ntildeoan vaoslash lsquoKhoacircng cougrave caugravec phaugraveprsquo laoslash moaumlt coumliumlc ntildeoan khaugravec Nhouml theaacute KAringtyAringyana Nhouml lai ntildeaotilde khoacircng doumliumla vaoslasho caucirc hai coumliumlc ntildeoan naoslashy thay vaoslasho ntildeougrave ngaoslashi thuyeaacutet phaugravep theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlordquo292

Khaugravei nieaumlm Trung ntildeaiumlo (中 道) rootilde raoslashng ntildeaotilde choumlugraveng minh moaumlt soumliuml khaugravem phaugrave voacute ntildeaiumli raaacutet cougrave hieaumlu quaucirc trong Kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuucircy moaumlt coacircng cuiuml trocirciuml loumliumlc houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaucirci thiacutech nhoumlotildeng ntildeiearingm quan troiumlng trong kinh ntildeiearingn Moaumlt trong nhoumlotildeng phaugravep thoaiumli quan troiumlng nhaaacutet cho taaacutet caucirc caugravec Phaaumlt toumlucirc ntildeougrave laoslash khaugravei nieaumlm voacirc ngaotilde (nairAringtmya 無 我) vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo Ntildeearing traugravenh nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave cuucirca khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phuucirc ntildeogravenh ntildeougrave laoslash Trung ntildeaiumlo Con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo nhouml lyugrave Khoacircng thoumlocircoslashng trigravenh baoslashy nhouml moaumlt teacircn goiumli taiumlm thocircoslashi cho soumliuml kieaumln caugravec phaugravep tuoslashy thuoaumlc laatilden nhau Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde soumlucirc duiumlng lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PaEcirciccasamuppAringda 緣 起因 緣 生 起) ntildeearing baugravec boucirc nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan vaoslash ntildeearing choumlugraveng minh lyugrave khoacircng cuucirca caugravec phaugravep Vigrave vaaumly trong Phaaumlt phaugravep lyugrave Khoacircng (空) con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo (中

道) vaoslash lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (緣 起因 緣 生 起) laoslash cougrave lieacircn quan vocircugravei nhau

Tougravem laiumli vocircugravei noaumli dung cuucirca Duyeacircn-khocircucirci (PaEcirciccasamuppAringda) vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo nhouml ntildeaotilde nougravei ocircucirc treacircn chuugraveng ta cougrave thearing keaacutet luaaumln raegraveng giaugraveo lyugrave Khoacircng laoslash heauml quaucirc thieaacutet yeaacuteu cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo Nougravei moaumlt caugravech khaugravec khi lyugrave Duyeacircn- 292 Sn III 134 30-13519 vaoslash Sn II 17830

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 226

khocircucirci hoaeumlc con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo phaugravet triearingn ntildeeaacuten moaumlt trigravenh ntildeoauml cao seotilde daatilden ntildeeaacuten caugravenh coumlucirca cuucirca Khoacircng Khoacircng toumlugravec laoslash lyugrave Duyeacircn-khocircucirci nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucirci thiacutech ldquoDo ntildeaacircy sanh kia sanh do sanh ntildeaacircy kia sanh Ntildeaacircy khoacircng sanh kia khoacircng sanh Do ntildeaacircy dieaumlt kia dieaumltrdquo293

Do ntildeougrave lsquokhoacircngrsquo trong yugrave nghoacutea cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci ntildeoumlocirciumlc coi nhouml giaugraveo lyugrave trung taacircm vaoslash thieaacutet yeaacuteu trong Phaaumlt giaugraveo Baaacutet coumlugrave ai thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc lyugrave Khoacircng thigrave ntildeoagraveng thocircoslashi cuotildeng thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci hoaeumlc con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo

Khoacircng nhouml Nieaacutet-Baoslashn Khaugravei nieaumlm Khoacircng cuotildeng cougrave yugrave nghoacutea laoslash Nieaacutet-baoslashn

Ntildeaeumlc bieaumlt trong kinh Tiearingu khoacircng (Cacirclla SuntildentildeatAring Sutta) ntildeaotilde xaugravec ntildeogravenh locircoslashi tuyeacircn boaacute naoslashy cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

ldquoNaoslashy A-nan nhocircoslash an truugrave vaoslasho (khaugravei nieaumlm) lsquokhoacircngrsquo maoslash baacircy giocircoslash ta ntildeoumlocirciumlc an truugrave vieacircn maotilden nhaaacutetrdquo294

(SuntildentildeatAringvihAringrenAringhaUacute Aumlnanda etarahi bahulaUacute viharAringmneti)295

Vaoslash trong kinh daiumly raegraveng cougrave moaumlt laagraven toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeeaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt sau moaumlt buoaringi chieagraveu thieagraven ntildeogravenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khen soumliuml biearingu loauml ntildeogravenh toacutenh sieacircu thoaugravet vaoslash an laiumlc cuucirca toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet lieagraven giaucirci thiacutech ntildeougrave laoslash do thaoslashnh quaucirc cuucirca

ldquoKiacutenh baiumlch Theaacute toacircn con baacircy giocircoslash ntildeaotilde hoaoslashn toaoslashn thaacircm 293 BKS II trang 23 294 MLS III Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 147 295 M III trang 104

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 227

nhaaumlp vaoslasho lsquokhoacircngrsquordquo (SuntildentildeatAringvihAringrena kho ahaUacute bhante etarahi bahulam

viharAringmiti)296

Vaaumly traiumlng thaugravei Khoacircng laoslash gigrave maoslash toumloslash ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc an truugrave vaoslasho soumliuml vieacircn maotilden nhaaacutet vaoslash ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cuotildeng hoaoslashn toaoslashn thaacircm nhaaumlp vaoslasho ntildeougrave Chiacutenh ntildeougrave laoslash nieaacutet-baoslashn (NibbanAring 涅 槃) khoacircng taaacutet caucirc nhoumlotildeng duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu vaoslash voacirc minh laaumlu phaucirci khoacircng Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt choumlugraveng minh khi ngaoslashi goiumli traiumlng thaugravei khoacircng traiumlng thaugravei cuucirca nhoumlotildeng ntildeaiumli soacute ntildeaiumli Boagrave-taugravet (mahAringpuri-savihAringra) Nhouml theaacute lsquotraiumlng thaugravei khoacircngrsquo laoslash gigrave Trong Taecircng-chi boauml kinh toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cuotildeng giaucirci thiacutech gioaacuteng nhouml vaaumly vocircugravei toacircn giaucirc A-naaumlu-laacircu-ntildeaoslash (Anuruddha) veagrave taugravenh caugravech traagravem toacutenh an ntildeogravenh cuucirca ngaoslashihellip nhoumlng baegraveng nhoumlotildeng toumloslash ngoumlotilde khaugravec nhouml

lsquoTaacircm ta ntildeaotilde kheugraveo an truiuml trong boaacuten traiumlng thaugravei cuucirca chaugravenh nieaumlm (satipaEcircEcirchAringna)rdquo297

Soumliuml toumlocircng ntildeoumlocircng nhouml vaaumly iacutet nhaaacutet chaelig ra soumliuml tu taaumlp trong chaugravenh nieaumlm mocircugravei cougrave thearing ntildeoumla ntildeeaacuten keaacutet quaucirc hiearingn nhieacircn cuucirca lyugrave khoacircng Trong Toumlocircng oumlng boauml kinh cougrave moaumlt caacircu houcirci ntildeoumla ra laoslash Con ntildeoumlocircoslashng gigrave ntildeoumla ntildeeaacuten nieaacutet-baoslashn (NibbAringna) Caacircu traucirc locircoslashi raegraveng

ldquoSoumliuml thieagraven quaugraven veagrave khoacircng voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc nguyeaumlnrdquo (Suntildentildeato samAringdhi animitio samAringdhi appaœihito

samAringdhi)298

Tuy nhieacircn khuynh houmlocircugraveng chung cuucirca nhoumlotildeng baaumlc

296 M III trang 293 trocircucirc ntildei 297 A V trang 301 298 S IV trang 360

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 228

thieagraven naoslashy laoslash chuyearingn hoaugrave soumliuml voiumlng ntildeoaumlng cuucirca thoumlugravec cho tocircugravei khi naoslasho taacircm hoaoslashn toaoslashn laoslash khoacircng vaoslash khoacircng cougrave voiumlng toumlocircucircng moaumlt trong nhoumlotildeng trigravenh ntildeoauml naoslashy goiumli laoslash Voacirc-socircucirc-houmlotildeu xoumlugrave ntildeogravenh (AringkintildecantildentildeAringyatana 無 所 有 處

定) ntildeearing houmlocircugraveng ntildeeaacuten khoacircng vaoslash nhouml trong kinh Tiearingu-khoacircng299 Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly raegraveng

ldquoNaoslashy A-nan Nhouml lai ntildeaotilde hoaoslashn toaoslashn hiearingu traiumlng thaugravei naoslashy laoslashm theaacute naoslasho ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslash an truugrave trong noaumli khoacircng baegraveng caugravech ligravea taaacutet caucirc caugravec toumlocircugravengrdquo

(AyaUacute kho panrsquo Aumlnanda vihAringro TathAringgatena abhisambuddho yadidaUacute sabbani-mittAringnaUacute amanasikAringrAring ajjhultam suntildentildeataUacute npasampajja viharituUacute)300

Ntildeaacircy laoslash nhoumlotildeng viacute duiuml baegraveng choumlugraveng veagrave lsquokhoacircngrsquo biearingu thograve traiumlng thaugravei taacircm lyugrave ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc qua caugravec baaumlc thieagraven cougrave thearing nougravei laoslash traiumlng thaugravei thanh togravenh nieaacutet-baoslashn vaoslash kinh Tiearingu-khoacircng cuotildeng ntildeaotilde moacirc taucirc caugravec taagraveng baaumlc cuucirca thieagraven nhouml laoslash caugravec taagraveng baaumlc cuucirca lsquokhoacircngrsquo

Ntildeaagraveu tieacircn vograve tyoslash-kheo baeacutet ntildeaagraveu thieagraven ntildeogravenh trong roumloslashng vaoslash roagravei vograve aaacutey chaelig thaaacutey roumloslashng khoacircng laoslashng khoacircng ngoumlocircoslashi

ldquoVograve aaacutey thaaacutey khoacircng phaucirci nocirci ntildeaacircy laoslash khoacircng taaacutet caucircrdquo301

(Iti yaUacute hi kho tattha na hoti tena taUacute suntildentildeaUacute samanupassati)302

Roagravei vograve aaacutey ngang qua taugravem taagraveng baaumlc vaoslash ntildeaiumlt

299 MLS III Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 149 300 M III soaacute 121 trang 105 301 MLS III Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 149 302 M III soaacute 121 trang 105

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 229

ldquoSoumliuml ntildeogravenh toacutenh cuucirca taacircm ntildeougrave laoslash voacirc toumlocircugravengrdquo303

(animittaUacute cetosamAringdhiUacute)304

Vaoslash baoslashi kinh tieaacutep tuiumlc raegraveng ldquoVograve aaacutey tueauml tri raegraveng lsquoVoacirc toumlocircugraveng ntildeogravenh taacircm thuoaumlc houmlotildeu vi

vaoslash do voiumlng toumlocircucircng taiumlo ra Nhoumlng baaacutet coumlugrave caugravei gigrave thuoaumlc houmlotildeu vi vaoslash do voiumlng toumlocircucircng ntildeougrave laoslash voacirc thoumlocircoslashng vaoslash cougrave khaucirc naecircng bieaacuten hoaiumli Khi vograve aaacutey tueauml tri nhouml vaaumly taacircm lieagraven giaucirci thoaugravet khoucirci duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu vaoslash voacirc minh laaumlurdquo305

(So evaUacute pajAringnAringti Ayam pi kho animitto cetosamAringdhi abhisankhato abhisantildecetayito YaUacute kho pana kintildeci abhisankhataUacute abhisantildece-tayitaUacute tad aniccaUacute nirodhadhamman ti pajanAringti Tassa evaUacute jAringnato evaUacute passato kAringmAringsavAring pi cittaUacute vimuccati bhavAringsavAring pi cittaUacute vimccati avijjAringsavAring pi cittaUacute vimuccati)306 Roagravei ntildeeaacuten tieaacuten trigravenh choumlugraveng A-la-haugraven rootilde raoslashng cuotildeng laoslash

soumliuml ntildeaiumlt ntildeeaacuten nieaacutet-baoslashn (NibbAringna) vaoslash ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc trong phaiumlm truoslash cuucirca lyugrave lsquokhoacircngrsquo

lsquoVograve aaacutey tueauml tri raegraveng lsquoLoaiumli toumlocircucircng naoslashy khoacircng cougrave duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu vaoslash voacirc minh laaumlu vaoslash chaelig cougrave moaumlt ntildeieagraveu khoacircng phaucirci khoacircng toumlugravec laoslash saugraveu caecircn neagraven taucircng cho chiacutenh toumliuml thaacircn naoslashyrsquo307

(So suntildentildeam idaUacute santildentildeAringgataUacute kAringmAringsavenAringti pajAringnAringti suntildentildeam idam santildentildeAringgataUacute bhavAringsavenAringti pajAringnAringti suntildentildeam idaUacute santildentildeAringgataUacute avijjAringsavenAringti pajAringnAringti Atthi crsquoev lsquoidaUacute asuntildentildeataUacute yadidaUacute imam eva kAringyam paEcircicca saiquestAringyatanikaUacute jnevitapaccayAring ti)308

Chuugraveng ta thoumlocircoslashng nhaaacuten maiumlnh lsquokhoacircngrsquo nhouml moaumlt 303 MLS III Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 150 304 M III trang 107 305 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 151 306 M III trang 107-8 307 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 151 308 M III trang 108

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 230

traiumlng thaugravei cuucirca taacircm thoumlugravec moaumlt laotildenh voumliumlc raaacutet quan troiumlng cuucirca chiacutenh nieaacutet-baoslashn Khi Arahanta Uttama goiumli chiacutenh migravenh laoslash lsquoNgoumlocircoslashi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khoacircng vaoslash voacirc toumlocircugravengrsquo(suntildentildeatassAringnimittassa lAringbhinne 空 與 無 相

定)309 nghoacutea laoslash doumlocircoslashng nhouml coacirc aaacutey ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nieaacutet-baoslashn Moaumlt toumloslash trong danh saugravech nhoumlotildeng toumloslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei nieaacutet-baoslashn laoslash lsquokhoacircng thuoaumlc tiacutenhrsquo(anidasscananaUacute 無

屬 性)310 Hoaeumlc cougrave thearing nougravei raegraveng lsquoNieaacutet-baoslashn laoslash coumlugraveu caugravenh cuucirca houmlotildeu tigravenhrsquo (nibbAringnapariyosAringnAring sabbe dhanamAring 有 情 的 究 竟 涅 槃)311 hoaeumlc nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquoTraiumlng thaugravei voacirc toumlocircugravengrsquo(animittAring dhAringtu 法

無 相)312

Soumliuml giaucirci thiacutech toumlocircng ntildeoaacutei nhaaacutet cuucirca nieaacutet-baoslashn laoslash traiumlng thaugravei cao nhaaacutet cuucirca thieagraven ntildeogravenh lsquontildeaotilde doumloslashng moiumli yugrave toumlocircucircng vaoslash caucircm thoiumlrsquo(santildentildeAringvedayitanirodha 滅 受 想 定) Khi moiumli yugrave toumlocircucircng vaoslash caucircm thoiuml ntildeaotilde doumloslashng thigrave ntildeoumlocirciumlc xem nhouml neagraven taucircng voumlotildeng chaeacutec ntildeearing ntildeaiumlt traiumlng thaugravei nieaacutet-baoslashn toacutenh laeumlng vaoslash cougrave moaumlt ntildeaeumlc tiacutenh ntildeaeumlc bieaumlt gioaacuteng nhouml vaaumly ntildeearing houmlocircugraveng tocircugravei nieaacutet-baoslashn noumlotildea laoslash soumliuml thoumliumlc nghieaumlm voacirc phaacircn bieaumlt ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring空) Nieaacutet-baoslashn cuotildeng cooslashn goiumli laoslash lsquoSoumliuml dieaumlt taaumln caugravec thoumlugravecrsquo(vintildentildeAringœassa nirodho 識 的 滅 盡)313 bocircucirci leotilde vooslashng luaacircn hoagravei sanh toumlucirc ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh qua dooslashng taacircm 309 Therigatha ed R Pischel London PTS 1883 trang 46 310 S IV trang 368 311 A V trang 107 84 Nhouml treacircn trang 148

313 Sn trang 734

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 231

thoumlugravec (vintildentildeAringœa 識) vaoslash nieaacutet-baoslashn (涅 槃) chiacutenh laoslash soumliuml tieacircu dieaumlt sanh toumlucirc thoumliumlc taiumli cuucirca voacirc ngaotilde Baegraveng nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln cuucirca tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh ntildeearing triacute tueauml (pantildentildeAring 智 慧) hieaumln tieagraven seotilde togravenh chaelig ntildeoumlocirciumlc tieaacuten trigravenh hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca yugrave thoumlugravec

Do theaacute chuugraveng ta neacircn nhocircugrave raegraveng lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaacuten maiumlnh khoacircng phaucirci laoslash moaumlt lyugrave toumlocircucircng moaumlt phoumlocircng phaugravep maoslash ntildeougrave laoslash soumliuml tueauml giaugravec nhouml chaacircn lyugrave thoumliumlc thearing cuucirca voacirc ngaotilde bocircucirci leotilde nieaacutet-baoslashn laoslash haiumlnh phuugravec toaacutei haaumlu traiumlng thaugravei voacirc ngaotilde Ntildeaacircy laoslash ntildeieagraveu quan troiumlng trong Phaaumlt giaugraveo Maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucirci thiacutech nhieagraveu phoumlocircng phaugravep veagrave phaugravep (法) nhoumlng muiumlc ntildeiacutech laoslash chaelig houmlocircugraveng daatilden chuugraveng ta trocircucirc veagrave toumliuml ngaotilde ndash baucircn chaaacutet cuucirca voacirc ngaotilde Phaaumlt giaugraveo luoacircn luoacircn duoslashng moaumlt soaacute toumloslash phuucirc ntildeogravenh ntildeearing taiumlm moacirc taucirc traiumlng thaugravei khoacircng thearing dieatilden taucirc ntildeoumlocirciumlc cuucirca nieaacutet-baoslashn nhouml

lsquoNtildeaacircy laoslash soumliuml khoacircng sanh khoacircng houmlotildeu khoacircng taiumlo khoacircng taugravechellip Neaacuteu ocircucirc ntildeaacircu khoacircng cougrave soumliuml khoacircng sanhhellip thigrave ocircucirc ntildeaaacutey choumla thearing giaucirci thoaugravet khoucirci theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng naoslashyrdquo

Nieaacutet-baoslashn laoslash traiumlng thaugravei khoacircng ntildeaaacutet khoacircng noumlocircugravechellip cuotildeng khoacircng cougrave caucircnh giocircugravei Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave hoaeumlc Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave cuotildeng khoacircng ntildeeaacuten khoacircng ntildei khoacircng ntildeoumlugraveng khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng giuugravep khoacircng ntildeaagraveu khoacircng goaacutec Nhouml theaacute laoslash soumliuml chaaacutem doumlugravet ntildeau khoaringrdquo314

Hoaeumlc nieaacutet-baoslashn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc baegraveng nhoumlotildeng toumloslash tiacutech coumliumlc nhouml

lsquoMoaumlt thoumliumlc thearing voumlocirciumlt khoucirci taaacutet caucirc soumliuml ntildeau khoaring vaoslash thay ntildeoaringi

314 UdAringna viii 3 vaoslash 2 cuotildeng xem Itivuttaka trang 37 (43)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 232

nhouml laoslash khoacircng bieaacuten hoaiumli khoacircng saagraveu muoaumln khoacircng oacirc nhieatildem nhouml an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec Chiacutenh ntildeaacircy laoslash haucirci ntildeaucirco nocirci truugrave aaringn nocirci quy y vaoslash muiumlc ntildeiacutech toaacutei haaumlursquo

(asankhatam ca vo bhikkhave desissAringmi asaUacutekhatagAringmiœca magganihellip anAringsavancahellip saccamhellip paramhellip nipuœamhellip ajajjaramhellip humhellip sAringntamhellip amatamhellip pannetamhellip sivamhellip khemamhellip abbhacirctamhellip antikadhammahellip nibbAringnamhellip dnepam tAringœamhellip saraœamhellip) 315

Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaugravec ngoauml laoslash moaumlt maatildeu toumlocirciumlng troumlng cuucirca nieaacutet-baoslashn Nirupadhiplusmnebdquoa NibbAringna (無 餘 涅 槃) laoslash traiumlng thaugravei voacirc douml nieaacutet-baoslashn vigrave naecircm uaaringn (skandhas 蘊) taiumlo thaoslashnh soumliuml hieaumln houmlotildeu thoumliumlc nghieaumlm ntildeaotilde hoaoslashn toaoslashn bograve tieacircu dieaumlt

Quan saugravet ntildeoaiumln vaecircn doumlocircugravei ntildeaacircy ta seotilde thaaacutey lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) ntildeearing chaelig cho chaacircn lyugrave sieacircu vieaumlt cuucirca vuotilde truiuml ndash nieaacutet-baoslashn

ldquoNocirci ntildeaacircy naoslashy caugravec tyoslash-kheo ocircucirc hoaumli chuugraveng naoslasho caugravec tyoslash-kheo ntildeoaacutei vocircugravei caugravec kinh ntildeiearingn do Nhouml lai dieatilden thuyeaacutet thaacircm saacircu khougrave hiearingu sieacircu vieaumlt lieacircn heauml ntildeeaacuten Khoacircng hoiuml seotilde kheugraveo nghe lougraveng tai an truugrave taacircm ntildeearing hiearingu vigrave hoiuml nghoacute raegraveng caugravec phaugravep aaacutey caagraven phaucirci ghi nhocircugrave vaoslash thoiuml trigrave nhoumlng ntildeoaacutei vocircugravei caugravec kinh ntildeiearingn ngoaiumli ntildeaiumlo vaoslash caugravec thocirc vaecircn do vaecircn soacute saugraveng taugravec vocircugravei caugravec toumloslash hoa myotilde caugravec tyoslash-kheo khoacircng kheugraveo nghe khoacircng lougraveng tai khoacircng an truugrave taacircm ntildeearing hiearingu vigrave hoiuml nghoacute raegraveng caugravec phaugravep aaacutey khoacircng caagraven phaucirci ghi nhocircugrave vaoslash thoiuml trigraverdquo316

(Idha bhikkhave yassam parisayaUacute bhikkhu ye te suttantAring TathAringgatahbAringsitAring gambhirAring gambhiratthAring lokuttarAring

315 S IV trang 368 316 BGS I Choumlocircng II Hai phaugravep v Phaaringm Hoaumli chuugraveng 6 trang 68-9

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 233

SuntildentildeatAringpaEcircisaUacuteyuttAring tesu bhantildentildeamanesu na sussusanti na sotam odahanti na antildentildea cittam upaEcircEcirchAringpenti na ca te dhamme uggahetabbam pariyAringpuni tabbam mantildentildeanti ye pana ie suttantAring kavikatAring kaveyyAring cittakkharAring cittavyantildejanAring bAringhirakAring sAringvakabhAringsitAring tesu bhantildentildeamdnesu sussusanti sotam odahanti antildentildea cittam upaEcircEcirchAringpenti to ca dhamme uggahetabban pariyAringpunitabbam mantildentildeanti to tam dhammam pariyAringpunitvAring na crsquoeva Aringnnamannan paEcircipucchanti na paEcircivitaranti idam katham imassa kvattho ti)317

Trong baoslashi keauml 92 vaoslash 93 cuucirca Phaugravep cuugrave lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc cho laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei giaucirci thoaugravet (Vimokkha 解

脫) vaoslash laoslash moaumlt toumloslash khaugravec mang yugrave nghoacutea cuucirca nieaacutet-baoslashn (NibbAringna 涅 槃)

ldquoTaoslashi saucircn khoacircng chaaacutet choumlugravea AEcircn uoaacuteng voumloslasha bieaacutet ntildeuucirc

Khoacircng voacirc toumlocircugraveng giaucirci thoaugravet Ntildeeaacuten ntildei ntildeeagraveu toumliuml taiumli

Nhouml chim loumlocirciumln gioumlotildea trocircoslashi Khoacircng loumlu laiumli daaacuteu veaacutetrdquo

(yesaUacute sannicayo nrsquo atthi ye parintildentildeatabhojanAring suntildentildeato animitto ca vimokho yesaUacute gocaro

AringkAringse va sakuntAringnaUacute gati tesaUacute durannayAring)318

ldquoLaaumlu hoaeumlc ntildeaotilde doumlugravet saiumlch Khoacircng tham ntildeaeacutem aecircn uoaacuteng

Khoacircng voacirc toumlocircugraveng giaucirci thoaugravet Ntildeeaacuten ntildei ntildeeagraveu toumliuml taiumli

Nhouml chim loumlocirciumln gioumlotildea trocircoslashi Khoacircng loumlu laiumli daaacuteu veaacutetrdquo

(yassAringsavAring parikkhneœAring AringhAringre ca anissito suntildentildeato animitto ca vimokho yassa gocaro

317 A I trang 72-3 318 Dha Keauml soaacute 92 trang 49-0

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 234

AringkAringse va sakuntAringnaUacute padaUacute tassa durannayaUacute)319

Toumloslash nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc trong kinh ntildeiearingn PAringli rootilde raoslashng biearingu thograve moaumlt thoumliumlc thearing thoaacuteng nhaaacutet thoumlocircoslashng haegraveng toagraven taiumli voumlocirciumlt khoucirci ba cootildei duiumlc giocircugravei (kAringma dhAringtu 欲界) saeacutec giocircugravei (racircpa dhAringtu色 界) vaoslash voacirc saeacutec giocircugravei (aracircpa dhAringtu 無 色 界) Ntildeaacircy laoslash moaumlt baucircn chaaacutet voacirc taaumln khoacircng thearing dieatilden taucirc ntildeoumlocirciumlc khoacircng sanh khoacircng dieaumlt vaoslash voumlocirciumlt taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaacircn bieaumlt ntildeoaacutei ntildeaotildei ntildeoagraveng nhaaacutet (ekarasa) vaoslash voacirc ngaotilde

Moatildei chuugraveng sanh laoslash soumliuml keaacutet hocirciumlp cuucirca nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute cougrave thearing phaacircn bieaumlt thaoslashnh naecircm phaagraven saeacutec (racircpa 色) thoiuml (vedana 受) toumlocircucircng (sanna 想) haoslashnh (sankhara 行) vaoslash thoumlugravec (vintildentildeAringœa 識)oslash Do ntildeougrave chuugraveng sanh naoslashy khoacircng khaugravec vocircugravei chuugraveng sanh khaugravec vaoslash con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng khoacircng khaugravec vocircugravei baaumlc thaugravenh Nhoumlng baucircn chaaacutet vaoslash higravenh thearing cuucirca moatildei trong naecircm yeaacuteu toaacute toagraven taiumli trong toumloslashng caugrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp thigrave chuugraveng sanh naoslashy cougrave khaugravec vocircugravei chuugraveng sanh khaugravec con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng cougrave khaugravec vocircugravei baaumlc thaugravenh Soumliuml keaacutet hocirciumlp naecircm uaaringn naoslashy laoslash keaacutet quaucirc cuucirca nghieaumlp (Karma 業) vaoslash thay ntildeoaringi ocircucirc moatildei saugravet na (kbdquoaœika剎 那) nghoacutea laoslash chuyearingn hoaugrave thaoslashnh toaacute mocircugravei thay cho nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute cuotilde tan raotilde hoaeumlc bieaacuten maaacutet Naecircm uaaringn ntildeoumlocirciumlc keaacutet hocirciumlp seotilde thaoslashnh moaumlt houmlotildeu tigravenh vaoslash toumloslash voacirc thuyucirc houmlotildeu tigravenh aaacutey ntildeaotilde taiumlo nghieaumlp vocircugravei soumliuml chaaacutep thuucirc ntildeogravenh kieaacuten cuucirca ngaotilde (我 Ta) vaoslash ngaotilde socircucirc (我 所 cuucirca

319 Nhouml treacircn

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 235

Ta) Kieaacuten tri cuucirca vograve aaacutey bograve bougravep meugraveo hoaeumlc che mocircoslash bocircucirci voacirc minh neacircn khoacircng nhaaumln thaaacutey chaacircn lyugrave cuucirca toumloslashng saugravet na keaacutet hocirciumlp vaoslash tan raotilde cuucirca toumloslashng thaoslashnh phaagraven trong uaaringn Maeumlt khaugravec vograve aaacutey bograve chi phoaacutei bocircucirci baucircn chaaacutet voacirc thoumlocircoslashng cuucirca chuugraveng Moaumlt ngoumlocircoslashi thoumlugravec taelignh vocircugravei tueauml tri bieaacutet vocircugravei phoumlocircng phaugravep tu taaumlp cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt seotilde giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep nghoacutea laoslash moaumlt houmlotildeu tigravenh chaelig do naecircm uaaringn keaacutet laiumli vaoslash khoacircng cougrave moaumlt thoumliumlc thearing thoumlocircoslashng haegraveng hoaeumlc baaacutet bieaacuten naoslasho goiumli laoslash linh hoagraven caucirc

Tougravem laiumli vocircugravei nhoumlotildeng ntildeaeumlc taugravenh cuucirca lyugrave khoacircng nhouml ntildeaotilde nougravei ocircucirc treacircn nhaotilden quang cuucirca chuugraveng ta ntildeoumlocirciumlc mocircucirc ra khaugravei nieaumlm cao nhaaacutet toaacutei thoumlocirciumlng cuucirca lyugrave khoacircng maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde thuyeaacutet trong naecircm boauml kinh PAringli laoslash thoumliumlc taiumli cuucirca voacirc ngaotilde nieaacutet-baoslashn thanh togravenh toaacutei haaumlu maoslash chuugraveng ta neacircn ntildeaiumlt ntildeeaacuten bocircucirci vigrave khoacircng chaelig hieaumln taiumli maoslash trong quaugrave khoumlugrave vaoslash toumlocircng lai cougrave nhieagraveu vograve Boagrave-taugravet ntildeaotilde tu taaumlp nhouml vaaumly nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh trong kinh Tiearingu khoacircng raegraveng

ldquoVaoslash naoslashy A-nan-da nhoumlotildeng vograve sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn naoslasho trong quaugrave khoumlugrave xa xoacirci sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash an truugrave trong (khaugravei nieaumlm) Khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh taaacutet caucirc caugravec baaumlc aaacutey sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt duy chaelig an truugrave vaoslasho (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh naoslashy Vaoslash naoslashy A-nan-da nhoumlotildeng vograve sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn naoslasho trong toumlocircng lai sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash an truugrave trong (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh taaacutet caucirc caugravec baaumlc aaacutey sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt duy chaelig an truugrave vaoslasho (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh naoslashy Vaoslash naoslashy A-nan-da nhoumlotildeng vograve sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn naoslasho trong hieaumln taiumli sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash an truugrave trong (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh taaacutet caucirc

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 236

caugravec baaumlc aaacutey sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt duy chaelig an truugrave vaoslasho (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh naoslashy Vigrave vaaumly A-nan-da neacircn bieaacutet raegraveng lsquoSau khi choumlugraveng ntildeaiumlt Ta seotilde an truugrave (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh naoslashyrsquo Ntildeougrave laoslash taiumli sao A-nan-da oacircng neacircn tu taaumlp theordquo 320

(Ye hi keci Aumlnanda atnetamaddhAringnaUacute samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja vihariUacutesu sabbe te imaUacute yeva parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja vihariUacutesu Ye hi keci Aumlnanda anAringgataiuaddhAringnaUacute samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharissanti sahbe te imaUacute yeva parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharissanti Ye hi keci Aumlnanda etarahi samœAring vAring brAringhmaœAring vAring parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharanti sabbe te imaUacute yeva parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharanti TasmAringtiha Aumlnanda ParisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharissuntildemneti mdash evaUacute hi vo Aumlnanda sikkhitabban ti)321

Hoaeumlc trong Taecircng chi boauml kinh cuotildeng dieatilden taucirc cuoslashng yugrave kieaacuten ntildeougrave nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo theaacute naoslasho laoslash hoaumli chuugraveng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten luyeaumln trong caaumlt vaaacuten vaoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten luyeaumln trong phoacirc troumlocircngrdquo

Nocirci ntildeaacircy naoslashy caugravec tyoslash-kheo ocircucirc hoaumli chuugraveng naoslasho caugravec tyoslash-kheo khoacircng kheugraveo nghe khoacircng lougraveng tai khoacircng an truugrave taacircm ntildeearing hiearingu caugravec kinh ntildeiearingn ngoaiumli ntildeaiumlo vaoslash caugravec thocirc vaecircn do vaecircn soacute saugraveng taugravec vocircugravei caugravec toumloslash hoa myotilde Hoiuml nghoacute raegraveng caugravec phaugravep aaacutey

320 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu Khoacircng (Culasunnata sutta) trang 152 321 M III trang 109

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 237

khoacircng caagraven phaucirci ghi nhocircugrave vaoslash thoiuml trigrave Nhoumlng ntildeoaacutei vocircugravei caugravec kinh ntildeiearingn do Nhouml lai dieatilden thuyeaacutet thaacircm saacircu khougrave hiearingu sieacircu vieaumlt lieacircn heauml ntildeeaacuten Khoacircng thigrave hoiuml seotilde kheugraveo nghe lougraveng tai an truugrave taacircm ntildeearing hiearingu chuugraveng vigrave hoiuml nghoacute raegraveng caugravec phaugravep aaacutey caagraven phaucirci ghi nhocircugrave vaoslash thoiuml trigrave vaoslash sau khi ghi nhocircugrave caugravec phaugravep aaacutey roagravei hoiuml seotilde cuoslashng baoslashn baiumlc lsquoNtildeieagraveu naoslashy laoslash gigrave Theaacute naoslasho laoslash yugrave nghoacutea cuucirca caugravei naoslashy Hoiuml seotilde phocirci baoslashy nhoumlotildeng gigrave ntildeoumlocirciumlc daaacuteu kiacuten seotilde giaucirci thiacutech nhoumlotildeng ntildeiearingm choumla ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech seotilde xua tan nghi vaaacuten trong phaugravep Phaaumlt Naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeaacircy goiumli laoslash hoaumli chuugraveng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten luyeaumln trong caaumlt vaaacuten vaoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten luyeaumln trong phoacirc troumlocircngrdquo 322

(Idha bhikkhave yassaUacute parisAringyaUacute bhikkhacirc ye te suttantAring TathAringgatabhAringsitAring gambhnerAring gambhneratthAring lokuttarAring suntildentildeatAringpatisantildentildeuttAring tesu bhantildentildeamAringnesu nn sussacircsanti na sotaUacute odahanti œa antildentildeAringcittaUacute upaEcircEcirchAringpenti na ca te dhanune uggahetabbaUacute pariyAringpuœitabbaUacute mantildentildeanti ye pana te suttantAring kavikatAring kAringveyyAring cittakkharAring cittavyantildejanAring bAringhirakAring sAringvakabhAringsitAring tesu bhantildentildeamAringnesu sussacircsanti sotaUacute odahanti antildentildeAringcittaUacute upaEcircEcirchAringpenti te ca dhamme uggahetabbaUacute pariyAringpuœitabbaUacute mantildentildeanti te taUacuten dhammaUacute pariyAringpuœitvAring na crsquoeva antildentildeamantildentildeaUacute paEcircipucchanti na paEcircivivaranti idaUacute kathaUacute imassa kvattho ti Te avivaEcircantilde crsquoeva na vivaranti anuttAringni-katantilde ca na uttAringnne-karonti anekavihitesu ca kankhAringEcirchAringnneyesu dhammesu kakhaUacute na paEcircivinodenti AyaUacute vuccati bhikkhave ukkAringcita-vinnetAring parisAring no paEcircipucchAring-vinnetAring)323

Trong nhoumlotildeng ntildeoaiumln vaecircn treacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde chaelig soumliuml kieaumln caugravec phaugravep thoaiumli maoslash ngaoslashi giaucircng lieacircn quan tocircugravei chaacircn lyugrave cuucirca khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh raaacutet saacircu saeacutec khougrave hiearingu vaoslash nhaaacuten maiumlnh raegraveng nhoumlotildeng ai choumla naeacutem ntildeoumlocirciumlc yugrave nghoacutea thaaumlm thaacircm ntildeougrave seotilde thaaacutet baiumli trong vieaumlc 322 BGS I Choumlocircng II Hai phaugravep v Phaaringm Hoaumli chuugraveng 6 trang 68-9 323 A I trang 14

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 238

phocirci baoslashy chaacircn lyugrave tieagravem aaringn lsquoNaoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet nhocircoslash an truugrave naoslasho maoslash nay oacircng an truugrave

vocircugravei soumliuml an truugrave vieacircn maotildenrsquo lsquoBaiumlch Ntildeoumlugravec Theaacute toacircn nhocircoslash an truugrave vaoslasho khoacircng taugravenh neacircn

nay con ntildeaotilde an truugrave vocircugravei soumliuml an truugrave vieacircn maotildenrsquo lsquoThaaumlt quyugrave hoaugrave Thaaumlt quyugrave hoaugrave Naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet oacircng

nay thaaumlt soumliuml ntildeaotilde an truugrave vocircugravei soumliuml an truugrave cuucirca baaumlc ntildeaiumli nhaacircn vigrave soumliuml an truugrave cuucirca baaumlc ntildeaiumli nhaacircn laoslash khoacircng taugravenh Vigrave vaaumly naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet neaacuteu cougrave moaumlt tyoslash-kheo oumlocircugravec muoaacuten lsquoCaagraveu cho toacirci ntildeoumlocirciumlc an truugrave trong soumliuml an truugrave vieacircn maotilden cuucirca (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenhrsquo vaoslash naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet vograve tyoslash-kheo aaacutey neacircn quaugraven saugravet raegraveng lsquoTreacircn ntildeoumlocircoslashng maoslash ta ntildeaotilde ntildei vaoslasho laoslashng khaaacutet thoumliumlc hoaeumlc moaumlt khu trong ntildeougrave ta ntildeaotilde ntildei khaaacutet thoumliumlc hoaeumlc treacircn con ntildeoumlocircoslashng ta rocircoslashi laoslashng sau khi khaaacutet thoumliumlc xongndash trong ntildeougrave taacircm cuucirca ta cougrave khocircucirci leacircn tham saacircn vaoslash si ntildeoaacutei vocircugravei caugravec saeacutec do maeacutet nhaaumln thoumlugravec khoacircngrsquo324

(Katamena tvam SAringriputta vihAringrena etarahi bahulam viharasne ti SuntildentildeatAring-vihAringrena kho aham bhante etarahi bahulam viharAringmi SAringdhu sAringdhu SAringriputta MahAringpurisa-vihAringrena kira tvam SAringriputta etarahi bahulam viharasi MahAringpurisa-vihAringro hesa SAringriputta yadidam SuntildentildeatAring TasinAringtiha SAringriputta bhikkhu sace Aringkaœkheyya SuntildentildeatAringvihAringrena etarahi bahulaUacute vihareyyan ti tena SAringriputta bhikkhunAring iti paEcircisantildecikkhitabbaUacute Yena cahaUacute maggena gAringmaUacute piœOslashAringya pAringvisiUacute yasmintilde ca padese piœOslashAringya acariUacute yena ca maggena gAringinato piœOslashAringya paEcircikkamiUacute ritthi nu kho me tattha cakkhuvintildentildeeyyesu racircpesu chando vAring rAringgo vAring doso va moho vAring paEcircighaUacute vAring pi cetaso ti)325

- - 324 MLS III soaacute 151 Kinh Khaaacutet thoumliumlc Thanh togravenh trang 343 325 M III 294

6

KHAUgraveI NIEAumlM TAUgraveNH KHOAcircNG TRONG KINH NtildeIEAringN NtildeAIumlI THOumlOslashA

Giocircugravei thieaumlu Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli thoumloslasha Nhouml chuugraveng ta bieaacutet Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng ban phaugravep

thoaiumli baegraveng thuaaumlt toumloslash lyugrave Khoacircng (P SuntildentildeatAring Skt divideacircnyatAring 空性) maoslash baegraveng giaugraveo lyugrave Duyeacircn khocircucirci (PratnetyasamutpAringda 緣起 因緣生起) vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo (Madhya-mAringrga madhyamAring-pratipad 中

論) Vaoslashi theaacute kyucirc sau moaumlt nhougravem caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 金剛般若波

羅密經) vaoslash Taacircm-kinh HŸdaya Sacirctra (心經) hoaeumlc Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (PrajntildeAring HŸdaya Sacirctra (心經般若) thuoaumlc heauml kinh ntildeiearingn Baugravet-nhaotilde (PrajntildeAring-pAringramitAring 般若

波羅密經) ntildeaotilde giocircugravei thieaumlu maiumlnh meotilde giaugraveo lyugrave Taugravenh-khoacircng Ntildeougrave laoslash lyugrave do taugravec giaucirc ntildeaotilde choiumln caugravec kinh naoslashy ntildeearing phaacircn tiacutech cho muiumlc ntildeiacutech cuucirca choumlocircng lsquoKhaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasharsquo

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 240

Troumlocircugravec heaacutet chuugraveng ta caagraven tham khaucirco xuaaacutet xoumlugrave veagrave nhoumlotildeng nguoagraven kinh ntildeiearingn naoslashy

1 Vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt Nougravei veagrave nguoagraven goaacutec cuucirca kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt

vaoslash nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave moaacutei lieacircn quan thuoaumlc dooslashng hoiuml vocircugravei nhau nhouml chuugraveng ta ntildeoumlocirciumlc bieaacutet nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha socircugravem nhaaacutet cougrave leotilde laoslash kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 般若波羅密經) lsquoBaugravet-nhaotilde Ba-la-maaumltrsquo hoaeumlc cooslashn goiumli lsquoKinh Triacute tueauml Toaacutei thoumlocirciumlngrsquo laoslash biearingu troumlng cuucirca phaugravep-baucirco khoacircng phaucirci trong moaumlt kinh rieacircng reotilde maoslash nhieagraveu kinh cougrave lieacircn quan vocircugravei nhau nhouml laoslash moaumlt gia ntildeigravenh dooslashng hoiuml hay moaumlt trieagraveu ntildeaiumli vocircugravei nhau Tieaacuten soacute Edward Conze ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten moaumlt phaagraven locircugraven ntildeocircoslashi migravenh trong vieaumlc nghieacircn coumlugraveu dogravech thuaaumlt vaoslash giaucirci thiacutech nhoumlotildeng hoiumlc thuyeaacutet Baugravet-nhaotilde naoslashy ntildeoaacutei chieaacuteu vocircugravei nhoumlotildeng nguoagraven kinh cuucirca ngoacircn ngoumlotilde Khotan (phiacutea Ntildeoacircng cuucirca noumlocircugravec Iran) Taacircy-taiumlng Trung-hoa vaoslash Phaiumln ngoumlotilde ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt danh saugravech 40 kinh ntildeiearingn Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt khoacircng phaucirci taaacutet caucirc chuugraveng laoslash kinh ntildeiearingn ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln khoaucircng 100 troumlocircugravec taacircy logravech maoslash ntildeoumlocirciumlc ntildeeagraveu ntildeaeumln tieaacutep tuiumlc bieacircn soaiumln cho ntildeeaacuten thocircoslashi gian Phaaumlt giaugraveo bograve tieacircu dieaumlt ocircucirc AAacuten ntildeoauml toumloslash theaacute kyucirc XIII Edward Conze326 ntildeaotilde phaacircn bieaumlt thocircoslashi gian bieacircn soaiumln

326 Edward Conze The PrajnAringpAringramitAring Literature Tokyo 1978 trang 1

Conze 1960 trang 9 trocircucirc ntildei 1968 trang 11 trocircucirc ntildei cuotildeng xem MahAringyAringna Buddhism - The Doctrinal Foundation Paul Williams New York 4th rpt 1998 trang 41

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 241

cuucirca caugravec kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cougrave boaacuten giai ntildeoaiumln trong soumliuml phaugravet triearingn vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt nhouml sau 1 Laoslashm chi tieaacutet moaumlt baucircn kinh goaacutec (100 troumlocircugravec taacircy logravech

ndash naecircm 100) ntildeearing tigravem ra nguyeacircn baucircn chiacutenh 2 Mocircucirc roaumlng baucircn kinh ntildeougrave (naecircm 100-300) 3 Trigravenh baoslashy laiumli yugrave nghoacutea trong nhoumlotildeng baoslashi kinh ngaeacuten

vaoslash nhoumlotildeng baucircn tougravem loumlocirciumlc cuucirca thearing vaecircn xuoacirci chuyearingn thaoslashnh thocirc (naecircm 300-500)

4 Giai ntildeoaiumln aucircnh houmlocircucircng Maaumlt giaugraveo vaoslash soumliuml houmlng thogravenh cuucirca pheugravep tu thaagraven thoacircng (naecircm 600-1200)

Soumliuml phaacircn chia truyeagraven thoaacuteng naoslashy ntildeocircn giaucircn laoslash doumliumla theo ntildeoauml daoslashi cuucirca kinh Laaacutey nhoumlotildeng baoslashi thocirc ba moumlocirci hai vaagraven (sloka) nhouml laoslash moaumlt ntildeocircn vograve ntildeearing ntildeo loumlocircoslashng cougrave nhoumlotildeng kinh lsquoLocircugravenrsquo (hoaeumlc Daoslashi) bao goagravem 18000 25000 vaoslash 100000 dooslashng vaoslash theo tieaacuten soacute Conze taaacutet caucirc kinh naoslashy thuoaumlc giai ntildeoaiumln thoumlugrave hai trong boaacuten giai ntildeoaiumln phaugravet triearingn ocircucirc treacircn vaoslash nhoumlotildeng kinh lsquonhoucircrsquo bao goagravem toumloslash vaoslashi traecircm haoslashng hoaeumlc iacutet hocircn cho ntildeeaacuten 8000 haoslashng doumlocircoslashng nhouml xuaaacutet hieaumln ocircucirc giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu hoaeumlc suoaacutet giai ntildeoaiumln thoumlugrave ba

Kinh Baugravet-nhaotilde coaring xoumla nhaaacutet hoaeumlc caecircn baucircn nhaaacutet laoslash Kinh Baugravet-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircsAring-sarikAring PrajntildeAringpAringramitAring Sacirctra 八天頌般若波羅密經) cooslashn goiumli laoslash lsquoKinh veagrave Triacute-tueauml Vieacircn-maotilden cougrave 8000 dooslashngrsquo vaoslash baoslashi kinh ngaeacuten hocircn cougrave thearing laoslash Kinh Baucirco-tiacutech (Ratra-guna-samuccaya-gAringthAring 寶積經) Cougrave thearing laoslash (theo nhoumlotildeng lyugrave thuyeaacutet hieaumln nay) kinh Baugravet-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 242

nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng thaoslashnh kinh Nhaaacutet-Baugravech-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Sata-sAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 一百千頌般若波 羅密經) (100000 dooslashng) vaoslash Nhograve-Vaiumln-Nguotilde-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Pantildecavimplusmnati-sAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 二萬五千頌般若波羅密經) (25000 dooslashng) vaoslash Kinh-Nhograve-Thieacircn-Nguotilde-Baugravech tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt roagravei (SAringrdhadvisAringhasrikAring 二千五百頌般若波羅密經) (2500 dooslashng) Thaaumlp-Baugravet-Thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircAringdasasAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 十八千頌般若波羅密經) hoaeumlc Kinh Triacute-tueauml Toaacutei-thoumlocirciumlng cougrave 18000 dooslashng Thaaumlp-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (DasasahasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 十千頌般若波羅密經) hoaeumlc Kinh Triacute-tueauml Toaacutei-thoumlocirciumlng cougrave 10000 dooslashng cuotildeng thaelignh thoaucircng ntildeoumlocirciumlc phaacircn vaoslasho caugravec kinh lsquolocircugravenrsquo (daoslashi) Thaaacutet-Baugravech-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (SaptasatikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 七百頌般若波羅密經) (700 dooslashng) vaoslash Nhaaacutet-Baugravech-Nguotilde-Thaaumlp-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Adhyardhasatiku PrajntildeAring-pAringramitAring 一百五十頌般若波羅密經) cougrave 150 dooslashng ntildeoumlocirciumlc phaacircn vaoslasho caugravec kinh loaiumli lsquonhoucircrsquo (ngaeacuten)327

Trong nhoumlotildeng kinh ngaeacuten khoaucircng 300-500 dooslashng cougrave hai kinh cougrave nieacircn ntildeaiumli socircugravem nhaaacutet xuaaacutet hieaumln khoaucircng naecircm 400 troumlocircugravec taacircy logravech laoslash Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra

327 Prajntildea PAringramitAring Text 20-24 cuotildeng xem EL trang 132

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 243

金剛般若波羅密經) cougrave 300 dooslashng vaoslash Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra 心 經) hoaeumlc Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (PrajntildeAring HŸdaya Sacirctra 心經般若) khoaucircng 25 hoaeumlc 14 dooslashng328 vaoslash theo baucircn dogravech Haugraven bieacircn soaiumln sau naoslashy chaelig cougrave 262 toumloslash329

a Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt Kinh Kim-cang (VajrachedikAring 金剛 hoaeumlc

金剛般若) cooslashn goiumli laoslash Kinh Kim-cang Chaeumlt-ntildeoumlugravet (Diamond Cutter sacirctra) (vigrave vajra 金剛tieaacuteng saaacutem seugravet (thunderbolt) nghoacutea laoslash moaumlt soumlugravec maiumlnh voumlotildeng chaeacutec khoacircng thearing choaacuteng laiumli ntildeoumlocirciumlc nhouml Kim-cang) cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquokinh Triacute-tueauml Tuyeaumlt-ntildeoaacuteirsquo Baoslashi kinh naoslashy cougrave hai phaagraven vaoslash 32 choumlocircng ntildeaacircy laoslash cuoaumlc ntildeaoslashm thoaiumli gioumlotildea Ntildeoumlugravec-Phaaumlt (佛陀) vaoslash toacircn giaucirc Tu-boagrave-ntildeeagrave (Subhacircti須菩提) Tuy nhieacircn baucircn tieaacuteng Phaiumln thigrave khoacircng cougrave phaacircn chia choumlocircng cougrave moaumlt baucircn ntildeoumlocirciumlc oacircng Max Muller vaoslash nhieagraveu nhaoslash hoiumlc giaucirc khaugravec cho raegraveng cougrave nieacircn ntildeaiumli khoaucircng naecircm 530 ntildeoumlocirciumlc giocircugravei thieaumlu trong baucircn dogravech cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp (Kumarajiva摎摩羅什) taiumli Trung-hoa Tuy nhieacircn baucircn naoslashy khoacircng giuugravep iacutech gigrave ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu Khoacircng gioaacuteng nhouml nhoumlotildeng baucircn tougravem loumlocirciumlc kinh Kim-cang (nhouml ntildeoumlocirciumlc bieaacutet) khoacircng phaucirci coaacute gaeacuteng trigravenh baoslashy moaumlt cuoaumlc khaucirco saugravet cougrave heauml thoaacuteng veagrave nhoumlotildeng locircoslashi daiumly Triacute tueauml Baugravet-nhaotilde (PrajntildeAring-pAringramitAring) Thay vigrave vaaumly kinh giocircugravei haiumln

328 SSPW trang 14 329 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring

Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 258

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 244

trong vaoslashi tieacircu ntildeeagrave trung taacircm ntildeoumlocirciumlc ghi khaeacutec qua triacute tueauml troumliumlc giaugravec hocircn laoslash qua kieaacuten thoumlugravec lyugrave luaaumln Keaacutet quaucirc kieaumlt taugravec naoslashy ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu nhaoslash hoiumlc giaucirc vaoslash nhoumlotildeng baaumlc chaacircn tu taugraven doumlocircng

Toumliumla ntildeaagravey ntildeuucirc cuucirca kinh laoslash Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (VajracchedikAring PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) (nhouml baucircn dogravech cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp) ntildeaotilde chaelig ra toacircng chaelig cuucirca kinh naoslashy laoslash phocirci baoslashy Triacute tueauml Kim-cang chaeumlt ntildeoumlugravet caugravec hoaoslashi nghi chaaacutep thuucirc ntildeearing phaugravet triearingn taacircm boagrave ntildeeagrave Taacircm Kim-cang laoslash triacute tueauml tuyeaumlt ntildeoaacutei cuucirca soumliuml giaugravec ngoauml toaacutei thoumlocirciumlng Ntildeieagraveu maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucircng trong khi ntildeaoslashm thoaiumli vocircugravei toacircn giaucirc Tu-boagrave-ntildeeagrave coaacutet yeaacuteu ntildeocircn giaucircn chaelig ntildeearing loaiumli troumloslash nghi ngocircoslash cuucirca Tu-boagrave-ntildeeagrave maoslash nhoumlotildeng hoaoslashi nghi naoslashy khocircucirci leacircn toumloslash toumloslash khi Tu-boagrave-ntildeeagrave nghe ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucircng Theo Hoaoslashoslash Thoumlocirciumlng Nhaaacutet-haiumlnh teacircn cuucirca kinh laoslash Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt Kim-cang (VajracchedikAring) nghoacutea laoslash lsquoKim-cang chaeumlt ntildeoumlugravet caugravec phieagraven naotildeo voacirc minh tham duiumlc hoaeumlc voiumlng toumlocircucircngrsquo OcircUcirc Vieaumlt nam vaoslash Trung hoa Phaaumlt toumlucirc goiumli laoslash kinh Kim-cang nhaaacuten maiumlnh toumloslash lsquoKim-cangrsquo nhoumlng thaaumlt ra toumloslash lsquochaeumlt ntildeoumlugravetrsquo quan troiumlng hocircn Vigrave vaaumly teacircn ntildeaagravey ntildeuucirc cuucirca kinh naoslashy laoslash lsquoKim-cang Chaeumlt ntildeoumlugravet Phieagraven naotildeorsquo330

PrajntildeAring-pAringramitAring nghoacutea laoslash lsquoTriacute tueauml toaacutei thoumlocirciumlngrsquo lsquoSoumliuml hiearingu bieaacutet sieacircu vieaumltrsquo hoaeumlc lsquoTriacute tueauml ntildeoumla chuugraveng ta voumlocirciumlt qua bearing khoaring ntildei ntildeeaacuten bocircoslash kiarsquo Nghieacircn coumlugraveu vaoslash tu taaumlp theo kinh naoslashy seotilde giuugravep chuugraveng ta chaeumlt ntildeoumlugravet voacirc minh vaoslash 330 The Diamond that cut through Illusion Thich Nhat Hanh California Parallel Press 1991 trang 1

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 245

chuyearingn hoaugrave taacircm chuugraveng ta an laiumlc toumliuml taiumli Cougrave saugraveu baucircn dogravech Haugraven baeacutet ntildeaagraveu laoslash baucircn dogravech cuucirca

ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp (Kumarajiva摎摩羅什 - 402 taacircy logravech) Boagrave-ntildeeagrave loumlu-chiacute (Bodhiruci 菩提留志 - 509 taacircy logravech) Chocircn-ntildeeaacute (Paramartha 真諦 - 562 CE) Ntildeaiumlt-ma cuugravec-ntildea (Dharmagupta 達摩鋦多 - 605 CE) vaoslash ngaoslashi Huyeagraven-trang (Hsuan-tsang 玄莊 - 648 CE) Nghoacutea-togravenh (I-tsing 義淨 - 703 CE) Nhoumlotildeng baucircn dogravech naoslashy khoacircng phaucirci gioaacuteng nhau Baucircn dogravech cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp thigrave khoacircng troumliumlc tieaacutep toumloslash baucircn tieaacuteng Phaiumln Theacircm vaoslasho ntildeougrave cougrave nhieagraveu baucircn dogravech cuucirca tieaacuteng Taacircy-taiumlng Moacircng coaring vaoslash Maotilden-chaacircu (Manchu) cuotildeng nhouml Xoaacutec-ntildei-a-na (Sogdian thuoaumlc dooslashng Iran) maoslash hieaumln nay bieaacuten maaacutet hoaoslashn toaoslashn khoacircng cooslashn noumlotildea Cougrave ntildeeaacuten haoslashng traecircm hoaeumlc nhieagraveu baucircn socircugrave giaucirci baegraveng tieaacuteng Phaiumln Taacircy-taiumlng vaoslash Trung-hoa laoslash baegraveng choumlugraveng cho thaaacutey soumliuml phoaring bieaacuten roaumlng locircugraven cuucirca kinh naoslashy OcircUcirc phoumlocircng Taacircy kinh naoslashy baeacutet ntildeaagraveu thu huugravet raaacutet nhieagraveu taagraveng locircugravep Cuotildeng ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln nhieagraveu baucircn dogravech toumloslash nguyeacircn baucircn tieaacuteng Phaiumln ra ngoacircn ngoumlotilde Anh Phaugravep vaoslash Ntildeoumlugravec Rieacircng tieaacuteng Anh ntildeaotilde cougrave iacutet nhaaacutet taugravem baucircn ngoaoslashi ra cooslashn cougrave nhoumlotildeng baucircn choumla ntildeaagravey ntildeuucirc Nhoumlotildeng baucircn socircugrave giaucirci cuotildeng ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln trong tieaacuteng Nhaaumlt hieaumln ntildeaiumli vaoslash Thaugravei lan Doumlocircoslashng nhouml raegraveng Kinh Kim-cang ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc truoslash ntildeogravenh toumloslash troumlocircugravec laoslash iacutet cougrave aucircnh houmlocircucircng trong toumlocircng lai hocircn laoslash trong quaugrave khoumlugrave vocircugravei moaumlt phaiumlm vi aucircnh houmlocircucircng voacirc cuoslashng locircugraven lao nhouml kinh ntildeaotilde toumloslashng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 246

traucirci qua331

b Taacircm-kinh Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra 心經) thoumlocircoslashng ntildei moaumlt

taaumlp vocircugravei kinh Kim-cang laoslash kinh duy nhaaacutet saugravenh vocircugravei kinh Kim-cang trong soumliuml thogravenh haoslashnh phoaring bieaacuten Thaaumlt ra hai kinh naoslashy laoslash cougrave keaacutet hocirciumlp gaagraven guotildei vocircugravei nhau caucirc veagrave baucircn chaaacutet vaoslash higravenh thoumlugravec nhoumlng hoaoslashn toaoslashn khoacircng thiacutech hocirciumlp ntildeearing nougravei veagrave phoumlocircng dieaumln so saugravenh cao thaaacutep laatilden nhau maeumlc duoslash Taacircm-kinh laoslash moaumlt taugravec phaaringm coumliumlc kyoslash coacirc ntildeoaumlng noaumli dung chaelig goagravem cougrave moaumlt trang giaaacutey duy nhaaacutet trong haagraveu heaacutet caugravec baucircn hieaumln nay cougrave hai baucircn dogravech moaumlt daoslashi vaoslash moaumlt ngaeacuten

Hai baucircn naoslashy gioaacuteng nhau veagrave thaacircn baoslashi nhoumlng baucircn daoslashi hocircn thigrave cougrave theacircm giocircugravei thieaumlu keaacutet luaaumln vaoslash phaagraven toumlocircoslashng thuaaumlt veagrave nhaacircn duyeacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucircng kinh Kinh naoslashy thaaumlt ra cuotildeng laoslash moaumlt cuoaumlc ntildeoaacutei thoaiumli maeumlc duoslash chaelig cougrave moaumlt ngoumlocircoslashi nougravei trong ntildeougrave hai vaaacuten ntildeeagrave (saeacutec vaoslash khoacircng) ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh toumlugravec laoslash hai thaugravei coumliumlc maoslash gioumlotildea ntildeougrave moaumlt naecircng loumliumlc ntildeoumlocirciumlc taiumlo ra ntildeearing thieaacutet laaumlp dooslashng chuyearingn hoaugrave bieaumln choumlugraveng

Nhaacircn vaaumlt trong kinh laoslash Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Bodhisattva Avalokiteplusmnvara) laoslash higravenh aucircnh noaringi baaumlt nhaaacutet trong vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (divideAringriputra) Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm thuyeaacutet giaucircng cho vograve ntildeaiumli ntildeeauml toumlucirc locircugraven laoslash Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Ngaoslashi ntildeaotilde ntildeoumla ra quaugrave trigravenh tieaacuten triearingn taacircm linh cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Triacute 331 EL trang 151

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 247

tueauml thaacircm saacircu toaacutei thoumlocirciumlng Ntildeaeumlc bieaumlt kinh naoslashy laoslash moaumlt baucircn tuyeacircn ngoacircn cuucirca lyugrave

Toumlugrave-dieaumlu-ntildeeaacute trong augravenh saugraveng noaringi baaumlt cuucirca touml toumlocircucircng Taugravenh-khoacircng Nhouml trong haagraveu heaacutet caugravec kinh raaacutet ngaeacuten khaugravec phaagraven locircugraven nhoumlotildeng locircoslashi kinh ntildeeagraveu laaacutey toumloslash kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt loaiumli lsquoLocircugravenrsquo (daoslashi) Tuy nhieacircn nhoumlotildeng phaagraven naoslashy ntildeoumlocirciumlc thoaacuteng nhaaacutet vocircugravei nhau thaoslashnh moaumlt thearing kheugraveo leugraveo ntildeaagravey soumlugravec thuyeaacutet phuiumlc vaoslash nhoumlotildeng naaacutec thang bieaumln choumlugraveng theo taagraveng baaumlc caugravei naoslashy tieaacutep caugravei khaugravec raaacutet loacirc-giacutec qua phaugravep thoaiumli cuucirca Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm ban cho toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Nhouml thearing thoacircng ntildeieaumlp cuucirca Tueauml giaugravec Baugravet-nhaotilde laoslash choumla ntildeuucirc coacirc ntildeoaumlng hoaoslashn toaoslashn baoslashi kinh laiumli theacircm vaoslasho moaumlt keaacutet luaaumln chiacutenh xaugravec cuucirca moaumlt ntildeoaiumln thaagraven chuugrave ngaeacuten taiumlo thaoslashnh moaumlt soumliuml coacirc ntildeoaumlng tinh tuugravey thoumliumlc soumliuml ldquoYeaacutet ntildeeaacute yeaacutet ntildeeaacute ba la yeaacutet ntildeeaacute ba la taecircng yeaacutet ntildeeaacute boagrave ntildeeagrave ta baoslash hardquo lsquoVoumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua bocircoslash kia voumlocirciumlt qua hai bocircoslash oacirci giaugravec ngoauml (堨諦堨諦波羅堨諦波羅增堨諦菩提薩婆訶)332

AAcircm ntildeieaumlu thiacutech ntildeaugraveng cuucirca nhoumlotildeng thaagraven chuugrave naoslashy laoslashm cho taacircm touml cuucirca con ngoumlocircoslashi doumlocircoslashng nhouml mocircucirc ra ntildeearing thaacircm nhaaumlp vaoslasho Triacute tueauml toaacutei haaumlu

Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh cuotildeng noaringi tieaacuteng vaoslash gaacircy aacircn toumlocirciumlng nhouml Kinh Kim-cang Baucircn goaacutec tieaacuteng Phaiumln cuucirca hai kinh naoslashy ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey treacircn laugrave buoacircng ocircucirc Nhaaumlt baucircn kinh ngaeacuten hocircn ntildeoumlocirciumlc mang ntildeeaacuten ntildeougrave khoaucircng naecircm

332 般 若 波 羅 密 多 心 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八 trang 135

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 248

609 vaoslash baucircn daoslashi hocircn ntildeoumlocirciumlc mang ntildeeaacuten vaoslasho naecircm 850 Trong khoaucircng thocircoslashi gian saugraveu theaacute kyucirc baucircy baucircn dogravech cuucirca kinh ntildeoumlocirciumlc ra ntildeocircoslashi nhouml cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp (KumAringrajneva 摎摩羅什) hoaeumlc ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi (naecircm 400) Huyeagraven-trang (Hsuan-tsang 玄莊naecircm 649) Phaugravep-nguyeaumlt (Dharmacandra 法月naecircm 741) Ntildeaiumli-hueauml (PrajntildeAring大慧 naecircm 790) Tueauml-nhaotilden (PrajntildeAringcakra 慧眼naecircm 861) Thi-hoauml (Fa-cheng 施護 naecircm 856) vaoslash Ntildeaoslash-na-ba-la (DAringnapala 陀那杷羅 naecircm 1000) Kinh Baugravet-nhaotilde cuotildeng ntildeoumlocirciumlc Voacirc-caaacuteu-houmlotildeu luaaumln souml (Vimalamitra 無垢有) dogravech ra tieaacuteng Taacircy taiumlng Cougrave nhoumlotildeng baucircn dogravech vaoslash nhoumlotildeng baucircn socircugrave giaucirci cuucirca Moacircng coaring vaoslash Maotilden-chu (Manchu) OcircUcirc phoumlocircng Taacircy cougrave hocircn 10 baucircn dogravech tieaacuteng Anh beacircn caiumlnh ntildeougrave cooslashn cougrave saugraveu baucircn dogravech tieaacuteng Phaugravep vaoslash moaumlt baucircn tieaacuteng Ntildeoumlugravec Ntildeieagraveu naoslashy cho thaaacutey soumliuml phoaring bieaacuten cuucirca Taacircm-kinh333

Trung-Anh Phaaumlt hoiumlc Toumliuml ntildeiearingn (Dictionary of Chinese Buddhist Terms 中英佛學辭典) ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea nhouml sau

ldquoBaugravet-nhaotilde Taacircm-kinh cougrave nhieagraveu baucircn dogravech vocircugravei nhieagraveu toumliumla ntildeeagrave khaugravec nhau baucircn cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp ntildeoumlocirciumlc soumlucirc duiumlng phoaring bieaacuten ntildeaotilde nougravei leacircn baucircn chaaacutet cuucirca caugravec kinh Tueauml giaugravec Cougrave nhieagraveu socircugrave giaucirci veagrave baucircn kinh naoslashyrdquo334 Nhigraven chung trung bigravenh coumlugrave moatildei traecircm naecircm cougrave hai

baucircn dogravech mocircugravei cuucirca Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh ntildeoumlocirciumlc ra maeacutet ntildeoaumlc giaucirc moatildei baucircn cougrave soumliuml caucirci thieaumln hocircn Bocircucirci leotilde tiacutenh 333 EL trang 152 334 DCBT trang 337-8

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 249

chaaacutet coacirc ntildeoaumlng vaoslash tinh hoa cuucirca kinh neacircn Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh raaacutet ntildeoumlocirciumlc phoaring bieaacuten vaoslash phaugravet haoslashnh roaumlng raotildei khaeacutep Trung hoa Vieaumlt nam vaoslash nhieagraveu noumlocircugravec khaugravec

Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh thuoaumlc ntildea-heauml phaugravei bocircucirci leotilde ntildeoumlocirciumlc taaacutet caucirc caugravec heauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo chaaacutep nhaaumln nhouml laoslash moaumlt giaugraveo nghoacutea tinh yeaacuteu cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo khoacircng chaelig bocircucirci caugravec truyeagraven thoaacuteng nghieacircn coumlugraveu hoiumlc giaucirc maoslash cooslashn caugravec truyeagraven thoaacuteng tu taaumlp cuucirca thieagraven vaoslash togravenh ntildeoauml Bocircucirci tiacutenh chaaacutet ngaeacuten nguotildei vaoslash coacirc ntildeoaumlng baoslashi kinh naoslashy thiacutech hocirciumlp cho caugrave nhaacircn hay taaumlp thearing deatilde nhocircugrave vaoslash ntildeoiumlc tuiumlng Kinh raaacutet phoaring bieaacuten caucirc giocircugravei xuaaacutet gia vaoslash taiumli gia ocircucirc caugravec noumlocircugravec nhouml Vieaumlt nam Trung hoa Nhaaumlt baucircn Ntildeaiumli haoslashnhellip thoumlocircoslashng tuiumlng ocircucirc cuoaacutei moatildei buoaringi leatilde Soumliuml phoaring bieaacuten roaumlng raotildei cuucirca kinh laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeiearingm ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha ocircucirc noumlucirca sau thieacircn nieacircn kyucirc thoumlugrave nhaaacutet Nougravei moaumlt caugravech khaugravec tinh hoa cuucirca toaoslashn thearing kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc choumlugravea trong 262 toumloslash cuucirca baucircn Haugraven dogravech Taacircm-kinh Theaacute neacircn ta mocircugravei thaaacutey soumliuml quan troiumlng cuucirca kinh naoslashy theaacute naoslasho

Khaugravei nieaumlm Taugravenh-Khoacircng trong Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-Thoumloslasha

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp Nieaacutet-baoslashn Phaaumlt giaugraveo trocircucirc neacircn raaacutet noaringi tieaacuteng vaoslash phaugravet triearingn toumloslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy thaoslashnh Phaaumlt giaugraveo Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringna 小乘) (chuugraveng ta cuotildeng goiumli laoslash Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu) vaoslash Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna 大乘) (cuotildeng goiumli laoslash Phaaumlt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 250

giaugraveo Phaugravet triearingn sau naoslashy)335 Soumliuml phaacircn chia gioumlotildea Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash Tiearingu-thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp khoaucircng gioumlotildea theaacute kyucirc I troumlocircugravec taacircy logravech vaoslash theaacute kyucirc I sau taacircy logravech Tiearingu-thoumloslasha laoslash troumlocircoslashng phaugravei Phaaumlt giaugraveo Baucirco thuucirc coaacute gioumlotilde nhoumlotildeng locircoslashi daiumly vaoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp truyeagraven thoaacuteng cuucirca Phaaumlt giaugraveo cuotildeng nhouml xem kinh ntildeiearingn PAringli nhouml nguoagraven kinh ntildeiearingn chiacutenh336

Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha chaelig cougrave moaumlt vograve Phaaumlt laoslash ngoumlocircoslashi ntildeaotilde saugraveng laaumlp ra Phaaumlt giaugraveo vaoslash muiumlc ntildeiacutech cao nhaaacutet cuucirca hoiuml laoslash trocircucirc thaoslashnh A-la-haugraven moaumlt ntildeeauml toumlucirc phaiumlm haiumlnh

335 Trong theaacute kyucirc thoumlugrave IV troumlocircugravec taacircy logravech Phaaumlt giaugraveo chia thaoslashnh hai nhaugravenh

chiacutenh Ntildeaiumli chuugraveng boauml (MahAringsaœgika) vaoslash Nguyeacircn thuyucirc boauml (Sthaviras) Ntildeeaacuten theaacute kyucirc thoumlugrave III troumlocircugravec taacircy logravech cougrave taugravem boauml phaugravei mocircugravei (chi nhaugravenh) xuaaacutet phaugravet toumloslash Ntildeaiumli chuugraveng boauml Cuotildeng trong theaacute kyucirc thoumlugrave III-II troumlocircugravec taacircy logravech cougrave moumlocircoslashi chi nhaugravenh mocircugravei xuaaacutet phaugravet toumloslash Nguyeacircn thuyucirc Moumlocircoslashi taugravem boauml phaugravei naoslashy sau naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringna) Truyeagraven thoaacuteng veagrave caugravec boauml phaugravei naoslashy choumla chiacutenh xaugravec vaoslash rootilde raoslashng laeacutem Xem Edward Conzes Buddhist Thought in India Ann Arbor University of Michigan Press 1967 trang 119-120

336 Kinh ntildeiearingn Pali ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln vaoslash hieaumlu ntildeiacutenh hoaoslashn chaelignh trong ba kyoslash kieaacutet taaumlp Kyoslash kieaacutet taaumlp laagraven thoumlugrave nhaaacutet chaelig vaoslashi thaugraveng sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn (483 troumlocircugravec taacircy logravech) ocircucirc Voumlocircng-xaugrave (RAringjagaha) Sau ntildeougrave khoaucircng 100 naecircm kyoslash thoumlugrave hai ntildeoumlocirciumlc toaring choumlugravec khoaucircng 383 troumlocircugravec taacircy logravech ocircucirc thaoslashnh Xaugrave-veauml (Vesali) vaoslash laagraven thoumlugrave ba khoaucircng naecircm 225 troumlocircugravec taacircy logravech ocircucirc thuucirc ntildeoacirc Hoa-thograve thaoslashnh (Pataliputra Ba-tra-lograve-phaaacutet-thaoslashnh) Kinh ntildeiearingn Nguyeacircn thuyucirc ntildeoumlocirciumlc chia thaoslashnh ba taiumlng (piEcircaka) Luaaumlt taiumlng (VinayapiEcircaka nhoumlotildeng giocircugravei luaaumlt trong taecircng chuugraveng) Kinh taiumlng (Suttaptaka nhoumlotildeng phaugravep thoaiumli cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt) vaoslash Luaaumln taiumlng (AbhidhammapiEcircaka caugravec baoslashi luaaumln phaacircn tiacutech chi tieaacutet kinh taiumlng) Cuotildeng cougrave nhoumlotildeng taugravec phaaringm sau naoslashy nhouml Kinh Na-tieacircn tyoslash-kheo (Milindapantildeha) Thanh-togravenh-ntildeaiumlo luaaumln (Visuddhimagga) vaoslash A-tyoslash-ntildeaoslashm (Abhidhammatthasangaha) Kinh cuucirca phaugravei Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu boauml (Sarvastivada) ntildeoumlocirciumlc vieaacutet baegraveng tieaacuteng Phaiumln (Sanskrit)

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 251

cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet baegraveng chiacutenh soumliuml noatilde loumliumlc cuucirca migravenh

Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt troumlocircoslashng phaugravei phaugravet triearingn roaumlng raotildei sau naoslashy ntildeaotilde cougrave moaumlt soumliuml caucirci caugravech mocircugravei Hoiuml khoacircng chaelig chaaacutep nhaaumln kinh ntildeiearingn PAringli nhouml laoslash nguoagraven kinh ntildeiearingn chiacutenh maoslash cooslashn chaaacutep nhaaumln nhieagraveu kinh ntildeiearingn khaugravec ntildeoumlocirciumlc vieaacutet baegraveng tieaacuteng Phaiumln Haugraven Taacircy taiumlnghellip337 Theo caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha khoacircng chaelig cougrave moaumlt vograve Phaaumlt maoslash cooslashn nhieagraveu vograve noumlotildea Lyugrave toumlocircucircng cuucirca hoiuml khoacircng chaelig trocircucirc thaoslashnh A-la-haugraven maoslash cooslashn houmlocircugraveng ntildeeaacuten laoslashm moaumlt vograve Boagrave-taugravet (vograve Phaaumlt seotilde thaoslashnh) laoslash nhoumlotildeng vograve cougrave thearing chuyearingn hoaugrave taaacutet caucirc nghieaumlp (karmas 業) xaaacuteu vaoslash ntildeau khoaring cuucirca chiacutenh migravenh vaoslash seotilde chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh baegraveng taaacutet caucirc taaacutem looslashng toumloslash bi haelig xaucirc voacirc loumlocirciumlng Ntildeiearingm khaugravec bieaumlt trieaacutet lyugrave chiacutenh yeaacuteu noumlotildea gioumlotildea Phaaumlt giaugraveo Tiearingu-thoumloslasha vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash trong khi Tiearingu-thoumloslasha khauacuteng ntildeogravenh thoumliumlc thearing cuucirca caugravec phaugravep (dharmas) thigrave

337 Khoacircng cougrave taiumlng kinh Ntildeaiumli thoumloslasha (MAringhayAringna) bocircucirci leotilde caugravec kinh ntildeaiumli thoumloslasha

khoacircng phaucirci laoslash moaumlt boauml heauml thoaacuteng xuyeacircn suoaacutet maoslash chaelig laoslash rocircoslashi raiumlc toumloslashng kinh rieacircng bieaumlt goiumli laoslash caugravec kinh ntildeaiumli thoumloslasha (MahAringyAringna sacirctras) khocircucirci ntildeaagraveu ntildeoumlocirciumlc vieaacutet baegraveng tieaacuteng Phaiumln Nhieagraveu baucircn goaacutec Phaiumln ngoumlotilde ntildeaotilde bograve thaaacutet laiumlc vaoslash hieaumln chaelig cougrave nhoumlotildeng baucircn dogravech tieaacuteng baegraveng Taacircy taiumlng vaoslash Trung quoaacutec Vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli thoumloslasha ban ntildeaagraveu laoslash kinh Baugravet nhaotilde vaoslash voacirc soaacute nhoumlotildeng kinh ntildeaiumli thoumloslasha khaugravec maoslash khoacircng thearing lieaumlt keacirc heaacutet teacircn ocircucirc ntildeaacircy Nhouml trigravenh baoslashy ocircucirc treacircn cuoaacuten saugravech naoslashy chaelig giocircugravei thieaumlu Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng trong vaoslashi kinh Ntildeaiumli thoumloslasha nhouml Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Vajrachedika-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) Baugravet-nhaotilde taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) thuoaumlc heauml Kinh ntildeiearingn Baugravet nhaotilde Tuy nhieacircn thaelignh thoaucircng toacirci cuotildeng triacutech daatilden toumloslash caugravec kinh Duy ma caaumlt (Vimalaknerti) Dieaumlu phaugravep lieacircn hoa (Saddharma PuœOslasharneka Sacirctra)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 252

Ntildeaiumli-thoumloslasha tuyeacircn boaacute raegraveng caugravec phaugravep laoslash roatildeng khoacircng Nougravei moaumlt caugravech khaugravec ngaotilde khoacircng laoslash khaugravei nieaumlm lieacircn

quan ntildeeaacuten Tiearingu-thoumloslasha (pudgalanairAringtmya 我空) vaoslash phaugravep khoacircng (dharma- nairAringtmya 法空) laoslash lieacircn quan ntildeeaacuten Ntildeaiumli-thoumloslasha338

Soumliuml phaugravet triearingn sau naoslashy cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha trieaacutet lyugrave cuucirca khaugravei nieaumlm phaugravep khoacircng (dharma nairAringtmya) ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln roaumlng raotildei coaacutet yeaacuteu ntildeearing phuucirc ntildeogravenh thoumliumlc thearing rieacircng bieaumlt cuucirca caugravec phaugravep (hieaumln houmlotildeu) Do ntildeougrave saeacutec laoslash khoacircng thoumliumlc toumlocircucircng (vikalpa想) vaoslash caugravec thuoaumlc tiacutenh (keaacutet hocirciumlp vocircugravei toumlocircucircng) cuotildeng khoacircng thaaumlt Touml toumlocircucircng naoslashy ntildeoumlocirciumlc phoaring bieaacuten roaumlng raotildei vocircugravei soumliuml noaringi leacircn cuucirca neagraven vaecircn hoiumlc Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha qua caugravec kinh nhouml kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring 般若波羅密經) Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-PuœOslasharneka 妙法蓮花經) Kinh Laecircng-giaoslash (LaœkAringvatAringra

楞伽經) Kinh Thaagraven-thoacircng du-hiacute (Lalitavistara

神通遊戲經) Tam-muoaumli-voumlocircng kinh

(SamAringdhirAringja三妹王經) Kim-quang-minh kinh

(SuvarnaprabhAringsa金光明經) Thaaumlp-ntildeogravea kinh

(Dasabhacircmi十地經) Voacirc-loumlocirciumlng-thoiuml kinh (SukhAringvati

無量壽經) Duy-ma-caaumlt kinh (Vimalaknerti 維摩詰經) Hoa-nghieacircm kinh (AumlvataUacutesaka Sacirctra 華嚴經) vaoslash voacirc soaacute 338 Xem TR Sharma An Introduction to Buddhist Philosophy Delhi Eastern Book Linkers 1994 trang 24

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 253

nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha khaugravec raaacutet nhieagraveu khoacircng thearing lieaumlt keacirc noaringi vaoslash ntildeaeumlc bieaumlt trong caugravec kinh naoslashy laoslash kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring) TRV Murti ntildeaotilde nougravei raegraveng ldquoVaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt doumliumla treacircn khaugravei nieaumlm caecircn baucircn cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde caugravech maiumlng hoaugrave Phaaumlt giaugraveo trong taaacutet caucirc caugravec laotildenh voumliumlc trieaacutet hoiumlc vaoslash tu taaumlprdquo339

Heauml thoaacuteng trieaacutet hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt bao goagravem kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) vaoslash Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) trong Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde laoslashm moaumlt soumliuml thay ntildeoaringi cocirc baucircn trong nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm troumlocircugravec kia Hai khaugravei nieaumlm ntildei ntildeoacirci vocircugravei nhau laoslash ngaotilde khoacircng (pudgalnairAringtamya) vaoslash phaugravep khoacircng (dharmanaitAringtmya) nhouml ntildeaotilde tigravem thaaacutey trong neagraven vaecircn hoiumlc Phaaumlt giaugraveo Tiearingu-thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc tieaacuten triearingn hocircn trong neagraven vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Khaugravei nieaumlm caecircn baucircn cuucirca phaugravep khoacircng (nairAringtmya) ntildeoumlocirciumlc chuyearingn thaoslashnh Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) Sau ntildeougrave khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng naoslashy thaacircm nhaaumlp vaoslasho vaoslashi khaugravei nieaumlm maoslash chuucirc yeaacuteu thuoaumlc baucircn thearing hoiumlc tri thoumlugravec hoiumlc hoaeumlc sieacircu higravenh hoiumlc Moaumlt soaacute khaugravei nieaumlm nhouml AringdhyAringtma saeacutec (racircpa色) houmlotildeu vi (saUacuteskŸta有為) voacirc vi (asamkŸta 無為) toumliuml taugravenh (prakŸti自性) houmlotildeu (bhAringva有) voacirc houmlotildeu (abhAringva無

有) thoumliumlc thearing (svabhAringva 實體) chaacircn thearing (parabhAringva真體) thoumlugravec (vijAringna 識) haoslashnh 339 Murti TRV ed Srinpoche C Mani MAringdhyamika Dialectic and the

Philosophy of NAringgAringrjuna (The Dalai Lama Tibetan Indology Studies vol I) Sarnath 1977 trang x

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 254

(saUacuteskara行) soumliuml kieaumln (vastu事健) vaoslash houmlotildeu tigravenh (sattva有情) cougrave lieacircn quan keaacutet hocirciumlp vocircugravei khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring)

Heauml thoaacuteng Trung luaaumln (MAringdhyamika 中論) laoslash moaumlt troumlocircoslashng phaugravei touml toumlocircucircng doumliumla treacircn khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng nhoumlng ngaoslashi Long-thoiuml340(NAringgAringrjuna 龍樹) khoacircng thearing ntildeoumlocirciumlc coi laoslash nhaoslash saugraveng laaumlp bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde hieaumln houmlotildeu troumlocircugravec ngaoslashi trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc ngay troumlocircugravec caucirc ngaoslashi Maotilde Minh341 (Ashvaghobdquoa 馬鳴) Tuy nhieacircn chiacutenh ngaoslashi Long-thoiuml laoslash baaumlc luaaumln souml ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde daatilden giaucirci Taugravenh-khoacircng thaoslashnh cougrave heauml thoaacuteng Ntildeaacircy laoslash soumliuml ntildeougraveng gougravep vaoslash thaoslashnh coacircng roumliumlc rocircotilde cuucirca ngaoslashi Ngaoslashi ntildeaotilde naeacutem nhoumlotildeng socirciumli chaelig vaoslash ntildean keaacutet chuugraveng laiumli thaoslashnh moaumlt cuoaumln ntildeougrave chiacutenh laoslash soumliuml coaacuteng hieaacuten voacute ntildeaiumli Ngaoslashi ntildeaotilde phaugravet triearingn nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng ntildeaotilde iacutet nhieagraveu raucirci raugravec ntildeougrave ntildeaacircy thaoslashnh tuyeaumlt haucirco trong moaumlt taugravenh caugravech toumlocircng tuiumlc xuyeacircn suoaacutet phaugravet triearingn toaoslashn dieaumln vocircugravei nhoumlotildeng lyugrave luaaumln bieaumln choumlugraveng chaeumlt cheotilde vaoslash saeacutec beugraven Ngaoslashi cuotildeng ntildeaotilde bieacircn soaiumln nhieagraveu taugravec phaaringm trong ntildeougrave Trung quaugraven luaaumln (MAringdhyamika-karikAring) ntildeoumlocirciumlc coi laoslash

340 Ngaoslashi Long thoiuml laoslash tổ thứ 14 trong 28 tổ Phật giaacuteo Ấn độ người Nam Ấn sanh vagraveo năm 160 Nhờ sự gia hộ của Đức Đại-Nhật Như-Lai ngagravei mở được thaacutep bằng sắt vagraveo becircn trong vagrave đảnh lễ Ngagravei Kim Cang Taacutet Đoả rồi được ban lễ quaacuten đảnh vagrave tiếp nhận hai bộ Đại Kinh Caacutec kinh ngagravei ghi cheacutep lại coacute Na Tiecircn Tỳ kheo Kinh Trung Luận Thập nhị mocircn luận Ngagravei thọ khoảng 60 tuổi truyền y baacutet cho tổ Ca na đề bagrave (Kanadeva) 341 Ngaoslashi Maotilde Minh sanh vagraveo thế kỷ thứ nhất luacutec đầu theo ngoại đạo sau vigrave biện luận thua ngagravei Hiếp tocircn giả necircn qui y Phật phaacutep Từ đoacute ngagravei hết sức truyền baacute chaacutenh phaacutep lagravem ra những bộ Ntildeại-thừa Khocircucirci-tiacuten-luận Ntildeại-thừa Trang-nghiecircm kinh luận Phật giaacuteo Nam Ấn ntildeoauml nhờ vậy magrave lần lần thịnh vượng

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 255

moaumlt kieaumlt taugravec trigravenh baoslashy trong moaumlt taugravenh caugravech cougrave heauml thoaacuteng trieaacutet lyugrave Trung luaaumln nougravei rieacircng vaoslash Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha nougravei chung Chiacutenh vigrave leotilde ntildeougrave maoslash PT Raju taugravec giaucirc quyearingn lsquoIdealistic Thought of Indiarsquo ntildeaotilde ghi nhaaumln raegraveng ldquoLaoslash moaumlt bieaumln choumlugraveng gia ntildeaiumli souml Long-thoiuml ntildeoumlugraveng haoslashng ntildeaagraveu cougrave moaumlt khoacircng hai treacircn theaacute giocircugraveirdquo

Caugravec nhaoslash Khoacircng luaaumln (divideacircnyatAringvAringdins 空論者 tu taaumlp theo troumlocircoslashng phaugravei naoslashy) ntildeaotilde xem hoiuml nhouml laoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi thuoaumlc heauml Trung luaaumln (MAringdhyamikas) hoaeumlc nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo maoslash chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaugravec ngoauml Con ntildeoumlocircoslashng ntildeougrave toumlugravec khaeacutec voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan chaaacutep thuucirc ntildeoaacutei ntildeaotildei hai beacircn cuucirca hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phuucirc ntildeogravenh thoumlocircoslashng haegraveng vaoslash ntildeoaiumln dieaumlt

Nghieacircn coumlugraveu vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cuotildeng cho thaaacutey moaumlt soaacute caugravec nhaoslash Du giaoslash (YogAringcAringrins 瑜 伽者) ntildeaotilde bieacircn soaiumln nhoumlotildeng tougravem taeacutec cuucirca Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt thaoslashnh thearing thocirc Ngaoslashi Traagraven Na342 (DignAringga 陳那) ntildeaotilde nougravei trong taugravec phaaringm PrajntildeAring-pAringramitAring-piœOslashAringrtha cougrave 16 maatildeu Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性)343 Ngaoslashi Souml-toumlucirc-hieagraven 342 Dignga (S) Trn Na Mhadignga (S) Diṅnga (S) Ngagravei Trn Na khai t Trn Na phaacutei hoagraven thagravenh mocircn hc Nhacircn Minh Lyacute lun vagrave tuyecircn dng A-li-da-duyecircn-khi lun 343 PrajntildeAringpAringramitAring-piœOslashAringrtha I-II ed G Tucci (Minor Saœskrit Texts on

the PrajntildeAringpAringramitAring) Journal of Royal Asiatic Society 1947 618 trang 263-64 1 Khoacircng Boagrave-taugravet (Bodhisattva-divideacircnyatAring) 2 BhoktŸ-divideacircnyatAring 3 AdhyAringtmika-divideacircnyatAring 4 Khoacircng soumliuml kieaumln (Vastu-divideacircnyatAring) 5 Khoacircng saeacutec (Racircpa-divideacircnyatAring) 6 Khoacircng Toumliuml taugravenh (PrakŸti-divideacircnyatAring) 7 Khoacircng thoumlugravec (VijntildeAring-divideacircnyatAring) 8 Khoacircng houmlotildeu tigravenh (Sattva-divideacircnyatAring) 9 Khoacircng haoslashnh

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 256

(Haribhadra 師子賢) cuotildeng ntildeeagrave caaumlp trong socircugrave luaaumln cuucirca ngaoslashi Phi toumliuml taugravenh (prakŸtiplusmnacircnyatAring 非自性) Phi houmlotildeu vi (saUacuteskŸtaplusmnacircnyatAring 非有為) vaoslash Phi voacirc-vi (asaUacuteskŸtaplusmnunyatAring 非無為) ntildeeagraveu thuoaumlc veagrave Voacirc-saeacutec-giocircugravei (Aumlloka 無色界) Ngaoslashi Traagraven Na cuotildeng phuucirc ntildeogravenh ngay caucirc chiacutenh baucircn thaacircn Boagrave-taugravet cuotildeng laoslash Khoacircng344 Vigrave vaaumly cougrave thearing nougravei raegraveng khaugravei nieaumlm caecircn baucircn cuucirca ngaotilde khoacircng (pudgala-nairAringtmya) vaoslash phaugravep khoacircng (dharma-nairAringtmya) trong Phaaumlt giaugraveo ban ntildeaagraveu ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng chi tieaacutet hocircn trong hai moumlocirci maatildeu Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) nhouml ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong Baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircsAringsarikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 八天頌般若波羅密經) trong khi ntildeougrave PrajntildeAring-pAringramitAring-piœOslashAringrtha cuucirca ngaoslashi Traagraven na chaelig neacircu ra cougrave moumlocircoslashi saugraveu maatildeu Taugravenh-khoacircng

Cuotildeng cougrave nhieagraveu nhaoslash bigravenh luaaumln hieaumln ntildeaiumli khaugravec chauacuteng haiumln nhouml Giaugraveo souml Stcherbatsky345Aiyaswami Sastri BhAringvaviveka346 Obermiller347 Murti348hellip laoslash

(SaUacuteskAringra-divideacircnyatAring) 10 Khoacircng phaugravep (Dharma-divideacircnyatAring) 11 Khoacircng ngaotilde (Atma-divideacircnyatAring) 12 Khoacircng phaugravep (Pudgalanaira-divideacircnyatAring) 13 Khoacircng houmlotildeu vi (SaUacuteskŸta-divideacircnyatAring) 14 Khoacircng voacirc vi (AsaUacuteskŸta-divideacircnyatAring) 15 SAringvadya-divideacircnyatAring 16 Nirvadya-divideacircnyatAring

344 Nhouml treacircn trang 263 BodhisattvaUacute na paplusmnyAringmnety uktavAringœs tattvato muniaelig bhoktAringdhyAringtmikavastunAringUacute kathitAring tena divideacircnyatAring

345 Prof Stcherbatsky MadhyAringnta-vibhAringga Discrimination between Middle and Extremes Calcutta 1971

346 BhAringvaviveka PrajntildeAringpradnepa on MadhyamakaplusmnAringstra 347 Obermiller E A Study of the Twenty Aspects of divideacircnyatAring Idian Historical Quarterly Taaumlp IX 1933 348 Murti TRV The Central Philosophy of Buddhism An Study of the

MAringdhyamika System Delhi Harper Collins 1998

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 257

nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi cougrave coaacuteng hieaacuten locircugraven trong vieaumlc phaugravet triearingn toumlocircng tuiumlc khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) Theo tieaacuten soacute Harsh Narayan Taugravenh-khoacircng laoslash thuyeaacutet houml voacirc thanh togravenh hoaoslashn toaoslashn laoslash thuyeaacutet phuucirc ntildeogravenh soumliuml troaacuteng khoacircng trieaumlt ntildeearing cuucirca caugravec phaugravep hieaumln houmlotildeu cho ntildeeaacuten nhoumlotildeng heauml quaucirc cuoaacutei cuoslashng cuucirca soumliuml phuucirc ntildeogravenh Ntildeearing choumlugraveng minh vaoslash cuucircng coaacute quan ntildeiearingm naoslashy oacircng khoacircng chaelig ntildeoumla ra vaoslashi baegraveng choumlugraveng cuucirca caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash cooslashn doumliumla vaoslasho nhoumlotildeng nhaaumln ntildeogravenh truyeagraven thoaacuteng nhouml sau

ldquoSoumliuml haagraveu nhouml ntildeoagraveng nhaaacutet triacute cuucirca moaumlt nhaaumln ntildeogravenh truyeagraven thoaacuteng nhouml vaaumly thaaumlt khougrave ntildeearing hiearingu theaacute naoslasho soumliuml dieatilden dogravech Taugravenh-khoacircng houml voacirc cougrave thearing bograve baugravec boucirc vigrave cho laoslash hoaoslashn toaoslashn sai laagravemrdquo

Nhoumlotildeng nhaoslash Du-giaoslash luaaumln (YogAringcAringra) ntildeaotilde moacirc taucirc Taugravenh-khoacircng nhouml laoslash hoaoslashn toaoslashn houml voacirc Tieaacuten soacute Radhakrishnan nougravei raegraveng soumliuml tuyeaumlt ntildeoaacutei (divideacircnyatAring) doumlocircoslashng nhouml laoslash baaacutet ntildeoaumlng trong tiacutenh tuyeaumlt ntildeoaacutei Tieaacuten soacute TRV Murti cho raegraveng triacute tueauml Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring) laoslash moaumlt soumliuml tuyeaumlt ntildeoaacutei hoaoslashn toaoslashn

lsquoSoumliuml tuyeaumlt ntildeoaacutei thoumlocircoslashng mang yugrave nghoacutea Khoacircng (plusmnacircnya) bocircucirci nougrave troaacuteng roatildeng taaacutet caucirc caugravec thuoaumlc tiacutenhrsquo

Nhouml chuugraveng ta thaaacutey vocircugravei phong traoslasho noaringi leacircn cuucirca caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash caugravec nhaoslash trieaacutet hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha khuynh houmlocircugraveng mocircugravei cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) laoslashm phong phuugrave theacircm khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring) trong kinh ntildeiearingn pAringli hoaeumlc ngaotilde khoacircng vaoslash phaugravep khoacircng trong Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringna) Khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash soumliuml caugravech maiumlng hougravea khaugravei

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 258

nieaumlm lsquokhoacircngrsquo troumlocircugravec kia trong kinh ntildeiearingn Nguyeacircn-thuucircy vocircugravei nhoumlotildeng thoumliumlc thearing hoaeumlc yugrave nghoacutea saacircu saeacutec hocircn chauacuteng haiumln Taugravenh-khoacircng nhouml laoslash Baucircn chaaacutet ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca Thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm lyugrave Duyeacircn khocircucirci (PratnetyasamutpAringda 緣起因緣生起) Trung ntildeaiumlo (中道) Nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa 涅槃) Voumlocirciumlt khoucirci soumliuml Phuucirc ntildeogravenh vaoslash Khoacircng thearing dieatilden taucirc ntildeoumlocirciumlc (ChatubdquokoEcirci-vinirmukta) vaoslash laoslash Phoumlocircng tieaumln cuucirca Tuiumlc ntildeeaacute (Sammuti Skt SaUacutevŸtisatya 俗諦) vaoslash Chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrtha-satya Skt ParamAringrthasatya 真諦)

Baacircy giocircoslash chuugraveng ta seotilde nghieacircn coumlugraveu chuugraveng toumloslashng boumlocircugravec nhoumlng ntildeaagraveu tieacircn chuugraveng ta phaucirci hiearingu yugrave nghoacutea tougravem goiumln cuucirca Taugravenh-khoacircng trong laotildenh voumliumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha

1 Ntildeogravenh nghoacutea Taugravenh-khoacircng Thuaaumlt toumloslash divideacircnyatAring349 laoslash soumliuml keaacutet hocirciumlp cuucirca lsquoplusmnacircnyarsquo

(khoacircng troaacuteng roatildeng roatildeng tueaacutech) vocircugravei haaumlu toaacute lsquotarsquo (toumlocircng ntildeoumlocircng vocircugravei tieaacuteng Anh laoslash lsquonessrsquo [chaelig cho danh toumloslash]) nghoacutea laoslash soumliuml troaacuteng khoacircng soumliuml troaacuteng roatildeng hoaeumlc chaacircn khoacircng Khaugravei nieaumlm cuucirca toumloslash naoslashy veagrave cocirc baucircn thuoaumlc caucirc hocirciumlp lyugrave laatilden bieaumln choumlugraveng Thaaumlt khougrave hiearingu khaugravei nieaumlm naoslashy laoslash do yugrave nghoacutea chaacircn ntildeeaacute (paramAringrtha真諦) cuucirca nougrave laoslash ntildeeauml nhaaacutet nghoacutea khoacircng (thaeacuteng nghoacutea khoacircng ligravea caugravec phaugravep thigrave khoacircng cougrave toumliuml taugravenh paramAringrtha-divideacircnyatAring 真空) lieacircn quan ntildeeaacuten yugrave nghoacutea ngoacircn ngoumlotilde-logiacutec hoiumlc (vyavahAringra) ntildeaeumlc bieaumlt bocircucirci vigrave toumloslash nguyeacircn hoiumlc (nghoacutea laoslash 349 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring

Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 218

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 259

plusmnacircnya troaacuteng roatildeng hoaeumlc khoacircng cougrave gigrave trong higravenh daugraveng cuucirca caugravec phaugravep) ntildeaotilde cho thaaacutey khoacircng cougrave cung caaacutep theacircm gigrave vaoslasho yugrave thoumliumlc tieatilden hoaeumlc lyugrave thuyeaacutet cuucirca khaugravei nieaumlm naoslashy

Theo Trung-Anh Phaaumlt hoiumlc Toumliuml ntildeiearingn350 nougravei lsquoBaucircn chaaacutet khoacircng laoslash Taugravenh-khoacircng vaaumlt thearing cuucirca baucircn chaaacutet caugravec hieaumln toumlocirciumlngrsquo laoslash yugrave nghoacutea caecircn baucircn cuucirca divideacircnyatAring

Ntildeearing boaring sung tiacutech coumliumlc vaoslasho yugrave nghoacutea naoslashy chuugraveng ta toumloslashng boumlocircugravec khaucirco saugravet laotildenh voumliumlc ntildeogravenh nghoacutea naoslashy qua nhoumlotildeng soumliuml viacute von ntildeaagravey thocirc ca vaoslash gocirciumli higravenh cuucirca Taugravenh-khoacircng nhouml sau

2 Nhoumlotildeng So saugravenh veagrave Taugravenh-khoacircng Ngaoslashi Phaaumlt aacircm (Buddhaghosa) duoslashng moaumlt soaacute higravenh

aucircnh so saugravenh ntildeearing minh hoiumla veagrave soumliuml khoacircng thoumliumlc thearing cuucirca baucircn chaaacutet hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep Ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna) cuotildeng laaacutey nhoumlotildeng so saugravenh naoslashy ntildeearing chaelig ra hieaumlu quaucirc cuucirca logic choumlugravea ntildeoumliumlng trong chuugraveng ntildeearing thoumliumlc nghieaumlm baucircn chaaacutet khoacircng thoumliumlc cuucirca caugravec phaugravep Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy ntildeaotilde toumloslashng mocircugravei (nicanava) gioaacuteng nhouml soumlocircng tan khi maeumlt trocircoslashi leacircn (suriyaggamane ussavabindu) nhouml boiumlt noumlocircugravec ngaeacuten nguucirci (udake dndaraji) nhouml haiumlt caacircy muoslash taiumlc ocircucirc doumlocircugravei ntildeaugravey duoslashi (aragge sasapo) nhouml tia chocircugravep ngaeacuten nguucirci (vijjuppado viya ca paritthayino) nhouml aucirco giaugravec (mAringyAring 幻覺)nhouml sougraveng naeacuteng (marici 焰喻dieaumlm duiuml) nhouml giaaacutec mocirc (supinanta夢) nhouml baugravenh xe loumlucirca (alatacakka熱輪車) nhouml thaoslashnh Caoslashn-thaugravet-baoslash (Gandharvas gandhabba-nagara乾撻婆)nhouml boiumlt 350 DCBT trang 259

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 260

bougraveng (phena 浮水) vaoslash nhouml caacircy chuoaacutei (kadali 香蕉) Cuotildeng thaaumlt thuugrave vograve vaoslash yugrave nghoacutea khi ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde

duoslashng haagraveu heaacutet caugravec so saugravenh naoslashy trong taugravec phaaringm (Karikas) cuucirca ngaoslashi nhouml baugravenh xe loumlucirca (alatacakranirmana熱輪車) giaaacutec moaumlng (svapnasupinanta 夢) aucirco giaugravec (mAringyAring 幻

覺) aucirco toumlocircucircng (marici 幻想) higravenh caagraveu vooslashng treacircn trocircoslashi (ambu-candra球周) thaoslashnh Caoslashn-thaugravet-baoslash (gandhar-vanagara 乾撻婆)351

Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng duoslashng voacirc soaacute nhoumlotildeng higravenh aucircnh so saugravenh trong kinh ntildeiearingn pAringli ntildeearing chaelig ra soumliuml khoacircng thaaumlt cuucirca moatildei loaiumli phaugravep vaoslash chiacutenh nhoumlotildeng higravenh aucircnh viacute von naoslashy sau naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng moaumlt caugravech hieaumlu quaucirc trong caugravec troumlocircoslashng phaugravei trieaacutet hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc bieaumlt nhoumlotildeng nhaoslash touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo Trung hoa352 ntildeaotilde so saugravenh Taugravenh-khoacircng vocircugravei nhieagraveu higravenh aucircnh vaoslash maoslashu saeacutec linh ntildeoaumlng nhouml sau 1 Taugravenh-khoacircng nhouml khoacircng choumlocircugraveng ngaiumlihellip gioaacuteng nhouml

houml khoacircng troaacuteng khoacircng hieaumln houmlotildeu trong moiumli hieaumln toumlocirciumlng nhoumlng choumla bao giocircoslash caucircn trocircucirc hoaeumlc choumlocircugraveng ngaiumli baaacutet coumlugrave toumlocircugraveng traiumlng naoslasho

2 Taugravenh-khoacircng nhouml Nhaaacutet thieaacutet triacutehellip gioaacuteng nhouml troaacuteng khoacircng ocircucirc khaeacutep nocirci naeacutem gioumlotilde vaoslash bieaacutet moiumli ntildeieagraveu moiumli nocirci

3 Taugravenh-khoacircng nhouml soumliuml bigravenh ntildeauacutenghellip gioaacuteng nhouml Khoacircng bigravenh ntildeauacuteng vocircugravei taaacutet caucirc khoacircng phaacircn bieaumlt thieacircn leaumlch

351 MAringdhyamikavŸtti ed L de la Vallee Poussin Bibliotheca Buddhica Taaumlp IV 1902-13 trang 173 177 352 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain

The Pennsylvania State University 1972 trang 100-1

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 261

baaacutet coumlugrave nocirci naoslasho 4 Taugravenh-khoacircng biearingu thograve taugravenh chaaacutet meacircnh moacircnghellip

gioaacuteng nhouml khoacircng voacirc bieacircn roaumlng locircugraven vaoslash voacirc taaumln 5 Taugravenh-khoacircng khoacircng cougrave higravenh saeacutec vaoslash bougraveng daugravenghellip

gioaacuteng nhouml khoacircng khoacircng mang daugraveng daaacutep hoaeumlc biearingu toumlocirciumlng gigrave

6 Taugravenh-khoacircng biearingu thograve soumliuml thanh togravenhhellip gioaacuteng nhouml khoacircng luoacircn luoacircn trong saugraveng khoacircng gocirciumln phieagraven naotildeo oacirc ueaacute

7 Taugravenh-khoacircng chaelig soumliuml baaacutet ntildeoaumlnghellip gioaacuteng nhouml khoacircng luoacircn luoacircn ocircucirc traiumlng thaugravei doumloslashng chaelig naecircng ntildeoaumlng nhoumlng voumlocirciumlt leacircn tieaacuten trigravenh sanh vaoslash dieaumlt

8 Taugravenh-khoacircng chaelig soumliuml phuucirc ntildeogravenh tiacutech coumliumlchellip phuucirc ntildeogravenh taaacutet caucirc nhoumlotildeng gigrave cougrave giocircugravei haiumln vaoslash keaacutet thuugravec

9 Taugravenh-khoacircng biearingu thograve soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca phuucirc ntildeogravenhhellip phuucirc ntildeogravenh taaacutet caucirc Ngaotilde chaaacutep vaoslash ntildeoaiumln dieaumlt nhoumlotildeng chaaacutep thuucirc vaoslasho Taugravenh-khoacircng (chaelig ra tiacutenh sieacircu vieaumlt xuyeacircn suoaacutet giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec trougravei buoaumlc)

10 Taugravenh-khoacircng biearingu thograve soumliuml khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc hoaeumlc khoacircng naeacutem gioumlotilde ntildeoumlocirciumlchellip gioaacuteng nhouml khoacircng gian hoaeumlc houml khoacircng khoacircng loumlu daaacuteu hoaeumlc naeacutem gioumlotilde phaugravep gigrave

Khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring 空) xuaaacutet hieaumln ntildeaagraveu tieacircn trong kinh ntildeiearingn PAringli vaoslash ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn trong moatildei troumlocircoslashng phaugravei trieaacutet hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha baegraveng ngheauml thuaaumlt so saugravenh gocirciumli higravenh nhouml moumlocircoslashi viacute von treacircn ntildeaotilde minh hoiumla kheugraveo leugraveo vaoslash higravenh toumlocirciumlng taugravenh chaaacutet aucirco giaugravec cuucirca caugravec hieaumln toumlocirciumlng vaoslash khoacircng chaaacutep thuucirc caucirc Taugravenh-khoacircng ntildeougrave

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 262

3 YUgrave nghoacutea cuucirca Khaugravei nieaumlm Taugravenh-Khoacircng

a Taugravenh-khoacircng nhouml Baucircn chaaacutet ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca Thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm

Trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml voacirc ngaotilde (anattAring 無我) nhoumlotildeng nhaoslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy (TheravAringdists) vaoslash Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringnists) ntildeaotilde hiearingu Khoacircng (Suntildentildeam) hoaeumlc voacirc ngaotilde (anAringtmam) nghoacutea laoslash soumliuml khoacircng toagraven taiumli cuucirca baaacutet coumlugrave moaumlt thoumliumlc thearing naoslasho nhouml ngaotilde hoaeumlc con ngoumlocircoslashi (pudgala-suntildentildeatAring) maoslash N Dutt ntildeaotilde nougravei raegraveng

lsquoNhoumlotildeng nhaoslash Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml (SarvAringstivAringdins) cuotildeng saugraveng taiumlo theacircm phaugravep aaacuten thoumlugrave touml lsquokhoacircngrsquo (plusmnacircnya) trong tam phaugravep aaacuten laoslash ntildeau khoaring (dukkha) voacirc thoumlocircoslashng (anitya) vaoslash voacirc ngaotilde (anAringtma) Maeumlc duoslash phaugravep aaacuten thoumlugrave touml naoslashy khoacircng chuyeacircn chocircucirc yugrave nghoacutea Ntildeaiumli-thoumloslasha nhoumlng nougrave cougrave yugrave nghoacutea khoacircng gigrave khaugravec hocircn laoslash voacirc ngaotilde (anAringtma)rdquo 353

Trong khi caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde cho lsquokhoacircngrsquo laoslash soumliuml khoacircng toagraven taiumli cuucirca ngaotilde (pudgala suntildentildeatAring) cuotildeng nhouml laoslash soumliuml khoacircng toagraven taiumli cuucirca phaugravep (dharma suntildentildeatAring)

Toumloslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) cuotildeng chaelig ra baucircn chaaacutet ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm hoaeumlc ntildeieagraveu gigrave ntildeougrave gioaacuteng nhouml vaaumly higravenh thoumlugravec cuucirca baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec hieaumln toumlocirciumlng Taugravenh-khoacircng bao phuucirc taaacutet caucirc nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave lieacircn quan ntildeeaacuten quan ntildeiearingm veagrave cuoaumlc ntildeocircoslashi vaoslash theaacute giocircugravei 353 Aspects of MahAringyAringna Buddhism trang 26 This view is endorsed by

PT Raju Idealistic Thought of India trang 207 cuotildeng xem Buddhism its Religion and Philosophy Prof WS Karunaratne Buddhist Research Society Singapore 1988 trang 44

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 263

Baucircn chaaacutet thaaumlt thoumlocircoslashng cougrave hai khaugravei nieaumlm trieaacutet lyugrave roaumlng raotildei higravenh thoumlugravec hieaumln houmlotildeu vaoslash baucircn chaaacutet hieaumln houmlotildeu (chaelig cho yugrave nghoacutea troumloslashu toumlocirciumlng cuucirca nguyeacircn lyugrave vuotilde truiuml pheugravep taeacutec quan heauml nhaacircn quaucirc hoaeumlc lyugrave nhouml thograve cuucirca caugravec phaugravep) Trong loacutenh voumliumlc naoslashy thoumliumlc thearing ntildeiacutech thoumliumlc khoacircng phaucirci laoslash vuotilde truiuml nhoumlng laoslash nguyeacircn nhaacircn ntildeaagravey ntildeuucirc cho vuotilde truiuml nhouml ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy trong choumlocircng thoumlugrave hai cuucirca Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Sadharma-puœOslasharika Sacirctra) nhouml sau

ldquoBaucircn thearing chaacircn thaaumlt cuucirca taaacutet caucirc caugravec hieaumln toumlocirciumlng duy chaelig cougrave chouml Phaaumlt vocircugravei chouml Phaaumlt mocircugravei cougrave thearing hiearingu Thaaumlt toumlocircugraveng cuucirca caugravec phaugravep Thaaumlt toumlocircugraveng naoslashy bao goagravem nhouml thograve toumlocircugraveng nhouml thograve taugravenh nhouml thograve thearing nhouml thograve loumliumlc nhouml thograve taugravec nhouml thograve nhaacircn nhouml thograve duyeacircn nhouml thograve quaucirc nhouml thograve baugraveo vaoslash nhouml thograve boaringn maiumlt coumlugraveu caugravenh ntildeauacutengrdquo354

(唯佛與佛乃能究盡諸法實相所謂諸法如是相如

是性如是體如是力如是作如是因如是緣如是果

如是報如是体末究竟等)355

Nhouml chuugraveng ta thaaacutey thoumliumlc thearing nhouml vaaumly cougrave nghoacutea raegraveng taaacutet caucirc caugravec phaugravep luoacircn luoacircn nhouml chuugraveng laoslash Taaacutet caucirc toumlocircugraveng taugravenh thearing loumliumlc taugravec nhaacircn duyeacircn quaucirc baugraveo vaoslash soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet nhouml nhau cuucirca chiacuten thaoslashnh toaacute treacircn cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep luoacircn nhouml vaaumly Giaucirci thiacutech roaumlng hocircn laoslash

Nhouml nougravei khi chuugraveng ta giaugravec ngoauml moaumlt toumlocircugraveng cougrave nghoacutea raegraveng giaugravec quan cuucirca chuugraveng ta tieaacutep xuugravec caugravec toumlocircugraveng maoslash caugravec toumlocircugraveng ntildeougrave ntildeang hiearingn thograve nhoumlotildeng taugravenh caugravech noaringi baaumlt 354 LS Chapter II trang 24 355

妙 法 蓮 華 經 佛 教 經 典 會 佛 教 慈 慧 服 務 中 心香 港 一

九九 四trang 47

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 264

hoaeumlc baucircn chaaacutet cuucirca toumlocircugraveng ntildeougrave Toumloslash ntildeougrave toagraven taiumli nhoumlotildeng toumlocircugraveng beacircn ngoaoslashi biearingu loauml nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh noaumli taiumli hoaeumlc baucircn chaaacutet do ntildeougrave toumlocircugraveng naoslashy giaucirc hieaumln nhouml moaumlt thoumliumlc thearing naoslasho ntildeougrave Thoumliumlc thearing giaucirc ntildeogravenh naoslashy rootilde raoslashng cougrave moaumlt naecircng loumliumlc haegraveng houmlotildeu beacircn trong nhouml baucircn chaaacutet cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) maoslash nhoumlotildeng ntildeoaumlng cocirc ntildeogravenh houmlocircugraveng cuucirca chuugraveng houmlocircugraveng beacircn ngoaoslashi ntildeearing hoaoslashn thaoslashnh choumlugravec naecircng biearingu loauml toumlocircugraveng cuucirca chuugraveng Ntildeougrave laoslash moaumlt toumlocircugraveng toagraven taiumli nhouml thograve Theaacute giocircugravei hoaeumlc vuotilde truiuml laoslash heauml thoaacuteng locircugraven cuucirca voacirc soaacute caugravec phaugravep Caugravec phaugravep cuoslashng toagraven taiumli cuoslashng hoaiumlt ntildeoaumlng vaoslash aucircnh houmlocircucircng laatilden nhau ntildeearing taiumlo ra voacirc soaacute hieaumln toumlocirciumlng Ntildeaacircy goiumli laoslash nguyeacircn nhaacircn Nguyeacircn nhaacircn doumlocircugravei nhoumlotildeng ntildeieagraveu kieaumln khaugravec nhau seotilde taiumlo ra nhoumlotildeng hieaumlu quaucirc khaugravec nhau ntildeearing daatilden ntildeeaacuten keaacutet quaucirc hoaeumlc toaacutet hoaeumlc xaaacuteu hoaeumlc trung dung Ntildeaacircy laoslash ntildeogravenh lyugrave raaacutet chung nguyeacircn nhaacircn toagraven taiumli hoaeumlc higravenh thoumlugravec toagraven taiumli laoslash nhouml vaaumly Nougravei moaumlt caugravech khaugravec bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc moiumli phaugravep toagraven taiumli khoacircng cougrave Taugravenh-khoacircng khoacircng cougrave gigrave toagraven taiumli Do ntildeougrave Taugravenh-khoacircng coumliumlc kyoslash soaacuteng ntildeoaumlng vaoslash tiacutech coumliumlc trong Taacircm-kinh nougravei laoslash lsquoSaeacutec chauacuteng khaugravec vocircugravei khoacircng khoacircng chauacuteng khaugravec vocircugravei saeacutecrsquo (色不是空空不是色)356 Vaoslash ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna) tuyeacircn boaacute raegraveng Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt baucircn chaaacutet ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm baegraveng moaumlt locircoslashi tuyeacircn boaacute baaacutet huucirc nhouml

lsquoVocircugravei Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc ntildeeagraveu cougrave thearing khoacircng cougrave

356 般 若 波 羅 密 多 心 經 trang 134

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 265

Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc ntildeeagraveu khoacircng thearingrsquo357

Vaoslash doacute nhieacircn ntildeieagraveu naoslashy toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thoumliumlc thearing nhouml Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vieaacutet

ldquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave (Subhacircti) locircoslashi cuucirca Nhouml lai (TathagAringta) laoslash thaaumlt toumlocircng oumlugraveng vocircugravei baucircn thearing Chuugraveng laoslash nhoumlotildeng locircoslashi toaacutei haaumlu khoacircng cougrave giaucirc doaacutei cuotildeng khoacircng phaucirci khoacircng chiacutenh thoaacutengrdquo

(須 菩 提如 來 是 真 語 者實 語 者如

語 者不 獨 語 者不 異 語 者)358

Taugravenh-khoacircng khoacircng phaucirci laoslash moaumlt giaugraveo nghoacutea Ntildeocircn giaucircn laoslash caugravei cougrave thearing naeacutem ntildeoumlocirciumlc trong tiacutenh nguyeacircn tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslash toaringng thearing cuucirca nougrave laoslash voacirc souml triacute cuucirca luaaumln Du-giaoslash chaelig daoslashnh rieacircng cho Ntildeoumlugravec Phaaumlt toaacutei cao Taugravenh-khoacircng toumlocirciumlng troumlng cho soumliuml troaacuteng khoacircng cuucirca caugravec tiacuten ntildeieagraveu Ai xem Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt tiacuten ntildeieagraveu seotilde laoslash nhoumlotildeng naiumln nhaacircn cuucirca nhoumlotildeng choumlugraveng bogravenh traagravem kha khoacircng thearing choumlotildea ntildeoumlocirciumlc nhouml trong cuoaacuten Caecircn-baucircn Trung Quaugraven luaaumln tuiumlng (MacirclamAringdhyamika-kAringrikAring) ntildeaotilde xaugravec ntildeogravenh raegraveng

(divideacircnyatAring sarvadrsEcircīnAringm proktAring nihplusmnaraUgraveam jinaih yeplusmnam tu divideacircnyatAring drsEcircistAringnasAringdhyAringn pabhAringplusmnire)359

Trong kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt Taugravenh-khoacircng chaelig cho theaacute giocircugravei tueauml giaugravec laoslash khoacircng taugravech rocircoslashi khoucirci theaacute giocircugravei voiumlng toumlocircucircng lsquoSaeacutec (theaacute giocircugravei voiumlng toumlocircucircng) laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet

357 The Middle Treatise (T 1564 in Vol 30 tr by KumAringrajneva in 409

AD) xxiv 14 NAringgAringrjunarsquos Twelve Gate Treatise viii Boston D Reidel Publishing Company 1982 cuotildeng xem Empty Logic Hsueh Li Cheng Delhi Motilal Banarsidass 1991 trang 43

358 金 剛 般 若 波 羅 密 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八 tr 121 359 MacirclaMAringdhyamika-kAringrikAring of NagAringrjuna David J Kalupahana Delhi

Motilal Banarsidass 1996 xxii trang 16

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 266

vocircugravei khoacircng (theaacute giocircugravei tueauml giaugravec) vaoslash lsquokhoacircng laoslash ntildeoagraveng vocircugravei saeacutecrsquo360 Taiumli ntildeaacircy lsquosaeacutec thigrave ntildeoagraveng vocircugravei khoacircngrsquo cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc coi nhouml ntildeearing chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng ntildei leacircn toumloslash voiumlng toumlocircucircng ntildeeaacuten tueauml giaugravec trong khi lsquokhoacircng thigrave ntildeoagraveng vocircugravei saeacutecrsquo ntildeearing chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng ntildei xuoaacuteng toumloslash tueauml giaugravec ntildeeaacuten voiumlng toumlocircucircng

Muiumlc ntildeiacutech cuucirca Taugravenh-khoacircng chaelig ra soumliuml phaugravet triearingn ngoacircn ngoumlotilde ntildeoaiumln dieaumlt (voacirc ngoacircn) vaoslash hieaumlu quaucirc ntildeoumla ntildeeaacuten lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo (divideacircnyatAring) toumlocircng oumlugraveng vocircugravei chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash traiumlng thaugravei trong ntildeougrave ngoacircn ngoumlotilde cuotildeng bograve ntildeoaiumln taaumln vaoslash lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo nghoacutea laoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaugravep hieaumln houmlotildeu lieacircn quan tocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy chuugraveng ta laoslash moaumlt thoumliumlc teaacute ntildeoumlocirciumlc xaugravec laaumlp thaaumlt soumliuml

Nhoumlotildeng nhaoslash khoacircng luaaumln (divideacircnyavadin) khoacircng phaucirci laoslash ngoumlocircoslashi hay hoaoslashi nghi trieaumlt ntildeearing cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash ngoumlocircoslashi theo thuyeaacutet houml voacirc reotilde tieagraven phuucirc ntildeogravenh soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec phaugravep vigrave locirciumli iacutech cuucirca chiacutenh nougrave hoaeumlc ngoumlocircoslashi thiacutech thuugrave trong vieaumlc tuyeacircn boaacute raegraveng vograve aaacutey khoacircng cougrave hieaumln houmlotildeu Muiumlc tieacircu cuucirca vograve aaacutey ntildeocircn giaucircn chaelig cho thaaacutey raegraveng taaacutet caucirc caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng treacircn theaacute giocircugravei naoslashy cuoaacutei cuoslashng ntildeoumlocirciumlc xem laoslash chaacircn thoumlocircoslashng chaacircn ngaotilde vaoslash chaacircn laiumlc ntildeougrave laoslash yugrave nghoacutea cuucirca Taugravenh-khoacircng Do theaacute nhoumlotildeng soumliuml toumliuml maacircu thuaatilden vaoslash toumlocircng ntildeoaacutei chaelig laoslash soumliuml taiumlm xuaaacutet hieaumln theo nhaacircn duyeacircn vaoslash choumlotilde nghoacutea

Thaaumlt ra nhaoslash khoacircng luaaumln thiacutech thuugrave tuyeacircn boaacute caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng laoslash moaumlng aucirco giaaacutec mocirc aucirco toumlocircucircng hoa ntildeoaacutem con trai cuucirca ngoumlocircoslashi ntildeaoslashn baoslash voacirc sanh pheugravep

360 般 若 波 羅 密 多 心 經 trang 134

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 267

thuaaumlthellip ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng taaacutet caucirc chuugraveng laoslash tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng thaaumlt Nhoumlng ntildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash muiumlc tieacircu thaaumlt soumliuml cuucirca vograve aaacutey Vograve aaacutey muoaacuten moacirc taucirc ntildeocircn giaucircn nhoumlng nhaaacuten maiumlnh thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu khoacircng thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep Vograve aaacutey khauacuteng ntildeogravenh nhieagraveu laagraven moaumlt caugravech doumlugravet khoaugravet raegraveng vograve aaacutey khoacircng phaucirci laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi theo thuyeaacutet houml voacirc chuucirc nghoacutea ngoumlocircoslashi chuucirc troumlocircng soumliuml phuucirc ntildeogravenh tuyeaumlt ntildeoaacutei maoslash thaaumlt ra vograve aaacutey vaatilden duy trigrave Thoumliumlc taiumli thoumliumlc nghieaumlm cuucirca caugravec phaugravep

Nhaoslash Khoacircng luaaumln bieaacutet raegraveng soumliuml phuucirc ntildeogravenh tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash khoacircng thearing bocircucirci vigrave soumliuml caagraven thieaacutet cuucirca tieagraven khauacuteng ntildeogravenh Vograve aaacutey chaelig phuucirc ntildeogravenh thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu cuucirca caucirc hai soumliuml phuucirc ntildeogravenh vaoslash khauacuteng ntildeogravenh Vograve aaacutey chaelig triacutech khaucirc naecircng tri thoumlugravec toumloslash laaumlp troumlocircoslashng toaacutei haaumlu chaelig bocircucirci bieaacutet raegraveng quyeagraven loumliumlc cuucirca nougrave laoslash khoacircng thearing baugravec boucirc trong theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm Vograve aaacutey muoaacuten raegraveng chuugraveng ta neacircn phaugravet khocircucirci nhoumlotildeng phaiumlm truoslash ocircucirc treacircn vaoslash nhoumlotildeng maacircu thuaatilden cuucirca triacute naecircng vaoslash chaaacutep thuucirc thoumliumlc taiumli Vograve aaacutey khauacuteng ntildeogravenh thoumliumlc taiumli nhouml nougrave ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln vaoslash cho raegraveng thoumliumlc taiumli laoslash noaumli taiumli trong soumliuml xuaaacutet hieaumln vaoslash roagravei chuyearingn hoaugrave taaacutet caucirc chuugraveng thoumliumlc taiumli laoslash moaumlt thoumliumlc thearing khoacircng ntildeoaacutei ntildeaotildei haiumlnh phuugravec vaoslash voumlocirciumlt leacircn khoucirci laaumlp luaaumln nocirci maoslash taaacutet caucirc ntildea nguyeacircn khocircucirci leacircn Ntildeaacircy laoslash moaumlt soumliuml thaoslashnh laaumlp bieaumln choumlugraveng trong Taugravenh-khoacircng maoslash chuugraveng ta neacircn quaugraven saugravet OcircUcirc ntildeaacircy triacute thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc chuyearingn thaoslashnh nhoumlotildeng Choumlugraveng nghieaumlm Thuaagraven togravenh

Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-puœOslasharneka sacirctra) ntildeaotilde nougravei vocircugravei chuugraveng ta raegraveng ngay khi chuugraveng ta voumlocircugraveng vaoslasho caugravec loaiumli tri thoumlugravec thigrave chuugraveng ta seotilde gioaacuteng nhouml

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 268

nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi bograve muoslash hoaoslashn toaoslashn trong bougraveng ntildeeacircm Khi chuugraveng ta ntildeaiumlt ntildeeaacuten haiumln ntildeogravenh nocirci maoslash cougrave haiumln cheaacute touml toumlocircucircng thuugrave nhaaumln soumliuml yeaacuteu keugravem cuucirca nougrave vaoslash nhoumlotildeng quan ntildeiearingm houmlocircugraveng veagrave Thoumliumlc taiumli thigrave soumliuml muoslash quaugraveng cuucirca chuugraveng ta ntildeoumlocirciumlc choumlotildea trograve nhoumlng thograve loumliumlc cuucirca chuugraveng ta vaatilden bograve lu mocircoslash chaelig khi naoslasho chuugraveng ta socircucirc houmlotildeu ntildeoumlocirciumlc triacute thuaagraven togravenh cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt thigrave chuugraveng ta seotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thograve loumliumlc chaacircn thaaumlt Ntildeaacircy laoslash Thoumliumlc taiumli saacircu saeacutec teaacute nhograve vaoslash thuaagraven triacute cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde chuyearingn hoaugrave triacute thoumlugravec vaoslash houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoauml troumliumlc tieaacutep ngang qua triacute thuaagraven togravenh Ntildeougrave laoslash soumliuml giaugravec ngoauml toaacutei haaumlu sieacircu vieaumlt nhaaacutet vaoslash bocircucirci theaacute chuugraveng ta seotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt361

Do ntildeougrave chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng Taugravenh-khoacircng laoslash khaugravei nieaumlm chiacutenh cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc bieaumlt laoslash trieaacutet lyugrave trung luaaumln vaoslash nougrave cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc hiearingu nhouml chaacircn nhouml (PurnatAring tathatAring真如) Nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa涅槃) lyugrave duyeacircn-khocircucirci (Pratneitya-samutpAringda 緣起因緣生起) Chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrthatAring 真諦)Vieatilden ly (NairAringtmya 遠離) Chaacircn lyugrave Socircucirc kieaacuten khoacircng cooslashn tranh luaaumln (Satya真理) Nhaaacutet thieaacutet Phaugravep khoacircng (Sarvadharma-plusmnacircnyatAring一切法空) Nhaaacutet thieaacutet Luiumlc cuugrave nghoacutea khoacircng (Sarva-padAringrthaplusmnacircnyatAring一切六句義空)362 Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu khoacircng (SarvabhavaplusmnacircnyatAring一切有空)

nougravei chung nghoacutea laoslash baucircn chaaacutet thoumliumlc cuucirca Thoumliumlc teaacute toaacutei 361 LS trang 29 39 116 amp 134 362 Padartha (S) Lục cuacute nghĩa Saugraveu phạm trugrave dugraveng để hiện thị thực thể thuộc taacutenh taacutec dụng vagrave nguyecircn lyacute sinh thagravenh hoại diệt của caacutec phaacutep Thật Đức Nghiệp Đồng Dị vaoslash Hoagrave hợp

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 269

haaumlu

b Taugravenh-khoacircng nhouml laoslash lyugrave Duyeacircn khocircucirci Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) trong boauml Baugravet-

nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeaotilde toumlocircoslashng thuaaumlt raegraveng taiumli hoaumli chuugraveng ocircucirc ntildeaelignh nuugravei Linh thoumlugraveu (GŸdhrakacircEcirca 靈 鷲) thaoslashnh Voumlocircng xaugrave (RAringjŸgha 王舍) Ntildeoumlugravec Thiacutech-ca Maacircu-ni (divideAringkya-muni 釋迦牟尼) ntildeaotilde yeacircu caagraveu toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (divideAringriputra 舍利弗) thaelignh Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara Bodhisattva 觀世音菩薩) giaucircng veagrave chaacircn lyugrave cuucirca Taugravenh-khoacircng Ntildeearing traucirc locircoslashi caacircu houcirci cuucirca toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml Ba-la-maaumlt quaugraven chieaacuteu taaacutet caucirc khoaring naotildeo cuucirca chuugraveng sanh vaoslash tuyeacircn thuyeaacutet chaacircn lyugrave toumloslash quan ntildeiearingm cuucirca Taugravenh-khoacircng nhouml sau

ldquoNaoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Saeacutec (racircpa) khoacircng khaugravec vocircugravei khoacircng (divideacircnya) khoacircng cuotildeng khoacircng khaugravec saeacutec Saeacutec laoslash ntildeoagraveng vocircugravei khoacircng vaoslash khoacircng thigrave ntildeoagraveng vocircugravei saeacutec Cuotildeng theaacute thoiuml (vedanAring) toumlocircucircng (sanjntildeAring) haoslashnh (saUacuteskAringra) thoumlugravec (vijntildeAringna) cuotildeng gioaacuteng nhouml vaaumly Naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng nhieatildem khoacircng togravenh khoacircng taecircng khoacircng giaucircmrdquo (舍利子色不異空空不異色色即是空空即是色受想行

識亦復如是舍利子是諸法空相不生不滅不垢不淨不

增不減)363

Trong kinh ntildeiearingn PAringli ntildeaotilde tuyeacircn boaacute saugraveu caecircn saugraveu traagraven vaoslash saugraveu thoumlugravec cuotildeng nhouml naecircm uaaringn ntildeeagraveu laoslash khoacircng taugravenh nhouml sau lsquoMaeacutet laoslash khoacircng phaucirci ngaotilde vaoslash baaacutet coumlugrave caugravei

363 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 270

gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilde saeacutec khoacircng phaucirci ngaotildehellip thoumlugravec laoslash khoacircng phaucirci ngaotilde vaoslash baaacutet coumlugrave caugravei gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilderdquo364 roagravei Taacircm-kinh giaucirci thiacutech yugrave nieaumlm naoslashy roaumlng ra nhouml sau lsquoSaeacutec chauacuteng khaugravec vocircugravei khoacircngrsquo hoaeumlc lsquoKhoacircng chauacuteng khaugravec vocircugravei saeacutecrsquo vaoslash lsquoTaugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng nhieatildem khoacircng togravenh khoacircng taecircng vaoslash khoacircng giaucircmrdquo nghoacutea raegraveng saeacutec khoacircng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh nougrave (svabhava) nougrave sanh khocircucirci laoslash do duyeacircn sanh do ntildeougrave saeacutec laoslash khoacircng hoaeumlc lsquontildeoagraveng nghoacutea vocircugravei khoacircngrsquohellip Ntildeougrave laoslash thaaumlt seotilde maacircu thuaatilden vocircugravei soumliuml kieaumln raegraveng caugravec hieaumln toumlocirciumlng gaeacuten bougrave vocircugravei nhau bocircucirci caugravec moaacutei lieacircn quan cuucirca nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc chuucirc thearing vaoslash khaugravech thearing taugravec nhaacircn vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng toaringng thearing vaoslash moaumlt phaagraven ntildeoagraveng nhaaacutet hay ntildea daiumlng toagraven taiumli hoaeumlc tieacircu dieaumlt vaoslash thocircoslashi gian vaoslash khoacircng gianhellip Baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave ngang qua thoumliumlc nghieaumlm ntildeeagraveu tuyoslash thuoaumlc vaoslasho nhaacircn duyeacircn do ntildeougrave nougrave khoacircng phaucirci thaaumlt Theo Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh khaugravech thearing nhaaumln thoumlugravec chuucirc thearing nhaaumln thoumlugravec vaoslash thoumlugravec laoslash tuyoslash thuoaumlc laatilden nhau Thoumliumlc teaacute cuucirca caugravei naoslashy laoslash phuiuml thuoaumlc vaoslasho caugravei khaugravec neaacuteu caugravei naoslashy giaucirc thigrave nhoumlotildeng caugravei khaugravec hauacuten cuotildeng giaucirc Chuucirc thearing nhaaumln thoumlugravec vaoslash yugrave thoumlugravec cuucirca khaugravech thearing beacircn ngoaoslashi hauacuten cuotildeng laoslash giaucirc Vigrave vaaumly khi moaumlt ngoumlocircoslashi nhaaumln thoumlugravec beacircn trong hoaeumlc beacircn ngoaoslashi ntildeeagraveu laoslash voiumlng toumlocircucircng thigrave seotilde thaaacutey khoacircng cougrave gigrave caucirc taiumlo taugravec vaoslash huyucirc dieaumlt nhieatildem vaoslash togravenh taecircng vaoslash giaucircmhellip Do theaacute nougravei raegraveng lsquoTaugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng nhieatildem khoacircng togravenh khoacircng taecircng khoacircng 364 BKS IV trang 29

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 271

giaucircmrdquo Maeumlt khaugravec ntildeieagraveu maoslash chuugraveng ta nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc thigrave

khoacircng thearing coi nhouml khoacircng thaaumlt troumloslash khi caugravei ntildeougrave laoslash khoacircng thaaumlt cougrave thearing khoacircng bao giocircoslash toagraven taiumli ntildeoumlocirciumlc Do ntildeougrave khoacircng thearing nougravei raegraveng moaumlt phaugravep hoaeumlc laoslash thaaumlt hoaeumlc laoslash khoacircng thaaumlt vaoslash baaacutet coumlugrave locircoslashi tuyeacircn boaacute naoslasho nhouml vaaumly ntildeeagraveu thaaumlt laoslash khougrave hiearingu Theo touml toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo nhouml Taugravenh-khoacircng thoumlocircoslashng chaelig laoslash moaumlt teacircn goiumli taiumlm thocircoslashi cho soumliuml kieaumln taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash tuyoslash thuoaumlc laatilden nhau maoslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy cuotildeng goiumli laoslash Lyugrave Duyeacircn khocircucirci hoaeumlc Nhaacircn duyeacircn (PratnetyasamutpAringda) Teacircn goiumli gioaacuteng nhau nhoumlng yugrave nghoacutea thaacircm saacircu hai thoumloslasha cougrave khaugravec Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Bodhisattva Avalokiteplusmnvara 觀世音菩薩) ntildeaotilde duoslashng lyugrave Duyeacircn khocircucirci phuucirc ntildeogravenh nhoumlotildeng coumliumlc ntildeiearingm vaoslash choumlugraveng minh Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep Trong locircoslashi daiumly cuucirca Taacircm-kinh chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu Taugravenh-khoacircng Trung ntildeaiumlo (中道) vaoslash lyugrave Duyeacircn khocircucirci cougrave thearing hoaugraven ntildeoaringi laatilden nhau vaoslash ntildeoumla ntildeeaacuten keaacutet luaaumln raegraveng nhoumlotildeng lyugrave thuyeaacutet sieacircu higravenh laoslash khoacircng thearing thaoslashnh laaumlp ntildeoumlocirciumlc

Chuugraveng ta cougrave thearing minh hoiumla lyugrave Duyeacircn-khocircucirci baegraveng coacircng thoumlugravec nhouml sau

Baucircng IV

X = - X bocircucirci vigrave X do V Y Z Whellip taiumlo thaoslashnh Chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey ocircucirc ntildeaacircy lyugrave do taiumli sao Taugravenh-

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 272

khoacircng ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml laoslash lyugrave duyeacircn khocircucirci X khoacircng phaucirci laoslash X cho neacircn laoslash Khoacircng nhoumlng X hieaumln houmlotildeu laoslash do nhaacircn duyeacircn cuucirca V Y Z Whellip keaacutet laiumli maoslash khocircucirci leacircn cho neacircn laoslash Duyeacircn-khocircucirci Ntildeaacircy laoslash soumliuml lieacircn heauml maaumlt thieaacutet toagraven taiumli gioumlotildea lyugrave duyeacircn khocircucirci vaoslash Taugravenh-khoacircng Caugravei naoslashy bao haoslashm caugravei khaugravec caucirc hai khoacircng thearing taugravech rocircoslashi nhau Taugravenh-khoacircng laoslash heauml quaucirc loacirc-gic cuucirca quan ntildeiearingm Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave Duyeacircn khocircucirci Taugravenh-khoacircng laoslash chuucirc ntildeeagrave trung taacircm cuucirca heauml thoaacuteng trieaacutet hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha Toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng trong heauml thoaacuteng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeearing chaelig moaumlt traiumlng thaugravei nocirci maoslash taaacutet caucirc caugravec chaaacutep thuucirc ntildeoumlocirciumlc xem nhouml baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca hieaumln toumlocirciumlng laoslash hoaoslashn toaoslashn bograve choaacutei boucirc Nougravei caugravech khaugravec neaacuteu chuugraveng ta bieaacutet taaacutet caucirc phaugravep thoumlocircoslashng khoacircng cougrave toumlocircugraveng coaacute ntildeogravenh laoslash chuugraveng ta gieo ntildeoumlocirciumlc chuucircng toumlucirc tueauml giaugravec nhouml kinh Dieaumlu-Phaugravep Lieacircn-Hoa (Saddharma PuœOslasharneka) daiumly raegraveng

lsquoBieaacutet caugravec phaugravep khoacircng cougrave toumlocircugraveng coaacute ntildeogravenh thoumlocircoslashng haegraveng haiumlt gioaacuteng veagrave Phaaumlt tiacutenh seotilde sanh khocircucircirsquo365

(知 法 常 空 性佛 種 從 緣 生)366

Trong choumlocircng ntildeaagraveu cuucirca taugravec phaaringm Trung quaugraven luaaumln (MAringdhyamika plusmnAringstra) ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna) ntildeaotilde ntildeoumla ra neagraven taucircng trieaacutet lyugrave cuucirca ngaoslashi nhouml moaumlt baucircng tougravem taeacutet ngaeacuten goiumln cuucirca taugravem soumliuml phuucirc ntildeogravenh (Baugravet baaacutet 八不) ntildeearing moacirc taucirc Lyugrave Duyeacircn khocircucirci nhouml sau

Baaacutet sanh dieaumlc baaacutet dieaumlt Baaacutet nhaaacutet dieaumlc baaacutet dograve

365 LS trang 42 366 妙 法 蓮 華 經trang 46

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 273

Baaacutet thoumlocircoslashng dieaumlc baaacutet ntildeoaiumln Baaacutet khoumlugrave dieaumlc baaacutet lai

(不生亦不滅不一亦不異不常亦不斷不去亦不來)

Taiumlm dogravech Khoacircng phaucirci sanh cuotildeng khoacircng phaucirci dieaumlt Khoacircng phaucirci moaumlt cuotildeng khoacircng phaucirci khaugravec Khoacircng phaucirci thoumlocircoslashng cuotildeng khoacircng phaucirci ntildeoaiumln Khoacircng phaucirci ntildei cuotildeng khoacircng phaucirci ntildeeaacuten367

ldquoAnirodhamanutpAringdamanucchedamplusmnAringplusmnvatam anekAringrthamanAringnAringrthamanAringgamamanirgamamrdquo368

Nghoacutea laoslash nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave sanh-dieaumlt moaumlt-khaugravec thoumlocircoslashng-ntildeoaiumln ntildei-ntildeeaacuten trong ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci Hay nougravei moaumlt caugravech khaugravec veagrave cocirc baucircn nocirci ntildeaacircy chaelig cougrave duy nhaaacutet lsquokhoacircng sanhrsquo ntildeoumlocirciumlc coi ngang haoslashng vocircugravei Taugravenh-khoacircng OcircUcirc vaoslashi choatilde khaugravec thigrave ngaoslashi Long thoiuml cuotildeng cho raegraveng Duyeacircn khocircucirci laoslash Taugravenh-khoacircng OcircUcirc ntildeaacircy Taugravenh-khoacircng (lieacircn heauml tocircugravei baaacutet sanh) thigrave naegravem ocircucirc trong thoumliumlc taiumli cuucirca lyugrave Trung ntildeaiumlo vaoslash lyugrave Trung ntildeaiumlo naoslashy voumlocirciumlt khoucirci hai quan ntildeiearingm caecircn baucircn ntildeoaacutei ntildeaotildei laoslash hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu Taugravenh-khoacircng laoslash soumliuml hieaumln houmlotildeu toumlocircng ntildeoaacutei cuucirca caugravec phaugravep hoaeumlc laoslash soumliuml toumlocircng ntildeoaacutei OAcircng Radharishnan trong taugravec phaaringm ldquoIndian Philosophyrdquo (Trieaacutet hoiumlc AAacuten-ntildeoauml) ntildeaotilde vieaacutet raegraveng ldquohellipVigrave vaaumly trong Trung-Luaaumln lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo khoacircng cougrave nghoacutea khoacircng hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei maoslash laoslash hieaumln houmlotildeu toumlocircng ntildeoaacuteirdquo

Cooslashn phaugravep thoaiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei tiacutech coumliumlc trong kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt laoslash gigrave Nougravei goiumln phaugravep thoaiumli naoslashy cougrave lieacircn 367 Trung Quaugraven Luaaumln HT Quaotildeng Lieacircn dogravech Tu vieaumln Quaotildeng ntildeoumlugravec 1994 trang 56 368 divideacircnyAring Dharma Sinhalese Edition trang 57

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 274

quan ntildeeaacuten moaacutei quan heauml gioumlotildea caugravec phaugravep houmlotildeu vi vaoslash voacirc vi Phaugravep ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash houmlotildeu vi neaacuteu nougrave chaelig lieacircn quan ntildeeaacuten caugravec phaugravep khaugravec Caugravec phaugravep quen thuoaumlc trong cuoaumlc soaacuteng haoslashng ngaoslashy cuucirca chuugraveng ta laoslash houmlotildeu vi trong hai caugravech moaumlt laoslash moatildei phaugravep tuoslashy thuoaumlc vaoslasho voacirc soaacute caugravec phaugravep khaugravec xung quanh nougrave vaoslash hai laoslash taaacutet caucirc caugravec phaugravep bograve raoslashng buoaumlc vocircugravei nhau roagravei daatilden ntildeeaacuten khoaring voacirc minh ngang qua mougravec xiacutech noaacutei nhau cuucirca 12 nhaacircn duyeacircn Moaumlt baoslashi keauml baaacutet huucirc trong kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde keaacutet luaaumln nhouml sau

ldquoNhaaacutet thieaacutet houmlotildeu vi phaugravep Nhouml moaumlng huyeatilden baoslasho aucircnh

Nhouml loauml dieaumlc nhouml ntildeiearingn OumlUgraveng taugravec nhouml thograve quaugravenrdquo

Taiumlm dogravech ldquoPhaucirci quaugraven nhouml theaacute naoslashy

Taaacutet caucirc phaugravep houmlotildeu vi Nhouml moacirciumlng huyeatilden boiumlt bougraveng Nhouml soumlocircng nhouml ntildeiearingn chocircugraveprdquo

(一切有為法如夢幻泡影如露亦如電應作如是觀)369

Nhouml gioiumlt noumlocircugravec vaoslash augravenh chocircugravep caugravec phaugravep trong cuoaumlc ntildeocircoslashi naoslashy ngaeacuten nguucirci vaoslash chougraveng phai taoslashn Moatildei soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca chuugraveng chocirciumlt noaringi leacircn roagravei nhanh chougraveng bieaacuten maaacutet gioaacuteng nhouml boiumlt bougraveng vaoslash chuugraveng cougrave thearing chaelig ntildeoumlocirciumlc thiacutech thuugrave hieaumln houmlotildeu trong choaacutec laugravet Soumliuml voacirc thoumlocircoslashng thay ntildeoaringi caucircnh toumlocirciumlng xung quanh chuugraveng ta Nougrave chougraveng ntildeoaringi gioaacuteng nhouml nhoumlotildeng daugraveng higravenh maacircy bay luoacircn ntildeoaringi thaoslashnh nhieagraveu higravenh thuoslash maoslash ta ngaeacutem trong nhoumlotildeng ngaoslashy heoslash oi 369 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 132

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 275

boumlugravec Soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca theaacute giocircugravei naoslashy gioaacuteng nhouml aucirco giaugravec nhouml ngoumlocircoslashi bograve nhaeumlm maeacutet thaaacutey hoa ntildeoaacutem maoslash ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng khoacircng thaaacutey troumlocircugravec maeacutet hoiuml Gioaacuteng nhouml nhaoslash aucirco thuaaumlt biearingu dieatilden trooslash xaucirco ntildeaugravenh loumloslasha chuugraveng ta vaoslash nougrave laoslash khoacircng thaaumlthellip Gioaacuteng nhouml ngoiumln ntildeeoslashn tieaacutep tuiumlc chaugravey saugraveng chaelig khi daagraveu cooslashn cuotildeng vaaumly theaacute giocircugravei naoslashy cuucirca chuugraveng ta chaelig tieaacutep tuiumlc khi khaugravet augravei cooslashn toagraven taiumli Khi tueauml tri ntildeieagraveu naoslashy thigrave daagraven daagraven chuugraveng ta seotilde troumliumlc giaugravec veagrave thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh maoslash trong kinh Di-ntildeaoslash thoumlocircoslashng tuiumlng raegraveng

AUgravei baaacutet nhieatildem baaacutet sanh ta baoslash Nieaumlm baaacutet nhaaacutet baaacutet sanh togravenh ntildeoauml

(愛不染不生裟婆念不一不生淨土)

Dogravech AUgravei khoacircng nhieatildem thigrave khoacircng sanh ta baoslash Nieaumlm khoacircng chaugravenh khoacircng sanh togravenh ntildeoauml

Boagrave-taugravet thaaacutey rootilde baucircn chaaacutet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave ntildeang laoslash khi so saugravenh vocircugravei vieaumlc quaugraven saugravet soumliuml hieaumln houmlotildeu thoacircng thoumlocircoslashng cuucirca chuugraveng ta thigrave caugravei nhigraven cuucirca chuugraveng ta laoslash giaucirc giaaacutec mocirc khoacircng thaaumlt nhouml nougrave ntildeang laoslash

Tougravem laiumli nhoumlotildeng gigrave chuugraveng ta thaaacutey xung quanh chuugraveng ta cougrave thearing nougrave gioaacuteng nhouml caugravec vigrave sao Caugravec vigrave sao khoacircng cougrave thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc noumlotildea khi oacircng maeumlt trocircoslashi saugraveng chougravei hieaumln ra cuotildeng vaaumly caugravec phaugravep cuucirca theaacute gian naoslashy cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaaacutey chaelig trong maoslashn ntildeeacircm cuucirca voacirc minh vaoslash trong soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca caugravec thoumliumliumlc nghieaumlm troumliumlc giaugravec Nhoumlng chuugraveng seotilde khoacircng cooslashn hieaumln houmlotildeu noumlotildea khi chuugraveng ta choumlugraveng lyugrave Baaacutet nhograve cuucirca Tuyeaumlt ntildeoaacutei370

Ntildeougrave laoslash muiumlc ntildeiacutech duy nhaaacutet trong locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec 370 SSPW trang 20

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 276

Phaaumlt ldquoToaoslashn thearing phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt taaumlp trung chuucirc yeaacuteu

trong truiumlc ntildeoumlugraveng cuucirca lyugrave Duyeacircn khocircucirci Heauml thoaacuteng Trung luaaumln nhouml soumliuml laoslashm saugraveng toucirc lyugrave Duyeacircn khocircucirci laoslash Taugravenh-khoacircngrdquo371

c Taugravenh-khoacircng nhouml Trung ntildeaiumlo Thuaaumlt toumloslash lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo chaelig cho moaumlt caugravei gigrave trung

gian nhoumlng nougrave sieacircu voumlocirciumlt baaacutet coumlugrave soumliuml ntildeoaacutei ntildeaotildei cuucirca hieaumln houmlotildeu-phi hieaumln houmlotildeu thuoaumlc tiacutenh-baucircn chaaacutet hoaeumlc nguyeacircn nhaacircn-keaacutet quaucirchellip

Trong moaumlt baoslashi keauml (kAringrikAring 2418) ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde quaugraven saugravet Trung ntildeaiumlo nhouml lyugrave Duyeacircn khocircucirci vaoslash Taugravenh-khoacircng nhouml sau

ldquoCaugravei gigrave thuoaumlc nhaacircn duyeacircn ta goiumli laoslash Taugravenh-khoacircng Nougrave laoslash soumliuml ntildeogravenh danh doumliumla vaoslasho nhau maoslash cougrave Ntildeaacircy chaelig laoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlordquo (yaaelig pratneyasamutpAringdaaelig plusmnacircnyatAringUacute tAringUacute pracakbdquomahe) 372

Rootilde raoslashng lyugrave Duyeacircn khocircucirci vaoslash Taugravenh-khoacircng laoslash moaumlt vaoslash gioaacuteng nhau Moaumlt baoslashi keauml khaugravec tieaacutep tuiumlc trigravenh baoslashy gioaacuteng nhouml yugrave treacircn

ldquoNtildeougrave laoslash soumliuml ntildeogravenh danh taiumlm thocircoslashi vaoslash ntildeougrave laoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlordquo

(sAring prajntildeAringptir upAringdAringya pratipat saiva madhyamAring)

lsquoSoumliuml ntildeogravenh danh taiumlm thocircoslashirsquo laoslash chaelig cho chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu duoslashng higravenh thoumlugravec ngoacircn ngoumlotilde dieatilden ntildeaiumlt vaoslash toumlocircng oumlugraveng vocircugravei ngoacircn ngoumlotilde ntildeougrave con ngoumlocircoslashi cougrave thearing taiumlm hiearingu

Vaoslash soumliuml phieacircn dogravech cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde giaucirci thiacutech 371 CPB trang 166 372 Candrakneti on MAringdhyamika-plusmnAringstra

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 277

raegraveng baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca moaumlt ntildeoaacutei toumlocirciumlng khoacircng thearing naoslasho ntildeoumlocirciumlc xaugravec ntildeogravenh baegraveng triacute thoumlugravec vaoslash moacirc taucirc thaaumlt hoaeumlc khoacircng thaaumlt373

Trong kinh Duy-ma-caaumlt (Vimalaknerti Sacirctra 維 摩

詰 經) goiumli ntildeaacircy laoslash caugravenh coumlucirca phaugravep khoacircng hai (Baaacutet nhograve) ldquoLuugravec baaacutey giocircoslash troumlocircucircng giaucirc Duy-ma-caaumlt thoumla vocircugravei caugravec vograve

Boagrave-taugravet raegraveng lsquoThoumla caugravec ngaoslashi laoslashm theaacute naoslasho maoslash Boagrave-taugravet choumlugraveng ntildeoumlocirciumlc phaugravep moacircn khoacircng hai Xin caugravec ngaoslashi vocircugravei taoslashi huoslashng bieaumln maoslash nougravei theo choatilde hiearingu cuucirca migravenhhelliprsquordquo

- Phaugravep-toumliuml-taiumli Boagrave-taugravet nougravei lsquoSanh vaoslash dieaumlt laoslash hai Phaugravep voaacuten khoacircng sanh thigrave nay khoacircng dieaumlt ntildeoumlocirciumlc voacirc sanh phaugravep nhaatilden Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Ntildeoumlugravec-Thuucirc Boagrave-taugravet nougravei lsquoNgaotilde vaoslash ngaotilde socircucirc laoslash hai Khoacircng ngaotilde thigrave khoacircng ngaotilde socircucirc Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Baaacutet-tuaaacuten Boagrave-taugravet nougravei lsquoThoiuml vaoslash khoacircng thoiuml laoslash hai Khoacircng thoiuml thigrave khoacircng thuucirc ntildeaeacutec khoacircng thuucirc ntildeaeacutec thigrave khoacircng laaacutey khoacircng boucirc khoacircng taiumlo khoacircng taugravec Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Ntildeoumlugravec-ntildeaelignh Boagrave-taugravet nougravei lsquoNaotildeo vaoslash togravenh laoslash hai Phaugravep voaacuten khoacircng naotildeo thigrave nay khoacircng togravenh Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Thieacircn-nhaotilden Boagrave-taugravet nougravei lsquoToumlocircugraveng vaoslash khoacircng toumlocircugraveng laoslash hai Neaacuteu bieaacutet toumlocircugraveng laoslash khoacircng toumlocircugraveng cuotildeng khoacircng chaaacutep thuucirc khoacircng toumlocircugraveng thearing nhaaumlp bigravenh ntildeauacuteng Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Dieaumlu-Tyugrave Boagrave-taugravet nougravei lsquoTaacircm Boagrave-taugravet vaoslash taacircm Thanh- 373 Xem chi tieaacutet Bimal Krishna Matilal Epistemology Logic and

Grammar in Indian Philosiphical Literature Paris Mouton 1971 trang 148-151 lsquoA Critique of the MAringdhyamika Positionrsquo The Problem of Two Truths ed by Mervyn Sprung trang 56-7

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 278

vaecircn laoslash hai Baucircn chaaacutet cuucirca taacircm laoslash khoacircng nhouml moaumlng aucirco Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Phaaacutet-sa Boagrave-taugravet nougravei lsquoThieaumln vaoslash augravec laoslash hai Neaacuteu khoacircng thieaumln hoaeumlc augravec thaacircm nhaaumlp voacirc toumlocircugraveng giaugravec ngoauml Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Souml-toumlucirc Boagrave-taugravet nougravei lsquoToaumli vaoslash phoumlocircugravec laoslash hai Thaaumlt taugravenh cuucirca toaumli khoacircng khaugravec phoumlocircugravec soaacuteng vocircugravei triacute tueauml saugraveng suoaacutet khoacircng trougravei khoacircng mocircucirc Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Souml-toumlucirc-yugrave Boagrave-taugravet nougravei lsquoHoumlotildeu laaumlu vaoslash voacirc laaumlu laoslash hai Thaaacutey caugravec phaugravep bigravenh ntildeauacuteng khoacircng houmlotildeu vaoslash voacirc laaumlu khoacircng maeacutec nocirci toumlocircugraveng khoacircng truugrave nocirci voacirc toumlocircugraveng Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Na-la-dieacircn Boagrave-taugravet nougravei lsquoTheaacute gian vaoslash xuaaacutet theaacute laoslash hai Baucircn chaaacutet cuucirca theaacute gian laoslash Taugravenh-khoacircng nhouml xuaaacutet theaacute Trong ntildeougrave khoacircng ra khoacircng vaoslasho khoacircng traoslashn khoacircng phaacircn taugraven Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Thieaumln-YUgrave Boagrave-taugravet nougravei lsquoLuaacircn hoagravei vaoslash Nieaacutet-baoslashn laoslash hai Neaacuteu thaaacutey baucircn chaaacutet luaacircn hoagravei thigrave seotilde khoacircng sanh khoacircng toumlucirc khoacircng buoaumlc khoacircng mocircucirc khoacircng sinh khoacircng dieaumlt Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Hieaumln-kieaacuten Boagrave-taugravet nougravei lsquoTaaumln vaoslash baaacutet taaumln laoslash hai Baucircn chaaacutet taaumln vaoslash baaacutet taaumln laoslash voacirc taaumln voacirc taaumln laoslash khoacircng khoacircng thigrave khoacircng cougrave taaumln vocircugravei baaacutet taaumln Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Hyucirc-kieaacuten Boagrave-taugravet nougravei lsquoSaeacutec vaoslash khoacircng saeacutec laoslash hai Baucircn chaaacutet saeacutec laoslash khoacircng khoacircng phaucirci saeacutec dieaumlt mocircugravei khoacircng maoslash baucircn chaaacutet saeacutec toumliuml khoacircng Cuotildeng gioaacuteng vaaumly thoiuml toumlocircucircng haoslashnh vaoslash thoumlugravec laoslash khoacircnghellip Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Boagrave-taugravet Baucirco-aaacuten-thuucirc nougravei lsquoThiacutech nieaacutet-baoslashn vaoslash chaugraven theaacute gian laoslash hai Neaacuteu khoacircng thiacutech nieaacutet-baoslashn khoacircng chaugraven theaacute

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 279

gian laoslash khoacircng hai Taiumli sao Vigrave cougrave buoaumlc thigrave cougrave giaucirci khoacircng buoaumlc thigrave khoacircng caagraveu giaucirci maoslash khoacircng buoaumlc khoacircng giaucirci thigrave khoacircng thiacutech khoacircng chaugraven Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Laiumlc-thaaumlt Boagrave-taugravet nougravei lsquoThaaumlt vaoslash khoacircng thaaumlt laoslash hai Thaaumlt cooslashn khoacircng cougrave huoaacuteng chi khoacircng thaaumlt Taiumli sao Vigrave khoacircng thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc baegraveng maeacutet thogravet nhoumlng tueauml nhaotilden thigrave khoacircng thaaacutey khoacircng khoacircng thaaacutey Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

Nhouml theaacute moatildei vograve Boagrave-taugravet toumloslash toumloslash trigravenh baoslashy vaoslash taaacutet caucirc Boagrave-taugravet thaelignh Boagrave-taugravet Vaecircn thuoslash lsquoKiacutenh xin ngaoslashi nougravei cho chuugraveng con nghe gigrave laoslash phaugravep moacircn khoacircng hai cuucirca Boagrave-taugravetrsquo

Vaecircn thuoslash Souml locirciumli ntildeaugravep lsquoTheo choatilde hiearingu cuucirca ta khoacircng nougravei khoacircng ngoumlotilde khoacircng chaelig vaoslash khoacircng bieaacutet xa ligravea vaaacuten ntildeaugravep Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo Tieaacutep ntildeougrave Vaecircn-thuoslash souml-locirciumli houcirci Boagrave-taugravet Duy-ma-caaumlt raegraveng lsquoMoatildei chuugraveng toacirci ntildeaotilde trigravenh baoslashy choatilde hiearingu cuucirca migravenh roagravei xin thaelignh troumlocircucircng giaucirc cuotildeng nougravei cho bieaacutet gigrave laoslash phaugravep moacircn khoacircng hai cuucirca Boagrave-taugravetrsquo

Troumlocircucircng giaucirc Duy-ma-caaumlt laeumlng thinh khoacircng nougravei moaumlt locircoslashi Luugravec ntildeougrave Boagrave-taugravet Vaecircn thuoslash mocircugravei taugraven doumlocircng nhouml sau lsquoHay thay Hay thay Khoacircng cougrave ngay caucirc moaumlt locircoslashi hay moaumlt choumlotilde Ntildeaacircy mocircugravei thaaumlt laoslash phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

Trong khi giaucircng phaugravep moacircn khoacircng hai naoslashy naecircm ngaoslashn Boagrave-taugravet trong hoaumli chuugraveng ntildeeagraveu choumlugraveng ntildeoumlocirciumlc phaugravep moacircn khoacircng hai vaoslash ntildeaiumlt ntildeeaacuten traiumlng thaugravei Voacirc sanh phaugravep nhaatilden374

Cuotildeng gioaacuteng yugrave treacircn trong kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (VajrachedikAring-PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) ntildeaotilde dieatilden taucirc nhouml sau

ldquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Nhouml lai bieaacutet vaoslash thaaacutey taaacutet caucirc nhoumlotildeng

374 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain

The Pennsylvania State University 1972 trang 95-6

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 280

chuugraveng sanh naoslashy ntildeaotilde ntildeaiumlt voacirc loumlocirciumlng coacircng ntildeoumlugravec Taiumli sao (bocircucirci vigrave) hoiuml khoacircng cooslashn chaaacutep vaoslasho ngaotilde toumlocircugraveng nhaacircn toumlocircugraveng chuugraveng sanh toumlocircugraveng thoiuml giaucirc toumlocircugraveng phaugravep toumlocircugraveng hoaeumlc phi phaugravep toumlocircugraveng Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml cooslashn chaaacutep vaoslasho toumlocircugraveng thigrave hoiuml vaatilden cooslashn bograve trougravei buoaumlc vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh vaoslash thoiuml giaucirc Neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml chaaacutep vaoslasho phaugravep toumlocircugraveng thigrave hoiuml vaatilden cooslashn bograve trougravei buoaumlc vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh vaoslash thoiuml giaucirc Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml chaaacutep chaeumlc phi-phaugravep toumlocircugraveng thigrave hoiuml vaatilden cooslashn bograve trougravei buoaumlc vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh vaoslash thoiuml giaucirc Vigrave theaacute chuugraveng ta khoacircng neacircn chaaacutep thuucirc vaoslasho phaugravep toumlocircugraveng hoaeumlc phi phaugravep toumlocircugravengrdquo

(須菩提如來悉知悉見是諸眾生得如是無量福德

所以故是諸眾生無復亦相人相眾生相壽者相無

法相亦無非法相何以故是諸眾生若心取相則為著

我人眾生壽者若取法相即著我人眾生壽者是

故不應取法不應取非法)375

Khaugravei nieaumlm phaugravep toumlocircugraveng cuotildeng nhouml phi phaugravep toumlocircugraveng cougrave nghoacutea laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh hai beacircn bocircucirci vigrave do nhoumlotildeng nhaacircn vaoslash duyeacircn maoslash cougrave do ntildeougrave nougrave chaelig laoslash taiumlm cougrave nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei vocircugravei Tu-boagrave-ntildeeagrave raegraveng

lsquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Khi Nhouml lai nougravei veagrave ngaotilde toumlugravec laoslash khoacircng cougrave ngaotilde nhoumlng phaoslashm phu chuugraveng sanh laiumli nghoacute laoslash cougrave ngaotilde Cuotildeng theaacute naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Khi Nhouml lai nougravei phaoslashm phu toumlugravec phi phaoslashm phu mocircugravei goiumli laoslash phaoslashm phursquo

(須菩提如來說有我者即非有我而凡夫之人以為有我須

菩提凡夫者如來說即非凡夫是名凡夫)376

Ntildeaacircy laoslash phoumlocircng tieaumln Trung ntildeaiumlo (Madhyama) gioumlotildea nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo (Madhyama-mAringrga) hoaeumlc tieaacuten trigravenh trung dung cuucirca haoslashnh ntildeoaumlng 375 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 113-4 376Nhouml treacircn trang 129

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 281

(Madhyama pratipAringda) Con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy moaumlt caugravech

ntildeaeumlc thuoslash saacircu saeacutec lieacircn quan ntildeeaacuten toumloslashng caugrave nhaacircn vaoslash xaotilde hoaumli higravenh thaoslashnh ntildeoaumlng loumliumlc cho nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca con ngoumlocircoslashi treacircn theaacute giocircugravei Nougrave ntildeaotilde chaelig ra moaumlt taugravenh chaaacutet ntildeaeumlc thuoslash trieaacutet lyugrave cuucirca Trung luaaumln vocircugravei lsquokhoacircng chaaacutep thuucircrsquo caugravec nghogravech lyugrave cuucirca nougrave Khaugravei nieaumlm Trung ntildeaiumlo laoslash neagraven taucircng cho taaacutet caucirc phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt - Trung ntildeaiumlo khoacircng cougrave nghoacutea laoslash di saucircn ntildeoaumlc quyeagraven cuucirca Trung luaaumln (MAringdhyamika) - tuy nhieacircn Trung ntildeaiumlo ntildeoumlocirciumlc ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna) vaoslash caugravec toaring souml tieaacutep noaacutei oumlugraveng duiumlng trong moaumlt heauml thoaacuteng chaeumlc cheotilde ntildeaeumlc saeacutec ntildeoaacutei vocircugravei caugravec vaaacuten ntildeeagrave veagrave baucircn thearing hoiumlc nhaaumln thoumlugravec luaaumln vaoslash thaagraven hoiumlc

Nhouml chuugraveng ta ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp ocircucirc choumlocircng troumlocircugravec377 khaugravei nieaumlm Trung ntildeaiumlo ntildeaotilde choumlugraveng minh rootilde raoslashng ntildeaagravey hieaumlu quaucirc trong vaecircn hoiumlc Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Trung ntildeaiumlo nhouml moaumlt duiumlng cuiuml ntildeoumlocirciumlc khai thaugravec nhouml laoslash moaumlt trocirciuml loumliumlc houmlocircugraveng ntildeeaacuten soumliuml giaucirci thiacutech chiacutenh xaugravec baaacutet coumlugrave ntildeiearingm quan troiumlng naoslasho cuucirca Phaaumlt giaugraveo Moaumlt trong nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave giaugraveo lyugrave chuucirc yeaacuteu nhaaacutet ntildeoaacutei vocircugravei Phaaumlt toumlucirc ntildeougrave laoslash khaugravei nieaumlm voacirc ngaotilde (nairAringtmya) vaoslash ocircucirc ntildeaacircy nhouml baaacutet coumlugrave choatilde naoslasho khaugravec chuugraveng ta seotilde gaeumlp soumliuml aucircnh houmlocircucircng roaumlng raotildei cuucirca lyugrave Trung ntildeaiumlo maoslash ngaoslashi Long-thoiuml giaucirci thiacutech nhouml soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca baaacutet coumlugrave quan ntildeiearingm trieaacutet hoiumlc ndash quan ntildeiearingm maoslash thaaumlt soumliuml khoacircng cougrave quan ntildeiearingm naoslasho heaacutet

ldquoChouml Phaaumlt ntildeaotilde chaelig ra ntildeaacircy laoslash ngaotilde ntildeaacircy laoslash voacirc ngaotilde vaoslash ntildeaacircy

377 Chapter V trang 136-43

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 282

khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave ngaotilde hay voacirc ngaotilde naoslashordquo (Aringtmety api prajntildeapitam anAringtmetly api deplusmnitaUacute

buddhair nAringtmAring na cAringnAringtmAring kaplusmncid ity api deplusmnitaUacute)378

Con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo vaoslash lyugrave Duyeacircn khocircucirci (PratnetyasamutpAringda) laoslash hai caugravech ntildeearing chaelig ntildeogravenh moaumlt khaugravei nieaumlm gioaacuteng nhau goiumli laoslash Taugravenh-khoacircng Caucirc hai nhaegravem chaelig ra traiumlng thaugravei chaacircn thaaumlt cuucirca vaiumln phaugravep laoslash khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc vaoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc voumlocirciumlt khoucirci bieacircn giocircugravei cuucirca touml toumlocircucircng vaoslash ngoacircn ngoumlotilde 379

Do theaacute trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo Trung ntildeaiumlo vaoslash Taugravenh-khoacircng laoslash baegraveng nhau vaoslash ntildeoagraveng nhau nhoumlng nougrave chaelig ra moaumlt yeaacuteu toaacute quan troiumlng chiacutenh khaugravec ntildeougrave laoslash Lyugrave Duyeacircn khocircucirci neaacuteu hiearingu theo yugrave nghoacutea thoumliumlc nghieaumlm ntildeocircn giaucircn chaelig laoslash moaumlt thuaaumlt ngoumlotilde ntildeocircn thuaagraven Soumliuml kieaumln naoslashy ntildeoumlocirciumlc ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng (Candraknerti 月稱)380 giaucirci thiacutech roaumlng hocircn gioaacuteng nhouml nhoumlotildeng baugravenh xe (cuucirca moaumlt xe keugraveo) laoslash nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute cuucirca chieaacutec xe do ntildeougrave toaoslashn thearing caaacuteu truugravec naoslashy ntildeoumlocirciumlc giaucirc danh taiumlm goiumli nhouml laoslash moaumlt xe keugraveo trong yugrave nghoacutea bigravenh thoumlocircoslashng Xe keugraveo khoacircng thearing toumliuml laaumlp vigrave nougrave higravenh thaoslashnh toumloslash soumliuml leauml thuoaumlc cuucirca nhieagraveu thaoslashnh toaacute khaugravec nougrave thieaacuteu baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh nougrave Vaoslash chiacutenh

378 Madhyamaka-plusmnAringstra (Trung luaaumln) 379 NagAringrjuna The Middle Treatise xviii 7 380 Candrakīrti (S) Nguyệt Xứng Tecircn một trưởng giagrave thagravenh Tỳ-xaacute-ly cầu Phật trị bệnh truyền nhiễm cho dacircn trong thagravenh ETHacircy cũng lagrave tecircn của một vị luận sư thuộc phaacutei Cụ Duyecircn Trung Quaacuten dograveng dotildei Bagrave La Mocircn ở Samanta Nam Ấn Sư rất thocircng thaiumlo Trung Quaacuten lẫn Mật thừa taacutec phẩm gồm coacute Lục Chi Du Giagrave Chuacute Kim Cang Taacutet ETHỏa Thagravenh Tựu Phaacutep Nhập Trung Quaacuten Huệ Trung Luận Chuacute (tức Căn Bản Trung Luận Chuacute Minh Giải) Taacutec ETHăng Minh Quảng Thiacutech Nhập Trung Quaacutenhellip

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 283

nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute naoslashy cuotildeng khoacircng thearing taiumlo ntildeoumlocirciumlc baugravenh xe caagraven truiumlc khoacircng thearing taiumlo ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca chuugraveng Taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy toaugravet leacircn yugrave nghoacutea cuucirca Taugravenh-khoacircng Taugravenh-khoacircng nhouml vaaumly taugravenh caugravech cuucirca nougrave laoslash khoacircng thearing taiumlo ntildeoumlocirciumlc vaoslash cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli nhouml laoslash Trung ntildeaiumlo381 Hocircn noumlotildea theo locircoslashi giaucirci thiacutech cuucirca ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng Khoacircng quaugraven (divideacircnyatAring 空觀) Giaucirc quaugraven (Upadaya-pratipadAring 假觀) vaoslash Trung quaugraven (Madhyama pratipada 中觀) ntildeoumlocirciumlc coi nhouml laoslash lsquonhoumlotildeng teacircn khaugravecrsquo (viplusmnebdquoa santildejntildeAring) cuucirca lyugrave Duyeacircn khocircucirci382 Veagrave phoumlocircng dieaumln yugrave nghoacutea cuucirca hai toumloslash naoslashy ocircucirc moaumlt choatilde khaugravec ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng nougravei raegraveng baaacutet coumlugrave caugravei gigrave laoslash yugrave nghoacutea cuucirca ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn-khocircucirci thigrave caugravei ntildeougrave laoslash Taugravenh-khoacircng383 Toumloslash lsquogiaucirc quaugravenrsquo (upAringdAringya prajntildeapti) doumliumla treacircn vaoslashi taoslashi lieaumlu cuotildeng ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu dogravech giaucirc dieatilden dogravech nhieagraveu caugravech khaugravec Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc gaugraven trong vaoslashi danh phaugravep maoslash trieaacutet lyugrave Phaaumlt giaugraveo goiumli laoslash Giaucirc quaugraven (prajntildeapti) Do ntildeougrave cuoaacutei cuoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo giaucirci thoaugravet khoucirci hai coumliumlc ntildeoan cuucirca toagraven taiumli 381 Xem Candrakneti (Nguyệt Xứng) PrasannapadAring on MAringdhyamikaplusmnAringstra

(2418) nhouml treacircn trang 220 yAring ceyaUacute svabhAringvaplusmnunyatAring sAring prajntildeaptir upAringdAringya saiya plusmnunyatAring upAringdAringya prajntildeaptir iti vyavasthAringpyate cakrAringdiny upAringdAringya rathAringœgAringni rathaaelig prajntildeayate tasya vAring savAringœgAringny upAringdAringya prajntildeap sAring svabhAringvenAringnutpattih yAring ca svabhAringvAringnanutpattih sAring plusmnunyatAring saiva svabhAringvAringnutpattilakbdquoaœAring plusmnacircnyatAring madhyamAring pratipat iti vyayateasthAringpyate

382 Nhouml treacircn Tad evaUacute pratnetyasamutpAringdasyaivaitAring viplusmnesasaUacutejntildeAring plusmnacircnyatAring upAringdAringya prajntildeaptih madhyamAring pratipad iti

383 Xem Candraknerti (Nguyệt Xứng) on MAringdhyamikaplusmnastra (Trung luaaumln) PratnetyasamutpAringdaplusmnabdasya yorsquo arthah sa evarsquo plusmnacircnyatAringplusmnabdAringrthah

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 284

vaoslash khoacircng toagraven taiumli Trung quaugraven (Madhyama pratipada) laoslash giaucirci thoaugravet

khoucirci hai coumliumlc ntildeoan cuucirca thoumlocircoslashng haegraveng vaoslash ntildeoaiumln dieaumlt Trung ntildeaiumlo laoslash thaaacutey caugravec phaugravep nhouml chuugraveng ntildeang laoslash Trong toaoslashn thearing luaaumln tuiumlng (kAringrikAring) naoslashy cougrave boaacuten phaagraven laoslash Duyeacircn quaugraven Khoacircng quaugraven Giaucirc quaugraven vaoslash Trung quaugravenThaaumlt ra caucirc boaacuten ntildeeagraveu cougrave heauml quaucirc lieacircn quan vocircugravei nhau Theo Gadjin M Nagao nougravei caucirc boaacuten phaagraven keaacutet hocirciumlp laatilden nhau trong moaumlt caugravech naoslasho ntildeougrave ntildeoumlocirciumlc coi laoslash bigravenh ntildeauacuteng384 Do ntildeougrave toaoslashn boauml heauml quaucirc cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp thaoslashnh moaumlt coacircng thoumlugravec nhouml sau

Baucircng V

Duyeacircn quaugraven (緣 觀) = Khoacircng quaugraven (空 觀) = Giaucirc quaugraven (假 觀)

= Trung quaugraven (中 觀)

Veagrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea lyugrave Duyeacircn khocircucirci (pratnetyasamutpAringda) vaoslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde trigravenh baoslashy raegraveng Duyeacircn-khocircucirci laoslash Taugravenh-khoacircng nougrave chaelig giaucirc danh (vijntildeapti) hieaumln cougrave chiacutenh laoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung-ntildeaiumlo (MadhyamAringpratipada)385

384 Nhouml treacircn trang 31(Cuotildeng neacircn nhocircugrave raegraveng trong truyeagraven thoaacuteng Trung-

Nhaaumlt phaugravei Thieacircn thai taaacutet caucirc cougrave ba troumloslash pratnetyasamutpAringda thaoslashnh laaumlp lsquoba chaacircn lyugraversquo Khoacircng (Taugravenh-khoacircng) giaucirc (Duyeacircn khocircucirci) vaoslash Trung (Trung ntildeaiumlo) Xem Takakusu The Essentials of Buddhist Philosophy (Honolulu Office Appliance Co Third Ed trang 129 (triacutech toumloslash Gadjin M Nagao trang 42)

385 MAringdhyamika-plusmnAringstra (Trung luaaumln)

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 285

Ntildeearing keaacutet luaaumln chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem laoslash ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci cougrave moaacutei lieacircn heauml troumlocircugravec vaoslash sau laatilden nhau ocircucirc thocircoslashi gian vaoslash khoacircng gian khaugravec nhau maoslash khoacircng cougrave lieacircn keaacutet laatilden nhau trong moaumlt caaacuteu truugravec rieacircng bieaumlt Nguyeacircn nhaacircn cougrave thearing laoslash troumlocircugravec vaoslash keaacutet quaucirc cougrave thearing laoslash sau Ntildeoumlugraveng veagrave phoumlocircng dieaumln caaacuteu truugravec thocircoslashi gian chuugraveng cougrave thearing ntildeoumlugraveng caugravech laatilden nhau Phaacircn tiacutech ocircucirc trigravenh ntildeoauml thoumliumlc nghieaumlm ntildeaotilde cho thaaacutey khoacircng cougrave gigrave ngoaoslashi chaacircn khoacircng vaoslash chaacircn khoacircng ntildeoumla ntildeeaacuten Taugravenh-khoacircng ocircucirc trigravenh ntildeoauml sieacircu vieaumlt ngoaoslashi khaugravei nieaumlm Nougravei moaumlt caugravech khaugravec Boagrave-taugravet luoacircn luoacircn oumlocircugravec muoaacuten voumlocirciumlt qua moiumli phaacircn bieaumlt caugravec phaugravep cuucirca laotildenh voumliumlc tri thoumlugravec ntildeearing ntildeaiumlt ntildeeaacuten trigravenh ntildeoauml cuucirca Taugravenh-khoacircng maoslash Venkatramanan nougravei raegraveng

ldquoNtildeoaacutei vocircugravei ba ntildeieagraveu treacircn cougrave thearing theacircm moaumlt yugrave nghoacutea noumlotildea cuucirca Taugravenh-khoacircng laoslash soumliuml voumlocirciumlt qua caugravec giaugravec quan soumliuml khaugravet khao thoumliumlc taiumli khaugravet khao choumlugraveng nhaaumlp vieacircn maotilden laoslash caecircn baucircn vaoslash nocirci phaugravet khocircucirci taaacutet caucirc nhoumlotildeng haiumlnh nghieaumlp cuucirca Boagrave-taugravetrdquo386

YUgrave nghoacutea moaacutei lieacircn quan ntildeoagraveng nhaaacutet gioumlotildea Duyeacircn khocircucirci vaoslash Taugravenh-khoacircng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha naegravem ocircucirc choatilde nhaaumln thoumlugravec soumliuml kieaumln trieaacutet hoiumlc nghoacutea laoslash ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci ocircucirc taagraveng locircugravep theaacute gian ntildeeaacuten Taugravenh-khoacircng ocircucirc taagraveng locircugravep sieacircu vieaumlt Nougravei moaumlt caugravech khaugravec ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci laoslash baaumlc thang sieacircu higravenh ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten beauml cao cuucirca Taugravenh-khoacircng ocircucirc moumlugravec ntildeoauml sieacircu vieaumlt Vaoslash nougravei moaumlt caugravech chiacutenh xaugravec Taugravenh-khoacircng Trung ntildeaiumlo vaoslash ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci theo Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash troaacuteng khoacircng Chuugraveng nhouml nhoumlotildeng 386 Venkatramanan K NAringgAringrjunarsquos Philosophy Delhi 1978 tr 339 (a)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 286

phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco ntildeearing trocirciuml duyeacircn chuugraveng ta toumloslash boucirc khaugravet augravei Chuugraveng ntildeaotilde higravenh thaoslashnh moaumlt choumlugravec naecircng gioaacuteng nhouml vaaumly ntildeearing traugravenh nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan cuucirca chuucirc nghoacutea tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslash chuucirc nghoacutea houml voacirc Chuugraveng ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng caugravec phaugravep laoslash troaacuteng khoacircng nghoacutea laoslash caugravec phaugravep khoacircng cougrave toagraven taiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei cuotildeng khoacircng cougrave tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng toagraven taiumli Neaacuteu caugravec phaugravep trong vuotilde truiuml naoslashy toagraven taiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei chuugraveng seotilde cougrave baucircn chaaacutet cuucirca chuugraveng vaoslash khoacircng thearing tuoslashy thuoaumlc vaoslasho nhaacircn duyeacircn nhoumlng khoacircng cougrave gigrave trong theaacute giocircugravei cougrave thearing thaaacutey laoslash ntildeieagraveu kieaumln nguyeacircn nhaacircn ntildeoaumlc laaumlp Vigrave vaaumly soumliuml toagraven taiumli cuucirca caugravec phaugravep khoacircng phaucirci thaaumlt tuyeaumlt ntildeoaacutei hoaoslashn toaoslashn Vaoslash neaacuteu soumliuml toagraven taiumli cuucirca caugravec phaugravep laoslash tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng thaaumlt hoaeumlc khoacircng cougrave gigrave seotilde khoacircng cougrave soumliuml thay ntildeoaringi hoaeumlc ntildeoaumlng cocirc trong vuotilde truiuml nhoumlng thaaumlt ra vaatilden cooslashn voacirc soaacute caugravec phaugravep ntildeoumlocirciumlc nhaaumln bieaacutet ntildeang khocircucirci leacircn toumloslash caugravec ntildeieagraveu kieaumln nhaacircn duyeacircn d Taugravenh-khoacircng laoslash Nieaacutet-baoslashn

Vaoslash yugrave nghoacutea keaacute tieaacutep Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash nieaacutet-baoslashn Nhouml chuugraveng ta bieaacutet trong kinh ntildeiearingn PAringli lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) nghoacutea laoslash nieaacutet-baoslashn (NibbAringna 涅槃) traiumlng thaugravei troaacuteng khoacircng moaumlt thoumliumlc taiumli voumlocirciumlt qua khoucirci ntildeau khoaring hoaeumlc traiumlng thaugravei giaucirci thoaugravet cuoaacutei cuoslashng Sau naoslashy caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc caugravec baaumlc ntildeaiumlo souml Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeoagraveng nhaaacutet hoaugrave Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) vocircugravei nieaacutet-baoslashn vaoslash theacircm vaoslasho vaoslashi yugrave nghoacutea laoslashm phong phuugrave khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring) trong kinh ntildeiearingn Pali

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 287

Nhouml chuugraveng ta thaaacutey trong Choumlocircng Naecircm387 khaugravei nieaumlm nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc chuugrave yugrave nhieagraveu trong kinh ntildeiearingn PAringli cuotildeng nhouml trong caugravec baoslashi vieaacutet cuucirca caugravec hoiumlc giaucirc hieaumln ntildeaiumli Trong PAringli nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc nhouml ntildeoaiumln dieaumlt (khaya 斷滅) taaacutet caucirc tham meacirc (rAringga貪迷) ghen gheugravet (dosa 疾妒) aucirco toumlocircucircng (moha 幻想) augravei duiumlc (taœhAring 愛欲) aucirco giaugravec (saœkhAringrAring 幻覺) taoslash kieaacuten (upAringdAringna 邪見) laaumlu (Aringsava 漏) phieagraven naotildeo (klesa煩 惱) houmlotildeu (bhava有) sanh (jAringti生) giaoslash cheaacutet (jarAringmaraœa老死) vaoslash ntildeau khoaring (dukkha苦) Kinh taiumlng PAringli ntildeaotilde moacirc taucirc traiumlng thaugravei tiacutech coumliumlc cuucirca nieaacutet-baoslashn nhouml traiumlng thaugravei an laiumlc (accantasukha 安樂) baaacutet toumlucirc (accuta 不死) an toacutenh (acala dhnera安靜) khinh an (santa 輕安) vaoslash voacirc uyugrave (akutobhaya無畏) Ntildeaacircy laoslash traiumlng thaugravei an laiumlc nhaaacutet vaoslash muiumlc ntildeiacutech cuucirca thieagraven laoslash daatilden taacircm ntildeeaacuten moaumlt traiumlng thaugravei nhouml vaaumly voumlocirciumlt treacircn caugravec khoaring vaoslash laiumlc ocircucirc treacircn ntildeocircoslashi Haoslashnh giaucirc seotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei cao nhaaacutet laoslash Dieaumlt thoiuml toumlocircucircng ntildeogravenh (SantildentildeAringvedayitanirodha 滅受想定) Ntildeoumlugraveng veagrave laotildenh voumliumlc sieacircu higravenh nieaacutet-baoslashn (NibbAringna) laoslash Dieaumlt thoiuml toumlocircucircng ntildeogravenh (SantildentildeAringvedayitanirodha) vocircugravei ntildeieagraveu kieaumln haoslashnh giaucirc phaucirci tu taaumlp theacircm nhoumlotildeng coacircng haiumlnh caagraven thieaacutet khaugravec ntildeearing ntildeaiumlt A-la-haugraven quaucirc

Trong Nhouml Thograve Ngoumlotilde kinh (Itivuttaka 如是語經)388 cougrave moaumlt ntildeoaiumln vaecircn raaacutet ntildeaugraveng chuugrave yugrave nhouml

387 PP trang 143-51 388 Itivuttaka ed E Windish London PTS 1889 trang 37

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 288

lsquoAtthi bhikkhave abhacirctam akatam asaœkhataUacutersquo ntildeaotilde cho thaaacutey Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy xem nieaacutet-baoslashn khoacircng phaucirci laoslash houml voacirc chuucirc nghoacutea maoslash laoslash moaumlt caugravei gigrave ntildeougrave raaacutet tiacutech coumliumlc389 laoslash soumliuml suy dieatilden sieacircu higravenh hoiumlc cuucirca nieaacutet-baoslashn tuy nhieacircn nieaacutet-baoslashn thigrave voacirc taaumln vaoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc nhouml houml khoacircng voacirc vi (AumlkAringsa 無為) Nieaacutet-baoslashn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash sieacircu giocircugravei (ApariyAringpanna-dhAringtu hoaeumlc Lokuttara-dhAringtu 超界) voumlocirciumlt khoucirci ba cootildei Ntildeaacircy laoslash traiumlng thaugravei giaugravec ngoauml (sacchikAringtabba) trong chiacutenh moatildei ngoumlocircoslashi (paccattaUacute veditabbo vintildentildeacirchi) Nieaacutet-baoslashn thigrave ntildeoagraveng nhaaacutet (ekarasa 同一) vaoslash nocirci ntildeougrave khoacircng cougrave ngaotilde gioaacuteng nhouml soumliuml bieaacuten maaacutet cuucirca ngoiumln ntildeeoslashn trong traiumlng thaugravei hieaumln houmlotildeu voacirc bieacircn khoacircng thearing naoslasho hiearingu ntildeoumlocirciumlc

Khaugravei nieaumlm chiacutenh xaugravec hocircn cuucirca nieaacutet-baoslashn cougrave thearing thaaacutey chaeacutec chaeacuten ntildeaacircy laoslash moaumlt traiumlng thaugravei voumlocirciumlt khoucirci ngoacircn toumloslash touml toumlocircucircng vaoslash soumliuml giaugravec ngoauml toaacutei thoumlocirciumlng cuucirca chiacutenh moatildei Boagrave-taugravet trong khi theo ngaoslashi Long-thoiuml nhoumlotildeng nhaoslash Trung-luaaumln (divideacircnyatAringvAringdins) seotilde khoacircng tigravem kieaacutem nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) laoslash nocirci chaaacutem doumlugravet phieagraven naotildeo (kleplusmnas 煩惱) vaoslash uaaringn (skandhas 蘊) Nieaacutet-baoslashn cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash

ldquoNieaacutet-baoslashn laoslash khoacircng phaucirci loaiumli boucirc cuotildeng khoacircng phaucirci ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc cuotildeng khoacircng phaucirci moaumlt phaugravep ntildeoaiumln dieaumlt cuotildeng khoacircng

Iṭivuttaka (P) Như thị ngữ Kinh itivṛttaka (S) ityuktaka (S) Kinh Phật thuyết như vậy Gồm 112 bagravei kinh ngắn khởi đầu bằng Tocirci nghe như vầy ghi lại hagravenh nghi ở đời quaacute khứ của Phật vagrave đệ tử 389 KathAringvatthu I-II ed AC Taylor London PTS 1894-95 trang 124 cuotildeng xem Milindapantildeha ed V Trenckner London PTS 1962 trang 316

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 289

phaucirci moaumlt phaugravep thoumlocircoslashng haegraveng nieaacutet-baoslashn cuotildeng khoacircng phaucirci bograve ntildeeoslash neugraven cuotildeng khoacircng phaucirci ntildeoumlocirciumlc khocircucirci leacircnrdquo

(Aprahneœam asamprAringptam anucchinnam aplusmnAringvataUacute Aniruddham anutpannam etan nirvAringœam ucyate) 390

Ntildeieagraveu naoslashy cuotildeng ntildeoumlocirciumlc nougravei trong kinh ntildeiearingn PAringli NirupAringdhiplusmnebdquoa laoslash traiumlng thaugravei giaucirci thoaugravet toaacutei haaumlu ntildeoaiumln dieaumlt taaacutet caucirc caugravec uaaringn vaoslash phieagraven naotildeo Vaoslash nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt traiumlng thaugravei khaugravec hocircn ndash ApratibdquoEcirchita NirvAringœa nghoacutea laoslash traiumlng thaugravei Boagrave-taugravet laugravenh xa vieaumlc nhaaumlp giaucirci thoaugravet Nieaacutet-baoslashn toaacutei haaumlu (duoslash Boagrave-taugravet cougrave khaucirc naecircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc) laoslash vigrave Boagrave-taugravet muoaacuten hy sinh ntildeem thaacircn migravenh phuiumlc vuiuml taaacutet caucirc chuugraveng sanh ntildeearing hoiuml giaucirci thoaugravet troumlocircugravec vaoslash ngaoslashi seotilde laoslash vograve cuoaacutei cuoslashng cooslashn moaumlt chuugraveng sanh naoslasho ntildeau khoaring thigrave Boagrave-taugravet cooslashn choumla nhaaumlp nieaacutet-baoslashn Ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng trong Trung Quaugraven Luaaumln tuiumlng (MAringdhyamika-KAringrikAringvŸtti 中觀論頌) ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea nieaacutet-baoslashn nhouml sau

ldquoTraiumlng thaugravei maoslash khoacircng toumloslash boucirc cuotildeng khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khoacircng phaucirci houml voacirc cuotildeng khoacircng phaucirci voacutenh vieatilden khoacircng phaucirci tieacircu dieaumlt cuotildeng khoacircng phaucirci taiumlo taugravecrdquo

(svabhAringvena hi vyavasthitAringnAringUacute kleplusmnAringnAringUacute skandhAringnAringUacute ca svabhAringvasyAringnapAringyitvAringt kuto nivŸttir yatas tannivŸttyAring nirvAringœam yadi khalu plusmnacircnyavaditaaelig kleplusmnAringnAringUacute skandhAringnAringUacute vAring nivŸttilakbdquoaœam nirvAringœam necchanti kiUacute lakbdquoaœarh tarhnecchanti ucyate

ldquoaprahneœam asamprAringptam anucchinnam aplusmnAringplusmnvatam aniruddham anutpannam etan nirvAringœam ucyaterdquo)391

390 Triacutech trong Mahayana Buddhism N Dutt Calcutta 1976 trang 237 391 MAringdhyamika KAringrikAringvŸtti (PrasannapadAring) by Canraknerti Commentary

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 290

ldquoChoumlugravec naecircng cuucirca tueauml giaugravec chauacuteng nhoumlotildeng chuyearingn hoaugrave soumliuml thaaumlt maoslash cooslashn taiumlo soumliuml thay ntildeoaringi thaugravei ntildeoauml cuucirca chuugraveng ta ntildeoaacutei vocircugravei nougraverdquo

(na prajntildeAring aplusmnacircnyAringn bhAringvAringn plusmnacircnyAringn karoti bhAringvAring eva plusmnacircnyAringaelig)392

Soumliuml thay ntildeoaringi laoslash thuoaumlc nhaaumln thoumlugravec luaaumln (chuucirc thearing) khoacircng phaucirci thuoaumlc baucircn thearing (ntildeoaacutei thearing) Thaaumlt thearing nhouml nougrave ntildeaotilde toumloslashng Nieaacutet-baoslashn khoacircng phaucirci laoslash houmlotildeu (bhAringva有) hoaeumlc phi houmlotildeu (abhAringva非有)hellip Nougrave xa ligravea taaacutet caucirc thaeacuteng nghoacutea ntildeeaacute cuucirca nieaacutet-baoslashn (bhAringvAringbhAringva-parAringmarplusmnakbdquoayo nirvAringœam 勝義諦的涅槃)393 Ntildeaacircy laoslash hoaoslashn toaoslashn toumlocircng oumlugraveng theo phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly chuugraveng ta loaiumli boucirc soumliuml hieaumln houmlotildeu (bhava-dŸbdquoEcirci 現有) vaoslash phi hieaumln houmlotildeu (vibhava-dŸbdquoEcirci 非現有)394 Ntildeaacircy laoslash yugrave nghoacutea chaacircn thaaumlt cuucirca voacirc kyugrave (avyAringkrta 無記) ntildeoumlocirciumlc xem nhouml baucircn chaaacutet cuucirca Nhouml lai (TathAringgata 如來) - khoacircng vaaacuten ntildeeagrave gigrave lieaumlu maoslash Nhouml-lai toagraven taiumli sau khi cheaacutet hoaeumlc khoacircng toagraven taiumli hoaeumlc caucirc hai hoaeumlc khoacircng caucirc hai395 Nieaacutet-baoslashn nhouml laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi vocircugravei tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash giaucirci thoaugravet khoucirci voiumlng taacircm Vaoslash chaelig ligravea nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy laoslash chuugraveng ta seotilde ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn

Ntildeaacircy laoslash noaumli dung cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash giaucirci thoaugravet cuoaacutei cuoslashng chaelig cougrave thearing ngang qua Taugravenh-khoacircng bocircucirci loaiumli boucirc

on MAringdhayamika KAringrikArings Bib Budd IV trang 521 392 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 393Eta evaUacute na kasyacin nirvAringœe prahAringœaUacute nAringpi kasyacin nirodha iti

vijntildeeyam tataplusmn ca sarua kalpanAringksayaracircpam eva nirvAringœam tathoktam Aumlrya RatnAringvalyAringm na cAringbhAringvopi nirvAringœam kuta evAringsya bhAringvatAring bhavAringbhAringva-parAringmarplusmna-kbdquoayo nirvAringœam ucyate MKV trang 524

394 MK xxv trang 10 395 Tham khaucirco VadAringnta ParibhAringbdquoAring choumlocircng I

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 291

taaacutet caucirc caugravec chaaacutep thuucirc kieaacuten thuucirc vaoslash nhoumlotildeng ntildeogravenh kieaacuten396 Long-thoiuml luaaumln chuucirc noaringi baaumlt cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde trigravenh baoslashy ntildeiearingm naoslashy raaacutet rootilde Ngaoslashi nougravei raegraveng lsquoBocircucirci vigrave toacirci khoacircng chaaacutep thuucirc baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave neacircn toacirci traugravenh ntildeoumlocirciumlc moiumli loatildei laagravemrsquo

Ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng bigravenh luaaumln theacircm raegraveng ocircucirc ntildeaacircy khoacircng cougrave caugravei gigrave bograve loaiumli troumloslash gioaacuteng nhouml tham duiumlc (rAringga 貪欲)hellip cuotildeng khoacircng cougrave ntildeieagraveu gigrave cougrave thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhouml nhoumlotildeng thaugravenh quaucirc nhouml Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn (srotAringpatti修陀還) Tu-ntildeaoslash-haoslashm (sakŸdAringgAringmi 修陀含)hellip Nougrave khoacircng phaucirci thoumlocircoslashng haegraveng nhouml baucircn thearing thaaumlt (aplusmnacircnya)397 Baucircn chaaacutet cuucirca nougrave khoacircng cougrave nguoagraven goaacutec bieaacuten hoaiumli vaoslash toumlocircugraveng (lakbdquoaœa相) cuucirca nougrave laoslash khoacircng chaaacutep nhaaumln baaacutet coumlugrave higravenh daugraveng naoslasho398 Trong moaumlt phaugravep khoacircng moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc nhouml vaaumly laoslashm theaacute naoslasho cougrave moaumlt soumliuml toumlocircucircng toumlocirciumlng (kalpanAring 想像) cuucirca soumliuml toagraven taiumli phieagraven naotildeo (kleplusmnas) vaoslash uaaringn (skandhas) vaoslash soumliuml hoaiumli dieaumlt chuugraveng ngang qua nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) cougrave thearing tigravem ocircucirc ntildeaacircu Bao laacircu nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca soumliuml toumlocircucircng toumlocirciumlng

396 lsquoMuktis tu plusmnacircnyatAringdŸsEcirces tadarthAringplusmnesabhAringvanAringrsquo A dictum of

NAringgAringrjuna quoted in BCAP p 438 and also in SubhAringsita Samgrha Also in Guœaratnas commentary (trang 47) on SaOslashOslasharplusmnana Samuccaya buddhaih pratyeka-buddhaiplusmn ca plusmnravakaiplusmn ca nisevitAring mAringrgas tvam ekAring moksasya nAringstyanya iti niplusmncayah ASP IX 41 na vinAringnena mAringrgeœa bodhir ityAringgamo yatah GBWL IX trang 41

397 Giaugraveo souml Stcherbatsky ntildeeagrave nghograve chuugrave thiacutech cuoaacutei trang laoslash Aplusmnacircnya = NirvAringœa of the HnenayAringnists = PradhAringna of SAringUacutekhya

398 Giaugraveo souml Stcherbatsky dogravech lsquoprapantildecarsquo baegraveng soaacute nhieagraveu vaoslash thaelignh thoaucircng laiumli nhaaacuten maiumlnh veagrave yugrave nghoacutea cuucirca toumloslash

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 292

chuugraveng ta tieaacutep tuiumlc toagraven taiumli thigrave nocirci ntildeougrave khoacircng cougrave nieaacutet-baoslashn Nieaacutet-baoslashn chaelig ntildeoumlocirciumlc giaugravec ngoauml khi taaacutet caucirc nhoumlotildeng noatilde loumliumlc cuucirca tiacutenh ntildeaeumlc thuoslash hoaugrave hoaeumlc ntildeogravenh nghoacutea (prapantildecas) chaaacutem doumlugravet

Ntildeearing baugravec boucirc quan ntildeiearingm cuucirca Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml (SarvAringstivada上座部) cho raegraveng khoacircng chaaacutep nhaaumln soumliuml toagraven taiumli cuucirca phieagraven naotildeo (kleplusmnas) vaoslash uaaringn (skandhas) ocircucirc caugravec taagraveng baaumlc nocirci maoslash nieaacutet-baoslashn ntildeaiumlt ntildeeaacuten nhoumlng cougrave thearing chuugraveng toagraven taiumli trong vooslashng luaacircn hoagraveihellip nghoacutea laoslash troumlocircugravec khi ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn Nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha traucirc locircoslashi moaumlt caugravech sinh ntildeoaumlng raegraveng nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave soumliuml khaugravec bieaumlt naoslasho duoslash nhoucirc nhaaacutet gioumlotildea nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa 涅 槃) vaoslash luaacircn hoagravei (SaUacutesAringra輪迴) Vigrave vaaumly thaaumlt ra nieaacutet-baoslashn khoacircng ntildeooslashi houcirci cougrave tieaacuten trigravenh tieacircu dieaumlt Nieaacutet-baoslashn thaaumlt soumliuml laoslash hoaoslashn toaoslashn bieaacuten maaacutet (kbdquoaya 遍滅) cuucirca taaacutet caucirc nhoumlotildeng voiumlng toumlocircucircng Phieagraven naotildeo uaaringn soumliuml bieaacuten maaacutet cuucirca chuugraveng nougravei chung laoslash caagraven thieaacutet trong nieaacutet-baoslashn399 tuy nhieacircn theo caugravec nhaoslash trung luaaumln khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave moaumlt thoumliumlc thearing naoslasho toagraven taiumli Nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi maoslash khoacircng loaiumli boucirc ntildeoumlocirciumlc khaugravei nieaumlm lsquoTarsquo vaoslash lsquocuucirca Tarsquo thigrave thoumlocircoslashng chaaacutep soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec phaugravep khoacircng toagraven taiumli

Nougravei roaumlng hocircn vograve aaacutey ntildei theo nhoumlotildeng con ntildeoumlocircoslashng do caugravec heauml thoaacuteng khaugravec chuucirc troumlocircng cougrave thearing laoslash caugravech toaacutet nhaaacutet ntildeearing giaucirci thoaugravet toumloslashng phaagraven hoaeumlc laoslash mocircugravei baeacutet ntildeaagraveu cho ntildeieagraveu naoslashy400 Quan saugravet nhouml thaaumlt trong baaacutet coumlugrave moacirc thoumlugravec 399 MadhyamakavŸtti ed L de la Vallee Poussin BB iv 1902-13 trang 445 400EkaUacute hi yAringnaUacute dvitneyaUacute na vidyate Cuotildeng xem

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 293

ntildeaeumlc bieaumlt naoslasho nhouml laoslash thoumliumlc thearing hieaumln houmlotildeu sanh khocircucircihellip laoslash ntildeieagraveu kieaumln ntildeearing taiumlo moaumlt caugravei khaugravec soumliuml ntildeoaacutei nghogravech maacircu thuaatilden toumloslash ntildeougrave taiumlo neacircn soumliuml phaacircn bieaumlt Chuugraveng ta khoacircng thearing traugravenh ntildeoumlocirciumlc soumliuml chaaacutep thuucirc vaoslasho nhoumlotildeng ntildeieagraveu chuugraveng ta cho laoslash thaaumlt vaoslash quan ntildeiearingm keaacute tieaacutep cuucirca chuugraveng ta laoslash seotilde choaacutei boucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu khaugravec Quan ntildeiearingm do soumliuml giocircugravei haiumln vaoslash phaugraven quyeaacutet cuucirca nougrave ntildeaotilde taiumlo neacircn soumliuml ntildeoaacutei ntildeaotildei - nguoagraven goaacutec cuucirca luaacircn hoagravei Ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde trigravenh baoslashy soumliuml khauacuteng ntildeogravenh bieaumln choumlugraveng nhouml sau khi ngaotilde ntildeoumlocirciumlc thoumloslasha nhaaumln thigrave ntildeieagraveu khaugravec (para) naucircy sinh ntildeoaacutei laaumlp vocircugravei nougrave vocircugravei soumliuml phaacircn chia ngaotilde vaoslash khoacircng phaucirci ngaotilde chaaacutep thuucirc vaoslash khoacircng chaaacutep thuucirc Tuoslashy thuoaumlc nhoumlotildeng caugravei naoslashy maoslash caugravei khaugravec naucircy sanh Chaaacutep thuucirc sanh ra khaugravet augravei tigravem caagraveu houmlocircucircng thoiuml duiumlc laiumlc vaoslash khaugravet augravei che ntildeaaumly taaacutet caucirc caugravec sai

AumlbdquotaSAringhasrikAringPrajntildeAringpAringramitAring divideAringnti Deva Bib Ind trang 319 EkaUacute eva hi yAringnaUacute bhavati yad uta buddha-yAringnaUacute bodhisattvAringnaUacute yathAring Aringyusmatah subhacircter nirdeplusmnah It is explicitly stated in the AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka Haribhadra GOS Baroda trang 120 that it is the opinion of NAringgAringrjuna and his followers that the votaries of other paths do not gain final release that they remain in a lower state but are at the end of the period enlightened by the Buddha Aumlrya NAringgAringrjuna-pAringdAringis tanmatanusAringriœaplusmn caikayAringna-nayavAringdina Aringhuh labdhvAring bodhi-dvayaUacute hy ete bhavAringd uttrastamAringnasAringh bhavanty Aringyuh-ksayAringt tusEcircAringh prAringpta-nirvaœa-saUacutejntildeiah na tesaUacute asti nirvAringœaUacute kim tu janma-bhavatraye dhAringtau na vidyate tesAringUacute tepi tisEcirchanty anAringsrave aklisEcirca-jntildeAringna-hAringnAringya paplusmncAringd buddhaih prabodhitAringh sambhŸtya bodhi-sambhAringraUacutes tepi syur lokanAringyakAringh AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka Haribhadra GOS Baroda trang 120 The Catuh Stava (I 21 triacutech trong Advayavajra trang 22) ldquoDharmadhAringtor asambhedAringd yAringnabhedosti na prabho yAringnatritayam AringkhyAringtaUacute tvayAring sattvAringvatAringratahrdquo

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 294

laagravem (cuucirca ntildeoaacutei thearing) Bograve muoslash quaugraveng bocircucirci ntildeieagraveu naoslashy ngoumlocircoslashi khaugravet augravei ntildeaotilde mocirc toumlocircucircng chaaacutet loumlocirciumlng cuucirca caugravec phaugravep vaoslash naeacutem gioumlotilde nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeearing thoaotilde maotilden nhu caagraveu duiumlc laiumlc Luaacircn hoagravei do ntildeougrave hieaumln houmlotildeu ngay khi cougrave soumliuml chaaacutep thuucirc cuucirca lsquongaotildersquo401

Trong heauml thoaacuteng Trung luaaumln nguoagraven goaacutec cuucirca khoaring (dukkha) laoslash soumliuml daaacuten migravenh vaoslasho caugravec quan nieaumlm (dŸsEcirci 觀念) hoaeumlc voiumlng toumlocircucircng (kalpanAring 妄想) Voiumlng toumlocircucircng Phaacircn bieaumlt (KalpanAring vikalpa 妄想分別) laoslash ntildeeauml nhaaacutet voacirc minh (avidyAring 無明) Thaaumlt teaacute laoslash khoacircng (plusmnacircnya) trao cho nougrave vocircugravei moaumlt taugravenh caugravech ntildeogravenh danh nougrave nhouml laoslash lsquocaugravei naoslashyrsquo hoaeumlc lsquokhoacircng phaucirci caugravei naoslashyrsquo laoslash taiumlo thieacircn leaumlch moaumlt phaagraven vaoslash khoacircng thaaumlt Ntildeieagraveu naoslashy voacirc tigravenh laoslash ntildeearing phuucirc ntildeogravenh soumliuml thaaumlt vigrave cho raegraveng taaacutet caucirc xaugravec ntildeogravenh laoslash phuucirc ntildeogravenh Bieaumln choumlugraveng naoslashy nhouml Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) cuucirca quan nieaumlm (dŸsEcircis) laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh quan ntildeiearingm laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh ntildeaagraveu tieacircn cuucirca thoumliumlc taiumli ntildeougrave laoslash baucircn chaaacutet voacirc phaacircn bieaumlt (nirvikalpa nibdquoprapantildeca 無分別) Hiearingu moaumlt caugravech ntildeuugraveng ntildeaeacuten Taugravenh-khoacircng khoacircng phaucirci laoslash houml voacirc maoslash laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca phuucirc ntildeogravenh nougrave laoslash soumliuml hiearingu ntildeuugraveng cuucirca soumliuml bougravep meugraveo sai laagravem troumlocircugravec kia veagrave soumliuml thaaumlt nhouml lyugrave

Toumloslash Taugravenh-khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khaugravei nieaumlm chaacircn thaaumlt cuucirca nougrave trong tieaacuten trigravenh giaucirci thoaugravet hoaeumlc nieaacutet-baoslashn vaoslash cougrave nhoumlotildeng yugrave nghoacutea khaugravec nhau trong suoaacutet tieaacuten trigravenh naoslashy

401 RatnAringvalne of NAringgAringrjuna triacutech trong Bodhi-CaryavatAringra-PantildejikAring by PrajntildeAringkaramati Bib Ind tr 492

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 295

Taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy laoslash troaacuteng khoacircng trong yugrave nghoacutea raegraveng chuugraveng khoacircng cougrave nhoumlotildeng baucircn chaaacutet taugravenh caugravech hoaeumlc choumlugravec naecircng xaugravec ntildeogravenh

Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing loaiumli boucirc caugravec hoiumlc thuyeaacutet vaoslash quan ntildeiearingm Tuyeacircn boaacute raegraveng caugravec phaugravep laoslash roatildeng khoacircng cougrave thearing chaelig cho thaaacutey nhoumlotildeng lyugrave luaaumln vaoslash khaugravei nieaumlm lan man veagrave baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep laoslash khoacircng thearing chaaacutep nhaaumln ntildeoumlocirciumlc Toumloslash naoslashy cuotildeng duoslashng ntildeearing ntildeaugravenh giaugrave laiumli vaoslash ntildeearing ntildeogravenh danh laiumli caugravec phaugravep voacirc giaugrave trograve voacirc duiumlng bograve loaiumli boucirc Taacircm troaacuteng khoacircng cougrave nghoacutea laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi cougrave thearing thaaacutey theaacute giocircugravei naoslashy laoslash ntildeau khoaring vaoslash voumlocirciumlt leacircn chuugraveng

Khaugravei nieaumlm Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) nhouml laoslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) laoslash nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha phuucirc ntildeogravenh soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec thaoslashnh toaacute vocircugravei nhau Nhieagraveu khiacutea caiumlnh cuucirca khaugravei nieaumlm naoslashy ntildeoumlocirciumlc laoslashm noaringi baaumlt bocircucirci nhoumlotildeng thuaaumlt toumloslash khaugravec ntildeoumlocirciumlc duoslashng trong caugravec taugravec phaaringm Ntildeaiumli-thoumloslasha Thiacute duiuml khi nieaacutet-baoslashn ntildeoagraveng vocircugravei Taugravenh-khoacircng thigrave soumliuml nguiuml yugrave raegraveng taaacutet caucirc caugravec phaugravep nougravei chung ntildeoagraveng toagraven taiumli laoslash thaaumlt soumliuml khoacircng toagraven taiumli gioaacuteng nhouml aucirco toumlocircucircng khoacircng cougrave thoumliumlc thearing nhouml ntildeogravea ntildeaiumli (pŸthivne-dhAringtu 地大) laoslash khoacircng cuucirca nguoagraven goaacutec thaaumlt soumliuml ntildeoaiumln dieaumlt hoaeumlc toagraven taiumli thaaumlt trong thoumliumlc taiumli402 Khi caugravec phaugravep ntildeoagraveng vocircugravei Chaacircn nhouml (TathatAring 真如) hoaeumlc phaugravep taugravenh (DharmatAring 法性) thigrave taaacutet caucirc caugravec phaugravep treacircn theaacute giocircugravei naoslashy veagrave cocirc baucircn laoslash gioaacuteng baucircn chaaacutet nhau khoacircng cougrave baaacutet 402 divide trang 246

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 296

coumlugrave nhaotilden hieaumlu hoaeumlc baucircn thearing naoslasho laoslash cuucirca toumliuml nougrave403 Nougrave khoacircng cougrave soumliuml toagraven taiumli vaoslash khoacircng khoacircng toagraven taiumli404 Taugravenh-khoacircng laoslash biearingu hieaumln cuucirca soumliuml phuucirc ntildeogravenh vaoslash chaacircn nhouml (TathatAring) laoslash nhoumlotildeng khiacutea caiumlnh tiacutech coumliumlc cuucirca chaacircn lyugrave Khi nougrave ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash thaaumlt teaacute (bhacirctakoEcircne 實濟 chaacircn thaaumlt teaacute coumliumlc chaelig nieaacutet-baoslashn thaaumlt choumlugraveng ligravea hauacuten houml voiumlng) laoslash augravem chaelig raegraveng soumliuml phaacircn taugravech caugravec phaugravep laoslash nhoumlotildeng ntildeogravenh danh sai laagravem khi moaumlt ngoumlocircoslashi cuoaacutei cuoslashng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Thoumliumlc taiumli seotilde voumlocirciumlt qua ntildeieagraveu maoslash khoacircng thearing voumlocirciumlt qua vaoslash chiacutenh nhouml theaacute laoslash chaacircn lyugrave Moaumlt soaacute nhoumlotildeng toumloslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) cuotildeng thoumlocircoslashng duoslashng laoslash khoacircng phaucirci khoacircng chaacircn lyugrave (avitathatAring 不非真理) ntildeoaumlc nhaaacutet (ananyatathatAring 獨一) khoacircng thay ntildeoaringi ntildeoumlocirciumlc (aviparyAringsatathatAring 不遍) chaacircn ntildeeaacute (paramAringrtha 真諦) baucircn chaaacutet(tattva 本質) baucircn thearing khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc (acintyadhAringtu 難誦的本體) phaugravep giocircugravei (dharmadhAringtu 法界) baucircn thearing caugravec phaugravep (dharmasthiti 本體諸法) thuaagraven togravenh an ntildeogravenh gioumlotildea sanh vaoslash dieaumlt (supraplusmnAringnta 淳淨) khoacircng thearing taugravech rocircoslashi vaoslash khoacircng thearing chia cheucirc (advaya advayAringdhnekAringra 不分)405

Trong ntildeoaiumln thoumlugrave ba cuucirca Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (HŸdaya sutra) daiumly raegraveng

ldquoVigrave vaaumly trong Taugravenh-khoacircng (sacircnya) khoacircng cougrave saeacutec

403 LaœkAringvatAringra-sacirctra ed B Nanjio Kyoto 1923 trang 226 404 divide trang 263 405 S II trang 25 ldquoIti kho bhikkhave yAring tatra TathatAring avutatthatAring

anantildentildeaTathAringgata idapaccayatAring ayaUacute vuccati bhikkhave paEcircicca-samuppAringdordquo

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 297

(racircpa) thoiuml (vedAringna)iuml toumlocircucircng (sanjntildeAring) haoslashnh (saUacuteskara) thoumlugravec (vijntildeAringna) khoacircng cougrave maeacutet tai muotildei loumlocircotildei thaacircn vaoslash yugrave khoacircng cougrave saeacutec thanh houmlocircng vograve xuugravec phaugravep cuotildeng khoacircng cougrave moumlocircoslashi taugravem caucircnh giocircugravei toumloslash caucircnh giocircugravei saeacutec cho ntildeeaacuten caucircnh giocircugravei taacircm cuotildeng khoacircng cougrave nhoumlotildeng phaugravep nhouml moumlocircoslashi hai nhaacircn duyeacircn trong chuoatildei hieaumln houmlotildeu toumloslash voacirc minh cho ntildeeaacuten sanh giaoslash bogravenh vaoslash cheaacutet cuotildeng khoacircng cougrave boaacuten chaacircn lyugrave khoacircng cougrave triacute tueauml vaoslash khoacircng cougrave soumliuml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlcrdquo

(是故空中無色無受想行識無眼耳劓舌身

意無色聲香味觸法無眼界乃至無意識界無無

明亦無無明盡乃至無老死亦無老死盡無苦集亦

道無智亦無得)406

Trong ntildeoaiumln vaecircn naoslashy chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey raegraveng taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaugravep soaacute caecircn baucircn vaoslash quan troiumlng cuucirca Phaaumlt giaugraveo ntildeeagraveu bograve choaacutei boucirc naecircm uaaringn moumlocircoslashi taugravem giocircugravei boaacuten dieaumlu ntildeeaacute hay ngay caucirc nieaacutet-baoslashn vaoslash con ntildeoumlocircoslashng thaugravenh thieaumlnhellip ntildeeagraveu bograve baugravec boucirc YUgrave toumlocircucircng locircugraven naoslashy cougrave thearing tougravem goiumln trong moaumlt caacircu raaacutet noaringi tieaacuteng cuucirca kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt nhouml lsquoOumlng voacirc socircucirc truiuml nhi sanh kyoslash taacircmrsquo (OcircUcirc nocirci khoacircng choatilde maoslash sanh taacircm 應無所住而生其心)407

Cuotildeng kinh naoslashy nhoumlng moaumlt ntildeoaiumln khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly toacircn giaucirc Tu-boagrave-ntildeeagrave raegraveng

ldquoChuugraveng sanh neacircn loaiumli boucirc taacircm chaaacutep vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh vaoslash thoiuml giaucirc phaugravep vaoslash phi phaugravep Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml cooslashn chaaacutep vaoslasho toumlocircugraveng thigrave hoiuml vaatilden cooslashn chaaacutep vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh thoiuml giaucirc Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu hoiuml

406 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134-5 407 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 116

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 298

cooslashn chaaacutep vaoslasho phaugravep thigrave hoiuml vaatilden cooslashn chaaacutep vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh thoiuml giaucirc Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml cooslashn chaaacutep vaoslasho phi phaugravep thigrave hoiuml vaatilden cooslashn chaaacutep vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh thoiuml giaucirc Vigrave vaaumly khoacircng neacircn chaaacutep gioumlotilde vaoslasho phaugravep vaoslash phi phaugravep Ntildeougrave laoslash taiumli sao Ntildeoumlugravec Nhouml lai daiumly raegraveng lsquoNaoslashy caugravec tyoslash kheo neacircn bieaacutet phaugravep ntildeoumlocirciumlc giaucircng gioaacuteng nhouml chieaacutec beoslash Ngay caucirc phaugravep cooslashn phaucirci boucirc huoaacuteng chi phi phaugraveprdquo

(是諸眾生無復我相人相眾生相壽者相無法相亦

無非法相何以故是諸眾生若心取相則為著我人眾

生壽者若取法相即著我人眾生壽者是故不應取法

不應取非法以是義故如來常說汝等毘丘知我說法如

箋喻者法尚應捨何況非法)408

Bocircucirci vigrave phaugravep Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucircng khoacircng phaucirci laoslash moaumlt hoiumlc thuyeaacutet trieaacutet hoiumlc khoacircng laoslash gigrave caucirc ngoaoslashi phoumlocircng phaugravep trograve bogravenh ntildeearing roumlucirca saiumlch caugravec caaacuteu nhieatildem beacircn trong taacircm chuugraveng sanh Neaacuteu trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh chaacircn lyugrave thaugravenh thieaumln nieaacutet-baoslashn (traiumlng thaugravei an laiumlc haiumlnh phuugravec vaoslash voumlocirciumlt khoucirci tam giocircugravei) laoslash muiumlc ntildeiacutech cuucirca Boagrave-taugravet tu taaumlp thigrave trong Ntildeaiumli-thoumloslasha chaelig cougrave moaumlt thoumliumlc taiumli laoslash xem nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) phaugravep giocircugravei (DharmadhAringtu) hoaeumlc baugravet chaugravenh ntildeaiumlo ntildeeagraveu laoslash nhoumlotildeng voiumlng toumlocircucircng hoaeumlc chaelig laoslash phoumlocircng phaugravep trograve bogravenh Khi bogravenh nhaacircn ntildeoumlocirciumlc laoslashnh bogravenh nghoacutea laoslash giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec chaaacutep thuucirc thigrave boaacuten dieaumlu ntildeeaacute chaugravenh phaugravep nieaacutet-baoslashnhellip trocircucirc thaoslashnh voacirc duiumlng vaoslash boucirc laiumli phiacutea sau nhouml lsquochieaacutec beoslashrsquo thaucirc troacirci khi ngoumlocircoslashi ntildeaotilde qua ntildeeaacuten bocircoslash kia roagravei

Khi moaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaotilde giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet caugravec phaugravep vograve aaacutey khoacircng cooslashn phaacircn bieaumlt hoaeumlc chaaacutep gioumlotilde caugravec 408 Nhouml treacircn 113-4

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 299

phaugravep noumlotildea Vigrave vaaumly cuotildeng nougravei raegraveng luaacircn hoagravei laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei nieaacutet-baoslashn vograve aaacutey trocircucirc thaoslashnh hoaoslashn thieaumln thaoslashnh Phaaumlt bocircucirci vigrave nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha cho raegraveng chuugraveng sanh khoacircng gigrave hocircn laoslash chouml Phaaumlt nhoumlng bograve voiumlng toumlocircucircng taiumlo nghieaumlp maoslash cougrave khaugravec Vigrave vaaumly chuugraveng ta toumloslash taacircm cuucirca migravenh phaucirci loaiumli troumloslash khaugravei nieaumlm khoacircng chaelig caugrave nhaacircn chiacutenh migravenh maoslash cooslashn baucircn chaaacutet cuucirca baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave maoslash chuugraveng ta nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc Khi chuugraveng ta ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei taacircm ntildeougrave thigrave khi aaacutey ta khoacircng phaacircn bieaumlt migravenh vocircugravei vaaumlt khaugravec toumlocircng oumlugraveng vocircugravei baucircn chaaacutet cuucirca theaacute giocircugravei (thoumliumlc taiumli toumlocircng ntildeoaacutei) hoaeumlc toumloslash (thoumliumlc taiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei) sieacircu vieaumlt Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nieaacutet-baoslashn nghoacutea laoslash baucircn chaaacutet cuucirca Taugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacutei soumliuml sieacircu vieaumlt tuyeaumlt ntildeoaacutei trong yugrave nghoacutea Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) ntildeaotilde keaacutet luaaumln raegraveng

lsquoBocircucirci vigrave khoacircng cougrave soumliuml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Boagrave-taugravet quaugraven Triacute tueauml Baugravet-nhaotilde taacircm khoacircng cougrave choumlocircugraveng ngaiumli vaoslash vigrave khoacircng cougrave choumlocircugraveng ngaiumli neacircn khoacircng cougrave socirciuml haotildei giaucirci thoaugravet khoucirci moiumli trougravei buoaumlc xa ligravea voiumlng toumlocircucircng ntildeieacircn ntildeaucirco vaoslash ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn toaacutei haaumlursquo

(以無所得故菩提薩埵依般若波羅密多故心無罣

礙無罣礙故無有恐布遠離齻倒夢想究竟涅槃) 409

Ntildeougrave laoslash lyugrave do taiumli sao troumlocircucircng giaucirc Duy-ma-caaumlt (Bodhisattva Vimalakirti) vaatilden laeumlng thinh khi nghe caugravec Boagrave-taugravet houcirci theaacute naoslasho laoslash phaugravep moacircn khoacircng hai410 Ntildeaacircy cuotildeng laoslash lyugrave do Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde im laeumlng vaoslash traucirc locircoslashi Upaplusmniva veagrave nieaacutet-baoslashn nhouml sau 409 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134-5 410 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain

The Pennsylvania State University 1972 trang 97

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 300

ldquoVograve aaacutey ntildeaotilde nghaelig ngocirci khoacircng thearing ntildeo loumlocircoslashng Vigrave nieaacutet-baoslashn khoacircng cougrave teacircn Khi taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash ntildeoaiumln dieaumlt Locircoslashi kinh thuyeaacutet cuotildeng khoacircngrdquo411

Cuotildeng raaacutet houmlotildeu iacutech neaacuteu chuugraveng ta tham khaucirco theacircm moaumlt chuugravet veagrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea nieaacutet-baoslashn vaoslash luaacircn hoagravei

Thaaumlt ra baucircn thearing vaoslash hieaumln toumlocirciumlng khoacircng phaucirci laoslash hai thoumliumlc thearing rieacircng bieaumlt cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash hai traiumlng thaugravei cuucirca moaumlt thearing gioaacuteng nhau Tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash thearing chaacircn thaaumlt duy nhaaacutet chiacutenh laoslash thoumliumlc thearing cuucirca luaacircn hoagravei do nhoumlotildeng voiumlng toumlocircucircng (kalpanAring 妄想) trigrave gioumlotilde Toumloslash tuyeaumlt ntildeoaacutei (minh) ngang qua caugravec higravenh thoumlugravec touml toumlocircucircng taiumlo thaoslashnh voiumlng toumlocircucircng laoslash theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm (voacirc minh) vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash theaacute giocircugravei chaacircn thaaumlt khoacircng bograve bougravep meugraveo qua trung gian cuucirca voiumlng toumlocircucircng412

Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrthatAring) hoaeumlc khoacircng thoumliumlc thearing (NairAringtmya) caucirc ngaotilde (pudgala) vaoslash phaugravep (Dharma) do nhaacircn duyeacircn taiumlo neacircn caugravec phaugravep taiumlm goiumli laoslash caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng (Samvrtisatya tuiumlc ntildeeaacute)

Taugravenh-khoacircng cuotildeng toumlocirciumlng troumlng cho lsquokhoacircng baucircn thearingrsquo (nihsvabhAringvatAring) qua ntildeougrave cougrave thearing tueauml giaugravec lsquoTiacutenh ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca nhoumlotildeng ntildeoaacutei laaumlprsquo Chiacutenh trong augravenh saugraveng naoslashy maoslash ngaoslashi Long-thoiuml thaaacutey khoacircng cougrave soumliuml khaugravec gioumlotildea lsquotaoslash baoslashrsquo (SaUacutesAringra) vaoslash lsquonieaacutet-baoslashnrsquo (NirvAringœa)

Houmlotildeu vi ntildeoagraveng vocircugravei voacirc vi vaoslash voacirc vi ntildeoagraveng vocircugravei houmlotildeu vi ntildeougrave laoslash thoacircng ntildeieaumlp chiacutenh maoslash vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde (prajntildeAring-pAringramitAring) ntildeaotilde tuyeacircn boaacute Traiumlng thaugravei tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng 411 Nhouml treacircn trang 98 412 MK xxv trang 9

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 301

thearing hiearingu naoslashy thoumlocircoslashng haegraveng nhouml nhouml ocircucirc troumlocircugravec chuugraveng ta Chuugraveng ta cougrave thearing ntildeoagraveng nhaaacutet hoaugrave nougrave trong chuugraveng ta Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly raegraveng quan nieaumlm theaacute giocircugravei nhouml thaaumlt xuaaacutet hieaumln khi toumliuml ngaotilde tieacircu dieaumlt khi taaacutet caucirc nhoumlotildeng lieacircn quan aaringn taoslashng cho soumliuml thaecircng hoa cuucirca ngaotilde bograve maaacutet taugravec duiumlng Chuugraveng ta khoacircng phaucirci nhaeacutem ntildeeaacuten nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) rieacircng touml vaoslash caugrave nhaacircn maoslash phaucirci bao goagravem caucirc ngoumlocircoslashi khaugravec vaoslash theaacute giocircugravei maoslash Nhaaacutet thieaacutet triacute cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt bao goagravem caucirc hai

Coacircng ntildeoumlugravec caugrave nhaacircn phaucirci neacircn hoagravei houmlocircugraveng ntildeeaacuten cho taaacutet caucirc Trong baaacutet coumlugrave troumlocircoslashng hocirciumlp naoslasho khoacircng cougrave soumliuml choumlugraveng ntildeaiumlt caugrave nhaacircn khoacircng cougrave thaaumlt thearing naoslasho cougrave thearing cung caaacutep voacutenh vieatilden soumliuml ngoumloslashng chaelig vaoslash an togravenh khoacircng cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet hoaoslashn toaoslashn baegraveng soumliuml goumlocirciumlng eugravep ntildeoaiumln dieaumlt taaacutet caucirc

Vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde (PrajntildeAring-pAringramitAring) ntildeaotilde noatilde loumliumlc ntildeieagraveu chaelignh vaoslash thaecircng hoa nhoumlotildeng quan nieaumlm seotilde gaeumlp phaucirci khi tu taaumlp theo luaaumln A-tyoslash-ntildeaiumlt-ma (Abhidharma)413 Luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm ntildeaotilde thuyeaacutet phuiumlc chuugraveng ta raegraveng nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave lsquongaotildersquo maoslash chaelig cougrave lsquophaugraveprsquo Maeumlc duoslash chuugraveng sanh khoacircng thaaumlt tuy nhieacircn vigrave looslashng toumloslash bi khoacircng toumloslash boucirc vaoslash locirciumli iacutech cuucirca chuugraveng sanh neacircn vaatilden vaaumln duiumlng phoumlocircng tieaumln ntildeoauml sanh Luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm phuucirc nhaaumln caugravec phaugravep houmlotildeu vi giuugravep nhaaumln thoumlugravec

413 Xem chi tieaacutet ocircucirc Basic Buddhist Concepts Kogen Mizuno tr Charles

S Terry and Richard L Gage Tokyo 1994 trang 13-35 vaoslash 2500 Years of Buddhism PV Bapat Ministry of Information and Broadcasting Government of India 1919 trang 31- 42

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 302

hiearingm hoiumla cuucirca chaaacutep thuucirc vaoslasho caugravec phaugravep houmlotildeu vi maoslash caugravec phaugravep naoslashy ntildeoaacutei laaumlp vocircugravei phaugravep voacirc vi vaoslash khuyeaacuten hoaugrave tu taaumlp triacute tueauml nhouml laoslash moaumlt ntildeoumlugravec taugravenh ntildeearing thaaacutey lsquothoumliumlc thearingrsquo cuucirca caugravec phaugravep

Ngoumlocirciumlc laiumli vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde quaugraven saugravet taugravenh rieacircng bieaumlt cuucirca caugravec phaugravep chaelig laoslash nhoumlotildeng taiumlm thocircoslashi giaucirc danh vaoslash quaugraven chieaacuteu ntildeearing thaaacutey caugravec phaugravep chaelig laoslash Taugravenh-khoacircng Moiumli higravenh toumlocircugraveng ntildeeagraveu khoacircng bograve keaacutet augraven laoslash choumlocircugraveng ngaiumli tueauml giaugravec toaacutei thoumlocirciumlng Choumloslashng naoslasho nhograve bieacircn (hai beacircn ntildeoaacutei ntildeaotildei) tan bieaacuten thigrave khi aaacutey keaacutet quaucirc khoacircng thearing toumlocircucircng ntildeoumlocirciumlc Khoacircng chaelig voacirc soaacute ntildeoaacutei thearing phaugravep traagraven ntildea daiumlng (cuucirca touml toumlocircucircng) ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei Taugravenh-khoacircng maoslash chiacutenh chuucirc thearing yugrave caecircn cuotildeng khoacircng khaugravec nhouml moaumlt vaoslash ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei Taugravenh-khoacircng

Khi chuugraveng ta ra khoucirci nhoumlotildeng thougravei quen phaacircn bieaumlt yugrave thoumlugravec Taugravenh-khoacircng seotilde hiearingn loauml vieacircn maotilden cuiuml thearing ngay chuugraveng ta thai taiumlng Phaaumlt nocirci chuugraveng ta

Ngoumlocircoslashi naoslasho chaelig coaacute gaeacuteng giaucirci thiacutech thoumliumlc thearing Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt duiumlng cuiuml lyugrave thuyeaacutet suoacircng thigrave chaelig chuoaacutec thaaacutet baiumli Caugravec phaugravep raaacutet ntildeocircn giaucircn naegravem aaringn ngay phiacutea sau cuucirca hoiumlc thuyeaacutet naoslashy neaacuteu chuugraveng ta taugravec yugrave seotilde thaaacutey

Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cuotildeng khoacircng ntildeeagrave nghograve chaelig cougrave Taugravenh-khoacircng toagraven taiumli Neaacuteu tuyeacircn boaacute troaacuteng roatildeng raegraveng lsquoCaugravec phaugravep thoumliumlc soumliuml laoslash khoacircngrsquo laoslash hoaoslashn toaoslashn voacirc nghoacutea Chiacutenh ntildeougrave cuotildeng giaucirc bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng khoacircng cougrave caucirc phuucirc ntildeogravenh laatilden khauacuteng ntildeogravenh 414

414 SSPW trang 21

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 303

Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) ntildeoumla ra naecircm yugrave nghoacutea ntildeearing keaacutet luaaumln laoslash lsquoVoumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua bocircoslash kia voumlocirciumlt qua hai bocircoslash oacirci giaugravec ngoaumlrsquo (堨諦堨諦波羅堨諦波羅增堨諦菩提薩婆訶)415

Voumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua caecircn vaoslash traagraven bocircucirci caucirc hai ntildeeagraveu khoacircng

Voumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua tham ntildeaeacutem caugravec phaugravep houmlotildeu vi vaoslash toumloslash boucirc chuugraveng bocircucirci taaacutet caucirc ntildeeagraveu khoacircng

Voumlocirciumlt qua bocircoslash kia qua bocircoslash Nieaacutet-baoslashn baucircn chaaacutet thaaumlt caugravec phaugravep houmlotildeu vi

Voumlocirciumlt qua hai bocircoslash voumlocirciumlt qua ta baoslash vaoslash nieaacutet-baoslashn sieacircu voumlocirciumlt hai beacircn bocircoslash ntildeoaacutei ntildeaotildei khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phuucirc ntildeogravenh ntildeoagraveng nhaaacutet trong Taugravenh-khoacircng

Giaugravec ngoauml OAcirci thoumlugravec taelignh Traiumlng thaugravei cuoaacutei cuoslashng cuucirca Taugravenh-khoacircng sieacircu vieaumlt voacirc minh ntildeaotilde tan

Nhouml chuugraveng ta thaaacutey trong moatildei troumlocircoslashng hocirciumlp toumloslash kinh ntildeiearingn Pali ntildeeaacuten Ntildeaiumli-thoumloslasha nghoacutea laoslash toumloslash khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring) ntildeeaacuten Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) yugrave nghoacutea caoslashng mocircucirc roaumlng vaoslash thaacircm saacircu Nougravei caugravech khaugravec rootilde raoslashng soumliuml thay ntildeoaringi toumloslash Nguyeacircn-thuucircy ntildeeaacuten Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash soumliuml caugravech maiumlng hoaugrave toumloslash phaugravep (dharmavAringda 法) ntildeeaacuten baaacutet nhograve (advayavAringda 不二) toumloslash nieaumlm (dŸbdquoEcircivAringda 念) ntildeeaacuten khoacircng nieaumlm (plusmnacircnyavAringda非念) toumlocircugraveng (dharmavAringda相) ntildeeaacuten taugravenh (dharmatAringvAringda性) toumloslash ngaotilde khoacircng thaaumlt (pudgala-nairAringtmya我不實) ntildeeaacuten phaugravep khoacircng thaaumlt (dharmanairAringtmya 法不實)

415 般 若 波 羅 密 多 心 經 trang 135

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 304

Phaugravep thoaiumli naoslashy cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing thiacutech hocirciumlp cho chuugraveng ta voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc khoaring naotildeo vaoslash trocircucirc thaoslashnh moaumlt tyoslash kheo thaaumlt soumliuml (bhinnakleplusmnho bhikbdquouaelig) vaoslash ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) Nhoumlng ngay khi nhograve bieacircn cuucirca chuucirc thearing vaoslash khaugravech thearing voumlocirciumlt qua thigrave khoacircng cougrave tyoslash kheo (BhikbdquoutAring) cuotildeng khoacircng cougrave nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) ntildeoumlocirciumlc choumlugraveng

416 Choumlocircugraveng cougrave hai phieagraven naotildeo choumlocircugraveng (kleplusmnAringvaraœa煩惱障) vaoslash socircucirc tri choumlocircugraveng (jntildeeyAringvaraœa 所知障) Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) laoslash toumlocircng phaucircn vocircugravei hai choumlocircugraveng naoslashy vigrave nougrave laoslash chaacircn triacute

ldquoNieaacutet-baoslashn laoslash voiumlng toumlocircucircng Ngay caucirc cougrave moaumlt traiumlng thaugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn thigrave ntildeougrave cuotildeng chaelig laoslash voiumlng toumlocircucircngrdquo 417 Boagrave-taugravet laoslash moaumlng aucirco ngay caucirc ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng chaelig laoslash giaucirc danh ngay caucirc tueauml giaugravec sieacircu vieaumlt cuotildeng chaelig laoslash giaucirc danh Giaaacutec mocirc tieaacuteng vang bougraveng chieaacuteu higravenh aucircnh aucirco hoaugrave phuoslash thuaaumlt houml khoacircng laoslash nhoumlotildeng ntildeoaacutei thearing cuucirca triacute thoumlugravec418 Baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde kinh (divideatasAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 八千頌般惹經) cuotildeng nougravei caugravec phaugravep laoslash moaumlng aucirco Chuugraveng khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng taecircng khoacircng giaucircm khoacircng caaacuteu khoacircng togravenh khoacircng phuucirc ntildeogravenh khoacircng khauacuteng ntildeogravenh khoacircng thoumlocircoslashng khoacircng ntildeoaiumln khoacircng phaucirci khoacircng (divideacircnyatAring) maoslash cuotildeng khoacircng phaucirci phi-khoacircng

416 SSPW trang 45 417Nirvœamapi mAringyopamam svapnopamam AbdquoEcircasAringhasrikAring-prajntildea-pAringramitAring ed R Mitra Calcutta 1888 trang 40 418 Nhouml treacircn trang 25 39 196 198 200 205 279 483 amp 484

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 305

(aplusmnacircnyatAring)419 Chuugraveng chaelig laoslash giaucirc danh laoslash moaumlng aucirco (MAringyAring 夢幻) Vaoslash moaumlng aucirco ntildeaotilde cho thaaacutey phaiumlm truoslash maacircu thuaatilden nhau seotilde khoacircng ntildei ntildeeaacuten ntildeaacircu trong khaucirco saugravet bieaumln choumlugraveng ntildeearing cuoaacutei cuoslashng khoacircng cougrave toagraven taiumli vaoslash cuotildeng khoacircng cougrave khoacircng toagraven taiumli420 Taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash giaucirc danh chuugraveng chaelig laoslash moaumlt quy oumlocircugravec moaumlt leauml thoumlocircoslashng vaoslash moaumlt soumliuml thoaucirc hieaumlp taiumlm thocircoslashi421 Kinh Laecircng giaoslash (LaœkAringvatAringra 楞伽經) ntildeaotilde cho raegraveng chuugraveng gioaacuteng nhouml aucirco moaumlng giaaacutec mocirc aucirco toumlocircucircng soumloslashng cuucirca con thoucirc con trai cuucirca ngoumlocircoslashi ntildeaoslashn baoslash khoacircng sanh ntildeeucirc thaoslashnh quaugravech aucirco maeumlt traecircng keugravep xieaacutec vooslashng loumlucirca hoa ntildeoaacutem houml khoacircng tieaacuteng vang aucirco aucircnh boumlugravec tranh con roaacuteihellip ntildeeagraveu khoacircng toagraven taiumli vaoslash khoacircng khoacircng toagraven taiumli 422 Nhieagraveu kinh trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (Lalitavistara 神通遊戲經)423 Tam-muoaumli-voumlocircng kinh (SamAringdhirAringja 三妹王經)424 Kim-quang-minh kinh (SuvarœaprabhAringsa 金光明經)425 Vieacircn-giaugravec

419 Nhouml treacircn trang 119 120 185 amp 262 420 NAringmaracircpameva mAringyAring mAringyaiva nAringmaracircpam Nhouml treacircn trang 898 mAringyAringyAringaelig padam na vidyate Nhouml treacircn trang 1209 421 Yachcha prajntildeaptidharmam tasya notpAringdo na nirodho nyatra

saUacutejntildeAringsaUacuteketamAringtreœa vyavahriyate Nhouml treacircn trang 325 422 LankAringvatAringrasacirctra ed B Nanjio Kyoto 1923 trang 22 51 62 84 85 90 95 amp 105 423 Xem Lalitavistara ed PL Vaidya BST I 1958 trang 176 177 amp 181 424 Xem SamAringdhi-rAringja Sanskrit Manuscript No 4 Hodgson collection

Royal Asiatic Society London trang 27 amp 29 425 Xem Suvarœa-prabhAringsa Manuscript No 8 Hodgson collection

Royal Asiatic Society London trang 31 32 amp 44

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 306

kinh (圓覺經) vaoslash Baugravet-nhaotilde kinh (般若波羅密經) cuotildeng cho nhoumlotildeng moacirc taucirc gioaacuteng vaaumly

ldquoVieacircn giaugravec chieaacuteu saugraveng khaeacutep nocirci togravech toacutenh khoacircng ntildeoaacutei laaumlp nhau Chiacutenh trong traiumlng thaugravei chieaacuteu saugraveng ntildeougrave vograve Boagrave-taugravet thaaacutey ntildeoumlocirciumlc haegraveng haoslash sa theaacute giocircugravei chouml Phaaumlt nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng nhouml hoa ntildeoaacutem gioumlotildea houml khoacircng thoaiumlt chigravem thoaiumlt noaringi vocircugravei bao nhieacircu higravenh thaugravei Chuugraveng khoacircng cougrave ntildeoagraveng nhaaacutet cuotildeng khoacircng cougrave taugravech rocircoslashi (baucircn chaaacutet vieacircn giaugravec) Toumloslash ntildeougrave chuugraveng khoacircng trougravei khoacircng mocircucirc Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu giaugravec ngoauml chuugraveng sanh naoslashy voaacuten thearing laoslash Phaaumlt vaoslash sanh toumlucirc nieaacutet-baoslashn ntildeeagraveu nhouml giaaacutec moaumlng ntildeeacircm quardquo426

ldquoThoumliumlc thearing toaacutei haaumlu cuucirca Taugravenh-khoacircng laoslash gigrave Nieaacutet-baoslashn Nieaacutet-baoslashn laoslash khoacircng nieaacutet-baoslashn bocircucirci vigrave khoacircng cougrave thoumlocircoslashng haegraveng cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumltrdquo 427

Hoaeumlc moaumlt ntildeoaiumln vaecircn khaugravec trong Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt

ldquoBoagrave-taugravet Tu-boagrave-ntildeeagrave baiumlch raegraveng lsquoNaoslashy Kausika Boagrave-taugravet khaugravet ngoumlocircotildeng baugravenh xe locircugraven neacircn truiuml vaoslasho Triacute tueauml Baugravet-nhaotilde vocircugravei phaugravep thoaiumli veagrave Taugravenh-khoacircng Vograve aaacutey khoacircng neacircn truiuml trong saeacutec thoiuml toumlocircucircng haoslashnh vaoslash thoumlugravec bocircucirci vigrave saeacutec thigrave taiumlm bocirciuml hoaeumlc khoacircng thoumlocircoslashng haegravenghellip Vograve aaacutey khoacircng neacircn truiuml vaoslasho quaucirc Alahaugravenhellip ngay caucirc phaugravep thoaiumli cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhouml theaacute Boagrave-taugravet seotilde laoslashm locirciumli iacutech cho voacirc taaumln chuugraveng houmlotildeu tigravenh rsquo

Khi aaacutey ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet nghoacute raegraveng lsquoNocirci naoslasho maoslash Boagrave-taugravet neacircn truiumlrsquo

Tu-boagrave-ntildeeagrave bieaacutet touml toumlocircucircng cuucirca ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet neacircn nougravei lsquoNgaoslashi nghoacute gigrave theaacute Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Nocirci naoslasho Nhouml lai cougrave thearing truiumlrsquo

426 The Complete Enlightenment Tr amp Com by Charsquon Master Sheng-yen London 1999 tr 26 427 LSPW trang 145

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 307

Xaugrave-locirciumli-phaaacutet baiumlch raegraveng lsquoNhouml lai truiuml nocirci khoacircng truiuml Chiacutenh taacircm khoacircng truiuml laoslash Nhouml lai Nhouml lai khoacircng cougrave truiuml vaoslasho caugravec phaugravep houmlotildeu vi cuotildeng khoacircng truiuml nocirci phaugravep voacirc vi Nhouml lai truiuml nocirci taaacutet caucirc caugravec phaugravep khoacircng truiuml vaoslash khoacircng phaucirci nocirci khoacircng khoacircng truiumlrsquo Gioaacuteng theaacute Boagrave-taugravet neacircn truiuml taacircm trong caugravech naoslashy

Luugravec ntildeougrave trong hoaumli chuugraveng cougrave nhieagraveu chouml thieacircn nghoacute raegraveng lsquoNgoacircn ngoumlotilde vaoslash locircoslashi cuucirca Daiuml xoa deatilde hiearingu nhoumlng nhoumlotildeng ntildeieagraveu maoslash Boagrave-taugravet Tu-boagrave-ntildeeagrave nougravei thaaumlt laoslash khougrave hiearingursquo

Bieaacutet touml toumlocircucircng cuucirca chouml thieacircn Tu-boagrave-ntildeeagrave ntildeaugravep raegraveng lsquoTrong ntildeougrave khoacircng cougrave locircoslashi khoacircng cougrave dieatilden vaoslash khoacircng cougrave nghersquo

Chouml thieacircn nghoacute raegraveng lsquoBoagrave-taugravet Tu-boagrave-ntildeeagrave ntildeogravenh laoslashm cho phaugravep thoaiumli deatilde hiearingu nhoumlng thaaumlt ra ngaoslashi laiumli laoslashm cho hoiumlc thuyeaacutet trocircucirc neacircn tinh teaacute saacircu saeacutec vaoslash khougrave hiearingu hocircnrsquo

Bieaacutet ntildeoumlocirciumlc touml toumlocircucircng cuucirca chouml thieacircn Tu-boagrave-ntildeeagrave lieagraven nougravei raegraveng lsquoNeaacuteu moaumlt ngoumlocircoslashi muoaacuten ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn Tu-ntildeaoslash-haoslashm A-na-haoslashm hoaeumlc A-la-haugravenhellip vograve aaacutey khoacircng neacircn phaugravet khocircucirci triacute tueauml saacircu xa naoslashyhelliprsquo

Chouml thieacircn nghoacute raegraveng lsquoAi cougrave thearing hiearingu vaoslash ntildeoagraveng yugrave vocircugravei nhoumlotildeng gigrave ngaoslashi Tu-boagrave-ntildeeagrave voumloslasha tuyeacircn boaacutersquo

Tu-boagrave-ntildeeagrave bieaacutet touml toumlocircucircng cuucirca chouml thieacircn lieagraven nougravei lsquoTa nougravei chuugraveng sanh nhouml giaaacutec moaumlng aucirco hoaugrave Baaumlc Touml-ntildeaoslash-haoslashm Tu-ntildeaoslash-hoaoslashn A-na-haoslashm vaoslash A-la-haugraven cuotildeng gioaacuteng nhouml giaaacutec moaumlng aucirco hoaugrave

Chouml thieacircn traucirc locircoslashi raegraveng lsquoBaiumlch Tu-boagrave-ntildeeagrave vaaumly phaugravep cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugrave saorsquordquo

Tu-boagrave-ntildeeagrave traucirc locircoslashi lsquoVaacircng ta nougravei phaugravep cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugrave Nieaacutet-baoslashn cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugraversquo

Chouml thieacircn houcirci lsquoOAgrave Baiumlch ngaoslashi cougrave phaucirci ngaoslashi voumloslasha nougravei nieaacutet-baoslashn cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugraversquo

Tu-boagrave-ntildeeagrave traucirc locircoslashi lsquoNaoslashy chouml thieacircn neaacuteu ocircucirc ntildeougrave cougrave traiumlng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 308

thaugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn ta cuotildeng nougravei nougrave gioaacuteng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugrave Naoslashy chouml thieacircn khoacircng cougrave soumliuml khaugravec bieaumlt nhoucirc nhaaacutet naoslasho gioumlotildea nieaacutet-baoslashn vaoslash giaaacutec moaumlng aucirco hoaugrave caucircrdquo428

Ntildeougrave laoslash hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy ocircucirc ntildeaacircy Thaaumlt khougrave tigravem thaaacutey nhoumlotildeng locircoslashi tuyeacircn boaacute nhouml vaaumly ocircucirc vaecircn hoiumlc kinh Veauml ntildeaoslash hoaeumlc caugravec nguoagraven kinh ntildeiearingn cuucirca caugravec toacircn giaugraveo khaugravec Bocircucirci vigrave ntildeoaacutei ngoumlocirciumlc vocircugravei Ngaotilde thoumlocircoslashng haegraveng (Phaiumlm thieacircn) cuucirca hoiumlc thuyeaacutet U-pa-ni-saeacutec (Upanishad) hoaeumlc nhoumlotildeng toacircn giaugraveo houmlotildeu thaagraven nhouml Thieacircn chuugravea giaugraveo Hindu giaugraveohellip

Theaacute neacircn chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey raegraveng neaacuteu nieaacutet-baoslashn laoslash muiumlc ntildeiacutech cao nhaaacutet trong kinh ntildeiearingn Pali thigrave trong tieaacuten trigravenh tieaacuten hoaugrave vocircugravei boumlocircugravec phaugravet triearingn mocircugravei cuucirca caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde cho raegraveng Phaaumlt quaucirc cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng aucirco hoaugrave vaoslash nieaacutet-baoslashn cuotildeng vaaumly ngay caucirc neaacuteu cougrave caugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn thigrave cuotildeng seotilde gioaacuteng nhouml giaaacutec moaumlng nhouml tuoagraveng aucirco hoaugrave thoacirci nghoacutea laoslash nieaacutet-baoslashn Phaaumlt quaucirc laoslash muiumlc ntildeiacutech cuucirca giaugravec ngoauml nhoumlng khi thoumlugravec taelignh vaoslash tueauml giaugravec thigrave chuugraveng toumlugravec laoslash chiacutenh ta

e Taugravenh-khoacircng voumlocirciumlt ra ngoaoslashi Phuucirc ntildeogravenh vaoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc

Trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc bieaumlt Trung-quaugraven-luaaumln ngoacircn ngoumlotilde gioaacuteng nhouml moaumlt trooslash chocirci vaoslash nhoumlotildeng lyugrave luaaumln lieaumlu A laoslash B hoaeumlc A khoacircng phaucirci B ntildeeagraveu gioaacuteng nhouml trooslash xieaacutec aucirco hoaugrave

428 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain

The Pennsylvania State University 1972 trang 94-5

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 309

Trong troumlocircoslashng hocirciumlp naoslashy haoslashnh ntildeoaumlng hoaeumlc phaucircn bieaumln ntildeeagraveu ntildeoagraveng voiumlng toumlocircucircng maeumlc duoslash nougrave cougrave yugrave nghoacutea raegraveng caugravei naoslashy phaucircn bieaumln caugravei khaugravec Cuotildeng theaacute theo ngaoslashi Long-thoiuml chiacutenh caucirc locircoslashi cuucirca ngaoslashi cuotildeng laoslash troaacuteng roatildeng gioaacuteng nhouml aucirco thuaaumlt hoaeumlc voiumlng toumlocircucircng vaoslash vigrave theaacute ngaoslashi ntildeaotilde phuucirc ntildeogravenh tiacutenh chaaacutet cuucirca caugravec phaugravep Soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca moaumlt caugravei gigrave thoumliumlc thearing Ngaoslashi ntildeaotilde nougravei

lsquoGioaacuteng nhouml moaumlt nhaoslash aucirco thuaaumlt taiumlo moaumlt con roaacutei ntildeearing phuucirc nhaaumln con roaacutei do chiacutenh aucirco thuaaumlt hoaugrave ra ntildeougrave laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh vaoslash baugravec boucircrsquo 429

Soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml chaelig laoslash moaumlt duiumlng cuiuml ntildeearing loaiumli troumloslash caugravec coumliumlc ntildeoan Neaacuteu nocirci ntildeougrave khoacircng cougrave coumliumlc ntildeoan ntildeearing loaiumli troumloslash thigrave cuotildeng khoacircng caagraven nhoumlotildeng duiumlng cuiuml nhouml khauacuteng vaoslash phuucirc ntildeogravenh Nhoumlotildeng toumloslash nhouml ntildeuugraveng sai hoaeumlc loatildei laagravem thoumliumlc ra laoslash nhoumlotildeng toumloslash troaacuteng roatildeng khoacircng cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten thoumliumlc thearing Chaugravenh kieaacuten cuotildeng troaacuteng roatildeng nhouml taoslash kieaacuten thoacirci

Trung luaaumln ntildeaotilde phuucirc ntildeogravenh nhoumlotildeng taoslash kieaacuten vaoslash phocirci baoslashy chaugravenh kieaacuten nhouml moaumlt duiumlng cuiuml choumlotildea bogravenh chaaacutep thuucirc Ntildeearing giaugravec ngoauml vograve aaacutey phaucirci voumlocirciumlt qua caucirc chaugravenh vaoslash taoslash thaaumlt vaoslash giaucirc vaoslash thaaacutey caugravec phaugravep laoslash khoacircng baucircn chaaacutet Chuugraveng ta khoacircng phaucirci phuucirc ntildeogravenh baaacutet coumlugrave caugravei gigrave Khoacircng cougrave caugravei gigrave ntildeearing phuucirc ntildeogravenh caucirc Do theaacute chuugraveng ta voumlocirciumlt qua caucirc khauacuteng vaoslash phuucirc ntildeogravenh

Trong kinh Baugravet-nhaotilde ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh raegraveng

429 NAringgAringrjuna Hui Cheng lun (The Refutation Treatise) T 1631 tr 24

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 310

lsquoHocircn noumlotildea Boagrave-taugravet neacircn an truiuml trong triacute tueauml ba-la-maaumlt Khi an truiuml trong aaacutey Boagrave-taugravet seotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml khoacircng voumlocirciumlt qua hoaeumlc soumliuml voumlocirciumlt qua baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho Ntildeougrave laoslash Boagrave-taugravet an truiuml trong triacute tueauml ba-la-maaumlt vaoslash gioaacuteng nhouml vaaumly vograve aaacutey houmlocircugraveng daatilden ntildeoumla taaacutet caucirc chuugraveng sanh an truiuml triacute tueauml ba-la-maaumlt Nhoumlng ntildeoauml sanh maoslash khoacircng thaaacutey ntildeoauml sanh vigrave taaacutet caucirc ntildeeagraveu nhouml huyeatilden hoaugravehelliprdquo430

Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) veagrave cocirc baucircn laoslash khoacircng dieatilden taucirc (avAringchya or anabhilAringpya) ntildeoumlocirciumlc vigrave nougrave voumlocirciumlt qua boaacuten phaiumlm truoslash bieaumln luaaumln triacute thoumlugravec (chatubdquokoEcirci-vinirmukta) Nougrave laoslash baucircn thearing voumlocirciumlt qua soumliuml toagraven taiumli khoacircng toagraven taiumli toagraven taiumli vaoslash khoacircng toagraven taiumli khoacircng toagraven taiumli vaoslash khoacircng khoacircng toagraven taiumli Nougrave khoacircng phaucirci laoslash khauacuteng ntildeogravenh khoacircng phaucirci laoslash phuucirc ntildeogravenh khoacircng phaucirci laoslash khauacuteng vaoslash phuucirc ntildeogravenh cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash khoacircng khauacuteng ntildeogravenh vaoslash khoacircng phuucirc ntildeogravenh Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt thoumliumlc nghieaumlm nougrave laoslash toumlocircng ntildeoaacutei duyeacircn khocircucirci (pratnetya-samutpAringda) laoslash hieaumln toumlocirciumlng (saUacutesAringra) Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt tuyeaumlt ntildeoaacutei nougrave laoslash chaacircn thaaumlt (tattva) giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec phaugravep (nirvAringœa) Theaacute giocircugravei laoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc bocircucirci vigrave nougrave sieacircu voumlocirciumlt vaoslash khoacircng cougrave loaiumli phaiumlm truoslash naoslasho thoaucirc ntildeaugraveng ntildeearing moacirc taucirc nougrave Caugravec phaugravep laoslash khoacircng (divideacircnya) Khoacircng cougrave thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu (SvabhAringva-divideacircnya) vaoslash thoumliumlc taiumli laoslash Duyeacircn sanh (PratnetyasamutpAringda) hoaeumlc khoacircng cougrave caugravec phaugravep

Ntildeearing deatilde hiearingu chuugraveng ta cougrave thearing minh hoiumla boaacuten phaiumlm truoslash bieaumln luaaumln tri thoumlugravec (chatubdquokoEcirci-vinirmukta) trong moaumlt coacircng thoumlugravec nhouml sau

430 LSPW trang 140

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 311

Hieaumln houmlotildeu = X Khoacircng hieaumln houmlotildeu = -X Hieaumln houmlotildeu hoaeumlc khoacircng hieaumln houmlotildeu = X -X Khoacircng hieaumln houmlotildeu hoaeumlc khoacircng khoacircng hieaumln houmlotildeu = -(X -X)

Baucircng VI

Ngaoslashi Maotilde minh (Ashvaghobdquoa 馬鳴) ntildeaotilde nougravei raegraveng

Chaacircn-nhouml (真如) khoacircng phaucirci khoacircng (divideacircnya 空) cuotildeng khoacircng phaucirci khoacircng (Aplusmnacircnya 非空) khoacircng phaucirci khoacircng cuotildeng khoacircng phaucirci phi khoacircng khoacircng phaucirci phi khoacircng cuotildeng khoacircng phaucirci phi khoacircng vigrave Chaacircn-nhouml voumlocirciumlt qua boaacuten loaiumli phaiumlm truoslash naoslashy lsquoTaaacutet caucirc caugravec phaugravep treacircn theaacute giocircugravei khocircucirci thuyucirc khoacircng cougrave saeacutec khoacircng cougrave taacircm khoacircng cougrave thoumlugravec khoacircng cougrave baaacutet sanh khoacircng cougrave sanh roaacutet cuoslashng laoslash chuugraveng khoacircng thearing giaucirci nghoacutea ntildeoumlocirciumlcrsquo431 Nhoumlng ntildeieagraveu naoslashy khoacircng cougrave nghoacutea laoslash nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave thoumliumlc thearing bocircucirci leotilde thoumliumlc thearing doumlocircoslashng nhouml raegraveng lsquoBaucircn chaaacutet thoumliumlc cuucirca thoumliumlc teaacute tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash khoacircng phaucirci khoacircng thaaumltrsquo

Caugravec nhaoslash khoacircng luaaumln (divideacircnyavadins) ntildeaotilde xem lsquohieaumln houmlotildeursquo lsquotoagraven taiumlirsquo lsquokhauacuteng ntildeogravenhrsquo lsquobaucircn chaaacutetrsquo trong yugrave nghoacutea hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei hoaeumlc thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu taiumlm goiumli Thoumlocircoslashng haegraveng Ai cho raegraveng theaacute giocircugravei naoslashy hieaumln houmlotildeu laoslash phaiumlm moaumlt loatildei locircugraven bocircucirci vigrave khi chuugraveng ta thaacircm nhaaumlp saacircu chuugraveng ta seotilde khaugravem phaugrave toaoslashn thearing theaacute giocircugravei vocircugravei taaacutet caucirc

431 Suzuki The Awakening of Faith in the MahAringyAringna trang 111-2

- [(X) (-X) (X -X) -(X -X)]

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 312

hieaumln toumlocirciumlng ntildea daiumlng veagrave cocirc baucircn laoslash toumlocircng ntildeoaacutei vaoslash vigrave theaacute roaacutet cuoaumlc laoslash khoacircng thaaumlt Vaoslash nhoumlotildeng ai chuucirc troumlocircng khoacircng hieaumln houmlotildeu hoaeumlc khoacircng sanh cuotildeng laoslash phaiumlm loatildei locircugraven bocircucirci vigrave hoiuml ntildeang phuucirc nhaaumln thoumliumlc taiumli hieaumln toumlocirciumlng cuucirca theaacute giocircugravei Hoiuml buoaumlc toaumli nhoumlotildeng nhaoslash khoacircng luaaumln laoslash nhoumlotildeng nhaoslash houml voacirc chuucirc nghoacutea (nAringstikas 虛無主義者) Houml voacirc chuucirc nghoacutea hay Thoumlocircoslashng haegraveng chuucirc nghoacutea ntildeeagraveu sai laagravem Veagrave cocirc baucircn tri thoumlugravec lieacircn quan ntildeeaacuten toumlocircng ntildeoaacutei phaacircn tiacutech vaoslash lyugrave luaaumln trong nhoumlotildeng soumliuml maacircu thuaatilden veagrave toumloslash ngoumlotilde Taaacutet caucirc ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc bocircucirci vigrave chuugraveng laoslash toumlocircng ntildeoaacutei Nougravei goiumln laoslash cougrave boaacuten phaiumlm truoslash hieaumln houmlotildeu khoacircng hieaumln houmlotildeu hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu khoacircng hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng khoacircng hieaumln houmlotildeu vaoslash neaacuteu nougravei roaumlng thigrave cougrave saugraveu moumlocirci hai loaiumli taoslash kieaacuten432 Caugravec taoslash kieaacuten naoslashy khoacircng cung caaacutep cho ta thoumliumlc thearing Thoumliumlc thearing sieacircu voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc phaiumlm truoslash vaoslash 62 quan nieaumlm naoslashy Muoaacuten ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chaelig cougrave thearing giaugravec ngoauml troumliumlc tieaacutep ngang qua kinh nghieaumlm taacircm linh Chiacutenh tuyeaumlt ntildeoaacutei baaacutet nhograve naoslashy maoslash caugravec phaugravep sanh khocircucirci Chuugraveng ta phaucirci voumlocirciumlt leacircn nhograve bieacircn chuucirc-khaugravech thearing cuucirca triacute thoumlugravec vaoslash caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng

Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng phaucirci laoslash moaumlt nhaoslash sieacircu higravenh hoiumlc bieaumln luaaumln maoslash chaelig laoslash moaumlt nhaoslash tu taaumlp thoumliumlc tieatilden Soumliuml quan taacircm cuucirca ngaoslashi laoslash giaucirci thoaugravet vaoslash chaelig cho chuugraveng sanh con ntildeoumlocircoslashng toumliuml migravenh cocircucirci trougravei khoaring ntildeearing ntildeaiumlt toumliuml taiumli giaucirci thoaugravet Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash baaumlc ntildeaiumlo souml taoslashi gioucirci vigrave khaucirc naecircng houmlocircugraveng daatilden kheugraveo leugraveo cuucirca ngaoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt

432 D I LS trang 48

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 313

bieaacutet raegraveng taaacutet caucirc ngoacircn ngoumlotilde vaoslash khaugravei nieaumlm laoslash roatildeng khoacircng vaoslash nhoumlotildeng lyugrave luaaumln saugraveo ngoumlotilde neacircn toumloslash boucirc Nhoumlng maeumlt khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt hiearingu raegraveng chuugraveng sanh chaaacutep thuucirc vaoslasho caugravec phaugravep vaoslash chaelig cougrave thearing nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc baegraveng triacute thoumlugravec phaacircn bieaumlt Ntildeearing cougrave thearing giuugravep hoiuml loaiumli boucirc caugravec chaaacutep thuucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde soumlucirc duoslashng nhoumlotildeng toumloslash ngoumlotilde nhouml laoslash Trung ntildeaiumlo vaoslash coumliumlc ntildeoan tuiumlc ntildeeaacute vaoslash chaacircn ntildeeaacute khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phuucirc ntildeogravenh khoacircng vaoslash phi khoacircng ntildeearing phocirci baoslashy chaugravenh phaugravep cuucirca ngaoslashi Thaaumlt ra lsquobaucircn thearing thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc vaoslash khoacircng thearing nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlcrsquo 433 Vigrave theaacute taaacutet caucirc hoiumlc thuyeaacutet hoaeumlc phaugravep thoaiumli maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucircng khoacircng gigrave hocircn chaelig laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln (upAringya 方便) ntildeearing ntildeaiumlt muiumlc ntildeiacutech buoacircng xaucirc chaaacutep thuucirc

Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde viacute con ngoumlocircoslashi khi cooslashn chaaacutep thuucirc gioaacuteng nhouml bograve bogravenh bograve loumlucirca chaugravey nhouml coaumli nguoagraven ntildeau khoaring voiumlng toumlocircucircng vaoslash voacirc minh Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt duiumlng cuiuml trograve bogravenh hoaeumlc nhouml noumlocircugravec daaumlp loumlucirca ntildeearing maoslash con ngoumlocircoslashi cougrave thearing giaucirci thoaugravet khoucirci ntildeau khoaring Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha cho raegraveng neaacuteu ngoumlocircoslashi naoslasho hiearingu ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet muiumlc ntildeiacutech vaoslash choumlugravec naecircng cuucirca duiumlng cuiuml trograve bogravenh thigrave seotilde khoacircng baugravem gioumlotilde nougrave maotildei neaacuteu khoacircng vograve aaacutey cuotildeng khoacircng giaucirci thoaugravet ntildeoumlocirciumlc

1 Taugravenh-khoacircng nhouml Phoumlocircng tieaumln cuucirca Tuiumlc ntildeeaacute vaoslash Chaacircn ntildeeaacute

Chuugraveng ta cuotildeng cougrave thearing hiearingu hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng qua hai phoumlocircng tieaumln tuiumlc ntildeeaacute (SaUacutevrtisatya

433 LS trang 7

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 314

VyavahAringra俗諦) vaoslash chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrthasatya真

諦) Ngaoslashi Long-thoiuml daiumly raegraveng lsquoVigrave locirciumli iacutech cho chuugraveng sanh taaacutet caucirc chouml Phaaumlt ntildeaotilde thuyeaacutet

phaugravep qua hai phoumlocircng tieaumln cuucirca tuiumlc ntildeeaacute vaoslash chaacircn ntildeeaacutersquo 434

Theo yugrave ntildeaiumli souml Long-thoiuml hai chaacircn lyugrave phaucircn chieaacuteu khaugravec nhau trong moaumlt tiacutenh caugravech trong ntildeougrave chuugraveng ta cougrave thearing nhaaumln thoumlugravec phaugravep vaoslash tuoslashy theo quan ntildeiearingm cuucirca chuugraveng ta veagrave chuugraveng Tuiumlc ntildeeaacute lieacircn quan ntildeeaacuten lyugrave triacute vaoslash tigravenh caucircm maoslash chuugraveng ta nhaaumln vaoslash vigrave vaaumly ntildeoaacutei thearing cuucirca tri thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc xem laoslash coaacute ntildeogravenh xaugravec ntildeogravenh vaoslash toumliuml hieaumln houmlotildeu Khi moaumlt ngoumlocircoslashi thaaacutey caugravec phaugravep toumloslash quan ntildeiearingm tuiumlc ntildeeaacute vograve aaacutey seotilde chaaacutep nhaaumln quy oumlocircugravec cuucirca ngoacircn ngoumlotilde cuotildeng nhouml soumliuml toagraven taiumli baucircn thearing YUgrave nghoacutea cuucirca moaumlt toumloslash laoslash muiumlc ntildeiacutech maoslash toumloslash biearingu troumlng Baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca phaugravep cougrave thearing duoslashng ngoacircn ngoumlotilde ntildeearing moacirc taucirc vaoslash giaucirci thiacutech

Ntildeaacircy laoslash laaumlp troumlocircoslashng cuucirca tuiumlc ntildeeaacute thoumlocircoslashng trigravenh baoslashy caugravec phaugravep theo triacute thoumlugravec lan man435 Ngoumlocirciumlc laiumli neaacuteu Boagrave-taugravet nhaaumln thoumlugravec caugravec phaugravep toumloslash quan ntildeiearingm chaacircn ntildeeaacute vograve aaacutey seotilde ntildeaugravenh giaugrave laiumli theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng maoslash khoacircng chaaacutep thuucirc Boagrave taugravet maoslash thaaacutey ntildeoumlocirciumlc taugravenh troaacuteng roatildeng cuucirca baucircn chaaacutet caugravec phaugravep coaacute ntildeogravenh xaugravec ntildeogravenh vaoslash toumliuml toagraven taiumli ntildeougrave thigrave seotilde nhaaumln thaaacutey khoacircng cougrave quy oumlocircugravec cuucirca ngoacircn ngoumlotilde cuotildeng

434 The Twelve Gate Treatise viii xxiv 8 See Chi-tsang The Meaning

of the Two fold Truth trang 77-115 and The Profound Meaning of the Treatises trang 1-14

435 Xem chi tieaacutet ocircucirc Mervyn Sprung ed nhouml treacircn trang 17 38 43 vaoslash 57 vaoslash N Dutt Aspects of MahAringyAringna Buddhism and Its Relation to HnenayAringna London 1930 trang 216-27

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 315

nhouml khoacircng cougrave soumliuml toagraven taiumli baucircn thearing YUgrave nghoacutea cuucirca ngoacircn ngoumlotilde ntildeoumlocirciumlc biearingu hieaumln trong triacute ougravec con ngoumlocircoslashi Ngoacircn ngoumlotilde khoacircng thearing cung caaacutep baucircn chaaacutet thaaumlt vaoslash khaugravei nieaumlm laoslash pheaacute thaucirci ntildei Quan ntildeiearingm khoacircng chaaacutep thuucirc ntildeougrave laoslash chaacircn ntildeeaacute 436

Veagrave cocirc baucircn hai ntildeeaacute laoslash moaumlt phoumlocircng tieaumln Phoumlocircng tieaumln naoslashy ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp ntildeearing giuugravep Phaaumlt giaugraveo phuucirc nhaaumln nhoumlotildeng chuucirc nghoacutea houml voacirc hay chuucirc nghoacutea thoumlocircoslashng haegraveng ntildeearing giuugravep chuugraveng sanh cougrave thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc phaugravep Phaaumlt vaoslash ntildeearing giaucirci thiacutech nhoumlotildeng choatilde khougrave hiearingu hay maacircu thuaatilden naoslasho ntildeougrave trong locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn437

Vocircugravei hai heauml thoaacuteng chaacircn lyugrave naoslashy vaaacuten ntildeeagrave cuucirca sanh vaoslash baaacutet sanh ngoumlocircoslashi vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt taaumln vaoslash voacirc taaumlnhellip cougrave thearing giaucirci thiacutech deatilde daoslashng vaoslash hocirciumlp lyugrave Khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei con ngoumlocircoslashi vaoslash chouml thieacircn toagraven taiumli nghoacutea laoslash nghieaumlp (karma) vaoslash ta baoslash (saUacutesara) toagraven taiumli baugravet chaugravenh ntildeaiumlo vaoslash ba thaacircn Phaaumlt (Trikaya 三 身) toagraven taiumli oaring baugravenh laoslash oaring baugravenh caacircy vieaacutet laoslash caacircy vieaacutet ntildeougrave laoslash quan ntildeiearingm tuiumlc ntildeeaacute Khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei raegraveng chouml thieacircn vaoslash cootildei ngoumlocircoslashi khoacircng toagraven taiumli ta baoslash (saUacutesAringra) vaoslash nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) khoacircng toagraven taiumli Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash giaugravec ngoauml khoacircng toagraven taiumli ntildeougrave laoslash ngaoslashi ntildeoumlugraveng veagrave quan ntildeiearingm chaacircn ntildeeaacute maoslash nougravei Trong Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) trigravenh baoslashy soumliuml nghogravech lyugrave naoslashy nhouml sau

lsquoNhouml lai nougravei taacircm khoacircng phaucirci taacircm mocircugravei goiumli laoslash taacircmrsquo 436 Xem chi tieaacutet ocircucirc Chi-tsang nhouml treacircn Cuotildeng xem Mervyn Sprung nhouml treacircn trang 17 43 amp 58 437 Chi-tsang nhouml treacircn

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 316

(如 來 說 諸 心皆 為 非 心是 名 為 心)438

Cuotildeng theaacute trong moaumlt ntildeoaiumln khaugravec lsquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Nhouml lai giaucircng Triacute tueauml Ba-la-maaumlt

khoacircng phaucirci Triacute tueauml Ba-la-maaumlt mocircugravei goiumli laoslash Triacute tueauml Ba-la-maaumltrsquo

(須 菩 提佛 說 般 若 波 羅 密即 非 般 若 波 羅

密是 名 般 若 波 羅 密)439

lsquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Nhouml lai nougravei chuugraveng sanh khoacircng phaucirci laoslash chuugraveng sanh mocircugravei goiumli laoslash chuugraveng sanhrsquo

(眾 生 眾 生 者 如 來 說 非 眾 生 是 名 眾 生)440

Ntildeearing deatilde nhocircugrave chuugraveng ta cougrave thearing tougravem goiumln trong coacircng thoumlugravec nhouml sau

Chuugraveng sanh = B khoacircng chuugraveng sanh = -B Baucircng VII

B ntildeaagraveu tieacircn laoslash chuugraveng sanh trong tuiumlc ntildeeaacute -B laoslash phuucirc nhaaumln chuugraveng sanh trong chaacircn ntildeeaacute B thoumlugrave ba laoslash giaucirc cougrave Tuoslashy taacircm chuugraveng sanh maoslash trong ntildeougrave hieaumln tuiumlc hay chaacircn ntildeeaacute hoaeumlc soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet hoaugrave tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute

Ntildeiearingm quan troiumlng ocircucirc ntildeaacircy raegraveng hai chaacircn lyugrave khoacircng bao giocircoslash taugravech rocircoslashi rieacircng reotilde thaoslashnh hai phaiumlm truoslash khaugravec nhau Maeumlc duoslash tuiumlc ntildeeaacute khoacircng phaucirci laoslash voacirc vi nhoumlng laiumli laoslash caecircn baucircn ntildeearing ntildeaiumlt chaacircn ntildeeaacute vaoslash nieaacutet-baoslashn Trung quaugraven luaaumln nougravei raegraveng lsquoKhoacircng cougrave tuiumlc ntildeeaacute thigrave chaacircn ntildeeaacute cuotildeng khoacircng thaoslashnh laaumlp ntildeoumlocirciumlcrsquo441 Tuiumlc ntildeeaacute khoacircng phaucirci laoslash voacirc 438 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 126 439 Nhouml treacircn trang 118 440 Nhouml treacircn trang 128 441 Nhouml treacircn xxiv trang 10 the Twelve Gate Treatise viii

B = -B =gt B

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 317

duiumlng trong vieaumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml cuotildeng khoacircng phaucirci khoacircng cougrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute Chaacircn ntildeeaacute ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech bocircucirci ngoacircn toumloslash vaoslash ngoacircn toumloslash laoslash tuiumlc ntildeeaacute Boagrave-taugravet bieaacutet vaoslash tu taaumlp hai ntildeeaacute Boagrave-taugravet duoslashng ngoacircn ngoumlotilde khaugravei nieaumlm nhoumlng thoumlugravec taelignh raegraveng chuugraveng khoacircng cougrave biearingu troumlng khoacircng vograve triacute vaoslash khoacircng cougrave baucircn thearing Boagrave-taugravet ntildeaotilde vaaumln duiumlng lyugrave Duyeacircn khocircucirci ntildeearing phuucirc ntildeogravenh caugravec ntildeiearingm coumliumlc ntildeoan vaoslash tueauml giaugravec chuugraveng laoslash khoacircng Ntildeaacircy chiacutenh laoslash phoumlocircng tieaumln (upAringya 方便) ntildeearing Boagrave-taugravet cougrave thearing soaacuteng trong tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute ntildeoagraveng thocircoslashi vaoslash vigrave vaaumly cougrave thearing ntildeoauml sanh locirciumli iacutech migravenh vaoslash ngoumlocircoslashi khaugravec ntildeoagraveng nhau Thaaumlp nhograve moacircn luaaumln daiumly raegraveng

lsquoNeaacuteu ai khoacircng bieaacutet hai ntildeeaacute naoslashy vograve aaacutey khoacircng thearing locirciumli migravenh locirciumli ngoumlocircoslashi Nhoumlng neaacuteu moaumlt ngoumlocircoslashi bieaacutet tuiumlc ntildeeaacute vograve aaacutey lieagraven bieaacutet chaacircn ntildeeaacute vaoslash neaacuteu vograve aaacutey bieaacutet chaacircn ntildeeaacute vograve aaacutey seotilde bieaacutet tuiumlc ntildeeaacutersquo 442

Hai ntildeeaacute chaelig cougrave giaugrave trograve khi chuugraveng ta ntildeoumlugraveng ocircucirc ntildeeaacute naoslashy coaacute gaeacuteng ntildeearing moacirc taucirc ntildeeaacute khaugravec vaoslash nghogravech lyugrave cuucirca nougrave lieacircn quan ntildeeaacuten ntildeeaacute kia Ntildeaacircy laoslash phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco ntildeearing giaucirci thiacutech traiumlng thaugravei huyeagraven aucirco gioumlotildea tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute cho nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi chaelig naeacutem laaacutey moaumlt phiacutea

Muiumlc ntildeiacutech hai ntildeeaacute naoslashy laoslash voumlocirciumlt qua chiacutenh nougrave vaoslash thaaacutey

442 The Twelve Gate treatise viii Chi-tsang bigravenh luaaumln raegraveng lsquoBieaacutet chaacircn

ntildeeaacute laoslash locirciumli iacutech cho baucircn thaacircn bieaacutet tuiumlc ntildeeaacute laoslash locirciumli iacutech cho ngoumlocircoslashi khaugravec bieaacutet caucirc hai chaacircn lyugrave ntildeoagraveng thocircoslashi laoslash locirciumli iacutech cho bigravenh ntildeauacuteng taaacutet caucirc chuugraveng sanh Do ntildeougrave hai ntildeeaacute ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlprsquo Xem A Commentary on the Twelve Gate Treatise (T 1825) trang 206 Cuotildeng xem The Profound Meaning of Three Treatise trang 11 and The meaning of the Twofold Truths trang 81 82c 85c amp 86

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 318

baucircn chaaacutet khoacircng phaacircn bieaumlt cuucirca hai ntildeeaacute Khi taaacutet caucirc nhoumlotildeng toumlocircng ntildeoaacutei ntildeaotilde voumlocirciumlt qua vaoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng nhograve bieacircn ntildeeagraveu toumloslash boucirc moaumlt traiumlng thaugravei kyoslash dieaumlu cuucirca giaucirci thoaugravet hieaumln ntildeeaacuten trong ntildeougrave taaacutet caucirc caugravec khaugravec bieaumlt noaringi leacircn thaoslashnh moaumlt toaringng thearing Trong traiumlng thaugravei toaringng thearing khoacircng hai naoslashy vograve aaacutey seotilde giaugravec ngoauml hieaumln taiumli yugrave nghoacutea lsquosaeacutec ntildeoagraveng vocircugravei khoacircng rsquo vaoslash lsquokhoacircng ntildeoagraveng vocircugravei saeacutecrsquo (色即是空空即是色)443 cuucirca Taacircm-kinh trung taacircm cuucirca vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde vaoslash doumliumla treacircn ntildeieagraveu naoslashy ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde heauml thoaacuteng vaoslash higravenh thaoslashnh laiumli moaumlt hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng soaacuteng ntildeoaumlng hocirciumlp nhaaacutet Vuotilde khiacute cuucirca ngaoslashi laoslash haoslashng loaiumlt nhoumlotildeng lyugrave leotilde tranh luaaumln bieaumln choumlugraveng loacirc-giacutec doumliumla treacircn nhoumlotildeng thearing thoumlugravec phuucirc ntildeogravenh laoslash soumliuml giaucirci thiacutech roaumlng raotildei veagrave lyugrave Duyeacircn khocircucirci vaoslash cuoaacutei cuoslashng laoslash yugrave nghoacutea Taugravenh-khoacircng tieagravem aaringn trong Taugravenh-khoacircng

Ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci giuugravep chuugraveng ta bieaacutet nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc cuucirca theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng moaumlt caugravech tinh teaacute Sau khi phaacircn taugravech nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc cuucirca theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng ntildeieagraveu chuugraveng ta ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc trong yugrave nghoacutea sieacircu voumlocirciumlt naoslashy khoacircng cougrave gigrave khaugravec ngoaoslashi Taugravenh-khoacircng Sau khi chuugraveng ta ntildeaiumlt ntildeeaacuten trigravenh ntildeoauml naoslashy cougrave thearing goiumli laoslash chaacircn khoacircng Moaumlt maeumlt laoslash 12 nhaacircn duyeacircn maeumlt khaugravec laoslash Taugravenh-khoacircng vaoslash chiacutenh gioumlotildea laoslash soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca toaoslashn thearing theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng Nhaaumln thoumlugravec lyugrave Duyeacircn khocircucirci laoslash moaumlt noatilde loumliumlc ntildeearing phaacircn tiacutech caugravec nguyeacircn lyugrave sinh khocircucirci theaacute gian vaoslash ntildeieagraveu maoslash cuoaacutei cuoslashng ntildeaiumlt ntildeeaacuten baegraveng tieaacuten

443 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 319

trigravenh naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash tuiumlc ntildeeaacute Maeumlt khaugravec tieaacuten trigravenh daatilden ntildeeaacuten khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng ocircucirc trigravenh ntildeoauml chaacircn ntildeeaacute cougrave thearing bieaacutet laoslash chaacircn khoacircng Ntildeeaacuten ntildeaacircy vograve aaacutey laeumlng thinh voumlocirciumlt ra ngoaoslashi taaacutet caucirc tri thoumlugravec

Ntildeearing deatilde hiearingu doumliumla treacircn caecircn baucircn ba trigravenh ntildeoauml Nhograve ntildeeaacute cuucirca ngaoslashi Chi Tsang444 toacirci (taugravec giaucirc) cougrave ntildeoaringi moaumlt soaacute kyugrave hieaumlu vaoslash thoumliumlc hieaumln moaumlt baucircn tougravem taeacutet nhouml sau

∆ = B (bocircucirci vigrave B nghoacutea laoslash chuugraveng sanh) or = (bocircucirci vigrave laoslash hoaeumlc laoslash) sim = - (bocircucirci vigrave - laoslash phuucirc ntildeogravenh phuucirc nhaaumln) Baucircng VIII

Con ntildeoumlocircoslashng toumloslash meacirc laagravem ntildeeaacuten tueauml giaugravec baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca Taugravenh-khoacircng doumliumla treacircn caecircn baucircn hai ntildeeaacute cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc minh hoaiuml qua muotildei teacircn cuucirca hoaiuml ntildeoagrave nhouml sau

Baucircng IX

TUIumlC NtildeEAacute CHAAcircN NtildeEAacute 1 B 1 ndashB 2 B -B 2 ndash(B -B) 3 (B -B) -(B -B)

3 ndash[(B -B) (B -B)]

444 Garma CC Chang The Buddhist Teaching of Totality Britain The

Pennsylvania University 1972 trang 109

TUIumlC NtildeEAacute CHAAcircN NtildeEAacute 1 Khauacuteng ntildeogravenh cougrave chuugraveng sanh B 1 Phuucirc ntildeogravenh chuugraveng sanh -B

2 Khauacuteng ntildeogravenh hoaeumlc cougrave chuugraveng sanh hoaeumlc khoacircng chuugraveng sanh B -B

2 Phuucirc ntildeogravenh hoaeumlc cougrave chuugraveng sanh hoaeumlc khoacircng chuugraveng sanh -(B -B)

3 Khauacuteng ntildeogravenh cougrave chuugraveng sanh khoacircng chuugraveng sanh hoaeumlc phuucirc ntildeogravenh cougrave chuugraveng sanh khoacircng chuugraveng sanh

(B -B) -(B -B)

3 Khoacircng cougrave khauacuteng ntildeogravenh khoacircng cougrave phuucirc ntildeogravenh cuucirca cougrave chuugraveng sanh khoacircng khoacircng chuugraveng sanh

-[(B -B) -(B -B)]

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 320

Ntildeearing keaacutet luaaumln phaagraven naoslashy ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde nhaaacuten maiumlnh hai ntildeeaacute nhouml sau

ldquoNeaacuteu ai choumla phaacircn bieaumlt ntildeoumlocirciumlc hai ntildeeaacute thigrave khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc yugrave nghoacutea saacircu saeacutec phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumltrdquo 445

Hoaeumlc ldquoAi khoacircng bieaacutet laaumlp troumlocircoslashng cuucirca hai ntildeeaacute naoslashy thigrave khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc locircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumlyrdquo

(dve satye tamupAringshritya BuddhAringnAringm dharmadhAringraœa lokasamvŸtisayantildecha satyantildecha paramAringrthataaelig yenayor na vijAringnanti vibhAringgam satyayor dvayoaelig te tattvam na vijAringnanti gambhneram BuddhaplusmnAringsane) 446

Do theaacute hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc thuyeaacutet laoslash ntildeearing giaucirci thiacutech cho con ntildeoumlocircoslashng tu taaumlp taacircm linh vaoslash theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm Hai ntildeeaacute cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml cuotildeng ntildeoumlocirciumlc coi laoslash hai chaacircn lyugrave coaacute ntildeogravenh Soumliuml phaacircn bieaumlt cuucirca ngaoslashi gioumlotildea tuiumlc (saUacutevrtisatya) vaoslash chaacircn ntildeeaacute (paramAringrthasatya) laoslash toumlocircng oumlugraveng theo soumliuml khaugravec bieaumlt baucircn thearing hoiumlc gioumlotildea lsquothoumliumlc taiumli toumlocircng ntildeoaacuteirsquo vaoslash lsquothoumliumlc taiumli tuyeaumlt ntildeoaacuteirsquo

Moaacutei Lieacircn heauml gioumlotildea Khoacircng vaoslash Taugravenh-Khoacircng Chuugraveng ta baeacutet ntildeaagraveu nghieacircn coumlugraveu ntildeeaacuten moaumlt ntildeiearingm quan

troiumlng cuucirca khoacircng vaoslash Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash moaacutei quan heauml gioumlotildea khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring 空) trong Kinh taiumlng Pali vaoslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha

Locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo haagraveu

445 The Middle Treatise xxiv 9 The Twelve Gate Treatise viii 446 Nhouml treacircn XXIV trang 8-9

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 321

nhouml gioaacuteng nhau trong hai heauml kinh ntildeiearingn nhoumlng chuugraveng chaelig khaugravec bocircucirci vigrave quan ntildeiearingm cuucirca toumloslashng troumlocircoslashng phaugravei Trung Quaugraven luaaumln ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde chaelig ra soumliuml khoacircng ntildeaagravey ntildeuucirc vaoslash thieaacuteu khaucirc naecircng laaumlp luaaumln loacirc-gic cuucirca khaugravei nieaumlm khoacircng (SuntildentildeatAring) trong kinh ntildeiearingn Pali cho vieaumlc moacirc taucirc chiacutenh xaugravec veagrave thoumliumlc thearing hay lyugrave giaucirci veagrave thoumliumlc thearing Maeumlt khaugravec khaugravei nieaumlm khoacircng trong kinh ntildeiearingn Pali nghieacircng veagrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash nguyeacircn lyugrave khoacircng tieaacutep caaumln nhieagraveu veagrave trieaacutet lyugrave vaoslash nhoumlotildeng bieaumln choumlugraveng phoumlugravec taiumlp Vigrave vaaumly phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy theo maatildeu cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng ntildei xuyeacircn suoaacutet beacircn trong taaacutet caucirc nhoumlotildeng biearingu thograve trieaacutet hoiumlc cuucirca nguyeacircn lyugrave Duyeacircn khocircucirci Thaaumlt ra neaacuteu Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy doumliumla treacircn caecircn baucircn cuucirca bieaumln luaaumln Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeearing phuucirc nhaaumln thoumliumlc taiumli cuucirca khoaring (dukkhatAring) thigrave seotilde toaringn haiumli ntildeeaacuten yugrave thoumlugravec heauml ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash noatilde loumliumlc tu taaumlp ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Neaacuteu ocircucirc ntildeougrave khoacircng cougrave khoaring thigrave khoacircng caagraven phaucirci trau doagravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash tu taaumlp thoaugravet khoaring Gioaacuteng nhouml khoaring cooslashn cougrave nhoumlotildeng phaiumlm truoslash khaugravec nhouml thoiuml (vedanAring 受) ntildeaiumlo loauml (magga道) vaoslash giaucirci thoaugravet (nibbuti 解脫)hellip cuotildeng nhouml theaacute

Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy phuucirc nhaaumln thoumliumlc taiumli cuucirca ngoumlocircoslashi caucircm thoiuml (vedaka受者)iuml ngoumlocircoslashi taiumlo taugravec (kAringraka造作者) ngoumlocircoslashi giaucirci thoaugravet (nibbuta 解脫者) Cougrave thearing ntildei xa hocircn vaoslash phuucirc ntildeogravenh caucirc soumliuml giaucirci thoaugravet (nibbuti) caucircm thoiuml (vedAringna) vaoslash ntildeaiumlo loauml (magga) Nhoumlng ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc laoslashm khoacircng phaucirci vigrave nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Phuucirc nhaaumln thoumliumlc taiumli cuucirca ntildeaiumlo loauml laoslash traugravei quy taeacutec toacircn giaugraveo Phuucirc nhaaumln caucircm thoiuml laoslash phuucirc

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 322

nhaaumln chiacutenh khaucirc naecircng cuucirca thoumliumlc nghieaumlm Phuucirc nhaaumln giaucirci thoaugravet laoslash laoslashm cho ntildeocircoslashi soaacuteng khoacircng muiumlc ntildeiacutech cao thoumlocirciumlng vaoslash theo Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy tiacutenh trieaumlt ntildeearing vaoslash toumlocircng tuiumlc cuucirca trieaacutet hoiumlc laoslash phuiuml thuoaumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash tieaacuteng goiumli cuucirca ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Quan ntildeiearingm cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy hoaoslashn toaoslashn ngoumlocirciumlc vocircugravei ngaoslashi Long-thoiuml Trong Trung quaugraven luaaumln ngaoslashi Long-thoiuml phuucirc nhaaumln khoacircng chaelig ngoumlocircoslashi taiumlo taugravec (kAringraka) maoslash cooslashn caucirc taiumlo taugravec (kriyAring) (choumlocircng XVIII) khoacircng chaelig ngoumlocircoslashi giaucirci thoaugravet (nibbuta) maoslash ngay caucirc giaucirci thoaugravet (nibbuti NirvAringœa) (choumlocircng XXV) khoacircng chaelig ngaotilde (pudgala我) maoslash cooslashn uaaringn (skandha蘊) giocircugravei (dhAringtu界) vaoslash xoumlugrave (Aringyatana處) (choumlocircng III) Bieaumln luaaumln cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde khoacircng caucircn trocircucirc ngaoslashi phuucirc nhaaumln ngay caucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash caugravec thieagraven choumlugraveng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhoumlng nhoumlotildeng nhaoslash Nguyeacircn-thuucircy ntildeaotilde choiumln theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo hocircn laoslash ntildeaiumlo loauml trung luaaumln cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml

Soumliuml khaugravec bieaumlt cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash khaugravei nieaumlm khoacircng (SuntildentildeatAring空) trong phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy laoslash do soumliuml khaugravec bieaumlt khi tieaacutep caaumln vocircugravei nhoumlotildeng soumliuml kieaumln cuucirca baucircn chaaacutet Soumliuml kieaumln naoslashy seotilde rootilde hocircn khi chuugraveng ta quan saugravet laiumli khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy seotilde thaaacutey haagraveu nhouml trong moatildei yugrave nghoacutea ntildeeagraveu lieacircn quan ntildeeaacuten yugrave nghoacutea ntildeaiumlo ntildeoumlugravec 1 Khoacircng (SuntildentildeatAring) laoslash toaoslashn vuotilde truiuml ntildeeagraveu khoacircng 2 Khoacircng laoslash hai khi nougrave biearingu thograve khoacircng thoumliumlc thearing vaoslash khoacircng chaeacutec

chaeacuten 3 Khoacircng laoslash boaacuten khi biearingu thograve khoacircng thaaacutey thoumliumlc thearing trong toumliuml ngaotilde

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 323

khoacircng quy thoumliumlc thearing cho ngaotilde khaugravec khoacircng cougrave soumliuml chuyearingn thoumliumlc thearing toumloslash toumliuml ngaotilde ntildeeaacuten ngaotilde khaugravec vaoslash khoacircng cougrave chuyearingn thoumliumlc thearing toumloslash ngaotilde khaugravec ntildeeaacuten toumliuml ngaotilde (neva katthaci attAringnam passati (na ca kvacani parassa ca attAringnaUacute kvaci passati) na tam parassa parassa kintildecanabhave upanetabbam passati na parassa attanam attano kincanabhave upanetabbam passati)447

4 Khoacircng laoslash saugraveu khi oumlugraveng duiumlng cho saugraveu caecircn saugraveu traagraven saugraveu thoumlugravec toumloslash ntildeougrave nougrave cougrave saugraveu ntildeaeumlc taugravenh laoslash khoacircng ngaotilde (atta) khoacircng toumliuml ngaotilde (attaniya) khoacircng thoumlocircoslashng (nicca) khoacircng voacutenh voumlotildeu (dhuva) khoacircng baaacutet dieaumlt (sassata) vaoslash khoacircng tieaacuten hoaugrave (avipariœAringmadhamma)448

5 Khoacircng laoslash taugravem khi biearingu thograve khoacircng sanh (asAringra nissAringra sarAringpagata nneccasAringrAringsAringra) khoacircng voacutenh coumlucircu (dhuvasAringrAringsAringra) khoacircng an laiumlc (sukhasAringrAringsAringra) khoacircng toumliuml ngaotilde (attasAringrAringsAringra) khoacircng thoumlocircoslashng haegraveng (suntildentildeaUacute niccena) khoacircng voumlotildeng (suntildentildeaUacute dhuvena) khoacircng laacircu daoslashi (suntildentildeaUacute sussatena) vaoslash khoacircng tieaacuten hoaugrave (avipariœAringmadhamma)449

6 Khoacircng laoslash moumlocircoslashi khi biearingu thograve troaacuteng roatildeng (ritta) troaacuteng khoacircng (tuccha) vaeacuteng (suntildentildea) voacirc ngaotilde (anatta) voacirc thaagraven (anissariya) khoacircng toumliuml do (akamakAringri) khoacircng thoucirca oumlocircugravec voiumlng (alabbhaniya) khoacircng naecircng loumliumlc (avasavattaka) khoacircng toaacutei cao (para) vaoslash khoacircng togravech togravenh (vivitta)450

7 Khoacircng laoslash moumlocircoslashi hai maatildeu khi biearingu thograve khoacircng chuugraveng sanh (satto) khoacircng suugravec sanh (jnevo) khoacircng ngoumlocircoslashi (naro) khoacircng thanh xuaacircn (mAringnavo) khoacircng phuiuml noumlotilde (itthi) khoacircng ntildeaoslashn oacircng (puriso) khoacircng ngaotilde (attAring) khoacircng toumliuml ngaotilde (attaniya) khoacircng

447 Visuddhimagga II ed HC Warren and D Kosambi HOS 41 1950 trang 654 448 Nhouml treacircn 449 Nhouml treacircn 450 Nhouml treacircn trang 655

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 324

ngaotilde maiumln (ahaUacute) khoacircng cuucirca toacirci (mama) khoacircng cuucirca ngoumlocircoslashi (antildentildeassa) vaoslash khoacircng baaacutet coumlugrave cuucirca ai (kassaci)451

8 Khoacircng cougrave boaacuten moumlocirci maatildeu voacirc thoumlocircoslashng (anicca) khoaring (dukkha) bogravenh (roga) bograve augravep xe (gaœOslasha) tai oumlocircng (sallu) ntildeau ntildeocircugraven (agha) oaacutem (AringbAringdhu) khoacircng toaacutei cao (para) bieaacuten hoaugrave (paloka) lo laeacuteng (iti) augravep boumlugravec (upuddava) socirciuml haotildei (bhayu) phieagraven nhieatildeu (upasagga) run raaringy (cala) suy nhoumlocirciumlc (pabhaUgravega) khoacircng chaeacutec (addhuvu) khoacircng toumliuml veauml (atAringna) khoacircng nocirci aaringn (alena) khoacircng cougrave soumliuml giuugravep ntildeocircotilde (asaraœa) khoacircng noumlocircng naugraveu (asaraœnebhacircta) troaacuteng loatildeng (ritta) vaeacuteng laeumlng (tuccha) khoacircng (suntildentildea) voacirc ngaotilde (anatta) buoagraven (anassAringda) baaacutet locirciumli (Aringdnenava) thay ntildeoaringi (vipariœAringma-dhamma) khoacircng baucircn chaaacutet (asAringraka) ntildeocircugraven ntildeau (aghamacircla) haoslashnh haiuml (vadhaka) ntildeoaiumln dieaumlt (vibhava) truiumly laiumlc (sAringsava) toagravei teauml (saUgravekhatu) naucircn looslashng (maramisa) houmlocircugraveng ntildeeaacuten sanh (jAringtidhamma) houmlocircugraveng ntildeeaacuten hoaiumli (jarAringdhamma) houmlocircugraveng ntildeeaacuten bogravenh (vyAringdhidhummu) houmlocircugraveng ntildeeaacuten cheaacutet (maraUgraveadhamma) houmlocircugraveng ntildeeaacuten saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo (sokuparidevu dukkhu domanassa upAringyAringsa dhamma) nhaacircn (samudaya) (atthaœ-gama taugravem phaagraven) buoacircng boucirc (nissaranœa)452

Khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly neacircn quaugraven theaacute giocircugravei nhouml khoacircng nghoacutea laoslash chuugraveng ta neacircn quaugraven chuucirc thearing vaoslash khaugravech thearing cuucirca theaacute giocircugravei nhouml caugravec caugravech treacircn 453

Khoacircng chaelig phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy quaugraven saugravet theaacute giocircugravei baegraveng caugravech naoslashy maoslash cougrave nhieagraveu phaacircn taugravech khaugravec cuucirca khaugravei nieaumlm naoslashy ntildeaotilde cho thaaacutey chi tieaacutet hocircn vaoslash saacircu saeacutec hocircn veagrave khaugravei nieaumlm Khoacircng Troumlocircugravec khi ntildeeagrave caaumlp ntildeieagraveu naoslashy chuugraveng ta nhigraven vaoslasho soaacute loumlocirciumlng Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc 451 Nhouml treacircn 452 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 453 Nhouml treacircn trang 655-6

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 325

lieaumlt keacirc trong caugravec kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml sau Luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca (Abhisama-

yAringlaUacutekAringrAringloka 莊嚴證道歌) veagrave Baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh (AbdquoEcircsAringhaplusmnrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 八天頌般若波羅密經) cuucirca Souml-toumlucirc-hieagraven (Haribhadra 師子賢) nougravei cougrave hai moumlocirci maatildeu Taugravenh-khoacircng Cuoaacuten Trung-Bieacircn Phaacircn-bieaumlt luaaumln socircugrave (MadhyAringnata-vibhaUgravegaEcircnekAring 中邊分別論疏) nougravei cougrave moumlocircoslashi saugraveu maatildeu Taugravenh-khoacircng Traagraven na (DignAringga 陳那) trong Luaaumln Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring-piœdAringrtha) nougravei cougrave 16 maatildeu Taugravenh-khoacircng454 Obermiller455 nougravei cougrave 20 maatildeu Taugravenh-khoacircng doumliumla treacircn caecircn baucircn luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca (AbhisamayAringlaUacutekarAringloka) cuucirca ngaoslashi Souml-toumlucirc-hieagraven (Haribhadra) Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircsAringhaplusmnrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring) theacircm vaoslasho moaumlt khuynh houmlocircugraveng mocircugravei trong laotildenh voumliumlc Taugravenh-khoacircng khi nougravei raegraveng Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc Giaucirci thiacutech veagrave Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cougrave luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng- 454 PrajntildeAringpAringramitAring-piœOslashAringrtha I-II ed G Tucci (Minor Sanskrit Texts on

the PrajntildeAringpAringramitAring ) Journal of Royal Asiatic Society 1947 618 trang 263-4

1 Bodhisattva-divideacircnyatAring 2 BhoktŸ-divideacircnyatAring 3 AdhyAringtmika-divideacircnyatAring 4 Vastu-divideacircnyatAring 5 Racircpa-divideacircnyatAring 6 Prapti-divideacircnyatAring 7 VijntildeAringna-divideacircnyatAring 8 Sattva-divideacircnyatAring 9 SaUacuteskAringra-divideacircnyatAring 10 Dharma-divideacircnyatAring 11 Atma-divideacircnyatAring 12 Pudgalanairatmya-divideacircnyatAring 13 SaUacuteskŸta-divideacircnyatAring 14 AsaUacuteskŸta-divideacircnyatAring 15 SAringvadya-divideacircnyatAring 16 Nirvadya-divideacircnyatAring

455 Obermiller E A Study of the Twenty Aspects of divideacircnyatAring Indian Historical Quarterly taaumlp Ix 1933 trang 170-87

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 326

ntildeaiumlo-ca do ngaoslashi Souml-toumlucirc-hieagraven bieacircn soaiumln nougravei veagrave hai moumlocirci maatildeu Taugravenh-khoacircng vaoslash ngaoslashi cuotildeng quy cho moatildei loaiumli Taugravenh-khoacircng toumlocircng oumlugraveng vocircugravei moaumlt cho ntildeeaacuten moumlocircoslashi caucircnh giocircugravei thieagraven (moumlocircoslashi ntildeogravea dasa-bhacircmi) TRV Murti456 ntildeaotilde cho moaumlt danh saugravech 20 maatildeu Taugravenh-khoacircng nhouml phaagraven phuiuml luiumlc trong cuoaacuten lsquoThe Central Philosophy of Buddhismrsquo (Trieaacutet lyugrave cuucirca Phaaumlt giaugraveo) tougravem goiumln laiumli soumliuml caucirci caugravech sau naoslashy maoslash ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde khoacircng giaucirci thiacutech chuugraveng Danh saugravech naoslashy ntildeoumlocirciumlc thaaacutey ocircucirc nhieagraveu nocirci trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha phaaumlt giaugraveo chauacuteng haiumln Nhograve-Vaiumln-Nguotilde Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Pantildecavimplusmnati-sAringhasrikAring-prajntildeAring-pAringramitAring) Trung-Bieacircn Phaacircn-bieaumlt luaaumln socircugrave (MadhyAringnta-vibhaœgaEcircnekAring) vaoslash luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca (Abhisama-yAringlaœkAringrAringloka) Rootilde raoslashng giaugraveo souml Murti ntildeaotilde khoacircng bieaacutet danh saugravech naoslashy ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln trong vaecircn hoiumlc Pali vigrave neaacuteu khoacircng oacircng ntildeaotilde khoacircng nougravei danh saugravech naoslashy ntildeoumlocirciumlc chi tieaacutet trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha Chuugraveng ta cougrave thearing triacutech danh saugravech 20 Taugravenh-khoacircng trong luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca457 nhouml sau

1 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Noaumli khoacircng (adhyAringtma-plusmnacircnyatAring 內空的不實本質) Ntildeaagraveu tieacircn oumlugraveng duiumlng trong nhoumlotildeng soumliuml kieaumln vaaumlt lyugrave hoaeumlc caugravec traiumlng thaugravei nhouml thoiuml toumlocircucircnghellip Baucircn chaaacutet naoslashy khoacircng thearing moacirc taucirc hoaeumlc laoslash thay ntildeoaringi (akacircEcircastha) hoaeumlc phaugrave huyucirc (avinAringplusmnne) cuotildeng khoacircng phaucirci thaaumlt (sat) hoaeumlc khoacircng phaucirci phi thaaumlt (asat) Ntildeieagraveu naoslashy taiumlo thaoslashnh Taugravenh-khoacircng toumlocircng ntildeoaacutei hoaeumlc khoacircng toumlocircng ntildeoaacutei

456 CPB trang 351-6 457 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 327

2 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Ngoaiumli khoacircng (bahirdhAring-plusmnacircnyatAring 外空的不實本質) Ntildeaacircy lieacircn quan ntildeeaacuten nhoumlotildeng higravenh toumlocircugraveng beacircn ngoaoslashi bocircucirci vigrave taaacutet caucirc caugravec higravenh naoslashy hieaumln ra toumlocircugraveng ngoaoslashi nocirci thaacircn nhouml maeacutet muotildeihellip Chuugraveng khoacircng cougrave baucircn chaaacutet thaaumlt

3 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Noaumli khoacircng vaoslash Ngoaiumli khoacircng (adhyAringtma-bahirdhAring-plusmnacircnyatAring 內外空的不實本質) Khi caugravec phaugravep khoacircng thaaumlt thigrave caecircn baucircn cuucirca caugravec phaugravep cuotildeng khoacircng thaaumlt nhaaumln thoumlugravec caugravec phaugravep cuotildeng khoacircng thaaumlt

4 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Nhaaumln thoumlugravec veagrave Taugravenh-khoacircng hoaeumlc Phuucirc ntildeogravenh caucirc Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring-plusmnacircnyatAring 非空的不

實本質) Ntildeaacircy laoslash maatildeu quan troiumlng cuucirca Taugravenh-khoacircng Soumliuml phaugraven xeugravet caugravec phaugravep laoslash toumlocircng ntildeoaacutei khoacircng thaaumlt cougrave thearing nhouml moaumlt quan ntildeiearingm khi caugravec phaugravep bograve phuucirc nhaaumln baucircn thaacircn soumliuml phuucirc nhaaumln khoacircng thearing bograve phuucirc nhaaumln Phuucirc nhaaumln chiacutenh toumliuml thaacircn nougrave laoslash moaumlt toumlocircng ntildeoaacutei khoacircng thaaumlt nhouml soumliuml phuucirc nhaaumln

5 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Ntildeaiumli khoacircng (大空的不實本質) chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng khoacircng laoslash soumliuml moacirc phoucircng khaugravei nieaumlm cuucirca chuugraveng ta veagrave khoacircng laoslash toumlocircng ntildeoaacutei ntildeoaacutei vocircugravei soumliuml phaacircn bieaumlt caugravec houmlocircugraveng ntildeoacircng taacircyhellip vaoslash taaacutet caucirc caugravec phaugravep trong caugravec houmlocircugraveng ntildeougrave Taugravenh-khoacircng laoslash troaacuteng khoacircng nhouml ntildeaiumli khoacircng bocircucirci vigrave nougrave troaacuteng roatildeng voacirc taaumln

6 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Chaacircn khoacircng hoaeumlc Taugravenh-khoacircng cuucirca Chaacircn ntildeeaacute (parmAringrtha-plusmnacircnyatAring 真空的不實本質) bocircucirci baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca chaacircn khoacircng nghoacutea laoslash baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) vigrave khoacircng cougrave thaaumlt thearing cuucirca moaumlt thoumliumlc taiumli rieacircng bieaumlt naoslasho

7 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep houmlotildeu vi hoaeumlc Taugravenh-khoacircng cuucirca tuiumlc ntildeeaacute (saUacuteskŸta-plusmnacircnyatAring 俗空有為的不實本質)

8 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Caugravec phaugravep voacirc vi (asaUacuteskŸta-plusmnacircnyatAring 無為的不實本質) hai baucircn chaaacutet houmlotildeu vi vaoslash voacirc vi naoslashy thoumlocircoslashng ntildei ntildeoacirci Caugravec phaugravep houmlotildeu vi (saUacuteskŸta) laoslash khoacircng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 328

thaaumlt vaoslash khoacircng cougrave gigrave beacircn trong khoacircng phaucirci thoumlocircoslashng haegraveng cuotildeng khoacircng phaucirci ngaeacuten nguucirci Caugravec phaugravep voacirc vi (asaUacuteskŸta) chaelig cougrave thearing nhaaumln ntildeoumlocirciumlc trong soumliuml ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei caugravec phaugravep houmlotildeu vi nougrave khoacircng ntildeoumlocirciumlc sanh ra cuotildeng khoacircng bograve huyucirc dieaumlt bocircucirci baaacutet coumlugrave hoaiumlt ntildeoaumlng naoslasho cuucirca chuugraveng ta

9 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Soumliuml voacirc haiumln (atyanta-plusmnacircnyatAring 無

限的不實本質) maatildeu Taugravenh-khoacircng naoslashy lieacircn quan ntildeeaacuten nhaaumln thoumlugravec cuucirca chuugraveng ta veagrave soumliuml giocircugravei haiumln vaoslash voacirc haiumln TRV Murti458 nougravei raegraveng thaaacutey rootilde hai coumliumlc ntildeoan naoslashy hoaeumlc chaaacutem doumlugravet thuyeaacutet sinh toagraven vaoslash huyucirc dieaumlt laoslash chuugraveng ta ntildeang ntildei Trung ntildeaiumlo vaoslash do ntildeougrave Trung ntildeaiumlo hoaeumlc Voacirc haiumln cougrave thearing choumlugraveng minh baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh nougrave Soumliuml voacirc haiumln nghoacutea laoslash khoacircng cougrave gigrave trong chiacutenh nougrave Trung ntildeaiumlo cuotildeng khoacircng cougrave vograve triacute maoslash chaelig laoslash soumliuml giaucirc danh

10 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Voacirc thuyucirc vaoslash voacirc chung (anavarAringgra-plusmnacircnyatAring 無始無終的不實本質) maatildeu Taugravenh-khoacircng naoslashy gioaacuteng nhau trong taugravenh caugravech Nougrave oumlugraveng duiumlng soumliuml phaacircn bieaumlt cuucirca thocircoslashi gian chauacuteng haiumln khocircucirci thuyucirc chiacutenh gioumlotildea vaoslash khocircucirci chung Nhoumlotildeng taugravenh caugravech naoslashy laoslash khaugravech thearing Chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng khoacircng cougrave gigrave coaacute ntildeogravenh ocircucirc luugravec khocircucirci thuyucirc chiacutenh gioumlotildea vaoslash khocircucirci chung thocircoslashi gian nhouml troacirci chaucircy laatilden vaoslasho nhau Vigrave vaaumly phuucirc nhaaumln khocircucirci thuyucirchellip thigrave khocircucirci chung cuotildeng trocircucirc thaoslashnh voiumlng toumlocircucircng vaoslash chuugraveng ntildeoumlocirciumlc nhaaumln bieaacutet nhouml laoslash toumlocircng ntildeoaacutei hoaeumlc khoacircng thaaumlt

11 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Soumliuml khoacircng phuucirc nhaaumln (anavakAringra-plusmnacircnyatAring 非夫定的不實本質) khi chuugraveng ta phuucirc nhaaumln baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho nhouml khoacircng bieaumln hoauml ntildeoumlocirciumlc phaugravep khaugravec ntildeoumlocirciumlc gioumlotilde laiumli tieaacutep theo nhouml khoacircng thearing phuucirc nhaaumln khoacircng thearing toumloslash choaacutei ntildeougrave laoslash touml toumlocircucircng

12 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Toumliuml taugravenh (prakŸti-plusmnacircnyatAring 自

性的不實本質) taaacutet caucirc caugravec phaugravep toagraven taiumli trong chiacutenh nougrave 458 CPB trang 354

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 329

Khoacircng ai taiumlo chuugraveng hoaeumlc tigravenh cocircoslash hoaeumlc laoslashm haiumli chuugraveng Taaacutet caucirc caugravec phaugravep baucircn thaacircn chuugraveng laoslash troaacuteng roatildeng khoacircng cougrave toumliuml tiacutenh

13 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Taaacutet caucirc caugravec phaugravep (sarvadharma-plusmnacircnyatAring 諸法相的不實本質) vigrave khoacircng cougrave thoumliumlc taiumli neacircn hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep khoacircng thaaumlt

14 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Toumlocircugraveng (lakbdquoaœa-plusmnacircnyatAring相的不實本質) Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy ntildeaotilde noatilde loumliumlc ntildeoumla ra moaumlt ntildeogravenh nghoacutea chiacutenh xaugravec veagrave thoumliumlc thearing nhouml laoslash Taugravenh-khoacircng thearing loacutenh hoaumli ntildeoumlocirciumlc cuucirca saeacutec phaugravep vaoslash thoumlugravec (vijntildeAringna) Nhouml vaaumly saeacutec vaoslash caugravec thoumliumlc thearing khaugravec khoacircng cougrave thuoaumlc tiacutenh taaacutet yeaacuteu cuucirca chuugraveng Taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeogravenh nghoacutea cougrave tiacutenh chaaacutet cuucirca moaumlt danh hieaumlu trong soumliuml phaacircn loaiumli nougravei chung vaoslash vigrave vaaumly chaelig laoslash khaugravei nieaumlm trong choumlotilde nghoacutea

15 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Quaugrave khoumlugrave Hieaumln taiumli vaoslash Vograve lai (anauplambha-plusmnacircnyatAring 過去現在未來的不實本質) baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt hoaeumlc taugravenh caugravech thuaagraven danh toumliuml cuucirca quaugrave khoumlugrave hieaumln taiumli vaoslash vograve lai cougrave thearing choumlugraveng minh ntildeoumlocirciumlc baegraveng caugravech quan saugravet toumliuml thaacircn quaugrave khoumlugrave khoacircng cougrave hieaumln taiumli cuotildeng nhouml toumlocircng lai vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli vaoslash khoacircng cougrave nhoumlotildeng lieacircn quan ntildeeaacuten nhoumlotildeng nhaaumln thoumlugravec cuucirca quaugrave khoumlugravehellip khoacircng cougrave khocircucirci leacircn

16 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Voacirc Phaugravep Houmlotildeu Phaugravep Khoacircng (abhAringva-svabhAringva-plusmnacircnyatAring 無法有法空的不實本質) taaacutet caucirc nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute cuucirca hieaumln houmlotildeu hieaumln toumlocirciumlng laoslash tuoslashy thuoaumlc duyeacircn khocircucirci laatilden nhau (pratnetyasamutpannatvAringt) vaoslash chuugraveng khoacircng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh chuugraveng

17 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Houmlotildeu khoacircng (bhAringva-plusmnacircnyatAring 有空的不實本質) naecircm chaaacutep thuucirc (upAringdAringna skandhas) nghoacutea laoslash khoaring (duhkha) nhaacircn (samudaya) giocircugravei (loka) nieaumlm (dŸbdquoEcirci) vaoslash sanh (bhAringva) khoacircng toumlocirciumlng troumlng cho baaacutet coumlugrave thoumliumlc taiumli khaugravech thearing naoslasho soumliuml keaacutet taaumlp cuucirca chuugraveng laoslash khoacircng thoumliumlc thearing chaelig nhouml moaumlt nhougravem taiumlm sanh khocircucirci do nhaacircn

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 330

duyeacircn Ntildeieagraveu naoslashy cho thaaacutey soumliuml toumlocircng oumlugraveng vocircugravei nhoumlotildeng toumloslash vaoslash khaugravei nieaumlm maoslash khoacircng cougrave thoumliumlc thearing

18 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Phi Voacirc-houmlotildeu (abhAringva-plusmnacircyatAring 非無有的不實本質) nhaaumln bieaacutet tuyeaumlt ntildeoaacutei nhouml soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca naecircm chaaacutep thuucirc cuotildeng khoacircng thaaumlt Khoacircng laoslash moaumlt trong caugravec phaugravep voacirc vi ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml khoacircng choumlocircugraveng ngaiumli (anAringvŸtti) Ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc xaugravec ntildeogravenh chaeacutec chaeacuten do soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca caugravec tiacutenh caugravech tiacutech coumliumlc Cuotildeng gioaacuteng nhouml vaaumly nieaacutet-baoslashn laoslash moaumlt phaugravep voacirc vi

19 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Houmlotildeu phaugravep khoacircng (svabhAringva-plusmnacircnyatAring 有法空的不實本質) trong maatildeu naoslashy Taugravenh-khoacircng nhaaacuten maiumlnh baucircn chaaacutet thaaumlt taiumli nhouml caugravei gigrave ntildeougrave hieaumln dieaumln trong phaugravep (svabhAringva) laoslash khoacircng SvabhAringva laoslash bieaumln choumlugraveng keaacute cuucirca Houmlotildeu phaugravep khoacircng (svabhAringvasya plusmnacircnyatAring)

20 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Ntildeeauml nhaaacutet Houmlotildeu khoacircng (parabhAringva-sacircnyatAring 第一有空的不實本質) taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute beacircn ngoaoslashi nhouml nhaacircn toaacute hoaeumlc ntildeieagraveu kieaumln ntildeougraveng baaacutet coumlugrave vai trooslash naoslasho trong vieaumlc taiumlo thaoslashnh thoumliumlc thearing

Nghieacircn coumlugraveu caaringn thaaumln trong kinh ntildeiearingn Pali cho thaaacutey raegraveng danh saugravech naoslashy ntildeaotilde cougrave toumloslash raaacutet socircugravem chocircugrave khoacircng treatilde nhouml TRV Murti ntildeaotilde nghoacute Thaaumlt ra trong Pali cuotildeng ntildeaotilde lieaumlt keacirc moaumlt danh saugravech daoslashi hocircn 20 maatildeu veagrave hoiumlc thuyeaacutet lsquokhoacircngrsquo nhouml

ldquoKhoacircng (Suntildentildea-suntildentildeaUacute 空) houmlotildeu vi khoacircng (saUacutekhAringra-suntildentildeaUacute有為空) hoaiumli khoacircng (vipariœAringmasuntildentildeaUacute 壞空) toaacutei thoumlocirciumlng khoacircng (aggasuntildentildeaUacute最上空) toumlocircugraveng khoacircng (lakkhhœa-suntildentildeaUacute相 空) trieaumlt khoacircng (vikkhambhanasuntildentildeaUacute 撤空) loaiumli khoacircng (tadangasuntildentildeaUacute 類空) dieaumlt khoacircng (samuccheda-suntildentildeaUacute 滅空) khinh an khoacircng (patippassadhisuntildentildeaUacute 輕安空) xaucirc khoacircng (nissaraœasuntildentildeaUacute 捨空) noaumli khoacircng

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 331

(ajjhatta-suntildentildeaUacute 內空) ngoaiumli khoacircng (bahiddhAringsuntildentildeaUacute 外空) giaucirc khoacircng (dubhatosuntildentildeaUacute 假空) ntildeoagraveng phaagraven khoacircng (sabhAringga-suntildentildeaUacute 同分空) Phaacircn bieaumlt ntildeoagraveng phaagraven khoacircng (visabhAringga-suntildentildeaUacute同分分別空) duiumlc khoacircng (esanAringsuntildentildeaUacute 欲空) trigrave khoacircng (pariggahasuntildentildeaUacute 持空) laiumlc khoacircng (paEcircilAringbha-suntildentildeaUacute樂 空) ngoauml khoacircng (paEcircivedhasuntildentildeaUacute 俉空) duy khoacircng (ekattasuntildentildeaUacute惟空) tueauml khoacircng (nAringnattasuntildentildeaUacute 慧 空) nhaatilden khoacircng (khantisuntildentildeaUacute忍空) nguyeaumln khoacircng (adhiEcircEcirchAringnasuntildentildeaUacute 願空) nhaaumlp khoacircng (pariyogAringhana-suntildentildeaUacute 入空) vaoslash thaeacuteng nghoacutea ntildeeaacute khoacircng (paramatthasuntildentildeaUacute 勝義諦空)rdquo

Kinh PatisambhidAringmagga thuoaumlc Tiearingu boauml kinh (Khuddhaka-NikAringya) ntildeaotilde so saugravenh danh saugravech 25 maatildeu lsquoKhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring) vocircugravei nhoumlotildeng Taugravenh-khoacircng cuucirca kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash ntildeaotilde thaaacutey haagraveu nhouml nhoumlotildeng danh saugravech Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy cuotildeng ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Nguyeacircn-thuucircy Chuugraveng khoacircng chaelig toumlocircng oumlugraveng trong yugrave nghoacutea maoslash cooslashn toumlocircng oumlugraveng trong toumloslash ngoumlotilde Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde thuyeaacutet phuiumlc maiumlnh meotilde raegraveng moaumlt thocircoslashi ntildeoaiumln naoslasho ntildeougrave trong logravech soumlucirc Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi ban ntildeaagraveu ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp raaacutet gaagraven guotildei Nguyeacircn-thuucircy vocircugravei Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc caucirc hai troumlocircoslashng phaugravei ntildeaotilde ruugravet ra moaumlt soaacute thuaaumlt ngoumlotilde toumloslash nhoumlotildeng truyeagraven thoaacuteng chung cougrave thearing goiumli laoslash Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi ban ntildeaagraveu Danh saugravech naoslashy cuotildeng cho chuugraveng ta bieaacutet locircoslashi daiumly cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy veagrave lyugrave khoacircng ntildeaotilde phaugravet triearingn toaacutet ntildeeiumlp vaoslash do theaacute caugravec hoiumlc giaucirc nhouml Aiyaswami Sastri vaoslash Stcherbatsky459 ntildeaotilde cho raegraveng Taugravenh-khoacircng 459 MadhyAringnta-vibhanga Trans Th Stcherbatsky Leningral 1937 pv

Cuotildeng xem Buddhism its Religion and Philosophy Prof WS

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 332

cuucirca Trung luaaumln (MAringdhyamika) ntildeaotilde khoacircng tieacircu biearingu cho soumliuml phaugravet triearingn maeumlc duoslash cougrave soumliuml mocircugravei hoaeumlc heauml thoaacuteng laiumli Taugravenh-khoacircng trong logravech soumlucirc touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo

Chuugraveng ta cuotildeng chuugrave yugrave raegraveng danh saugravech ocircucirc treacircn khoacircng phaucirci laoslash taaacutet caucirc moiumli yugrave nghoacutea khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo cuucirca phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Quaugraven saugravet baucircn chaaacutet ntildea daiumlng cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhau nhouml moaumlt duiumlng cuiuml thieagraven Baucircn thaacircn Nieaacutet-baoslashn bao goagravem Taugravenh-khoacircng vaoslash giaucirci thoaugravet cuoaacutei cuoslashng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc baegraveng caugravech tueauml tri Taugravenh-khoacircng460

Cougrave nhieagraveu soumliuml tieaacutep caaumln ntildeearing hiearingu Taugravenh-khoacircng nhouml chuugraveng ta ntildeaotilde baoslashn baiumlc ocircucirc treacircn Quaugraven saugravet vaecircn hoiumlc trieaacutet lyugrave roaumlng locircugraven veagrave khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng TR Sharma trong cuoaacuten lsquoGiocircugravei thieaumlu veagrave Trieaacutet lyugrave Phaaumlt giaugraveorsquo (An Introduction to Buddhist Philosophy)461 ntildeoumla ra nhieagraveu caugravech tieaacutep caaumln nhouml

bull Vaecircn hoiumlc Pali cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy nougravei veagrave khaugravei nieaumlm Khoacircng

bull Truyeagraven thoaacuteng Tiearingu-thoumloslasha sau naoslashy giaucirci nghoacutea veagrave giaugraveo lyugrave Khoacircng

Karunaratne Buddhist Research Society Singapore 1988 tr 44 Ntildeearing minh hoiumla ntildeieagraveu naoslashy taugravec giaucirc triacutech locircoslashi cuucirca Th Stcherbatsky nougravei nhouml sau ldquoToumloslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) nhouml laoslash moaumlt soumliuml caugravech taacircn caagraven thieaacutet cuucirca Ntildeaiumli thoumloslasha theo dooslashng phaugravet triearingn trieaacutet hoiumlc Nguoagraven goaacutec cuucirca nougrave ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong Tiearingu-thoumloslasha nhoumlng Ntildeaiumli thoumloslasha ntildeaotilde gaugraven cho nougrave moaumlt soumliuml giaucirci thiacutech hoaoslashn toaoslashn mocircugravei toumloslash ntildeougrave cho thaaacutey hai troumlocircoslashng phaugravei chiacutenh cuucirca Phaaumlt giaugraveo cougrave soumliuml khaugravec nhau rootilde raoslashngrdquo

460 Visuddhimagga II trang 658 461 TR Sharma An introduction to Buddhist Philosophy Delhi Eastern Book Linkers 1994 tr 75-6

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 333

bull Duy thoumlugravec (VijntildeAringnavAringda) Trung luaaumln (MAringdhyamika) vaoslash kinh Baugravet-nhaotilde (PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctras) mocircucirc roaumlng vaoslash heauml thoaacuteng hoaugrave laiumli Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring)

bull Nhoumlotildeng truyeagraven thoaacuteng trong kinh Phoumlocircng ntildeauacuteng (Vaipulyasacirctra) chuugrave thiacutech veagrave Taugravenh-khoacircng

bull Minh-coumlugrave-luaaumln (PrassanapadAring) cuucirca ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng (Candraknerti) vaoslash luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca (AbhisamayAringlaUacutekarAringloka) cuucirca Souml-toumlucirc-hieagraven (Haribhadra) cuotildeng baoslashn nhieagraveu veagrave Taugravenh-khoacircng

Khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng doumlocircoslashng nhouml khoacircng phaugravet triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc trong Vaecircn hoiumlc Pali Ban ntildeaagraveu cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy vaoslash Tiearingu-thoumloslasha sau naoslashy ngoaiumli troumloslash moaumlt soaacute tham khaucirco raucirci raugravec veagrave Taugravenh-khoacircng trong caugravec taugravec phaaringm trieaacutet hoiumlc cuucirca truyeagraven thoaacuteng Nguyeacircn-thuucircy Khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc trong heauml thoaacuteng Trung luaaumln vaoslash Baugravet-nhaotilde Ngaoslashi Long-thoiuml ntildeoumlocirciumlc xem nhouml baaumlc luaaumln chuucirc sieacircu xuaaacutet ntildeaotilde nhaaacuten maiumlnh trieaacutet lyugrave houml voacirc (niaeligsvabhAringva 虛無主義) trong khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring)

Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc minh hoiumla vocircugravei nhieagraveu taagraveng yugrave nghoacutea lieacircn tieaacutep trong kinh ntildeiearingn Pali vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc soumliuml thaecircng hoa cuucirca khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng keaacutet hocirciumlp vocircugravei moaumlt soaacute nhoumlotildeng tieaacuten trigravenh tu choumlugraveng

Trong kinh ntildeiearingn Pali yugrave nghoacutea ntildeaagraveu khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo(SuntildentildeatAring) khoacircng mang yugrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc nhouml laoslash khoacircng baucircn thearing Thaaumlt ra yugrave nghoacutea khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo maoslash chuugraveng ta quaugraven saugravet chiacutenh xaugravec theo thoumliumlc taiumli hieaumln houmlotildeu cuucirca nougrave lsquonhouml chuugraveng ntildeang laoslashrsquo maoslash thaoslashnh phuucirc ntildeogravenh hay khauacuteng ntildeogravenh (cougrave maeumlt hay vaeacuteng maeumlt cuucirca

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 334

chuugraveng) YUgrave nghoacutea thoumlugrave hai lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml voacirc ngaotilde bocircucirci vigrave khoacircng cougrave ngaotilde vaoslash ngaotilde socircucirc (anattAring) nhoumlng nougrave toagraven taiumli do 12 nhaacircn duyeacircn (PaEcircicca-samuppAringda) YUgrave nghoacutea thoumlugrave ba lsquokhoacircngrsquo laoslash nieaacutet-baoslashn (NibbAringna) traiumlng thaugravei cuoaacutei cuoslashng cuucirca giaucirci thoaugravet trong khi caugravec kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha nougravei raegraveng Taugravenh-khoacircng sieacircu vieaumlt theaacute giocircugravei naoslashy nhouml moaumlt lsquotaaumlp hocirciumlp locircugravenrsquo cuucirca voacirc soaacute caugravec phaugravep Taaacutet caucirc caugravec phaugravep cuoslashng toagraven taiumli hocirciumlp taugravec vaoslash aucircnh houmlocircucircng laatilden nhau ntildeearing taiumlo voacirc soaacute hieaumln toumlocirciumlng Ntildeaacircy goiumli laoslash nguyeacircn nhaacircn Nguyeacircn nhaacircn doumlocircugravei nhoumlotildeng ntildeieagraveu kieaumln khaugravec taiumlo neacircn nhoumlotildeng hieaumlu quaucirc khaugravec cougrave thearing daatilden ntildeeaacuten keaacutet quaucirc toaacutet xaaacuteu hoaeumlc trung bigravenh Ntildeaacircy laoslash nguyeacircn lyugrave chung nguyeacircn nhaacircn cuucirca toagraven taiumli hoaeumlc higravenh thoumlugravec cuucirca toagraven taiumli nhouml vaaumly Nougravei moaumlt caugravech khaugravec bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc caugravec phaugravep cougrave thearing toagraven taiumli khoacircng cougrave Taugravenh-khoacircng khoacircng gigrave cougrave thearing toagraven taiumli trong Taacircm-kinh daiumly raegraveng lsquoKhoacircng khoacircng khaugravec vocircugravei saeacutecrsquo462 Vigrave vaaumly Taugravenh-khoacircng nhouml baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm Tuy nhieacircn ocircucirc giai ntildeoaiumln naoslashy chuugraveng ta chaelig cougrave thearing baugravem vaoslasho khaugravei nieaumlm hoaugrave vaoslash thuyeaacutet nhaaacutet nguyeacircn cuucirca vuotilde truiuml Bocircucirci vigrave baaacutet coumlugrave khaugravei nieaumlm hoaugrave naoslasho cuotildeng laoslash moaumlt coumliumlc ntildeoan Ntildeaacircy laoslash yugrave nghoacutea ntildeaagraveu cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha

YUgrave nghoacutea thoumlugrave hai Taugravenh-khoacircng nhouml nguyeacircn lyugrave Duyeacircn-khocircucirci bocircucirci vigrave phaugravep khoacircng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh nougrave (svabhAringva) nougrave do nhaacircn duyeacircn taiumlo neacircn do theaacute maoslash

462 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 335

Taacircm-kinh (HŸdaya) daiumly raegraveng lsquoMaeacutet laoslash voacirc ngaotilde vaoslash voacirc ngaotilde socircucirc saeacutec laoslash voacirc ngaotildehellip nhaotilden thoumlugravec laoslash voacirc ngaotildehelliprsquo 463

YUgrave nghoacutea thoumlugrave ba Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash Trung ntildeaiumlo Nhouml chuugraveng ta bieaacutet caugravec phaugravep doumlocircoslashng nhouml thaaumlt taiumlm goiumli laoslash thaaumlt choumlugrave khoacircng phaucirci thaaumlt Nhoumlng Taugravenh-khoacircng trong yugrave nghoacutea naoslashy cougrave thearing bograve hiearingu sai nhouml laoslash khoacircng cougrave gigrave ngoan khoacircng houml voacirc Theaacute neacircn chuugraveng ta neacircn phaacircn bieaumlt gioumlotildea sanh vaoslash baaacutet sanh hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu thoumlocircoslashng vaoslash voacirc thoumlocircoslashng ta baoslash (SaUacutesAringra) vaoslash nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa)hellip Taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy ntildeeagraveu coi nhouml coumliumlc ntildeoan Vigrave vaaumly Trung ntildeaiumlo (madhyama) ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing ntildeaugravenh tan touml duy nhograve bieacircn vaoslash biearingu thograve ntildeieagraveu gigrave ntildeougrave toumlugravec khaeacutec nhoumlng sieacircu vieaumlt hai beacircn nhouml sanh vaoslash khoacircng sanh thuoaumlc tiacutenh vaoslash thaaumlt thearing nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirchellip Toumloslash Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash phuucirc ntildeogravenh caucirc hai houml voacirc chuucirc nghoacutea vaoslash hieaumln thoumliumlc chuucirc nghoacutea vaoslash nhoumlotildeng moacirc taucirc cuucirca chuugraveng veagrave theaacute giocircugravei naoslashy bograve loaiumli boucirc

YUgrave nghoacutea thoumlugrave touml Taugravenh-khoacircng nhouml nieaacutet-baoslashn nhoumlng khoacircng phaucirci tigravem caagraveu moaumlt nieaacutet-baoslashn kiearingu maatildeu nhouml trong kinh ntildeiearingn Pali maoslash laoslash voumlocirciumlt qua nieaacutet-baoslashn nhouml ntildeoagraveng vocircugravei Nhouml lai (TathAringgata 如來) hoaeumlc Phaugravep taugravenh (DharmatAring 法性) nghoacutea laoslash caugravec phaugravep trong theaacute giocircugravei naoslashy veagrave cocirc baucircn laoslash baucircn chaaacutet gioaacuteng nhau khoacircng cougrave danh hieaumlu hoaeumlc baaacutet coumlugrave thoumliumlc thearing naoslasho Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde tuyeacircn boaacute maiumlnh meotilde raegraveng khoacircng cougrave soumliuml khaugravec bieaumlt nhoucirc nhiacutet naoslasho gioumlotildea nieaacutet-baoslashn vaoslash ta baoslash Moaumlt khi caugravec

463 BKS IV trang 29

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 336

chaaacutep thuucirc caugravec phaugravep ntildeoaacutei ntildeaotildei hoaoslashn toaoslashn bieaacuten maaacutet thigrave ntildeougrave laoslash traiumlng thaugravei nieaacutet-baoslashn cuucirca chaacircn khoacircng

YUgrave nghoacutea keaacute tieaacutep Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash voumlocirciumlt qua caugravec phuucirc ntildeogravenh vaoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc thuyeaacutet nhaaacutet nguyeacircn hay nhograve nguyeacircn vaoslash caugravec phaugravep theaacute giocircugravei laoslash khoacircng thearing cougrave Chiacutenh soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca khaugravei nieaumlm hoaugrave naoslashy ntildeaotilde trigravenh baoslashy moaumlt soumliuml phuucirc nhaaumln nhograve bieacircn vaoslash khoacircng nhograve bieacircn Ntildeougrave laoslash thaaumlt thearing sieacircu vieaumlt voumlocirciumlt qua toagraven taiumli khoacircng toagraven taiumli toagraven taiumli vaoslash khoacircng toagraven taiumli khoacircng toagraven taiumli vaoslash khoacircng khoacircng toagraven taiumli Nougrave voumlocirciumlt khoucirci boaacuten loaiumli phaiumlm truoslash bieaumln luaaumln (chatubdquokoEcirci-vinirmukta) veagrave lsquokhoacircng khauacuteng ntildeogravenh khoacircng phuucirc ntildeogravenh khoacircng khauacuteng vaoslash phuucirc ntildeogravenh cuotildeng khoacircng phi khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phi phuucirc ntildeogravenhrsquo Ntildeeaacuten giai ntildeoaiumln naoslashy vograve aaacutey voumlocirciumlt khoucirci caugravec chaaacutep thuucirc toumloslash thoacirc ntildeeaacuten teaacute Ngay caucirc neaacuteu ocircucirc ntildeougrave cougrave traiumlng thaugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn ntildeeauml nhaaacutet nghoacutea khoacircng thaeacuteng nghoacutea khoacircng thigrave cuotildeng laoslash giaaacutec mocirc voiumlng toumlocircucircng Do theaacute Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng chaaacutep thuucirc

Tuy nhieacircn neaacuteu Taugravenh-khoacircng laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng khoacircng thigrave thaaumlt voacirc nghoacutea Do theaacute giai ntildeoaiumln cuoaacutei cuoslashng Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash phoumlocircng tieaumln cuucirca tuiumlc ntildeeaacute (SaUacutevrtisatya) vaoslash chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrthasatya) Nougravei moaumlt caugravech khaugravec maeumlc duoslash tuiumlc ntildeeaacute laoslash houmlotildeu vi nhoumlng laiumli caagraven thieaacutet cho vieaumlc ntildeaiumlt chaacircn ntildeeaacute vaoslash nieaacutet-baoslashn Taaacutet caucirc phaugravep hieaumln toumlocirciumlng laoslash khoacircng ntildeougrave nhoumlng vaatilden toumloslash caugravec phaugravep aaacutey maoslash giaugravec ngoauml Trong Taacircm-kinh trung taacircm coaacutet lootildei cuucirca vaecircn hoiumlc kinh ntildeiearingn Baugravet-nhaotilde ntildeaotilde giaucirci thiacutech xuaaacutet saeacutec yugrave nghoacutea naoslashy vocircugravei caacircu lsquoSaeacutec chauacuteng khaugravec khoacircng khoacircng

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 337

chauacuteng khaugravec saeacutecrsquo464 Tuiumlc ntildeeaacute khoacircng phaucirci laoslash voacirc duiumlng trong vieaumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml cuotildeng khoacircng phaucirci khoacircng cougrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute Vigrave theaacute Baugravet-nhaotilde laoslash baucircn chaaacutet cuucirca chaacircn triacute thaaacutey caugravec phaugravep nhouml thaaumlt toumloslash ntildeougrave lsquoBoagrave-taugravet toumliuml taiumli khoacircng choumlocircugraveng ngaiumli khoacircng socirciuml haotildei voumlocirciumlt qua caugravec voiumlng toumlocircucircng ntildeieacircn ntildeaucircorsquo465 ntildeearing ngaoslashi ung dung toumliuml taiumli (自在) boumlocircugravec vaoslasho theaacute gian ban phaugravep thoaiumli Taugravenh-khoacircng cho taaacutet caucirc moiumli chuugraveng sanh

Do theaacute khaugravei nieaumlm lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo trong kinh ntildeiearingn Baugravet-nhaotilde ntildeaotilde mocircucirc cho chuugraveng ta thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Pali khaugravei nieaumlm lsquoKhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc ntildeocircn giaucircn vocircugravei yugrave nghoacutea thoumliumlc taiumli hieaumln toumlocirciumlng laoslash khoacircng chocircugrave khoacircng nougravei veagrave baucircn thearing nhouml Taugravenh-khoacircng trong vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Nougravei moaumlt caugravech khaugravec khaugravei nieaumlm Khoacircng trong kinh ntildeiearingn Pali nghieacircn veagrave laotildenh voumliumlc khoacircng laoslash voacirc ngaotilde cho tocircugravei khi soumliuml xuaaacutet hieaumln vaoslash phaugravet triearingn cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc bieaumlt vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde laotildenh voumliumlc voacirc ngaotilde ntildeoumlocirciumlc chia thaoslashnh hai phaagraven ngaotilde khoacircng (pudgala nairAringtmya) vaoslash phaugravep khoacircng (dharma nairAringtmya) nghoacutea laoslash toumloslash chuucirc thearing ntildeeaacuten khaugravech thearing toumloslash saugraveu caecircn ntildeeaacuten saugraveu traagraven toumloslash soumliuml khauacuteng ntildeogravenh cuucirca sanh hoaeumlc khoacircng sanh ntildeeaacuten soumliuml phuucirc ntildeogravenh sanh hoaeumlc khoacircng sanhhellip ntildeeagraveu troaacuteng khoacircng Cuotildeng cougrave thearing nougravei raegraveng khaugravei nieaumlm khoacircng trong kinh taiumlng Nguyeacircn-thuucircy laoslash neagraven taucircng cho soumliuml phaugravet triearingn Taugravenh-khoacircng trong vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde

133 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134 465 Nhouml treacircn trang 135

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 338

Nougravei veagrave vai trooslash cuucirca Taugravenh-khoacircng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Tieaacuten soacute Edward Conze khauacuteng ntildeogravenh raegraveng tieacircu biearingu cho dooslashng vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde caugravec nhaoslash lyugrave luaaumln Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde xem Taacircm-kinh nhouml lsquosoumliuml Chuyearingn baugravenh xe phaugravep laagraven thoumlugrave hairsquo466 Bocircucirci vigrave Taacircm-kinh laoslash baoslashi kinh ngaeacuten nhaaacutet trong hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng laoslash baoslashi kinh duy nhaaacutet maoslash Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara) tham doumliuml moaumlt caugravech tiacutech coumliumlc nhouml laoslash baaumlc daatilden giaucirci sieacircu xuaaacutet augravenh saugraveng Taugravenh-khoacircng

Quay veagrave quaugrave khoumlugrave sau baucircy tuaagraven thieagraven ntildeogravenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaugravec ngoauml baoslashi kinh ntildeaagraveu tieacircn maoslash ngaoslashi giaucircng cho naecircm anh em Kieagraveu-traagraven-nhouml ocircucirc Loaumlc-Uyearingn (Sarnath鹿苑) Chouml-ntildeoaiuml-xoumlugrave (Isipatana 諸天墮處)

laoslash kinh Chuyearingn-Phaugravep-luaacircn (Dhammacakka-pavattanavaggo 經轉法論) hoaeumlc lsquoKinh Chuyearingn Baugravenh xe phaugravep ntildeaagraveu tieacircnrsquo daiumly raegraveng neacircn traugravenh hai coumliumlc ntildeoan laoslash quaugrave tham ntildeaeacutem nguotilde duiumlc hoaeumlc quaugrave haoslashnh xaugravec khoaring haiumlnh neacircn theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten thanh togravenh giaugravec ngoauml vaoslash giaucirci thoaugravet467 Ntildeougrave cuotildeng goiumli laoslash lyugrave Toumlugrave-ntildeeaacute (ntildeougrave laoslash Khoaring Nguyeacircn nhaacircn cuucirca khoaring Khoaring dieaumlt vaoslash Con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten khoaring dieaumlt 四諦) Khoaring laoslash vaaacuten ntildeeagrave trung taacircm cuucirca con ngoumlocircoslashi Baegraveng higravenh thoumlugravec naoslashy hay higravenh thoumlugravec khaugravec taaacutet caucirc nhoumlotildeng nhaoslash touml toumlocircucircng tieaacuten boauml treacircn theaacute giocircugravei ntildeeagraveu taaumlp trung ocircucirc vieaumlc tigravem ntildeaugravep augraven cho vaaacuten

466 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring

Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 108-9 467 Xem chi tieaacutet trong cuoaacuten Voumlocircoslashn Nai-Chieaacutec Noacirci Phaaumlt giaugraveo Thiacutech Noumlotilde Giocircugravei Houmlocircng Delhi-7 Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc 2005

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 339

ntildeeagrave naoslashy Vaoslash phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt oumlugraveng duiumlng cho baaacutet coumlugrave ai chiacutenh migravenh thoumliumlc nghieaumlm chaacircn lyugrave vaoslash muoaacuten caagraveu thoaugravet khoaring Ntildeougrave laoslash lyugrave do phaugravep thoaiumli ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquoChuyearingn baugravenh xe phaugravep ntildeaagraveu tieacircnrsquo vaoslash trong ntildeougrave lyugrave Toumlugrave ntildeeaacute 468 ntildeoagraveng vocircugravei vidyAring (minh triacute tueauml 明)

Chuugraveng ta cougrave thearing ntildeoiumlc ntildeoaiumln vaecircn naoslashy trong Taacircm-kinh

lsquoChouml Phaaumlt ba ntildeocircoslashi quaugrave khoumlugrave hieaumln taiumli vaoslash vograve lai ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec (anuttara-samyak-sambodhi) ntildeeagraveu nhocircoslash triacute tueauml Baugravet-nhaotilde Vigrave theaacute chuugraveng ta bieaacutet triacute tueauml Baugravet-nhaotilde laoslash ntildeaiumli thaagraven chuugrave ntildeaiumli minh chuugrave voacirc voacirc ntildeauacuteng chuugrave cougrave thearing tieacircu dieaumlt taaacutet caucirc khoaring naotildeo cuucirca chuugraveng sanhrsquo

(三世諸佛依般若波羅密多故得阿耨多羅三貓三菩

提故知般若波羅密多是大神咒是大明咒是無上咒

是無等等咒能除一切苦真實不虛)469

Vigrave theaacute tieaacuten soacute Edward Conze ntildeaotilde xem Taacircm-kinh naoslashy nhouml laoslash lsquoBaucircn tuyeacircn ngoacircn laiumli veagrave lyugrave Toumlugrave ntildeeaacute cho nhoumlotildeng Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu tu taaumlp theo phaugravep thoaiumli Ntildeaiumli thoumloslasha ntildeearing thaecircng tieaacuten taacircm linhrsquo470 Vaoslash Tieaacuten soacute Conze ntildeaotilde giaucirci thiacutech yugrave nghoacutea ntildeoaiumln maaumlt chuugrave trong phaagraven keaacutet luaaumln cuucirca Taacircm-kinh nhouml sau

Toumloslash mantra (mantAring trong PAringli神咒) hoaeumlc vidyAring (vijjAring trong PAringli 明) khoacircng cougrave nghoacutea laoslash lsquotruyeagraven thuyeaacutet biacute maaumlt huyeagraven aaringn cuucirca naecircng loumliumlc thaagraven thoacircng ntildeoumlocirciumlc keaacutet 468 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 108-9 469 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 135 470 Edward Conze Text Sources and Bibliography of the PrajntildeAring-pAringramitAring-hŸdaya Journal of Royal Asiatic Society 1948 tr 47

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 340

tinh laiumli trong moaumlt thearing thoumlugravec thaagraven chuugraversquo Ntildeuugraveng hocircn mantra nghoacutea laoslash lsquoLyugrave Toumlugrave ntildeeaacute laoslash neagraven taucircng Triacute tueauml (vijjAring) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumltrsquo Toumlocircng ntildeoumlocircng vocircugravei lsquoChuyearingn baugravenh xe phaugravep ntildeaagraveu tieacircnrsquo (第一轉法論) maoslash trong ntildeougrave Toumlugrave ntildeeaacute nhouml tieacircu ntildeeagrave chiacutenh trong khi caugravec nhaoslash lyugrave luaaumln Ntildeaiumli-thoumloslasha laiumli xem Taacircm-kinh nhouml lsquoChuyearingn baugravenh xe phaugravep thoumlugrave hairsquo (第二轉法論) bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm ntildeaotilde thaaumlm thaacircm triacute tueauml Taugravenh-khoacircng loaiumli troumloslash taaacutet caucirc khoaring naotildeo cho chuugraveng sanh ngaoslashi ntildeaotilde giaucirci thiacutech yugrave nghoacutea Toumlugrave ntildeeaacute toumloslash quan ntildeiearingm Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) Cuotildeng cougrave thearing nougravei raegraveng neaacuteu Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy xem lsquoToumlugrave ntildeeaacutersquo laoslash chaacircn lyugrave thaaumlt vaoslash nieaacutet-baoslashn laoslash muiumlc ntildeiacutech toaacutei haaumlu cuucirca haoslashnh giaucirc thigrave trong Ntildeaiumli-thoumloslasha xem caugravec phaugravep nhouml Toumlugrave ntildeeaacute nieaacutet-baoslashn vaoslash ngay caucirc lsquoneaacuteu cougrave caugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn thigrave cuotildeng chaelig laoslash voiumlng toumlocircucircngrsquo (nirvAringœamapi mAringyopamam svapno-pamam)471 Soumliuml phuucirc ntildeogravenh taaacutet caucirc khoacircng cougrave thoumliumlc thearing trong lsquochoumlugraveng ntildeaiumltrsquo cuotildeng khoacircng cougrave lsquokhoacircng choumlugraveng ntildeaiumltrsquo (得不得) laoslash yugrave nghoacutea thaacircm saacircu vaoslash chiacutenh xaugravec trong khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha

Toumloslash nhoumlotildeng ntildeiearingm neacircu treacircn chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu raegraveng Taugravenh-khoacircng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde cougrave nguoagraven goaacutec ocircucirc kinh ntildeiearingn Pali nhoumlng caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde laoslashm phong phuugrave ntildea daiumlng vaoslash heauml thoaacuteng laiumli Nougravei moaumlt caugravech khaugravec locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave khoacircng (SuntildentildeatAring) haagraveu nhouml gioaacuteng nhau trong hai heauml thoaacuteng nhoumlng chuugraveng xuaaacutet hieaumln doumlocircoslashng nhouml khaugravec bieaumlt laoslash tuyoslash theo quan ntildeiearingm

471 AbdquoEcircasAringhasrikAringprajntildeapAringramitAring ed R Mitra Calcutta 1888 trang 40

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 341

ntildeoumlocirciumlc chaaacutep chaaumln cuucirca toumloslashng troumlocircoslashng phaugravei Cuotildeng chuugrave yugrave raegraveng ntildeearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Boagrave-taugravet khoacircng caagraven

phaucirci tu taaumlp toumloslash toumloslash (tieaumlm tu) maoslash Boagrave-taugravet cougrave thearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml toumlugravec thigrave ocircucirc moaumlt giai ntildeoaiumln naoslasho ntildeougrave khi caugravec chaaacutep thuucirc ntildeoumlocirciumlc loaiumli boucirc vaoslash ngay caucirc Taugravenh-khoacircng cuotildeng khoacircng naeacutem gioumlotilde472 Giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet lsquokhoacircng chaaacutep thuucircrsquo cuucirca Taugravenh-khoacircng laoslash triacute tueauml toaacutei thoumlocirciumlng Ntildeaacircy laoslash giaucirci thoaugravet (moksa 解脫)473

Thaaumlt ra thuaaumlt toumloslash lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc soumlucirc duiumlng ntildeocircn giaucircn nhouml moaumlt duiumlng cuiuml trograve bogravenh phoumlocircng tieaumln cuucirca tieaacuten trigravenh giaucirci thoaugravet nieaacutet-baoslashn Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc Taugravenh-khoacircng laoslash soumliuml buoacircng boucirc chaaacutep thuucirc Phaugravep thoaiumli veagrave Taugravenh-khoacircng nhaegravem ntildeearing buoacircng xaucirc taaacutet caucirc khaugravet augravei cuucirca taacircm Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec hoiumlc soumliuml phuucirc ntildeogravenh (cuucirca Taugravenh-khoacircng) naoslashy cougrave moaumlt hieaumlu quaucirc tiacutech coumliumlc ngaecircn chaeumln Boagrave-taugravet khoacircng laoslashm ntildeieagraveu augravec maoslash noatilde loumliumlc giuugravep ngoumlocircoslashi khaugravec nhouml chiacutenh baucircn thaacircn migravenh Ntildeoumlugravec haiumlnh naoslashy khieaacuten nuoacirci doumlocircotildeng vaoslash taecircng troumlocircucircng looslashng toumloslash bi (karuœAring 慈悲) Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt nhaaumln thoumlugravec luaaumln Taugravenh-khoacircng nhouml augravenh saugraveng chaacircn triacute tueauml giaugravec raegraveng chaacircn lyugrave khoacircng phaucirci laoslash thoumliumlc thearing tuyeaumlt ntildeoaacutei Tri thoumlugravec chaelig cung caaacutep kieaacuten thoumlugravec khoacircng cung caaacutep triacute tueauml chaacircn thaaumlt vaoslash tueauml giaugravec laoslash voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc ngoacircn luaaumln Veagrave maeumlt sieacircu higravenh Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash taaacutet caucirc caugravec phaugravep khoacircng cougrave baucircn chaaacutet taugravenh caugravech vaoslash choumlugravec naecircng coaacute ntildeogravenh khougrave thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc Nocirci ntildeaacircy

472 Chi- tsang Chung-kuan-lun-su (A Commentary on the Middle Treatise) T 1842 trang 11 473 The Middle Treatise xviii 5

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 342

khoacircng chuucirc troumlocircng chaelig cougrave houml voacirc maoslash chuucirc yeaacuteu laoslash ntildeearing giuugravep hoaeumlc giaucirci thiacutech nguyeacircn nhaacircn cuucirca nhoumlotildeng khaucirc naecircng cougrave giaugrave trograve thoumliumlc tieatilden vaoslash thoumliumlc nghieaumlm trong theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt tinh thaagraven Taugravenh-khoacircng laoslash soumliuml toumliuml do nieaacutet-baoslashn hoaeumlc giaucirci thoaugravet khoucirci khoaring aucirci474

Tougravem laiumli Taugravenh-khoacircng khoacircng phaucirci laoslash lyugrave thuyeaacutet maoslash laoslash naaacutec thang ntildeearing boumlocircugravec leacircn giaucirci thoaugravet Naaacutec thang maoslash nocirci ntildeougrave khoacircng caagraven phaucirci baoslashn luaaumln chaelig caagraven caaacutet chaacircn boumlocircugravec leacircn Neaacuteu Boagrave-taugravet khoacircng boumlocircugravec duoslash chaelig moaumlt baaumlc thigrave naaacutec thang trocircucirc neacircn voacirc duiumlng Naaacutec thang chaelig houmlotildeu iacutech cho ngoumlocircoslashi thoumliumlc haoslashnh ntildei treacircn ntildeougrave Cuotildeng theaacute Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc duoslashng nhouml moaumlt phoumlocircng tieaumln truyeagraven thoaacuteng dieatilden taucirc soumliuml phuucirc ntildeogravenh hoaoslashn toaoslashn theaacute giocircugravei naoslashy baegraveng tueauml giaugravec YUgrave nghoacutea trung taacircm laoslash soumliuml phuucirc nhaaumln khoacircng chaaacutep thuucirc taaacutet caucirc theaacute giocircugravei quanh ta trong moiumli khiacutea caiumlnh vaoslash nhoumlotildeng heauml thuoaumlc keoslashm theo thigrave soumliuml giaucirci thoaugravet seotilde ntildeeaacuten ngay chuugraveng ta trong giaacircy phuugravet hieaumln taiumli naoslashy Taugravenh-khoacircng toumlocirciumlng troumlng cho moaumlt phoumlocircng phaugravep tu taaumlp hocircn chaelig laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm baoslashn luaaumln Soumliuml houmlotildeu duiumlng duy nhaaacutet cuucirca Taugravenh-khoacircng laoslash giuugravep chuugraveng ta loaiumli boucirc phieagraven naotildeo vaoslash voacirc minh ntildeang bao boiumlc chuugraveng ta ntildeearing mocircucirc ra nhoumlotildeng tieaacuten trigravenh taacircm linh sieacircu voumlocirciumlt theaacute giocircugravei naoslashy ngang qua tueauml giaugravec

474 Hsueh-li Cheng NAringgAringrjunarsquos Twelve Gate Treatise Boston D

Reidel Publishing Company 1982 trang 13-4

7

BOAgrave-TAUgraveT-HAIumlNH

Sau khi nghieacircn coumlugraveu soumliuml phaugravet triearingn cuucirca khaugravei nieaumlm

Boagrave-taugravet (Bodhisattva 菩薩) vaoslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) ntildeiearingm keaacute tieaacutep trong choumlocircng naoslashy chuugraveng ta seotilde baoslashn baiumlc veagrave vaaacuten ntildeeagrave Boagrave-taugravet-haiumlnh (BodhisattvAring-cAringryAring 菩薩行) trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha

Trong Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Toacircn-giaugraveo-hoiumlc475 ntildeaotilde trigravenh baoslashy lsquoBoagrave-taugravet-ntildeaiumlorsquo xuaaacutet phaugravet toumloslash tieaacuteng Sanskrit lsquoBodhisattvAring-cAringryAringrsquo nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet-haiumlnh yugrave naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng roaumlng raotildei trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha

Vocircugravei augravenh saugraveng tueauml giaugravec lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (Trung ntildeaiumlo) Boagrave-taugravet tiacutech coumliumlc thoumliumlc haoslashnh Boagrave-taugravet-haiumlnh qua haoslashnh trigrave caugravec ba-la-maaumlt (PAringramitArings波羅密) Khi chuugraveng ta nougravei veagrave Boagrave-taugravet hoaeumlc noatilde loumliumlc cuucirca caugravec ngaoslashi ntildeearing trocircucirc thaoslashnh giaugravec ngoauml thigrave vai trooslash cuucirca caugravec Ba-la-maaumlt trocircucirc neacircn quan troiumlng Khi chuugraveng ta baoslashn baiumlc veagrave maeumlt ntildea daiumlng cuucirca tu taaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh cougrave nghoacutea laoslash chuugraveng ta khoacircng nougravei ntildeeaacuten thaacircn vaaumlt lyugrave cuucirca Boagrave-taugravet maoslash laoslash caugravec phaugravep

475 Encyclopedia of Religion ed Mircea Eliade Taaumlp II Collier

Macmillan publishing Company London 1987 trang 165

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 344

Boagrave-taugravet tu taaumlp Caugravec phaugravep Boagrave-taugravet tu taaumlp goagravem cougrave ba phaagraven 1 Khocircucirci Tiacuten taacircm (起信心) 2 Phaugravet Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (發菩提心) 3 Tu Ba-la-maaumlt (須波羅密)476

Khocircucirci Tiacuten taacircm

Ntildeearing baeacutet ntildeaagraveu vocircugravei Khocircucirci Tiacuten taacircm Boagrave-taugravet troumlocircugravec heaacutet kiacutenh leatilde Tam baucirco (ba ngoacirci quyugrave baugraveu) Phaaumlt (Buddha 佛) phaugravep (Dhamma 法) vaoslash taecircng (SaUgravegha 僧) vaoslash saugravem hoaacutei (PAringpAringdeplusmnanAring 懺悔) nghieaumlp xaaacuteu quaugrave khoumlugrave troumlocircugravec chouml Phaaumlt ntildeearing caagraveu soumliuml gia hoauml cuucirca caugravec ngaoslashi vaoslash thanh togravenh toumliuml taacircm laoslash boumlocircugravec quan troiumlng trong Boagrave-taugravet ntildeaiumlo

Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha leatilde saugravem hoaacutei ntildeoumlocirciumlc coi nhouml moaumlt higravenh thoumlugravec toumliuml hoaacutei loatildei vaoslash houmlugravea toumloslash boucirc nhoumlotildeng nghieaumlp xaaacuteu quaugrave khoumlugrave voumloslasha qua (vidacircsaœa-samudAringcAringva) Saugravem hoaacutei troumlocircugravec chouml Phaaumlt laoslash caagraveu tha loumliumlc chouml Phaaumlt vaoslash chouml Boagrave-taugravet choumlugraveng minh looslashng aecircn naecircn cuucirca migravenh bocircucirci phaiumlm naecircm troiumlng toaumli (pantildecAringnantaryakarma 五無間業) hoaeumlc caugravec loatildei nheiuml vi teaacute khaugravec AEcircn naecircn laoslash moaumlt ntildeoumlugravec haiumlnh toaacutet ntildeearing saugravem choumloslasha nghieaumlp xaaacuteu

Trong vaecircn hoiumlc phaaumlt giaugraveo tieaacuteng Phaiumln saugravem hoaacutei (pAringpAringdeplusmnanAring) laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeieagraveu caagraven laoslashm troumlocircugravec khi phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩提心) Trong cuoaacuten lsquoCon ntildeoumlocircoslashng Boagrave-taugravet-haiumlnhrsquo

476 G Dhammsiri Fundamentals of Buddhist Ethics The Buddhist

Research Society Singapore 1986 trang 113-28

Boagrave-taugravet-haiumlnh 345

(BodhicaryAringvatAringra菩薩行) cuucirca ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva luaaumln souml raaacutet noaringi tieaacuteng vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave VII) ntildeaotilde giaucirci thiacutech tieaacuten trigravenh saugravem hoaacutei nhouml sau

lsquoNhoumlotildeng gigrave augravec nghieaumlp vigrave voacirc minh Con ntildeaotilde taiumlo nocirci thaacircn khaaringu yugrave

Xin houmlocircugraveng veagrave Tam baucirco Cha meiuml thaagravey toaring vaoslash aacircn troumlocircucircng Con thaoslashnh taacircm saugravem hoaacuteirsquo477

Voacirc cuoslashng socirciuml haotildei con xin noumlocircng toumliumla Phoaring-hieagraven Boagrave-taugravet Vaecircn-thuoslash Boagrave-taugravet

Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet vigrave looslashng ntildeaiumli bi Xin coumlugraveu con moaumlt keucirc meacirc mocircoslash

Houml-khoacircng-taiumlng Boagrave-taugravet Ntildeogravea-taiumlng Boagrave-taugravet Cuoslashng caugravec vograve Boagrave-taugravet khaugravec xin che chocircucirc cho con478

Trong Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn (MahAring-vastu 佛本行集經異本) giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu tieacircn khi Boagrave-taugravet saugravem hoaacutei goiumli laoslash Boaringn haiumlnh (本行) haiumlnh caecircn baucircn cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng ntildeaacircy cuotildeng laoslash ntildeogravea ntildeaagraveu tieacircn trong thaaumlp ntildeogravea (bhacircmi 地) Boagrave-taugravet socirc phaugravet taacircm tu taaumlp haiumlnh naoslashy laoslash phaucirci kiacutenh troiumlng souml troumlocircucircng cha meiuml vaoslash caugravec baaumlc aacircn souml Chiacutenh toumloslash taugravenh haiumlnh naoslashy (prakŸiti 性) Boagrave-taugravet cougrave thearing tu taaumlp moumlocircoslashi haiumlnh laoslashnh (daplusmna-kuplusmnala-karma-patha 十善業道 Thaaumlp-thieaumln nghieaumlp-ntildeaiumlo) vaoslash khuyeaacuten ngoumlocircoslashi khaugravec thoumliumlc hieaumln haiumlnh coacircng ntildeoumlugravec boaacute thiacute Nhoumlng khi Boagrave-taugravet choumla hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh thigrave choumla thearing phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm Khi hoaoslashn thaoslashnh nhoumlotildeng haiumlnh naoslashy vograve aaacutey boumlocircugravec leacircn giai ntildeoaiumln keaacute tieaacutep maoslash trong Phaaumlt-

477 GBWL trang 13 478 Nhouml treacircn trang 16

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 346

baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn goiumli laoslash Giaucirci-haiumlnh (praœidhAringna-caryAring 解行)

Thaeacuteng giaucirci hoaeumlc thieaumln touml duy (adhimukti atimukti善思惟)479 laoslash giai ntildeoaiumln thoumlugrave hai chaelig cho soumliuml bieaacutet rootilde tiacuten taacircm looslashng khaugravet khao mong mootildei ntildeaiumlt giaugravec ngoauml (trong kinh Pali goiumli laoslash Duiumlc nhouml yugrave tuugravec) Yeaacuteu toaacute naoslashy xaucircy ra ngay troumlocircugravec khi khocircucirci phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩提心)

Thuaaumlt toumloslash lsquothaeacuteng giaucircirsquo nghoacutea laoslash nhieaumlt tigravenh khaugravet ngoumlocircotildeng maiumlnh meotilde Trong Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Phaaumlt-hoiumlc toumloslash naoslashy xuaaacutet phaugravet lsquoadhirsquo vaoslash cougrave goaacutec lsquomucrsquo (muntildecati) nghoacutea laoslash giaucirci thoaugravet toumloslash boucirc moaumlt vograve triacute hieaumln taiumli tieaacuten ntildeeaacuten moaumlt khuynh houmlocircugraveng mocircugravei Vigrave vaaumly thaeacuteng giaucirci nhouml theaacute cougrave moaumlt loumliumlc houmlocircugraveng thieaumln ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet (vimokkha 解脫) vocircugravei soumliuml keaacutet hocirciumlp cuucirca Nguyeaumln ba-la-maaumlt (adhiEcircEcirchAringna-pAringramne 願波羅密)

Nhoumlotildeng nhaoslash bieacircn soaiumln nhaaacutet laoslash caugravec taugravec giaucirc cuucirca kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Daplusmna-bhacircmika Sacirctra 十地經) ntildeaotilde bao goagravem haiumlnh naoslashy trong ntildeogravea thoumlugrave nhaaacutet Vaoslash theo kinh Thaaumlp-ntildeogravea Boagrave-taugravet toumlocircng lai phaucirci chuaaringn bograve moaumlt chaeumlng ntildeoumlocircoslashng daoslashi tu taaumlp ntildeearing ntildeaiumlt Boagrave-taugravet quaucirc (Bodhisattvahood 菩薩果) Troumlocircugravec khi baeacutet ntildeaagraveu tieaacuten trigravenh naoslashy Boagrave-taugravet phaucirci khocircucirci taacircm boagrave-ntildeeagrave ntildeearing laoslashm ntildeoaumlng loumliumlc houmlocircugraveng thieaumln vaoslash chuyearingn thaoslashnh nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave maiumlnh meotilde 479 Adhimukti(阿提目多迦) dogravech laoslash thieaumln touml duy toumliuml tin 善思惟 (means

entire freedom of mind confidence) triacutech trong DCBT trang 288

Boagrave-taugravet-haiumlnh 347

Phaugravet Boagrave-ntildeeagrave-taacircm Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (菩提心) laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm quan

troiumlng trong phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha maeumlc duoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc nougravei troumliumlc tieaacutep rootilde raoslashng trong phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Tuy nhieacircn chiacutenh ocircucirc Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash khaugravei nieaumlm boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeaotilde phaugravet triearingn caucirc veagrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec laatilden taacircm lyugrave hoiumlc vaoslash soumliuml phaugravet triearingn naoslashy cuotildeng ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong Maaumlt giaugraveo (密教) trong ntildeougrave boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeoumlocirciumlc xem nhouml ntildeaiumli laiumlc (mahAringsukha 大樂) Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha phaugravet triearingn cuoslashng luugravec vocircugravei thuyeaacutet phieaacutem thaagraven xuaaacutet hieaumln ntildeaotilde chuucirc troumlocircng raegraveng boagrave-ntildeeagrave-taacircm tieagravem aaringn trong taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash ntildeoumlocirciumlc hiearingn loauml trong Phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身) hoaeumlc chaacircn nhouml (Bhacircta-tathatAring一如如如真如) nocirci chuugraveng sanh taugravenh

Maeumlc duoslash toumloslash boagrave-ntildeeagrave-taacircm khoacircng thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Pali nhoumlng daaacuteu veaacutet cuucirca nougrave cuotildeng cougrave aucircnh houmlocircucircng chauacuteng haiumln nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt sau khi rocircoslashi boucirc cung thaoslashnh ntildeaotilde laaumlp nguyeaumln duoslash cho xoumlocircng thogravet cougrave tan raotilde cuotildeng quyeaacutet tigravem ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet sanh toumlucirc cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh480 Chiacutenh sau khi boagrave-ntildeeagrave-taacircm naoslashy thaoslashnh toumliumlu ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc toacircn xoumlng laoslash baaumlc giaugravec ngoauml ndash Theaacute toacircn (世尊) vaoslash ngaoslashi baeacutet ntildeaagraveu ban phaugravep thoaiumli thoaugravet khoaring cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh

Maeumlc duoslash trong Vaecircn hoiumlc tieaacuteng phaiumln ban ntildeaagraveu goagravem kinh Ntildeaiumli-soumliuml (MahAringvastu 大事) vaoslash Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (Lalitavistara 神通遊戲經) rootilde raoslashng cougrave nghieacircng 480 Xem M I trang 163 amp A I trang 145

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 348

veagrave taugraven thaugraven tinh thaagraven locirciumli tha vigrave ngoumlocircoslashi cuucirca Boagrave-taugravet nhoumlng Boagrave-taugravet troumlocircugravec phaucirci noatilde loumliumlc tigravem caagraveu boagrave ntildeeagrave cho chiacutenh migravenh roagravei sau ntildeougrave mocircugravei taaumln looslashng coumlugraveu giuugravep ngoumlocircoslashi khaugravec khoucirci sanh toumlucirc (saUacutesara 輪迴) Ngoumlocircoslashi cooslashn trougravei buoaumlc trong phieagraven naotildeo thigrave khoacircng thearing houmlocircugraveng daatilden ngoumlocircoslashi khaugravec gioaacuteng nhouml chaoslashng muoslash khoacircng thearing daatilden daeacutet ngoumlocircoslashi khaugravec Nhoumlng trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy locirciumli tha laoslash ntildeoaumlng loumliumlc chiacutenh ntildeearing phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta) vaoslash soumliuml thay ntildeoaringi naoslashy ntildeoumlocirciumlc biearingu loauml qua taugravenh caugravech cuucirca Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara) baaumlc ntildeaiumli toumloslash bi ntildeaotilde toumloslash boucirc chiacutenh soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca migravenh ntildeearing ocircucirc laiumli coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh

Cuoslashng vocircugravei soumliuml phaugravet triearingn veagrave maeumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec boagrave-ntildeeagrave-taacircm cuotildeng phaugravet triearingn ocircucirc maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc Soumliuml phaugravet triearingn naoslashy ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong caugravec taugravec phaaringm cuucirca nhoumlotildeng nhaoslash trieaacutet hoiumlc Phaaumlt giaugraveo nhouml Long-thoiuml (NAringgAringrjuna 龍樹) Theaacute-thaacircn (Vasubandhu 世親天親) vaoslash Thieacircn-YUgrave (Sthiramati 天意) DT Suzuki ntildeaotilde triacutech locircoslashi cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml nhouml sau

lsquoBoagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash khoacircng cougrave taaacutet caucirc caugravec ntildeogravenh nghoacutea nhouml caugravec phaiumlm truoslash cuucirca naecircm uaaringn (skandhas) moumlocircoslashi hai giocircugravei (Aringyatanas) vaoslash moumlocircoslashi taugravem xoumlugrave (dhAringtus) khoacircng cougrave gigrave ntildeaeumlc bieaumlt toagraven taiumli cougrave thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc Boagrave-ntildeeagrave taacircm laoslash vuotilde truiuml khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde Boagrave-ntildeeagrave taacircm khoacircng thearing taiumlo ntildeoumlocirciumlc vaoslash baucircn chaaacutet cuucirca nougrave laoslash troaacuteng roatildengrsquo 481

Vocircugravei soumliuml phaugravet triearingn hocircn cuucirca laotildenh voumliumlc sieacircu higravenh hoiumlc khaugravei nieaumlm boagrave-ntildeeagrave-taacircm (菩偍心) trocircucirc neacircn khoacircng thearing

481 DT Suzuki Outlines of Mahayana Buddhism NY 1977 trang 297

Boagrave-taugravet-haiumlnh 349

ntildeogravenh nghoacutea ntildeoumlocirciumlc Cuoaacutei cuoslashng caugravec baaumlc ntildeaiumlo souml phaucirci moacirc taucirc boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash looslashng toumloslash bi hoaeumlc voacirc loumlocirciumlng (aprameya 無量) voacirc haiumln (aparyanta 無限) vaoslash voacutenh coumlucircu (akbdquoaya 永久)482 Tuy nhieacircn khi thocircoslashi gian troacirci qua hai laotildenh voumliumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec hoiumlc vaoslash taacircm lyugrave hoiumlc cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm troaumln laatilden vocircugravei nhau vaoslash boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeoumlocirciumlc coi nhouml Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei triacute tueauml (prajntildeAring 智慧) vaoslash do ntildeougrave toumlocirciumlng troumlng veagrave maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc vaoslash boagrave ntildeeagrave taacircm ntildeoumlocirciumlc xem laoslash toumloslash bi (karuœAring 慈悲) khi toumlocirciumlng troumlng cho maeumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec hoiumlc483

Boagrave-ntildeeagrave-taacircm gioaacuteng nhouml nhouml nhouml (BhacirctatathatAring 如如) chaacircn-nhouml (TathatAring真如) hoaeumlc Phaaumlt taugravenh (Bud-dhatvAring 佛性) ntildeang tieagravem aaringn trong moatildei chuugraveng sanh Boagrave-ntildeeagrave-taacircm aaringn taoslashng naoslashy caagraven neacircn ntildeoumlocirciumlc khocirci daaumly vaoslash loumlu phaugravet dieaumlu duiumlng Nhoumlng boagrave-ntildeeagrave seotilde khougrave phaugravet khocircucirci neaacuteu chaelig vigrave soumliuml giaucirci thoaugravet cho chiacutenh caugrave nhaacircn maoslash phaucirci vigrave ngoumlocircoslashi khaugravec Neaacuteu vograve Boagrave-taugravet nguyeaumln tu taaumlp theo taacircm boagrave-ntildeeagrave maoslash chaelig vigrave locirciumli iacutech cuucirca chiacutenh migravenh thigrave vograve aaacutey seotilde khoacircng voumlocirciumlt qua sanh toumlucirc cuotildeng khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc boagrave-ntildeeagrave-taacircm vigrave touml toumlocircucircng muoaacuten ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash moaumlt chaaacutep thuucirc Baucircn thaacircn chaaacutep thuucirc laoslash moaumlt taoslash kieaacuten Vigrave vaaumly chaelig cougrave ngoumlocircoslashi khoacircng cougrave ntildeogravenh kieaacuten mocircugravei cougrave thearing khocircucirci boagrave-ntildeeagrave-taacircm

Trong Kinh Luaaumln Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (BodhicittotapAringda

482 Nhouml treacircn trang 209 483 Xem AbhisamayAringlaœkAringrAringloka Gaekwadrsquos Oriental series Baroda

LXII trang 19 nocirci ntildeaotilde nougravei divideacircnyatAringkaruœAring-garbhaUacute bodhicittaUacute

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 350

sacirctra-divideAringstra 經論菩提心) ntildeaotilde lieaumlt keacirc moumlocircoslashi phaaringm haiumlnh moaumlt vograve Boagrave-taugravet neacircn tu taaumlp ntildeearing khocircucirci boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash

1 Thaacircn caaumln baiumln laoslashnh (paricinoti kalyAringnamitrAringœi) 2 Kiacutenh leatilde chouml Phaaumlt (pacircjayati buddhAringn) 3 Vun troagraveng coacircng ntildeoumlugravec (saUacutegŸhœAringti kuplusmnalamacirclAringni) 4 Tu hoiumlc Phaaumlt phaugravep (gavebdquoayati praœnetadharmAringn) 5 Troumlocircucircng doumlocircotildeng taacircm toumloslash bi (bhavati nityaUacute suratacittaaelig) 6 Chograveu ntildeoumliumlng nhoumlotildeng khoaring ntildeau (kbdquoamate duaeligkhAringnyAringpatitAringni) 7 Thaoslashnh thaaumlt toaacutet buiumlng (bhavati maitraaelig kAringruœikaaelig) 8 Chaugravenh nieaumlm (bhavati samacittAringplusmn

ayaaelig) 9 Theo phaugravep Ntildeaiumli-thoumloslasha (plusmnraddhayAringbhinandati mahAringyAringnaUacute) 10 Caagraveu triacute tueauml Ntildeoumlugravec Phaaumlt (gavebdquoayati buddha-prajntildeAringUacute)

Cooslashn cougrave boaacuten phaaringm haiumlnh khaugravec cuotildeng ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong baoslashi luaaumln naoslashy laoslash

1 Quaugraven toumlocircucircng chouml Phaaumlt (anuvicintayan buddhAringn) 2 Quaugraven thaacircn baaacutet togravenh (pratyavekbdquoamAringœaaelig kAringyasyAringdinavAringn) 3 Toumloslash bi ntildeoaacutei vocircugravei chuugraveng sanh (dayamanaaelig sattvebdquou) 4 Caagraveu quaucirc voacirc thoumlocirciumlng (gavebdquoayannuttaniaUacute phalaUacute)484

Trong Boagrave-taugravet ntildeaiumlo giaacircy phuugravet quan troiumlng nhaaacutet laoslash phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm Boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash soumliuml keaacutet hocirciumlp gioumlotildea triacute tueauml vaoslash toumloslash bi maoslash kinh Boagrave-taugravet ntildeogravea (Bodhisattva-bhacircmi 菩薩地經) daiumly raegraveng lsquoBaegraveng phoumlocircng tieaumln cuucirca ba thoumloslasha ta seotilde daatilden taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslasho nieaacutet baoslashn Vaoslash ngay khi ta ntildeoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslasho nieaacutet baoslashn thaaumlt ra khoacircng cougrave chuugraveng sanh naoslasho ntildeoumlocirciumlc ntildeoaumlrsquorsquo485

484 Triacutech trong EB III trang 186 485 LSPW trang 124

Boagrave-taugravet-haiumlnh 351

Hoaeumlc cougrave moaumlt phaugravep thoaiumli noaringi tieaacuteng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash lsquoTa seotilde traucirci qua haoslashng traecircm ngaoslashn kieaacutep chograveu ntildeau khoaring ocircucirc ntildeogravea nguiumlc suugravec sanh ngaiuml quyucirc ntildeearing ntildeoauml toumloslashng chuugraveng sanh trong nhoumlotildeng cootildei aaacutey vaoslash ntildeoumla taaacutet caucirc hoiuml ntildeeaacuten nieaacutet baoslashn khoacircng cooslashn sougravet moaumlt airsquo486

Boagrave-taugravet Ntildeogravea-taiumlng (Kbdquotigarbha Bodhisattva 地藏菩薩) cuotildeng ntildeaotilde toumloslashng theauml nguyeaumln raegraveng

lsquoNtildeogravea nguiumlc cooslashn thigrave ta seotilde khoacircng thaoslashnh Phaaumlt khi naoslasho chuugraveng sanh giaucirci thoaugravet heaacutet thigrave khi aaacutey ta mocircugravei ntildeaiumlt quaucirc boagrave-ntildeeagraversquo487

Boagrave-taugravet ntildeaotilde xem migravenh nhouml ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei taaacutet caucirc chuugraveng sanh Ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva 寂天) ntildeaotilde giaucirci thiacutech trong Boagrave-taugravet-ntildeaiumlo (BodhicaryAringvatAringra 菩薩道) nhouml sau

Ntildeaagraveu tieacircn toacirci neacircn tinh taaacuten Thieagraven quaugraven taugravenh bigravenh ntildeauacuteng gioumlotildea toacirci vaoslash chuugraveng sanh Toacirci seotilde baucirco veauml chuugraveng sanh nhouml baucircn thaacircn toacirci Bocircucirci vigrave taaacutet caucirc ntildeeagraveu bigravenh ntildeauacuteng trong socirciuml khoaring vaoslash thiacutech laiumlc Maeumlc duoslash thaacircn thearing cougrave khaugravec nhoumlng taaacutet caucirc chuugraveng sanh laoslash moaumlt Ntildeeagraveu mong muoaacuten ntildeaiumlt haiumlnh phuugravec nhouml toacirci Nhoumlotildeng ntildeau khoaring voacirc vaoslashn maoslash toacirci traucirci qua Bocircucirci vigrave chaaacutep ngaotilde taiumlo neacircn Xin ntildeoumloslashng toaringn haiumli ntildeeaacuten ngoumlocircoslashi khaugravec Cuotildeng theaacute nhoumlotildeng ntildeau khoaring cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec Ntildeoumloslashng xaucircy ntildeeaacuten cho toacirci

486 Nhouml treacircn 487 Sacirctra of the Past Vows of Earth Stove Bodhisattva The Collected

Lectures of TripiEcircaka Hsuan Hua tr Bhiksu Heng Ching Buddhist Text Translation Society The Institute for Advanced Studies of World Religious NY 1974 trang 20

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 352

Tuy nhieacircn bocircucirci vigrave xem chuugraveng sanh nhouml baucircn thaacircn toacirci Neacircn noaringi khoaring cuucirca hoiuml laoslash cuucirca toacirci Nguyeaumln cho toacirci xoaugrave saiumlch nhoumlotildeng ntildeau khoaring cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec Bocircucirci vigrave noaringi khoaring cuucirca hoiuml laoslash cuucirca toacirci Chuugraveng sanh nhouml chiacutenh baucircn thaacircn toacirci Neacircn toacirci seotilde laoslashm locirciumli iacutech cho taaacutet caucircrdquo488

Sau khi noatilde loumliumlc tu taaumlp cougrave moaumlt traiumlng thaugravei taacircm quan troiumlng khaugravec trong Boagrave-taugravet-ntildeaiumlo sinh khocircucirci laoslash nhaaumln thoumlugravec boagrave-ntildeeagrave-taacircm Ngaoslashi Togravech-thieacircn trong Boagrave-taugravet ntildeaiumlo nougravei raegraveng

lsquoAi mong muoaacuten dieaumlt troumloslash nhoumlotildeng ntildeau khoaring trong ntildeocircoslashi soaacuteng hieaumln taiumli Ai mong muoaacuten chuugraveng sanh ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu an vui Ai mong muoaacuten ntildeoumlocirciumlc haiumlnh phuugravec voacutenh vieatilden Vigrave khoacircng phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm Ngay khi boagrave-ntildeeagrave-taacircm khocircucirci Nhoumlotildeng phieagraven naotildeo trougravei buoaumlc sanh toumlucirc khoacircng cooslashnrsquo 489

Nhoumlotildeng ai muoaacuten giaucirci thoaugravet khocircucirci theaacute giocircugravei ntildeau khoaring Phaucirci maiumlnh meotilde trigrave gioumlotilde taacircm boagrave-ntildeeagrave naoslashyrdquo490

Ngaoslashi Togravech-thieacircn giaucirci thiacutech roaumlng hocircn veagrave caugravech ntildeoaacutei xoumlucirc cuucirca Boagrave-taugravet nhouml

lsquoSuugravec vaaumlt con meoslasho vaoslash teacircn aecircn troaumlm

Di chuyearingn nheiuml nhaoslashng vaoslash caaringn thaaumln

Seotilde hoaoslashn thaoslashnh nhoumlotildeng gigrave hoiuml mong muoaacuten

Boagrave-taugravet cuotildeng dograveu daoslashng nhouml theaacute

Vocircugravei soumliuml kiacutenh troiumlng toacirci voacirc cuoslashng bieaacutet ocircnrsquo

Sau nhoumlotildeng locircoslashi maiumlnh meotilde laoslash soumliuml locirciumli iacutech

488 GBWL trang 104 489 Nhouml treacircn trang 2 490 Nhouml treacircn trang 3

Boagrave-taugravet-haiumlnh 353

Cuucirca ngoumlocircoslashi triacute khuyeacircn nhuucirc vaoslash daiumly doatilde Toacirci luoacircn laoslash hoiumlc trooslash khieacircm nhoumlocircoslashng cuucirca taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi491

Cuotildeng theaacute chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet laoslash moaumlt lyugrave toumlocircucircng hocirciumlp lyugrave nhaaacutet thiacutech hocirciumlp vocircugravei phaugravep thoaiumli maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucircng trong kinh KAringlAringma492 laoslash chuugraveng sanh khoacircng neacircn tin theo ngoumlocircoslashi khaugravec moaumlt caugravech muoslash quaugraveng maoslash phaucirci noatilde loumliumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml baegraveng chiacutenh khaucirc naecircng cuucirca migravenh choumlugrave khoacircng leauml thuoaumlc vaoslasho moaumlt ai

Boagrave-taugravet sauumln saoslashng traucirci qua ntildeau khoaring ntildeearing giuugravep nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec do theaacute Boagrave-taugravet ntildeaotilde thoumliumlc hieaumln moaumlt coacircng haiumlnh cao caucirc cuucirca soumliuml toumliuml nguyeaumln trigrave hoaotilden nhaaumlp nieaacutet baoslashn cuucirca migravenh ntildeearing trocircucirc laiumli ta baoslash nhieagraveu laagraven ntildeoauml sanh493

Boagrave-taugravet cuotildeng thoumliumlc haoslashnh haiumlnh voacirc thoumlocirciumlng cuugraveng doumlocircoslashng (Anuttara PacircjAring 無上供養) ntildeoaacutei vocircugravei Phaaumlt (Buddha佛) phaugravep (Dhamma 法) vaoslash taecircng (SaUgravegha 僧) ntildeearing gougravep phaagraven taiumlo neacircn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm

Boagrave-ntildeeagrave-taacircm cougrave hai 1 Locirciumli tha (LokAringrhitaUacute 利他) vaoslash 2 Toumliuml locirciumli (AumltmahitaUacute 自利)494

Troumlocircugravec tieacircn Boagrave-taugravet neacircn ntildeaiumlt giaugravec ngoauml roagravei sau ntildeougrave houmlocircugraveng daatilden ngoumlocircoslashi khaugravec con ntildeoumlocircoslashng giaugravec ngoauml aaacutey Trong kinh Boagrave-taugravet ntildeogravea giaucirci thiacutech raaacutet nhieagraveu veagrave hai laotildenh voumliumlc locirciumli tha vaoslash toumliuml locirciumli cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm 495

491 Nhouml treacircn trang 46 492 BGS I trang 171-2 cuotildeng xem Choumlocircng I trang 23-4 493 Nhouml treacircn 494 DCBT trang 218 495 EJ Thomas Buddhism London 1934

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 354

Soumliuml toumliuml nguyeaumln laoslash ntildeiearingm trung taacircm trong Boagrave-taugravet ntildeaiumlo vaoslash tinh thaagraven cuucirca soumliuml toumliuml nguyeaumln ntildeoumlocirciumlc ngaoslashi Togravech-thieacircn minh hoiumla moaumlt caugravech soaacuteng ntildeoaumlng nhouml

Nguyeaumln cho toacirci seotilde laoslash baaumlc loumlocircng y y taugrave Trograve bogravenh cho bogravenh nhaacircn Cho ntildeeaacuten khi naoslasho khoacircng cooslashn moaumlt chuugraveng sanh bogravenh Nguyeaumln toacirci laoslashm noumlocircugravec cam loagrave Daaumlp taeacutet loumlucirca ntildeougravei khaugravet nocirci chuugraveng sanh Suoaacutet trong thocircoslashi hoaiumli kieaacutep Toacirci seotilde thiacute thaacircn migravenh laoslashm thoumliumlc phaaringm noumlocircugravec uoaacuteng cho chuugraveng sanh Nguyeaumln toacirci laoslash kho chaacircu baugraveu voacirc taaumln Boaacute thiacute cho nhoumlotildeng ai ngheoslasho khougrave Nguyeaumln toacirci thaoslashnh nhoumlotildeng gigrave maoslash chuugraveng sanh caagraven Ntildeearing gaagraven guotildei vocircugravei chuugraveng sanh Khoacircng cougrave chuugravet gigrave tieaacutec nuoaacutei Toacirci seotilde xaucirc boucirc thaacircn thearing vaoslash nieagravem vui cuucirca migravenh Vaoslash coacircng ntildeoumlugravec tiacutech tuiuml trong ba ntildeocircoslashi Hoagravei houmlocircugraveng vigrave locirciumli iacutech cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh Nguyeaumln cho nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi maeacuteng choumlocircotildei toacirci AUgravec yugrave hay baaacutet coumlugrave haoslashnh ntildeoaumlng vu khoaacuteng naoslasho Maeacuteng choumlocircotildei hoaeumlc laoslashm nhuiumlc toacirci Caagraveu cho hoiuml hoaoslashn toaoslashn giaugravec ngoauml Nguyeaumln toacirci seotilde laoslash ngoumlocircoslashi baucirco veauml cho ngoumlocircoslashi coacirc theaacute Ngoumlocircoslashi chaelig ntildeoumlocircoslashng cho nhoumlotildeng keucirc laiumlc houmlocircugraveng Caugravei caagraveu chieaacutec thuyeagraven cho nhoumlotildeng ai qua soacircng Nguyeaumln toacirci seotilde laoslash haucirci ntildeaucirco Cho nhoumlotildeng ai ntildeaeacutem chigravem Ngoiumln ntildeeoslashn saugraveng cho nhoumlotildeng ai tigravem augravenh saugraveng

Boagrave-taugravet-haiumlnh 355

Gioumlocircoslashng naegravem cho nhoumlotildeng ai mootildei meaumlt Vaoslash noacirc leauml cho nhoumlotildeng ai caagraven haagraveu caaumln496

Trong Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn (MahAring-vastu佛本行集經異本) boagrave-ntildeeagrave-taacircm naoslashy cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash taacircm (citta心) maiumlt-na-thoumlugravec (manas mano-ratha 末那識) hoaeumlc touml duy (saUacutekalpa 思惟) vaoslash soumliuml hieaumlu quaucirc cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeoaacutei vocircugravei taacircm nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet ntildeaotilde dieatilden taucirc khaugravet voiumlng trocircucirc thaoslashnh Ntildeoumlugravec Phaaumlt toaacutei thoumlocirciumlng vigrave taaacutet caucirc chuugraveng sanh

ldquoNguyeaumln cho toacirci ntildeoumlocirciumlc taugravei sanh nhieagraveu laagraven ntildeearing cougrave thearing giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh Toacirci giaucirci thoaugravet vaoslash cougrave thearing giaucirci thoaugravet ngoumlocircoslashi khaugravec Toacirci thanh togravenh vaoslash cougrave thearing thanh togravenh ngoumlocircoslashi khaugravec Cuoaacutei cuoslashng toacirci giaugravec ngoauml vaoslash cougrave thearing giaugravec ngoauml ngoumlocircoslashi khaugravecrdquo

Theo moacirc taucirc chi tieaacutet giaacircy phuugravet phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash soumliuml kieaumln voacirc thoumlocirciumlng sieacircu voumlocirciumlt caugravec coacircng ntildeoumlugravec khieaacuten cho xuaaacutet hieaumln nhieagraveu hieaumln toumlocirciumlng khaugravec thoumlocircoslashng (Adbhuta Dharma) nhouml traugravei ntildeaaacutet chaaacuten ntildeoaumlng augravenh saugraveng phaugravet ra Toaoslashn theaacute giocircugravei trocircucirc neacircn vui toumlocirci hocircn vaoslasho nhoumlotildeng giaacircy phuugravet naoslashy 497

Toumloslash moaumlt con ngoumlocircoslashi muoaacuten trocircucirc thaoslashnh moaumlt Boagrave-taugravet vograve aaacutey neacircn phaugravet nguyeaumln tu taaumlp theo moumlocircoslashi haiumlnh nguyeaumln Phoaring hieagraven (praœidhAringnas 十種大願Thaaumlp chuucircng ntildeaiumli nguyeaumln) nhouml sau 1 MahAringpacircjopasthAringnAringya PrathamaUacute MahAringpraœidhAringnam

Abhinirharati

496 GBWL trang 20-2 497 EJ Thomas Buddhism London 1934

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 356

Moaumlt laoslash Kiacutenh leatilde chouml Phaaumlt (一 者 禮 敬 諸 佛) 2 SarvatathAringgatabhAringbdquoitadharmanetrisaUacutedhAringraœAringyahellip

Saddharmapari-grahAringyadvitneyaUacute Hai laoslash Taugraven thaugraven coacircng ntildeoumlugravec Nhouml lai (二 者 稱 讚 如 來)

3 TubdquoitabhavanavAringsaUacute Aringdim kŸtvAringhellip yAringvan mahAringparinirvAringœopasamkramaœAringya tŸtneyam Ba laoslash Roaumlng tu cuugraveng doumlocircoslashng (三 者 廣 修 供 養)

4 SarvabhacircmipariplusmnodhanaUacutehellip cittotpAringdAringbhinirhAringrAringyahellip caturthaUacute Boaacuten laoslash Saugravem hoaacutei nghieaumlp choumlocircugraveng (四 者 懺 悔 業 章)

5 SarvasattvadhAringtuparipAringcanAringya SarvabuddhadharmAring-vatAringraœAringya SarvajntildeajntildeAringna-pratisthAringpanAringya hellip pantildecamam Naecircm laoslash Tuoslashy haelig coacircng ntildeoumlugravec (五 者 隨 喜 功 德)

6 LokadhAringtuvaimAringtryAringvatAringnAringya sastham Saugraveu laoslash Thaelignh chuyearingn phaugravep luaacircn (六 者 請 轉 法 輪) 7 SarvabuddhaksetrapariplusmnodhanAringya saptamam

Baucircy laoslash Thaelignh Phaaumlt truiuml theaacute (七 者 請 佛 住 世)

8 MahAringyAringnAringvataranAringya astamam Taugravem laoslash Thoumlocircoslashng theo hoiumlc Phaaumlt (八 者 常 隨 佛 學)

9 SarvabodhisattvacaryAringcaranAringya amoghasarvacestatAringyai navamam Chiacuten laoslash Haegraveng thuaaumln chuugraveng sanh (九 者 恆 順 眾 生)

10 AbhisambodhimahAringjntildeAringnAringbhijntildeAringbhinirharAringya daplusmnamam TAringni ca MahAringpranidhAringnAringni daplusmnabhir nisthAringpadair abhinirharati Moumlocircoslashi laoslash Phoaring giai hoagravei houmlocircugraveng (十 者 普 皆 迴 向)

Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩提心) vaoslash nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave (PraœidhAringna菩提) laoslash ntildeaugravenh daaacuteu cho soumliuml khocircucirci ntildeaagraveu haiumlnh thoumlugrave hai Phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm cuucirca Boagrave-taugravet Theo Ntildeaiumli-thoumloslasha

Boagrave-taugravet-haiumlnh 357

Ntildeaiumli-trang-nghieacircm kinh luaaumln (MahAringyAringna-sacirctrAring-laUgravekAringra 乘大莊嚴經論) nguyeaumln (PraœidhAringna 願) laoslash nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm Nocirci chaugravenh ntildeieaumln troumlocircugravec chouml Phaaumlt Boagrave-taugravet vigrave locirciumli iacutech vaoslash giaucirci thoaugravet cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash khocircucirci taacircm nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave (AbhnennehAringrakaraœa MacirclapraœidhAringna 願菩提) ntildeearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt vograve Phaaumlt vaoslash toumloslash ntildeaacircy vograve aaacutey baeacutet ntildeaagraveu haiumlnh nghieaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh

Trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy boaringn nguyeaumln (abhinnehAringra 本願) (muoaacuten trocircucirc thaoslashnh vograve Phaaumlt maoslash choumla tuyeacircn boaacute vocircugravei ngoumlocircoslashi khaugravec veagrave yugrave ntildeogravenh cuucirca migravenh) cougrave troumlocircugravec khi Boagrave-taugravet khocircucirci yugrave nguyeaumln (mano-praœidhi 意

願) Boaringn nguyeaumln laoslash nocirci sanh boagrave-ntildeeagrave-taacircm498 Vograve Boagrave-taugravet phaucirci ntildeuucirc taugravem ntildeieagraveu kieaumln (SamodAringna Dhamma) thigrave boaringn nguyeaumln (abhnennehAringra 根願) mocircugravei hoaoslashn thaoslashnh laoslash 1 Manussottam Moaumlt con ngoumlocircoslashi 2 LiUgravega Sampatti Ngoumlocircoslashi nam 3 Hetu Cougrave ntildeuucirc khaucirc naecircng saugraveng suoaacutet cougrave thearing trocircucirc thaoslashnh baaumlc

Alahaugraven trong ntildeocircoslashi naoslashy 4 SatthAringra Dassanam Cougrave khaucirc naecircng laoslashm baaumlc sa moacircn 5 PabbajjAring Laaumlp nguyeaumln troumlocircugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt 6 Guœa Sampatti Choumlugraveng caugravec taagraveng thieagraven 7 AdhikAringra Sauumln saoslashng hy sinh ngay thaacircn naoslashy 8 ChandatAring Nguyeaumln voumlotildeng chaeacutec499

Theo caugravec nhaoslash Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu boauml (SarvAringstivAringds

498 BDBSL trang 168 499 BuddhavaUacutesa ed by R Morris II London 1882 trang 59

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 358

一切有部者) ai ntildeaotilde ntildeaiumlt Boagrave-taugravet quaucirc (Bodhisattvahood 菩薩果) phaucirci cougrave naecircm ntildeieagraveu thuaaumln locirciumli laoslash

1 Khoacircng sanh nocirci cootildei augravec maoslash chaelig ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi hoaeumlc trocircoslashi 2 Khoacircng sanh trong nhaoslash ngheoslasho hoaeumlc giai caaacutep thaaacutep 3 Ngoumlocircoslashi nam ntildeaiumlo ntildeoumlugravec choumlugrave khoacircng phaucirci laoslash phuiuml noumlotilde 4 Saugraveu caecircn hoaoslashn haucirco khoacircng thieaacuteu keugravem 5 Nhocircugrave nhoumlotildeng ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec cuucirca chiacutenh migravenh maoslash khoacircng

queacircn500

Trong Socircugrave giaucirci cuucirca Kinh-taaumlp (Sutta NipAringta Commentary 經集之疏解) vieaacutet raegraveng Boagrave-taugravet trong thocircoslashi gian haoslashnh Ba-la-maaumlt khoacircng sanh vaoslasho 18 traiumlng thaugravei xaaacuteu keugravem (aEcircEcirchAringrasa abhabbaEcircEcirchAringnAringni 十八法

不共) nhouml 1 Khoacircng bao giocircoslash bograve muoslash 2 Ntildeieaacutec 3 Maaacutet triacute 4 Hay chaucircy noumlocircugravec daotildei 5 Ngoumlocircoslashi man daotilde (milakkhesu) 6 Noacirc leauml 7 Dograve giaugraveo 8 Ntildeoaringi giocircugravei tiacutenh 9 Khoacircng phaiumlm trong naecircm troiumlng toaumli (Aringnantarika-kammas) 10 Ngoumlocircoslashi huucirci 11 Thuugrave (khoacircng nhoucirc hocircn caugravei giuotildea hoaeumlc locircugraven hocircn con voi) 12 Choumla bao giocircoslash sanh trong caucircnh giocircugravei ngaiuml quyotilde 13 Khoacircng laoslashm quyotilde KAringlakantildejakas

500 Bs trang 3

Boagrave-taugravet-haiumlnh 359

14 Khoacircng sanh trong ntildeogravea nguiumlc A-tyoslash Voacirc-giaugraven (Avci)501 15 Khoacircng sanh trong ntildeogravea nguiumlc Thieaacutet-vi (Lokantaraka) 16 Khoacircng laoslashm ma Ba-tuaagraven (MAringra)502 17 Khoacircng sanh trong caucircnh giocircugravei khoacircng cougrave tigravenh thoumlugravec

(asantildentildeibhAringva) 18 Khoacircng sanh trong cootildei trocircoslashi Voacirc-nhieaumlt (SuddhAringvAringsas)503 19 Khoacircng sanh trong cootildei trocircoslashi Saeacutec giocircugravei (racircpa) 20 Cuotildeng khoacircng sanh trong Tiearingu theaacute giocircugravei (CakkavAringla)504

Theo Kinh Boaringn-sanh Sarabhanga (Sarabhanga-JAringtakAring)505 Boagrave-taugravet neacircn toumloslash boucirc ntildeieagraveu locircugraven lao (MahAringpari-ccAringga) laoslash Vocirciuml Con Kinh thaoslashnh Ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash Thaacircn thearing

Khi chouml Phaaumlt quaugraven thaaacutey Boagrave-taugravet laaumlp locircoslashi nguyeaumln (abhnennehAringra) thaoslashnh Phaaumlt vaoslash quaugraven bieaacutet Boagrave-taugravet ntildeougrave seotilde thaoslashnh toumliumlu haiumlnh nguyeaumln trong toumlocircng lai neacircn ntildeaotilde tuyeacircn

501 Avīcī (S) A tỳ địa ngục Avīci (P) Vocirc giaacuten địa ngục Địa ngục coacute naecircm higravenh phạt nghiệp xấu vagrave hậu quả khocircng dừng nghỉ khocircng thời gian triền miecircn khocircng ngưng trệ khốn khổ khocircng chỗ cugraveng đầy ấp khocircng ngưng Bị đagravey địa ngục nagravey do phạm một trong naecircm trọng tội giết hại cha giết mẹ giết hại a-la-haacuten lagravem Phật đổ maacuteu phaacute hoại tăng đoagraven 502 Māra (S) Ma ba tuần Thiecircn ma coacute tecircn riecircng lagrave Pagravepman hay Pagravepiyas thường được phiecircn lagrave Ba Bỉ Duyecircn Ba duyecircn Ba huyện Caacutec bản kinh cổ nhất ghi tecircn lagrave Ma Ba Huyện Theo Nhất Thiết Kinh Acircm Nghĩa quyển 10 chữ Huyện với chữ Tuần giống nhau chỉ khaacutec lagrave chữ Huyện được ghi bằng bộ Mục ở becircn traacutei nhưng do sao cheacutep lầm chữ Mục thagravenh chữ Nhật necircn chữ Huyện bị đọc thagravenh chữ Tuần Do gọi sai thagravenh thoacutei quen người ta bỏ luocircn cả chữ Nhật becircn cạnh chữ Tuần chỉ cograven chữ Tuần đơn như hiện nay 503 Śuddhāvāsa (S) Taacutec bigravenh Thiecircn tử Vocirc nhiệt thiecircn Một vị trời hiện xuống dugraveng nhiều phương thiện khuyến khiacutech thaacutei tử Tất đạt đa xuất gia 504 Triacutech trong GP Malalasekere nhouml treacircn trang 323 505 SBFB V Sarabhanga-JAringtakAring soaacute 552 trang 64

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 360

boaacute vograve aaacutey seotilde trocircucirc thaoslashnh Phaaumlt Locircoslashi tuyeacircn boaacute naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash thoiuml kyugrave (VeyyAringkaraœa SktVyAringkaraœa 受記) Caugravec vograve Phaaumlt toumlocircng lai maoslash Boagrave-taugravet seotilde gaeumlp trong thocircoslashi kyoslash haoslashnh Boagrave-taugravet ntildeaiumlo cuotildeng seotilde thoiuml kyugrave nhouml vaaumly cho Boagrave-taugravet506

Trong truyeagraven thoaacuteng kinh taiumlng PAringli taacircm nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave (PraœidhAringna 願) ntildeoumlocirciumlc chia laoslashm hai phaagraven Ntildeaagraveu tieacircn yugrave nguyeaumln (mano-panAringdhAringna 意願) laoslash khaugravet ngoumlocircotildeng boagrave-ntildeeagrave traiumlng thaugravei naoslashy toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thieaumln touml duy (Adhimukti hoaeumlc Atimukti 善思惟) vaoslash biearingu thograve khocircucirci ntildeaagraveu tieaacuten trigravenh taacircm linh ntildeearing cuoaacutei cuoslashng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc keaacutet quaucirc toaacutei haaumlu cuucirca giaugravec ngoauml thaoslashnh quaucirc cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm Sau khi Boagrave-taugravet laaumlp nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave voumlotildeng chaeacutec ocircucirc giaacircy phuugravet giao ntildeiearingm thuaagraven thuiumlc taacircm boagrave-ntildeeagrave thigrave trong taacircm seotilde khocircucirci leacircn moaumlt oumlocircugravec nguyeaumln maiumlnh meotilde vaoslash chaacircn thaoslashnh ntildeearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Taacircm nguyeaumln (cetopanidhAringna 願) cuotildeng xaucircy ra nhoumlng haagraveu nhouml khoacircng cougrave yugrave nghoacutea ntildeaeumlc bieaumlt nhouml thoiuml kyugrave ntildeaotilde thaaacutey trong cuoslashng troumlocircoslashng hocirciumlp ntildeougrave Ntildeieagraveu naoslashy phaucircn aucircnh moaumlt giai ntildeoaiumln khi maoslash tieaacuten trigravenh tu taaumlp vaatilden choumla hoaoslashn toaoslashn vaiumlch rootilde hoaeumlc choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml choumlugraveng ntildeaiumlt vieacircn maotilden507

Soumliuml phaugravet triearingn boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash ntildeieagraveu kieaumln thieaacutet yeaacuteu ntildeaagraveu tieacircn ntildeearing xaugravec ntildeogravenh vograve aaacutey laoslash Boagrave-taugravet vaoslash sau khi phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm vograve aaacutey baeacutet ntildeaagraveu thoumliumlc haoslashnh haiumlnh nguyeaumln (cariyAring Skt caryAring行) cuucirca moaumlt vograve Boagrave-taugravet508

506 EJ Thomas Buddhism London 1934 507 EJ Thomas Buddhism London 1934 508 N Dutt (ed) Bodhisattvabhacircmiaelig VolII (Patna) KP Jayaswal Research Institute 1978 trang 9

Boagrave-taugravet-haiumlnh 361

DT Suzuki nougravei raegraveng boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash moaumlt higravenh thoumlugravec cuucirca phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身) maoslash moatildei ngoumlocircoslashi ntildeeagraveu cougrave nhoumlng chuugraveng sanh queacircn maaacutet vigrave bograve cuoaacuten huugravet theo nguotilde duiumlc cuucirca cuoaumlc ntildeocircoslashi509

ldquoNieaacutet baoslashn (NirvAringœa 涅槃) Phaugravep-thaacircn (DharmakAringya 法身) Nhouml-lai (TathAringgata 如來) Nhouml-lai taiumlng (TathAring-gatagarbha 如來藏) Chaacircn-ntildeeaacute (ParamAringrtha 真諦) Ntildeoumlugravec-phaaumlt (Buddha 佛陀) Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩提心) vaoslash Chaacircn-chouml (BhacirctatathatAring 真如)hellipTaaacutet caucirc ntildeeagraveu chaelig cho nhoumlotildeng maeumlt ntildea daiumlng cuucirca moaumlt thoumliumlc thearing vaoslash boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash moaumlt teacircn ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlt cho phaugravep thaacircn hoaeumlc chaacircn nhouml hiearingn loauml nocirci moatildei chuugraveng sanh vaoslash thanh togravenh buoacircng xaucirc caugravec chaaacutep thuucirc ntildeougrave laoslash traiumlng thaugravei nieaacutet baoslashnrdquo 510

Trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea ntildeaotilde ntildeoumla ra boaacuten nhaacircn duyeacircn ntildeearing phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm nhouml sau 1 Boaacuten duyeacircn phuiuml (pratyayas 緣) (a) Ntildeoumlugravec Phaaumlt thograve hieaumln pheugravep

laiuml (b) Phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeaotilde ghi trong Boagrave-taugravet taiumlng (Bodhisattva-piEcircaka 菩薩藏) (c) Thoumlocircng xougravet chuugraveng sanh ntildeau khoaring vaoslash (d) Khi bograve ntildeau khoaring (kabdquoAringya-kAringla)

2 Boaacuten nhaacircn chiacutenh (hetus 因) (a) Chuucircng taugravenh Boagrave-taugravet (Bodhisattva-gotra 種性菩薩) (b) Baiumln laoslashnh (kalyAringœamitra 善 友) (c) Toumloslash bi vaoslash (d) Giuugravep chuugraveng sanh giaucircm khoaring

3 Boaacuten loumliumlc (bala 力) (a) Toumliuml loumliumlc (b) Cougrave naecircng loumliumlc khuyeaacuten ngoumlocircoslashi khaugravec phaugravet boagrave-ntildeeagrave (c) Naecircng loumliumlc thaaacutey ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt nghe ntildeoumlocirciumlc phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi cuoslashng baiumln toaacutet haoslashnh thieaumln haiumlnh (d) Cougrave naecircng loumliumlc vaoslash oumlocircugravec muoaacuten chuyearingn hoaugrave khoaring ntildeau cho chuugraveng sanh

4 Cougrave boaacuten traiumlng thaugravei laoslashm suy giaucircm boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩

509 DT Suzuki Outlines of MahAringyAringna Buddhism NY 1977 trang 302 510 Nhouml treacircn trang 299

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 362

提心) (a) Houmlocircugraveng daatilden sai (b) Khoacircng ntildeuucirc toumloslash bi thoumlocircng chuugraveng sanh (c) Thocircoslash ocirc vaoslash laotildenh ntildeaiumlm trong vieaumlc loaiumli troumloslash khoaring naotildeo cho chuugraveng sanh (d) Thieaacuteu boaacuten nguyeacircn nhaacircn chiacutenh cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta)511

Trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea cuotildeng nougravei boagrave-ntildeeagrave-taacircm cougrave hai loaiumli 1 Baaacutet thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (NairyAringœika 不退轉菩提心) vaoslash 2 Thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (AnairyAringœika 退轉菩提心)

Baaacutet thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm seotilde cougrave naecircng loumliumlc khieaacuten Boagrave-taugravet tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc boagrave-ntildeeagrave trong khi thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm khieaacuten Boagrave-taugravet khoacircng thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tueauml giaugravec

Thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave taacircm cougrave hai (a) Aumltyantika (thoaacutei chuyearingn boagrave-ntildeeagrave voacutenh vieatilden) vaoslash (b) AnAringtyantika (thoaacutei chuyearingn boagrave-ntildeeagrave taiumlm thocircoslashi)512 Trong Trung-Anh Phaaumlt-hoiumlc toumliuml-ntildeiearingn (中英佛學辭典) baaacutet-thoaacutei-chuyearingn (Avaivartika hoaeumlc avinivartanneya) nghoacutea laoslash luoacircn luoacircn tinh taaacuten khoacircng luoslashi boumlocircugravec ntildeearing thauacuteng ntildeeaacuten nieaacutet baoslashn Ntildeaacircy cuotildeng laoslash moaumlt tiacutenh ngoumlotilde cuucirca caugravec ntildeoumlugravec Phaaumlt513

Ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva 寂 天) chaelig ra boagrave-ntildeeagrave-taacircm cougrave hai mdash (1) Boagrave-ntildeeagrave-taacircm nguyeaumln (Bodhi-praœidhi-citta 菩提心願) nguyeaumln houmlocircugraveng ntildeeaacuten taacircm boagrave-ntildeeagrave vaoslash (2) Boagrave-ntildeeagrave-taacircm haiumlnh (Bodhi-prasthAringna-citta 菩提心行) thoumliumlc hieaumln ntildeearing ntildeaiumlt boagrave-ntildeeagrave Coacircng ntildeoumlugravec cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm nguyeaumln seotilde baegraveng nhouml coacircng ntildeoumlugravec cuucirca 511 N Dutt nhouml treacircn trang 10 512 Nhouml treacircn 513 DCBT trang 109

Boagrave-taugravet-haiumlnh 363

Boagrave-ntildeeagrave-taacircm haiumlnh514

Boagrave-taugravet noatilde loumliumlc thoumliumlc haoslashnh thieaumln haiumlnh ntildeearing houmlocircugraveng daatilden taaacutet caucirc chuugraveng sanh ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Ngaoslashi vaatilden tieaacutep tuiumlc coacircng haiumlnh Boagrave-taugravet ngay caucirc cougrave trigrave hoaotilden oumlocircugravec nguyeaumln thaoslashnh Phaaumlt (Buddhahood 佛果) cuucirca ngaoslashi Bao nhieacircu coacircng ntildeoumlugravec tu taaumlp ngaoslashi ntildeeagraveu houmlocircugraveng veagrave cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh

Toumloslash thocircoslashi gian cooslashn laoslash moaumlt vograve khaugravet ngoumlocircotildeng boagrave-ntildeeagrave cho tocircugravei khi Boagrave-taugravet phaugravet nhoumlotildeng locircoslashi nguyeaumln chaacircn thaoslashnh goiumli laoslash giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu cuucirca Boagrave-ntildeeagrave-taacircm nguyeaumln Coacircng ntildeoumlugravec cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm raaacutet locircugraven vaoslash khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashng vigrave chiacutenh boagrave-ntildeeagrave-taacircm taiumlo neacircn lsquoBoagrave-taugravetrsquo do theaacute maoslash Theaacute thaacircn Boagrave-taugravet (Vasubandhu 世親天親) trong Luaaumln kinh Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (BodhicittotpAringda-sacirctra-plusmnAringstra 經論菩提心) ntildeaotilde viacute boagrave-ntildeeagrave-taacircm nhouml laoslash biearingn caucirc

ldquoTrong khocircucirci thuyucirc biearingn caucirc raaacutet locircugraven cougrave khaucirc naecircng choumlugravea taaacutet caucirc caugravec loaiumli chaacircu baugraveu loaiumli thaaacutep loaiumli trung loaiumli voumloslasha vocircugravei nhoumlotildeng vieacircn baucirco ngoiumlc voacirc giaugrave Boagrave-taugravet taacircm cuotildeng vaaumly toumloslash khocircucirci thuyucirc boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeaotilde cougrave khaucirc naecircng choumlugravea gioumlotilde taaacutet caucirc chouml thieacircn cootildei ngoumlocircoslashi Thanh vaecircn Biacutech chi Phaaumlt Boagrave-taugravet coacircng ntildeoumlugravec thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueaumlrdquo

(MahAringsamudro yadAringdau sanudeti jntildeAringtavyaaelig sorsquo dhamamadhyammottanmAringUacute cintAringmaœiratnamuktAring-phalAring-nAringmAringkaro bhavati Bodhisattvasya cittotpAringda apyenvaUacutehellip tad devamanubdquoyAringœAringUacute plusmnrAringvakapratyekabuddha-bodhisattvAringnaUacute dhyAringnasya prajntildeAringyaplusmncopaptallerrAringharab)515

514 GBWL trang 145 515 EB III trang 184

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 364

Tu taaumlp Ba-la-maaumlt Ntildeearing phaugravet triearingn boagrave-ntildeeagrave-taacircm vaoslash vieacircn trooslashn Boagrave-taugravet quaucirc

Boagrave-taugravet neacircn tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt (pAringramitArings 波羅密) Ntildeaacircy laoslash giai ntildeoaiumln thoumlugrave ba cuucirca Boagrave-taugravet-haiumlnh Nougravei moaumlt caugravech khaugravec phaugravet khocircucirci boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeearing khieaacuten toumloslash moaumlt chuugraveng sanh thaoslashnh moaumlt Boagrave-taugravet vaoslash ntildeearing hoaoslashn toaoslashn giaugravec ngoauml boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet phaucirci noatilde loumliumlc vaoslash kieacircn trigrave thoumliumlc haoslashnh caugravec ba-la-maaumlt (pAringramitArings)516

Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp saugraveu hoaeumlc moumlocircoslashi ba-la-maaumlt Raaacutet nhieagraveu hoiumlc giaucirc ntildeaotilde dieatilden dogravech thuaaumlt toumloslash lsquoBa-la-maaumltrsquo T W Rhys Davids vaoslash W Stede dogravech laoslash lsquosoumliuml hoaoslashn haucirco hoaoslashn thieaumln toaacutei thoumlocirciumlngrsquo517 Ba-la-maaumlt cuotildeng dogravech laoslash ntildeoumlugravec haiumlnh sieacircu voumlocirciumlt soumliuml thaoslashnh ntildeaiumlt vieacircn maotildenhellip518 HC Warren dogravech nhouml soumliuml hoaoslashn thieaumln519 JS Speyar520 MS Bhat MV Talim521 vaoslash PV Bapat ntildeearing nguyeacircn toumloslash PAringramitAring choumlugrave khoacircng dogravech ra522

PAringramitAring ruugravet toumloslash parama (choumlugrave khoacircng phaucirci toumloslash pAringra vocircugravei caecircn goaacutec lsquoirsquo nghoacutea laoslash ntildei) nhouml kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea ntildeaotilde giaucirci thiacutech rootilde Taiumlm goiumli laoslash Ba-la-maaumlt bocircucirci vigrave ntildeooslashi houcirci 516 Gunapala Dharmasiri Fundamentals of Buddhist Ethics The

Buddhist Research Society Singapore 1986 trang 120 517 PED trang 77 518 BDBSL trang 165 519Buddhist Dictionary Colombo 1956 trang 116 HC Warren Buddhism in Translation Cambridge 1922 trang 23 520 Ed by JS Speyar The JAringtakamAringlAring (Tr) Delhi 1971 trang 93 521 MS Bhat MV Talim The Geneology of The Buddhas translation

of the BuddhavaUacutesa Bombay 1969 trang 10 522 PV Bapat Vimuttimagga and Visuddhimagga Poona 1937 tr 64-80

Boagrave-taugravet-haiumlnh 365

Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp moaumlt thocircoslashi gian daoslashi (parameœa kAringlena samudAringgatAringaelig) vaoslash phaucirci thanh togravenh taacircm (paramayAring svabhAringva-viplusmnuddhyAring viplusmnuddhAringaelig) Boagrave-taugravet cuotildeng phaucirci voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng phaaringm haiumlnh cuucirca Thanh-vaecircn (dividerAringvakArings 聲聞) vaoslash Biacutech-chi-Phaaumlt (Pratyeka-buddhas 辟支佛) ntildeearing ntildeaiumlt ntildeeaacuten traiumlng thaugravei cao nhaaacutet (paramaUacute ca phalam anuprAringyacchanti) cuucirca moaumlt Boagrave-taugravet locirciumli tha vigrave ngoumlocircoslashi Nguoagraven goaacutec cuucirca toumloslash PAringramitAring naoslashy laoslash parama nghoacutea laoslash voumlocirciumlt qua soumliuml nghi ngocircoslash YUgrave nghoacutea ntildeocircn giaucircn laoslash lsquoTraiumlng thaugravei cao nhaaacutet ntildeaelignh ntildeiearingm vaoslash hoaoslashn thieaumlnrsquo523 Toumloslash Taacircy taiumlng toumlocircng ntildeoumlocircng laoslash pha-rol-tu-phyin-pa ntildeearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Boagrave-taugravet ntildeogravea phaucirci tu taaumlp pAringramitAring naoslashy524

Higravenh thoumlugravec socircugravem hocircn cuucirca pAringramī cuotildeng chaelig ra nguoagraven goaacutec toumloslash parama Haaumlu toaacute tAring cougrave thearing theacircm vaoslasho trong pheugravep loaiumli suy cuucirca nhoumlotildeng thoumliumlc thearing troumloslashu toumlocirciumlng vocircugravei vaagraven cuoaacutei tAring Ngoumlocircoslashi ta ntildeeagrave nghograve raegraveng hocirciumlp toumloslash dAringna-pAringramitAring cougrave thearing giaucirci thiacutech nhouml lsquoPhaaringm chaaacutet hoaeumlc nhaacircn duyeacircn cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi boaacute thiacute ba-la-maaumlt (dAringna-pAringramī) ngoumlocircoslashi haoslashnh ba-la-maaumlt (ntildeaelignh cao nhaaacutet) cuucirca boaacute thiacutersquo Trong troumlocircoslashng hocirciumlp naoslashy haaumlu toaacute tAring cougrave thearing theacircm vaoslasho hocirciumlp toumloslash bahu-vrīhi (dAringnasya pAringramīr yasya) Nhoumlng hai toumloslash trong hocirciumlp toumloslash dAringna-pAringramitAring doumlocircoslashng nhouml ngoumlocirciumlc nhau vaoslash toaacutet hocircn cougrave thearing giaucirci thiacutech laoslash

ldquoDAringnaUacute eva pAringramitAring dAringna-pAringramitAringrdquo 525

523 Nhouml treacircn trang 166 524 Nhouml treacircn 525 Nhouml treacircn

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 366

(Boaacute thiacute ntildeeaacuten bocircoslash kia goiumli laoslash boaacute thiacute ntildeoauml)

Toumloslash pAringramitAring chuucirc yeaacuteu laoslash nhoumlotildeng nguyeacircn lyugrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec nhouml laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeuugraveng ntildeaeacuten ntildeearing daatilden ntildeeaacuten muiumlc ntildeiacutech tinh thaagraven Ntildeearing ntildeaugravep oumlugraveng laotildenh voumliumlc naoslashy cougrave moaumlt soumliuml dogravech thuaaumlt chiacutenh xaugravec vaoslash thiacutech hocirciumlp nhouml (1) ntildeoumlugravec haiumlnh526 (2) phaaringm haiumlnh527 vaoslash (3) ntildeaiumlo ntildeoumlugravec caecircn baucircn528 Veagrave maeumlt trieaacutet hoiumlc Plato nougravei pAringramitAring laoslash ntildeoumlugravec haiumlnh caecircn baucircn hoaeumlc lsquomeaumlnh leaumlnh tuyeaumlt ntildeoaacuteirsquo529 ntildeearing Boagrave-taugravet tu taaumlp nhouml Kant530 ntildeaotilde ntildeeagrave nghograve Toumlocircng toumliuml nhouml vaaumly RAP Roger cho raegraveng ntildeaacircy laoslash lsquontildeaiumlo ntildeoumlugravec tiacutech coumliumlcrsquo vigrave nougrave laoslash nguyeacircn lyugrave cao nhaaacutet ntildeearing xaugravec ntildeogravenh giaugrave trograve chaacircn thaaumlt cuucirca nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng lieacircn quan vocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng con ngoumlocircoslashi531

Caugravec ba-la-maaumlt cuucirca Boagrave-taugravet khoacircng nhoumlotildeng chaelig lieacircn quan ntildeeaacuten ntildeaiumlo ntildeoumlugravec (choumlugrave khoacircng phaucirci laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm) maoslash cooslashn laoslash moaumlt nguyeacircn lyugrave thoumliumlc tieatilden ntildeearing xaugravec ntildeogravenh hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca chuugraveng ta trong ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy

Theo caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha coacircng haiumlnh ba-la-maaumlt seotilde ntildeoumla ntildeeaacuten Boagrave-taugravet quaucirc (Bodhisattvahood 菩薩果) vaoslash cuoaacutei cuoslashng laoslash Phaaumlt quaucirc (Buddhahood 佛果) ba-la-maaumlt laoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp mocircugravei do caugravec vograve toaring Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy saugraveng taiumlo Tuy nhieacircn cougrave hai khuynh houmlocircugraveng Khuynh houmlocircugraveng ntildeaagraveu tieacircn coi coacircng haiumlnh ba-la-maaumlt laoslash 526 RS Hardy A Manual of Buddhism Varanasi 1967 trang 49 527 Nhouml treacircn trang 98 528 Nhouml treacircn trang 101 529 RA Rogers A Short History of Ethics London 1962 trang 66 530 Nhouml treacircn trang 194 531 Nhouml treacircn trang 2

Boagrave-taugravet-haiumlnh 367

moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeiearingm noaringi baaumlt cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna) khi so saugravenh vocircugravei Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringna)532 Khuynh houmlocircugraveng thoumlugrave hai laoslash khoacircng cougrave gigrave mocircugravei trong saugraveu ba-la-maaumlt vigrave nhoumlotildeng ba-la-maaumlt naoslashy ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Nguyeacircn-thuucircy533 Theo yugrave kieaacuten cuucirca hoiuml trong Phaaumlt giaugraveo khoacircng cougrave gigrave ntildeoaringi mocircugravei caugravech taacircn nhoumlng doumlocircoslashng nhouml chaelig cougrave soumliuml thiacutech nghi tinh teaacute cuucirca nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng toagraven taiumli troumlocircugravec ntildeougrave Raaacutet ntildeaugraveng chuugrave yugrave laoslash cougrave soumliuml phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo toumlocircng tuiumlc vaoslash soumliuml truyeagraven thoumloslasha chuyearingn giao phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt toumloslash baaumlc ntildeaiumlo souml naoslashy sang ntildeaiumlo souml khaugravec534

Cougrave soumliuml khaugravec nhau moaumlt tiacute gioumlotildea caugravec ba-la-maaumlt trong PAringli vaoslash Sanskrit Tuy nhieacircn chuucirc ntildeeagrave cuucirca chuugraveng thigrave gioaacuteng nhau ntildeeagraveu laoslash tu taaumlp ntildeearing taecircng troumlocircucircng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec535

1 Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt trong Pali Nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Pali thoumlocircoslashng ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten ba-la-

maaumlt nhouml (1) Kinh Thiacute-duiuml (ApadAringna 譬喻經) (2) Kinh Boaringn-sanh (JAringtaka本生經) (3) Phaaumlt soumlucirc (BuddhavaUacutesa 佛史) vaoslash (4) Socircucirc-haoslashnh taiumlng (CariyAring-piEcircaka 所行藏)hellip

Trong kinh Thiacute-duiuml (ApadAringna) toumlocircoslashng thuaaumlt nhouml sau

532 DT Suzuki Study in The Lankavatara Sacirctra Routledge and Kegan Paul Ltd London 1975 trang 366 533 BDBSL trang 170-1 534 E Conze A short History of Buddhism George Allen amp Unwin Ltd

London 1980 cuotildeng xem E Conze Thirty Years of Buddhist Studies Bruno Cassier (Publisher) Ltd Oxford London 1967 tr 70

535 BDBSL trang 168

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 368

lsquoBoagrave-taugravet boaacute thiacute (dAringna) cho nhoumlotildeng ai caagraven Roagravei Boagrave-taugravet trigrave giocircugravei baecircng nghieacircm vaoslash tu taaumlp ba-la-maaumlt cho ntildeeaacuten vieacircn maotilden Cuoaacutei cuoslashng ngaoslashi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc giaugravec ngoauml toaacutei thoumlocirciumlng chaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravec ntildeaotilde voumlocirciumlt qua ntildeoumlocirciumlc vaoslash maaacutet laiumlc vaoslash khoaringrsquo (DatvAring dattabbakaUacute dAringnaUacute sīlaUacute pacircretva asesato Nekkhamme pAringramīUacute patvAring patto sambodhī uttamaUacute LabhAringlAringbhe sukhe dukkhe samAringne ca vimAringnane Savatthe sAringmako hutvAring patto sambodhi uttamaUacute)536

Trong Thanh-togravenh-ntildeaiumlo-luaaumln (Visuddhimagga 清淨道論) (IX 124) nougravei baaumlc ntildeaiumli Boagrave-taugravet (MahAringsattvas) vigrave locirciumli iacutech cho soaacute ntildeoacircng thaaacutey chuugraveng sanh ntildeau khoaring muoaacuten cho hoiuml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei an laiumlc maoslash nguyeaumln tu taaumlp ba-la-maaumlt khi boaacute thiacute ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn thaoslashnh thigrave taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt khaugravec ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn thaoslashnh

Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt trong kinh taiumlng Pali nhouml sau 1 Boaacute thiacute ba-la-maaumlt (DAringna-pAringrami 布施波羅密) Boagrave-taugravet boaacute thiacute

bigravenh ntildeauacuteng cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash khoacircng maoslashng lieaumlu chuugraveng sanh ntildeougrave cougrave xoumlugraveng ntildeaugraveng hay khoacircng Trong kinh Boaringn-sanh kearing nhieagraveu caacircu chuyeaumln veagrave Boagrave-taugravet hoaoslashn thaoslashnh boaacute thiacute ba-la-maaumlt Nhouml trong nhoumlotildeng kieaacutep troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt luugravec ntildeougrave ngaoslashi chaelig laoslash moaumlt Boagrave-taugravet duoslash baegraveng higravenh thoumlugravec nhaacircn hay phi nhaacircn ntildeearing thoumliumlc hieaumln haiumlnh boaacute thiacute Trong kinh Boaringn sanh Ntildeaiumli-ca-pi (MahAringkapi JAringtaka)537 kearing Boagrave-taugravet laoslash chuugravea cuucirca loaoslashi khaelig bograve quaacircn liacutenh cuucirca vua xoumlugrave VAringrAringœasi taaacuten coacircng Ntildeearing coumlugraveu ntildeaoslashn khaelig chuugravea khaelig laaacutey thaacircn migravenh giaecircng laoslashm caagraveu cho ntildeaoslashn khaelig chaiumly thoaugravet Trong truyeaumln Boaringn sanh Sasa (Sasa JAringtaka)538 Boagrave-taugravet laoslash chuugrave thoucirc roumloslashng Ntildeearing gioumlotilde troiumln nhouml locircoslashi ntildeaotilde houmlugravea thoucirc hieaacuten thaacircn migravenh cheaacutet thay cho con thoucirc khaugravec Trong truyeaumln hoaoslashng toumlucirc Thieaumln houmlotildeu

536 Ed by Marry E Lilley ApadAringna London 1925 trang 56 537 SBFB V MahAringkapi JAringtaka soaacute 516 trang 37 538 SBFB III Sasa JAringtaka soaacute 316 trang 34

Boagrave-taugravet-haiumlnh 369

(Vessantara JAringtaka)539 ntildeearing thoumliumlc hieaumln locircoslashi nguyeaumln boaacute thiacute ba-la-maaumlt hoaoslashng toumlucirc khoacircng chaelig boaacute thiacute laacircu ntildeaoslashi thaoslashnh quaugravenh maoslash ngay ntildeeaacuten vocirciuml ntildeeiumlp con thocirc vaoslash caucirc thaacircn thearing toumlugrave chi cuucirca ngaoslashihellip

2 Giocircugravei ba-la-maaumlt (Snela-pAringrami 持戒波羅密) Ntildeearing ngaecircn ngoumloslasha nhoumlotildeng augravec nghieaumlp Boagrave-taugravet tu taaumlp trigrave giocircugravei ba-la-maaumlt

3 Nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt (KbdquoAringnti-pAringrami 忍辱波羅密) Boagrave-taugravet tu taaumlp nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt ngay caucirc khi tay vaoslash chaacircn Boagrave-taugravet cougrave bograve chaeumlt ntildeoumlugravet nhouml caacircu chuyeaumln Boagrave-taugravet Nhaatilden nhuiumlc trong kinh Boaringn-sanh (Ksanti-vadi JAringtaka)

4 Tinh taaacuten ba-la-maaumlt (Vnerya-pAringrami 精進波羅密) Vigrave an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec Boagrave-taugravet tu taaumlp tinh taaacuten (Viriya) Tinh taaacuten khoacircng cougrave nghoacutea laoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca thaacircn thearing maoslash laoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca tinh thaagraven sieacircu voumlocirciumlt beagraven baelig ntildeearing thoumliumlc haoslashnh thieaumln haiumlnh locirciumli iacutech ngoumlocircoslashi khaugravec Chiacutenh tinh taaacuten ba-la-maaumlt naoslashy Boagrave-taugravet ntildeaotilde toumliuml noatilde loumliumlc khoacircng meaumlt mootildei Ntildeaacircy laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng phaaringm caugravech noaringi baaumlt cuucirca Boagrave-taugravet Trong kinh Boaringn-sanh Ntildeaiumli Taugravei-sanh (MahAringjanaka JAringtaka)540 ntildeaotilde moacirc taucirc cougrave moaumlt chieaacutec taoslashu bograve chigravem ngoaoslashi biearingn baucircy ngaoslashy Boagrave-taugravet noatilde loumliumlc kieacircn trigrave khoacircng toumloslash nan cuoaacutei cuoslashng ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc thoaugravet Thaaacutet baiumli laoslash boumlocircugravec thaoslashnh coacircng nghogravech caucircnh laoslashm gia taecircng soumliuml noatilde loumliumlc nguy hiearingm laoslashm maiumlnh theacircm yugrave chiacute kieacircn coumlocircoslashng voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng khougrave khaecircn choumlocircugraveng ngaiumli (thoumlocircoslashng deatilde laoslashm giaucircm nhieaumlt tigravenh vaoslash maaacutet nhueauml khiacute cuucirca keucirc yeaacuteu ntildeuoaacutei) Boagrave-taugravet nhigraven thauacuteng vaoslasho muiumlc ntildeiacutech cuucirca migravenh ngaoslashi seotilde khoacircng bao giocircoslash thoaacutei chuyearingn cho tocircugravei khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc muiumlc ntildeiacutech cao thoumlocirciumlng

5 Xuaaacutet ly ba-la-maaumlt (NekkhamUacutea-pAringrami 出離波羅密) Ntildeearing phaiumlm haiumlnh thanh togravenh Boagrave-taugravet toumloslash boucirc gia ntildeigravenh soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng xuaaacutet ly khoacircng nhaoslash (NekkhamUacutea) an truugrave trong caugravec thieagraven ntildeogravenh (JhAringnas) ntildeearing loaiumli troumloslash caugravec phieagraven naotildeo chaaacutep thuucirc (Nīvaraœa) Boagrave-taugravet cougrave iacutech kyucirc cuotildeng khoacircng chaaacutep thuucirc maoslash soaacuteng theo tinh thaagraven

539 SBFB VI Vessantara JAringtaka soaacute 547 trang 246 540 SBFB VI MahAringjanaka JAringtaka soaacute 539 trang 16

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 370

voacirc ngaotilde Boagrave-taugravet sauumln saoslashng hy sinh an laiumlc cuucirca chiacutenh migravenh ntildeearing vigrave soumliuml locirciumli iacutech cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec Maeumlc duoslash neaacuteu Boagrave-taugravet soaacuteng trong ntildeocircoslashi soaacuteng xa hoa khoaugravei laiumlc nguotilde duiumlc nhoumlng ngaoslashi ntildeaotilde hiearingu baucircn chaaacutet ngaeacuten nguucirci cuucirca nougrave vaoslash giaugrave trograve cuucirca soumliuml xuaaacutet ly Tueauml tri soumliuml haotildeo huyeagraven trong duiumlc laiumlc ngaoslashi toumliuml nguyeaumln rocircoslashi boucirc nhoumlotildeng cuucirca caucirci traagraven theaacute hoaoslashng baoslasho vaoslashng baiumlc chaelig ntildeaeacutep moaumlt y phaaacuten taucirco ntildeocircn giaucircn cuucirca sa moacircn vaoslash soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh giaucirci thoaugravet vaoslash voacirc ngaotilde Khoacircng cougrave tham ntildeaeacutem lieaumlu ntildeougrave laoslash danh tieaacuteng giaoslashu cougrave danh doumliuml vaoslash thaoslashnh ntildeaiumlt traagraven theaacute hoaeumlc baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave haaacutep daatilden meacirc hoaeumlc ngaoslashi laoslashm ntildeieagraveu traugravei ngoumlocirciumlc vocircugravei phaiumlm haiumlnh

6 Triacute tueauml ba-la-maaumlt (PantildentildeAring-pAringrami 智慧波羅密) Do tueauml giaugravec neacircn bieaacutet ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu gigrave laoslash locirciumli iacutech vaoslash ntildeieagraveu gigrave laoslash toaringn haiumli chuugraveng sanh Boagrave-taugravet lieagraven thanh togravenh hoaugrave triacute tueauml cuucirca migravenh (pantildentildeAring)

7 Chaacircn thaaumlt ba-la-maaumlt (Sacca-pAringrami 真實波羅密) Khi Boagrave-taugravet ntildeaotilde chaacircn thaoslashnh (Sacca) houmlugravea moaumlt vieaumlc gigrave thigrave ngaoslashi seotilde thoumliumlc haoslashnh cho baegraveng ntildeoumlocirciumlc Vigrave vaaumly chaacircn thaaumlt ba-la-maaumlt laoslash moaumlt phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave-taugravet Ngaoslashi seotilde haoslashnh ntildeoaumlng nhouml ngaoslashi nougravei vaoslash seotilde nougravei nhouml ngaoslashi haoslashnh ntildeoaumlng (YathAring vAringdi tathAring kAringri yathAring kAringri tathAring vAringdi) Trong truyeaumln Boaringn sanh Hi-ri (Hiri JAringtaka)541 vaoslash Ma-ha-su-ta-so-ma (MahAringsutasoma JAringtaka)542 kearing veagrave Boagrave-taugravet tu taaumlp chaacircn thaaumlt Ba-la-maaumlt (Viriya PAringramitAring) Ngaoslashi raaacutet thaoslashnh taacircm toaacutet buiumlng vaoslash ntildeaugraveng tin caaumly Boagrave-taugravet chaelig nougravei ntildeieagraveu gigrave maoslash ngaoslashi nghoacute Locircoslashi nougravei touml toumlocircucircng vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng hoaoslash hocirciumlp vocircugravei nhau Ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash nogravenh bocirciuml ntildeearing caagraveu soumliuml hoatilde trocirciuml cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec khoacircng ca tuiumlng veagrave migravenh ntildeearing caagraveu ngoumlocircoslashi ngoumlocircotildeng moauml khoacircng aaringn daaacuteu nhoumlotildeng khuyeaacutet ntildeiearingm thieaacuteu xougravet cuucirca migravenh Ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc taugraven doumlocircng laoslash baaumlc toumloslash bi chaacircn thaaumlt kiacutenh troiumlng locircoslashi houmlugravea cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec nhouml locircoslashi houmlugravea cuucirca chiacutenh migravenh

8 Nguyeaumln ba-la-maaumlt (AdiEcircEcirchAringna-pAringrami 願波羅密)

541 SBFB III Hiri JAringtaka soaacute 363 trang 129 542 SBFB VI MahAringsutasoma JAringtaka soaacute 537 trang 246

Boagrave-taugravet-haiumlnh 371

AdiEcircEcirchAringna dogravech laoslash naecircng loumliumlc yugrave chiacute kieacircn coaacute Khoacircng cougrave nguyeaumln ba-la-maaumlt naoslashy thigrave caugravec ba-la-maaumlt khaugravec khoacircng thearing hoaoslashn thaoslashnh ntildeoumlocirciumlc Nguyeaumln ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash neagraven mougraveng cuucirca toaoslash cao oaacutec Chiacutenh naecircng loumliumlc yugrave chiacute naoslashy khieaacuten Boagrave-taugravet voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc choumlocircugraveng ngaiumli nhouml bogravenh hoaiumln ntildeau khoaring tai naiumln vaoslash ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash luoslashi boumlocircugravec treacircn ntildeoumlocircoslashng Boagrave-taugravet-haiumlnh Thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (Bodhisattva SiddhAringrtha) ntildeaotilde laaumlp locircoslashi nguyeaumln kieacircn coaacute toumloslash boucirc caugravec thuugrave vui cuucirca hoaoslashng gia vaoslash ntildei tigravem giaucirci thoaugravet Traucirci qua saugraveu naecircm daoslashi tu taaumlp vaoslash tranh ntildeaaacuteu taacircm linh ngaoslashi ntildeaotilde ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei bieaacutet bao khoaring ntildeau vaoslash khougrave khaecircn nhoumlng ngaoslashi vaatilden khoacircng lui suiumlt yugrave chiacute Ngaoslashi laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi cougrave yugrave chiacute saeacutet ntildeaugrave vaoslash chaelig rung chuyearingn bocircucirci nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng cao thoumlocirciumlng Khoacircng ai cougrave thearing caugravem doatilde ngaoslashi laoslashm ntildeieagraveu ngoumlocirciumlc vocircugravei nguyeacircn lyugrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Taacircm ngaoslashi voumlotildeng nhouml ntildeaugrave nhoumlng cuotildeng meagravem maiumli vaoslash toaacutet ntildeeiumlp nhouml moaumlt boacircng hoa

9 Toumloslash taacircm ba-la-maaumlt (Metta-pAringrami 悲心波羅密) Vocircugravei toumloslash taacircm voacirc loumlocirciumlng Boagrave-taugravet cougrave thearing giuugravep ntildeocircotilde taaacutet caucirc chuugraveng sanh heaacutet looslashng maoslash khoacircng meaumlt mootildei Trong tieaacuteng Phaiumln (Sanskrit) metta laoslash Maitrne nghoacutea laoslash nhaacircn toumloslash thieaumln chiacute vaoslash thoumlocircng taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash khoacircng phaacircn bieaumlt Chiacutenh toumloslash taacircm naoslashy Boagrave-taugravet cougrave thearing toumloslash boucirc giaucirci thoaugravet caugrave nhaacircn vigrave locirciumli iacutech cho nhoumlotildeng chuugraveng houmlotildeu tigravenh khaugravec khoacircng phaacircn bieaumlt giai caaacutep tiacuten ngoumlocircotildeng maoslashu da vaoslash giocircugravei tiacutenhVigrave Boagrave-taugravet laoslash biearingu toumlocirciumlng cuucirca toumloslash taacircm bao la ngaoslashi khoacircng laoslashm ai socirciuml cuotildeng khoacircng ai laoslashm ngaoslashi socirciuml Ngaoslashi thoumlocircng yeacircu taaacutet caucirc vocircugravei tigravenh yeacircu voacirc bocircoslash beaacuten

10 Xaucirc ba-la-maaumlt (UpekkhAring-pAringrami 捨波羅密) Xaucirc taacircm ba-la-maaumlt hay cooslashn goiumli laoslash bigravenh taacircm ba-la-maaumlt Bocircucirci vigrave xaucirc taacircm (UpekkhAring) neacircn Boagrave-taugravet thi aacircn maoslash khoacircng caagraven ntildeaugravep traucirc Toumloslash Pali Upekkha laoslash bao goagravem upa nghoacutea laoslash voacirc touml coacircng baegraveng vaoslash ntildeuugraveng ntildeaeacuten (yuttito) vaoslash ikkha nghoacutea laoslash thaaacutey hoaeumlc quan ntildeiearingm Theo toumloslash nguyeacircn hoiumlc cuucirca toumloslash naoslashy laoslash quan ntildeiearingm ntildeuugraveng ntildeaeacuten voacirc touml khoacircng chaaacutep thuucirc hoaeumlc thieacircn vograve Xaucirc taacircm ocircucirc ntildeaacircy khoacircng mang yugrave nghoacutea laoslash laiumlnh luoslashng hay traiumlng thaugravei trung laaumlp Khougrave nhaaacutet vaoslash caagraven nhaaacutet cho caugravec ba-la-maaumlt khaugravec laoslash xaucirc taacircm naoslashy ntildeaeumlc bieaumlt ntildeoaacutei vocircugravei

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 372

couml soacute soaacuteng trong theaacute giocircugravei baaacutet bigravenh ntildeauacuteng vocircugravei nhoumlotildeng thay ntildeoaringi baaacutet thoumlocircoslashng Soumliuml khinh khi xuugravec phaiumlm khen cheacirc ntildeoumlocirciumlc maaacutet buoagraven vui thoumlocircoslashng xaucircy ra trong ntildeocircoslashi soaacuteng con ngoumlocircoslashi Gioumlotildea nhoumlotildeng thaecircng traagravem ntildeougrave Boagrave-taugravet laeumlng toacutenh voumlotildeng chaeacutec nhouml taucircng ntildeaugrave vaoslash thoumliumlc haoslashnh haiumlnh xaucirc taacircm ba-la-maaumlt nheiuml nhaoslashng

Trong kinh taiumlng Pali moumlocircoslashi ba-la-maaumlt naoslashy ntildeoumlocirciumlc xem laoslash moumlocircoslashi ntildeoumlugravec haiumlnh sieacircu voumlocirciumlt moumlocircoslashi naecircng loumliumlc maoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp tiacutech coumliumlc vigrave looslashng toumloslash cho soaacute ntildeoacircng chouml thieacircn vaoslash loaoslashi ngoumlocircoslashi

2 Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt Trong Sanskrit Theo vaecircn hoiumlc tieaacuteng Phaiumln (Sanskrit) khaugravei nieaumlm

Ba-la-maaumlt cougrave hai loaiumli chiacutenh vaoslash phuiuml Cougrave saugraveu Ba-la-maaumlt chiacutenh nhouml

1 Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt (DAringna 布施波羅密) 2 Trigrave-giocircugravei ba-la-maaumlt (Snela 持戒波羅密) 3 Nhaatilden-nhuiumlc ba-la-maaumlt (KbdquoAringnti 忍辱波羅密) 4 Tinh-taaacuten ba-la-maaumlt (Vnerya 精進波羅密) 5 Thieagraven-ntildeogravenh ba-la-maaumlt (DhyAringna 禪定波羅密) 6 Triacute-tueauml ba-la-maaumlt (PrajntildeAring 智慧波羅密)

Vaoslash boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml nhouml 1 Phoumlocircng tieaumln ba-la-maaumlt (UpAringya 方便波羅密) 2 Nguyeaumln ba-la-maaumlt (PraœidhAringna 願波羅密) 3 Loumliumlc ba-la-maaumlt (Bala 力波羅密) 4 Triacute ba-la-maaumlt (JntildeAringna 智波羅密)543

Trong khi boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml trong vaecircn hoiumlc Pali laoslash 1 Nguyeaumln ba-la-maaumlt (Nekkhamma) thay cho Thieagraven ntildeogravenh ba-

543 BDBSL trang 168

Boagrave-taugravet-haiumlnh 373

la-maaumlt (DhyAringna) trong kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln 2 Chaacircn thaaumlt ba-la-maaumlt (Sacca) thay Phoumlocircng tieaumln ba-la-maaumlt

(UpAringya UpAringyakauplusmnalya) trong kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln 3 Toumloslash taacircm ba-la-maaumlt (Metta) thay cho Loumliumlc ba-la-maaumlt (Bala)

trong kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln 4 Xaucirc ba-la-maaumlt (UpekkhAring) thay cho Triacute ba-la-maaumlt (JntildeAringna)

trong vaecircn hoiumlc tieaacuteng Phaiumln

Saugraveu Ba-la-maaumlt chiacutenh naoslashy gioaacuteng nhouml saugraveu Ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong caugravec kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln khaugravec nhouml Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (Lalitavistara 神通遊戲經) (34021 ff) Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn (MahAringvastu 佛本幸集經異本) (III226) Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh (AbdquoEcircasAringhaplusmnrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 八千頌般若波羅密經) (19415) Toumloslash-bi Lieacircn-hoa kinh (KaruœAringpuœOslasharneka 慈悲蓮華經) (1271) kinh Soaiumln-taaumlp-baugrave-duyeacircn (AvadAringna-Cataka 撰集百緣 經) (74) kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha Ntildeaiumli-trang-nghieacircm (MahAringyAringna-sacirctrAringlaUgravekAringra 大乘大莊嚴經) (99) kinh Phaugravep-soaacute-danh taaumlp kinh dograve baucircn (Dharma-saUgravegraha 法

數 名 集經異本) (Sect7) Tam-muoaumli-voumlocircng kinh (SamAringdhi-rAringja Sacirctra 三妹王經) (Fol1129 3) Boagrave-taugravet-ntildeogravea kinh (Bodhisattva-bhacircmika Sacirctra 菩薩地經) (Fol 47 a 6)544 Maeumlt khaugravec boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml nhouml thoumlocircoslashng thaaacutey trong caugravec kinh nhouml Ntildeaiumli-thoumloslasha Ntildeaiumli-trang-nghieacircm kinh (MahAringyAringna-sacirctralaUgravekAringra大乘大莊嚴經) (1513) kinh Danh-nghoacutea Ntildeaiumli taaumlp (MahAringvyutpatti

544 Nhouml treacircn trang 167-8 356 chuugrave thiacutech 7

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 374

名義大集經) (Sect34) kinh Phaugravep-soaacute-danh taaumlp kinh dograve baucircn (DharmasaUgravegraha 法數名集經異本(Sect18) vaoslash kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Daplusmnabhacircmika Sacirctra 十地經 (57)545

Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde cho chuugraveng ta thaaacutey saugraveu Ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp nhieagraveu vocircugravei caugravec ntildeoaiumln daoslashi trong kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln trong khi boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml sau chaelig ntildeoumlocirciumlc iacutet kinh ntildeeagrave caaumlp vaoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech nhieagraveu

OAcircng Har Dayal cougrave yugrave kieaacuten raegraveng ba Ba-la-maaumlt cuoaacutei cuoslashng laoslash thoumloslasha khoacircng caagraven thieaacutet546 vigrave vaaumly oacircng ntildeaotilde ntildeearing laiumli maoslash khoacircng giaucirci thiacutech chuugraveng nhouml baucircy Ba-la-maaumlt treacircn Toumloslash ntildeieagraveu naoslashy chuugraveng ta cuotildeng deatilde daoslashng keaacutet luaaumln raegraveng caugravec hoiumlc giaucirc hieaumln nay ntildeaotilde khoacircng xem troiumlng boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml trong Vaecircn hoiumlc tieaacuteng Phaiumln maoslash chaelig chuucirc taacircm nghieacircn coumlugraveu saugraveu Ba-la-maaumlt chiacutenh Vigrave theaacute trong haagraveu heaacutet caugravec troumlocircoslashng hocirciumlp boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml bograve boucirc locirc trong danh saugravech caugravec Ba-la-maaumlt cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash chaelig cooslashn saugraveu Ba-la-maaumlt chiacutenh maoslash thoacirci

Vai trooslash cuucirca Taugravenh-Khoacircng trong Boagrave-taugravet-haiumlnh Nhouml Edward Conze ntildeaotilde nougravei cougrave hai coaacuteng hieaacuten locircugraven

maoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeougraveng gougravep cho touml toumlocircucircng nhaacircn loaiumli laoslash vieaumlc saugraveng taiumlo lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet vaoslash chi tieaacutet hoaugrave Taugravenh-khoacircng547 Baacircy giocircoslash chuugraveng ta baeacutet ntildeaagraveu tigravem hiearingu moaacutei lieacircn quan cuucirca Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng trong kinh taiumlng

545 Nhouml treacircn 546 Nhouml treacircn 169 547 Edward Conze Thirty Years of Buddhist Studies Bruno Cassier

(Publisher) LTD Oxford London 1967 trang 54

Boagrave-taugravet-haiumlnh 375

Ntildeaiumli-thoumloslasha Hay nougravei caugravech khaugravec laoslash vai trooslash cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyAringtAring 空性) nhouml theaacute naoslasho ntildeearing khieaacuten caugravec Boagrave-taugravet noatilde loumliumlc thoumliumlc haoslashnh moumlocircoslashi ba-la-maaumlt moaumlt caugravech khoacircng meaumlt mootildei ntildeearing thaoslashnh toumliumlu Boagrave-taugravet-haiumlnh (Bodhisattva-caryAring 菩薩行)

Chuugraveng ta seotilde ntildei thoumlugrave toumliuml vaoslasho toumloslashng Ba-la-maaumlt 1) Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt (DAringna PAringramitAring 布施波羅密)

Toumloslash dAringna (布施) trong haagraveu heaacutet caugravec dogravech thuaaumlt laoslash mang yugrave nghoacutea lsquochorsquo548 Trong Thanh-togravenh-ntildeaiumlo luaaumln (Visuddhimagga) ngaoslashi Phaaumlt-aacircm (Buddhaghosa) ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea laoslash lsquothaaumlt looslashng boaacute thiacutersquo (DAringnaUacute vuccati avakkhandhaUacute) thigrave goiumli laoslash DAringna maeumlc duoslash theo nghoacutea ntildeen DAringna cougrave boaacuten yugrave 1) boaacute thiacute 2) roaumlng loumlocirciumlng 3) cuucirca coumlugraveu teaacute vaoslash 4) haoslasho phougraveng549

Cougrave ba loaiumli boaacute-thiacute taoslashi thiacute (AumlmisadAringna 財施) phaugravep thiacute (DharmadAringna 法施) vaoslash voacirc uyugrave thiacute (AbhayadAringna 無畏施) Taoslashi thiacute laoslash thiacute cuucirca caucirci vaaumlt chaaacutet Phaugravep thiacute laoslash ban phaugravep thoaiumli khuyeacircn ngoumlocircoslashi soaacuteng ntildeuugraveng ntildeaeacuten Voacirc uyugrave thiacute laoslash ban cho ngoumlocircoslashi soumliuml khoacircng socirciuml haotildei lo laeacuteng baegraveng nhieagraveu phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco

i) Taoslashi thiacute (AumlmisadAringna 財施) Taoslashi thiacute bao goagravem noaumli thiacute vaoslash ngoaiumli thiacute Ngoaiumli thiacute laoslash

boaacute thiacute kinh thaoslashnh cuucirca baugraveu vocirciuml conhellip Boagrave-taugravet laoslash vograve khoacircng chaaacutep vaoslasho ngaotilde neacircn cougrave thearing cho caucirc kinh ntildeoacirc cuucirca baugraveu vaoslash vocirciuml conhellip Thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea laoslash moaumlt vograve hoaoslashng 548 BDBSL trang 172 549 PED trang 153

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 376

toumlucirc giaoslashu sang phuugrave quyugrave nhoumlng ngaoslashi toumloslash boucirc heaacutet ngay caucirc vocirciuml ntildeeiumlp con ngoan vaoslash hoaoslashng cung loaumlng laatildey ntildeearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt sa-moacircn khoacircng moaumlt xu diacutenh tuugravei Noaumli thiacute laoslash Boagrave-taugravet cougrave thearing cho caucirc thaacircn thearing ntildeaagraveu maeacutet tay chaacircn da thogravet vaoslash maugraveu xoumlocircng cuucirca migravenh cho ngoumlocircoslashi xin550

ii) Phaugravep thiacute (DharmadAringna 法施) Neaacuteu Boagrave-taugravet chaelig thoucirca maotilden trong vieaumlc boaacute thiacute vaaumlt

chaaacutet maoslash khoacircng khieaacuten cho chuugraveng sanh toumliuml chuyearingn hoaugrave ntildeau khoaring vaoslash phieagraven trieagraven mieacircn cuucirca hoiuml thigrave vograve Boagrave-taugravet ntildeougrave choumla soumlucirc duiumlng ntildeuugraveng phoumlocircng phaugravep hieaumlu quaucirc (anupAringya) Bocircucirci vigrave vaaumlt chaaacutet khoacircng thigrave cuotildeng choumla ntildeuucirc Caugravech toaacutet nhaaacutet ntildeearing giuugravep hoiuml laoslash phaucirci thoumliumlc hieaumln nghieaumlp toaacutet nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo cougrave hai mougraven quaoslash laoslash quaoslash vaaumlt chaaacutet vaoslash tinh thaagraven Trong hai mougraven quaoslash naoslashy thigrave quaoslash tinh thaagraven laoslash toaacutei thoumlocirciumlng Naoslashy caugravec tyoslash-kheo cougrave hai ntildeieagraveu boaacute thiacute laoslash taoslashi thiacute vaoslash phaugravep thiacute Trong hai ntildeieagraveu naoslashy phaugravep thiacute laoslash hocircn caucirc Naoslashy caugravec tyoslash-kheo cougrave hai haoslashnh ntildeoaumlng toaacutet veagrave tinh thaagraven vaoslash vaaumlt chaaacutet Haoslashnh ntildeoaumlng toaacutet thieacircn veagrave tinh thaagraven laoslash toaacutei thoumlocirciumlngrdquo551

Vigrave theaacute phaugravep thiacute laoslash mang locirciumli iacutech tinh thaagraven ntildeeaacuten cho chuugraveng sanh laoslash ntildeem phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt ntildeeaacuten cho chuugraveng sanh ntildeearing hoiuml cougrave thearing toumliuml chuyearingn hoaugrave nghieaumlp cuucirca hoiuml Ntildeaacircy laoslash haiumlnh phuugravec voacutenh vieatilden Theaacute neacircn phaugravep thiacute laoslash coacircng ntildeoumlugravec toaacutei thoumlocirciumlng vaoslash looslashng toumloslash toaacutei thoumlocirciumlng

ldquoToumloslash bi laoslash thaaacutey soumliuml ntildeau khoaring cuucirca chuugraveng sanh vaoslash houmlocircugraveng daatilden khieaacuten hoiuml cougrave thearing chuyearingn ntildeoaringi ntildeoumlocirciumlc nghieaumlp cuucirca hoiumlrdquo

550 Nhouml treacircn trang 132 551 Itivuttaka As It Was Said tr F L Woodward MA PTS London

Oxford University Press 1948 trang 185

Boagrave-taugravet-haiumlnh 377

(Paradukke sati sadhunam hadayakampanam karotirsquo ti karuœa)552

iii) Voacirc uyugrave thiacute (AbhayadAringna 無畏施) Thiacute thoumlugrave ba laoslash voacirc-uyugrave thiacute Khi moaumlt ngoumlocircoslashi gaeumlp tai

hoiumla laoslashm khuucircng hoaucircng chiacutenh giaacircy phuugravet aaacutey Boagrave-taugravet baegraveng phoumlocircng tieaumln locircoslashi nougravei hay caugravec phoumlocircng phaugravep khaugravec ntildeearing ngoumlocircoslashi ntildeougrave toumliuml oaringn ntildeogravenh taacircm lyugrave

Thiacute voacirc uyugrave laoslash caugravech toaacutet nhaaacutet mang khoacircng khiacute hoaoslash bigravenh vaoslash traiumlng thaugravei an laiumlc cho moiumli ngoumlocircoslashi bocircucirci vigrave traiumlng thaugravei khoacircng socirciuml haotildei ntildeoumlocirciumlc xem nhouml ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei toumliuml do an laiumlc khoacircng cougrave chieaacuten tranh haaumln thuoslash ntildeaaacuteu nhau gieaacutet nhauhellip

Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha mougraven quaoslash toaacutet nhaaacutet vaoslash quyugrave nhaaacutet gioumlotildea ba mougraven quaoslash laoslash phaugravep thiacute caugravec mougraven quaoslash khaugravec ntildeoumlocirciumlc xem laoslash thaaacutep giaugrave trograve hocircn nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave laagraven ntildeaotilde daiumly ldquoPhaugravep thiacute laoslash toaacutei thoumlocirciumlng thiacuterdquo (SabbedAringnaUacute DhammadAringnaUacute jinAringti 法施是最上施) hoaeumlc

ldquoCaugravei gigrave laoslash phoumlocircng tieaumln keugravem hieaumlu quaucirc Laoslash khi Boagrave-taugravet tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt nhoumlng chaelig thoaotilde maotilden trong vieaumlc cung caaacutep vaaumlt chaaacutet cho chuugraveng sanh maoslash khoacircng ntildeoumla chuugraveng sanh chuyearingn hoaugrave khoaring voacutenh vieatilden hoaeumlc sanh vaoslasho caucircnh giocircugravei laoslashnh Ntildeougrave laoslash Boagrave-taugravet soumlucirc duiumlng phoumlocircng tieaumln keugravem hieaumlu quaucirc Taiumli sao Bocircucirci vigrave vaaumlt chaaacutet khoacircng ntildeaagravey ntildeuucirc viacute nhouml ntildeoaacuteng phaacircn duoslash laoslash nhieagraveu hay iacutet thigrave cuotildeng cougrave muoslashi hoacirci ngay caucirc cougrave ntildeoumlocirciumlc che ntildeaaumly baegraveng caugravech naoslasho Cuotildeng theaacute chuugraveng sanh ntildeau khoaring bocircucirci vigrave haoslashnh ntildeoaumlng vaoslash nghieaumlp cuucirca hoiuml khoacircng thearing laoslashm cho hoiuml haiumlnh phuugravec baegraveng caugravech chaelig oumlugraveng duiumlng thuaagraven vaaumlt chaaacutet Caugravech toaacutet nhaaacutet ntildeearing

552 EB IV trang 201

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 378

coumlugraveu hoiuml laoslash giuugravep hoiuml tu taaumlp thieaumln nghieaumlprdquo553

Trong Phaaringm Toumliumla (品序)554 cuucirca kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-puœOslasharīka Sacirctra 妙法蓮華經) ntildeaotilde trigravenh baoslashy Boagrave-taugravet thoumliumlc haoslashnh boaacute-thiacute ba-la-maaumlt nhouml sau

Vaoslasho ntildeaagraveu kinh ntildeaotilde toumlocircoslashng thuaaumlt Boagrave-taugravet Di-laeumlc nougravei vocircugravei Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli Boagrave-taugravet raegraveng toumloslash augravenh haoslasho quang saugraveng chougravei soi khaeacutep moaumlt muoacircn taugravem nghigraven cootildei ocircucirc phoumlocircng Ntildeoacircng cuucirca Nhouml lai Boagrave-taugravet Di-laeumlc ntildeaotilde thaaacutey ntildeoumlocirciumlc chouml Boagrave-taugravet nhieagraveu nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng (Gangas 恆河) vigrave caagraveu tueauml giaugravec maoslash ntildeaotilde boaacute thiacute voacirc soaacute vaoslashng baiumlc ngoiumlc san-hoacirc traacircn chaacircu ngoiumlc nhouml yugrave xaoslash coumloslash maotilde naotildeo kim coumlocircng caugravec traacircn boumlucircu cuoslashng toacirci tocircugrave kieaumlu caugravenghellip cho nhoumlotildeng chuugraveng sanh

Chauacuteng nhoumlotildeng Boagrave-taugravet boaacute thiacute xe toumlugrave maotilde xe baugraveu bao locircn che taoslashn ntildeeiumlp maoslash cooslashn boaacute thiacute caucirc vocirciuml con thaacircn thearing cuoslashng tay chaacircn ntildeaagraveu maeacutet vaoslash thaacircn thearing nhouml sau

ldquoLaiumli thaaacutey cougrave Boagrave-taugravet Boaacute thiacute caucirc vocirciuml con Thaacircn thearing cuoslashng tay chaacircn Ntildeearing caagraveu Voacirc-thoumlocirciumlng ntildeaiumlo Laiumli thaaacutey cougrave Boagrave-taugravet Ntildeaagraveu maeacutet vaoslash thaacircn thearing Ntildeeagraveu oumla vui thiacute cho Ntildeearing caagraveu triacute tueauml Phaaumltrdquo 555

(又見菩薩身肉手足及妻子施求無上道又見菩薩

頭目身體欣樂施與求佛智慧)556

553 Henri de Lubac Aspects of Buddhism trang 24 554 LS trang 3 555 Kinh Phaugravep-hoa Thiacutech Triacute-togravenh Phaaumlt hoiumlc vieaumln Quoaacutec teaacute xuaaacutet baucircn Phaaumlt logravech 2541-1997 trang 36-7 556 妙法蓮華經 佛教經典會 佛教慈慧服務中心香 港一九九四trang 16

Boagrave-taugravet-haiumlnh 379

Trong kinh Ntildeaiumli-baucirco-tiacutech (MahAringratnakacircEcirca Sacirctra 大寶積經 moaumlt trong nhoumlotildeng kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha socircugravem nhaaacutet) ntildeaotilde nougravei raegraveng chouml Boagrave-taugravet naoslasho ntildeaotilde tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc lyugrave Duyeacircn-khocircucirci cuucirca caugravec phaugravep thigrave caugravec ngaoslashi tinh taaacuten thoumliumlc haoslashnh haiumlnh Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt khoacircng meaumlt mootildei vigrave locirciumli iacutech an sinh cuucirca caugravec chuugraveng sanh557

Laiumli noumlotildea cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet thaoslashnh taacircm cuugraveng doumlocircoslashng toumlugrave soumliuml nhouml thoumliumlc phaaringm gioumlocircoslashng naegravem y phuiumlc vaoslash thuoaacutec men leacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash chouml Boagrave-taugravet Thoumliumlc phaaringm myotilde vograve traecircm mougraven thocircm ngon gioumlocircoslashng naegravem baegraveng goatilde traagravem houmlocircng quyugrave giaugrave y phuiumlc tuyeaumlt ntildeeiumlp voacirc giaugrave vaoslash thuoaacutec men houmlotildeu hieaumlu khi caagraven ntildeearing daacircng leacircn Phaaumlt phaugravep vaoslash taecircng ntildeearing caagraveu tueauml giaugravec toaacutei thoumlocirciumlng

Cuotildeng gioaacuteng theaacute trong phaaringm XII Ntildeeagrave-baoslash-ntildeaiumlt-ntildea (Devadatta 提婆達多品)558 Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde toumlocircoslashng thuaaumlt raegraveng trong voacirc loumlocirciumlng kieaacutep veagrave thocircoslashi quaugrave khoumlugrave khi ngaoslashi laoslashm vograve quoaacutec voumlocircng phaugravet nguyeaumln caagraveu ntildeaiumlo voacirc thoumlocirciumlng boagrave-ntildeeagrave looslashng khoacircng thoaacutei chuyearingn Vigrave muoaacuten ntildeaagravey ntildeuucirc saugraveu phaugravep Ba-la-maaumlt (sbquoaEcirc-pAringramitArings 六波羅密) neacircn sieacircng laoslashm vieaumlc boaacute thiacute looslashng khoacircng laatilden tieaacutec Boaacute thiacute voi ngoumliumla baucircy baugraveu noumlocircugravec thaoslashnh vocirciuml con toacirci tocircugrave baiumln beoslash cho ntildeeaacuten ntildeaagraveu maeacutet tuyucirc ougravec thaacircn thogravet tay chaacircn chauacuteng tieaacutec thaacircn maiumlng

557 GCC Chang (ed) A Treasury of MahAringyAringna Sacirctras mdash Selections

from the MahAringratnakacircEcirca Sacirctra Tr from the Chinese by the Buddhist Association of the United Sates Pennsylvania amp London 1983 tr 267

558 LS trang 182

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 380

Cuotildeng trong choumlocircng naoslashy ocircucirc ntildeoaiumln gioumlotildea Triacute-tiacutech Boagrave-taugravet (Bodhisattva PrajntildeAringkacircEcirca 智積菩薩) nougravei raegraveng ngaoslashi ntildeaotilde thaaacutey Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn trong voacirc loumlocirciumlng kieaacutep thoumliumlc haoslashnh haiumlnh boaacute-thiacute ntildeearing caagraveu tueauml giaugravec voacirc thoumlocirciumlng Vaoslash trong voacirc soaacute kieaacutep Theaacute-toacircn vaatilden khoacircng caucircm thaaacutey thoucirca maotilden vocircugravei nhoumlotildeng coacircng haiumlnh khougrave laoslashm ntildeougrave Theaacute-toacircn ntildeaotilde ntildei khaeacutep moiumli nocirci khoacircng nghaelig ngocirci ntildeearing thoumliumlc haoslashnh haiumlnh nguyeaumln phuiumlc vuiuml chuugraveng sanh maoslash chauacuteng toumloslash nan ngay caucirc chiacutenh baucircn thaacircn ngaoslashi nhouml sau

ldquoTriacute-tiacutech Boagrave-taugravet nougravei raegraveng lsquoToacirci thaaacutey Ntildeoumlugravec Thiacutech-ca Nhouml-lai ocircucirc trong voacirc loumlocirciumlng kieaacutep laoslashm nhoumlotildeng haiumlnh khoaring khougrave laoslashm choumlugravea nhieagraveu coacircng ntildeoumlugravec ntildeearing caagraveu ntildeaiumlo boagrave-ntildeeagrave choumla toumloslashng cougrave luugravec thoacirci doumlugravet Ta xem trong cootildei tam thieacircn ntildeaiumli thieacircn nhaatilden ntildeeaacuten khoacircng cougrave choatilde nhoucirc baegraveng haiumlt caucirci maoslash khoacircng phaucirci laoslash choatilde cuucirca Boagrave-taugravet boucirc thaacircn maiumlng ntildeearing vigrave locirciumli iacutech chuugraveng sanh vaaumly sao mocircugravei ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh ntildeaiumlo boagrave-ntildeeagraversquordquo559

(智 積 菩 薩 言我 見 釋 迦 如 來於 無 量 劫 難 行苦 行積 功 累 德 求 菩 提 道未 曾 止 息觀 三 千 大 千 世 界乃 至 無 有 如 芥 子 許非 是 菩 薩捨 身 命 處為 眾 生 故 然 後 得 成 菩 提 道)560

Trong choumlocircng XXIII Phaaringm Doumlocirciumlc-voumlocircng Boagrave-taugravet Boaringn soumliuml (藥王菩薩本事品)561 kearing veagrave chuyeaumln Nhaaacutet-thieaacutet Chuugraveng-sanh Hyucirc-kieaacuten Boagrave-taugravet (Bodhisattva Sarvasattva Priyadarplusmnana 一切眾生喜見菩薩) ntildeaotilde toumliuml ntildeoaacutet thaacircn ntildeearing cuugraveng doumlocircoslashng Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhaaumlt-nguyeaumlt Togravenh-

559Kinh Phaugravep-hoa Thiacutech Triacute-togravenh Phaaumlt hoiumlc vieaumln Quoaacutec teaacute xuaaacutet baucircn Phaaumlt logravech 2541-1997 trang 367 560 妙 法 蓮 華 經 trang 177-8 561 LS trang 281

Boagrave-taugravet-haiumlnh 381

minh vaoslash kinh Phaugravep-hoa (DharmaparyAringya)562 Chouml Phaaumlt ntildeoagraveng khen ngocirciumli laoslash chaacircn phaugravep cuugraveng doumlocircoslashng Nhouml-lai Neaacuteu duoslashng hoa houmlocircng chuoatildei ngoiumlc houmlocircng ntildeoaacutet houmlocircng boaumlt houmlocircng xoa phan loiumlng baegraveng luiumla cootildei trocircoslashi vaoslash houmlocircng haucirci thoumlucirc ngaiumln chieacircn ntildeaoslashn duoslashng caugravec mougraven vaaumlt cuugraveng doumlocircoslashng nhouml theaacute ntildeeagraveu chauacuteng baegraveng ntildeoumlocirciumlc Giaucirc soumlucirc quoaacutec thaoslashnh theacirc toumlucirc ntildeeagraveu chauacuteng baegraveng ntildeoumlocirciumlc Hy sinh thaacircn thearing cuugraveng doumlocircoslashng laoslash toaacutei thoumlocirciumlng cuugraveng doumlocircoslashng vigrave ntildeieagraveu naoslashy thearing hieaumln ntildeoumlugravec taugravenh voacirc ngaotilde

Loumlucirca tam muoaumli ntildeoaacutet thaacircn cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet Chuugraveng-sanh Hyucirc-kieaacuten Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet phaucirci ntildeeaacuten moaumlt ngaoslashn hai traecircm naecircm mocircugravei taeacutet Sau ntildeougrave ngaoslashi maiumlng chung sanh vaoslasho noumlocircugravec cuucirca Nhaaumlt-nguyeaumlt Togravenh-minh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ocircucirc nocirci laacircu ntildeaoslashi cuucirca vua Togravenh-ntildeoumlugravec boatildeng nhieacircn ngoagravei xeaacutep baegraveng hoaugrave sanh ra Trong ntildeocircoslashi naoslashy ngaoslashi ntildeaotilde xaacircy taugravem moumlocirci boaacuten ngaoslashn ngoacirci thaugravep ntildeearing thocircoslash xaugrave locirciumli cuucirca Nhaaumlt-nguyeaumlt Togravenh-minh-ntildeoumlugravec Nhouml-lai (TathAringgata Candra-vimalasacircrya-prabhAringsaplusmnrī日月淨明德如來) vaoslash troumlocircugravec thaugravep naoslashy ngaoslashi ntildeaotilde ntildeoaacutet caugravenh tay traecircm phoumlocircugravec trang nghieacircm maotilden baucircy muoacircn hai nghigraven naecircm ntildeearing cuugraveng doumlocircoslashng Khieaacuten cho voacirc soaacute chuugraveng caagraveu Thanh-vaecircn voacirc loumlocirciumlng voacirc soaacute (KoEcircis)563 ngoumlocircoslashi phaugravet taacircm voacirc thoumlocirciumlng chaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravec ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc an truiuml trong lsquoHieaumln-nhaaacutet-thieaacutet-saeacutec-thaacircn-tam-muoaumlirsquo Sarvaracircpa-

562 Phaacutep lagrave lời noacutei của Phật Mocircn lagrave chỗ chung cho thaacutenh nhacircn vagrave chuacuteng nhacircn Phật đatilde dạy đến 84000 phaacutep mocircn 563 lsquoKoEcircis A million Also explained by 100000 or 100 lakbdquoa ie 10

millions Triacutech trong DCBT trang 261

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 382

sandarplusmnana (現一切色身三妹) Trong choumlocircng XXIV lsquoDieaumlu-aacircm Boagrave-taugravetrsquo

(Bodhisattva Gadgadasvara 妙音菩薩)564 Dieaumlu-aacircm Boagrave-taugravet ntildeaotilde hieaumln caugravec thoumlugrave thaacircn higravenh tuyoslash theo caecircn cocirc cuucirca toumloslashng chuugraveng sanh maoslash thuyeaacutet phaugravep Trong choumlocircng XXV lsquoQuan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet Phoaring-moacircn phaaringmrsquo 觀世音菩薩普門品) Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet baaumlc chuugravea tearing cuucirca looslashng toumloslash cuotildeng vigrave thoumlocircng toumlocircucircng caugravec chuugraveng sanh keacircu khoaring neacircn bieaacuten ntildeuucirc loaiumli thaacircn ntildeoagraveng soumliuml vocircugravei chuugraveng sanh maoslash thuyeaacutet phaugravep Ntildeaacircy toumlugravec laoslash loaiumli thoumlugrave hai cuucirca boaacute-thiacute toumlugravec Phaugravep thiacute

Theacircm vaoslasho ntildeougrave Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet cooslashn noaringi tieaacuteng trong haiumlnh ban thiacute voacirc-uyugrave nhouml sau

ldquoCaugravec thieaumln-nam-toumlucirc chocircugrave neacircn socirciuml seaumlt caugravec oacircng phaucirci neacircn moaumlt looslashng xoumlng danh hieaumlu Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet vigrave vograve Boagrave-taugravet ntildeougrave hay ntildeem phaugravep voacirc-uyugrave-thiacute cho chuugraveng sanh Theaacute neacircn cootildei ta-baoslash moiumli ngoumlocircoslashi ntildeeagraveu goiumli ngaoslashi laoslash baaumlc ban phaugravep Voacirc-uyugraverdquo565

(是觀世音菩薩摩訶薩於布畏急難之中能施無畏是故

此娑婆世界皆號之為施舍無畏者)566

Thiacute cougrave ba ngoumlocircoslashi thiacute (我) ngoumlocircoslashi nhaaumln (他) vaoslash vaaumlt thiacute (物施) Vocircugravei tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空

性) Boagrave-taugravet thaaacutey ntildeoumlocirciumlc ba ntildeieagraveu treacircn laoslash khoacircng (tam luaacircn khoacircng togravech) Taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave ngaotilde laoslash Boagrave-taugravet cuotildeng nhouml phaugravep laoslash ngoumlocircoslashi nhaaumln vaoslash vaaumlt theaacute neacircn Boagrave-taugravet

564 LS trang 298 565 LS trang 302 566 妙 法 蓮 華 經 trang 287

Boagrave-taugravet-haiumlnh 383

khoacircng caagraveu ntildeaugravep traucirc Boagrave-taugravet tinh taaacuten thoumliumlc haoslashnh boaacute-thiacute ba-la-maaumlt hoagravei houmlocircugraveng veagrave voacirc thoumlocirciumlng boagrave-ntildeeagrave nhoumlng khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho voacirc thoumlocirciumlng boagrave ntildeeagrave567 Ntildeaacircy goiumli laoslash toaacutei thoumlocirciumlng boaacute-thiacute ba-la-maaumlt (最上布施波羅密) Voacirc soaacute Boagrave-taugravet nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng (恆河沙) ntildeaotilde thoumliumlc haoslashnh haiumlnh boaacute thiacute naoslashy nhouml sau

ldquoLaiumli thaaacutey caugravec Boagrave-taugravet Boaacute thiacute nhaatilden nhuiumlc thaucircy Soaacute ntildeoacircng nhouml haegraveng sa Ntildeaacircy bocircucirci saugraveng Phaaumlt soirdquo 568

(又見諸菩薩行施忍辱等其數如恆河其由佛光照)569

Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc hiearingu trong ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash khoacircng chaaacutep thuucirc toumlugravec laoslash triacute tueauml Taugravenh-khoacircng ntildeieagraveu khiearingn caugravec haoslashnh ntildeoaumlng cuucirca Boagrave-taugravet Taugravenh-khoacircng naoslashy phuucirc nhaaumln taaacutet caucirc caugravec touml toumlocircucircng ngoumlocircoslashi thiacute ngoumlocircoslashi nhaaumln vaoslash vaaumlt thiacute Giai taagraveng triacute tueauml vaoslash toumloslash bi khocircucirci leacircn laoslashm maaacutet hieaumlu loumliumlc cuucirca lsquongaotildersquo ntildeieagraveu maoslash khieaacuten chuugraveng sanh xoay socircucirc ntildeau khoaring suoaacutet ntildeocircoslashi

Hoiumlc thuyeaacutet voacirc-ngaotilde (NairAringtmya) laoslash moaumlt soumliuml dieatilden ntildeaiumlt sieacircu higravenh ntildeearing minh hoiumla nguyeacircn lyugrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash nhaacircn toaacute chiacutenh yeaacuteu ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml giaucirci thoaugravet Muiumlc ntildeiacutech cuucirca voacirc-ngaotilde laoslash buoacircng xaucirc moiumli chaaacutep thuucirc

Vigrave theaacute Boagrave-taugravet vocircugravei tueauml giaugravec baucircn chaaacutet Taugravenh-khoacircng voacirc ngaotilde cuucirca caugravec phaugravep neacircn ngaoslashi hoan haelig thiacute taaacutet caucirc maoslash

567 Edward Conze Selected Sayings from the Perfection of Wisdom Boulder 1978 trang 66-7 568 Kinh Phaugravep hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 54 569 妙 法 蓮 華 經 trang 18

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 384

khoacircng naeacutem gioumlotilde moaumlt vaaumlt gigrave nhouml kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajrachedikAring prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 金剛般若波羅密經) ntildeaotilde daiumly

ldquoLaiumli noumlotildea Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet ntildeoaacutei vocircugravei phaugravep neacircn khoacircng cougrave choatilde truiuml maoslash boaacute-thiacute goiumli laoslash chauacuteng truiuml nocirci saeacutec maoslash boaacute thiacute chauacuteng truiuml thanh houmlocircng vograve xuugravec phaugravep maoslash boaacute thiacute Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet neacircn nhouml theaacute maoslash boaacute thiacute chauacuteng truiuml nocirci toumlocircugraveng Vigrave sao Vigrave neaacuteu Boagrave-taugravet boaacute thiacute maoslash chauacuteng truiuml toumlocircugraveng thigrave phoumlocircugravec ntildeoumlugravec khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashngrdquo

- Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave yugrave oacircng nghoacute sao Houml khoacircng ocircucirc phoumlocircng ntildeoacircng cougrave thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc khoacircng

- Baiumlch Theaacute-toacircn khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc - Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave houml khoacircng phoumlocircng nam taacircy baeacutec boaacuten

houmlocircugraveng treacircn doumlocircugravei cougrave thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc chaecircng -Baiumlch Theaacute-toacircn khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc - Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet khoacircng truiuml toumlocircugraveng maoslash boaacute-thiacute

phoumlocircugravec ntildeoumlugravec cuotildeng laiumli nhouml theaacute khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet neacircn nhouml theaacute maoslash truiumlrdquo (若菩薩不住相布施其福德不可思量須菩提於意云何東

方虛空可思量不

不也世尊

須菩提南西北 方思 維上下虛空方可思量不

不也世尊

須菩提菩薩無住相布施福德亦復如是不可思量須菩提

菩薩但應如所教住)570

2) Trigrave giocircugravei Ba-la-maaumlt (dividenela PAringramitAring 持戒波羅密) Thoumlugrave hai laoslash trigrave giocircugravei Ba-la-maaumlt nhouml trong kinh Phaugravep-

hoa ntildeaotilde daiumly

570 金 剛 般 若 波 羅 密 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八trang 112

Boagrave-taugravet-haiumlnh 385

ldquoCuotildeng thaaacutey ntildeuucirc giocircugravei ntildeoumlugravec Uy nghi khoacircng thieaacuteu xougravet Looslashng saiumlch nhouml boumlucircu chaacircu Ntildeearing caagraveu choumlugraveng Phaaumlt ntildeaiumlordquo571

(又見具戒威儀無缺淨如寶珠以求佛道)572

Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet gioumlotilde gigraven caugravec giocircugravei luaaumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash baucirco veauml chuugraveng nhouml ntildeang gioumlotilde gigraven caugravec vieacircn ngoiumlc quyugrave Caugravec ngaoslashi nghieacircm trigrave maoslash khoacircng cougrave vi phaiumlm duoslash laoslash loatildei nhoucirc nhaaacutet Giocircugravei phaaringm thanh togravenh vaoslash trong saugraveng cuucirca caugravec Boagrave-taugravet nhouml baucirco chaacircu voacirc giaugrave maoslash toumloslash ntildeougrave ntildeoumla caugravec ngaoslashi ntildeeaacuten tueauml giaugravec

Caugravec vograve Boagrave-taugravet Baaacutet-thoaacutei-chuyearingn (不退轉菩薩) vaacircng gioumlotilde 10 giocircugravei laoslash kim chaelig nam chiacutenh cho caugravec hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca caugravec ngaoslashi Khoacircng saugravet haiumli chuugraveng sanh khoacircng laaacutey cuucirca khoacircng cho khoacircng taoslash haiumlnh khoacircng uoaacuteng roumlocirciumlu khoacircng nougravei laugraveo khoacircng nougravei locircoslashi thoacirc baiumlo khoacircng nougravei chuyeaumln nhaotildem nhiacute khoacircng tham duiumlc khoacircng saacircn haaumln vaoslash khoacircng taoslash kieaacuten Ngay trong giaaacutec mocirc Boagrave-taugravet cooslashn khoacircng phaiumlm 10 giocircugravei naoslashy huoaacuteng chi laoslash trong luugravec taelignh caugravec ntildeieagraveu naoslashy khoacircng cougrave trong taacircm ngaoslashi573

Trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea (Bodhisattvabhacircmi 菩薩地)574 cougrave lieaumlt keacirc ba loaiumli ntildeaiumlo ntildeoumlugravec

1 Khoacircng laoslashm ntildeieagraveu traugravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravec 2 Tu taaumlp ntildeoumlugravec haiumlnh

571 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 38 572 妙 法 蓮 華 經 trang 18 573 Edward Conze Selected Sayings from the Perfection of Wisdom Boulder 1978 trang 67 574 BB trang 140

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 386

3 Hoaoslashn thaoslashnh nhoumlotildeng ntildeieagraveu locirciumli iacutech cho chuugraveng sanh

Chaaacutep thuucirc vaoslasho ba ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc xem laoslash khuynh houmlocircugraveng touml toumlocircucircng cougrave nguoagraven goaacutec saacircu saeacutec xaucircy ra ntildeoagraveng thocircoslashi coaacute ntildeogravenh ntildeearing xaacircy doumliumlng khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave cuucirca moaumlt ngaotilde thoumlocircoslashng haegraveng Ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc chaaringn ntildeoaugraven nhouml trieaumlu choumlugraveng cuucirca thaugravei ntildeoauml khoacircng caacircn ntildeoaacutei vocircugravei khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng vaoslash ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt sieacircu higravenh chuugraveng giuugravep ntildeocircotilde ntildeearing giaucirc maiumlo noaacutei keaacutet caugravec mougravec xiacutech vocircugravei nhau khieaacuten cho taacircm voumlocircugraveng maeacutec trong vooslashng voacirc thuyucirc cuucirca khoaring ntildeau

Ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideantideva 寂天) trong taugravec phaaringm noaringi tieaacuteng Ntildeaiumli-thoumloslasha taaumlp Boagrave-taugravet hoiumlc luaaumln (divideikbdquoAringsamuccaya 大乘集菩薩學論) ntildeaotilde thuyeaacutet minh cho chuucirc nghoacutea thoumliumlc duiumlng cuucirca trigrave giocircugravei nhouml sau

ldquoBoagrave-taugravet trigrave giocircugravei vocircugravei mong muoaacuten loaiumli troumloslash caugravec augravec nghieaumlp vaoslash phi ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Neaacuteu haoslashnh ntildeoaumlng cuucirca ntildeieagraveu augravec nghieaumlp vaoslash phi ntildeaiumlo ntildeoumlugravec khieaacuten cho taacircm trocircucirc neacircn ntildeoaumlng loaiumln vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei taacircm an toacutenh thigrave haoslashnh ntildeoaumlng nhouml theaacute cuotildeng xem laoslash ntildeoaacutei laaumlp vocircugravei thieagraven ntildeogravenh (samAringdhi 禪定)rdquo575

Taacircm an toacutenh cougrave khaucirc naecircng thaacircm nhaaumlp vaoslasho thieagraven ntildeogravenh roagravei toumloslash ntildeougrave mocircugravei thoumliumlc taaumlp thieagraven ocircucirc moumlugravec ntildeoauml cao hocircn nhouml soumliuml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeaiumli thuucirc aaacuten (mahAringmudrAring 大首印) Vaoslash khi taacircm ocircucirc moumlugravec khoacircng cougrave choumlocircugraveng ngaiumli vaoslash khoacircng socirciuml haotildei thigrave cougrave thearing nhanh chougraveng naeacutem gioumlotilde ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet saacircu saeacutec cuucirca Taugravenh-khoacircng

Khoacircng chaaacutep thuucirc laoslash nhu caagraveu caecircn baucircn ntildeearing ntildeaiumlt ntildeeaacuten traiumlng thaugravei maoslash trong ntildeougrave taacircm nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc nhaaumln thoumlugravec rootilde Chuucirc ntildeeagrave naoslashy ntildeoumlocirciumlc Luaaumln Ntildeaiumli-baugravet-nhaotilde (MahAring-prajntildeAring- 575 divide trang 66 27-30

Boagrave-taugravet-haiumlnh 387

pAringramitAring-plusmnAringstra 大智度論) trigravenh baoslashy rootilde nhouml sau ldquoTraiumlng thaugravei cao nhaaacutet cuucirca trigrave giocircugravei laoslash soumliuml khoacircng chaaacutep thuucirc

nhouml khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho toaumli loatildei hay coacircng ntildeoumlugravec laoslash moaumlt soumliuml tuyeaumlt ntildeoaacutei Boagrave-taugravet tu taaumlp thaacircm saacircu Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt neacircn quaugraven chieaacuteu thaaacutey baucircn chaaacutet cuucirca caugravec phaugravep laoslash khoacircng vaoslash thaaacutey toaumli loatildei cuotildeng nhouml coacircng ntildeoumlugravec khoacircng phaucirci laoslash tuyeaumlt ntildeoaacuteirdquo576

Ngoumlocircoslashi trigrave giocircugravei ba-la-maaumlt luoacircn luoacircn traagravem toacutenh ocircucirc touml toumlocircucircng vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng ntildeoaacutei vocircugravei ngoumlocircoslashi phaiumlm giocircugravei vaoslash khoacircng cougrave soumliuml kieacircu haotildenh oumlu ntildeaotildei naoslasho taugraven doumlocircng ngoumlocircoslashi coacircng ntildeoumlugravec Do taacircm khoacircng chaaacutep thuucirc nhigraven vaoslasho caugravec phaugravep ntildeoaacutei ntildeaotildei neacircn taacircm trong saugraveng ligravea moiumli thaoslashnh kieaacuten 3) Nhaatilden nhuiumlc Ba-la-maaumlt (KbdquoAringnti PAringramitAring 忍辱波羅密)

Trong kinh Phaugravep-hoa dieatilden taucirc veagrave nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt nhouml sau

ldquoHoaeumlc laiumli thaaacutey Boagrave-taugravet Maoslash hieaumln laoslashm tyoslash-kheo Moaumlt migravenh ocircucirc vaeacuteng veotilde Oumla vui tuiumlng kinh ntildeiearingnrdquo 577

(或見菩薩而作毘獨處閑靜樂誦經典)578

Chouml Boagrave-taugravet ntildeaotilde rocircoslashi gia ntildeigravenh soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng khoacircng nhaoslash trocircucirc thaoslashnh khaaacutet soacute soaacuteng trong roumloslashng nuugravei non coacirc togravechhellip ntildeieagraveu naoslashy thearing hieaumln bieaacutet bao laoslash soumliuml nhaatilden nhuiumlc Nhaatilden nhograven caugravec thougravei quen traagraven theaacute nhaatilden nhograven caugravec ntildeaaacuteu tranh giaegraveng co cuucirca taacircm linh nhaatilden chograveu soumliuml socirciuml haotildei cuucirca caugravec thuugrave roumloslashng hung doumlotildehellip vaoslash taacircm vaatilden gioumlotilde soumliuml bigravenh thaucircn

576 The MahAring-prajntildeAring-pAringramitAring-plusmnAringstra of NAringgAringrjuna (tr KumAringrajneva) T 1509 Taaumlp 25 trang 163c 577 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 37 578 妙 法 蓮 華 經 trang 17

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 388

an laiumlc nhouml kinh dieatilden taucirc ldquoVaoslash thaaacutey haoslashng Phaaumlt toumlucirc Truiuml vaoslasho soumlugravec nhaatilden nhuiumlc Bograve keucirc taecircng thoumlocirciumlng maiumln Maeacuteng ruucirca cuoslashng ntildeaugravenh ntildeaaumlp Thaucircy ntildeeagraveu hay nhaatilden ntildeoumlocirciumlc Ntildeearing caagraveu choumlugraveng Phaaumlt ntildeaiumlordquo579

(又見佛子住忍辱力增上慢人惡罵唾打皆悉能忍以求

佛道) 580

ldquoNaoslashy Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli caugravei gigrave laoslash soumliuml tu taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet hay ntildeaiumli Boagrave-taugravet (MahAringsattva) Neaacuteu Boagrave-taugravet hay ntildeaiumli Boagrave-taugravet trigrave gioumlotilde nhaatilden nhuiumlc laoslash soumliuml hieagraven laoslashnh meagravem moucircng khoacircng baiumlo ntildeoaumlng vaoslash gaacircy roaacutei loaiumln trong taacircm Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng Boagrave-taugravet khoacircng voaumli haoslashnh ntildeoaumlng hoaeumlc phaacircn bieaumlt maoslash quaugraven thaaumlt toumlocircugraveng cuucirca hieaumln toumlocirciumlng Ntildeaacircy goiumli laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp nhaatilden nhuiumlcrdquo581

(文殊師利云何名菩薩摩訶薩行處 若菩薩摩訶薩住忍

褥地

柔和善順而不卒暴心亦不敬又復於法無所行而觀諸法如實相

亦不行不分別是名菩薩摩訶薩行處)582

Boagrave-taugravet Di-laeumlc (Maitreya Bodhisattva 彌勒菩薩) nougravei vocircugravei Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli Boagrave-taugravet (Mantildejuplusmnrī Bodhisattva 文殊師利菩薩) raegraveng moaumlt soaacute caugravec ntildeeauml toumlucirc cuucirca ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn ntildeaotilde tu taaumlp nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt (kbdquoAringnti PAringramitAring 忍辱波羅密) Trong khi tu taaumlp nhaatilden nhuiumlc Boagrave-taugravet nhaatilden chograveu khoacircng giaaumln doumlotilde troumlocircugravec caugravec pheacirc bigravenh chaelig triacutech vaoslash haacircm doaiuml cuucirca caugravec tyoslash-kheo kieacircu maiumln nhouml trong 579 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 38 580 妙 法 蓮 華 經 trang 18 581 LS trang 197 582 妙 法 蓮 華 經 trang 185

Boagrave-taugravet-haiumlnh 389

kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajraccedikAring PrajAringntildeAring PAringramitAring) chaelig daiumly

Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Nhouml lai nougravei nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt khoacircng phaucirci laoslash nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt mocircugravei goiumli laoslash nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt Vigrave cocircugrave sao Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave nhouml thuocircucirc xoumla Ta bograve vua Ca-locirciumli (Kali) caeacutet ntildeoumlugravet thaacircn thearing Ta khi aaacutey khoacircng cougrave toumlocircugraveng ngaotilde toumlocircugraveng nhaacircn toumlocircugraveng chuugraveng sanh toumlocircugraveng thoiuml giaucirc Vigrave cocircugrave sao Ta thuocircucirc xoumla khi thaacircn thearing bograve caeacutet ra toumloslashng phaagraven neaacuteu cooslashn toumlocircugraveng ngaotilde toumlocircugraveng nhaacircn toumlocircugraveng chuugraveng sanh toumlocircugraveng thoiuml giaucirc thigrave ta seotilde sanh taacircm saacircn haaumln Naoslashy Tuoslash-boagrave-ntildeeagrave Laiumli nhocircugrave thuocircucirc quaugrave khoumlugrave naecircm traecircm ntildeocircoslashi ta laoslashm tieacircn nhaacircn nhaatilden nhuiumlc vaoslasho luugravec aaacutey ta cuotildeng khoacircng cougrave toumlocircugraveng ngaotilde toumlocircugraveng nhaacircn toumlocircugraveng chuugraveng sanh toumlocircugraveng thoiuml giaucirc Theaacute neacircn Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet neacircn ligravea taaacutet caucirc toumlocircugraveng maoslash phaugravet taacircm voacirc-thoumlocirciumlng chaugravenh-ntildeauacuteng chaugravenh-giaugravec chauacuteng neacircn truiuml saeacutec sanh taacircm chauacuteng neacircn truiuml thanh houmlocircng vograve xuugravec phaugravep sanh taacircm neacircn sanh taacircm khoacircng choatilde truiuml Neaacuteu taacircm cougrave truiuml aeacutet laoslash khoacircng phaucirci truiuml Theaacute neacircn Nhouml-lai nougravei taacircm Boagrave-taugravet neacircn khoacircng truiuml saeacutec maoslash boaacute thiacute Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet vigrave locirciumli iacutech taaacutet caucirc chuugraveng sanh neacircn nhouml theaacute maoslash boaacute thiacute Nhouml lai nougravei taaacutet caucirc caugravec toumlocircugraveng toumlugravec khoacircng phaucirci toumlocircugraveng Laiumli nougravei taaacutet caucirc chuugraveng sanh toumlugravec khoacircng phaucirci chuugraveng sanhrdquo

(須 菩 提忍 辱 波 羅 密如 來 說 非 忍 辱 波 羅

密 是 名 忍 褥 波 羅 密何 以 故須 菩 提如 我 昔

為 歌 利 王 害 截 身 體 我 於 爾 時無 我 相無 人

相無 眾 生 相無 壽 者 相 何 以 故我 於 往 昔 支

解 時若 有 我 相人 相眾 生 相壽 者 相應 生 瞋

恨須 菩 提 又 念 過 去 於 五 百 世作 忍 仙 人 於 所

世無 我 相無 人 相無 眾 生 相無 壽 者 相是 故

須 菩 提 菩 薩 應 離 一 切 相 發 阿 耨 多 羅 三 藐 三

菩 提 心不 應 住 色 生不 應 住 聲香味觸法

生 心應 生 無 所 住 心若 心 有 住 即 為 非 住是

故 佛 說 菩 提 心不 應 住 色 布 施須 菩 提菩 薩

為 利 益 一 切 眾 生應 如 是 布 施如 來說 切 諸

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 390

相即 是 非 相又 說 一 切 眾 生即 非 眾 生)583

Nhaatilden nhuiumlc Ba-la-maaumlt laoslash quan troiumlng bocircucirci chiacutenh nhaatilden nhuiumlc mang chuugraveng ta gaagraven vocircugravei soumliuml thanh thaucircn traagravem toacutenh cuucirca nieaacutet-baoslashn Trong Sangharakshita daiumly raegraveng ldquoNhaatilden nhuiumlc laoslash moaumlt ntildeoumlugravec haiumlnh phoumlugravec hocirciumlp bocircucirci bao goagravem khoacircng chaelig nhaatilden nhograven vaoslash chograveu ntildeoumliumlng maoslash cooslashn tigravenh thoumlocircng soumliuml khieacircm toaacuten nhaatilden naiumli khoacircng cougrave giaaumln doumlotilde vaoslash traucirc thuoslashrdquo584

Trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea (Bodhisattvabhumi 菩薩地)585 nougravei cougrave ba loaiumli nhaatilden nhuiumlc

Hai loaiumli ntildeaagraveu ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea laoslash khoacircng cougrave augravec caucircm nhouml nhaatilden nhuiumlc tha thoumlugrave cho chiacutenh ngoumlocircoslashi gaacircy cho Boagrave-taugravet soumliuml thoumlocircng toaringn veagrave thearing xaugravec cuotildeng nhouml tinh thaagraven vaoslash kieacircn nhaatilden ntildeearing chograveu ntildeoumliumlng soumliuml ntildeau khoaring khoacircng thearing traugravenh ntildeoumlocirciumlc vaoslash phaucirci chaaacutep nhaaumln Thoumlocircng toaringn cougrave thearing laoslash moaumlt soumliuml augravem chaelig cho baaacutet coumlugrave soumliuml taoslashn nhaatilden naoslasho hoaeumlc voacirc tigravenh hay coaacute yugrave gaacircy ra Hai loaiumli nhaatilden nhuiumlc naoslashy cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc haoslashnh nhouml moaumlt ntildeoumlugravec haiumlnh xaotilde hoaumli vocircugravei quan ntildeiearingm raegraveng chaaacutep cougrave khaugravei nieaumlm lsquongaotildersquo vaoslash lsquophaugraveprsquo laoslash hoaoslashn toaoslashn thiacutech hocirciumlp vaoslash maeumlc daagraveu laoslash voacirc haiumli cho muiumlc ntildeiacutech tu taaumlp naoslashy nhoumlng chuugraveng trocircucirc thaoslashnh nguy haiumli vaoslash tieacircu coumliumlc khi ntildeoumlocirciumlc soumlucirc duiumlng lsquongaotilde vaoslash phaugraveprsquo cho vieaumlc ntildeieagraveu hoaoslash saacircn giaaumln vaoslash oaugraven thuoslash

Toumloslash hai loaiumli naoslashy naucircy sanh loaiumli nhaatilden thoumlugrave ba laoslash loaiumli

583 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 120-1 584 Gunapala Dharmasiri Fundamentals of Buddhist Ethics Singapore

The Buddhist Research Society 1986 trang 207 585 BB trang 189

Boagrave-taugravet-haiumlnh 391

nhaatilden khoacircng thoumliumlc haoslashnh nhouml moaumlt ntildeoumlugravec haiumlnh xaotilde hoaumli maoslash laoslash moaumlt soumliuml oumlugraveng duiumlng tu taaumlp Taugravenh-khoacircng giaucirci thoaugravet Caucirc hai loaiumli nhaatilden ntildeaagraveu caagraven thieaacutet ntildeearing Boagrave-taugravet boumlocircugravec vaoslasho loaiumli nhaatilden thoumlugrave ba ntildeougrave laoslash lsquovoacirc sanh phaugravep nhaatildenrsquo (anutpattikadharma-kbdquoAringnti 無生法忍) toumlugravec toumloslash toumliuml taugravenh baucircn chaaacutet Boagrave-taugravet ntildeaotilde nhaatilden chograveu ntildeoumlocirciumlc caugravec phaugravep voacirc thoumlocircoslashng thay ntildeoaringi khoacircng phaucirci do nhaacircn duyeacircn maoslash haiumlnh nhaatilden nhuiumlc phaugravet sanh ntildeaacircy laoslash trigravenh ntildeoauml cao nhaaacutet cuucirca haiumlnh nhaatilden nhuiumlc Bocircucirci hiearingu ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca caugravec phaugravep Boagrave-taugravet khoacircng naeacutem gioumlotilde chaaacutep thuucirc khoacircng phaacircn bieaumlt (不作分別) Baucircn chaaacutet theaacute gian laoslash ntildeieagraveu kieaumln khoacircng thaaumlt thay ntildeoaringi trong khi quan ntildeiearingm xuaaacutet theaacute gian hiearingu ntildeoumlocirciumlc Taugravenh-khoacircng baaacutet nhograve cuucirca caugravec phaugravep Maeumlt duoslash chuugraveng khoacircng phaucirci hai nhoumlng chuugraveng cuotildeng khoacircng phaucirci moaumlt Do tueauml giaugravec nhouml vaaumly Boagrave-taugravet phaugravet sanh looslashng togravenh tiacuten vaoslasho caugravec phaugravep nhouml thaaumlt vaoslash tiacuten taacircm baaacutet thoaacutei (信心不轉)586 Chiacutenh khaucirc naecircng voacirc sanh phaugravep nhaatilden naoslashy (Bodhisattvas dharmakbdquoAringnti 法忍) ntildeaotilde duy trigrave soumliuml hiearingu caugravec phaugravep nhouml thaaumlt Chiacutenh khaucirc naecircng naoslashy ntildeearing cougrave looslashng tiacuten trong soumliuml thanh togravenh vaoslash tiacutenh khoacircng lay chuyearingn ntildeoumlocirciumlc vaoslasho caugravec phaugravep thoaiumli cuucirca ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn veagrave loaiumli boucirc caugravec quan ntildeiearingm sai laagravem vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chaacircn thaaumlt caugravec phaugravep ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Voacirc-sanh-phaugravep nhaatilden587 Looslashng tiacuten thaoslashnh voumlotildeng chaeacutec taacircm voumlocirciumlt khoucirci loumlocircotildeng loumliuml vaoslash xoacircn xao vaoslash khi naecircng loumliumlc cuucirca Boagrave-taugravet caoslashng voumlotildeng maiumlnh 586 The MahAring-prajntildeAringpAringramitAring-plusmnAringstra of NAringgAringrjuna (tr KumAringrajneva) T 1509 Taaumlp 25 trang 168 b 587 Nhouml treacircn trang 170c

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 392

taacircm Boagrave-taugravet cougrave thearing chaaacutep nhaaumln vaoslash naeacutem gioumlotilde nhouml thaaumlt caugravec phaugravep Ntildeaacircy goiumli laoslash phaugravep nhaatilden588

Do soumlugravec thieagraven ntildeogravenh taacircm trocircucirc neacircn nheiuml nhaoslashng nhu nhuyeaacuten (柔軟) vaoslash thanh togravenh (清淨) Trong traiumlng thaugravei naoslashy khi Boagrave-taugravet nghe locircoslashi daiumly veagrave baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep lieagraven oumlugraveng taacircm laotildenh hoaumli (應心與會) gioumlotilde looslashng tin voumlotildeng chaeacutec (信著) vaoslash thaacircm nhaaumlp saacircu beacircn trong vaoslash toumliuml taiumlo gioumlotildea nghi ngocircoslash vaoslash xoacircn xao troumlocircugravec hieaumln toumlocirciumlng vaoslash baucircn chaaacutet caugravec phaugravep Ntildeaacircy laoslash phaugravep nhaatilden589 Nhaatilden vocircugravei caugravec phaugravep nhouml thaaumlt Vocircugravei phaugravep nhaatilden Boagrave-taugravet boumlocircugravec vaoslasho coumlucirca triacute tueauml (入智慧門) vaoslash quaugraven (觀) vuotilde truiuml thoumliumlc taiumli khoacircng cougrave baaacutet thoaacutei (不退) vaoslash baaacutet hoaacutei (不悔)590 Sau khi thaaacutey ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca tueauml giaugravec ba-la-maaumlt Boagrave-taugravet khoacircng voiumlng toumlocircucircng taacircm cuucirca ngaoslashi vaatilden toumliuml taiumli khoucirci caugravec chaaacutep thuucirc vaoslash vigrave vaaumly ngaoslashi cougrave khaucirc naecircng nhaatilden chograveu caugravec phaugravep591 Do theaacute Voacirc-troumlocircugravec (AsaUgravega 無著) nhaoslash trieaacutet hoiumlc veagrave Du-giaoslash luaaumln (YogAringcAringra 瑜伽論) ntildeaotilde nougravei lsquoNhaatilden nhuiumlc (忍辱) laoslash yeaacuteu toaacute quan troiumlng nhaaacutet ntildeearing caugravec Boagrave-taugravet thoumlugravec taelignhrsquo vaoslash nhaatilden nhuiumlc naoslashy cuotildeng cougrave moaacutei lieacircn quan ntildeeaacuten phaugravep thaacircn (Dharmakaya 法身)

Nhaatilden nhuiumlc laoslash neagraven taucircng cuucirca caugravech soaacuteng doumliumla treacircn tueauml giaugravec Sau khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc voacirc-sanh-phaugravep-nhaatilden (Anutpattika-dharma-kbdquoAringnti) Boagrave-taugravet tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc toaoslashn theaacute giocircugravei naoslashy laoslash Taugravenh-khoacircng vaoslash hoaoslashn toaoslashn toumliuml taiumli 588 Nhouml treacircn trang 171c 589 Nhouml treacircn 590 Nhouml treacircn trang 172a 591 Nhouml treacircn trang 172a 97b 168b trocircucirc ntildei 415b amp 417c

Boagrave-taugravet-haiumlnh 393

buoacircng xaucirc Baegraveng caugravech thieaacutet laaumlp baucircn chaaacutet chaacircn thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep Boagrave-taugravet khoacircng naeacutem gioumlotilde vaoslash tham luyeaacuten theaacute giocircugravei 4) Tinh taaacuten Ba-la-maaumlt (Vnerya PAringramitAring 精進波羅密)

Tinh taaacuten Ba-la-maaumlt laoslash nguoagraven naecircng loumliumlc ntildeearing baeacutet ntildeaagraveu soumliuml nghieaumlp Boagrave-taugravet vaoslash tieaacutep tuiumlc noatilde loumliumlc cho ntildeeaacuten ngaoslashy ntildeaiumlt giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn

Tinh taaacuten cougrave ba 1 Naecircng loumliumlc vaoslash khaucirc naecircng chograveu ntildeoumliumlng ntildeoumlocirciumlc xem nhouml augraveo giaugravep

baucirco veauml khi gaeumlp nhoumlotildeng khougrave khaecircn vaoslash laoslash neagraven taucircng coaring vuotilde caagraven thieaacutet ntildeearing traugravenh soumliuml thaaacutet voiumlng tieacircu coumliumlc

2 Naecircng loumliumlc ntildeearing hoatilde trocirciuml soumliuml nhieaumlt tigravenh vaoslash yugrave chiacute voumlotildeng maiumlnh 3 Naecircng loumliumlc khoacircng meaumlt mootildei ntildeearing hoaoslashn thaoslashnh soumliuml locirciumli iacutech an

laiumlc cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh592

Ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva) ntildeaotilde phaacircn tiacutech roaumlng theacircm toumloslash cuucirca tinh taaacuten ba-la-maaumlt nhouml sau

ldquoCaugravei gigrave laoslash tinh taaacuten YUgrave chiacute kieacircn quyeaacutet theo ntildeuoaringi muiumlc ntildeiacutech toaacutet Vaoslash caugravei gigrave laoslash ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei tinh taaacuten ndash Laoslashm bieaacuteng uearing oaucirci chaaacutep thuucirc thaaacutet voiumlng vaoslash toumliuml coi reotilde migravenhrdquo593

Cuotildeng thaaumlt thuugrave vograve neaacuteu ocircucirc ntildeaacircy ta triacutech daatilden theacircm yugrave kieaacuten cuucirca Mahatma Gandhi - nhaoslash laotildenh ntildeaiumlo phong traoslasho ntildeaaacuteu tranh toumliuml do cho daacircn AAacuten khoucirci thoumliumlc daacircn Anh

ldquoNoatilde loumliumlc khoacircng doumloslashng nghoacute (duoslash ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec hay toacircn giaugraveo) ntildeearing ntildeaiumlt soumliuml toumliuml thanh togravenh vaoslash cougrave thearing phaugravet triearingn thaoslashnh tiacutenh nhaatilden nhuiumlc trong chuugraveng tardquo594

592 BB trang 200 trocircucirc ntildei 593 EE trang 73 594 RK Prabhu and U R Rao The Mind of Mahatma Gandhi

Navajivan publishing House Ahmedabad 1969 trang 31

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 394

Vigrave vaaumly Boagrave-taugravet tinh taaacuten traoslashn ntildeaagravey naecircng loumliumlc caagraveu soumliuml thanh togravenh Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma PuœOslasharika Sacirctra 妙法蓮花經) ntildeaotilde moacirc taucirc chi tieaacutet Boagrave-taugravet tu taaumlp tinh taaacuten ba-la-maaumlt baegraveng caugravech khoacircng aecircn vaoslash nguucirc ntildeearing tinh taaacuten chuyeacircn nghieacircn coumlugraveu Phaaumlt phaugravep Boagrave-taugravet ntildeaotilde toumliuml tieaacutet cheaacute trong aecircn uoaacuteng soaacuteng trong roumloslashng saacircu nuugravei thauumlm ntildeearing noatilde loumliumlc caagraven caagraveu Phaaumlt quaucirc Taiumli ntildeaacircy Boagrave-taugravet cuotildeng thaaacutey cougrave chouml Boagrave-taugravet khaugravec choumla toumloslashng bao giocircoslash nguucirc Neaacuteu cougrave meaumlt hoiuml ngoagravei vaoslash thieaacutep ntildei moaumlt chuugravet thoacirci

ldquoNeaacuteu cougrave nhoumlotildeng chuugraveng sanh chuugrave taacircm theo Ntildeoumlugravec Phaaumlt baaumlc Theaacute-toacircn ntildeearing nghe phaugravep tin vaoslash chaaacutep nhaaumln phaugravep roagravei tinh taaacuten tigravem caagraveu tueauml giaugravec hueauml Phaaumlt triacute tueauml ntildeeaacuten toumloslash toumliuml nougrave toumlugravec triacute voacirc souml naecircng loumliumlc vaoslash giaucirci thoaugravet khoucirci socirciuml haotildei Boagrave-taugravet thoumlocircng xougravet vaoslash an uucirci voacirc soaacute chuugraveng sanh mang locirciumli iacutech ntildeeaacuten cho chouml thieacircn vaoslash loaoslashi ngoumlocircoslashi vaoslash coumlugraveu taaacutet caucirc chuugraveng sanh Nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Bocircucirci vigrave chouml Boagrave-taugravet tigravem caagraveu Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravetrdquo595

(若有眾生從佛世尊聽法信受勤修精進求一切智佛智自

然智無師智如來知見力無所畏愍念安樂無量眾生利益天人

度說一切是名大乘菩薩求此乘故名為摩訶薩如彼諸子為求

鹿車出於火宅)596

ldquoNaoslashy A-daaumlt-ntildea Cougrave nhoumlotildeng thieaumln nam toumlucirc khoacircng thiacutech ocircucirc trong ntildeaiumli chuugraveng vaoslash tham gia vaoslasho caugravec cuoaumlc taugraven gaatildeu Chouml thieaumln nam toumlucirc ntildeougrave chaelig thiacutech ocircucirc nocirci yeacircn toacutenh chuyeacircn tu tinh taaacuten khoacircng toumloslashng nghaelig ngocirci cuotildeng khoacircng thiacutech soaacuteng ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi hoaeumlc trocircoslashi maoslash chaelig thiacutech an truiuml vaoslasho triacute tueauml thaacircm saacircu giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec choumlocircugraveng ngaiumli Hoan haelig vocircugravei phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt moaumlt looslashng tinh taaacuten ntildeearing caagraveu triacute tueauml toaacutei thoumlocirciumlngrdquo597

595 LS trang 61 596 妙 法 蓮 華 經trang 65-6 597 LS trang 219

Boagrave-taugravet-haiumlnh 395

(阿逸多是諸善南子等不樂在眾多有所說樂靜處勤行精

進未曾休息亦不依止人天而住樂智無有障礙亦樂於諸佛之

法一念精進求無上慧)598

Theo ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva) cougrave ba laotildenh voumliumlc ntildeearing tu taaumlp tinh taaacuten

1 Toumliuml tin khaucirc naecircng chuucirc ntildeoaumlng cuucirca chiacutenh migravenh maoslash ntildeieagraveu naoslashy phaugravet triearingn troumliumlc tieaacutep toumloslash phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

2 Toumliuml kiacutenh troiumlng nhouml moaumlt soumliuml ngaecircn chaeumln caugravec tai hoiumla toumloslash chaaacutep thuucirc augravec caucircm vaoslash voiumlng toumlocircucircng

3 Naecircng loumliumlc cuucirca looslashng toumliuml tin khoacircng bograve beucirc gaotildey hay lay chuyearingn bocircucirci yugrave kieaacuten sai laagravem cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec599

Tinh taaacuten khoacircng ntildeocircn giaucircn chaelig laoslash naecircng loumliumlc cuucirca soumlugravec maiumlnh yugrave chiacute trong vieaumlc tu taaumlp maoslash cooslashn laoslash naecircng loumliumlc caagraven thieaacutet ntildeearing duy trigrave soumliuml taugravec yugrave toumlocircng tuiumlc vaoslash ntildeearing quaugraven saugravet taaacutet caucirc laotildenh voumliumlc cuucirca kinh nghieaumlm vocircugravei soumliuml kieacircn nhaatilden vaoslash chaecircm chuugrave toaumlt ntildeoauml

Ntildeaagraveu tieacircn tinh taaacuten ntildeoumlocirciumlc cho laoslash xuaaacutet phaugravet toumloslash looslashng tin hay tuoslashy tiacuten haoslashnh (plusmnraddhAringnusAringrin 隨信行) cuucirca Taugravenh-khoacircng Tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca Taugravenh-khoacircng Boagrave-taugravet tinh taaacuten lieacircn tuiumlc cho ntildeeaacuten ngaoslashy ntildeaiumlt giaugravec ngoauml nhouml kinh The Large Sacirctra on Perfect Wisdom (kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt) moacirc taucirc

ldquoNtildeieagraveu ntildeaagraveu tieacircn tu taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet laoslash tinh taaacuten tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng Khi Boagrave-taugravet thaacircm nhaaumlp Taugravenh-khoacircng Boagrave-taugravet ntildeaotilde khoacircng theo haiumlnh Thanh vaecircn hay Biacutech-chi Phaaumlt maoslash laoslash tu taaumlp theo phoumlocircng phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Boagrave-taugravet vaoslash nhanh chougraveng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tueauml giaugravec Gioumlotildea nhoumlotildeng tinh taaacuten cuucirca Boagrave-taugravet

598 妙 法 蓮 華 經trang 205-6 599 EE trang 74

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 396

thigrave tinh taaacuten caagraveu triacute tueauml hoaoslashn haucirco laoslash cao nhaaacutet toaacutet nhaaacutet ntildeoumlocirciumlc loumliumla choiumln nhaaacutet xuaaacutet saeacutec nhaaacutet ntildeaagraveu tieacircn khoacircng troaumli hocircn voacirc song vaoslash sieacircu phaoslashm nhaaacutet Vaoslash taiumli sao Bocircucirci vigrave khoacircng gigrave cao hocircn lsquotinh taaacutenrsquo ntildeougrave laoslash lsquotinh taaacutenrsquoveagrave triacute tueauml hoaoslashn haucirco veagrave Taugravenh-khoacircng veagrave voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc nguyeaumlnrdquo600

Do tinh thaagraven khoacircng chaaacutep thuucirc Boagrave-taugravet tu taaumlp tinh taaacuten ba-la-maaumlt Tinh chuyeacircn tinh taaacuten seotilde taecircng troumlocircucircng naecircng loumliumlc tinh thaagraven laoslashm neagraven taucircng ntildeearing tu taaumlp thieagraven cuotildeng nhouml triacute tueauml601 Tinh taaacuten (精進) cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash duiumlc nhouml-yugrave-tuugravec vaoslash soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca baaacutet phougraveng daaumlt (apramAringda 不放逸) Quyeaacutet taacircm ntildeeaacuten troumlocircugravec roagravei theo ntildeougrave laoslash tinh taaacuten noatilde loumliumlc tieaacuten tu vaoslash taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave yeaacuteu toaacute cuucirca tinh thaagraven baiumlc nhoumlocirciumlc laoslashm trigrave treauml soumliuml voumlocircn leacircn602 Boagrave-taugravet toumloslash luugravec ntildeaagraveu vocircugravei yugrave chiacute theo locircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly ntildeaotilde tu taaumlp taaacutet caucirc thieaumln haiumlnh vaoslash toumloslash toumloslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tinh taaacuten ba-la-maaumlt Chiacutenh tinh taaacuten naoslashy ntildeaotilde thuugravec ntildeaaringy ntildeoumla Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Phaaumlt ntildeaiumlo cho neacircn goiumli laoslash tinh taaacuten ba-la-maaumlt603

5) Thieagraven ntildeogravenh Ba-la-maaumlt (DhyAringna PAringramitAring 禪定波羅密)

Thieagraven ntildeogravenh laoslash phoumlocircng phaugravep chuyearingn hoaugrave voumlocirciumlt thoaugravet khoucirci nhoumlotildeng taaumlp khiacute touml toumlocircucircng thoacirc vaoslash teaacute cuucirca caucirc yugrave chiacute laatilden tri thoumlugravec ngang qua soumliuml tieaacuten triearingn cuucirca tueauml giaugravec nhigraven saacircu vaoslasho baucircn chaaacutet cuucirca tieaacuten trigravenh nhaaumln thoumlugravec luaaumln vaoslash khaugravei nieaumlm nhouml chuugraveng ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng trong thoumliumlc 600 LSPW trang 65 601 The MahAring-prajntildeAringpAringramitAring-plusmnAringstra of NAringgAringrjuna (tr KumAringrajneva) T 1509 Taaumlp 25 trang 172 b 602 Nhouml treacircn trang 173c 603 Nhouml treacircn trang 174c

Boagrave-taugravet-haiumlnh 397

nghieaumlm moatildei ngaoslashy Muiumlc ntildeiacutech coumlugraveu caugravenh cuucirca vieaumlc thoumliumlc taaumlp thieagraven nhouml theaacute khoacircng taugravech rocircoslashi migravenh khoucirci theaacute giocircugravei beacircn ngoaoslashi maoslash taiumlo ra moaumlt taacircm lyugrave voumlotildeng chaeacutec vaoslash taugravec yugrave cougrave thearing laoslashm neagraven taucircng hoaiumlt ntildeoaumlng cho vieaumlc ntildeaugravenh giaugrave yugrave nghoacutea cuucirca baaacutet kyoslash thoumliumlc nghieaumlm naoslasho theo phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Trong caugravec moaacutei quan heauml caucircm giaugravec ntildeoumlocirciumlc naeacutem gioumlotilde khoacircng xem nheiuml vaoslash vigrave ntildeaacircy laoslash soumliuml caagraven thieaacutet tuyeaumlt ntildeoaacutei ntildeearing laoslashm suy yeaacuteu baucircn ngaotilde vaoslash chaaacutep thuucirc vaoslasho nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm hoaeumlc quan ntildeiearingm cuucirca baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho

Dooslashng hieaumln houmlotildeu ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash taugravec ntildeoaumlng bieaacuten ntildeoaringi cougrave tiacutenh caugravech sinh ntildeoaumlng vaoslash lieacircn tuiumlc gioumlotildea saugraveu caecircn vaoslash saugraveu traagraven ndash taugravec ntildeoaumlng ntildeoumlocirciumlc kinh qua treacircn neagraven taucircng cuucirca soumliuml khoacircng toagraven taiumli voumlotildeng chaeacutec Hiearingu ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu naoslashy tieaacuten trigravenh sinh hoaiumlt dieatilden ra haoslashng ngaoslashy chauacuteng nhoumlotildeng seotilde khoacircng phaugravet sinh voiumlng toumlocircucircng maoslash cooslashn taecircng troumlocircucircng soumliuml hiearingu bieaacutet trieaacutet lyugrave cuoaumlc soaacuteng Cuoaumlc ntildeocircoslashi vaatilden hieaumln houmlotildeu nhouml chuugraveng ntildeang laoslash nhoumlng vocircugravei soumliuml hiearingu trieaacutet lyugrave tinh teaacute chiacuten chaeacuten vaoslash soumliuml oumlugraveng duiumlng troumliumlc tieaacutep cuucirca nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm naoslashy Boagrave-taugravet tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc yugrave nghoacutea cuucirca Taugravenh-khoacircng phocirci baoslashy nhouml moaumlt khuynh houmlocircugraveng mocircugravei trong quy trigravenh cuotilde cuucirca caugravec phaugravep ndash moaumlt soumliuml caucircm nhaaumln mocircugravei vaoslash toumliuml nhieacircn laoslash lsquo(Taugravenh-khoacircng) doumlocircoslashng nhouml noaringi leacircn toumloslash chiacutenh caugravec phaugraveprsquo

Soumliuml an ntildeogravenh beacircn trong cuucirca Boagrave-taugravet laoslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc Taugravenh-khoacircng khoacircng cougrave soumliuml cuiuml thearing hoaugrave touml toumlocircucircng vaoslash do theaacute giaucirci thoaugravet khoucirci soumliuml xuyeacircn taiumlc cuucirca toumliuml ngaotilde trung taacircm thieacircn veagrave tigravenh caucircm Noaumli khoacircng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 398

ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc nhouml naecircng loumliumlc biearingu troumlng cho soumliuml giaugravec ngoauml chaacircn nhouml toumlugravec Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) taiumli hieaumln houmlotildeu thoumliumlc nghieaumlm moatildei ngaoslashy khaucirc naecircng thaaacutey toumliuml migravenh vaoslash caugravec phaugravep theaacute giocircugravei vocircugravei lsquotueauml giaugravec nhouml thograversquo veagrave caugravec moaacutei lieacircn quan cuucirca chuugraveng vocircugravei nhau Soumliuml an togravenh cuucirca choumlugraveng nghieaumlm cao nhaaacutet chaugravenh ntildeogravenh (samyak-samAringdhi 正定) lieacircn quan vocircugravei soumliuml bieaacuten ntildeoaringi vaoslash hoaoslash hocirciumlp hoaugrave toaoslashn thearing caugrave nhaacircn toumloslash ntildeougrave thaugravei ntildeoauml vaoslash ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca Boagrave-taugravet laoslash hoaoslashn haucirco toumlocircng oumlugraveng vocircugravei tueauml giaugravec ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ngang qua soumliuml quaugraven chieaacuteu nhouml trong kinh The Large Sacirctra on Perfect Wisdom ntildeaotilde moacirc taucirc soaacuteng ntildeoaumlng soumliuml quaugraven chieaacuteu (觀) caugravec phaugravep nhouml

ldquo Boagrave-taugravet khoacircng truiuml nocirci baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho quaugraven chieaacuteu baucircn chaaacutet thoumliumlc cuucirca caugravec phaugravep khuyeacircn nhuucirc caugravec chuugraveng sanh khaugravec cuotildeng quaugraven chieaacuteu taaacutet caucirc caugravec phaugravep nhoumlng khoacircng bao giocircoslash Boagrave-taugravet chaaacutep thuucirc baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho

Laiumli noumlotildea naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet Ntildeaiumli-thoumloslasha baaumlc ntildeaiumli nhaacircn quaugraven thaaacutey Taugravenh-khoacircng cuucirca chuucirc thearing cuotildeng toumlugravec laoslash thaaacutey Taugravenh-khoacircng cuucirca ntildeoaacutei thearingrdquo

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca chuucirc thearing Caugravec phaugravep doumliumla treacircn chuucirc thearing laoslash maeacutet tai muotildei loumlocircotildei thaacircn vaoslash yugrave Chiacutenh taiumli maeacutet laoslash khoacircng maeacutet bocircucirci vigrave nougrave khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Taiumli sao Bocircucirci vigrave nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca maeacutet Cuotildeng gioaacuteng theaacute tai muotildei loumlocircotildei thaacircn vaoslash yugrave

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca ntildeoaacutei thearing Caugravec phaugravep doumliumla treacircn chuucirc thearing laoslash saeacutec thanh houmlocircng vograve xuugravec vaoslash phaugravep Chiacutenh taiumli saeacutec laoslash khoacircng saeacutec bocircucirci vigrave nougrave khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Taiumli sao Bocircucirci vigrave nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca maeacutet Cuotildeng gioaacuteng theaacute thanh houmlocircng vograve xuugravec vaoslash phaugravep

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca Taugravenh-khoacircng Taugravenh-khoacircng

Boagrave-taugravet-haiumlnh 399

cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash khoacircng cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeougrave bocircucirci vigrave nougrave khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Vaoslash nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca nougrave

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng voacirc taaumln Ntildeougrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca voacirc cuoslashng khoacircng chaaacutem doumlugravet voacirc taaumln ntildeougrave laoslash khoacircng cuucirca voacirc taaumln bocircucirci vigrave nougrave khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Vaoslash nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca nougrave

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca voacirc thuucircy vaoslash voacirc chung Ntildeougrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca khoacircng cougrave khocircucirci thuucircy vaoslash khocircucirci chung vaoslash vigrave theaacute khocircucirci trung cuotildeng khoacircng toagraven taiumli Vaoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca khoacircng cougrave ntildeoaiumln ntildeaagraveu cuotildeng khoacircng cougrave ntildeoaiumln gioumlotildea cuotildeng khoacircng cougrave ntildeoaiumln cuoaacutei bocircucirci vigrave khoacircng cougrave gigrave ntildeeaacuten hoaeumlc ntildei Ntildeaagraveu gioumlotildea vaoslash cuoaacutei cuotildeng khoacircng cougrave ntildeaagraveu gioumlotildea vaoslash cuoaacutei bocircucirci vigrave chuugraveng khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Vaoslash nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca chuugraveng

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep Taaacutet caucirc caugravec phaugravep nghoacutea laoslash naecircm uaaringn moumlocircoslashi hai xoumlugrave saugraveu thoumlugravec saugraveu xuugravec saugraveu thoiuml caugravec phaugravep houmlotildeu vi vaoslash voacirc vi Chiacutenh taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash khoacircng taaacutet caucirc caugravec phaugravep bocircucirci vigrave chuugraveng khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Vaoslash nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca chuugraveng

Ntildeaacircy goiumli laoslash Boagrave-taugravet Ntildeaiumli-thoumloslasha baaumlc ntildeaiumli nhaacircnrdquo604

Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma puœOslasharika Sacirctra) cuotildeng moacirc taucirc Boagrave-taugravet tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh ba-la-maaumlt ntildeearing caagraveu ntildeaiumlo giaugravec ngoauml nhouml sau

ldquoLaiumli thaaacutey haoslashng Boagrave-taugravet saacircu vaoslasho caugravec thieagraven ntildeogravenh thaacircn taacircm laeumlng chauacuteng ntildeoaumlng Ntildeearing caagraveu ntildeaiumlo voacirc thoumlocirciumlngrdquo605

604 LSPW trang 143-6 605 Kinh Phaugravep-hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 54

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 400

(又見諸菩薩入諸禪定身心寂不動以求無上道)606

Trong choumlocircng XV ldquoTuoslashng ntildeogravea duotildeng xuaaacutetrdquo (從地勇出品) cuucirca kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa daiumly raegraveng chouml Boagrave-taugravet khoacircng chaelig moaumlt kieaacutep maoslash nhieagraveu kieaacutep tu taaumlp thieagraven ba-la-maaumlt nhouml sau

ldquoToumloslash luugravec thaoslashnh ntildeaiumlo nhaatilden ntildeeaacuten nay kyoslash thoumliumlc choumla bao laacircu maoslash caugravec ntildeaiumli chuugraveng Boagrave-taugravet ntildeougrave ntildeaotilde ocircucirc nocirci voacirc loumlocirciumlng nghigraven muoacircn oumlugravec kieaacutep vigrave Phaaumlt ntildeaiumlo neacircn sieacircng tu tinh taaacuten kheugraveo nhaaumlp xuaaacutet truiuml nocirci voacirc loumlocirciumlng nghigraven muoacircn oumlugravec tam muoaumli ntildeoumlocirciumlc thaagraven thoacircng locircugraven tu haiumlnh thanh togravenh ntildeaotilde laacircu kheugraveo hay thoumlugrave ntildeeauml taaumlp caugravec phaugravep laoslashnh gioucirci nocirci vaaacuten ntildeaugravep laoslash baugraveu quyugrave trong loaoslashi ngoumlocircoslashi taaacutet caucirc theaacute gian raaacutet laoslash iacutet cougraverdquo607

(佛亦如是 得道以來 其實未久 而此大眾諸菩薩等 以於無量千萬億劫 為佛道故 勤行精進善入出住無量百千萬億三妹得大神通 久修梵行 喜能次第習諸善法巧於問答 人中之實 一切世間甚為俙有)608

Vigrave looslashng toumloslash bi thoumlocircng toumlocircucircng caugravec chuugraveng sanh muoaacuten chuyearingn hoaugrave hoiuml maoslash Boagrave-taugravet nguyeaumln tu taaumlp thieagraven quaugraven toumloslash boucirc caugravec thuugrave vui theaacute gian ntildeearing chuyeacircn taacircm truugrave thieagraven Chiacutenh tinh thaagraven khoacircng chaaacutep thuucirc cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde khieaacuten Boagrave-taugravet buoacircng xaucirc khoacircng caagraveu khoacircng ntildeaeacutem (不受味不求報) an togravenh trong thieagraven vograve vaoslash taacircm trocircucirc neacircn meagravem maiumli nhu nhuyeaacuten609 Xuaaacutet thieagraven Boagrave-taugravet boumlocircugravec vaoslasho cootildei duiumlc giocircugravei duoslashng thieaumln xaucirco phoumlocircng tieaumln cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeearing cougrave thearing giuugravep caugravec chuugraveng sanh voumlocirciumlt

606 妙 法 蓮 華 經trang 26 607 Kinh Phap-hoa Choumlocircng XV Phaaringm Tuoslashng Ntildeogravea Duotildeng Xuaaacutet trang 380 608 妙 法 蓮 華 經trang 207 609 The MahAring-prajntildeAringpAringramitAring-plusmnAringstra of NAringgAringrjuna (tr KumAringrajneva) T 1509 Taaumlp 25 trang 187c

Boagrave-taugravet-haiumlnh 401

qua cootildei sanh toumlucirc Ntildeougrave chiacutenh laoslash thieagraven ba-la-maaumlt610 Boagrave-taugravet sau khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thieagraven ntildeogravenh ba-la-maaumlt ngaoslashi toumliuml taiumli khoacircng phaacircn bieaumlt traiumlng thaugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hay naugraveo loaiumln nhouml tuyeaumlt ntildeoaacutei hay houmlotildeu vi bocircucirci leotilde ngaoslashi ntildeaotilde hiearingu ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc taugravenh thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep Baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng cuotildeng laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca taacircm thieagraven ntildeogravenh an toacutenh611 Thieagraven baotildeo hoaoslash vocircugravei tueauml giaugravec veagrave chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml hoaoslashn haucirco cuucirca nougrave 6) Triacute tueauml Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring PAringramitAring 智慧波羅密)

Kinh Dieaumlu-Phaugravep Lieacircn-hoa trong phaaringm lsquoToumliumlrsquo moacirc taucirc caugravec Boagrave-taugravet tu taaumlp triacute tueauml ba-la-maaumlt nhouml sau

ldquoLaiumli thaaacutey caugravec Boagrave-taugravet Triacute saacircu chiacute beagraven chaeacutec Hay houcirci caugravec ntildeoumlugravec Phaaumlt Nghe roagravei ntildeeagraveu thuiuml trigrave Laiumli thaaacutey haoslashng Phaaumlt toumlucirc Ntildeogravenh tueauml troiumln ntildeaagravey ntildeuucirc Duoslashng voacirc loumlocirciumlng taelig-duiuml Vigrave chuugraveng maoslash giaucircng phaugravep Vui oumla nougravei caugravec phaugravep Daiumly baucirco caugravec Boagrave-taugravet Phaugrave deiumlp chuugraveng binh ma Maoslash ntildeaugravenh reagraven troaacuteng phaugraveprdquo612

(復見菩薩智志固能問諸佛聽悉受按又佛子定慧具足以無

量喻為眾稱法欣樂說無法化諸菩薩破魔兵眾而學法鼓)613

Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash triacute tueauml cuucirca caugravec Boagrave-taugravet raaacutet

610 Nhouml treacircn 611 Nhouml treacircn trang 189 b c 612 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 38 613 妙 法 蓮 華 經trang 18

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 402

thaacircm saacircu vaoslash yugrave chiacute cuucirca caugravec ngaoslashi cuotildeng raaacutet kieacircn coaacute Caugravec Boagrave-taugravet thoumlocircoslashng thoumla vocircugravei Ntildeoumlugravec phaaumlt veagrave caugravec nghi vaaacuten veagrave phaugravep vaoslash thoumliumlc haoslashnh theo giaucirci nghi cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt Nougravei caugravech khaugravec ntildeougrave cuotildeng laoslash nhaaumln trigrave gioumlotilde vaoslash tu taaumlp ba-la-maaumlt Toumlocircng oumlugraveng vocircugravei phaugravep cuotildeng cougrave caugravec phaugravep khaugravec nhouml thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueauml ba-la-maaumlt Caugravec Boagrave-taugravet ntildeaotilde duoslashng voacirc soaacute caugravec thiacute duiuml so saugravenh vaoslash lyugrave thuyeaacutet ntildeearing vigrave locirciumli iacutech cho soaacute ntildeoacircng maoslash thuyeaacutet phaugravep Caugravec Boagrave-taugravet raaacutet haelig laiumlc trong haiumlnh thuyeaacutet phaugravep vaoslash phaugravep thoaiumli caugravec ngaoslashi thuyeaacutet raaacutet thaacircm saacircu vi teaacute vaoslash tuyeaumlt dieaumlu nhouml kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa ntildeaotilde minh hoiumla nhouml sau

ldquoLaiumli cougrave vograve Boagrave-taugravet Giaucircng nougravei phaugravep togravech dieaumlt Duoslashng caugravec locircoslashi daiumly doatilde Daiumly voacirc soaacute chuugraveng sanh Hoaeumlc thaaacutey vograve Boagrave-taugravet Quan saugravet caugravec phaugravep togravenh Ntildeeagraveu khoacircng cougrave hai toumlocircugraveng Cuotildeng nhouml khoaucircng houml khoacircng Laiumli thaaacutey haoslashng Phaaumlt toumlucirc Taacircm khoacircng choatilde meacirc ntildeaeacutem Duoslashng mougraven dieaumlu tueauml naoslashy Maoslash caagraveu ntildeaiumlo Voacirc-thoumlocirciumlngrdquo614

(或有菩薩說寂滅法種種教詔無數眾生有菩薩觀諸法性無

有二相獨如虛空又見佛子心無所著以此妙慧求無上道)615

Phaugravep triacute tueauml maoslash caugravec Boagrave-taugravet giaucircng ocircucirc ntildeaacircy cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lsquoThoumlocircoslashng togravech dieaumlt phaugraveprsquo (常寂滅法) nghoacutea laoslash taaacutet caucirc phaugravep luoacircn luoacircn mang nghoacutea khoacircng togravech cuucirca 614 Kinh Phaugravep hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 40 615 妙 法 蓮 華 經trang 19

Boagrave-taugravet-haiumlnh 403

Taugravenh-khoacircng Boagrave-taugravet duoslashng nhieagraveu phoumlocircng tieaumln vaoslash caugravech thoumlugravec ntildeearing thuyeaacutet phaugravep nhaegravem muiumlc ntildeiacutech khieaacuten chuugraveng sanh

1) Toumloslash meacirc muoaumli ntildeeaacuten tueauml giaugravec 2) Hiearingu bieaacutet chaacircn chaugravenh vaoslash thoumlugravec taelignh 3) Tueauml giaugravec soumliuml thaaumlt cuoaumlc ntildeocircoslashi laoslash khoaring

Caugravec Boagrave-taugravet naoslashy thaaacutey caugravec phaugravep laoslash baaacutet nhograve Ntildeeauml toumlucirc cuucirca chouml Boagrave-taugravet cuotildeng khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho caugravec phaugravep vaoslash duoslashng triacute tueauml sieacircu vieaumlt ntildeearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml

Baucircn chaaacutet cuucirca triacute tueauml Ba-la-maaumlt naoslashy laoslash triacute baaacutet-nhograve (advAringyajntildeana 智不二) nghoacutea laoslash Taugravenh-khoacircng laoslash nguyeacircn lyugrave cocirc baucircn moaacutei lieacircn heauml cuucirca nougrave vocircugravei caugravec ba-la-maaumlt khaugravec Theo Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp naecircm ba-la-maaumlt ntildeaagraveu trong nhieagraveu kieaacutep suoaacutet trong thocircoslashi gian Boagrave-taugravet thanh togravenh triacute tueauml ba-la-maaumlt vaoslash thanh loiumlc caugravec ntildeoaacutei taugravec lieacircn ntildeocircugravei vocircugravei khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave cuucirca lsquotaugravec nhaacircnrsquo lsquohaoslashnh ntildeoaumlngrsquo hoaeumlc lsquongoumlocircoslashi nhaaumlnrsquo Keaacutet hocirciumlp vocircugravei tueauml giaugravec veagrave Taugravenh-khoacircng cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep soumliuml tu taaumlp naoslashy seotilde khieaacuten Boagrave-taugravet giaucirci thoaugravet toumloslash nhoumlotildeng voiumlng toumlocircucircng cuiuml thearing hoaugrave vaoslash phieagraven naotildeo tigravenh caucircm Tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng khieaacuten Boagrave-taugravet thoaugravet khoucirci soumliuml chaaacutep chaeumlc vaoslasho ngoacircn ngoumlotilde quaugraven saugravet vaoslash dieatilden dogravech vaecircn toumliuml laoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu houmlotildeu duiumlng trong chiacutenh chuugraveng nhoumlng choumlocircugraveng ngaiumli trong laotildenh voumliumlc tinh thaagraven khi ntildeaeumlt chuugraveng ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei chaacircn lyugrave giaucirci thoaugravet Qua soumliuml chuyearingn hoaugrave taaacutet caucirc saugraveu ba-la-maaumlt khieaacuten Boagrave-taugravet ngoauml ntildeoumlocirciumlc thaacircn Phaaumlt toumlugravec laoslash phaugravep thaacircn Chaelig tocircugravei ntildeaacircy chuugraveng ta mocircugravei goiumli triacute tueauml ba-

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 404

la-maaumlt laoslash thoumlocirciumlng thuucirc trong caugravec ba-la-maaumlt khaugravec Cuoslashng vocircugravei triacute tueauml ba-la-maaumlt moatildei ba-la-maaumlt khaugravec cuotildeng doumliuml phaagraven vaoslasho vieaumlc taecircng troumlocircucircng soumliuml an laiumlc trong taacircm nhouml baucircn ntildeoaacutei chieaacuteu ntildeaagravey hieaumlu quaucirc troumliumlc tieaacutep tueauml giaugravec tuiumlc ntildeeaacute nhouml baucircn chaaacutet toumlocircng ntildeoaacutei theo ngoumlotilde caucircnh

Triacute tueauml khoacircng tiacutech luyotilde qua soumliuml taecircng daagraven caugravec coacircng thoumlugravec lyugrave thuyeaacutet hoaeumlc qua soumliuml quan heauml ntildeoaacutei vocircugravei baaacutet coumlugrave thoumliumlc thearing vi teaacute sieacircu higravenh hay huyeagraven biacute naoslasho Chiacutenh taacircm uyearingn chuyearingn vaoslash trong saugraveng ntildeaotilde phocirci baoslashy ngang qua loauml trigravenh tu taaumlp Boagrave-taugravet hoaoslashn toaoslashn giaucirci thoaugravet khoucirci khuynh houmlocircugraveng naeacutem gioumlotilde caugravec noaumli dung cuucirca khaugravei nieaumlm hoaugrave vaoslash nhaaumln thoumlugravec luaaumln maeumlc duoslash moaumlt soaacute hoaeumlc taaacutet caucirc chuugraveng ntildeaeumlt neagraven taucircng trong chaacircn lyugrave hoaeumlc thoumliumlc taiumli Triacute tueauml laoslash vaaacuten ntildeeagrave cuucirca caucirc hai nhaaumln thoumlugravec veagrave tri thoumlugravec vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng Boagrave-taugravet khoacircng chaelig khai quang neagraven daoslashy voacirc minh cuucirca caugravec khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave maoslash cooslashn phaucirci thaacircm nhaaumlp vaoslasho thoumliumlc chaaacutet nocirci maoslash khaugravei nieaumlm cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc hieaumln hoaugrave qua thaugravei ntildeoauml vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng trong theaacute giocircugravei naoslashy nhouml kinh Ntildeaiumli-Baugravet-nhaotilde minh hoiumla

ldquoNaoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Theaacute naoslasho laoslash vograve Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn ngoumlocircoslashi ntildeaotilde thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml ba-la-maaumlt

Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn Naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli-nhaacircn ntildeaotilde thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca saeacutec thigrave goiumli laoslash thaacircm nhaaumlp Vaoslash nhouml theaacute Boagrave-taugravet gia nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca thoiuml vv cho ntildeeaacuten Taugravenh-khoacircng cuucirca nhaotilden caecircn saeacutec traagraven nhaotilden thoumlugravec vv cho ntildeeaacuten yugrave thoumlugravec Boagrave-taugravet gia nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca Khoaring Khoaring taaumlp Khoaring dieaumlt Con ntildeoumlocircoslashng cuucirca Khoaring dieaumlt Taugravenh-khoacircng cuucirca voacirc minh vv bieaacuten hoaiumli vaoslash cheaacutet Boagrave-

Boagrave-taugravet-haiumlnh 405

taugravet thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep neacircn goiumli laoslash lsquothaacircm nhaaumlprsquo Taiumli nocirci caugravec phaugravep houmlotildeu vi vaoslash voacirc vi Boagrave-taugravet cougrave thearing higravenh thaoslashnh moaumlt khaugravei nieaumlm thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep laoslash Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash thaacircm nhaaumlp Hocircn noumlotildea naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn ngoumlocircoslashi ntildeang ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml ba-la-maaumlt neacircn goiumli laoslash lsquothaacircm nhaaumlprsquo vigrave ngaoslashi thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca thoumliumlc chaaacutet nguyeacircn baucircn Do theaacute naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml ba-la-maaumlt laoslash thaacircm nhaaumlp vaoslasho baucircy loaiumli Taugravenh-khoacircng goiumli laoslash thaacircm nhaaumlp Do theaacute naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng baegraveng phoumlocircng tieaumln cuucirca baucircy loaiumli Taugravenh-khoacircng bocircucirci vigrave theaacute ngay caucirc khoacircng goiumli laoslash lsquothaacircm nhaaumlprsquo hoaeumlc lsquokhoacircng thaacircm nhaaumlprsquo Taiumli sao Bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet khoacircng phaacircn bieaumlt ntildeaacircy laoslash saeacutec nhouml laoslash lsquothaacircm nhaaumlprsquo hay lsquokhoacircng thaacircm nhaaumlprsquordquo616

Cuotildeng trong baoslashi kinh naoslashy nhoumlng ntildeoaiumln khaugravec nougravei raegraveng

ldquoNaoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet laoslashm theaacute naoslasho maoslash Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml Ba-la-maaumlt

Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly Taiumli ntildeaacircy Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml ba-la-maaumlt Thaaumlt ra Boagrave-taugravet khoacircng phaucirci laoslash Boagrave-taugravet cuotildeng khoacircng cougrave toumloslash lsquoBoagrave-taugravetrsquo cuotildeng khoacircng cougrave tieaacuten trigravenh Boagrave-taugravet cuotildeng khoacircng cougrave triacute tueauml ba-la-maaumlt cuotildeng khoacircng cougrave toumloslash lsquotriacute tueauml ba-la-maaumltrsquo

Boagrave-taugravet khoacircng phaacircn bieaumlt lsquoBoagrave-taugravet ntildeang thaacircm nhaaumlprsquo cuotildeng khoacircng cougrave lsquoBoagrave-taugravet khoacircng thaacircm nhaaumlprsquo Boagrave-taugravet khoacircng phaacircn bieaumlt saeacutec thoiuml toumlocircucircng haoslashnh vaoslash thoumlugravec Taiumli sao Bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn laoslash khoacircng caucirc chiacutenh baucircn thaacircn Boagrave-taugravet Taiumli sao Ntildeougrave chiacutenh laoslash thoumliumlc taugravenh chaacircn thaaumlt cuucirca Boagrave-taugravet Vigrave theaacute ngang qua Taugravenh-khoacircng saeacutec laoslash khoacircng Cuotildeng khoacircng cougrave laoslash khoacircng

616 LSPW trang 60

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 406

khoacircng khaugravec saeacutecrdquo617

Vigrave theaacute triacute tueauml ba-la-maaumlt cuotildeng hiearingu laoslash Taugravenh-khoacircng Nhouml chuugraveng ta ntildeaotilde nougravei yugrave nghoacutea Taugravenh-khoacircng trong choumlocircng troumlocircugravec618 ocircucirc ntildeaacircy chuugraveng ta chaelig nougravei goiumln Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem nhouml con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo gioumlotildea caugravec coumliumlc ntildeoaacutei ntildeaotildei gioumlotildea hieaumln houmlotildeu vaoslash phi hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei

Trong kinh Laecircng giaoslash (LaœkAringvatAringra-sacirctra 楞伽經) ntildeaotilde chaelig ra hieaumln houmlotildeu vaoslash phi hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei nhouml laoslash nhoumlotildeng thuaaumlt toumloslash ntildeoaacutei ntildeaotildei toumloslash naoslashy choumlugraveng minh soumliuml caagraven thieaacutet cuucirca toumloslash khaugravec619 Ngaoslashi Long thoiuml ntildeaotilde bieaumln luaaumln quan ntildeiearingm cuucirca ngaoslashi trong caugravech ngoacircn cuucirca Baugravet baaacutet laoslash tougravem goiumln caugravec locircoslashi daiumly veagrave Taugravenh-khoacircng maoslash Taugravenh-khoacircng naoslashy ntildeaotilde thaaumlt soumliuml phocirci baoslashy heauml thoaacuteng nguyeacircn lyugrave xa xoumla cuucirca Ntildeoumlugravec-phaaumlt veagrave lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PaEcircicca-samuppAringda Skt Pratnetya-samutpAringda 緣起) Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde chaelig ra soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca cocirc socircucirc toumliuml hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei trong taaacutet caucirc caugravec phaugravep hoaeumlc hieaumln toumlocirciumlng (dharma-natrAringtmya 法空)620 Ntildeieagraveu naoslashy cuotildeng augravem chaelig soumliuml khoacircng hieaumln houmlotildeu cuucirca baaacutet coumlugrave hieaumln toumlocirciumlng vaoslash thoumliumlc thearing toumliuml taiumlo vaoslash khoacircng toumliuml taiumlo

Caugravec nhaoslash trieaacutet hoiumlc ntildei xa hocircn vaoslash giaucirci thiacutech Taugravenh-khoacircng nhouml phi houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei (abhAringva 非有) Nhaaacutet-Baugravech-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (SatasAringhasrikAring 617 Nhouml treacircn trang 56 618 Chapter VI 619 LaœkAringvatAringra-sacirctra ed by B Nanjio Kyoto 1923 trang 54 620 Nhouml treacircn I amp MahAringyAringna- sacirctrAringlaœkAringra Pari 1907 1911 trang 1492

Boagrave-taugravet-haiumlnh 407

PrajntildeAring-pAringramitAring一百千頌般若波羅密經)621 daiumly raegraveng

ldquoVoacirc minh laoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu luaacircn hoagravei laoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu thoumlugravec danh-saeacutec saugraveu caecircn saugraveu caecircn xuugravec thoiuml khaugravet augravei chaaacutep thuucirc houmlotildeu sanh giaoslash bogravenh cheaacutet laoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu (avidyamAringna) Boagrave-taugravet khoacircng phaacircn bieaumlt nguoagraven goaacutec hay tieacircu dieaumlt oacirc nhieatildem hay thanh togravenh beacircn naoslashy hay beacircn khaugravec cuucirca caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng Neaacuteu moaumlt nhaoslash aucirco thuaaumlt taoslashi gioucirci taiumlo ra ntildeaugravem ntildeoacircng trong quaotildeng troumlocircoslashng vaoslash ntildeem triacute tueauml ba-la-maaumlt vigrave hoiuml maoslash thuyeaacutet giaucircng ntildeearing an truiuml taaacutet caucirc chuugraveng sanh trong ntildeougrave nhoumlng thaaumlt ra khoacircng cougrave an truiuml baaacutet coumlugrave chuugraveng sanh naoslasho trong triacute tueauml ba-la-maaumlt bocircucirci vigrave taaacutet caucirc caugravec phaugravep vaoslash chuugraveng sanh laoslash cuoslashng baucircn chaaacutet chuugraveng nhouml moaumlng aucirco (mAringyAring-dharmatAring) Taaacutet caucirc caugravec phaugravep toagraven taiumli trong soumliuml khoacircng toagraven taiumli Caugravec phaugravep khoacircng chaelig khoacircng maoslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei Taugravenh-khoacircng Caugravec phaugravep laoslash ngaeacuten nguucirci ntildeau khoaring khoacircng baucircn thearing troaacuteng khoacircng voacirc toumlocircugraveng voacirc muiumlc ntildeiacutech khoacircng taiumlo vaoslash khoacircng keaacutet Taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave saeacutec thoiuml toumlocircucircng haoslashnh vaoslash thoumlugravec khoacircng cougrave maeacutet tai muotildei loumlocircotildei thaacircn vaoslash yugrave khoacircng cougrave saeacutec thanh houmlocircng vograve xuugravec vaoslash phaugravep khoacircng cougrave khoaring nguyeacircn nhaacircn cuucirca khoaring khoaring dieaumlt vaoslash con ntildeoumlocircoslashng ntildei ntildeeaacuten khoaring dieaumlt khoacircng cougrave quaugrave khoumlugrave hieaumln taiumli vaoslash toumlocircng lai khoacircng cougrave caugravec thaoslashnh toaacute khoacircng Boagrave-taugravet khoacircng Phaaumlt vaoslash khoacircng giaugravec ngoauml Chiacutenh Boagrave-taugravet cuotildeng gioaacuteng nhouml bougraveng vang cuucirca voiumlng toumlocircucircng (mAringyAring-purusa)rdquo

Tougravem laiumli Nhaaacutet-Baugravech Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeaotilde mocircucirc roaumlng chuucirc thuyeaacutet cuucirca phuucirc ntildeogravenh vaoslash ntildeoumla nougrave ntildeeaacuten phaiumlm vi toaacutei cao Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajracchedikAring PrajntildeAring PAringramitAring

621 The divideata-sAringhasrikAring PrajntildeAring PAringramitAring ed by P Ghosa Calcuta 1902-

13 trang 842 1216 1360 136 141 1197 1643 amp 1440

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 408

金剛般若波羅密經) cuotildeng moacirc taucirc gioaacuteng nhouml vaaumly raegraveng nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave caugrave nhaacircn khoacircng cougrave chaaacutet loumlocirciumlng khoacircng cougrave yugrave toumlocircucircng khoacircng cougrave hoiumlc thuyeaacutet khoacircng cougrave chuugraveng sanh ntildeearing giaucirci thoaugravet khoacircng taiumlo khoacircng dieaumlt khoacircng Boagrave-taugravet khoacircng Phaaumlt vaoslash khoacircng boagrave ntildeeagrave622

Nougravei moaumlt caugravech khaugravec triacute tueauml vaoslash Taugravenh-khoacircng laoslash nhoumlotildeng nguoagraven khocircucirci ntildeaagraveu cho soumliuml nghieaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh 7) Phoumlocircng tieaumln Ba-la-maaumlt (UpAringya PAringramitAring 方便波羅密)

Ntildeaacircy laoslash ba-la-maaumlt quan troiumlng nhaaacutet trong boaacuten ba-la-maaumlt phuiuml UpAringya (方便) dogravech laoslash phoumlocircng tieaumln keaacute hoaiumlch hay duiumlng cuiuml OumlUgraveng duiumlng trong vieaumlc thuyeaacutet phaugravep laoslash tuoslashy theo khaucirc naecircng ngoumlocircoslashi nghe maoslash duoslashng phoumlocircng phaugravep (duiumlng cuiuml keaacute hoaiumlch) thiacutech hocirciumlp ntildeearing cougrave hieaumlu quaucirc vaoslash locirciumli iacutech cho thiacutenh giaucirc Ntildeaiumli-thoumloslasha tuyeacircn boaacute raegraveng Ntildeoumlugravec phaaumlt duoslashng phoumlocircng tieaumln hoaeumlc phoumlocircng phaugravep ban phaugravep thoaiumli toumloslashng phaagraven (phaagraven ntildeocircn giaucircn thaaacutep nhouml lyugrave cuucirca kinh A-haoslashm Phoumlocircng-ntildeauacuteng) cho tocircugravei khi thaaacutey khaucirc naecircng thuaagraven thuiumlc cuucirca thiacutenh giaucirc roagravei ngaoslashi mocircugravei thuyeaacutet ntildeaagravey ntildeuucirc chaacircn taugravenh cao sieacircu khougrave hiearingu (qua caugravec kinh nhouml Baugravet-nhaotilde Phaugravep-hoa Nieaacutet-baoslashn)

Ngaoslashi Thieacircn-Thai thaugravenh giaucirc beacircn Trung Quoaacutec ntildeaotilde phaacircn chia cuoaumlc ntildeocircoslashi thuyeaacutet phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt theo baoslashi keauml nhouml

Hoa-Nghieacircm toaacutei socirc tam thaaacutet nhaaumlt

A-Haoslashm thaaumlp nhograve Phoumlocircng-Ntildeauacuteng baugravet

622 Xem BDBSL 245 amp 金 剛 般 若 波 羅 密 經 nhouml treacircn trang 215 441ii 428 4316 237 389 3713

Boagrave-taugravet-haiumlnh 409

Nhograve thaaumlp nhograve nieacircn Baugravet-nhaotilde ntildeaoslashm

Phaugravep-Hoa Nieaacutet-baoslashn coaumlng baugravet nieacircn

Taiumlm dogravech Hoa-nghieacircm troumlocircugravec nhaaacutet hai moaacutet ngaoslashy

A-Haoslashm moumlocircoslashi hai Phoumlocircng-ntildeauacuteng taugravem

Hai moumlocirci hai naecircm baoslashn Baugravet-Nhaotilde

Phaugravep-Hoa Nieaacutet-baoslashn coaumlng taugravem naecircm

Trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa choumlocircng IV phaaringm lsquoTiacuten giaucircirsquo (信解品)623 toumlocircoslashng thuaaumlt moaumlt caacircu chuyeaumln raaacutet hay veagrave vieaumlc soumlucirc duiumlng phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco nhouml sau

Cougrave moaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaoslashn oacircng ngheoslasho thaaacutet laiumlc ntildeoumlugravea con thocirc ntildeaugraveng yeacircu Ntildeoumlugravea con thocirc beugrave boucirc cha troaacuten ntildei qua moaumlt noumlocircugravec xa khaugravec Sau naoslashy ngoumlocircoslashi cha trocircucirc neacircn giaoslashu cougrave ngoumlocircoslashi con ntildei lang thang khaeacutep nocirci ntildeearing xin thoumlugravec aecircn Ngoumlocircoslashi cha baaacutet thigravenh ligravenh gaeumlp laiumli con bieaacutet laoslash con migravenh nhoumlng khoacircng daugravem nhaaumln ngoumlocircoslashi con thaaacutey vograve naoslashy cougrave theaacute loumliumlc locircugraven giaoslashu cougrave ntildeaagravey binh liacutenh canh gaugravet lieagraven sanh looslashng khieaacutep socirciuml hoaacutei haaumln veagrave vieaumlc ntildeeaacuten laagravem nhaoslash giaoslashu naoslashy neacircn hoaucircng socirciuml ntildeogravenh boucirc chaiumly Ngoumlocircoslashi cha bieaacutet neaacuteu nhaaumln migravenh laoslashm cha chaoslashng cuoslashng toumlucirc naoslashy seotilde khoacircng tin vaoslash khieaacutep socirciuml neacircn duoslashng phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco (UpAringya-kauplusmnalya方便) sai ngoumlocircoslashi haagraveu chaiumly ntildeuoaringi theo chaoslashng cuoslashng toumlucirc ntildeougrave nougravei raegraveng nocirci ntildeaacircy caagraven thueacirc chaoslashng laoslashm ngoumlocircoslashi hoaacutet phaacircn trong nhaoslash roagravei sau ntildeougrave toumloslash toumloslash tieaacutet loauml soumliuml thaaumlt Chaoslashng cuoslashng toumlucirc ntildeoagraveng yugrave laoslashm thueacirc Ngoumlocircoslashi cha ntildeem quaagraven augraveo raugravech roumlocircugravei thuoslashng phaacircn ntildeeaacuten gaagraven con nougravei raegraveng ldquoNgoumlocircoslashi thoumlocircoslashng laoslashm ocircucirc ntildeaacircy ntildeoumloslashng laiumli ntildei nocirci khaugravec ta seotilde traucirc theacircm giaugrave cho ngoumlocirci Neacircn phaucirci an looslashng ta nhouml cha cuucirca ngoumlocirci chocircugrave cougrave saagraveu lordquo Baegraveng

623 LS trang 80

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 410

caugravech naoslashy ngoumlocircoslashi cha ntildeaotilde tigravem ntildeoumlocirciumlc cocirc hoaumli gaagraven guotildei vaoslash nougravei chuyeaumln vocircugravei con cuucirca migravenh vaoslash ngoumlocircoslashi con haiumlnh phuugravec ntildeoumlocirciumlc soaacuteng vaoslash laoslashm vieaumlc taiumli ntildeaacircy cho ntildeeaacuten moumlocircoslashi hai naecircm Cuoaacutei cuoslashng vaoslasho moaumlt ngaoslashy noiuml ngoumlocircoslashi cha bogravenh vaoslash bieaacutet ngaoslashy cheaacutet gaagraven keagrave neacircn goiumli ngoumlocircoslashi con vaoslash caucirc thaacircn toaumlc quoaacutec voumlocircng quan ntildeaiumli thaagraven dooslashng Saugravet-locirciumli haoslashng couml soacute ntildeeaacuten nougravei raegraveng ldquoCaugravec ngaoslashi neacircn rootilde ngoumlocircoslashi naoslashy laoslash con ta cuucirca ta sinh ra Nay ta cougrave taaacutet caucirc bao nhieacircu cuucirca caucirci ntildeeagraveu laoslash cuucirca con tardquo Chaoslashng cuoslashng toumlucirc nghe nougravei raaacutet vui moumloslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu choumla toumloslashng cougrave

Trong caacircu chuyeaumln naoslashy cha laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt con laoslash caugravec Phaaumlt toumlucirc thuaagraven thaoslashnh Lao ntildeoaumlng hoaacutet phaacircn laoslash phaugravep thoaiumli thaaacutep veagrave Nieaacutet-baoslashn Tuyeacircn boaacute veagrave moaacutei quan heauml ruoaumlt thogravet cha con laoslash phaugravep thoaiumli cao cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha

Cougrave nhieagraveu nocirci trong kinh Phaugravep-hoa naoslashy nougravei raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm thaaumlt soumliuml ntildeaotilde giaugravec ngoauml caugravech ntildeaacircy nhieagraveu kieaacutep vaoslash ngaoslashi vaatilden cooslashn soaacuteng maotildei Ngaoslashi chaelig thograve hieaumln giaucirc sanh nhouml moaumlt con ngoumlocircoslashi vaoslash ntildeaiumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy boagrave-ntildeeagrave Ntildeaacircy laoslash phoumlocircng tieaumln ntildeoauml sanh cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn Ntildeaeumlc bieaumlt trong choumlocircng II phaaringm ldquoPhoumlocircng tieaumlnrdquo624 yugrave nghoacutea phoumlocircng tieaumln ntildeoumlocirciumlc saugraveng toucirc qua hoiumlc thuyeaacutet Ba thoumloslasha (TriyAringnas) laoslash Thanh-vaecircn thoumloslasha (dividerAringvaka-yAringna 聲文乘) Duyeacircn-giaugravec thoumloslasha (Pratyekabuddha-yAringna 辟支佛乘 hoaeumlc 緣覺乘) vaoslash Boagrave-taugravet thoumloslasha (Boddhisattva-yAringna 菩 薩 乘) ntildeearing toumlocircng oumlugraveng vocircugravei trigravenh ntildeoauml cuucirca ngoumlocircoslashi nghe

ldquoBoagrave-taugravet thuyeaacutet phaugravep khoacircng moucirci meaumlt trigravenh baoslashy caugravec haiumlnh nghieaumlp cuucirca theaacute gian vaoslash theo taacircm yugrave cuucirca

624 LS trang 23

Boagrave-taugravet-haiumlnh 411

chuugraveng sanh maoslash ngaoslashi hiearingn loauml thaacircn Ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash chaaacutep thuucirc vaoslasho caugravec haoslashnh ntildeoaumlng vaoslash buoacircng xaucirc taaacutet caucirc thaelignh thoaucircng ngaoslashi thograve hieaumln nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi voacirc minh hoaeumlc nhouml moaumlt baaumlc thaugravenh thaelignh thoaucircng thograve hieaumln nhouml ntildeang ocircucirc ta-baoslash hoaeumlc trong traiumlng thaugravei nieaacutet-baoslashnrdquo

Phoumlocircng tieaumln laoslash caugravech thoumlugravec trong ntildeougrave Boagrave-taugravet thoumliumlc hieaumln ntildeearing ntildeoauml sanh cho cougrave hieaumlu quaucirc Phoumlocircng tieaumln ba-la-maaumlt cuotildeng gaeacuten lieagraven looslashng toumloslash bi vaoslash coacircng ntildeoumlugravec (puœya 功

德) Caugravec toaring Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave looslashng tin voumlotildeng maiumlnh trong thoumliumlc haoslashnh phoumlocircng phaugravep thieaumln xaucirco ntildeearing ntildeaiumlt triacute tueauml toaacutei thoumlocirciumlng 8) Nguyeaumln Ba-la-maaumlt (PraœidhAringna PAringramitAring 願波羅密)

William Jamesin trong taugravec phaaringm lsquoThe Varieties of Religious Experiencersquo (Phoumlocircng phaugravep Tu taaumlp Ntildea daiumlng) ntildeaotilde trigravenh baoslashy tiacutenh chaaacutet taacircm lyugrave cuucirca thoumliumlc nghieaumlm Nguyeaumln (PraœidhAringna 願) nhouml sau

ldquoNhouml thearing ntildeougrave laoslash trong yugrave thoumlugravec con ngoumlocircoslashi trong tri giaugravec cuucirca thoumliumlc taiumli moaumlt caucircm giaugravec cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu khaugravech quan moaumlt khaugravei nieaumlm cuucirca ntildeieagraveu maoslash chuugraveng ta goiumli laoslash lsquomoaumlt caugravei gigrave ntildeougraversquo saacircu laeacuteng hocircn vaoslash phoaring bieaacuten hocircn baaacutet coumlugrave caugravei gigrave ntildeaeumlc bieaumlt hay ntildeaeumlc thuoslash lsquoNhoumlotildeng tri giaugravec vocircugravei taacircm lyugrave hieaumln haoslashnh tin raegraveng cougrave nhoumlotildeng thoumliumlc thearing hieaumln houmlotildeu ntildeearing hoaoslashn thaoslashnh oumlocircugravec nguyeaumlnrsquordquo625

Thaaumlt ra nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi cougrave looslashng tiacuten doumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde choumlugraveng minh raegraveng looslashng tiacuten nguyeaumln nhouml theaacute laoslash cougrave thearing xaucircy ra ocircucirc moatildei toacircn giaugraveo tiacuten ngoumlocircotildeng khaugravec nhau Vaoslash nguyeaumln nhouml theaacute chauacuteng nhoumlotildeng laoslash caagraven thieaacutet maoslash cooslashn taiumlo 625 William Jamesin The Varieties of Religious Experience Longmans Green and Co 1941 trang 58

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 412

ra looslashng tiacuten thaoslashnh Trong taugravec phaaringm cuucirca migravenh nhaotilde laotildenh tuiuml AAacuten-ntildeoauml Mahatma Gandhi ntildeaotilde nougravei ldquoNguyeaumln laoslash chigravea khoaugrave cuucirca buoaringi saugraveng vaoslash laoslash daacircy ntildeai trong buoaringi toaacuteirdquo626 nghoacutea laoslash chuugraveng ta haotildey baeacutet ntildeaagraveu moaumlt ngaoslashy vocircugravei locircoslashi nguyeaumln thigrave locircoslashi nguyeaumln seotilde laoslash nguoagraven suoaacutei cuucirca hy voiumlng vaoslash coaring vuotilde giaucirci quyeaacutet caugravec haiumlnh nghieaumlp haoslashng ngaoslashy Cuotildeng theaacute vaoslasho cuoaacutei ngaoslashy cuotildeng baeacutet ntildeaagraveu vocircugravei locircoslashi nguyeaumln seotilde cougrave thearing khieaacuten chuugraveng ta doumloslashng caugravec lo laeacuteng veagrave caugravei gigrave chuugraveng ta ntildeaotilde laoslashm vaoslash ntildeearing laiumli nhoumlotildeng gigrave chuugraveng ta choumla laoslashm Moaumlt maeumlt nguyeaumln giuugravep chuugraveng ta thaugravenh hougravea coacircng vieaumlc haoslashng ngaoslashy nhouml moaumlt soumliuml cuugraveng doumlocircoslashng leacircn chouml Phaaumlt vaoslash maeumlt khaugravec giuugravep hoaoslashn thaoslashnh caugravec locircoslashi nguyeaumln Vigrave theaacute nguyeaumln laoslash lsquonhoumlotildeng nguyeacircn lyugrave tinh thaagraven caagraven thieaacutetrsquo627

Bocircucirci leotilde nguyeaumln khoacircng chaelig laoslash tuyeaumlt ntildeoaacutei caagraven thieaacutet cho vieaumlc tu taaumlp chaacircn lyugrave vaoslash baaacutet haiumli (ahiUacutesAring 不害) maoslash cooslashn giuugravep trong vieaumlc thoumliumlc haoslashnh nhoumlotildeng locircoslashi nguyeaumln

Theo Gandhi ntildeieagraveu coaacutet yeaacuteu cuucirca nguyeaumln laoslash ntildeoumla ntildeeaacuten hoaoslash bigravenh vaoslash traaumlt toumliuml trong toumloslashng ntildeocircoslashi soaacuteng caugrave nhaacircn vaoslash xaotilde hoaumli nhouml ldquoKhoacircng caagraveu nguyeaumln thigrave khoacircng cougrave hoaoslash bigravenh beacircn trongrdquo ldquoNgoumlocircoslashi caagraveu nguyeaumln toumliuml vograve aaacutey seotilde cougrave hoaoslash bigravenh nocirci vograve aaacutey vaoslash toaoslashn theaacute giocircugravei Caagraveu nguyeaumln khoacircng chaelig laoslash phoumlocircng tieaumln mang traaumlt toumliuml an laiumlc maoslash cooslashn aucircnh houmlocircucircng ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy cuucirca chuugraveng tardquo628

626 Gandhi M K In Search of the Suprems taaumlp I Navajivan publishing

House Ahmedabad 1962 trang 173 627 Nhouml treacircn trang 176 628 Nhouml treacircn

Boagrave-taugravet-haiumlnh 413

Khi looslashng tin thuaagraven thuiumlc nguyeaumln ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml an laiumlc beacircn trong taiumlo ra touml toumlocircucircng cao thoumlocirciumlng roagravei hiearingn hieaumln nocirci locircoslashi nougravei vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng cuucirca tigravenh thoumlocircng vaoslash chaacircn lyugrave cuotildeng nhouml haoslashnh ntildeoaumlng cuucirca voacirc ngaotilde Taaacutet caucirc ntildeieagraveu naoslashy taecircng soumliuml thanh togravenh trong taacircm Gandhi nougravei

ldquoCaagraveu nguyeaumln khoacircng phaucirci laoslash ntildeoaumlc nhaaacutet Caagraveu nguyeaumln khoacircng giocircugravei haiumln trong coaumlng ntildeoagraveng hay giai caaacutep cuucirca ngoumlocircoslashi khaaringn caagraveu maoslash bao goagravem taaacutet caucirc moiumli giai caaacutep Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea caagraveu nguyeaumln seotilde laoslash soumliuml thieaacutet laaumlp caucircnh giocircugravei thieacircn ntildeoumlocircoslashng treacircn traugravei ntildeaaacutetrdquo629

Ngaoslashi Togravech-thieacircn trong Ntildeaiumli-thoumloslasha taaumlp Boagrave-taugravet hoiumlc luaaumln (divideikbdquoAringsamuccaya) ntildeaotilde giaucirci thiacutech soumliuml caagraven thieaacutet cuucirca nguyeaumln (PraœidhAringna) nhouml giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu tieacircn thieaacutet yeaacuteu trong tu taaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh (Bodhisattva-caryAring) nhouml sau

ldquoBaiumlch ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn locircoslashi nguyeaumln chaacircn thaaumlt laoslash coaumli nguoagraven phaaringm chaaacutet cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt Ngoumlocircoslashi maoslash khoacircng cougrave nguyeaumln thigrave khoacircng cougrave phaaringm haiumlnh cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Baiumlch Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn khi Boagrave-taugravet laaumlp locircoslashi nguyeaumln ngay caucirc luugravec ntildeougrave khoacircng cougrave chouml Phaaumlt hieaumln houmlotildeu nhoumlng phaugravep aacircm toumloslash houml khoacircng toumloslash caugravec caacircy ntildeaagravey hoa ntildeaotilde vang ntildeeaacuten Khi Boagrave-taugravet laaumlp nguyeaumln taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaugravep aacircm toumloslash nguoagraven taacircm cuucirca Boagrave-taugravet tuoacircn ra rdquo630

Nguyeaumln cuucirca Boagrave-taugravet xuaaacutet phaugravet toumloslash soumliuml giaugravec taelignh cuucirca Boagrave-taugravet veagrave theaacute giocircugravei ntildeau khoaring Tuy nhieacircn ntildeoumlugraveng veagrave quan ntildeiearingm cao hocircn cuucirca chaacircn lyugrave locircoslashi khaaringn nguyeaumln ntildeeaacuten nhoumlotildeng ntildeoaacutei toumlocirciumlng maoslash ntildeoaacutei toumlocirciumlng aaacutey khoacircng toagraven taiumli hieaumln 629 Gandhi MK Prayer Navajivan publishing House Ahmedabad tr 20 630 EE trang 100

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 414

houmlotildeu treacircn ntildeocircoslashi laoslash locircoslashi voacirc lyugrave toaumlt boumliumlc Nhoumlng looslashng toumloslash bi cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt khoacircng thearing caucircm oumlugraveng ntildeaiumlo giao maoslash khoacircng cougrave quan ntildeiearingm rootilde raoslashng veagrave moaacutei quan heauml gioumlotildea tuiumlc ntildeeaacute vaoslash chaacircn ntildeeaacute Triacute tueauml cuucirca Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc tu taaumlp ngang qua soumliuml phaucircn chieaacuteu cuucirca trieaacutet lyugrave vaoslash soumliuml toacutenh laeumlng cuucirca thieagraven ntildeogravenh nocirci maoslash theaacute giocircugravei caucircm oumlugraveng ntildeeaacuten locircoslashi nguyeaumln naoslashy caagraveu cho triacute tueauml cao hocircn ntildeoumlocirciumlc khai saugraveng baegraveng caugravech hiearingn loauml baucircn naecircng Taugravenh-khoacircng hiearingn loauml biacute maaumlt thaacircm saacircu nhaaacutet cuucirca tinh thaagraven aaringn beacircn trong chiacutenh toumloslashng hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy Soumliuml truy tigravem chaacircn lyugrave cuucirca Boagrave-taugravet leacircn ntildeeaacuten coumliumlc ntildeiearingm trong soumliuml thoumliumlc nghieaumlm troumliumlc tieaacutep cuucirca khaugravei nieaumlm trieaacutet lyugrave maoslash Boagrave-taugravet nhaaumln thoumlugravec qua vieaumlc nghieacircn coumlugraveu vaoslash quaugraven chieaacuteu Ntildeoagraveng thocircoslashi toumloslash bi xuaaacutet phaugravet toumloslash locircoslashi nguyeaumln chaacircn thaoslashnh cuucirca Boagrave-taugravet vaoslash toumloslash bi ntildeoumlocirciumlc taecircng troumlocircucircng cuoslashng vocircugravei triacute tueauml thaoslashnh moaumlt toaringng thearing khauacuteng ntildeogravenh cuucirca soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet Taugravenh-khoacircng vaoslash saeacutec leacircn ntildeeaacuten toaumlt baaumlc trong taugravenh vograve tha thoumlocircng yeacircu taaacutet caucirc chuugraveng sanh cooslashn ntildeang nguiumlp laeumln trong vooslashng voiumlng toumlocircucircng cuucirca theaacute giocircugravei hieaumln houmlotildeu

Vocircugravei tueauml giaugravec vaoslasho Taugravenh-khoacircng vaoslash lyugrave Duyeacircn-khocircucirci nhouml nhaugravenh caagraveu noaacutei gioumlotildea quy luaaumlt taaacutet yeaacuteu cuucirca tuiumlc ntildeeaacute vocircugravei triacute tueauml soi thaaacutey baucircn chaaacutet voiumlng aucirco Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml vaoslash loumliumlc ba-la-maaumlt khieaacuten taacircm Boagrave-taugravet traoslashn treagrave yugrave toumlocircucircng thoumlocircng yeacircu ntildeoagraveng caucircm cho voacirc soaacute chuugraveng sanh ntildeang ntildeaeacutem chigravem trong vooslashng socirciuml haotildei vaoslash ntildeau khoaring Soumliuml thoumlocircng yeacircu traoslashn treagrave ntildeoaacutei vocircugravei caugravec chuugraveng houmlotildeu tigravenh ntildeang ntildeau khoaring nhouml moaumlt tigravenh caucircm toumliuml nhieacircn cuucirca soumliuml hoaoslash hocirciumlp hoaoslashn haucirco gioumlotildea tigravenh vaoslash lyugrave Toumloslash bi thigrave saacircu saeacutec toumlocircng

Boagrave-taugravet-haiumlnh 415

oumlugraveng vocircugravei triacute tueauml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc qua soumliuml quaugraven chieaacuteu trieaacutet hoiumlc Ngoumlocirciumlc laiumli tigravenh yeacircu thoumlocircng voacirc bocircoslash trocircucirc thaoslashnh soumliuml biearingu hieaumln laotildenh voumliumlc vaaumln haoslashnh tiacutech coumliumlc cuucirca lsquotriacute tueauml nhouml moaumlt hieaumlu quaucircrsquo ntildeaotilde tigravem thaaacutey soumliuml hieaumln thaacircn cuucirca triacute tueauml trong moaumlt loumliumlc ntildeaaringy cuoaacutei cuoslashng ntildeearing mang soumliuml haiumlnh phuugravec vaoslash nieaacutet-baoslashn cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi maoslash toumloslash khocircucirci thuyucirc ntildeaotilde ntildeoagraveng nghieaumlp khoacircng chaelig bocircucirci soumliuml voacirc minh vaoslash ntildeau khoaring trong theaacute giocircugravei maoslash cooslashn bocircucirci baucircn chaaacutet beacircn trong thaacircn taacircm maoslash baucircn chaaacutet naoslashy laoslash khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave neagraven taucircng sieacircu vieaumlt naoslasho cho soumliuml nhaaumln thoumlugravec khaugravei nieaumlm hoaugrave hoaeumlc chaaacutep thuucirc Locircoslashi nguyeaumln cuucirca Boagrave-taugravet laoslash locircoslashi nguyeaumln cuucirca tigravenh thoumlocircng trong saugraveng vaoslash tao nhaotilde ntildeoumlocirciumlc khocircucirci leacircn vaoslash nuoacirci doumlocircotildeng trong triacute tueauml maoslash triacute tueauml ntildeougrave voumlocirciumlt xa hocircn baaacutet coumlugrave nhoumlotildeng locircoslashi khauacuteng ntildeogravenh naoslasho

Cougrave boaacuten hoaegraveng theauml nguyeaumln (PraœidhAringna) noaringi tieaacuteng cuucirca Boagrave-taugravet maoslash haagraveu heaacutet caugravec toacircng phaugravei thuoaumlc caugravec noumlocircugravec Ntildeoacircng-nam-augrave chaaacutep nhaaumln Boaacuten hoaegraveng theauml nguyeaumln naoslashy xuaaacutet phaugravet toumloslash kinh Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde (Fasc8)631 Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (choumlocircng III) kinh Trang-Nghieacircm Boagrave-taugravet (Bodhisattva Ornament taaumlp I trong 2 taaumlp)632 Boaacuten hoaegraveng theauml nguyeaumln633 nhouml sau

631 AsEcircasAringhassrikAring-prajntildeAringpAringramitAring Sacirctra (八 千 頌 般 若 波 羅 密 經) 632 菩 薩 瓔 珞 本 業 經 (The Sacirctra on the Original Action of the

Garland of the Boddhisattva (2 fasc) Translated by BuddhasmŸti (Chu-fo-nien) in 376-378 Taisho 24 (no 1485) 1010 ff lsquoGarlandrsquo (mAringlAring) mentioned in the title is the jewel-ornament consisting of crown necklet and bracelets of the Boddhisattvas This Sacirctra was composed to manifest the original Action of the Boddhisattvas

633 The Mochizuki Bukkyo Daijjten Taaumlp 2 trang 1755b (四弘誓願) Su

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 416

1 Nguyeaumln cho con coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh ngoumlocircoslashi maoslash khoacircng thearing voumlocirciumlt qua ntildeoumlocirciumlc ntildeau khoaring

2 Nguyeaumln cho con coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh ngoumlocircoslashi khoacircng hiearingu ntildeoumlocirciumlc lyugraveugrave Duyeacircn-khocircucirci

3 Nguyeaumln cho con coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh ngoumlocircoslashi khoacircng voumlotildeng chaucirci treacircn ntildeaiumlo loauml

4 Nguyeaumln cho con coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh ngoumlocircoslashi khoacircng tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc Nieaacutet-baoslashn

Toumloslash boaacuten locircoslashi nguyeaumln naoslashy cuoaacutei cuoslashng taiumlo ra moaumlt coacircng thoumlugravec Boaacuten hoaegraveng theauml nguyeaumln (四弘誓願) khaugravec toumlocircng toumliuml vaoslash khaugrave noaringi tieaacuteng vaoslash ntildeaeumlc bieaumlt trong caugravec chuoslasha Ntildeaiumli-thoumloslasha thoumlocircoslashng tuiumlng ocircucirc moatildei khoaugrave leatilde nhouml sau

ldquoChuugraveng sanh voacirc bieacircn theauml nguyeaumln ntildeoauml Phieagraven naotildeo voacirc taaumln theauml nguyeaumln ntildeoaiumln Phaugravep moacircn voacirc loumlocirciumlng theauml nguyeaumln hoiumlc Phaaumlt ntildeaiumlo voacirc thoumlocirciumlng theauml nguyeaumln thaoslashnhrdquo

(眾生無邊誓願度煩惱無盡誓願斷法門無量誓願學佛道無上誓願成)634

Theo truyeagraven thoaacuteng Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave ba vograve Boagrave-taugravet locircugraven laoslash Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara 觀世音菩薩) toumlocirciumlng troumlng cho looslashng toumloslash Boagrave-taugravet Vaecircn-thuoslash (Mantildejuplusmnri 文殊師利菩薩) toumlocirciumlng troumlng cho triacute tueauml vaoslash Boagrave-taugravet Phoaring-hieagraven (Samantabhadra 普賢菩薩) toumlocirciumlng troumlng cho locircoslashi theauml nguyeaumln Trong nhoumlotildeng nguyeaumln cuucirca chouml Boagrave-taugravet ntildeaotilde thearing hieaumln toaumlt ntildeaelignh lyugrave toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet laoslash chaelig thoumlocircng yeacircu quan taacircm ntildeeaacuten chuugraveng sanh ntildeau khoaring vaoslash chuyearingn hougravea hoiuml giaugravec ngoauml theo phaugravep thoaiumli cuucirca chouml Phaaumlt

hung shih yuan or shigu-seigan) 634 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring

Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 112

Boagrave-taugravet-haiumlnh 417

Boagrave-taugravet laoslash ngoumlocircoslashi khaugravet khao ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml ba-la-maaumlt taiumli theaacute giocircugravei cuucirca chuugraveng sanh voacirc minh voiumlng toumlocircucircng khoacircng bieaacutet giaucirci phaugravep thoaugravet khoaring Boagrave-taugravet cougrave triacute tueauml hoaoslashn haucirco trong theaacute giocircugravei houmlotildeu vi naoslashy vaoslash vigrave looslashng toumloslash bi voacirc loumlocirciumlng nhaatilden chograveu voacirc bieacircn neacircn phaugravet ntildeaiumli nguyeaumln theauml ntildeoauml chuugraveng sanh voacirc taaumln Ntildeoauml chuugraveng sanh voacirc taaumln maoslash khoacircng cougrave chuugraveng sanh naoslasho ntildeoumlocirciumlc ntildeoauml ntildeougrave laoslash nguyeaumln ba-la-maaumlt 9) Loumliumlc Ba-la-maaumlt (Bala PAringramitAring 力波羅密)

Soumliuml tu taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet ntildeeaacuten trigravenh ntildeoauml naoslashy bao goagravem chuucirc yeaacuteu soumliuml cuucircng coaacute nhoumlotildeng naecircng loumliumlc maiumlnh meotilde nhouml thaoslashnh quaucirc quan troiumlng cuucirca tinh thaagraven thuaagraven thuiumlc Nhoumlotildeng naecircng loumliumlc naoslashy ntildeougraveng vai trooslash trong soumliuml thuugravec ntildeaaringy Boagrave-taugravet phaugravet taacircm maiumlnh meotilde ntildeeaacuten ntildeoauml sanh trong theaacute giocircugravei cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng houmlotildeu tigravenh Boagrave-taugravet khoacircng nhoumlotildeng chaelig hiearingu noaumli dung cuucirca hoiumlc thuyeaacutet vaoslash khaugravei nieaumlm cuucirca taaacutet caucirc phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave Taugravenh-khoacircng maoslash cooslashn cougrave khaucirc naecircng chuyearingn hoaugrave tri vaoslash kieaacuten cho moiumli ngoumlocircoslashi trong voacirc soaacute caugravech vaoslash phoumlocircng tieaumln

Cougrave leotilde yeaacuteu toaacute cougrave yugrave nghoacutea nhaaacutet trong boaacuten ba-la-maaumlt phuiuml laoslash loumliumlc ba-la-maaumlt bocircucirci leotilde chiacutenh loumliumlc ba-la-maaumlt chuyearingn Boagrave-taugravet ntildeeaacuten thoumliumlc haoslashnh haiumlnh nguyeaumln Maeumlc duoslash troumlocircugravec kia Boagrave-taugravet ntildeaotilde noatilde loumliumlc raaacutet nhieagraveu trong vieaumlc tu taaumlp kieaacuten tri caugravec khaugravei nieaumlm trung taacircm cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha kieaacuten tri naoslashy khoacircng khieaacuten Boagrave-taugravet toumloslash boucirc theaacute giocircugravei vaoslash an toacutenh nieaacutet-baoslashn huoaacuteng hoagrave trong soumliuml voacirc iacutech cuucirca khaugravei nieaumlm thuaagraven lyugrave toumlocircucircng hoaeumlc lyugrave luaaumln Boagrave-taugravet ntildeaotilde soaacuteng vaoslash ban phaugravep thoaiumli ntildeaagravey uy tiacuten vaoslash danh thocircm vang trong theaacute

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 418

giocircugravei naoslashy Nhoumlotildeng haiumlnh nghieaumlp cuucirca ngaoslashi ntildeeagraveu thaoslashnh toumliumlu toaacutet ntildeeiumlp Boagrave-taugravet khoacircng phiacute phaiumlm naecircng loumliumlc trong nhoumlotildeng roaacutei loaiumln hay muiumlc ntildeiacutech khoacircng rootilde raoslashng Toaoslashn thearing thoumliumlc nghieaumlm moatildei ngaoslashy cuucirca Boagrave-taugravet laoslash phaucircn chieaacuteu soumlugravec maiumlnh cuucirca locircoslashi hoaegraveng theauml nguyeaumln ntildeearing phoaring bieaacuten tueauml giaugravec cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt vaoslash ntildeoumla chuugraveng giaucirci thoaugravet khoucirci ntildeau khoaring 10) Triacute Ba-la-maaumlt (JntildeAringna 智波羅密)

Soumliuml chieaacuteu saugraveng cuucirca haoslashnh trigravenh taacircm linh vaoslash triacute tueauml cuucirca Boagrave-taugravet qua ntildeeaacuten Triacute Ba-la-maaumlt toumloslash ntildeaacircy toumlugravec thocircoslashi laoslashm tieagraven ntildeeagrave cho ngaoslashi chuyearingn thaoslashnh baaumlc tueauml giaugravec hoaoslashn toaoslashn Soumliuml kieaumln yugrave nghoacutea nhaaacutet cuucirca trigravenh ntildeoauml naoslashy vaoslash biearingu toumlocirciumlng cao nhaaacutet cuucirca thaoslashnh toumliumlu toaacutei thoumlocirciumlng cuucirca Boagrave-taugravet laoslash boumlocircugravec vaoslasho traiumlng thaugravei thieagraven ntildeogravenh cuucirca taacircm caacircn baegraveng ntildeoumlocirciumlc khocircucirci leacircn toumloslash Triacute-tueauml baaacutet nhograve cuucirca Taugravenh-khoacircng Ntildeaacircy cuotildeng laoslash boumlocircugravec nhaaumlp moacircn cuucirca Boagrave-taugravet vaoslasho coaringng Nhaaacutet thieaacutet triacute cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt toumlugravec triacute tueauml tinh hoa nhaaacutet

Thaaumlt laoslash khougrave ntildeearing phaacircn bieaumlt gioumlotildea Triacute-tueauml Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring PAringramitAring 智慧波羅密) vaoslash Triacute Ba-la-maaumlt (JntildeAringna PAringramitAring 智波羅密) Ntildeaacircy laoslash moaumlt baegraveng choumlugraveng triacute baaacutet nhograve (Taugravenh-khoacircng) laoslash khoacircng taugravech rocircoslashi thoumliumlc nghieaumlm cuucirca Boagrave-taugravet ntildeoaacutei vocircugravei taaacutet caugravec caugravec maeumlt khaugravec cuucirca nougrave Chiacutenh thoumliumlc nghieaumlm naoslashy trong caucirc hai laotildenh voumliumlc khaugravei nieaumlm vaoslash nhaaumln thoumlugravec luaaumln Triacute laoslash tri giaugravec trong saugraveng vaoslash hoaoslashn haucirco cuucirca taacircm nocirci maoslash khoacircng naeacutem gioumlotilde baaacutet coumlugrave khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave naoslasho Ntildeaacircy laoslash soumliuml thoumlugravec taelignh troumliumlc giaugravec vaoslash duy trigrave chaacircn lyugrave cho moaumlt Boagrave-taugravet yugrave nghoacutea

Boagrave-taugravet-haiumlnh 419

vaoslash soumliuml hieaumln houmlotildeu khoacircng chaelig tigravem thaaacutey treacircn maeumlt phaacircn giocircugravei gioumlotildea nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute khoacircng beagraven chaeacutec vaoslash lieacircn tuiumlc chuyearingn ntildeeaacuten maiumlng loumlocircugravei phoumlugravec taiumlp cuucirca caugravec moaacutei quan heauml trong ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy trong khi triacute laoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca tueauml giaugravec ntildeoumla ntildeeaacuten traiumlng thaugravei cuucirca naecircng loumliumlc giaucirci thoaugravet duiumlng cuiuml chiacutenh xaugravec cougrave khaucirc naecircng uyearingn chuyearingn voumlocirciumlt qua caugravec choumlocircugraveng ngaiumli cuucirca higravenh thoumlugravec oacirc nhieatildem vaoslash caugravec chaaacutep thuucirc thaacircm caecircn coaacute ntildeeaacute di truyeagraven trong touml toumlocircucircng vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng Triacute ba-la-maaumlt cougrave moaumlt ntildeogravenh tiacutenh phaacircn tiacutech nhouml moaumlt ntildeaeumlc tiacutenh ntildeaeumlc thuoslash cuucirca triacute baaacutet nhograve phaugravet khocircucirci khi Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute ba-la-maaumlt Nougravei moaumlt caugravech khaugravec triacute ba-la-maaumlt gioaacuteng vocircugravei triacute tueauml ba-la-maaumlt nhoumlng triacute ba-la-maaumlt thigrave nghieacircng veagrave phaagraven khaucirc naecircng tri giaugravec cooslashn triacute tueauml ba-la-maaumlt nghieacircng veagrave phaagraven khaucirc naecircng troumliumlc giaugravec

Ntildeaotilde giaucirci thiacutech xong quan ntildeiearingm cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave vai trooslash cuucirca Taugravenh-khoacircng trong moumlocircoslashi ba-la-maaumlt Baacircy giocircoslash chuugraveng ta ntildeeaacuten khaucirco saugravet veagrave ba-la-maaumlt

Ba-la-maaumlt cougrave ba loaiumli thaaacutep gioumlotildea vaoslash cao 1) DAringna PAringramī Boaacute thiacute baaumlc thaaacutep (下分布施)

Do khocircucirci taacircm toumloslash bi boaacute thiacute cho thaacircn quyeaacuten vocirciuml con goiumli laoslash boaacute thiacute baaumlc thaaacutep (KaruœopAringya kosalla paritahitAring putta dAringrassa paricAringgo dAringna PAringramī nAringma) 2) DAringna UppapAringramī Boaacute thiacute baaumlc trung (中分布施)

Do khocircucirci taacircm toumloslash bi maoslash boaacute thiacute toumlugrave chi goiumli laoslash boaacute thiacute baaumlc trung (KaruœopAringya kosalla paritahitAring aUgravega paricAringgo dAringna acircpapAringramī nAringma)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 420

3) DAringna Paramattha pAringramī Boaacute thiacute baaumlc thoumlocirciumlng (上分布施)

Do khocircucirci taacircm toumloslash bi maoslash boaacute thiacute sinh maiumlng goiumli laoslash boaacute thiacute baaumlc thoumlocirciumlng (KaruœopAringya kosalla paritahitAring jnevita paricAringgo dAringna paramattha pAringramī nAringma)

Moatildei moumlocircoslashi ba-la-maaumlt cougrave ba baaumlc neacircn thaoslashnh ba moumlocirci ba-la-maaumlt Cuotildeng chuugrave yugrave raegraveng tuyoslash theo thocircoslashi gian tu taaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh maoslash moatildei Boagrave-taugravet cougrave choumlugravec naecircng khaugravec nhau nhouml

1 Triacute-tueauml Boagrave-taugravet (PantildentildeAringdhika Bodhisatta 智慧菩薩) nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp triacute tueauml vaoslash ngaoslashi traucirci qua iacutet nhaaacutet boaacuten a-taecircng-kyoslash kieaacutep (asaUgravekheyyas 阿增祇劫) vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn kieaacutep (kappas 劫) ntildeearing thoumliumlc haoslashnh caugravec ba-la-maaumlt

2 Tiacuten taacircm Boagrave-taugravet (SaddhAringdhika Bodhisatta 信心菩薩) nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp tiacuten taacircm vaoslash ngaoslashi traucirci qua iacutet nhaaacutet taugravem a-taecircng-kyoslash kieaacutep (asaUgravekheyyas) vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn kieaacutep (kappas) ntildeearing thoumliumlc haoslashnh caugravec ba-la-maaumlt

3 Tinh taaacuten Ba-la-maaumlt (ViriyAringdhika Bodhisatta 精進菩薩) nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp tinh taaacuten vaoslash ngaoslashi traucirci qua iacutet nhaaacutet moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslash kieaacutep (asaUgravekheyyas) vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn kieaacutep (kappas) ntildeearing thoumliumlc haoslashnh caugravec ba-la-maaumlt635

Ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng thigrave muoaacuten soaacuteng hieagraven hoaoslash vigrave 635 Ven Narada Maha Thero Vision of the Buddha Singapore

Singaspore Buddhist Meditation Centre trang 289-96

Boagrave-taugravet-haiumlnh 421

muoaacuten hieaumln ntildeocircoslashi vaoslash kieaacutep soaacuteng toumlocircng lai ntildeoumlocirciumlc haiumlnh phuugravec Cao hocircn moaumlt taagraveng haoslashnh giaucirc tu taaumlp theo lyugrave toumlocircucircng Thanh-vaecircn thoumloslasha ntildeearing giaucirci thoaugravet khoucirci vooslashng voacirc taaumln cuucirca sanh toumlucirc vaoslash an houmlocircucircng nieaacutet-baoslashn Cao nhaaacutet laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp theo Ntildeaiumli-thoumloslasha trigrave hoaotilden soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca caugrave nhaacircn loumlu laiumli traagraven theaacute ntildeoagraveng soumliuml vocircugravei chuugraveng sanh haoslashnh Ba-la-maaumlt khieaacuten chuugraveng sanh giaucirci thoaugravet troumlocircugravec roagravei Boagrave-taugravet laoslash ngoumlocircoslashi cuoaacutei cuoslashng

Triacute tueauml Boagrave-taugravet (Intellectual Bodhisattvas 智慧菩薩) iacutet nghieacircng veagrave looslashng tin maoslash nghieacircng veagrave noatilde loumliumlc triacute tueauml (PantildentildeAring 智慧) Tiacuten taacircm Boagrave-taugravet iacutet thieacircn veagrave noatilde loumliumlc nhoumlng thieacircn veagrave looslashng tin Tinh taaacuten Boagrave-taugravet iacutet nghieacircng looslashng tin nhoumlng thieacircn veagrave noatilde loumliumlc Iacutet ai cougrave ntildeuucirc ba taugravenh caugravech ntildeaagravey ntildeuucirc moaumlt luugravec chaelig troumloslash ntildeoumlugravec Nhouml lai Baaumlc tiacuten taacircm Boagrave-taugravet (SaddhAring 信 心) cougrave thearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml trong thocircoslashi gian ngaeacuten Baaumlc tiacuten taacircm Boagrave-taugravet thigrave traucirci qua thocircoslashi gian daoslashi hocircn trong khi baaumlc tinh taaacuten (Vneriya 精進) thigrave daoslashi hocircn hai vograve treacircn

Boagrave-taugravet triacute-tueauml chaelig taaumlp trung tu taaumlp triacute tueauml vaoslash taecircng troumlocircucircng thieagraven ntildeogravenh hocircn laoslash quaugraven saugravet caugravec ntildeoaacutei thearing beacircn ngoaoslashi ntildeearing kiacutenh ngoumlocircotildeng Boagrave-taugravet luoacircn haoslashnh ntildeoaumlng theo lyugrave triacute choumlugrave khoacircng bograve daatilden daeacutet hoaeumlc noacirc leauml bocircucirci looslashng tin Caugravec Boagrave-taugravet naoslashy thiacutech thieagraven ntildeogravenh Maeumlc duoslash im laeumlng nhoumlng naecircng loumliumlc an laiumlc cuucirca tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng toumloslash taacircm toaucirc ra khieaacuten chuyearingn hoaugrave chuugraveng sanh bocircugravet khoaring

Tougravem laiumli lyugrave toumlocircucircng Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) oumlugraveng duiumlng trong soumliuml tu taaumlp taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 422

(PAringramitArings 波羅密) Caugravec ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc thanh togravenh hoaugrave vaoslash ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc haoslashnh trong moaumlt tieagravem naecircng cao nhaaacutet Vigrave vaaumly Boagrave-taugravet neacircn tu taaumlp moumlocircoslashi ba-la-maaumlt tuaagraven toumliuml vaoslash taaacutet caucirc ngaotilde nhaacircn phaugravep chuugraveng sanh Boagrave-taugravet gaeumlp treacircn con ntildeoumlocircoslashng thoumliumlc haoslashnh Boagrave-taugravet-haiumlnh ntildeeagraveu laoslash moaumlng aucirco khoacircng thaaumlt Ntildeaacircy laoslash caugravech toaacutet nhaaacutet ntildeearing hiearingn loauml caugravec ntildeoumlugravec haiumlnh ba-la-maaumlt trong thaoslashnh toumliumlu haiumlnh cuucirca Boagrave-taugravet Nougravei caugravech khaugravec Taugravenh-khoacircng vaoslash ba-la-maaumlt laoslash nhoumlotildeng suoaacutei nguoagraven laoslashm taecircng troumlocircucircng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec cuucirca Boagrave-taugravet Toumloslash tueauml giaugravec baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca Taugravenh-khoacircng lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet toumlocircng oumlugraveng vocircugravei moumlocircoslashi ba-la-maaumlt seotilde ntildeoumla ntildeeaacuten nhoumlotildeng thaoslashnh toumliumlu nhouml baucircng ntildeoagrave minh hoiumla sau

Baucircng X VAI TROOslash CUUcircA TAUgraveNH-KHOAcircNG TRONG MOumlOcircOslashI BA-LA-MAAumlT

Ba-La-Maaumlt Baucircn chaaacutet Ntildeaeumlc tiacutenh Thaoslashnh toumliumlu

1 Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt 布施波羅密

(DAringna PAringramitAring)

Tinh thaagraven buoacircng xaucirc

khoacircng chaaacutep thuucirc hoaoslash hocirciumlp vocircugravei Taugravenh-

khoacircng

Cho ra (Khoacircng naeacutem gioumlotilde)

Voacirc ngaotilde (NairAringtmya)

2

Trigrave-giocircugravei ba-la-maaumlt

持戒波羅密 (dividenela PAringramitAring)

Thanh togravenh trong saugraveng vaoslash

thanh cao

Trigrave gioumlotilde giocircugravei luaaumlt

Ntildeoaacutei xoumlucirc ntildeuugraveng ntildeaeacuten

(Kuplusmnala-karma-patha)

3

Nhaatilden-nhuiumlc ba-la-maaumlt

忍辱波羅密

(KbdquoAringnti PAringramitAring)

Vaeacuteng maeumlt cuucirca saacircn haaumln vaoslash looslashng tham

muoaacuten traucirc thuoslash oaugraven haaumln

Toumloslash bi vaoslash chograveu ntildeoumliumlng

Meagravem maiumli vaoslash nhu nhuyeaacuten

Boagrave-taugravet-haiumlnh 423

4

Tinh-taaacuten ba-la-maaumlt

精進波羅密

(Vnerya PAringramitAring)

Dieaumlu duiumlng linh ntildeoaumlng vaoslash tiacutech coumliumlc cuucirca Taugravenh-khoacircng

Nhieaumlt tigravenh noatilde loumliumlc

Chuyearingn augravec nghieaumlp thaoslashnh thieaumln nghieaumlp

khoacircng giaotildei ntildeaotildei buoacircng lung

thaaacutet voiumlng toumliuml noatilde loumliumlc cho ntildeeaacuten

ngaoslashy ntildeaiumlt giaugravec ngoauml

5

Thieagraven-ntildeogravenh ba-la-maaumlt

禪定波羅密

(DhyAringna PAringramitAring)

Traiumlng thaugravei an toacutenh thaacircm traagravem

cuucirca Taugravenh-khoacircng

Touml toumlocircucircng ntildeuugraveng ntildeaeacuten toumliuml do caacircn baegraveng taacircm lyugrave

khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho ngaotilde

Noaumli laiumlc vaoslash phaugravet triearingn triacute tueauml

6 Triacute-tueauml ba-la-maaumlt

智慧波羅密

(PrajntildeAring PAringramitAring)

Saugraveng suoaacutet troumliumlc giaugravec

Bieaacutet Taugravenh-khoacircng nhouml thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep neacircn toumliuml taiumli gioumlotildea caugravec phaugravep

khoacircng cougrave socirciuml haotildei

Giaucirci thoaugravet

7

Phoumlocircng tieaumln ba-la-maaumlt

方便波羅密

(UpAringya PAringramitAring)

Oumlugraveng duiumlng uyearingn chuyearingn

cuucirca Taugravenh-khoacircng

Triacute tueauml saugraveng suoaacutet cougrave hieaumlu quaucirc toaacutet

Thuyeaacutet phaugravep ntildeoauml sanh cho ntildeuucirc moiumli taagraveng locircugravep chuugraveng sanh

8

Nguyeaumln ba-la-maaumlt

願波羅密

(PraœdhAringna PAringramitAring)

Nhu hoaoslash vaoslash tiacuten toumlocircucircng

Baeacutet ntildeaagraveu soumliuml nghieaumlp mocircugravei toumloslash Nguyeaumln naoslashy

Duy trigrave lieacircn tuiumlc Boagrave-ntildeeagrave taacircm nguyeaumln cho

ntildeeaacuten ngaoslashy thaoslashnh Phaaumlt ntildeaiumlo

9

Loumliumlc ba-la-maaumlt 力波羅密

(Bala PAringramitAring)

Hoaiumlt ntildeoaumlng tiacutech coumliumlc vaoslash

ntildeaagravey nhueauml khiacute

Bieaacuten thaoslashnh hieaumln thoumliumlc

Chuyearingn nhaaumln thoumlugravec hay

nguyeaumln thaoslashnh thoumliumlc taiumli

10

Triacute ba-la-maaumlt 智波羅密

(JntildeanAring PAringramitAring)

Khaucirc naecircng tri giaugravec taugravenh baaacutet

nhograve (Taugravenh-khoacircng)

Saugraveng suoaacutet khoacircng sai laagravem

Triacute bieaacutet taaacutet caucirc phaugravep

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 424

Giocircugravei-Ntildeogravenh-Tueauml Saugraveu ba-la-maaumlt (波羅密) cuotildeng ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey

trong coacircng thoumlugravec giocircugravei (plusmnīla 戒) ntildeogravenh (samAringdhi 定) vaoslash tueauml (pantildentildeAring 慧) cooslashn goiumli laoslash tam moacircn voacirc laaumlu hoiumlc (divideikbdquoArings)636 Do giocircugravei maoslash cougrave ntildeogravenh do ntildeogravenh maoslash cougrave tueauml neacircn ntildeaacircy laoslash moaumlt ntildeaelignh ba chaacircn khoacircng taugravech rocircoslashi nhau

Trong MahAring Vyutpatti637 goiumli laoslash thieaumln giocircugravei (adhi-plusmnnela 善戒) thieaumln taacircm (adhi-citta 善心) vaoslash thieaumln tueauml (adhi-prajntildeAring 善慧) Tieaacutep ntildeaagraveu ngoumlotilde adhi ntildeoumlugraveng ntildeaagraveu ntildeearing chaelig soumliuml quan troiumlng vaoslash tieacircn quyeaacutet cuucirca lsquothieaumlnrsquo Taacircm (Citta 心) ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei ntildeogravenh Thieaumln taacircm vaoslash thieaumln tueauml gioaacuteng nhouml thieagraven ba-la-maaumlt vaoslash triacute ba-la-maaumlt Giocircugravei cuoslashng vocircugravei nhaatilden toumloslash toumloslash ntildeoumlocirciumlc keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhau nhouml moaumlt yeaacuteu toaacute quan troiumlng Caucirc hai ba-la-maaumlt naoslashy thoumlocircoslashng ntildei ntildeoacirci vocircugravei nhau ngay caucirc troumlocircugravec khi coacircng thoumlugravec cuoaacutei cuoslashng cuucirca saugraveu ba-la-maaumlt naoslashy ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh

Tinh taaacuten ntildeoumlocirciumlc chia ocircucirc ba thieaumln thieaumln giocircugravei (thoumlocircoslashng thiacutech hocirciumlp vocircugravei couml soacute tu taaumlp) thieaumln taacircm vaoslash thieaumln tueauml (cho baaumlc xuaaacutet theaacute tu taaumlp) Boaacute thiacute ba-la-maaumlt vaoslasho thocircoslashi gian ntildeaagraveu ntildei rieacircng reotilde moaumlt migravenh sau ntildeougrave boaacute thiacute ntildeoumlocirciumlc ntildei cuoslashng vocircugravei trigrave giocircugravei Boaacute thiacute vaoslash trigrave giocircugravei ntildeoumlocirciumlc xem nhouml soumliuml tu taaumlp cuucirca couml soacute ntildeearing caagraveu haiumlnh phuugravec cho toumlocircng lai taugravei sanh Moaumlt phaugravep thoaiumli maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng nougravei

ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng thuyeaacutet phaugravep veagrave boaacute thiacute troumlocircugravec roagravei trigrave giocircugravei vaoslash cootildei trocircoslashirdquo (DAringna-kathaUacute dividenela-kathaUacute sagga-

636 divideiksArings hoiumlc (Learning study) triacutech trong DCBT trang 212 637 Phaagraven 36

Boagrave-taugravet-haiumlnh 425

kathaUacute)638

Ntildeaacircy laoslash caaringm nang hoaoslashn toaoslashn cho ngoumlocircoslashi taiumli gia Ntildeoaacutei vocircugravei baaumlc xuaaacutet theaacute aaringn couml khoacircng nhaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt khuyeacircn phaucirci tu taaumlp

ldquoCaugravec phieagraven naotildeo thaaacutep keugravem vaoslash soumliuml nguy hiearingm cuucirca duiumlc laiumlcrdquo (KAringmAringnaUacute AumldinavaUacute okAringraUacute samkilesaUacute)639

Vigrave vaaumly boaacute-thiacute laoslash boumlocircugravec ntildeaagraveu cho ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlt troumlocircugravec giocircugravei nhouml moaumlt boaringn phaaumln rieacircng bieaumlt maeumlc duoslash veagrave maeumlt loacirc-giacutec nougrave cuotildeng bao goagravem haiumlnh ntildeaiumlo ntildeoumlugravec (giocircugravei luaaumlt)640

Boaacute thiacute vaoslash triacute tueauml ntildeoumlocirciumlc theacircm vaoslasho ntildeaagraveu vaoslash cuoaacutei maoslash chiacutenh gioumlotildea laoslash giocircugravei vaoslash ntildeogravenh vaoslash saugraveu ba-la-maaumlt cuotildeng phaucircn aucircnh soumliuml aucircnh houmlocircucircng cuucirca Baoslash-la-moacircn giaugraveo Ngaoslashi Theaacute-thaacircn (Vasubandhu 世身) nhaaacuten maiumlnh trong Trung luaaumln raegraveng saugraveu ba-la-maaumlt laoslash neagraven taucircng lieacircn quan ntildeeaacuten tam-voacirc-laaumlu hoiumlc Ba ba-la-maaumlt ntildeaagraveu (boaacute thiacute trigrave giocircugravei vaoslash nhaatilden nhuiumlc) toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thieaumln giocircugravei ba-la-maaumlt thoumlugrave touml laoslash tinh taaacuten ntildeoumlocirciumlc xem laoslash thuoaumlc caucirc ba thieaumln (thieaumln giocircugravei thieaumln taacircm vaoslash thieaumln tueauml) ba-la-maaumlt thoumlugrave naecircm laoslash thieagraven ntildeogravenh toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thieaumln taacircm vaoslash ba-la-maaumlt thoumlugrave saugraveu laoslash triacute tueauml toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thieaumln tueauml nhouml biearingu ntildeoagrave minh hoiumla

Baucircng XI

Thieaumln giocircugravei Thieaumln-taacircm Thieaumln-tueauml

638 D AmbaEcircEcircha sutta VII trang 220 639 D I trang 110-112 148-9 640 BDBSL trang 166

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 426

(Adhi-plusmnnela 善 戒) darr

Boaacute thiacute Trigrave giocircugravei Nhaatilden nhuiumlc

(布 施 持 戒 忍

辱)

(Adhi-citta 善 心)darr

Thieagraven ntildeogravenh (禪 定)

(Adhi-prajntildeAring 善 慧) darr

Triacute tueauml (智 慧)

v Tinh taaacuten (精 進)

Cuotildeng cougrave soumliuml phaacircn chia caugravec ba-la-maaumlt thaoslashnh hai nhougravem (tinh taaacuten nhouml nhougravem trung laaumlp) doumliumla treacircn hoiumlc thuyeaacutet touml loumlocircng (sambhAringra 資糧) cuucirca Boagrave-taugravet Touml loumlocircng nghoacutea laoslash lsquocaugravei mang theo rieacircngrsquo nhouml lsquovaaumlt chaaacutet vaoslash nhoumlotildeng thaoslashnh phaagraven yeacircu caagraveursquo lsquonhoumlotildeng ntildeieagraveu kieaumln caagraven thieaacutetrsquo vaoslash lsquovaaumlt trang bograversquo Theo Trung-anh Phaaumlt-hoiumlc Toumliuml-ntildeiearingn641 touml loumlocircng nghoacutea laoslash soumliuml cung caaacutep cho thaacircn thearing hoaeumlc tinh thaagraven nhouml thoumliumlc phaaringm thoumlugravec aecircn triacute tueauml giaucirci triacute vv Touml loumlocircng bao goagravem phoumlocircugravec ntildeoumlugravec puœya (功德) do nhoumlotildeng thieaumln haiumlnh trong ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy vaoslash triacute (jntildeAringna 智) ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc do thieagraven vaoslash triacute tueauml Coacircng ntildeoumlugravec ntildeoumla ntildeeaacuten phoumlocircugravec baugraveu haiumlnh phuugravec giaoslashu sang vaoslash an laiumlc treacircn cootildei trocircoslashi vaoslash ngoumlocircoslashi trong khi triacute tueauml ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet voacutenh vieatilden Soumliuml tiacutech tuiuml coacircng ntildeoumlugravec nhouml muiumlc ntildeiacutech cuucirca couml soacute trong khi soumliuml tu taaumlp triacute tueauml laoslash nocirci houmlocircugraveng ntildeeaacuten cuucirca caugravec baaumlc chaacircn tu xuaaacutet theaacute

Theo ngaoslashi Theaacute-thaacircn hai ba-la-maaumlt ntildeaagraveu (boaacute thiacute vaoslash trigrave giocircugravei) laoslash ntildeoumla ntildeeaacuten coacircng ntildeoumlugravec ba-la-maaumlt cuoaacutei (triacute tueauml) thuoaumlc veagrave triacute hueauml vaoslash ba ba-la-maaumlt cooslashn laiumli (nhaatilden nhuiumlc tinh taaacuten vaoslash thieagraven ntildeogravenh) thuoaumlc veagrave touml loumlocircng nhouml baucircn 641 DCBT trang 413

Boagrave-taugravet-haiumlnh 427

biearingu ntildeoagrave minh hoiumla sau ntildeaacircy Baucircng XII

Boaacute thiacute Trigrave giocircugravei Triacute tueauml Nhaatilden nhuiumlc Tinh taaacuten Thieagraven ntildeogravenh

rarrrarr rarr

Coacircng ntildeoumlugravec Triacute hueauml Touml loumlocircng

Tuy nhieacircn soumliuml oumlugraveng duiumlng caugravec keaacutet quaucirc cuucirca taaacutet caucirc ba-la-maaumlt cho vieaumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml thaaumlt ra khoacircng caagraven phaacircn bieaumlt gioumlotildea phoumlocircugravec ntildeoumlugravec traagraven theaacute vaoslash triacute tueauml sieacircu vieaumlt vaoslash taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc coi nhouml giuugravep cho Boagrave-taugravet thaoslashnh toumliumlu oumlocircugravec nguyeaumln Trong caugravech naoslashy ngaoslashi Theaacute thaacircn ntildeaotilde coaacute gaeacuteng thoaacuteng nhaaacutet vaoslash thaecircng hoa caugravec hoaiumlt ntildeoaumlng xaotilde hoaumli vaoslash thieagraven ntildeogravenh xuaaacutet theaacute trong muiumlc ntildeiacutech duy nhaaacutet cuucirca Boagrave-taugravet truy tigravem boagrave-ntildeeagrave (Bodhi 菩提)

Vigrave vaaumly saugraveu ba-la-maaumlt lieacircn quan vocircugravei vaoslashi khaugravei nieaumlm caecircn baucircn cuucirca Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu Thaaumlt ra khoacircng cougrave gigrave mocircugravei trong coacircng thoumlugravec cuucirca saugraveu ba-la-maaumlt taaacutet caucirc muiumlc naoslashy ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong kinh taiumlng Nguyeacircn-thuucircy nhoumlng sau naoslashy ntildeoumlocirciumlc caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeoaacutei chieaacuteu ntildeearing laoslashm noaringi baaumlt nhoumlotildeng ntildeiearingm khaugravec nhau gioumlotildea caugravec ba-la-maaumlt cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha vocircugravei 37 phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo -(三十七助道品) cuucirca Tiearingu-thoumloslasha vaoslash ntildeearing so saugravenh lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha vocircugravei lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven cuucirca Tiearingu-thoumloslasha Thaaumlt laoslash ngaiumlc nhieacircn khi thaaacutey caugravec ba-la-maaumlt cuucirca boaacute thiacute trigrave giocircugravei vaoslash nhaatilden nhuiumlc khoacircng cougrave trong boaringn phaaumln tu taaumlp cuucirca chouml taecircng Tiearingu-thoumloslasha doumlocircoslashng nhouml raegraveng khoacircng bao goagravem nhoumlotildeng phuiumlc vuiuml locirciumli tha vaoslash

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 428

ntildeoagraveng caucircm xaotilde hoaumli642

Giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde cougrave coacircng trong vieaumlc keaacutet hocirciumlp caugravec ntildeoumlugravec haiumlnh xaotilde hoaumli cuucirca couml soacute Phaaumlt toumlucirc vocircugravei lyugrave toumlocircucircng aaringn soacute an tu cuucirca chouml taecircng trong coacircng thoumlugravec ba-la-maaumlt Vigrave theaacute Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslashm nhaugravenh caagraveu ntildeearing noaacutei choatilde caugravech khoaucircng gioumlotildea quaagraven chuugraveng xaotilde hoaumli vaoslash ntildeocircoslashi soaacuteng tu vieaumln Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeoumla ra maatildeu Boagrave-taugravet lyugrave toumlocircucircng khoacircng doumloslashng tu taaumlp boaacute-thiacute vaoslash nhaatilden nhuiumlc trong ntildeocircoslashi soaacuteng xaotilde hoaumli khi Boagrave-taugravet ntildeang tieaacuten ntildeeaacuten caugravec taagraveng naaacutec cao cuucirca thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueauml Saugraveu ba-la-maaumlt naoslashy khoacircng mocircugravei nhoumlng caugravech thoumlugravec cuucirca vograve triacute keagrave nhau ntildeoumlocirciumlc caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha xeaacutep ntildeaeumlt laiumli Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha thiacutech coacircng thoumlugravec mocircugravei naoslashy hocircn laoslash coacircng thoumlugravec 37 phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo bocircucirci leotilde 37 phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo ntildeoumlocirciumlc xem laoslash quaugrave tu vieaumln khoacircng hoaoslash xaotilde hoaumli trong phaiumlm vi vaoslash khuynh houmlocircugraveng cuucirca hoiuml Boaacute thiacute vaoslash trigrave giocircugravei cougrave thearing chaelig ntildeoumla Phaaumlt toumlucirc ntildeeaacuten coaringng cuucirca cootildei trocircoslashi thoiuml houmlocircucircng phoumlocircugravec baugraveu nieagravem vui (nhouml Tiearingu-thoumloslasha ntildeaotilde chuucirc troumlocircng) maoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem troiumlng nhouml thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueauml Taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc phaacircn chia vaoslash ntildeoumlocirciumlc xem laoslash nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute khoacircng taugravech rocircoslashi cho vieaumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml

Nhieagraveu kinh ntildeaotilde taugraven doumlocircng caugravec ba-la-maaumlt nhouml laoslash lsquontildeaiumli doumlocircng locircugraven cho taaacutet caucirc caugravec nguyeacircn lyugrave toaacutet ntildeeiumlp vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh thanh caorsquo vaoslash mang an laiumlc haiumlnh phuugravec ntildeeaacuten cho chuugraveng sanh Ba-la-maaumlt laoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi baiumln toaacutet

642 Gunapala Dharmasiri Fundamentals of Buddhist Ethics Singapore

The Buddhist Research Society 1986 trang 21

Boagrave-taugravet-haiumlnh 429

cuucirca Boagrave-taugravet Ba-la-maaumlt laoslash lsquontildeaiumlo souml con ntildeoumlocircoslashng vaoslash augravenh saugravengrsquo Ba-la-maaumlt laoslash lsquonocirci quy y vaoslash truugrave aaringn laoslash nocirci uucircng hoauml vaoslash thieacircng lieacircngrsquo Ba-la-maaumlt thaaumlt soumliuml laoslash lsquocha meiuml cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanhrsquo ngay caucirc chouml phaaumlt cuotildeng laoslash lsquocon cuucirca ba-la-maaumltrsquo643

Nhoumlotildeng taugravenh caugravech chung naoslasho ntildeougrave ntildeoumlocirciumlc quy cho taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt nhouml laoslash moaumlt nhougravem Ba-la-maaumlt teaacute nhograve voacirc touml toaacutei thoumlocirciumlng quan troiumlng vaoslash baaacutet dieaumlt Ba-la-maaumlt cougrave thearing ntildeoumla ntildeeaacuten an laiumlc taugravei sanh an laoslashnh thanh thaucircn khoacircng ngoumloslashng tu taaumlp tinh thaagraven thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueauml cao nhaaacutet Ba-la-maaumlt laoslash soumliuml giaucirci thoaugravet khoucirci oacirc nhieatildem cuucirca duiumlc voiumlng thieacircn kieaacuten voacirc minh vaoslash toumliuml maotilden Ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlt trong thoumlugrave toumliuml vaoslash higravenh thaoslashnh moaumlt soumliuml phoaacutei hocirciumlp tieaacuten triearingn cuucirca caugravec haiumlnh nghieaumlp Soumliuml tu taaumlp ba-la-maaumlt naoslashy khoacircng thearing khoacircng cougrave soumliuml tu taaumlp cuucirca ba-la-maaumlt troumlocircugravec ntildeougrave

Phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave-Taugravet Beacircn caiumlnh tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt cuotildeng cougrave nhoumlotildeng

ntildeaeumlc taugravenh chiacutenh cuucirca Boagrave-taugravet ntildeaotilde toaugravet leacircn trong quaugrave trigravenh tu Boagrave-taugravet ntildeaiumlo i) Boagrave-taugravet loumlu chuucircng toumlucirc (留種子)nhouml moaumlt nguyeacircn nhaacircn cho caugravec haiumlnh nghieaumlp Boagrave-taugravet

Nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet hy voiumlng taugravei sanh laiumli cootildei ngoumlocircoslashi nhieagraveu laagraven ntildeearing ntildeoauml sanh muoaacuten nhouml vaaumly Boagrave-taugravet phaucirci thograve hieaumln loumlu chuucircng toumlucirc taugravei sanh nhouml luaaumln Duy thoumlugravec (VijntildeaptimAringtratAring-siddhi 唯識) ntildeaotilde trigravenh baoslashy 643 BDBSL trang 245

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 430

ldquoBoagrave-taugravet loumlu caugravec phieagraven naotildeo choumlocircugraveng (kleplusmnAringvaraœa) ntildeearing nguyeaumln thoiuml sanh vaoslasho cootildei taoslash-baoslash (saUacutesAringra)rdquo644

(留煩惱障助願受生)

Boagrave-taugravet taugravei sanh vocircugravei ntildeaagravey ntildeuucirc taacircm vaoslash thoumlugravec bieaacutet nocirci maoslash ngaoslashi choiumln ntildeearing taugravei sanh Thaaumlt ra Boagrave-taugravet khoacircng oacirc nhieatildem bocircucirci caugravec phieagraven naotildeo nhoumlng chaelig thograve hieaumln loumlu chuucircng toumlucirc ntildeearing taiumlo nguyeacircn nhaacircn sanh trong vooslashng Duyeacircn-khocircucirci (緣 起) ntildeaacircy goiumli laoslash lsquotrigrave gioumlotilde phieagraven naotildeorsquo ii) Ntildeaiumli toumloslash bi (大慈悲)

Boagrave-taugravet neacircn tu taaumlp theo boaacuten maatildeu taacircm-vaaumlt lyugrave cuucirca caugravech soaacuteng nhouml toumloslash (maitrne 慈) bi (karuœAring 悲)hyucirc (muditAring 喜) vaoslash xaucirc (upekbdquoAring 捨) Boaacuten ntildeoumlugravec haiumlnh naoslashy khoacircng ntildeoumlugraveng rieacircng reotilde hoaeumlc rocircoslashi raiumlc nhau vaoslash looslashng toumloslash cougrave thearing coi laoslash trung taacircm vocircugravei ba haiumlnh khaugravec toumlocircng quan nhau Bi laoslash neagraven taucircng cuucirca toumloslash (karuœAring) toumlocirciumlng troumlng cho tigravenh thoumlocircng kiacutenh troiumlng vaoslash quan taacircm taaacutet caucirc chuugraveng sanh Chiacutenh soumliuml cuiuml thearing cuucirca tigravenh thoumlocircng tigravenh caucircm cho raegraveng ntildeocircoslashi soaacuteng quyugrave giaugrave ntildeoaacutei vocircugravei chuugraveng ta vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli cuotildeng quyugrave giaugrave ntildeoaacutei vocircugravei chuugraveng sanh khaugravec neacircn yeacircu thoumlocircng taaacutet caucirc nhouml chiacutenh baucircn thaacircn migravenh Hyucirc (MuditAring) laoslash nieagravem vui ntildeoagraveng caucircm vocircugravei vieaumlc thieaumln Hyucirc laoslash soumliuml haiumlnh phuugravec trong taaacutet caucirc soumliuml haiumlnh phuugravec laoslash heauml quaucirc cuucirca looslashng toumloslash Xaucirc (UpekbdquoAring) laoslash ntildeieagraveu kieaumln tieacircn quyeaacutet cuucirca looslashng toumloslash toumlocirciumlng troumlng cho looslashng toumloslash ntildeeaacuten taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash soumliuml traagravem toacutenh voacirc touml

Trong toumliuml ntildeiearingn Pali-Anh ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea looslashng toumloslash

644 Chen Wei Shi Lun Shindo Edition choumlocircng 9 trang 31 dooslashng 10

Boagrave-taugravet-haiumlnh 431

(KaruœAring) nhouml sau ldquoOumlocircugravec muoaacuten mang locirciumli iacutech vaoslash an laiumlc ntildeeaacuten cho chuugraveng

sanh (ahita-dukkha-apanayakammata) hoaeumlc muoaacuten loaiumli boucirc phieagraven naotildeo vaoslash ntildeau khoaring cho chuugraveng sanh Looslashng Toumloslash cuotildeng chaelig moaumlt traiumlng thaugravei cao thoumlocirciumlng thoumlocircng yeacircu taaacutet caucirc chuugraveng sanh (paradukkhe sati sadhunam hadaya-kampanam karoti)rdquo645

Looslashng ntildeaiumli toumloslash laoslash ntildeoaumlng cocirc chiacutenh cuucirca Boagrave-taugravet ngoumlocircoslashi ntildeaotilde hy sinh soumliuml an toacutenh cuucirca baucircn thaacircn vigrave an laiumlc cho soaacute ntildeoacircng vaoslash vigrave looslashng toumloslash thoumlocircng xougravet theaacute giocircugravei ntildeau khoaring naoslashy Looslashng ntildeaiumli toumloslash laoslash ntildeaeumlc tiacutenh chiacutenh cuucirca lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet ntildeearing phuiumlc vuiuml xaotilde hoaumli nhouml Peter Harve ntildeaotilde nougravei

ldquoLooslashng toumloslash laoslash ntildeoaumlng cocirc chiacutenh vaoslash ntildeoumlocirciumlc nhaaacuten maiumlnh nhieagraveu trong phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave-taugravet Theo Phaaumlt giaugraveo (ocircucirc phoumlocircng ntildeoacircng vaoslash baeacutec) sau khi thoiuml giocircugravei xong laaumlp haiumlnh nguyeaumln Boagrave-taugravet nhouml moaumlt locircoslashi houmlugravea nghieacircm trang ntildeearing dieatilden taucirc looslashng toumloslash bi noatilde loumliumlc giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh Looslashng toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc biearingu hieaumln qua soumliuml tu taaumlp lieacircn tuiumlc veagrave caugravec haiumlnh boaacute thiacute ba-la-maaumlt trigrave giocircugravei ba-la-maaumlt nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt tinh taaacuten ba-la-maaumlt thieagraven ntildeogravenh ba-la-maaumlt vaoslash triacute tueauml ba-la-maaumlt Phaaumlt giaugraveo (ocircucirc phiacutea Nam) trigrave gioumlotilde moumlocircoslashi ba-la-maaumlt nhouml nhoumlotildeng phaaringm haiumlnh cao thoumlocirciumlng ntildeearing trocirciuml duyeacircn cho locirciumli iacutech cuucirca chuugraveng sanhrdquo646

Trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei raegraveng bocircucirci vigrave chuugraveng sanh ntildeau khoaring trong saugraveu caucircnh khoaring Boagrave-taugravet phaugravet khocircucirci looslashng toumloslash voacirc loumlocirciumlng ntildeearing daatilden daeacutet chuugraveng ntildeeaacuten moaumlt ntildeaiumlo loauml toaacutet ntildeeiumlp hocircn nhouml sau

ldquoTa duoslashng maeacutet Phaaumlt xem Thaaacutey saugraveu ntildeoumlocircoslashng chuugraveng sanh

645 PED trang 197 646 Peter Harvey An Introdution to Buddhism Delhi Munshiram Manoharlai 1990 trang 200

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 432

Ngheoslasho cuoslashng khoacircng phoumlocircugravec hueauml Vaoslasho ntildeoumlocircoslashng hiearingm sanh toumlucirc Khoaring noaacutei luoacircn khoacircng doumlugravet Saacircu tham nocirci nguotilde duiumlc Nhouml traacircu lsquomaorsquo meaacuten ntildeuoacirci Do tham augravei toumliuml che Ntildeui muoslash khoacircng thaaacutey bieaacutet Chauacuteng caagraveu Phaaumlt theaacute locircugraven Cuoslashng phaugravep doumlugravet soumliuml khoaring Saacircu vaoslasho caugravec taoslash kieaacuten Laaacutey khoaring muoaacuten boucirc khoaring Phaaumlt vigrave chuugraveng sanh naoslashy Maoslash sanh looslashng ntildeaiumli birdquo647

(我以佛眼觀見六道眾生貪窮無福慧入生死險道相續

苦不斷深著於五欲如犛牛愛尾以貪愛自蔽盲瞑無所見不求

大世佛乃與斷苦法入諸邪見以苦求捨苦為是眾生故而起大

悲心)648

Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng khauacuteng ntildeogravenh raegraveng phaugravet triearingn looslashng ntildeaiumli toumloslash nghoacutea laoslash phaugravet triearingn taacircm vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli phaugravet triearingn taacircm laoslash phaugravet triearingn looslashng toumloslash

ldquoNaoslashy La-haagraveu-la taecircng troumlocircucircng taacircm laoslash taecircng troumlocircucircng soumliuml thaacircn thieaumln Naoslashy La-haagraveu-la vigrave taecircng troumlocircucircng taacircm laoslash taecircng troumlocircucircng soumliuml thaacircn thieaumln neacircn augravec caucircm bograve tan ntildei Naoslashy La-haagraveu-la taecircng troumlocircucircng taacircm laoslash taecircng troumlocircucircng looslashng toumloslash Naoslashy La-haagraveu-la vigrave taecircng troumlocircucircng taacircm laoslash taecircng troumlocircucircng looslashng toumloslash neacircn soumliuml haotildem haiumli bieaacuten maaacutetrdquo649

Trong choumlocircng XXIV phaaringm ldquoDieaumlu-aacircm Boagrave-taugravetrdquo (Bodhisattva Gadgadasvara 妙音菩薩) toumlocircoslashng thuaaumlt toumloslash soumliuml nhaaumlp ntildeogravenh cuucirca Hieaumln-nhaaacutet-thieaacutet-saeacutec-thaacircn-tam- 647 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng II Phaaringm Phoumlocircng tieaumln trang 94-5 648 妙 法 蓮 華 經trang 47 649 MLS II trang 95

Boagrave-taugravet-haiumlnh 433

muoaumli (Sarvaracircpasandarplusmnana 現一切色身三妹) Boagrave-taugravet Dieaumlu-aacircm vigrave looslashng ntildeaiumli bi hieaumln ntildeuucirc thoumlugrave thaacircn higravenh vigrave chuugraveng sanh maoslash ban phaugravep thoaiumli Caugravec thaacircn toumlocircugraveng nhouml thaacircn Phaiumlm-voumlocircng Ntildeeaacute-thiacutech Ntildeaiumli-toumliuml-taiumli-thieacircnTyoslash-kheo tyoslash-kheo-ni oumlu-baoslash-taeacutec oumlu-baoslash-di ntildeoagraveng nam ntildeoagraveng noumlotilde hoaeumlc hieaumln thaacircn trocircoslashi daiuml-xoa caoslashn-thaugravet baoslash

Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm toumlocirciumlng troumlng cho chuugravea tearing cuucirca looslashng toumloslash cuotildeng ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc trong choumlocircng XXV phaaringm ldquoQuaugraven-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet Phoaring moacircnrdquo cuucirca kinh Phaugravep-hoa nhouml sau

ldquoDieaumlu aacircm Quaugraven-theaacute-aacircm Phaiumlm-aacircm Haucirci-trieagraveu-aacircm Tieaacuteng hocircn theaacute gian kia Cho neacircn thoumlocircoslashng phaucirci nieaumlm Nieaumlm nieaumlm chocircugrave sanh nghi Quan-aacircm baaumlc togravenh thaugravenh Nocirci khoaring naotildeo naiumln cheaacutet Hay vigrave laoslashm noumlocircng caaumly Ntildeuucirc taaacutet caucirc coacircng ntildeoumlugravec Maeacutet laoslashnh troacircng chuugraveng sanh Biearingn phoumlocircugravec locircugraven khoacircng loumlocircoslashng Cho neacircn phaucirci ntildeaotildenh leatilderdquo650

(妙音觀世音梵音海潮音勝彼世間音是故常修

念念念物生疑觀世音淨聖於苦煩死危能為作依估

具一切功德慈眼現眾生福眾海無量是故應頂禮)651

iii) Ntildeogravea vograve Baaacutet thoaacutei chuyearingn (地位不退轉) Boagrave-taugravet laoslash baaumlc tu taaumlp theo lyugrave toumlocircucircng cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha

650 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng XXIV Phaaringm Dieaumlu-aacircm Boagrave-taugravet tr 603-4 651 妙 法 蓮 華 經trang 290

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 434

(MahAringyAringna 大乘) choumlugrave khoacircng theo thoumloslasha khaugravec Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash ntildeaiumli phaugravep (大法) Neaacuteu Boagrave-taugravet tin vaoslasho ntildeaiumli phaugravep toumlugravec Boagrave-taugravet tin vaoslasho coumlucirca phaugravep cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Boagrave-taugravet caagraven cougrave looslashng tin roaumlng locircugraven bocircucirci vigrave Phaaumlt phaugravep roaumlng locircugraven nhouml biearingn caucirc vaoslash chaelig cougrave thearing boumlocircugravec vaoslasho (法門) baegraveng looslashng tiacuten (信心) Looslashng tin laoslash meiuml cuucirca coacircng ntildeoumlugravec vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh cho Boagrave-taugravet tu taaumlp Vigrave theaacute looslashng tiacuten baaacutet thoaacutei chuyearingn trong Ntildeaiumli-thoumloslasha (khoacircng lui suiumlt xuoaacuteng Tiearingu-thoumloslasha hay Duyeacircn-giaugravec thoumloslasha) laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeaeumlc tiacutenh cuucirca haiumlnh Boagrave-taugravet

ldquoBoagrave-taugravet goiumli laoslash nhoumlotildeng baaumlc cocircucirci baugravenh xe locircugraven (Ntildeaiumli-thoumloslasha 大 乘) bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet tu taaumlp theo thoumloslasha naoslashy neacircn goiumli laoslash ntildeaiumli Boagrave-taugravet (mahAringsattvas 摩 訶 薩)rdquo 652

(是 名大 乘 菩薩求此乘故 名為摩訶薩 勤行精進)653

iv) Touml toumlocircucircng Baaacutet-thoaacutei-chuyearingn (思想不退轉) Touml toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet coaacute ntildeogravenh vaoslash an truiuml baaacutet thoaacutei

chuyearingn trong vieaumlc thoumliumlc haoslashnh Boagrave-taugravet ntildeaiumlo toumlugravec tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt vaoslash haoslashng ngaoslashn coacircng haiumlnh khaugravec v) Baaacutet thoaacutei chuyearingn trong Tu taaumlp (修習不退轉)

Boagrave-taugravet chaelig tieaacuten tocircugravei chocircugrave khoacircng luoslashi laiumli neacircn cooslashn goiumli laoslash baaacutet thoaacutei chuyearingn Boagrave-taugravet Tuy nhieacircn khoacircng phaucirci taaacutet caucirc Boagrave-taugravet ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc baaacutet thoaacutei chuyearingn moaumlt soaacute ntildeaiumlt moaumlt soaacute khoacircng nhouml kinh Large Sacirctra on Perfect Wisdom minh hoiumla

ldquoHocircn noumlotildea Boagrave-taugravet bieaacutet raegraveng lsquoNhoumlotildeng Boagrave-taugravet naoslashy ntildeoumlocirciumlc

652 LS trang 61 653 妙 法 蓮 華 經trang 65-6

Boagrave-taugravet-haiumlnh 435

thoiuml kyugrave seotilde ntildeaiumlt giaugravec ngoauml nhoumlng cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet thigrave choumla ntildeoumlocirciumlc Nhoumlotildeng Boagrave-taugravet naoslashy ntildeoumlocirciumlc baaacutet thoaacutei chuyearingn nhoumlng nhoumlotildeng vograve khaugravec thigrave choumla ntildeoumlocirciumlc Nhoumlotildeng Boagrave-taugravet naoslashy socircucirc houmlotildeu ntildeaagravey ntildeuucirc triacute tueauml sieacircu vieaumlt nhoumlng nhoumlotildeng vograve khaugravec thigrave choumla ntildeoumlocirciumlc Nhoumlotildeng Boagrave-taugravet naoslashy ntildeoumlocirciumlc ntildeaagravey ntildeuucirc triacute tueauml ntildei moatildei trong moumlocircoslashi houmlocircugraveng tocircugravei voacirc soaacute heauml thoaacuteng theaacute giocircugravei nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng vaoslash taiumli ntildeougrave Boagrave-taugravet toacircn kiacutenh ntildeaotildenh leatilde vaoslash toacircn thocircoslash chouml Nhouml-lai vaoslash cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet choumla ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml sieacircu vieaumlt choumla ntildei tocircugravei voacirc soaacute Phaaumlt saugravet ntildeearing toacircn kiacutenh ntildeaotildenh leatilde vaoslash toacircn thocircoslash chouml Nhouml-lai Cougrave vograve Boagrave-taugravet deatilde loacutenh hoaumli triacute tueauml sieacircu vieaumlt nhoumlng cougrave vograve khaugravec thigrave khoacircng Boagrave-taugravet naoslashy ntildeaiumlt an laiumlc khi ngaoslashi boucirc xuoaacuteng nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng nhouml saeacutec laoslash voiumlng khoacircng ngaotilde troaacuteng khoacircng voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc nguyeaumlnrsquordquo654

vi) Chuyearingn Phaugravep luaacircn Baaacutet thoaacutei (法輪不退轉) Chouml Boagrave-taugravet chuyearingn phaugravep luaacircn baaacutet thoaacutei ntildeearing daiumly vaoslash

caucircm hoaugrave chuugraveng sanh baegraveng locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn Vigrave vaaumly cougrave moaumlt phaugravep thoaiumli laoslash lsquoBaugravenh xe phaugravep chuyearingn maotildeirsquo nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet vigrave looslashng toumloslash thoumlocircng xougravet chuugraveng sanh maoslash chuyearingn phaugravep luaacircn baaacutet thoaacutei vii) Boagrave-taugravet troagraveng coacircng ntildeoumlugravec thaacircm saacircu (種功德根)

Trong nhieagraveu ntildeocircoslashi Boagrave-taugravet ntildeaotilde troagraveng coacircng ntildeoumlugravec thaacircm saacircu Caecircn thaacircm saacircu naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquocoaumli coacircng ntildeoumlugravecrsquo vaoslash chuugraveng laoslash coaumli nguoagraven cuucirca moiumli ntildeoumlugravec haiumlnh Coaumli nguoagraven naoslashy laoslash voacirc haiumln vaoslash voacirc bocircoslash beaacuten

Nhouml kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt daiumly raegraveng nhoumlotildeng vograve troagraveng coaumli laoslashnh khoacircng chaelig nocirci moaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt hai ba boaacuten hoaeumlc naecircm Ntildeoumlugravec Phaaumlt maoslash ntildeeaacuten haoslashng trieaumlu chouml Phaaumlt khoacircng thearing ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc Ntildeaiumli Boagrave-taugravet ntildeaotilde troagraveng 654 LSPW trang 78

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 436

coaumli coacircng ntildeoumlugravec nocirci voacirc soaacute chouml Phaaumlt nhieagraveu nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng (Gangas 恆河) cuucirca traecircm ngaoslashn moumlocircoslashi ngaoslashn soacircng Haegraveng Vigrave theaacute chouml Boagrave-taugravet raaacutet hoaoslashn haucirco ocircucirc nhoumlotildeng coaumli nguoagraven thaacircm saacircu nhouml kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp

ldquo Chuugraveng ntildeougrave toumloslash laacircu nhaatilden laiumli ocircucirc nocirci voacirc loumlocirciumlng voacirc bieacircn caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt troagraveng caugravec coaumli laoslashnh thaoslashnh toumliumlu ntildeaiumlo Boagrave-taugravet thoumlocircoslashng tu phaiumlm haiumlnh Theaacute toacircn Vieaumlc nhouml theaacute ntildeocircoslashi raaacutet khougrave tinrdquo655

(其等久遠已來於無量無邊諸佛所殖諸善根成就菩薩道

修梵行世尊如所之事世所難信)656

Nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet naoslashy traucirci qua voacirc soaacute kieaacutep ntildeaotilde ocircucirc troumlocircugravec voacirc soaacute chouml Phaaumlt troagraveng coaumli nguoagraven coacircng ntildeoumlugravec baegraveng caugravech cuugraveng doumlocircoslashng Tam baucirco hoaeumlc chuyearingn baugravenh xe baaacutet thoaacutei vaoslash ntildeoumlocirciumlc caugravec chouml Phaaumlt taugraven doumlocircng khen ngocirciumli viii) Triacute tueauml cuucirca Boagrave-taugravet (智慧)

Triacute tueauml laoslash keaacutet quaucirc cuucirca taacircm boagrave-ntildeeagrave roaumlng locircugraven Do taacircm boagrave-ntildeeagrave roaumlng locircugraven nguyeaumln ntildeoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash khoacircng thaaacutey chuugraveng sanh ntildeoumlocirciumlc ntildeoauml Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde nougravei vocircugravei Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet khocircucirci ntildeaagraveu vocircugravei Boagrave-taugravet thoumloslasha ntildeeagraveu phaucirci tueauml giaugravec

ldquo Cougrave taaacutet caucirc caugravec loaoslashi chuugraveng sanh hoaeumlc loaoslashi sanh baegraveng troumlugraveng hoaeumlc loaoslashi sanh baegraveng thai hoaeumlc sanh choatilde aaringm oumlocircugravet hoaeumlc hoaugrave sanh hoaeumlc cougrave higravenh saeacutec hoaeumlc khoacircng higravenh saeacutec hoaeumlc cougrave toumlocircucircng hoaeumlc khoacircng toumlocircucircng hoaeumlc chauacuteng cougrave toumlocircucircng chauacuteng khoacircng toumlocircucircng ta ntildeeagraveu khieaacuten vaoslasho voacirc douml Nieaacutet-baoslashn maoslash ntildeoumlocirciumlc dieaumlt ntildeoauml ntildeougrave Dieaumlt ntildeoauml nhouml theaacute voacirc loumlocirciumlng voacirc soaacute voacirc bieacircn

655 Kinh Phaugravep Hoa Phaaringm XV Tuoslashng Ntildeogravea Duotildeng Xuaaacutet trang 435 656 妙 法 蓮 華 經trang 207

Boagrave-taugravet-haiumlnh 437

chuugraveng sanh maoslash thaaumlt khoacircng cougrave chuugraveng sanh naoslasho ntildeoumlocirciumlc dieaumlt ntildeoaumlrdquo

(所有一切眾生之類若卵生若胎生若濕生若化

生若有色若無色若有想若無想若非有想若非無想

我皆令入無餘涅槃而亦度之如是亦度無量無數無邊眾

生實無眾生得亦度者)657

Maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoauml voacirc soaacute chuugraveng sanh thaaumlt ra khoacircng cougrave chuugraveng sanh naoslasho ntildeoumlocirciumlc ntildeoauml khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho baaacutet coumlugrave toumlocircugraveng haiumlnh naoslasho ix) Nguyeacircn lyugrave thaoslashnh Phaaumlt (成佛的原理)

Taaacutet caucirc chuugraveng sanh voaacuten toumliuml laoslash Phaaumlt vaoslash ntildeoagraveng vocircugravei Phaaumlt khoacircng khaugravec Ntildeaacircy laoslash chiacutenh nguyeacircn lyugrave moatildei trong chuugraveng ta laoslash moaumlt vograve Phaaumlt maoslash trong choumlocircng XX cuucirca Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa phaaringm lsquoThoumlocircoslashng Baaacutet Khinh Boagrave-taugravetrsquo (Bodhisattva SadAringparibhacircta 常不輕菩薩) thoumlocircoslashng taugraven doumlocircng Coacircng ntildeoumlugravec ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca Boagrave-taugravet Thoumlocircoslashng-baaacutet-khinh laoslash ngaoslashi luoacircn kiacutenh troiumlng moiumli ngoumlocircoslashi Boagrave-taugravet traucirci ntildeocircoslashi migravenh du haoslashnh khaeacutep nocirci tieaacutep caaumln vocircugravei taaacutet caucirc chuugraveng sanh baaacutet kearing laoslash Boagrave-taugravet bieaacutet ngoumlocircoslashi ntildeougrave hay khoacircng ngaoslashi ntildeeagraveu cung kiacutenh chaaacutep tay troumlocircugravec hoiuml maoslash nougravei locircoslashi raegraveng

ldquoToacirci khoacircng bao giocircoslashi daugravem khinh caugravec ngaoslashi vigrave caugravec ngaoslashi seotilde laoslashm Phaaumltrdquo658

(我 不 敢 輕 於 汝 等汝 等 皆 當 作 佛)659

Boagrave-taugravet khoacircng buoagraven khi ngoumlocircoslashi naoslasho ntildeougrave choumlucirci maeacuteng hoaeumlc xaelig nhuiumlc Boagrave-taugravet khi nghe Boagrave-taugravet nougravei caacircu khougrave

657 金 剛 般 若 波 羅 密 經 trang 111 658 LS trang 167 659 妙 法 蓮 華 經trang 253-4

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 438

hiearingu ntildeougrave Ngaoslashi vaatilden bigravenh thaucircn thoumliumlc haoslashnh haiumlnh nguyeaumln kiacutenh troiumlng ntildeougrave bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet bieaacutet chaeacutec raegraveng taaacutet caucirc chuugraveng sanh toumlocircng lai seotilde thaoslashnh Phaaumlt x) Tu taaumlp Ntildeaiumli Coacircng haiumlnh (修習大功行)

Beacircn caiumlnh tu taaumlp saugraveu hoaeumlc moumlocircoslashi ba-la-maaumlt (PAringramitArings 波羅密) Boagrave-taugravet cuotildeng tu taaumlp boaacuten Nhieaacutep-phaugravep (Catuaelig-saUacutegraha-vastu 四攝法)660 nhouml boaacute thiacute (DAringna 布施) augravei ngoumlotilde (Priyavacana 愛語) locirciumli haoslashnh (ArthakŸtya 利行) vaoslash ntildeoagraveng soumliuml (SamAringnAringrthatAring 同事) 1 Boaacute thiacute Boagrave-taugravet toumloslash bi ban boaacute taoslashi thiacute phaugravep thiacute vaoslash voacirc uyugrave thiacute cho

chuugraveng sanh ntildeearing ntildeoumla hoiuml ntildeeaacuten tigravenh thoumlocircng vaoslash nhaaumln ntildeoumlocirciumlc chaacircn lyugrave

2 AUgravei ngoumlotilde Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp nougravei locircoslashi meagravem moucircng thoumlocircng yeacircu vaoslash voacirc ngaotilde (deatilde maoslash khougrave laoslashm lieacircn tuiumlc) Boagrave-taugravet thaaacutey taaacutet caucirc chuugraveng sanh nhouml ntildeoagraveng thearing thaacircn vocircugravei Boagrave-taugravet Vigrave locirciumli iacutech giaucirci thoaugravet cho hoiuml Boagrave-taugravet duoslashng phoumlocircng tieaumln locircoslashi leotilde eacircm dograveu ntildeearing caucircm hoaugrave vaoslash ntildeoumla chuugraveng trocircucirc veagrave vocircugravei chaugravenh phaugravep

3 Ntildeoagraveng-soumliuml Ntildeearing deatilde daoslashng hoaugrave ntildeoauml chuugraveng sanh Boagrave-taugravet phaucirci ntildeoagraveng soumliuml cuoslashng coacircng vieaumlc vocircugravei hoiuml ntildeearing deatilde gaagraven guotildei roagravei toumloslash toumloslash chaelig cho hoiuml con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet

4 Locirciumli haoslashnh Boagrave-taugravet cougrave thearing thograve hieaumln duoslashng traecircm ngaoslashn thaacircn higravenh Khi thaaacutey chuugraveng sanh ntildeau khoaring thigrave thograve hieaumln thaacircn ntildeau khoaring nhouml hoiuml mang ntildeieagraveu locirciumli iacutech ntildeeaacuten cho hoiuml roagravei toumloslash toumloslash chaelig con ntildeoumlocircoslashng an laiumlc

Boaacuten phoumlocircng phaugravep caucircm hoaugrave naoslashy laoslash phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco cho Boagrave-taugravet treacircn ntildeoumlocircoslashng haoslashnh Boagrave-taugravet-haiumlnh xi) Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp trong nhieagraveu kieaacutep (劫)

Moaumlt kieaacutep nhoucirc (小劫) laoslash 16800000 naecircm Moaumlt

660 DCBT trang 175

Boagrave-taugravet-haiumlnh 439

kieaacutep (kalpa 劫) laoslash 336000000 naecircm vaoslash moaumlt ntildeaiumli kieaacutep (mAringhAringkalpa 大劫) laoslash 1334000000 naecircm661 Moaumlt ngaoslashn kieaacutep nhoucirc thaoslashnh moaumlt trung kieaacutep (中劫) Boaacuten trung kieaacutep thaoslashnh moaumlt ntildeaiumli kieaacutep Moatildei ntildeaiumli kieaacutep chia thaoslashnh boaacuten a-taecircng-kyoslash-kieaacutep (阿僧祇劫 hoaiumli kieaacutep (壞劫) dieaumlt kieaacutep (滅劫) thaoslashnh kieaacutep (成劫) vaoslash truiuml kieaacutep (住劫) Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp ba a-taecircng-kyoslash-kieaacutep nhouml vaaumly Tuoslashy thuoaumlc vaoslasho thocircoslashi gian Boagrave-taugravet tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh maoslash Boagrave-taugravet toumloslash toumloslash choumlugraveng ntildeoumlocirciumlc caugravec ntildeogravea trong thaaumlp ntildeogravea (Bhacircmis地) do theaacute cougrave nhieagraveu taagraveng baaumlc Boagrave-taugravet khaugravec nhau Tuy nhieacircn nougravei chung trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha thoumlocircoslashng tuyeacircn boaacute raegraveng Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp moaumlt thocircoslashi gian raaacutet daoslashi khougrave ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc khougrave toumlocircucircng toumlocirciumlng ntildeoumlocirciumlc vocircugravei soaacute kieaacutep khoacircng thearing nghoacute baoslashn voacirc taaumln vaoslash voacirc haiumln loumlocirciumlng662 vaoslash kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa minh hoiumla nhouml sau

ldquomaoslash caugravec ntildeaiumli chuugraveng Boagrave-taugravet ntildeougrave ntildeaotilde ocircucirc nocirci voacirc loumlocirciumlng nghigraven muoacircn oumlugravec kieaacutep vigrave Phaaumlt ntildeaiumlo neacircn sieacircng tu tinh taaacutenrdquo663

(而此大眾諸菩薩等已於無量千萬億劫為佛道故精進修習)664

xii) Voacirc thoumlocirciumlng Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravec (AnuttarAring Samyaksambodhi 無上正等正覺)

Keaacutet quaucirc cuucirca Voacirc-thoumlocirciumlng Chaugravenh-ntildeauacuteng Chaugravenh-giaugravec (AnuttarAring Samyaksambodhi 阿耨多羅三藐三菩提

無上正等正覺) laoslash keaacutet quaucirc cao nhaaacutet quan troiumlng nhaaacutet 661 Xem chuugrave thiacutech 82 trang 31 choumlocircng II 662 LS trang 14 663 Kinh Phaugravep Hoa Phaaringm XV Tuoslashng Ntildeogravea Duotildeng Xuaaacutet trang 436 664 妙 法 蓮 華 經trang 207

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 440

cuucirca tueauml giaugravec laoslash soumliuml choumlugraveng ngoauml Phaaumlt quaucirc Kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde choumlugraveng minh nhoumlotildeng ntildeoumlugravec haiumlnh

vaoslash phaaringm caugravech cuotildeng nhouml nhieagraveu caugravec coacircng haiumlnh vi teaacute khaugravec maoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp Tuy nhieacircn tuoslashy soumliuml tu taaumlp khaugravec nhau maoslash ntildeogravea vograve cuucirca Boagrave-taugravet khaugravec nhau

Sau khi baoslashn veagrave phaaringm chaaacutet cuucirca Boagrave-taugravet hoaeumlc ntildeaiumli Boagrave-taugravet cuotildeng raaacutet houmlotildeu duiumlng neaacuteu cougrave danh saugravech caugravec Boagrave-taugravet maoslash caugravec kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha thoumlocircoslashng ntildeeagrave caaumlp Ntildeieagraveu naoslashy seotilde cung caaacutep caugravec daaacuteu veaacutet vaoslash yugrave toumlocircucircng ntildeearing hiearingu baucircn chaaacutet chaaacutet loumlocirciumlng cuucirca Boagrave-taugravet hoaeumlc ntildeaiumli Boagrave-taugravet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Thaelignh thoaucircng ngay caucirc chaelig laoslash danh hieaumlu nhoumlng cougrave soumliuml gocirciumli yugrave cao Thaaumlt ra chuugraveng ta cuotildeng neacircn ghi nhocircugrave raegraveng baucircn chaaacutet hay tiacutenh caugravech cuucirca caugravec Boagrave-taugravet laoslash biearingu toumlocirciumlng cuucirca thuoaumlc tiacutenh vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh cuucirca Thiacutech-ca Maacircu-ni ntildeaiumlo ntildeoumlugravec cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh muiumlc ntildeiacutech cho chuugraveng sanh thuaagraven taacircm houmlocircugraveng ntildeeaacuten tu taaumlp Ntildeougrave laoslash lyugrave do taugravec giaucirc ntildeaotilde lieaumlt keacirc danh saugravech cuucirca chouml Boagrave-taugravet ocircucirc cuoaacutei taaumlp saugravech665

Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt vaoslash Moumlocircoslashi Ntildeogravea Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave moaumlt yeaacuteu toaacute quan troiumlng noumlotildea laoslash

ntildeogravea (Bhacircmi 地) hoaeumlc tieaacuten trigravenh choumlugraveng ngoauml cuucirca Boagrave-taugravet lsquoNtildeogravearsquo thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn (MahAringvastu 佛本幸集經異本) kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea (Bodhisattva-bhacircmi菩薩地經)kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Daplusmnabhacircmika Sacirctra 十地經) kinh Thuucirc-laecircng-nghieacircm (首楞嚴經) Nhoumlng theo Har Dayal N Dutt vaoslash nhieagraveu hoiumlc giaucirc khaugravec nougravei raegraveng higravenh nhouml luugravec 665 Xem cuoaacutei saugravech trang 347-9

Boagrave-taugravet-haiumlnh 441

ntildeaagraveu chaelig cougrave baucircy ntildeogravea nhouml trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea kinh Laecircng-giaoslash (LankAringvatAringra Sacirctra 楞伽經) vaoslash cuoaacutei cuoslashng higravenh thaoslashnh moumlocircoslashi ntildeogravea trong Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring 般若波羅密) Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn vaoslash kinh Thaaumlp-ntildeogravea kinh Thuucirc Laecircng nghieacircm ntildeaotilde theacircm vaoslasho ba Ntildeogravea sau gioaacuteng nhouml troumlocircoslashng hocirciumlp ntildeaotilde theacircm ba Ba-la-maaumlt cuoaacutei vaoslasho danh saugravech thaoslashnh moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt Trong Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Phaaumlt-hoiumlc666 ntildeaotilde nougravei loauml trigravenh tieaacuten triearingn taacircm linh cuucirca Boagrave-taugravet (ntildeogravea) laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeaeumlc ntildeiearingm ntildeoaumlc ntildeaugraveo ntildeearing phaacircn bieaumlt gioumlotildea Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash Tiearingu-thoumloslasha

Saugraveu ntildeogravea ntildeaagraveu laoslash cuucirca caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha nhoumlng boaacuten phaagraven sau do caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha saugraveng taiumlo Vaoslash Har Dayal667 ntildeaotilde ntildeeagrave nghograve raegraveng baucircy ntildeogravea trong Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave thearing coi gioaacuteng nhouml Phaaumlt giaugraveo nguyeacircn cougrave ba VihAringras vaoslash boaacuten quaucirc choumlugraveng laoslash Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn (SotAringpanna 入流七來) Tu-ntildeaoslash-hoaoslashn (SakadAringgAringmi 一來) A-na-haoslashm (AnAringgAringmi 不來) vaoslash A-la-haugraven (Arahanta 阿羅漢) Hoaeumlc Radhakishman trong Indian philosophy (Trieaacutet hoiumlc AAacuten-ntildeoauml) ntildeaotilde nougravei raegraveng Boagrave-taugravet tu taaumlp Baugravet chaugravenh ntildeaiumlo ntildeearing caagraven caagraveu Phaaumlt quaucirc nhouml Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy chuucirc troumlocircng ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc chi tieaacutet hougravea thaoslashnh moumlocircoslashi ntildeogravea trong Ntildeaiumli-thoumloslasha

Chuugraveng ta cuotildeng cougrave thearing suy luaaumln nhouml trong kinh taiumlng Pali khi Boagrave-taugravet tu taaumlp seotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chiacuten taagraveng

666 EB III trang 74-5 667 BDBSL trang 270-1

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 442

thieagraven (JhAringnas 禪)668 vaoslash sau ntildeougrave thaoslashnh Phaaumlt Phaaumlt quaucirc cougrave thearing xem laoslash taagraveng thoumlugrave moumlocircoslashi vaoslash taagraveng cuoaacutei cuoslashng cuucirca giaucirci thoaugravet nhouml ntildeeaacuten toumliuml nhieacircn maoslash khoacircng caagraven duiumlng coacircng neacircn Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy chaelig cougrave chiacuten taagraveng thieagraven Cougrave thearing chaecircng khaugravei nieaumlm moumlocircoslashi ntildeogravea trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash lieacircn quan toumlocircng oumlugraveng vocircugravei chiacuten taagraveng thieagraven trong kinh taiumlng Pali

Nougravei chung khi nougravei veagrave yugrave toumlocircucircng ba-la-maaumlt (PAringramitAring) lieacircn quan ntildeeaacuten ntildeogravea (Bhacircmi) nghoacutea laoslash khi Boagrave-taugravet tu taaumlp moatildei moaumlt ntildeogravea toumlocircng oumlugraveng vocircugravei choumlugraveng moaumlt ntildeogravea Khi Boagrave-taugravet chuyearingn toumloslash taagraveng baaumlc naoslashy ntildeeaacuten taagraveng baaumlc khaugravec cho ntildeeaacuten cuoaacutei cuoslashng taiumli naaacutec thang thoumlugrave moumlocircoslashi Boagrave-taugravet haagraveu nhouml trocircucirc thaoslashnh ntildeoagraveng vocircugravei ntildeoumlugravec Phaaumlt socircucirc houmlotildeu nhoumlotildeng naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn Sau khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Phaugravep-vaacircn-ntildeogravea (Dharma-megha 法云地) Boagrave-taugravet vigrave looslashng toumloslash bi ban boaacute moumla phaugravep ntildeearing roumlucirca saiumlch caugravec tham duiumlc phieagraven naotildeo vaoslash khieaacuten taacircm ntildeieagraven trong saiumlch ntildeearing gieo troagraveng ruoaumlng phoumlocircugravec

Ntildeogravea (Bhacircmi 地) nghoacutea laoslash lsquontildeaaacutet nocirci vuoslashngrsquo vaoslash nghoacutea bougraveng laoslash naaacutec thang trigravenh ntildeoauml vaoslash taagraveng caaacutep cuucirca taacircm Khaugravei nieaumlm naoslashy cuucirca ntildeogravea cung caaacutep cho ta yugrave nghoacutea cuucirca tieaacuten trigravenh taacircm linh choumlugraveng ngoauml cuucirca Boagrave-taugravet Trong khi caugravec ba-la-maaumlt lieacircn quan ntildeeaacuten khiacutea caiumlnh thoumliumlc tieatilden cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng tinh thaagraven thigrave caugravec ntildeogravea chaelig ra naaacutec thang thaoslashnh quaucirc daagraven daagraven Ntildeougrave laoslash ntildeocircoslashi soaacuteng lyugrave toumlocircucircng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Khi Boagrave-taugravet toumloslash toumloslash tieaacuten ntildeeaacuten moaumlt laotildenh voumliumlc cuucirca

668 Xem choumlocircng III trang 73

Boagrave-taugravet-haiumlnh 443

ntildeoumlugravec haiumlnh naoslasho ntildeougrave traiumlng thaugravei chuyearingn tieaacutep toumloslash taagraveng baaumlc naoslashy ntildeeaacuten taagraveng baaumlc khaugravec toumlocircng oumlugraveng

Trong kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Dasa-Bhacircmika-sacirctra 十地經) ntildeaotilde naacircng ntildeogravea leacircn ntildeeaacuten moumlocircoslashi vigrave toumlocircng oumlugraveng vocircugravei moumlocircoslashi ntildeogravea669

ldquoYorsquo asyAringm pratisEcirchito bodhisattvo bhacircyastvena jambudvneipeplusmnvaro bhavati mahaisryAringdhipata pratilabdho dharmAringnupaksne krtne prabhuh satyvAringh mahAringtyAringgena sangrahnetukuplusmnalah sattvAringnacircm mAringtsaryamalavinir-vrttay paryanto mahAringtyAringgAringrambhaih Tatasarvamavirahitam buddha manasikAringrairdharma manasikAringraih samghamanasikAringrairbodhisattva manasikAringrair-bodhisattva-caryAring manisikAringraih pAringramitAring manisikAringrairbhacircmi manisikAringrairrdquo670

Khi Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeogravea naoslashy laoslash vograve aaacutey sieacircu xuaaacutet khoucirci cootildei dieacircm-phuoslash-ntildeeagrave (Jambudvnepa 閻浮提) Nhoumlotildeng haiumlnh nghieaumlp cuucirca vograve aaacutey laoslash boaacute thiacute augravei ngoumlotilde locirciumli haoslashnh vaoslash ntildeoagraveng soumliuml Boaacute thiacute ba-la-maaumlt laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng hoaoslashn thaoslashnh ntildeaagraveu tieacircn cuucirca ntildeogravea naoslashy Nhoumlng cougrave thearing raegraveng soaacute cuucirca ba-la-maaumlt vaoslash ntildeogravea ntildeoumlocirciumlc taecircng tocircugravei moumlocircoslashi nhouml keaacutet quaucirc saugraveng taugravec cuucirca heauml thoaacuteng maugravey tiacutenh thaaumlp phaacircn trong khoa hoiumlc saugravech soaacute hoiumlc cuucirca theaacute kyucirc thoumlugrave III-IV taacircy logravech

Moaacutei lieacircn quan cuucirca Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt vaoslash Moumlocircoslashi Ntildeogravea ntildeoumlocirciumlc minh hoaiuml nhouml sau

Baucircng XIII 669 BDBSL trang 167 670 PLVaidya DasaBhumikasacirctra Buddhist Sanskrit Texts No7

Darbhanga Mithila Institute of Post-graduate Studies amp Research in Sanskrit Learning 1967 trang 3

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 444

MOAacuteI LIEAcircN QUAN CUUcircA MOumlOcircOslashI BA-LA-MAAumlT VAOslash MOumlOcircOslashI NtildeOgraveA 671

TU TAAumlP THAOslashNH TOumlIumlU CHOumlUgraveNG NtildeAIumlT HIEAumlN HOumlOtildeU

1

Boaacute thiacute Ba-la-maaumlt

布施波羅密

(DAringna PAringramitAring)

Hoan haelig ntildeogravea 歡 喜 地

(PramuditAring Bhacircmi)

Cougrave tri kieaacuten Phaaumlt moumlocircoslashi loumliumlc giaucirci thoaugravet dieaumlt troumloslash ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng phaugravep toumlocircugraveng phi meacirc phi giaugravec toumlugravec laoslash trung ntildeaiumlo bigravenh ntildeauacuteng vocircugravei baaacutet bigravenh ntildeauacuteng cuotildeng ntildeeagraveu bigravenh ntildeauacuteng baucircn lai toumliuml tiacutenh vieacircn dung voacirc ngaiumli hieaumln tieagraven giaugravec ngoauml cuoslashng toaumlt vocircugravei Nhouml Lai cuoslashng toaumlt vocircugravei caucircnh giocircugravei cuucirca Phaaumlt phaugravep laiumlc hieaumln

tieagraven

2

Trigrave giocircugravei Ba-la-maaumlt

持戒波羅密

(dividenela PAringramitAring)

Ly caaacuteu ntildeogravea 離 垢 地

(VimalAring Bhacircmi)

Moumlocircoslashi Socircucirc y (Aumlplusmnaya) cuucirca vograve Boagrave Taugravet trocircucirc neacircn chaacircn thaaumlt nhu nhuyeaacuten thanh togravenh ligravea caugravec phieagraven naotildeoVograve aaacutey ntildeoumlocirciumlc ntildeaagravey ntildeuucirc

moumlocircoslashi nhaacircn laoslashnh Nhoumlotildeng sai bieaumlt ntildeeagraveu laoslash chung cuoslashng taugravenh chung cuoslashng cuotildeng

khoacircng chung cuoslashng chaelig laoslash giaucirc danh hocirciumlp laiumli cuucirca caugravec dograve bieaumlt

3

Nhaatilden nhuiumlc Ba-la-maaumlt 忍辱波羅密

(KbdquoAringnti PAringramitAring)

Phaugravep quang ntildeogravea

法 光 地

(PrabhAringkarne Bhacircmi)

Ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moumlocircoslashi Taugravec yugrave (ManaskAringraugrave) treacircn moumlocircoslashi Taacircm socircucirc (CittAringplusmnaya) Boagrave Taugravet quaugraven

saugravet caugravec phaugravep houmlotildeu vi (SaUacuteskAringraSaUacuteskrita) laoslash voacirc thoumlocircoslashng

khoaring xaaacuteu xa khoacircng ntildeaugraveng tin vaoslash bograve sanh dieaumlt trong moatildei saugravet na Hocircn noumlotildea chuugraveng

khoacircng thearing quay trocircucirc laiumli veagrave quaugrave khoumlugrave khoacircng thearing ntildei vaoslasho traiumlng thaugravei khaugravec ocircucirc

toumlocircng lai vaoslash cuotildeng khoacircng thearing phaacircn bieaumlt trong hieaumln taiumli vograve aaacutey ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thanh togravenh

cuoslashng toaumlt vaoslash tiacutenh saugraveng suoaacutet phaugravet sinh

4

Tinh Taaacuten Ba-la-maaumlt 精進波羅密

(Vnerya PAringramitAring)

Dieaumlm tueauml ntildeogravea 焰 慧 地

(Arcibdquomatne Bhacircmi)

Ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moumlocircoslashi truiuml moumlocircoslashi giocircugravei haiumlnh khieaacuten tueauml phaugravet sanh vaoslash tu taaumlp Ba moumlocirci

baucircy Phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo (BodhipAringkbdquoika Dharma) ntildeearing mocircucirc ntildeoumlocircoslashng ntildei ntildeeaacuten giaugravec ngoauml

Triacute tueauml ntildeoumlocirciumlc saugraveng suoaacutet toaumlt baaumlc vaoslash tueauml giaugravec vieacircn maotilden

671 BDBSL trang 284-291

Boagrave-taugravet-haiumlnh 445

5

Thieagraven ntildeogravenh Ba-la-maaumlt 禪定波羅密

(DhyAringna PAringramitAring)

Nan thaeacuteng ntildeogravea 難 勝 地

(SudurjayAring Bhacircmi)

Ntildeaiumlt moumlocircoslashi Thanh togravenh taacircm (CittAringplusmnayavisuddhi-samatAring) thoacircng suoaacutet lyugrave toumlugrave ntildeeaacute (Aumlrya-Satya) bieaacutet rootilde caugravec loaiumli chaacircn lyugrave khaugravec nhau vaoslash taaacutet caucirc ntildeoagraveng dograve

khoacircng thearing ntildeeaacuten ntildeoumlocirciumlc Chaacircn ntildeeaacute vaoslash tuiumlc ntildeeaacute vieacircn dung khoacircng hai Thoumliumlc choumlugraveng caugravec phaugravep houmlotildeu vi laoslash troaacuteng khoacircng huyeatilden aucirco looslashng toumloslash bi trocircucirc neacircn voacirc haiumln loumlocirciumlng ntildeoaacutei vocircugravei

chuugraveng sanh

6

Triacute tueauml Ba-la-maaumlt

智慧波羅密

(PrajntildeAring PAringramitAring)

Hieaumln tieagraven ntildeogravea 現 前 地

(Abhimukhne Bhacircmi)

Quaugraven chieaacuteu moumlocircoslashi taacircm nhouml nhouml cuucirca caugravec phaugravep ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Nhu thuaaumln nhaatilden

(Anulomikī-KbdquoAringnti)672 tuy nhieacircn vaatilden choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Voacirc sanh phaugravep nhaatilden (Anulomikī-Dharma-KbdquoAringnti)673 Baucircn

taugravenh thanh togravenh voacirc vi chaacircn nhouml khoacircng nhieatildem khoacircng togravenh thoumlocircoslashng hieaumln tieagraven vaoslash

toumliuml tiacutenh chaacircn nhouml toucirc loauml

7

Phoumlocircng tieaumln Ba-la-maaumlt 方便波羅密

(UpAringya PhaaumltAringramitAring)

Vieatilden haoslashnh ntildeogravea 遠 行 地

(DacircraœgamAring Bhacircmi)

Ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tri kieaacuten triacute tueauml vaoslash phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco ntildeearing baeacutet ntildeaagraveu ntildeoumla ntildeeaacuten moumlocircoslashi nhaacircn cuucirca moaumlt giai ntildeoaiumln mocircugravei Taacircm trocircucirc

neacircn tinh teaacute quan saugravet toumlocircng tuiumlc ba phaugravep Khoacircng (plusmnacircnyatAring) voacirc toumlocircugraveng

(animittatAring) voacirc nguyeaumln (apraœihitatAring) vaoslash chocircn nhouml hiearingn loauml khoacircng gigrave khoacircng phaucirci chocircn nhouml cuoslashng toaumlt bocircoslash beaacuten chaacircn

nhouml

8 Nguyeaumln Ba-la-maaumlt

Baaacutet ntildeoaumlng ntildeogravea 不 動 地

Do ntildeaiumlt Voacirc-sanh Phaugravep nhaatilden (Anulomikī-Dharma-KbdquoAringnti) vaoslash Moumlocircoslashi loumliumlc neacircn voumlocirciumlt

672 Ntildeoumlugravec nhaatilden veagrave soumliuml vaacircng theo (Nghieacircn coumlugraveu Kinh Laecircng Giaoslash Daisetz Teitaro Suzuki T Chocircn Thieaumln vaoslash Tuaaacuten Maatilden dogravech GHPGVN Ban Giaugraveo duiumlc Taecircng ni naecircm 1992 trang 475) 673 Ntildeaacircy laoslash soumliuml choumlugraveng thoumliumlc khoacircng cougrave gigrave ntildeoumlocirciumlc sanh ra hay ntildeoumlocirciumlc taiumlo ra trong theaacute giocircugravei naoslashy khi caugravec soumliuml vaaumlt ntildeoumlocirciumlc thaaacutey ntildeuugraveng nhouml chiacutenh chuugraveng laoslash (yathAringbhacirctam-nhouml thoumliumlc) Theo quan ntildeiearingm cuucirca triacute tueauml tuyeaumlt ntildeoaacutei thigrave chuugraveng chiacutenh laoslash Nieaacutet Baoslashn khoacircng bograve aucircnh houmlocircucircng bocircucirci sinh vaoslash dieaumlt chuugravet naoslasho caucirc (Nghieacircn coumlugraveu Kinh Laecircng Giaoslash Daisetz Teitaro Suzuki T Chocircn Thieaumln vaoslash Tuaaacuten Maatilden dogravech GHPGVN Ban Giaugraveo duiumlc Taecircng ni 1992 trang 473)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 446

願波羅密 (PraœdhAringna PAringramitAring)

(AcalAring Bhacircmi) khoucirci moiumli soumliuml haiumln cheaacute trougravei buoaumlc ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moaumlt taacircm chaacircn nhouml thoumlocircoslashng truiuml

khoacircng thay ntildeoaringi

9 Loumliumlc Ba-la-maaumlt

力波羅密

(Bala PAringramitAring)

Thieaumln tueauml ntildeogravea 善 慧 地

(SAringdhumatne Bhacircm)

Phaugravet ra dieaumlu duiumlng cuucirca chaacircn nhouml bieaacutet nhouml thaaumlt taaacutet caucirc caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng vaoslash

baucircn chaaacutet hieaumln ra voacirc soaacute thaacircn hougravea ntildeoauml chuugraveng sanh ntildeaagravey ntildeuucirc boaacuten triacute voacirc ngaiumli

(PratisaUacutevids) vaoslash ntildeoumlocirciumlc caugravec Ntildeaoslash-la-ni (dhAringraœis)674 baucirco trigrave

10

Triacute Ba-la-maaumlt 智波羅密

(JntildeanAring PAringramitAring)

Phaugravep vaacircn ntildeogravea 法 云 地

(DharmameghAring Bhacircmi)

Boumlocircugravec vaoslasho ngoacirci vograve Ntildeiearingm ntildeaiumlo (abhibdquoeka)675 vaoslash Nhaaacutet thieaacutet triacute

(SarvajntildeajntildeAringnaviplusmnasAringbhiseka) caugravec coacircng haiumlnh tu taaumlp ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc hooslashan maotilden coacircng ntildeoumlugravec vieacircn trooslashn Toumloslash bi triacute tueauml phaugravet sinh ntildeuucirc soumlugravec che chocircucirc voacirc loumlocirciumlng chuugraveng

sanh Toumloslash ntildeaacircy bougraveng toumloslash maacircy dieaumlu truoslashm khaeacutep Nieaacutet Baoslashn Soumliuml giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc xuaaacutet hieaumln Boagrave taugravet ntildeoumlocirciumlc ngoagravei vaoslasho tooslasha Ntildeaiumli baucirco

voumlocircng (MahAringratnarAringjapadma) Chouml phaaumlt xuaaacutet hieaumln troumlocircugravec vograve aaacutey vaoslash taugraven thaugraven

laoslash Baaumlc Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravec (Samyak-sambodhi)

674 Dhāraṇī (S) Đagrave la ni Trigrave cuacute Tổng trigrave Năng trigrave Năng giagrave Một cacircu trigrave một cacircu đagrave la ni một cacircu chơn ngocircn một cacircu chuacute Darani (J) Coacute nhiều cacircu thigrave gọi lagrave Chacircn ngocircn (Dharani) nếu chỉ một cacircu gọi lagrave Chuacute (Mantra) Man tragrave la (yacute mật) cugraveng với thần chuacute (dharini) lagrave ngữ mật vagrave ấn lagrave thacircn mật nếu được kheacuteo học vagrave thực hagravenh thigrave hagravenh giả sẽ lagrave một với chư Phật thacircn ngữ yacute migravenh lagrave thacircn ngữ yacute của chư Phật Chacircn ngocircn coacute naecircm loại Như Lai chacircn ngocircn Bồ taacutet chacircn ngocircn Kim Cang chacircn ngocircn (chacircn ngocircn bậc thaacutenh) Nhị thừa chacircn ngocircn vaoslash Chư thiecircn chacircn ngocircn (chacircn ngocircn bậc thần) Chacircn ngocircn coacute boaacuten phaacutep Tiecircu tai Hagraveng phục Nhiếp triệu vagrave Tăng iacutech Chacircn ngocircn coacute ba loại Nhiều chữ gọi lagrave Đagrave la ni (Dharani) một chữ gọi lagrave chacircn ngocircn khocircng chữ gọi lagrave Thật tướng 675 Abhiṣeka (S) Điểm đạo Abhiseca (P) Abhisecanam (P) Abhi-secani Wang (T) Tục lấy nước rưới lecircn đầu biểu lộ sự chuacutec tụng Nghi thức trong Phật giaacuteo để chuẩn bị tiếp nhận những giaacuteo phaacutep biacute mật

Boagrave-taugravet-haiumlnh 447

--- ---

8 NtildeOumlUgraveC PHAAumlT

QUA KHAUgraveI NIEAumlM PHAAumlT THAAcircN

Muiumlc ntildeiacutech houmlocircugraveng ntildeeaacuten cao nhaaacutet cuucirca khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng (空性) vaoslash boagrave-taugravet (菩 薩) laoslash Nhouml-lai (如 來) baaumlc toumlocirciumlng troumlng cho soumliuml hoaoslashn haucirco cuucirca taaacutet caucirc caugravec ntildeoumlugravec haiumlnh vaoslash triacute tueauml Laoslashm theaacute naoslasho boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vograve triacute vaoslash soumliuml chuyearingn hoaugrave nhouml theaacute laoslash vaaacuten ntildeeagrave cho chuugraveng ta loumlu taacircm Baaumlc Ntildeaiumli Boagrave-taugravet (Bodhisattvas Mahasattvas 菩 薩 摩 訶 薩) laoslash baaumlc thaugravenh trong nhieagraveu troumlocircoslashng hocirciumlp cuotildeng ntildeoumlocirciumlc kiacutenh troiumlng nhouml baaumlc lsquoChaugravenh ntildeauacuteng giaugravecrsquo(Samyak-sambodhi 正等覺) Nhouml trong kinh Trang-nghieacircm (KAringraœOslashavyacircha Sacirctra 莊嚴經) boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara 觀世音菩薩) ntildeoumlocirciumlc xoumlng taugraven laoslash baaumlc Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec Theaacute neacircn thaaumlt laoslash locirciumli iacutech ntildeearing baoslashn baiumlc veagrave caugravec toumlocircugraveng haucirco (Lakbdquoaœas 好 相) toumlocircugraveng phuiuml (Anuvyantildejanas) cuucirca Nhouml-lai cuotildeng nhouml khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn theo quan ntildeiearingm cuucirca caugravec troumlocircoslashng phaugravei Phaaumlt giaugraveo nhouml sau

Khaugravei nieaumlm Phaaumlt Thaacircn trong Kinh taiumlng PAringli Nghieacircn coumlugraveu nguoagraven goaacutec vaoslash soumliuml thaecircng hoa cuucirca khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn (Buddha-kAringya 佛身) chuugraveng ta seotilde thaaacutey trong

Boagrave-taugravet-haiumlnh 449

kinh ntildeiearingn Pali ntildeeagrave caaumlp nhaacircn caugravech cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca (divideAringkyamuni 釋迦牟尼佛) vograve ntildeaiumlt Phaaumlt quaucirc (Buddhahood 佛果) sau nhieagraveu naecircm khoaring haiumlnh Phaaumlt Thiacutech ca laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng con ngoumlocircoslashi logravech soumlucirc vocircugravei chiacutenh nghieaumlp (karma 業) cuucirca ngaoslashi nhouml caugravec chuugraveng sanh khaugravec nhoumlng vocircugravei noatilde loumliumlc vaoslash quyeaacutet taacircm loaiumli troumloslash nghieaumlp xaaacuteu ntildeau khoaring ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet toaacutei haaumlu trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml khi tuoaringi voumloslasha 35676 Sau ntildeougrave Ntildeoumlugravec-Phaaumlt thaoslashnh laaumlp moaumlt heauml thoaacuteng trieaacutet lyugrave vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Phaaumlt giaugraveo

Trong Troumlocircoslashng-boauml kinh ntildeaotilde giaucirci thiacutech khaugravei nieaumlm Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml sau

ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash baaumlc A-la-haugraven Nhouml lai OumlUgraveng cuugraveng Chaugravenh bieaacuten tri Minh haiumlnh tuugravec Thieaumln theauml Theaacute gian giaucirci Voacirc thoumlocirciumlng soacute Ntildeieagraveu ngoumliuml troumlocirciumlng phu Thieacircn nhaacircn souml Phaaumlt Theaacute-toacircn Ngaoslashi bieaacutet xuyeacircn suoaacutet caugravec theaacute giocircugravei cuucirca trocircoslashi ma voumlocircng aaringn soacute baoslash-la-moacircn vaoslash cootildei ngoumlocircoslashi Ngaoslashi thuyeaacutet phaugravep maoslash phaugravep ntildeougrave sieacircu xuaaacutet ocircucirc chaeumlng ntildeaagraveu gioumlotildea vaoslash cuoaacuteirdquo677

(BhagavAring arahaUacute sammasambuddho vijjAringcaraœasampanno lokavidacirc anuttaro purisadhammasAringrathi satthAring devamanussAringnam buddho bhagavAring So imaUacute lokaUacute sadevakaUacute sabrahmakaUacute sasamaœa-brAringhmaœaUacute pajaUacute sadevaUacute sayaUacute abhintildentildeAring sacchi katvAring pavedeti So dhammseti adikalyAringœaUacute etc)

Soumliuml moacirc taucirc nhouml vaaumly thigrave khoacircng cho raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt voaacuten laoslash hocircn moaumlt con ngoumlocircoslashi Trong vuotilde truiuml hoiumlc cuucirca Phaaumlt giaugraveo cougrave caugravec chouml thieacircn ocircucirc caugravec cootildei trocircoslashi khaugravec nhau cao nhaaacutet caugravec

676 Sn trang 76 trocircucirc ntildei M I trang 166 trocircucirc ntildei amp 246 trocircucirc ntildei 677 D I trang 87-8 LS trang 144 376 triacutech trong Lalitavistara ed PLVaidya BST I 1958 trang 3

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 450

cootildei trocircoslashi laoslash Phaiumlm thieacircn (Brahmaloka 梵天)678 laoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh cougrave nhieagraveu phoumlocircugravec ntildeoumlugravec vaoslash naecircng loumliumlc nhoumlng laiumli thaaacutep trong naecircng loumliumlc choumlugraveng ntildeaiumlt caugravec quaucirc thaugravenh hoaeumlc A-la-haugraven (Arahata 阿羅漢) Vigrave theaacute caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha khoacircng gaugraven baaacutet coumlugrave caugravec yeaacuteu toaacute thaagraven thaugravenh hay troumloslashu toumlocirciumlng naoslasho vaoslasho Phaaumlt thaacircn Taaacutet caucirc cho laoslash Ntildeoumlugravec phaaumlt Thiacutech ca laoslash baaumlc tu taaumlp tinh thaagraven thanh togravenh vaoslash ntildeocircn giaucircn trong chiacutenh ntildeocircoslashi naoslashy vaoslash nhouml laoslash keaacutet quaucirc keaacutet taaumlp coacircng ntildeoumlugravec cuucirca nhoumlotildeng ntildeocircoslashi troumlocircugravec ntildeoumla ntildeeaacuten tieaacuten trigravenh cao nhaaacutet cuucirca hoaoslashn haucirco vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khoacircng nhoumlotildeng chaelig triacute tueauml vaoslash naecircng loumliumlc cao hocircn baaacutet coumlugrave thieacircn nhaacircn naoslasho maoslash cooslashn ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml vaoslash naecircng loumliumlc sieacircu vieaumlt nhaaacutet

Trong Trung boauml toacircn giaucirc A-nan giaucirci thiacutech taiumli sao Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc coi laoslash cao hocircn A-la-haugraven maeumlc duoslash caucirc hai cougrave muiumlc tieacircu ntildeaiumlt ntildeeaacuten cuoslashng gioaacuteng nhau Toacircn giaucirc A-nan nougravei raegraveng khoacircng moaumlt tyoslash-kheo naoslasho ntildeoumlocirciumlc xem laoslash cougrave ntildeaagravey ntildeuucirc taaacutet caucirc oumlu tuugrave trong caugravec higravenh toumlocircugraveng cuucirca hoiuml nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt Hocircn noumlotildea Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ngoumlocircoslashi khocircucirci ntildeaagraveu cuucirca con ntildeoumlocircoslashng maoslash troumlocircugravec ntildeougrave khoacircng cougrave hoaeumlc bograve queacircn laotildeng baaumlc thieaumln theauml hoaeumlc baaumlc coacircng boaacute veagrave moaumlt ntildeaiumlo loauml maoslash caugravec baaumlc Thanh-vaecircn theo tu taaumlp (dividerAringvakas 聲聞)679

Taiumli moaumlt nocirci maoslash khuynh houmlocircugraveng thaugravenh hoaugrave quaugrave maiumlnh khieaacuten caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu chaelig gioumlotilde noaringi taugravenh caugravech con ngoumlocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt moaumlt hoaeumlc hai theaacute kyucirc sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt toagraven taiumli khi caugravec kinh ntildeiearingn ntildeoumlocirciumlc coi nhouml 678 Trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha chauacuteng haiumln nhouml kinh Thaaumlp ntildeogravea nougravei raegraveng Boagrave-taugravet cougrave

thearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt Ntildeaiumli thieacircn (MahAringbrahma) trong ntildeogravea thoumlugrave chiacuten neaacuteu ngaoslashi muoaacuten

679 M III trang 8

Boagrave-taugravet-haiumlnh 451

thaoslashnh higravenh rootilde raoslashng Nhoumlng thaaumlt ra Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt nhaacircn caugravech locircugraven trong luugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt taiumli tieagraven taecircng chuugraveng ntildeaotilde xem ngaoslashi nhouml baaumlc sieacircu nhaacircn

ldquoNhoumlotildeng tyoslash-kheo nougravei baaumlc thaugravenh nhaacircn cougrave ba moumlocirci hai toumlocircugraveng toaacutet vaoslash chaelig cougrave baaumlc thaugravenh mocircugravei socircucirc houmlotildeu ntildeoumlocirciumlc haucirco toumlocircugraveng vaoslash hai haiumlnh nghieaumlprdquo

(DvAringttimsimAringni bhikkhave mahAringpurisassa mahAringpurisa lakkhanAringni yehi samannAringgatassa mahAringpurisassa dveca gatiyo bhavanti anantildentildeAring sace kho pana agAringpasma anagAringriyam pabbajati araham hoti sammAringsambuddho loke vicattacchado idha bhikkhave mahAringpuriso suppatitthita pAringdo hoti) 680

Kinh Phaaumlt cuotildeng nougravei raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave ba moumlocirci hai toumlocircugraveng cuucirca thaugravenh nhaacircn vaoslash thaacircn Nhouml-lai ntildeoumlocirciumlc laoslashm baegraveng kim coumlocircng cougrave moumlocircoslashi loumliumlc vaoslash boaacuten voacirc uyugrave Vigrave vaaumly ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi tin toumlocircucircng tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca vaoslash voacirc cuoslashng kiacutenh ngoumlocircotildeng ngaoslashi

Chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei ngaoslashi laoslash baaumlc Theaacute gian giaucirci vaoslash Nhouml lai vaoslash bieaacutet raegraveng toumlocircng lai baucircn chaaacutet sieacircu phaoslashm cuucirca ngaoslashi seotilde ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng vaoslash laoslashm roaumlng locircugraven hocircn Maeumlc duoslash soumliuml nhaaumlp nieaacutet baoslashn cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde cho thaaacutey soumliuml giocircugravei haiumln cuucirca con ngoumlocircoslashi bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng nhoumlng caugravec ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi cuotildeng luoacircn luoacircn xem ngaoslashi laoslash moaumlt nhaacircn caugravech phi phaoslashm Ntildeoaiumln vaecircn doumlocircugravei ntildeaacircy ntildeaotilde moacirc taucirc

ldquoNaoslashy A-nan neaacuteu ngoumlocirci muoaacuten Nhouml-lai cougrave thearing soaacuteng moaumlt kieaacutep hoaeumlc hocircn moaumlt kieaacuteprdquo

(Ramaniyam Aumlnanda rAringjagaham ramaniyo gijjhakacircto pabbato yassa kassaci Aumlnanda cattAringro iddhipAringdAring bhAringvitAring bahulnekatAring yAringnikatAring vatthukatAring anutthitAring paricitAring susamAringraddhAring so Aringkankamano kappam vAring tiEcircEcircheyya

680 D Lakkhana Sutta ix trang 236

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 452

kappAringvasesam vAring tathAringgatassa kho Aumlnanda cattAringro idddhipAringdAring bhAringvitAring bahulnekatAringhellip so AumlkankhamAringno Aumlnanda tathAringgato kappam vAring tiEcircEcircheyya kappAringvasesam vAring ti) 681

Vaoslash kinh Ntildeaiumli Nieaacutet-baoslashn cuotildeng toumlocircoslashng thuaaumlt ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeoumla chaacircn ngaoslashi ra khoucirci quan taoslashirdquo (ntildeearing chocircoslash ngaoslashi Ntildeaiumli Ca-dieaacutep veagrave ntildeaucircnh leatilde) cuotildeng laoslash moaumlt yeaacuteu toaacute cho caugravec ntildeeauml toumlucirc Phaaumlt tin raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca laoslash moaumlt sieacircu nhaacircn baaacutet toumlucirc Vaoslash baucircn chaaacutet sieacircu phaoslashm cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc truyeagraven qua nhieagraveu theaacute heauml sau naoslashy vaoslash ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng ra vocircugravei nhieagraveu ntildeoaiumln kinh cuoaacutei cuoslashng ntildeaotilde taiumlo neacircn caugravec truyeagraven thuyeaacutet veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml trong truyeaumln Boaringn sanh Theo nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn nhouml vaaumly soumliuml giaugravec ngoauml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khoacircng chaelig baegraveng phoumlocircng phaugravep thoumliumlc haoslashnh khoaring haiumlnh maoslash cooslashn mang daaacuteu veaacutet cuucirca voacirc soaacute haiumlnh nghieaumlp ngaoslashi ntildeaotilde laoslashm trong nhoumlotildeng ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec trong voacirc soaacute kieaacutep khoacircng thearing ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc nhouml moaumlt sieacircu nhaacircn ngoumlocircoslashi cougrave ba moumlocirci hai haucirco toumlocircugraveng vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml ntildeaeumlc thuoslash khaugravec

Theo lyugrave thuyeaacutet Tiearingu-thoumloslasha sau naoslashy vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha nhoumlotildeng ntildeeauml toumlucirc Phaaumlt ntildeaotilde xem Ntildeoumlugravec-Phaaumlt nhouml baaumlc thieacircn nhaacircn souml vaoslash doacute nhieacircn ntildeaotilde gaugraven nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet phi phaoslashm cho ngaoslashi khoacircng chaelig sau khi ngaoslashi nhaaumlp nieaacutet-baoslashn maoslash ngay caucirc khi ngaoslashi cooslashn soaacuteng Nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet naoslashy goagravem caucirc maeumlt triacute tueauml vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash ngay caucirc thaacircn vaaumlt lyugrave cuotildeng taiumlo cho ngaoslashi chuyearingn hoaugrave toumloslash vograve triacute con ngoumlocircoslashi ntildeeaacuten vograve triacute cuucirca moaumlt thoumliumlc thearing toaacutei haaumlu trong theaacute giocircugravei

681 D MahAringparinibbAringna Sutta xiii trang 182

Boagrave-taugravet-haiumlnh 453

Quan ntildeiearingm Phaaumlt Thaacircn trong Thocircoslashi kyoslash Phaacircn chia Boauml Phaugravei

Quan ntildeiearingm veagrave Phaaumlt thaacircn (Buddha-body 佛身) nhouml vaaumly laoslash ntildeaeumlc taugravenh cuucirca thocircoslashi kyoslash truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Phaugravei Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml (SthaviravAringdin 上坐部) vaoslash Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (MahAringsAringUgraveghika 大眾部) ntildeaotilde phaugravet triearingn nhoumlotildeng quan ntildeiearingm naoslashy

Trong kinh Thaugravenh-caagraveu (Ariyapariyesana Sutta) cuucirca Trung-boauml ntildeaotilde nougravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Nhaaacutet-thieaacutet triacute vaoslash ngaoslashi khoacircng tigravem kieaacutem nieaacutet-baoslashn (涅槃) maoslash chaelig tigravem Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec (Samyak Sambuddhahood 正等覺)682 vaoslash thuyeaacutet phaugravep thaacircm saacircu coacircng boaacute moaumlt chaacircn lyugrave troumlocircugravec ntildeougrave choumla bieaacutet hoaeumlc bograve boucirc queacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt trocircucirc thaoslashnh nhaoslash tieacircn tri vaoslash thaaacutey ntildeoumlocirciumlc chaacircn lyugrave thaacircm saacircu Luugravec ntildeaagraveu Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng ngaagraven ngaiumli ntildeearing giaucircng phaugravep ntildeougrave cho soaacute ntildeoacircng socirciuml raegraveng chuugraveng sanh choumla ntildeuucirc caecircn cocirc ntildeearing hiearingu thigrave seotilde khoacircng ntildeem laiumli soumliuml locirciumli iacutech houmlotildeu hieaumlu chaelig laoslashm nhoiumlc looslashng Nhouml-lai thoacirci Ngaoslashi tuyeacircn boaacute nhouml sau

ldquoTa laoslash baaumlc chieaacuten thaeacuteng taaacutet caucirc Ta laoslash baaumlc Nhaaacutet-thieaacutet-triacute Ta khoacircng ntildeoaumlng bocircucirci taaacutet caucirc caugravec phaugravep theaacute gian Ta hoaoslashn haucirco trong theaacute giocircugravei naoslashy Ta laoslash baaumlc ntildeaiumlo souml voacirc song Ta laoslash baaumlc giaugravec ngoauml an toacutenh vaoslash togravech dieaumlt rdquo (Sabbobibho sabbavidorsquohamasmi sabbesu dhammesu anopalitto ahaUacute hi arahAring loke ahaUacute satthAring anuttaro ekorsquomhi sammAringsambuddho sitibhacircto rsquosmi nibbuto)683

Nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm Phaaumlt nhouml vaaumly laoslash caecircn baucircn cuucirca phaugravei Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml Sau khi houmlugravea khaucirc vocircugravei Phaiumlm thieacircn 682 DCBT trang 337 683 M Ariyapariyesana Sutta I trang 171

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 454

ntildeaotilde thaelignh Ntildeoumlugravec Phaaumlt vigrave locirciumli iacutech cuucirca chuugraveng sanh maoslash thuyeaacutet phaugravep Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoagraveng yugrave ban boaacute phaugravep thoaiumli Phaugravep ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt thuyeaacutet bao goagravem Toumlugrave-dieaumlu-ntildeeaacute (Ariya saccas 四妙諦) Baugravet-chaugravenh-ntildeaiumlo (AEcircEcirchAringUgrave-gikamagga 八正道) vaoslash lyugrave Duyeacircn khocircucirci (Paticca-samuppAringda 緣起) Nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha doumliumla vaoslasho quyeaacutet ntildeogravenh treacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeearing thieaacutet laaumlp hoiumlc thuyeaacutet cuucirca hoiuml raegraveng chaelig cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhaaacutet-thieaacutet-triacute cougrave thearing giaugravec ngoauml chaacircn lyugrave cao nhaaacutet vaoslash naecircm aaringn soacute Kieagraveu-traagraven-nhouml nghe baoslashi phaugravep ntildeaagraveu tieacircn lsquoKinh Chuyearingn phaugravep luaacircnrsquo (Dhamma-cakkappavattana-sutta 轉法輪經) ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash Thanh-vaecircn (dividerAringvakas 聲聞) ngoumlocircoslashi cougrave thearing ntildeaiumlt quaucirc A-la-haugraven (Arahathood 阿羅漢果) chaelig baegraveng caugravech quaugraven saugravet phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt tu taaumlp tueauml tri ngaotilde khoacircng (anatta-pudgalanairAringtmya 我空) phaugravep khoacircng (dharma-suntildeyatAring 法空) ocircucirc taaacutet caucirc caugravec chuucirc thearing vaoslash khaugravech thearing hieaumln toumlocirciumlng

Nhoumlotildeng nhaoslash Nguyeacircn-thuyucirc vaoslash Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml cuoslashng vocircugravei nhoumlotildeng phaugravei chi nhaugravenh khaugravec ntildeaotilde xem Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml moaumlt con ngoumlocircoslashi ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Phaaumlt quaucirc taiumli Boagrave-ntildeeagrave-ntildeaiumlo-traoslashng (BodhgayAring) nhoumlng cooslashn mang thaacircn ngoumlocircoslashi neacircn ngaoslashi vaatilden bograve chi phoaacutei bocircucirci soumliuml mootildeng manh ngaeacuten nguucirci voacirc thoumlocircoslashng nhouml taaacutet caucirc con ngoumlocircoslashi khaugravec Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml khoacircng taugraven thaoslashnh quan ntildeiearingm naoslashy laoslashm theaacute naoslasho moaumlt baaumlc thaugravenh nhaacircn gioumlotildea caugravec thaugravenh nhaacircn cougrave ntildeaagravey ntildeuucirc triacute vaoslash haiumlnh trong ntildeocircoslashi naoslashy chaelig khi sanh nhouml thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (SiddhAringrtha 士達多) laiumli trocircucirc thaoslashnh moaumlt con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng Theaacute neacircn hoiuml cho raegraveng soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca ngaoslashi trong theaacute giocircugravei

Boagrave-taugravet-haiumlnh 455

traagraven gian chaelig laoslash moaumlt soumliuml thograve hieaumln ntildeearing chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet cho theaacute giocircugravei (lokadhAringtu)684 naoslashy vaoslash ngaoslashi ntildeaotilde thaoslashnh toumliumlu ntildeuucirc caugravec ba-la-maaumlt trong nhoumlotildeng kieaacutep troumlocircugravec khi cooslashn laoslash moaumlt vograve boagrave-taugravet

Theaacute neacircn Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (大眾部) cho laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng chaelig laoslash moaumlt thoumliumlc thearing sieacircu phaoslashm maoslash cooslashn cougrave taaacutet caucirc soumliuml hoaoslashn haucirco nhaaacutet-thieaacutet-triacute toumloslash khi kieaacutep thograve hieaumln trong baoslasho thai cuucirca hoaoslashng haaumlu Ma-da chocircugrave khoacircng phaucirci sau khi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy boagrave-ntildeeagrave Cuotildeng chuugrave yugrave raegraveng Ntildeaiumli-thoumloslasha cho raegraveng khoacircng chaelig cougrave moaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm (瞿曇佛) cuucirca theaacute giocircugravei ta-baoslash (Saha lokadhAringtu 娑婆世界) maoslash cooslashn cougrave voacirc soaacute chouml Phaaumlt toumloslash nhieagraveu voacirc soaacute caugravec theaacute giocircugravei khaugravec noumlotildea

Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash caugravec phaugravei chi nhaugravenh ntildeeagrave caaumlp raegraveng

Thaacircn Phaaumlt laoslash toaoslashn thoumliumlc thearing sieacircu xuaaacutet theaacute gian (lokottara 出世間) Taugravem moumlocirci giocircugravei (dhAringtus 界) bieaacuten maaacutet soumliuml baaacutet togravenh AAcircm thanh vaoslash thaacircn thearing khoacircng keaacutet hocirciumlp vocircugravei phaugravep baaacutet togravenh Thaacircn thearing khoacircng thuoaumlc veagrave traagraven gian (laukika) thanh togravenh voacirc laaumlu (Aringsrava-visamyukta 無漏) vaoslash khoacircng huyucirc dieaumlt ntildeoumlocirciumlc

684 Loka (S) Cảnh giới Laukka (S) Thế Thế gian Thế giới cảnh giới Mỗi thế giới nhỏ coacute Tu di sơn Mặt trời Mặt trăng Tứ thiecircn hạ chung quanh nuacutei Tu di Tứ thiecircn vương Đao lợi thiecircn Dạ ma thiecircn Đacircu suất thiecircn Hoacutea lạc thiecircn Tha hoacutea thiecircn vaoslash Sơ thiền thiecircn Mỗi thế giới đều qua bốn kỳ thagravenh trụ hoại vaoslash khocircng Bốn kỳ ấy lagrave bốn Trung kiếp hiệp thagravenh một Đại kỳ kiếp 1000 thế giới nhỏ vagrave moaumlt đệ nhị thiền thiecircn hiệp thagravenh Tiểu thiecircn thế giới 1000 tiểu thiecircn thế giới vagrave moaumlt đệ tam thiền thiecircn hiệp thagravenh Trung thiecircn thế giới 1000 trung thiecircn thế giới vagrave moaumlt đệ tứ thiền thiecircn hiệp thagravenh Đại thiecircn thế giới

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 456

Saeacutec thaacircn (toumlugravec laoslash baugraveo thaacircn) (RacircpakAringya 色身) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash voacirc haiumln nhouml keaacutet quaucirc voacirc loumlocirciumlng coacircng ntildeoumlugravec cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde gieo Chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrtha 真諦) ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech laoslash lsquovoacirc taaumlnrsquo lsquokhoacircng ntildeo loumlocircoslashngrsquo vaoslash lsquokhoacircng lieaumlt keacircrsquo ntildeoumlocirciumlc Nougrave cougrave thearing hoaeumlc locircugraven hoaeumlc nhoucirc vaoslash cuotildeng cougrave thearing laoslash cuucirca baaacutet coumlugrave soaacute naoslasho Trong oumlugraveng thaacircn (NirmAringœa-kAringya 應身) cuucirca ngaoslashi ngaoslashi cougrave thearing oumlugraveng hieaumln baaacutet coumlugrave nocirci naoslasho trong vuotilde truiuml naoslashy

Theo phaugravei Vetulyakas trong Luaaumln Bieaumln-giaucirci (KathAringvatthu 論辯邂)685 ntildeaotilde nougravei rootilde hocircn veagrave quan ntildeiearingm naoslashy raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng chaelig soaacuteng trong theaacute giocircugravei cuucirca con ngoumlocircoslashi cuotildeng khoacircng an truiuml ocircucirc baaacutet coumlugrave nocirci naoslasho maoslash ntildeougrave chaelig laoslash oumlugraveng thaacircn thograve hieaumln (abhinimmito jino) ntildeearing thuyeaacutet phaugravep Caugravec nhaoslash nguyeacircn thuyucirc cho raegraveng soumliuml sai khaugravec naoslashy laoslash do dieatilden dogravech sai nghoacutea ntildeen cuucirca ntildeoaiumln kinh686

ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaucircn sanh vaoslash giaugravec ngoauml trong theaacute giocircugravei naoslashy voumlocirciumlt qua theaacute giocircugravei naoslashy vaoslash khoacircng chaaacutep thuucirc ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep theaacute gianrdquo (BhagavAring loke jAringto loke sambuddho lokaUacute abhibhuyya viharati anacircpalitto lokenAring ti)687

Phaugravei Navattabbam cuotildeng boaring sung theacircm nhouml

685 KathAringvatthu ed AC Taylor London PTS 1894-95 XVII 1 amp 2 Kathavatthu (P) Biện giải Thuyết sự Luận sự Một tập trong baucircy tập của bộ Thắng Phaacutep Tạng gồm 23 phẩm 217 bagravei luận Saacutech nagravey tương truyền do chiacutenh tay Mục Kiền Liecircn Đế Tu lagravem thượng thủ trong kỳ kiết tập kinh điển tại thagravenh Hoa thị năm 250 troumlocircugravec Taacircy logravech do vua A Dục triệu tập 686 N Dutt Buddhist Sects in India Delhi Motilal rpt 1998 trang 105 687 S III trang 140

Boagrave-taugravet-haiumlnh 457

- ldquoKhoacircng thearing nougravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt soaacuteng trong theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashirdquo (xviii 1) (Buddho bhagava manussaloke aEcircEcirchAringsne ti) - ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing toagraven taiumli baaacutet coumlugrave choatilde naoslasho treacircn theaacute giocircugravei naoslashyrdquo (xi6) (sabbAring disAring BuddhAring tiEcircEcirchantAring ti) - ldquoNhoumlotildeng phaugravep thoaiumli ntildeoumlocirciumlc giaucircng toumloslash oumlugraveng thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumltrdquo (xviii2) (abhinimmitena desito ti) Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde chaelig ra raegraveng theo caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha

Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash cougrave maeumlt ocircucirc khaeacutep nocirci vaoslash nhouml theaacute voumlocirciumlt khoucirci phaiumlm truoslash ntildeogravenh couml ocircucirc baaacutet coumlugrave nocirci choatilde hay houmlocircugraveng naoslasho cuiuml thearing taaacutet caucirc phaugravep thoaiumli ntildeoumlocirciumlc thuyeaacutet toumloslash oumlugraveng thaacircn cuucirca ngaoslashi

Vocircugravei nhaaumln xeugravet voacirc touml ngaoslashi Phaaumlt-aacircm (Buddhaghosa 佛音) (ntildeaotilde hiearingu phaugravei VetulyakArings ndash thuoaumlc Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml) khi khouml khouml cho raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt luoacircn luoacircn ocircucirc cootildei trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet (Tubdquoita 兜率天) troumlocircugravec khi giaugraveng xuoaacuteng cootildei ta-baoslash naoslashy Trong luaaumln Bieaumln giaucirci (KathAringvatthu 論辯邂) toaring Hoaoslash-tu-maaumlt-ntildea (Vasu-mitra 和須密多)688 khoacircng nghi ngocircoslash Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml ntildeaeumlc bieaumlt caugravec phaugravei chi nhaugravenh nhouml Vetulyaka vaoslash Thuyeaacutet-Xuaaacutet-theaacute boauml (LokottaravAringda 說出世部) ntildeaotilde xem Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash sieacircu vieaumlt nhouml trong luaaumln Bieaumln-giaucirci (KAringthAringvatthu)689 choumlugraveng minh

ldquoLieaumlu chouml Phaaumlt cougrave khaugravec laatilden nhaurdquo (atthi buddhanaUacute buddhehi hinAringtirekatAring ti)

688 Vasumitra (S) Bagrave tu mật Thế Hữu Thiecircn Hữu Hoagrave tu mật đa Cougrave hai nghoacutea

2- Tecircn vị thiện tri thức thứ 25 magrave Thiện Tagravei đồng tử coacute đến tham vấn 689 KathAringvatthu XXI trang 5

1- Vị tổ thứ baucircy một trong 28 vị tổ Phật giaacuteo ở Ấn độ thế kỳ thứ I một vị đại luận sư trong số Tứ luận sư Lagrave Thượng thủ của 500 hiền thaacutenh kết tập kinh điển vagraveo năm 400 sau khi Phật nhập diệt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 458

Phaugravei AUgraven-ntildeaiumlt-la (Andhakas 按達羅690 moaumlt chi nhaugravenh khaugravec cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml) cho raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca mang baugraveo thaacircn (SambhogakAringya 報身) choumlugrave choumla ntildeaiumlt ntildeeaacuten phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身)

Ngaoslashi Phaaumlt-aacircm nougravei raegraveng phaugravei AUgraven-ntildeaiumlt-la chuucirc troumlocircng chouml Phaaumlt cougrave caugravec phaaringm chaaacutet khaugravec nhau nhouml laoslash vieaumlc ntildeaiumlt Toumlugrave nieaumlm xoumlugrave (SatipatthAringna 四念處) vaoslash Toumlugrave chaugravenh caagraven (SammappadhAringna 四正勤) vv Troumlocircoslashng phaugravei Chiacutenh thoaacuteng (Nguyeacircn-thuucircy 佛教原始) cho raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing khaugravec veagrave thaacircn (sarnera身) thoiuml maiumlng (Aringyu 壽命) vaoslash phaugravet quang (prabhAringva 發光) Trong luaaumln Bieaumln-giaucirci (KathAringvatthu 論辯邂)691 ntildeaotilde cho thaaacutey phaugravei UttarAringpathakas chuucirc troumlocircng chouml Phaaumlt cougrave thearing khoacircng cougrave toumloslash bi (karunAring 慈悲) vaoslash thaacircn Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc taiumlo toumloslash nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute thanh togravenh (anAringsrava dharma 清淨法)692

Thoiuml maiumlng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt (Aringyu) thigrave voacirc taaumln bocircucirci coacircng ntildeoumlugravec voacirc loumlocirciumlng toumloslash nhieagraveu kieaacutep quaugrave khoumlugrave cuucirca ngaoslashi Nhoumlng ngaoslashi thograve hieaumln cougrave thoiuml maiumlng nhouml nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec

Naecircng loumliumlc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt (tejas prabhAringva 能力) laoslash voacirc taaumln Ngaoslashi cougrave thearing thograve hieaumln trong cuoslashng moaumlt luugravec ocircucirc nhieagraveu theaacute giocircugravei trong vuotilde truiuml naoslashy

Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng bao giocircoslash meaumlt moucirci trong vieaumlc giaugravec ngoauml chuugraveng sanh vaoslash chaelig con ntildeoumlocircoslashng tueauml giaugravec (viplusmnuddha-

690 Andhaka (S) aacuten đạt la phaacutei Một bộ phaacutei Tiểu thừa Phaacutei nagravey coacute boaacuten bộ Đocircng sơn trụ bộ Tacircy sơn trụ bộ Vương sơn trụ bộ vaoslash Nghĩa thagravenh bộ 691 KathAringvatthu XXVII trang 3 692 N Dutt Buddhist Sects in India Delhi Motilal 1998 trang 106-0

Boagrave-taugravet-haiumlnh 459

sraddhAring) cho hoiuml Caugravec luaaumln giaucirc Trung-hoa ntildeaotilde giaucirci thiacutech raegraveng looslashng toumloslash (karunAring 慈悲) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash voacirc haiumln loumlocirciumlng vaoslash cougrave thearing vigrave ntildeoauml heaacutet taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash trigrave hoaotilden vieaumlc nhaaumlp nieaacutet-baoslashn

Taacircm cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt luoacircn an truiuml trong thieagraven ntildeogravenh Ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash nguucirc hoaeumlc mocirc

Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing chaelig trong moaumlt saugravet na (eka-ksaœikacitt 剎那) hiearingu ntildeoumlocirciumlc taaacutet caucirc caugravec phaugravep Taacircm ngaoslashi nhouml ntildeaoslashi goumlocircng saugraveng Ngaoslashi cougrave thearing traucirc locircoslashi toumlugravec khaeacutec baaacutet coumlugrave caacircu houcirci naoslasho maoslash khoacircng loumlocircotildeng loumliuml Trong luaaumln Bieaumln-giaucirci (KathAringvatthu)693 phaugravei AUgraven-ntildeaiumlt-la (Andhakas 按達羅) ntildeaotilde chuucirc troumlocircng raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave triacute tueauml ntildeoaacutei vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep hieaumln tieagraven (sabbasmiUacute paccuppanne ntildeAringnam atthneti)

Ntildeoumlugravec Phaaumlt luoacircn luoacircn bieaacutet raegraveng nocirci ngaoslashi khoacircng cooslashn caugravec toumlocircugraveng baaacutet togravenh (kbdquoaya-jntildeAringna不淨諸相) vaoslash ngaoslashi khoacircng cooslashn bograve taugravei sanh (anutpAringdajntildeAringna 無再生) noumlotildea

Nhoumlotildeng gigrave trigravenh baoslashy ocircucirc treacircn nhouml ntildeoumlocirciumlc boaring sung laoslashm voumlotildeng theacircm trong locircoslashi vaecircn hoa myotilde cuucirca Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn (MahAringvastu 佛本行集經異本) nhouml sau Boagrave-taugravet trong kieaacutep cuoaacutei cuoslashng laoslash thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (SiddhAringrtha Gautama) toumliuml sanh (upapAringduka 自生) (beacircn hoacircng meiuml chun ra) choumlugrave khoacircng phaucirci sinh ra toumloslash cha meiuml nhouml nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec Ngaoslashi ngoagravei kieaacutet giaoslash trong thai taiumlng toumloslash cootildei trocircoslashi ngaoslashi nhaaumlp vaoslasho thai ngaoslashi haoslashnh ntildeoaumlng nhouml baaumlc baucirco hoauml Trong khi ocircucirc trong thai ngaoslashi vaatilden thanh togravenh khoacircng bograve oacirc ueaacute bocircucirci ntildeocircoslashm giaucirci vaoslash nhoumlotildeng chaaacutet nhocirc khaugravec

693 KathAringvatthu XXVII V9

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 460

trong buiumlng meiuml vaoslash ngaoslashi boumlocircugravec ra khoucirci thai meiuml toumloslash hoacircng beacircn phaucirci vigrave ngaoslashi khoacircng cougrave nghieaumlp tham augravei vaoslash con trai cuucirca thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea laoslash La-haagraveu-la (RAringhula 羅候羅) cuotildeng toumliuml sanh nhouml vaaumly

Nhoumlotildeng thaoslashnh toumliumlu cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash sieacircu xuaaacutet theaacute gian (lokottara 出世間) vaoslash khoacircng thearing so saugravenh vocircugravei baaacutet coumlugrave phaugravep theaacute gian naoslasho khaugravec Soumliuml tu taaumlp cuucirca ngaoslashi laoslash xuaaacutet theaacute vaoslash vigrave theaacute coacircng ntildeoumlugravec vaoslash thaacircn thearing ngaoslashi ngay caucirc nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng nhouml ntildei ntildeoumlugraveng naegravem ngoagravei cuotildeng laoslash xuaaacutet theaacute AEcircn uoaacuteng ntildeaeacutep y vaoslash taaacutet caucirc coumlucirc chaelig khaugravec cuotildeng laoslash sieacircu vieaumlt Chiacutenh vigrave chaelig taiumlm thograve hieaumln theo caugravech theaacute gian nhouml chaacircn ngaoslashi voaacuten saiumlch nhoumlng ngaoslashi vaatilden roumlucirca Mieaumlng ngaoslashi thocircm ngaugravet nhouml hoa sen xanh nhoumlng ngaoslashi vaatilden ntildeaugravenh raecircng Thaacircn ngaoslashi khoacircng bograve aucircnh houmlocircucircng bocircucirci maeumlt trocircoslashi giougrave vaoslash moumla nhoumlng ngaoslashi vaatilden ntildeaeacutep y vaoslash soaacuteng doumlocircugravei maugravei che Ngaoslashi voaacuten voacirc bogravenh nhoumlng vaatilden thograve hieaumln uoaacuteng thuoaacutec

A-tyoslash-ntildeaiumlt-ma Caacircu-xaugrave-luaaumln tuiumlng (Abhidharma-koplusmna 阿毘曇俱舍論頌) vaoslash VyAringkhyAring nougravei raegraveng Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml chuucirc troumlocircng chouml Phaaumlt cougrave thearing xuaaacutet hieaumln cuoslashng moaumlt luugravec trong nhieagraveu theaacute giocircugravei vaoslash caugravec ngaoslashi cougrave nhaaacutet-thieaacutet-triacute bieaacutet taaacutet caucirc caugravec hieaumln toumlocirciumlng ntildeoagraveng thocircoslashi Trong luaaumln Bieaumln-giaucirci vaoslash Caacircu-xaugrave khoacircng nougravei gigrave ntildeaeumlc bieaumlt veagrave khaugravei nieaumlm boagrave-taugravet nhouml Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml

Ntildeoumlugravec Phaaumlt thograve hieaumln theo nhoumlotildeng caugravech cuucirca theaacute giocircugravei nhieagraveu nhouml soumliuml tu taaumlp theo nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep xuaaacutet theaacute gian Khoacircng cougrave gigrave chung gioumlotildea ngaoslashi vaoslash chuugraveng sanh trong theaacute giocircugravei Neaacuteu soumliuml sieacircu vieaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln thigrave maiumlng soaacuteng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt phaucirci voacirc taaumln vaoslash ngaoslashi

Boagrave-taugravet-haiumlnh 461

khoacircng bograve chi phoaacutei bocircucirci nguucirc mocirc khi maoslash ngaoslashi ntildeaotilde khoacircng meaumlt moucirci Khi ngaoslashi ntildeaotilde toumloslashng thoumlugravec taelignh thigrave laoslashm sao cougrave mocirc

Khaugravei nieaumlm xuaaacutet theaacute gian (lokottara) chaelig xuaaacutet hieaumln trong phaagraven giocircugravei thieaumlu cuucirca Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn (MahAringvastu) vaoslash do theaacute baegraveng choumlugraveng baoslashi kinh naoslashy laoslash cuucirca caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha vaoslash theo dooslashng thocircoslashi gian phaugravei Thuyeaacutet-Xuaaacutet-theaacute-boauml (LokottaravAringda) ntildeaotilde theacircm vaoslasho nhoumlotildeng choumlocircng giocircugravei thieaumlu Nhoumlotildeng giaugraveo lyugrave chuucirc yeaacuteu ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong caugravec taugravec phaaringm Tiearingu-thoumloslasha laoslash Toumlugrave-dieaumlu-ntildeeaacute (Ariya saccas 四 妙 諦) Baugravet-chaugravenh-ntildeaiumlo (AumlEcircEcirchAringUgravegika-magga 八正道) lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PratnetyasamutpAringda 緣起) caugravec uaaringn (蘊) caaacuteu thaoslashnh moaumlt ngaotilde voacirc ngaotilde (AnAringtman 無我) nghieaumlp (karma 業) 37 Phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo (Bodhipakbdquonekadharmas 三十七(助)道品) Taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten soumliuml khoacircng hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng toumlugravec Phaugravep khoacircng (Dharma-plusmnacircnyatAring 法空) tam thaacircn (TrikAringya 三身) vaoslash hai choumlocircugraveng (Aringvaraœas 障) laoslash phieagraven naotildeo

choumlocircugraveng (kleplusmna 煩 惱 障) vaoslash socircucirc tri choumlocircugraveng (jntildeeyAring 所知障) Chaelig trong caugravec hoiumlc thuyeaacutet cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave

boagrave-taugravet haiumlnh (Bodhisattva-CaryArings 菩薩行) moumlocircoslashi ntildeogravea (Dasa Bhacircmi 十地) voacirc soaacute chouml Phaaumlt vaoslash voacirc soaacute Phaaumlt saugravet (Ksetras 佛 剎) ntildeoumlocirciumlc xem laoslash nhoumlotildeng phaagraven theacircm vaoslasho sau naoslashy hocircn laoslash nhoumlotildeng phaagraven troumlocircugravec ntildeougrave694 Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml cuoslashng vocircugravei Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml ntildeoagraveng yugrave raegraveng 694 N Dutt Buddhist Sects in India Delhi Motilal 1998 trang 81

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 462

thaacircn Phaaumlt cougrave choumlugravea nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute baaacutet togravenh trong khi Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml tranh luaaumln raegraveng thaacircn Phaaumlt thoaugravet khoucirci caugravec toumlocircugraveng baaacutet togravenh

Theo Dograve-boauml-toacircng-luaacircn luaaumln (Samayabhedopara-canacakra 異部宗輪論) cho raegraveng quan ntildeiearingm cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (MahAringsAringUgraveghika 大眾部) Nhaaacutet-thuyeaacutet-boauml (EkavyAringvahAringrika 一說部) Thuyeaacutet Xuaaacutet-theaacute (LokuttaravAringdin 說出世部) vaoslash Keacirc-daatilden boauml (Kurukulaka 計引部) cho raegraveng thaacircn Phaaumlt laoslash thanh togravenh vocircugravei soumliuml moacirc taucirc nhouml sau

1 Thaacircn Nhouml-lai laoslash sieacircu vieaumlt treacircn taaacutet caucirc theaacute giocircugravei 2 Nhouml-lai khoacircng cougrave thoumliumlc thearing cuucirca theaacute gian (Laukikadharma) 3 Taaacutet caucirc locircoslashi cuucirca Nhouml-lai laoslash nhaegravem muiumlc ntildeiacutech thuyeaacutet phaugravep 4 Nhouml-lai giaucirci thiacutech rootilde raoslashng hieaumln toumlocirciumlng cuucirca caugravec phaugravep 5 Nhouml-lai daiumly taaacutet caucirc caugravec phaugravep nhouml chuugraveng ntildeang laoslash 6 Nhouml-lai cougrave saeacutec thaacircn 7 Khaucirc naecircng cuucirca Nhouml-lai laoslash voacirc taaumln 8 Thoiuml maiumlng cuucirca Nhouml-lai laoslash voacirc haiumln 9 Nhouml-lai khoacircng bao giocircoslash meaumlt moucirci trong vieaumlc ntildeoauml sanh 10 Nhouml-lai khoacircng nguucirc 11 Nhouml-lai voumlocirciumlt leacircn khoucirci nhu caagraveu nghi vaaacuten 12 Nhouml-lai thoumlocircoslashng thieagraven ntildeogravenh khoacircng nougravei tuy nhieacircn ngaoslashi chaelig

duoslashng ngoacircn ngoumlotilde cho phoumlocircng tieaumln thuyeaacutet phaugravep 13 Nhouml-lai hiearingu lieagraven taaacutet caucirc caugravec vaaacuten ntildeeagrave 14 Nhouml-lai vocircugravei triacute tueauml hiearingu lieagraven hoaoslashn toaoslashn caugravec phaugravep chaelig

trong moaumlt saugravet na 15 Nhouml-lai cougrave taaumln triacute (kbdquoaya-jntildeAringna 盡智) vaoslash voacirc sanh triacute

(anutpAringda-jntildeAringna無生智) cho ntildeeaacuten khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nieaacutet-

Boagrave-taugravet-haiumlnh 463

baoslashn695 Soumliuml khauacuteng ntildeogravenh cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml raegraveng thaacircn Phaaumlt laoslash

sieacircu nhaacircn khoacircng cougrave phieagraven naotildeo vaoslash moaumlt ntildeoaiumln vaecircn trong Ntildeaiumli-tyoslash-baoslash-sa luaaumln (Abhidharma-mahAringvibhAringbdquoAring-plusmnAringstra 大毘婆沙論)696 raegraveng

ldquoMaeumlc duoslash Nhouml-lai cooslashn ocircucirc theaacute giocircugravei nhoumlng ngaoslashi sieacircu vieaumlt vaoslash khoacircng bograve oacirc nhieatildem bocircucirci caugravec phaugravep phieagraven naotildeordquo

Vaoslash moaumlt ntildeoaiumln vaecircn trong A-haoslashm ghi raegraveng ldquoDuoslash saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt bograve huyucirc dieaumlt nhoumlng maiumlng soaacuteng cuucirca ngaoslashi raaacutet daoslashi bocircucirci vigrave phaugravep thaacircn (dharmakAringya) cuucirca ngaoslashi vaatilden toagraven taiumli maotildeirdquo

Ntildeieagraveu naoslashy cuotildeng uucircng hoauml cho quan ntildeiearingm cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml Theo quan ntildeiearingm naoslashy khoacircng phaucirci thaacircn Phaaumlt dieaumlt luugravec 80 tuoaringi taugravenh caugravech phi phaoslashm toumlugravec thaacircn thaaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cooslashn saeacutec thaacircn chaelig laoslash moaumlt soumliuml biearingu hieaumln dieaumlu duiumlng thaacircn thaaumlt cuucirca ngaoslashi Quan ntildeiearingm nhouml vaaumly cougrave thearing coi nhouml soumliuml phaugravet triearingn hoiumlc thuyeaacutet cuucirca baucircn chaaacutet sieacircu nhaacircn vocircugravei ba moumlocirci hai toumlocircugraveng haucirco vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml Hoiumlc thuyeaacutet veagrave Phaaumlt thaacircn naoslashy cougrave thearing xem laoslash cougrave troumlocircugravec khi Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave maeumlt

Theo Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn (MahAring-vastu) nougravei

ldquoKhoacircng cougrave gigrave treacircn theaacute giocircugravei naoslashy cougrave thearing baegraveng vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt Taaacutet caucirc caugravec toumlocircugraveng gaeacuten lieagraven vocircugravei ngaoslashi ntildeeagraveu sieacircu vieaumlt khoucirci theaacute giocircugravei naoslashyrdquo (Na hi kimcit samyaksambuddhanam lokena samam atha khalu sarvam eva mahesinam lokottaram)

695 EB III trang 424 696 Ntildeaiumli-tyoslash-baoslash-sa luaaumln (Abhidharma-mahAringvibhAringbdquoAring-plusmnAringstra) taaumlp 76

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 464

Theo nhouml luaaumln Bieaumln giaucirci vaoslash socircugrave giaucirci cuucirca luaaumln do ngaoslashi Phaaumlt-aacircm bieacircn soaiumln cuotildeng gioaacuteng yugrave kieaacuten vocircugravei phaugravei AUgraven-ntildeaiumlt-la (Andhaka) UttarAringpathaka and Vetulyaka Ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei lyugrave thuyeaacutet treacircn phaugravei Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml (SthaviravAringdins 上座部) vaoslash Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu boauml (SarvAringstivAringdins 一切有部) nhaaacuten maiumlnh thaacircn Phaaumlt cooslashn phieagraven naotildeo nghoacutea laoslash saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vocircugravei phieagraven naotildeo keugraveo daoslashi 80 naecircm laoslash saeacutec thaacircn thaaumlt vaoslash khi ngaoslashi ntildeaiumlt traiumlng thaugravei Nieaacutet-baoslashn vaoslash giaugravec ngoauml phaugravep thaacircn thigrave mocircugravei thoaugravet khoucirci phieagraven naotildeo

Theo yugrave kieaacuten cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave ba moumlocirci hai toumlocircugraveng toaacutet vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml saeacutec thaacircn ngaoslashi nhouml thaacircn cuucirca ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng do nghieaumlp (karma 業) taiumlo thaoslashnh Theo nhouml Dograve-boauml-toacircng-luaacircn luaaumln (Samayabhedoparacanacakra 異部

宗輪論) nhoumlotildeng nhaoslash Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml daiumly raegraveng ldquoNhouml-lai choumla toumloslashng thuyeaacutet phaugravep Nhouml-lai choumla toumloslashng giaucirci thiacutech rootilde raoslashng caugravec phaugravep nhouml chuugraveng ntildeang laoslash taaacutet caucirc caugravec kinh ntildeiearingn choumla toumloslashng ntildeoumlocirciumlc dieatilden thuyeaacutetrdquo Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml khauacuteng ntildeogravenh raegraveng phaugravep thaacircn laoslash

keaacutet quaucirc cuucirca soumliuml thaoslashnh toumliumlu ntildeaiumlo ntildeoumlugravec quaugraven chieaacuteu triacute tueauml giaucirci thoaugravet vaoslash giaucirci thoaugravet tri kieaacuten Phaugravep thaacircn khoacircng gigrave ngoaoslashi moaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt lyugrave thuyeaacutet togravech toacutenh vaoslash troumloslashu toumlocirciumlng ntildeaotilde higravenh thaoslashnh neagraven taucircng cho saeacutec thaacircn vaaumlt lyugrave

Trong Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml uucircng hoauml quan ntildeiearingm khoacircng cougrave phieagraven naotildeo trong saeacutec thaacircn Phaaumlt nhouml moaumlt ntildeoaiumln trong A-haoslashm ntildeaotilde dieatilden taucirc

ldquoMaeumlc duoslash Nhouml-lai vaatilden cooslashn ocircucirc theaacute giocircugravei naoslashy nhoumlng ngaoslashi phi phaoslashm vaoslash khoacircng bograve oacirc nhieatildem bocircucirci caugravec phaugravep theaacute gianrdquo

Boagrave-taugravet-haiumlnh 465

Nhoumlng Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml trong Ntildeaiumli-tyoslash-baoslash-sa-luaaumln697 (Abhidharma-mahAringvibhAringbdquoAring-plusmnAringstra 大毘婆沙

論) ntildeaotilde dogravech cuoslashng ntildeoaiumln kinh ntildeougrave cho raegraveng bocircucirci saeacutec thaacircn Phaaumlt laoslash Nhouml-lai vaatilden cooslashn ocircucirc theaacute giocircugravei naoslashy vaoslash phaugravep thaacircn ngaoslashi thigrave phi phaoslashm vaoslash khoacircng bograve oacirc nhieatildem Soumliuml dieatilden dogravech nhouml vaaumly ntildeaotilde laoslashm rootilde quan ntildeiearingm cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml nhaaumln ra tiacutenh troumloslashu toumlocirciumlng cuucirca Phaugravep thaacircn trong saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Quan ntildeiearingm khaugravec nhau veagrave Phaaumlt thaacircn gioumlotildea Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml vaoslash Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu boauml doumlocircoslashng nhouml ruugravet ra toumloslash soumliuml kieaumln raegraveng Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml nghieacircng veagrave duy taacircm hoaugrave saeacutec thaacircn Phaaumlt trong khi Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml nghieacircng veagrave thoumliumlc taiumli hoaugrave saeacutec thaacircn Phaaumlt698 Caugravec troumlocircoslashng phaugravei Tiearingu-thoumloslasha Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml iacutet nougravei veagrave nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm thaacircn Ntildeoaacutei vocircugravei hoiuml Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi thaaumlt soumliuml soaacuteng trong theaacute giocircugravei naoslashy nhouml baaacutet coumlugrave con ngoumlocircoslashi naoslasho khaugravec vaoslash bograve chi phoaacutei bocircucirci nhoumlotildeng traiumlng thaugravei yeaacuteu ntildeuoaacutei cuucirca thaacircn thearing Baegraveng pheugravep aaringn duiuml thaelignh thoaucircng hoiuml nougravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ntildeoagraveng vocircugravei phaugravep khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave augravem chaelig sieacircu higravenh naoslasho nhoumlng nhoumlotildeng ntildeiearingm naoslashy ntildeaotilde cho moaumlt cocirc hoaumli ntildeearing Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha phaugravet triearingn lyugrave thuyeaacutet veagrave phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml baeacutet ntildeaagraveu bigravenh luaaumln veagrave thaacircn Phaaumlt nhoumlng chiacutenh troumlocircoslashng phaugravei Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten vaaacuten ntildeeagrave lsquothaacircnrsquo trong thaugravei ntildeoauml nghieacircm chaelignh vaoslash lougravet ntildeoumlocircoslashng cho soumliuml nghieacircn coumlugraveu cuucirca caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha

Taiumli moaumlt nocirci maoslash khuynh houmlocircugraveng thaugravenh hoaugrave quaugrave maiumlnh khieaacuten caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu chaelig gioumlotilde noaringi 697 Nhouml treacircn taaumlp 76 698 EB III trang 423-6

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 466

taugravenh caugravech con ngoumlocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt moaumlt hoaeumlc hai theaacute kyucirc sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt toagraven taiumli khi caugravec kinh ntildeiearingn ntildeoumlocirciumlc coi nhouml thaoslashnh higravenh rootilde raoslashng

Vaoslash khi ntildeoaacutei dieaumln vocircugravei nhoumlotildeng moacirc taucirc veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeaotilde nougravei treacircn cuotildeng thaaumlt khougrave cho nhoumlotildeng troumlocircoslashng phaugravei Tiearingu-thoumloslasha sau naoslashy thaecircng hoa taugravenh caugravech ngoumlocircoslashi trong Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng cougrave nhoumlotildeng soumliuml dieatilden taucirc chaeacutec chaeacuten cuucirca caugravec taugravec phaaringm troumlocircugravec kia ntildeearing minh choumlugraveng cho nhoumlotildeng soumliuml dieatilden dogravech khaugravec vay moumlocirciumln chuugraveng Moaumlt soaacute nhoumlotildeng dieatilden dogravech naoslashy nhouml

1) ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt nougravei vocircugravei toacircn giaucirc A-nan troumlocircugravec khi ngaoslashi nhaaumlp Ntildeaiumli nieaacutet-baoslashn (ParinibbAringna) lsquoSau khi Nhouml-lai nhaaumlp dieaumlt haotildey laaacutey giocircugravei vaoslash luaaumlt laoslashm thaagraveyrsquordquo (Yo vo Aumlnanda mayAring dhammo ca vinayo ca desito pantildentildeatto so vo maUacute accayena satthAring)699

Phaugravep (Dhamma 法) vaoslash luaaumlt (Vinaya 律) rootilde raoslashng laoslash soumliuml soumlu taaumlp veagrave caugravec phaugravep thoaiumli vaoslash giocircugravei luaaumlt Ntildeaacircy cuotildeng laoslash baegraveng choumlugraveng veagrave cuoaumlc ntildeaoslashm thoaiumli gioumlotildea toacircn giaucirc A-nan (Aumlnanda) vocircugravei Gopaka-MoggallAringna trong kinh Gopaka-MoggallAringna700 cuucirca Trung-boauml Trong ntildeougrave toacircn giaucirc A-nan giaucirci thiacutech taiumli sao caugravec tyoslash kheo caucircm thaaacutey khoacircng nocirci noumlocircng toumliumla (appatisarana 無處歸依) sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp Nieaacutet-baoslashn A-nan nougravei raegraveng caugravec tyoslash kheo neacircn noumlocircng toumliumla nocirci phaugravep (dhammapatisarana 歸依法) vaoslash toacircn giaucirc chaelig ra caugravei gigrave laoslash phaugravep vaoslash luaaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

2) ldquoVigrave theaacute Nhouml-lai (divideAringkyaputtneyasamana) cougrave thearing nougravei ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc sanh ra nhouml baaumlc Theaacute-toacircn (BhagavAring) toumloslash kim khaaringu phaugravep ntildeoumlocirciumlc sanh phaugravep ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp Maeumlc duoslash

699 D MahAringparinibbAringna Sutta trang 242 700 M III trang 7 trocircucirc ntildei

Boagrave-taugravet-haiumlnh 467

trong ntildeoaiumln kinh naoslashy phaugravep (Dhamma) laoslash ntildeoagraveng vocircugravei Phaiumlm thieacircn (BrahmAring) Boaacutei caucircnh naoslashy chaelig ra khoacircng cougrave yugrave nghoacutea taacircm lyugrave trong ntildeougrave chaelig cougrave soumliuml caacircn baegraveng gioumlotildea Phaiumlm thieacircn vaoslash Nhouml-lai nghoacutea laoslash phaugravep thaacircn ntildeoagraveng vocircugravei thaacircn Phaiumlm thieacircn (Bhagavatorsquomhi putto oraso mukhato jAringto dhammajo dhammanimmito dhammdAringyAringdo iti tam kissa hetu tathAringgatassa hrsquoetam adhivacanam dhammakayo iti pi brahmakAringyo iti pi dhammabhacircto it pi ti) ldquoNhouml moaumlt Baoslash-la-moacircn nougravei vograve aaacutey sanh ra nhouml moaumlt Phaiumlm thieacircn do mieaumlng Phaiumlm thieacircn sanhrdquo (BrAringhmano putto oraso mukhato jAringto brAringhmajo brAringhmanimmito brAringhmadAringyAringdo)701

3) Vakkali treacircn gioumlocircoslashng bogravenh tha thieaacutet muoaacuten gaeumlp Theaacute toacircn vigrave vaaumly Theaacute-toacircn ntildeeaacuten vaoslash nougravei

Naoslashy Vakkali baegraveng chaugravenh kieaacuten ngoumlocirci haotildey thaaacutey rootilde thaacircn baaacutet togravenh Ngoumlocircoslashi naoslasho thaaacutey phaugravep thigrave ngoumlocircoslashi ntildeougrave thaaacutey Ta ngoumlocircoslashi naoslasho thaaacutey Ta laoslash ngoumlocircoslashi ntildeougrave thaaacutey phaugravep (Alam vakkali kim te pacirctikAringyena diEcircEcirchena yo kho vakkali dhammaUacute passati so maUacute passati yo maUacutepassati so dhammaUacute passati)702 Chaelig sau khi nougravei ntildeieagraveu naoslashy Ntildeoumlugravec Phaaumlt mocircugravei nougravei Phaugravep thoaiumli voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無常) Cougrave nhieagraveu ntildeoaiumln cuoslashng noaumli dung naoslashy trong kinh taiumlng Pali cougrave thearing coi nhouml laoslash tieagraven thaacircn cuucirca nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy vaoslash cougrave thearing higravenh thaoslashnh neagraven taucircng nghieacircn coumlugraveu cuucirca hoiuml Nhoumlng cougrave nhieagraveu ntildeoaiumln ntildeoiumlc thaaacutey khoacircng cougrave biearingu troumlng hoaeumlc mang baaacutet coumlugrave yugrave nghoacutea taacircm lyugrave naoslasho caucirc Trong ntildeoaiumln vaecircn naoslashy Ntildeoumlugravec Phaaumlt chaelig thaacircn ngaoslashi nhouml baaacutet togravenh (pacirctikAringya 不淨) vaoslash ntildeoumlocirciumlc nhaaacuten maiumlnh trong phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi Ngoaoslashi ra ngaoslashi cooslashn daiumly theacircm neacircn kiacutenh troiumlng phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi nhouml chiacutenh baucircn thaacircn ngaoslashi

701 N Dutt MahAringyAringna Buddhism Calcutta 1976 trang 159 702 S Vakkalia sutta III trang 110 trocircucirc ntildei

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 468

4) Trong Taecircng chi boauml kinh Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash chouml thieacircn khoacircng phaucirci laoslash Caoslashn-thaugravet-baoslash khoacircng phaucirci con ngoumlocircoslashi Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde cho thaaacutey cougrave daaacuteu veaacutet cuucirca nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm thaacircn cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Khoacircng thearing khoacircng cougrave yugrave nghoacutea sieacircu higravenh trong nhoumlotildeng kinh naoslashy maeumlc duoslash ngoumlocircoslashi bieacircn soaiumln kinh naoslashy khoacircng cougrave yugrave truyeagraven ntildeaiumlt chuugraveng Baoslash-la-moacircn Drona thaaacutey cougrave daaacuteu baugravenh xe (chuyearingn luaacircn xa) doumlocircugravei chaacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt lieagraven houcirci Ntildeoumlugravec Phaaumlt lieaumlu ngaoslashi laoslash chouml thieacircn Caoslashn-thaugravet-baoslash (gandhabba 乾 撻 婆) Daiuml-xoa (yakkha 夜叉) hoaeumlc con ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt traucirc locircoslashi ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng houmlotildeu tigravenh nhouml ntildeaotilde neacircu vigrave ngaoslashi ntildeaotilde thoaugravet khoucirci baaacutet togravenh (Aringsavas) maoslash chouml thieacircn Caoslashn-thaugravet-baoslash Daiuml-xoa hoaeumlc con ngoumlocircoslashi cougrave Gioaacuteng nhouml hoa sen trong noumlocircugravec duoslash thaacircn trong noumlocircugravec nhoumlng voumlocircn leacircn khoucirci buoslashn cuotildeng theaacute Ntildeoumlugravec Phaaumlt sanh trong theaacute giocircugravei naoslashy troumlocircucircng thaoslashnh trong theaacute giocircugravei naoslashy nhoumlng voumlocirciumlt leacircn khoucirci nougrave (abhibhuyya) vaoslash soaacuteng maoslash khoacircng bograve oacirc nhieatildem Vigrave theaacute Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei vocircugravei vograve baoslash-la-moacircn ntildeoumloslashng xem ngaoslashi laoslash gigrave heaacutet ngoaiumli troumloslash laoslash moaumlt vograve Phaaumlt

Ngay caucirc cougrave thearing giaucirc ntildeogravenh raegraveng yugrave toumlocircucircng Ntildeaiumli-thoumloslasha tieagravem aaringn trong locircoslashi dieatilden taucirc ocircucirc treacircn maeumlc duoslash khoacircng dieatilden taucirc toumlocircng xoumlugraveng nhoumlng soumliuml ntildeaoslashm luaaumln trong luaaumln Bieaumln-giaucirci (KathAringvatthu) ntildeaotilde thieaacutet laaumlp soumliuml hieaumln houmlotildeu logravech soumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeoaacutei laiumli vocircugravei nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi phuucirc nhaaumln quan ntildeiearingm naoslashy vaoslash taugravenh caugravech trong ntildeougrave giocircugravei thieaumlu caugravec doumlotilde kieaumln ntildeocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc trong kinh taiumlng Pali rootilde raoslashng yugrave kieaacuten cuucirca nhoumlotildeng nhaoslash nguyeacircn thuyucirc ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten thaacircn Phaaumlt

Maeumlc duoslash toumloslash saeacutec thaacircn (RacircpakAringya 色身) vaoslash phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身) ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong caugravec taugravec phaaringm Pali sau naoslashy cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc baugraven-Ntildeaiumli-thoumloslasha nhoumlng

Boagrave-taugravet-haiumlnh 469

nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy khoacircng mang baaacutet coumlugrave yugrave nghoacutea thoumliumlc tieatilden naoslasho caucirc

Ngaoslashi Phaaumlt-aacircm vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave V ntildeaotilde nougravei veagrave thaacircn Phaaumlt nhouml sau

ldquoTheaacute-toacircn ngoumlocircoslashi socircucirc houmlotildeu saeacutec thaacircn saugraveng chougravei ntildeoumlocirciumlc toacirc ntildeiearingm vocircugravei taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml vaoslash ba moumlocirci hai toumlocircugraveng haucirco cuucirca thaugravenh nhaacircn Theaacute-toacircn cuotildeng socircucirc houmlotildeu phaugravep thaacircn thanh togravenh moiumli maeumlt vaoslash ntildeoumlocirciumlc toacirc ntildeiearingm vocircugravei giocircugravei ntildeogravenh vv ntildeaagravey quang minh vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh khoacircng thearing so saugravenh ntildeoumlocirciumlc vaoslash hoaoslashn thieaumln rdquo (Yo pi so bhagavAring asiti anuvyantildejana-patimandita-dvattimsamahAringpurisalakkhaœa-vicitra-racircpakAringyo sabbAringkAringraparisuddha silakkhandhAringdigunaratana samiddha-dhammakAringyo samahattapuntildentildeamahatta appatipuggalo araham sammAringsambuddho)703

Maeumlc duoslash khaugravei nieaumlm cuucirca ngaoslashi Phaaumlt-aacircm laoslash thoumliumlc tieatilden Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde thoaugravet khoucirci caugravec thaoslashnh trigrave toacircn giaugraveo gaugraven cho ngaoslashi nhoumlotildeng naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn Trong Luaaumln Thuoslash-thaeacuteng-nghoacutea (AEcircEcirchasAringlinne 論殊勝義)704 ngaoslashi Phaaumlt-aacircm nougravei raegraveng suoaacutet ba thaugraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaeacuteng maeumlt ocircucirc theaacute giocircugravei ta-baoslash laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeang giaucircng luaaumln A-tyoslash-ntildeaiumlt-ma cho maatildeu haaumlu ocircucirc cung trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet (Tubdquoita 兜率) Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde taiumlo moaumlt soaacute taacircm aucircnh gioaacuteng ngaoslashi y heaumlt Nhoumlotildeng taacircm aucircnh naoslashy nhouml thaaumlt gioaacuteng Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeuugravec ngay caucirc aacircm thanh locircoslashi nougravei hay vaagraveng haoslasho quang toaucirc toumloslash thaacircn ngaoslashi Taacircm aucircnh Phaaumlt naoslashy ntildeoumlocirciumlc chouml thieacircn ocircucirc thoumlocirciumlng giocircugravei baucirco veauml choumlugrave khoacircng phaucirci chaelig cougrave cootildei ngoumlocircoslashi vaoslash trocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng

703 PP trang 234 704 Atthasalini (P) Phaacutep t lun chuacute Lun Thugrave Thng Ngha Boauml luaaumln ntildeaagraveu tieacircn cuucirca Taiumlng luaaumln

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 470

Tougravem laiumli nhoumlotildeng nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha ntildeaotilde cho laoslash saeacutec thaacircn Phaaumlt (RacircpakAringya 色身) laoslash gioaacuteng nhouml thaacircn cuucirca chuugraveng sanh vaoslash phaugravep thaacircn (DhammakAringya 法身) ngaoslashi laoslash soumliuml keaacutet taaumlp cuucirca phaugravep thoaiumli giocircugravei vaoslash luaaumlt705

Kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute (Lalitavistara 神通遊戲

經) ntildeaotilde moacirc taucirc higravenh aucircnh veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt sieacircu vieaumlt hocircn baaacutet coumlugrave con ngoumlocircoslashi naoslasho vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei khaugravei nieaumlm baugraveo thaacircn (SambhogakAringya 報身) vaoslash phaugravep thaacircn (Dhamma-kAringya 法身) cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha maeumlc duoslash hai choumlocircng cuoaacutei laoslash nougravei veagrave hoiumlc thuyeaacutet chaacircn nhouml (TathatAring 真如) Kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute ntildeaotilde thaagraven thaugravenh hoaugrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhoumlng khoacircng thaaacutey cougrave daaacuteu veaacutet khaugravei nieaumlm veagrave Tam thaacircn Phaaumlt (TrikAringya 三身) Nhieagraveu ntildeoaiumln trong kinh nougravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln trong theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi theo caugravech thoumlugravec loaoslashi ngoumlocircoslashi (lokAringnuvartana) vaoslash neaacuteu ngaoslashi muoaacuten ngaoslashi cougrave thearing khoacircng ocircucirc moaumlt trong caugravec cootildei trocircoslashi vaoslash ntildeaiumlt giaugravec ngoauml trong traiumlng thaugravei ntildeougrave706

Cougrave ntildeoaiumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucirci thiacutech vocircugravei toacircn giaucirc A-nan raegraveng khoacircng gioaacuteng nhouml loaoslashi ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng soaacuteng trong soumliuml nhocirc nhocircugravep cuucirca thai meiuml maoslash an truiuml trong moaumlt baucirco taiumlng (ratnavyacircha 寶藏) ntildeaeumlt trong thai Baucirco taiumlng aaacutey coumlugraveng nhouml kim coumlocircng nhoumlng meagravem maiumli nhouml phiacutea doumlocircugravei cuucirca con chim Ca-chieacircn-laacircn-ntildeaoslash (KAringcilindika 迦亶鄰陀)707 vaoslash chiacutenh ntildeocircoslashi soaacuteng naoslashy cuotildeng nhouml caugravec soumliuml kieaumln khaugravec cuucirca ntildeocircoslashi naoslashy ntildeeagraveu laoslash taugravenh caugravech sieacircu phaoslashm Cuoslashng luugravec ntildeougrave Ntildeoumlugravec 705 N Dutt trang 142 706 Nhouml treacircn trang 144 707 Kacilindika (S) Ca chiecircn lacircn đagrave Ca chiecircn lacircn đề Ca giagrave lacircn địa điểu Thật khả augravei điểu Một loagravei chim

Boagrave-taugravet-haiumlnh 471

Phaaumlt tieacircn ntildeoaugraven taiumli nocirci ntildeaacircy trong toumlocircng lai con ngoumlocircoslashi khoacircng tu taaumlp thaacircn khaaringu vaoslash yugrave voacirc minh baaacutet tiacuten kieacircu haotildenh khoacircng tin vaoslasho soumliuml giaucirci thoaugravet vaoslash nhaacircn caugravech phi phaoslashm cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn

Qua nhoumlotildeng thocirc ca taugraven doumlocircng cuucirca Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (神通遊戲經) cho laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho toumlocircugraveng haucirco vaoslash toumlocircugraveng phuiuml moaumlt con ngoumlocircoslashi treacircn taaacutet caucirc con ngoumlocircoslashi ngoumlocircoslashi maoslash kieaacutep troumlocircugravec laoslashm nhaiumlc soacute treacircn cootildei trocircoslashi vaoslash nguyeaumln seotilde thaoslashnh Phaaumlt ntildeearing coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh vaoslash ntildeaotilde toumloslash boucirc theaacute giocircugravei ntildeearing hoaoslashn thaoslashnh oumlocircugravec nguyeaumln Moaumlt caacircu chuyeaumln khaugravec chouml thieacircn ntildeaotilde cuugraveng baucirco taiumlng cho Boagrave-taugravet ntildeearing ngaoslashi cougrave thearing an truugrave trong ntildeougrave khi ngaoslashi ntildeoumlocircng trong thai meiuml ngaoslashi ntildeaotilde bieaacuten ra nhieagraveu higravenh toumlocircugraveng toumloslash Ntildeaiumli-trang-nghieacircm ntildeogravenh (MahAringvyacircha SamAringdhi 大莊嚴定) Ntildeieagraveu naoslashy rootilde raoslashng khoacircng phaucircn aucircnh baaacutet coumlugrave yugrave toumlocircucircng gigrave veagrave oumlugraveng hoaugrave thaacircn (NirmAringœakAringya 應身化身) maoslash chaelig gioaacuteng nhouml caugravec pheugravep laiuml thaagraven thoacircng nhouml ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp trong kinh taiumlng Pali Trong choumlocircng cuoaacutei cuucirca kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute nougravei veagrave caugravec vaaumlt toumlocirciumlng troumlng nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Troaacuteng locircugraven (mahAringdruma 大鼓) bocircucirci vigrave ngaoslashi socircucirc houmlotildeu Phaugravep thaacircn triacute (Dharma-kAringya-jntildeAringna 法身智)

Choumlocircng naoslashy cougrave thearing laoslash soumliuml theacircm vaoslasho cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha (大乘佛教) chuugraveng ta cougrave lyugrave do ntildeearing nougravei raegraveng kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute trong higravenh thoumlugravec nguyeacircn thuucircy laoslash luaaumln cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml (SarvAringstivAringda 一切有部) chuucirc troumlocircng Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml moaumlt con ngoumlocircoslashi vocircugravei caugravec thuoaumlc tiacutenh sieacircu nhieacircn

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 472

Khaugravei nieaumlm Phaaumlt Thaacircn trong Ntildeaiumli-Thoumloslasha Hoiumlc thuyeaacutet cuucirca caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu haagraveu

heaacutet chuucirc yeaacuteu laoslash ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong Thaaumlp-baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircAringdasasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 十八千頌般若波羅密) cuoslashng vocircugravei troumlocircoslashng phaugravei Trung luaaumln (MAringdhyamika 中論) cuucirca ntildeaiumli souml Long-thoiuml (龍樹) Caucirc hai kinh vaoslash luaaumln naoslashy ntildeaotilde ntildeoumla ra quan ntildeiearingm veagrave hai thaacircn nhouml sau

Saeacutec thaacircn (Racircpa-kAringya色身hoaeumlc oumlugraveng thaacircn NirmAringœa-kAringya 應身) laoslash chaelig cho thaacircn thearing toumlocircugraveng thoacirc vaoslash toumlocircugraveng teaacute Nougravei chung laoslash thaacircn cuucirca con ngoumlocircoslashi

Phaugravep thaacircn (Dharma-kAringya 法身) cougrave hai nghoacutea 1) Thaacircn phaugravep do con ngoumlocircoslashi giaugravec ngoauml thaoslashnh Phaaumlt vaoslash 2) Nguyeacircn lyugrave sieacircu higravenh cuucirca vuotilde truiuml toumlugravec Chaacircn nhouml (TathatAring 真如)

Phaugravei Du-giaoslash (YogAringcAringra瑜伽論) phaacircn bieaumlt saeacutec thaacircn thoacirc vocircugravei saeacutec thaacircn teaacute vaoslash ntildeaeumlt teacircn laoslash saeacutec thaacircn (Racircpa-kAringya) hay oumlugraveng thaacircn (NirmAringœa-kAringya 應身) vaoslash baugraveo thaacircn (Sambhoga-kAringya 報身)

Kinh Dieaumlu-phaugravep Laecircng-giaoslash (Saddharma LankAringvatAringra Sacirctra 妙法楞伽經) trigravenh baoslashy giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu tieacircn cuucirca Du-giaoslash (YogAringcAringra 瑜伽論) ntildeaotilde xem baugraveo thaacircn nhouml Ntildeauacuteng-loumlu Phaaumlt hay Phaugravep Ntildeauacuteng-loumlu (Nisyanda-buddha Dharmanisyanda-buddha 等流佛法等流) nghoacutea laoslash thaacircn do phaugravep taiumlo thaoslashnh

Kinh Laecircng-giaoslash (SacirctrAringlaUacutekAringra 楞伽經) ntildeaotilde duoslashng toumloslash baugraveo thaacircn cho ntildeauacuteng-loumlu Phaaumlt (Nisyanda-buddha 等流佛)

Boagrave-taugravet-haiumlnh 473

vaoslash toumliuml-taugravenh thaacircn (SvAringbhAringvika-kAringya 自性身) cho phaugravep thaacircn708

Trong Hieaumln-quaugraven-trang-nghieacircm luaaumln (Abhi-samayAringlaUgravekAringrakAringrikAring 現觀莊嚴論) vaoslash kinh tougravem goiumln cuucirca Nhograve-vaiumln Nguotilde-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh (Pantildeca-viUacuteplusmnati-sAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 二萬五千頌般若波羅密經) ntildeaotilde chaelig ra thaacircn teaacute maoslash chouml Phaaumlt duoslashng ntildeearing thuyeaacutet phaugravep cho chouml boagrave-taugravet vaoslash phaugravep thaacircn thanh togravenh do tu taaumlp Boagrave-ntildeeagrave phaagraven (bodhi-pAringkbdquoika) vaoslash caugravec phaugravep khaugravec taiumlo neacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caugravec kinh naoslashy ntildeaotilde duoslashng toumloslash toumliuml taugravenh thaacircn (SvabhAringva SvAringbhAringvika-kAringya 自性身) ntildeearing chaelig Phaugravep thaacircn sieacircu higravenh

Trong Duy-thoumlugravec luaaumln (VijntildeaptimAringtratAringsiddhi 唯

識論) vaatilden cougrave khaugravei nieaumlm thaacircn nhoumlng baegraveng caugravech chaaacutep nhaaumln toumloslash mocircugravei Toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn (SvasambhogakAringya自受用身) ntildeearing chaelig cho phaugravep thaacircn vaoslash Tha-thoiuml-duiumlng thaacircn (ParasambhogakAringya 他受用身) cho baugraveo thaacircn

Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitArings 般

若波羅密經) cuotildeng duy trigrave khaugravei nieaumlm raegraveng phaugravep thaacircn do phaugravep taiumlo thaoslashnh maoslash theo yugrave kinh laoslash triacute tueauml Ba-la-maaumlt giuugravep cho boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc phaugravep khoacircng (Dharma-divideacircnyatAring 法空) Thaaumlp-baugravet-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircAringdasasAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 十八

千頌般若波羅密經) tieaacutep tuiumlc ntildeoumla vaaacuten ntildeeagrave lieaumlu laoslash soumliuml kiacutenh troiumlng xaugrave-locirciumli cuucirca Nhouml-lai (TathAringgata-kAringya 如來身) thigrave

708 N Dutt trang 136-7

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 474

cougrave nhieagraveu coacircng ntildeoumlugravec hocircn soumliuml kiacutenh troiumlng baegraveng caugravech vieaacutet cheugravep hoaeumlc copy kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (toumlugravec kinh Triacute-tueauml hoaoslashn haucirco) Caacircu traucirc locircoslashi raegraveng xaugrave locirciumli tuoslashy thuoaumlc thaacircn do Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt laoslashm thanh togravenh vaoslash chiacutenh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt laoslash coaumli nguoagraven cuucirca chouml Phaaumlt Coaumli nguoagraven naoslashy xoumlugraveng ntildeaugraveng ntildeoumlocirciumlc kiacutenh troiumlng hocircn laoslash xaugrave locirciumli cuucirca Nhouml-lai ntildeoumlocirciumlc taiumlo ra toumloslash nguoagraven ntildeougrave vaoslash vigrave theaacute kiacutenh troiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cougrave coacircng ntildeoumlugravec hocircn xaugrave locirciumli Cuotildeng theacircm vaoslasho ntildeaacircy laoslash taaacutet caucirc locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeeagraveu toumloslash Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash phaugravep souml (DharmabhAringœaka 法師) neacircn duy trigrave vaoslash ban traucirci khaeacutep vigrave theaacute caugravec phaugravep souml phaucirci kiacutenh troiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash baucirco veauml nhouml laoslash baucirco veauml phaugravep thaacircn cuucirca Nhouml-lai

Nhaaacutet-thieaacutet-triacute (SarvajntildeatAring 一切智) do triacute Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt maoslash cougrave toumloslash Nhaaacutet-thieaacutet-triacute maoslash thaacircn Nhouml-lai ntildeoumlocirciumlc sanh ra vaoslash cuoaacutei cuoslashng xaugrave locirciumli cuucirca thaacircn Nhouml-lai ntildeoumlocirciumlc kiacutenh thocircoslash vigrave theaacute Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt xoumlugraveng ntildeaugraveng ntildeoumlocirciumlc kiacutenh troiumlng toacircn thocircoslash709

Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha thaacircn thaaumlt cuucirca Nhouml-lai laoslash Taugravenh-khoacircng voacirc vi nghoacutea laoslash thaacircn vuotilde truiuml sieacircu vieaumlt hocircn chiacutenh saeacutec thaacircn cuucirca Nhouml-lai Toumloslash thaacircn vuotilde truiuml hoaeumlc voacirc vi phocirci baoslashy chiacutenh dieaumlu duiumlng cuucirca nougrave laoslash saeacutec thaacircn vaaumlt lyugrave taiumlm thocircoslashi hiearingn hieaumln vigrave looslashng toumloslash bi ntildeem thoacircng ntildeieaumlp thoaugravet khoaring ntildeeaacuten vocircugravei moiumli ngoumlocircoslashi Quan ntildeiearingm nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc ruugravet ra toumloslash quan ntildeiearingm lyugrave toumlocircucircng cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml ntildeaotilde xem saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash sieacircu nhaacircn Tuy nhieacircn ntildeaeumlc ntildeiearingm trong hoiumlc thuyeaacutet Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha thaaacutey thaacircn thaaumlt cuucirca Nhouml-lai trong Taugravenh-khoacircng hoaeumlc chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng bograve giocircugravei

709 N Dutt trang 145

Boagrave-taugravet-haiumlnh 475

haiumln bocircucirci yugrave toumlocircucircng phaugravep thaacircn sieacircu xuaaacutet khoacircng phieagraven naotildeo nhouml thaacircn thaaumlt cuucirca Nhouml-lai maoslash Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml chuucirc troumlocircng

Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Vajra-chedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 金剛般若波羅密經) daiumly nhouml sau

ldquoAi duoslashng saeacutec maoslash thaaacutey Nhouml-lai duoslashng aacircm thanh maoslash tigravem Nhouml-lai laoslash ntildei con ntildeoumlocircoslashng taoslash khoacircng thearing thaaacutey Nhouml-lairdquo

( 若以色見我 以音聲我 是人行邪道 不能見如來) 710

Vaoslash trong Thaaumlp-baugravet-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircAringdasasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 十八千頌般

若波羅密經) trigravenh baoslashy raegraveng ldquoThaaumlt ra khoacircng thearing thaaacutey Nhouml-lai baegraveng saeacutec thaacircn maoslash baegraveng phaugravep thaacircnrdquo

(Na hi tathAringgato racircpa-kAringyato drabdquoEcircavyaaelig dharmakAringyas tathAringgata)

Trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-puœOslasharneka Sacirctra 妙法蓮花經) daiumly raegraveng

ldquoNhouml lai laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt baaacutet dieaumlt voacutenh vieatilden thoiuml maiumlng voacirc taaumln vaoslash ntildeaotilde hiearingn hieaumln voacirc thoumlocircoslashng ngaeacuten nguucirci Ntildeaacircy chaelig laoslash moaumlt phoumlocircng tieaumlnrdquo

Ntildeieagraveu naoslashy cho thaaacutey quan ntildeiearingm Phaaumlt thaacircn cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ntildeoagraveng vocircugravei chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei hay Taugravenh-khoacircng Nhouml ocircucirc treacircn Nhouml lai ntildeaotilde nougravei ldquoAi thaaacutey phaugravep laoslash thaaacutey Tardquo vaoslash phaugravep laoslash ntildeoagraveng vocircugravei Taugravenh-khoacircng chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei triacute tueauml cuucirca Taugravenh-khoacircng khoacircng thearing nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc hay laoslash triacute tueauml Ba-la-maaumlt Vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha nhaaacuten maiumlnh raegraveng phaugravep thaacircn thoumliumlc thearing voacirc taaumln cuucirca tueauml giaugravec laoslash sieacircu vieaumlt hocircn saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei dograve 710 金 剛 般 若 波 羅 密 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八 trang 130

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 476

thuiumlc thaacircn (VipAringka-kAringya Nisyanda-kAringya 異熟身) toumlugravec keaacutet quaucirc thuaagraven thuiumlc thaoslashnh toumliumlu nhoumlotildeng locircoslashi nguyeaumln vaoslash soumliuml tu taaumlp toumloslash nhieagraveu kieaacutep troumlocircugravec cuucirca ngaoslashi Lyugrave thuyeaacutet naoslashy ntildeeaacuten toumloslash truyeagraven thuyeaacutet cuucirca Ntildeoumlugravec-Phaaumlt trong ntildeougrave nougravei veagrave baucircn chaaacutet phi phaoslashm cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Maacircu-ni Cuotildeng gioaacuteng nhouml trong Voacirc-loumlocirciumlng-thoiuml kinh (SukhAringvatnevyacircha 無量壽經) A-suugravec-phaaumlt-quoaacutec kinh (AkbdquoobhyatathAringgata-syavyacircha 阿畜佛國經)711 ntildeaotilde moacirc taucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt A-di-ntildeaoslash (AmitAringbha 阿彌陀佛) vaoslash A-suugravec-beauml Phaaumlt (Akbdquoo-bhiya 阿畜坒佛) cuoslashng voacirc soaacute chouml Phaaumlt nhouml nhoumlotildeng phaugravep thaacircn nhoumlng baugraveo thaacircn vocircugravei higravenh saeacutec toaacutet ntildeeiumlp vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh tinh khieaacutet laoslash xuaaacutet phaugravet toumloslash thaoslashnh toumliumlu myotilde maotilden nhoumlotildeng locircoslashi nguyeaumln vaoslash tu taaumlp Vigrave theaacute trong Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave nhieagraveu lyugrave thuyeaacutet veagrave Phaaumlt thaacircn Hai thaacircn a) phaugravep thaacircn keaacutet hocirciumlp baugraveo thaacircn b) hoaugrave thaacircn

Tam thaacircn phaugravep thaacircn baugraveo thaacircn vaoslash hoaugrave thaacircn

Boaacuten thaacircn phaugravep thaacircn baugraveo thaacircn saeacutec thaacircn vaoslash hoaugrave thaacircn

Naecircm thaacircn phaugravep thaacircn baugraveo thaacircn saeacutec thaacircn hoaugrave thaacircn vaoslash oumlugraveng thaacircn

Thaaumlt ra chaelig cougrave ba vigrave saeacutec thaacircn laoslash baugraveo thaacircn thaacircn do phoumlocircugravec baugraveu maoslash taiumlo thaoslashnh saeacutec toumlocircugraveng vaoslash hoaugrave thaacircn toumlugravec laoslash oumlugraveng thaacircn toumlugravec thaacircn do Nhouml-lai hiearingn hieaumln oumlugraveng hoaugrave Neaacuteu oumlugraveng hieaumln nhouml thaacircn Phaaumlt thigrave goiumli laoslash oumlugraveng thaacircn neaacuteu hieaumln khaugravec thaacircn Phaaumlt goiumli laoslash hoaugrave thaacircn

711 Akobhya-tathāgatasya-vyūha sūtra (S) A suacutec Phật quốc Kinh Kinh A suacutec Kinh A suacutec Phật quốc Saacutet Chư Bồ taacutet Học Thagravenh Phẩm vaoslash Kinh Đại bảo tiacutech Bất động Như lai Hội

Boagrave-taugravet-haiumlnh 477

Trong kinh Kim-quang-minh (SuvarœaprabhAringsa 金光明) Dieaumlu-Ntildeoaringng (Ruciraketu 妙懂) vaoslash baoslash-la-moacircn Kieagraveu-traagraven-nhouml (KauUgraveOslashinya 橋陳如) ntildeougraveng vai trooslash taoslash kieaacuten Ruciraketu houcirci baoslash-la-moacircn Kieagraveu-traagraven-nhouml taiumli sao Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca thaoslashnh toumliumlu voacirc loumlocirciumlng coacircng ntildeoumlugravec maoslash maiumlng soaacuteng ngaeacuten nguucirci chaelig cougrave 80 tuoaringi Baoslash-la-moacircn Kieagraveu-traagraven-nhouml traucirc locircoslashi ai thocircoslash phoumlocirciumlng xaugrave locirciumli cuucirca Nhouml-lai seotilde ntildeoumlocirciumlc sanh leacircn cootildei trocircoslashi Ruciraketu houcirci chouml Phaaumlt ocircucirc khaeacutep theaacute giocircugravei khoacircng bieaacutet baaacutet kyoslash ngoumlocircoslashi naoslasho hay chouml thieacircn naoslasho cougrave thearing ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc thoiuml maiumlng cuucirca Nhouml-lai Chouml Phaaumlt traucirc locircoslashi cougrave thearing ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc caugravec gioiumlt noumlocircugravec trong biearingn caucirc nhoumlng khoacircng thearing bieaacutet ntildeoumlocirciumlc thoiuml maiumlng cuucirca Nhouml-lai Baoslash-la-moacircn Kieagraveu-traagraven-nhouml chaelig giaucirc vocircoslash khoacircng bieaacutet LitcchavikumAringra traucirc locircoslashi raegraveng thaaumlt laoslash voacirc lyugrave ntildeearing troacircng mong cougrave nhoumlotildeng quaucirc doumloslasha toumloslash caacircy taugraveo cuotildeng theaacute thaaumlt phi lyugrave neaacuteu hy voiumlng xaugrave locirciumli toumloslash thaacircn Phaaumlt (Buddha-kAringya 佛身) Nhouml-lai voaacuten khoacircng cougrave goaacutec ngaoslashi choumla toumloslashng toagraven taiumli vaoslash ntildeoumlocirciumlc nhaaumln bieaacutet Soumliuml cougrave maeumlt cuucirca ngaoslashi cuotildeng chaelig laoslash oumlugraveng thaacircn Laoslashm theaacute naoslasho ntildeearing cougrave moaumlt thaacircn khoacircng xoumlocircng khoacircng maugraveu rocircoslashi taaacutet caucirc xaugrave locirciumli Chouml phaaumlt chaelig cougrave phaugravep thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn ntildeougrave toumlugravec laoslash phaugravep giocircugravei (Dharma-dhAringtu 法界)

1 OumlUgraveng thaacircn (NirmAringœakAringya 應身)

Moaumlt maeumlt caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha coaacute gaeacuteng chaelig ra raegraveng caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha ntildeaotilde sai laagravem khi tin raegraveng Thiacutech-ca Maacircu-ni laoslash con ngoumlocircoslashi baegraveng xoumlocircng thogravet vaoslash xaugrave locirciumli cooslashn toagraven taiumli maeumlt khaugravec hoiuml giocircugravei thieaumlu hai khaugravei nieaumlm laoslash oumlugraveng thaacircn vaoslash Phaaumlt thaacircn Baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave ntildeoumlocirciumlc nougravei laoslash do Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca thoumliumlc hieaumln thigrave do oumlugraveng thaacircn cuucirca

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 478

Phaaumlt thaacircn hieaumln ra theo caugravech theaacute gian (lokAringnuvartana) ntildeearing cougrave thearing minh choumlugraveng vocircugravei moiumli ngoumlocircoslashi raegraveng ntildeaiumlt Phaaumlt quaucirc laoslash ntildeieagraveu cougrave thearing con ngoumlocircoslashi laoslashm ntildeoumlocirciumlc Chouml Phaaumlt cougrave Thaoslashnh-socircucirc-taugravec-triacute (kŸtyAringnusthAringnajntildeAringna 成所作智) bieaacutet taaacutet caucirc caugravec phaugravep Chouml Phaaumlt cougrave thearing hieaumln baaacutet coumlugrave higravenh toumlocircugraveng naoslasho caugravec ngaoslashi muoaacuten vigrave soumliuml giaugravec ngoauml cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh Khaugravei nieaumlm Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave oumlugraveng thaacircn gioaacuteng nhouml khaugravei nieaumlm cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml

Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeaotilde ntildeaeumlc bieaumlt chaelig ra oumlugraveng thaacircn hoaeumlc saeacutec thaacircn Kinh Nhograve-vaiumln Nguotilde-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Pantildecavimplusmnati-sAringhaplusmnrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 二萬五千頌般若波羅密經) nougravei raegraveng boagrave-taugravet sau khi tu taaumlp caugravec phaugravep caagraven thieaacutet vaoslash triacute tueauml ba-la-maaumlt lieagraven trocircucirc thaoslashnh Chaugravenh-ntildeauacuteng-giaugravec Sau ntildeougrave baegraveng oumlugraveng thaacircn Phaaumlt caugravec ngaoslashi phuiumlc vuiuml chuugraveng sanh ocircucirc taaacutet caucirc caugravec caucircnh giocircugravei (lokadhAringtus 世界) moumlocircoslashi phoumlocircng trong taaacutet caucirc thocircoslashi baegraveng OumlUgraveng-hoaugrave-vaacircn (NirmAringœamegha 應化云) Ntildeaacircy goiumli laoslash NairmAringœikakAringya

Theo nguoagraven Trung-hoa ngaoslashi Long-thoiuml trong cuoaacuten Ntildeaiumli-triacute-ntildeoauml luaaumln baoslashn veagrave kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt do ngaoslashi bieacircn soaiumln nougravei cougrave hai thaacircn laoslash saeacutec thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn Saeacutec thaacircn laoslash thaacircn do cha meiuml taiumlo ra cougrave nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh nhouml nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec vaoslash bograve chi phoaacutei bocircucirci nhoumlotildeng luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng Saeacutec thaacircn Phaaumlt sanh ra taiumli Kieagraveu-taugravet-la (Kosala 橋薩羅 Xaugrave-veauml thaoslashnh) trong khi phaugravep thaacircn sanh taiumli thaoslashnh Voumlocircng-xaugrave

Boagrave-taugravet-haiumlnh 479

(RAringjagrha 王舍) Saeacutec thaacircn thigrave caagraven cho tuiumlc ntildeeaacute Chiacutenh vigrave giaucirci thoaugravet cho chuugraveng sanh maoslash ngaoslashi hieaumln nhieagraveu saeacutec thaacircn nhieagraveu danh hieaumlu nhieagraveu nocirci sanh vaoslash nhieagraveu phoumlocircng phaugravep giaugravec ngoauml Soumliuml dieatilden dogravech thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn naoslashy cuotildeng theo Baugravet Nieaacutet-baoslashn kinh (ParinirvAringœa Sacirctra 般涅槃經) vaoslash Thaacircm-maaumlt kinh (Sandhi-nirmocana Sacirctra 深密經)

Moaumlt soaacute luaaumln Du-giaoslash (YogAringcAringra 瑜伽論) daiumly veagrave khaugravei nieaumlm oumlugraveng thaacircn nhouml sau (a) Kinh Laecircng-giaoslash (SacirctrAringlaUacutekAringra) giaucirci thiacutech chouml Phaaumlt thograve hieaumln

nhieagraveu oumlugraveng thaacircn ntildeearing phuiumlc vuiuml chuugraveng sanh trong nhieagraveu theaacute giocircugravei Ntildeearing thograve hieaumln thaacircn ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeooslashi houcirci phaucirci cougrave ngheauml thuaaumlt vaoslash phoumlocircng caugravech nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng cougrave gia ntildeigravenh roagravei xuaaacutet ly vaoslash cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp giaugravec ngoauml

(b) Trong Duy-thoumlugravec luaaumln (VijntildeAringptimAringtratAringsiddhi 唯識論) nougravei raegraveng OumlUgraveng thaacircn ntildeearing ntildeoauml con ngoumlocircoslashi (PŸthagjanas 人) Thanh-vaecircn (dividerAringvakas聲聞) Biacutech-chi-Phaaumlt (Pratyeka-buddha 辟支佛 緣覺) Boagrave-taugravet (Bodhisattva 菩薩) laoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moaumlt cuucirca moumlocircoslashi ntildeogravea (Bhacircmis 地) Oumlugraveng thaacircn nocirci taaacutet caucirc caucircnh giocircugravei duoslash togravenh hay baaacutet togravenh

(c) Nhoumlotildeng cuoaacuten luaaumln Trung-hoa veagrave Phaugravep thaoslashnh toumliumlu (Siddhi 法成就) ntildeeagrave caaumlp trong nhieagraveu caugravech Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing chuyearingn hoaugrave thaacircn taacircm hay aacircm thanh cuucirca ngaoslashi hoaeumlc cuucirca thaacircn khaugravec cho muiumlc ntildeiacutech ntildeoauml sanh Ngaoslashi khoacircng chaelig chuyearingn hoaugrave thaacircn taacircm hay aacircm thanh cuucirca ngaoslashi hoaeumlc cuucirca thaacircn khaugravec cho muiumlc ntildeiacutech ntildeoauml sanh khoacircng chaelig chuyearingn hoaugrave thaacircn ngaoslashi thaoslashnh Thiacutech-ca Maacircu-ni (divideAringkyamuni 釋迦牟尼佛) hoaeumlc toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet thaoslashnh coacirc gaugravei treucirc maoslash cooslashn cougrave thearing taiumlo ra moaumlt thaacircn thearing mocircugravei soaacuteng ntildeoaumlng vaoslash cougrave tigravenh thoumlugravec Thoumlocircoslashng ngaoslashi bieaacuten ra aacircm thanh cuucirca Phaiumlm thieacircn hoaeumlc qua aacircm thanh cuucirca toacircn giaucirc Xaugrave-

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 480

locirciumli-phaaacutet hoaeumlc Tu-boagrave-ntildeeagrave nhoumlng ntildeearing dieatilden ntildeaiumlt yugrave Nhouml-lai Vaoslash ntildeaacircy chiacutenh laoslash lyugrave do ta thaaacutey nhieagraveu khi toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (舍利弗) hoaeumlc Tu-boagrave-ntildeeagrave (須 菩 提) giaucirci thiacutech moaumlt soaacute locircoslashi daiumly khougrave hiearingu cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha trong ntildeougrave baucircn thaacircn toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet hoaeumlc Tu-boagrave-ntildeeagrave higravenh nhouml cuotildeng khoacircng hiearingu heaacutet yugrave nghoacutea Caugravech thoumlugrave ba trong ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing chuyearingn hoaugrave aacircm thanh cuucirca ngaoslashi nhouml thieacircn aacircm troaringi leacircn Touml toumlocircucircng cuucirca ngaoslashi laoslash sieacircu vieaumlt (lokottara 出世界) vaoslash thanh togravenh (anAringsrava 清

淨) Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing nhaaumlp taacircm vocircugravei baaacutet coumlugrave touml toumlocircucircng naoslasho ngaoslashi thiacutech Thaaumlt ra ngaoslashi xuaaacutet hieaumln vocircugravei oumlugraveng thaacircn nhouml Thiacutech-ca Maacircu-ni vocircugravei taacircm thiacutech hocirciumlp vocircugravei theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi nhoumlng ngaoslashi cuotildeng cougrave thearing taiumlo touml toumlocircucircng ngaoslashi trong taacircm cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec

(d) Kinh Dieaumlu-phaugravep Laecircng-giaoslash (Saddharma LankAringvatAringra Sacirctra 妙法楞伽經) giaucirci thiacutech moaacutei lieacircn quan gioumlotildea oumlugraveng thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn OumlUgraveng thaacircn khoacircng phaucirci do haoslashnh ntildeoaumlng taiumlo ra Nhouml-lai cuotildeng khoacircng phaucirci trong hoaeumlc ngoaoslashi oumlugraveng thaacircn ldquoSarve hi nirmitabuddhAring na karmaprabhavAring na tesu TathAringgato na cAringnyatra tebhya TathAringgatordquo Ntildeieagraveu naoslashy chaelig cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc khi Thiacutech toumlucirc cuucirca Thieagraven na

Phaaumlt (Jina 禪那) tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc theaacute giocircugravei houmlotildeu higravenh khoacircng taugravech rocircoslashi taacircm vaoslash hoiuml cougrave thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc oumlugraveng thaacircn giaucirci thoaugravet toumloslash taugravec (kriyAring 作) vaoslash haoslashnh (saUacuteskAringra 行) loumliumlc (bala力) thaeacuteng triacute (abhijntildeAring 勝智)vaoslash soaacuteng (vaplusmnita 生) Gioaacuteng nhouml phaugravep thaoslashnh toumliumlu Nhouml-lai ntildeaotilde taiumlo ra oumlugraveng thaacircn ntildeearing thoumliumlc hieaumln caugravec soumlugrave meaumlnh cuucirca Nhouml-lai (TathAringgatakŸtya 如來使命) Vaoslash caugravec Kim-cang Thuucirc Boagrave-taugravet (VajrapAringœi 金剛首菩薩)712 ntildeaotilde phuiumlc vuiuml nhouml laoslash thograve giaucirc cho caugravec oumlugraveng 712 Vajrapāni (S) Kim Cang Thủ Bồ taacutet Channa Dorje (T) Vajirapāni (P) Chấp Kim cang Bồ taacutet Biacute Mật Chủ Bồ taacutet Kim Cang Thủ Dược Xoa Tướng Kim Cang Lực sĩ Kim Cang Mật tiacutech Chấp Kim cang Chấp Kim cang thần Mật Tiacutech Lực sĩ Kim Cang Taacutet đotildea

Boagrave-taugravet-haiumlnh 481

thaacircn Phaaumlt vaoslash choumlugrave khoacircng phuiumlng soumliuml cho caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt thaaumlt vaoslash choumlugravec naecircng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml vaaumly laoslash ntildeearing ban phaugravep thoaiumli vaoslash giaucirci nghoacutea nhoumlotildeng ntildeaeumlc tiacutenh cuucirca boaacute thiacute (dAringna 布施) trigrave giocircugravei (snela 持戒) thieagraven ntildeogravenh (dhyAringna 禪定) giaucirci thoaugravet (vimokbdquoa 解脫) vaoslash duy taacircm (vijntildeAringna 惟心)

OumlUgraveng thaacircn thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc dogravech nhouml thaacircn do Ntildeoumlugravec Phaaumlt oumlugraveng hieaumln ntildeearing thaoslashnh toumliumlu locircoslashi nguyeaumln ntildeoauml sanh Soumliuml biearingu hieaumln cuucirca baugraveo thaacircn trong theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm vaoslash nhoumlotildeng vograve troumlocircugravec ntildeougrave vaoslash noaacutei tieaacutep Nhouml-lai laoslash oumlugraveng thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt713 Soumliuml giaugraveng sanh cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt xuoaacuteng theaacute giocircugravei ta-baoslash khoacircng phaucirci laoslash moaumlt soumliuml ngaatildeu nhieacircn maoslash laoslash moaumlt may maeacuten locircugraven cho loaoslashi ngoumlocircoslashi bieaacutet ntildeaiumlo loauml ntildeeaacuten nieaacutet-baoslashn Ntildeaacircy laoslash soumliuml giaugraveng xuoaacuteng cuucirca moaumlt baaumlc thaugravenh hoaugrave thaacircn thaoslashnh moaumlt con ngoumlocircoslashi nhoumlotildeng soumliuml kieaumln khaugravec toumloslash khi sanh ntildeeaacuten nhaaumlp nieaacutet-baoslashn laoslash nhoumlotildeng haiumlnh nghieaumlp hieaumln thoumliumlc troumlocircugravec maeacutet thaaumlt soumliuml ntildeaugraveng tin gaagraven guotildei vocircugravei chuugraveng sanh714 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm laoslash moaumlt vograve Phaaumlt trong voacirc soaacute chouml Phaaumlt vaoslash chouml Boagrave-taugravet laoslash nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec baaumlc thaugravenh khaugravec ntildeoumlocirciumlc choiumln ntildeearing ntildeoauml sanh nhouml Haribhadra ntildeaotilde nougravei

ldquoKhi moaumlt soaacute chuugraveng sanh caagraven caagraveu nghe phaugravep hoaeumlc caugravec nhu caagraveu khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt vigrave hoaoslashn thaoslashnh ntildeaiumli nguyeaumln troumlocircugravec ntildeougrave

713Yena divideAringkyamuni-tathAringgatAringdiracircpeœAringsaUacutesAringraUacute sarvaloka-dhAringtubdquou sat-tvAringnAringUacute samnehitara arthaUacute samaœkaroty asau kAringyaaelig prabandhatayAringnuparato nairmAringœiko buddhasya bhagavataaelig tathAring coktam karoti yena citrAringœi hitAringni jagataaelig samam AringbhavAringt sonupacchinnaaelig kAringyo nairUacuteAringniko muneaelig AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 532 714 Xem Buston trang 133 trocircucirc ntildei Uttaratantra of AsaUgravega trang 245 trocircucirc

ntildei (Obermillerrsquos Trans Acta Orientalia Taaumlp IX 1931)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 482

cuucirca ngaoslashi vaoslash vigrave muiumlc ntildeiacutech ntildeoauml sanh neacircn hiearingn hieaumln thaacircn ngaoslashi trong higravenh thoumlugravec naoslashy hay higravenh thoumlugravec khaugravecrdquo715

Trong Tiearingu-thoumloslasha Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi cao thoumlocirciumlng noaringi baaumlt trong nhaacircn loaiumli bocircucirci soumliuml choumlugraveng ntildeaiumlt toaacutei thoumlocirciumlng cuucirca ngaoslashi Ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash chouml thieacircn troumlocircugravec khi ntildeaiumlt boagrave-ntildeeagrave Logravech soumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca tuyeaumlt ntildeoaacutei caagraven thieaacutet trong Phaaumlt giaugraveo Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm laoslash moaumlt nhaacircn vaaumlt logravech soumlucirc nhoumlng ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash vograve Phaaumlt duy nhaaacutet vaoslash soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca ngaoslashi laoslash moaumlt trong voacirc soaacute laagraven hiearingn hieaumln cuucirca ngaoslashi Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde kheugraveo traugravenh ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng ntildeieagraveu khauacuteng ntildeogravenh troumlocircugravec ntildeougrave cho raegraveng cougrave soumliuml tuoslashy thuoaumlc chaaacutep thuucirc vaoslasho nhaacircn vaaumlt logravech soumlucirc naoslasho ntildeougrave cuotildeng nhouml nhaoslash thaoslashnh laaumlp toacircn giaugraveo ntildeougrave

2 Baugraveo thaacircn (SambhogakAringya 報身) Saeacutec thaacircn hoaeumlc oumlugraveng thaacircn laoslash ntildeearing ntildeoauml chuugraveng sanh (PŸthagjanas 人 ) Thanh-vaecircn (dividerAringvaka 聲聞) Biacutech-chi-Phaaumlt (Pratyekabuddhas 辟支佛 緣覺) vaoslash Boagrave-taugravet (Bodhi-sattvas 菩薩) laoslash nhoumlotildeng vograve maoslash choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moaumlt trong moumlocircoslashi ntildeogravea vigrave theaacute moaumlt thaacircn khaugravec ntildeoumlocirciumlc saugraveng taiumlo ra ntildeearing soumlucirc duiumlng moaumlt thaacircn thiacutech hocirciumlp cho locirciumli iacutech cuucirca taaacutet caucirc boagrave-taugravet Ntildeaacircy goiumli laoslash Tha-thoiuml-duiumlng thaacircn (ParasambhogakAringya 他受用身) khaugravec vocircugravei Toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn (SvasambhogakAringya 自受用身) laoslash thaacircn chaelig toumliuml chouml Phaaumlt cougrave thearing soumlucirc duiumlng

Chiacutenh Toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn ntildeougraveng vai trooslash phaugravep souml cuucirca voacirc soaacute kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha haagraveu nhouml thoumlocircoslashng xaucircy ra ocircucirc ntildeaelignh

715 AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 525

Boagrave-taugravet-haiumlnh 483

Linh-thoumlugraveu (GŸdhrakacircEcirca 靈鷲) nocirci duy nhaaacutet trong ba cootildei ntildeoumlocirciumlc xem laoslash thanh togravenh vaoslash thiacutech hocirciumlp cho baugraveo thaacircn (SambhogakAringya 報身) xuaaacutet hieaumln

Toumloslash moacirc taucirc ocircucirc treacircn veagrave soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash caugravech thuyeaacutet giaucircng phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde cho thaaacutey caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha cuotildeng khoacircng thearing queacircn hoaeumlc voumlocirciumlt leacircn khaugravei nieaumlm con ngoumlocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt maoslash caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha chuucirc troumlocircng Hoiuml vaatilden cho Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca vai trooslash chuugravea tearing cuucirca vuotilde truiuml maoslash chuugraveng sanh voacirc cuoslashng kiacutenh troiumlng cuugraveng doumlocircoslashng vocircugravei ntildeaagravey hoa houmlocircng Taaacutet caucirc Boagrave-taugravet Thanh-vaecircn chuugraveng sanh ocircucirc caugravec theaacute giocircugravei khaugravec nhau trong moumlocircoslashi phoumlocircng ntildeeaacuten ntildeearing nghe Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucircng veagrave kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-paramitAring 般若波羅密經) Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-pundarneka 妙法蓮花經) hoaeumlc kinh Hoa-nghieacircm (GandavyacirchaAvaUacutesaka-sacirctra 華嚴經)716

Theo thuyeaacutet sieacircu higravenh cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha caugravec boagrave-taugravet laiumli cougrave chouml Phaaumlt giaugravem hoauml cuucirca chiacutenh hoiuml vaoslash chouml phaaumlt ntildeougrave choumlugraveng ntildeoumlocirciumlc phaugravep thaacircn gioaacuteng nhouml phaugravep thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Caugravec boagrave-taugravet cuotildeng ntildeeaacuten hoaeumlc thaelignh thoaucircng do chouml Phaaumlt gocircucirci ntildeeaacuten ntildeearing chaoslasho ntildeougraven vaoslash cuugraveng doumlocircoslashng hoa houmlocircng leacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca maoslash Phaaumlt saugravet (cootildei Phaaumlt truiuml) laoslash ta-baoslash theaacute giocircugravei (Saha lokadhAringtu 娑婆 世界) Thaelignh thoaucircng nhoumlotildeng moacirc taucirc naoslashy ntildei quaugrave xa khi nougravei raegraveng chouml Phaaumlt ntildeeaacuten choatilde Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca ntildeearing nghe phaugravep thoaiumli vaoslash quaugrave nhieagraveu voacirc soaacute chouml Phaaumlt vaoslash boagrave-taugravet ntildeeaacuten noaringi ta baoslash theaacute giocircugravei phaucirci san baegraveng caugravec ntildeaiumli doumlocircng nuugravei non biearingn caucirc 716 N Dutt trang 157

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 484

soacircng ngooslashi thaoslashnh phoaacute cuotildeng nhouml chouml thieacircn con ngoumlocircoslashi vaoslash caugravec sinh vaaumlt khaugravec

Khi chuugraveng ta ntildeoiumlc caugravec kinh ntildeiearingn Tiearingu-thoumloslasha ta thaaacutey chouml taecircng thoumlocircoslashng ntildeeaacuten gaeumlp Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash ntildei cuoslashng vocircugravei hoiuml laoslash moaumlt hay hai sa-di (sAringmaneras 沙彌) Cuotildeng theaacute khi chuugraveng ta ntildeoiumlc kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa toumlocircoslashng thuaaumlt veagrave soumliuml khoacircng ntildeuucirc khoaucircng troaacuteng cho voacirc soaacute chouml Phaaumlt neacircn chouml phaaumlt khoacircng thearing mang theo hoiuml caugravec boagrave-taugravet ntildeougraveng vai trooslash nhouml thograve giaucirc (upasthAringpakas 持者)

Theo Nhaaacutet-baugravech-thieacircn Tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh (SatasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 一百千頌般若

波羅密經) vaoslash Nhograve-vaiumln Nguotilde-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Pantildecavimplusmnati-sAringhaplusmnrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 二萬五千頌般若波羅密經) daiumly raegraveng chiacutenh laoslash thaacircn coumliumlc kyoslash chougravei loiumli toumloslash moatildei loatilde chaacircn loacircng chieaacuteu ra voacirc soaacute haoslasho quang roumliumlc rocircotilde chieaacuteu khaeacutep caugravec theaacute giocircugravei (lokadhAringtus 世界) nhieagraveu nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng Khi loumlocircotildei keugraveo ra roaumlng daoslashi toumloslash ntildeougrave cuotildeng voacirc soaacute tia saugraveng toaucirc ra vaoslash moatildei vaagraveng saugraveng laoslash hoa sen ngaoslashn caugravenh trong ntildeougrave oumlugraveng thaacircn cuucirca Nhouml lai an toiumla (TathAringgatavigraha moaumlt loaiumli oumlugraveng thaacircn cuucirca Nhouml lai - NirmAringœakAringya) ntildeang ban phaugravep thoaiumli bao goagravem caugravec Ba-la-maaumlt cho chouml Boagrave-taugravet Thanh-vaecircn vaoslash chuugraveng sanh

Sau khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Souml-toumlucirc Du-hiacute Tam-muoaumli (SiUacutehavikrnedita samAringdhi 師子遊戲三昧) thaacircn ngaoslashi chieaacuteu saugraveng tam thieacircn ntildeaiumli thieacircn theaacute giocircugravei (TrisAringhasra-mahAringsAringhasra lokadhAringtu 三千大千世界) gioaacuteng nhouml augravenh saugraveng cuucirca maeumlt trocircoslashi maeumlt traecircng chieaacuteu khaeacutep theaacute giocircugravei Ntildeoumlugravec

Boagrave-taugravet-haiumlnh 485

Phaaumlt chaelig ra chaacircn toumliuml taugravenh (PrakŸtyAringtmabhAringva 真自性) cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep Moaumlt soaacute taagraveng locircugravep chouml thieacircn cuotildeng nhouml loaoslashi ngoumlocircoslashi cuucirca boaacuten cootildei Dieacircm-phuoslash-ntildeeagrave (Jambudvnepa 閻浮提) Taacircy-ngoumlu-hoaugrave chaacircu (AparagodAringna 西牛化) vv thaaacutey chaacircn toumliuml taugravenh (PrakrtyAringtmabhAringva) vaoslash suy nghoacute Nhouml-lai ntildeang ngoagravei troumlocircugravec hoiuml ban phaugravep thoaiumli Toumloslash thaacircn naoslashy laiumli phougraveng ra voacirc soaacute tia saugraveng khieaacuten taaacutet caucirc chuugraveng sanh toumloslash caugravec caucircnh giocircugravei khaugravec thaaacutey Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca thuyeaacutet phaugravep Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cho taecircng chuugraveng vaoslash hoaumli chuugraveng tyoslash-kheo

Kinh Dieaumlu-phaugravep Laecircng-giaoslash (Saddharma LankAringvatAringra Sacirctra 妙法楞伽經) ntildeaagraveu tieacircn trigravenh baoslashy khaugravei nieaumlm ntildeauacuteng loumlu (Nisyanda 等流法) hoaeumlc phaugravep taugravenh ntildeauacuteng loumlu Phaaumlt (DharmatAringnisyanda Buddha 等流佛) vaoslash doumlocircoslashng nhouml toumloslash baugraveo thaacircn choumla hieaumln houmlotildeu Chuugraveng ta cuotildeng cougrave thearing thaaacutey caugravec taugravec phaaringm Tiearingu-thoumloslasha chaelig ra thaacircn sieacircu vieaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vocircugravei toumlocircugraveng haucirco vaoslash toumlocircugraveng phuiuml cuucirca baaumlc thaugravenh nhaacircn Ntildeaacircy laoslash keaacutet tuiuml coacircng ntildeoumlugravec voacirc loumlocirciumlng do ngaoslashi tu taaumlp trong nhieagraveu kieaacutep quaugrave khoumlugrave

Trung-hoa dogravech lsquoSambhogakAringyarsquo laoslash Pao shen (報身) Pao (報) nghoacutea laoslash keaacutet quaucirc vaoslash thaoslashnh quaucirc ntildeaugravep laiumli thaacircn (報身) laoslash thaacircn thearing Baugraveo thaacircn cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash thaoslashnh quaucirc dograve thuiumlc (vipAringka 異熟 quaucirc chiacuten muoagravei) hoaeumlc ntildeauacuteng loumlu (nisyanda 等流 dooslashng chaucircy) Nhoumlotildeng nhaoslash Du-giaoslash luaaumln sau naoslashy goiumli laoslash tha-thoiuml-duiumlng thaacircn khaugravec vocircugravei toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn Maeumlc duoslash Baugravet-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh ntildeaotilde khoacircng phaacircn bieaumlt baugraveo thaacircn vocircugravei oumlugraveng thaacircn nhoumlng kinh chaelig ra thaacircn sieacircu vieaumlt cuucirca

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 486

Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml laoslash keaacutet quaucirc coacircng ntildeoumlugravec toumloslash voacirc soaacute kieaacutep troumlocircugravec Kinh Laecircng-giaoslash (LankAringvatAringra 楞伽經) ntildeaotilde duoslashng toumloslash ngoumlotilde lsquodograve thuiumlcrsquo hoaeumlc lsquontildeauacuteng loumlursquo ntildeearing chaelig soumliuml chuyearingn tieaacutep toumloslash khaugravei nieaumlm Dograve thuiumlc thaacircn (VipAringkajakAringya 異熟身)cuucirca Tiearingu-thoumloslasha ntildeeaacuten khaugravei nieaumlm lsquoTha-thoiuml-duiumlng thaacircnrsquo (ParasambhogakAringya 他受用身) cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha

Goiumli laoslash baugraveo thaacircn bocircucirci vigrave biearingu hieaumln cho thaacircn toagraven taiumli laoslash hieaumln houmlotildeu cuucirca soumliuml houmlocircucircng thoiuml ntildeaagravey ntildeuucirc chaacircn lyugrave cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml kinh daiumly lsquohoumlocircucircng thuiuml hoaoslashn toaoslashn chaacircn lyugrave hoaeumlc toumloslash khi tueauml giaugravec chaacircn lyugraversquo717 Baugraveo thaacircn laoslash dieaumlu duiumlng hiearingn hieaumln cuucirca phaugravep thaacircn trong theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm trong higravenh thoumlugravec houmlotildeu higravenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln ocircucirc ntildeaacircy nhouml moaumlt chouml thieacircn toaacutei thoumlocirciumlng couml nguiuml ocircucirc cootildei Saeacutec-coumlugraveu-caugravenh thieacircn (AkanibdquoEcircha 色究竟天) vaoslash chung quanh laoslash voacirc soaacute caugravec boagrave-taugravet Ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc ban cho ba moumlocirci hai toumlocircugraveng toaacutet vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml718 Thaacircn naoslashy laoslash keaacutet quaucirc keaacutet tuiuml cuucirca voacirc loumlocirciumlng coacircng ntildeoumlugravec cuucirca caugravec kieaacutep troumlocircugravec Nhoumlotildeng moacirc taucirc veagrave baugraveo thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha Nhaaacutet-baugravech-thieacircn Tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cuotildeng nougravei raaacutet hay veagrave baugraveo thaacircn nhouml toumloslash moatildei phaagraven cuucirca thaacircn Phaaumlt toumloslash ntildeaelignh ntildeaagraveu baoslashn tay baoslashn chaacircn ngay caucirc caugravec ngougraven tay caugravec tia haoslasho quang chieaacuteu ra ntildeeaacuten taaumln cuoslashng cuucirca theaacute giocircugravei719 Chaelig cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet

717 Buston taaumlp I trang 129 718 DvAringtriUacuteplusmnal lakbdquoaœAringsitivyantildejanAringtmAring muner ayam SAringmbhogiko mataaelig kAringyo mahAringyAringnopabhogataaelig AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 526 719 divideata SAringhasrikAring trang 2 trocircucirc ntildei

Boagrave-taugravet-haiumlnh 487

ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeogravea thoumlugrave moumlocircoslashi mocircugravei cougrave thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc baugraveo thaacircn phoumlocircugravec toumlocircugraveng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt maoslash nhoumlotildeng vograve khaugravec thigrave khoacircng thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc Ntildeaacircy laoslash yugrave toumlocircucircng cuucirca caugravec luaaumln souml Trung quaugraven (MAringdhyamika 中論)720

3 Phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身)

Thaacircn thoumlugrave ba hoaoslashn toaoslashn thuoaumlc caucircnh giocircugravei traagraven gian (SamvŸti) vaoslash sieacircu vieaumlt vaoslash nhouml theaacute nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu bao goagravem caucirc ngaoslashi Long thoiuml ntildeaotilde xem thaacircn naoslashy nhouml laoslash saeacutec thaacircn hoaeumlc oumlugraveng thaacircn Chaelig cougrave Ntildeaiumli-thoumloslasha cho laoslash thaacircn thaaumlt duy nhaaacutet cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash thoumliumlc taiumli vaoslash khoacircng khaugravec toumloslash caugravec phaugravep trong vuotilde truiuml naoslashy Maeumlc duoslash noatilde loumliumlc ntildeearing ntildeogravenh nghoacutea phaugravep thaacircn baegraveng nhoumlotildeng toumloslash ngoumlotilde ntildeang hieaumln haoslashnh nhoumlng seotilde khoacircng chaelig khoacircng ntildeuugraveng maoslash cooslashn ntildeoumla ntildeeaacuten sai laagravem Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde coaacute gaeacuteng ntildeoumla ra yugrave toumlocircucircng naoslashy trong khaucirc naecircng ngoacircn ngoumlotilde cho pheugravep

KAringrikAring721 vaoslash Phaugravep ntildeauacuteng loumlu (Siddhi 等流法) goiumli phaugravep thaacircn laoslash toumliuml taugravenh thaacircn (SvabhAringvika SvabhAringva-kAringya自性身) vigrave thaacircn naoslashy khoacircng thearing ntildeo loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc vaoslash voacirc haiumln Phaugravep thaacircn traoslashn ntildeaagravey khaeacutep houml khoacircng Phaugravep thaacircn laoslash caecircn baucircn cuucirca baugraveo thaacircn vaoslash oumlugraveng thaacircn Phaugravep thaacircn ligravea taaacutet caucirc ntildeaiumli maotilden toumlocircugraveng (mahAringpacircrœalaksanas 大滿相) vaoslash hiacute

720 Ntildeaacircy laoslash quan ntildeiearingm cuucirca luaaumln souml Phaugravep-tuugrave (Dharmamitra) (MAringdhyamika Buston taaumlp I trang 131 trocircucirc ntildei) Taugravec phaaringm cuucirca ngaoslashi Phaugravep-tuugrave ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash PrasphuEcircapAringda vaoslash hieaumln nay ntildeang loumlu gioumlotilde taiumli Taacircy-taiumlng 721 KAringrikAring (kAringraka) Locircoslashi ngaeacuten goiumln suugravec tiacutech hoiumlc thuyeaacutet (concise

statement in verse of doctrine) triacutech trong A Sanskrit English Dictionary Etymologically and Philologically Arranged with Special reference to Cognate Indo-European Languages print 14 times Delhi Motilal Banarsidass 1997 trang 274

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 488

luaaumln (nibdquopra-pantildeca 戲論) Phaugravep thaacircn laoslash chaacircn thaaumlt baaacutet dieaumlt vaoslash coacircng ntildeoumlugravec (guœas 功德) voacirc loumlocirciumlng Phaugravep thaacircn cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash taacircm cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash saeacutec vaoslash laiumli noumlotildea chouml Phaaumlt cougrave thearing cougrave rieacircng baugraveo thaacircn nhoumlng taaacutet caucirc chouml Phaaumlt ntildeeagraveu ntildeoagraveng gioaacuteng nhau chaelig cougrave moaumlt phaugravep thaacircn Ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing toumliuml migravenh choumlugraveng bieaacutet (pratyAringtmavedya 自證) maoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc vigrave neaacuteu dieatilden taucirc thigrave toumliumla gioaacuteng nhouml coaacute dieatilden taucirc maeumlt trocircoslashi theaacute naoslasho cho ngoumlocircoslashi muoslash nghe maoslash ngoumlocircoslashi naoslashy choumla toumloslashng bieaacutet maeumlt trocircoslashi ra sao

Trong Baugravet-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash nhoumlotildeng kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt khaugravec maeumlc duoslash lieacircn tuiumlc phuucirc ntildeogravenh nhoumlotildeng ntildeieagraveu khauacuteng ntildeogravenh veagrave thoumliumlc thearing nhoumlng choumla bao giocircoslash quaucirc quyeaacutet chaacircn nhouml (TathatAring 真如) hoaeumlc Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) hoaeumlc phaugravep thaacircn (Dharma-kAringya 法身) trong yugrave nghoacutea thaaumlt cuucirca nougrave laoslash cuotildeng khoacircng toagraven taiumli Vaecircn kinh dieatilden taucirc nhouml sau

ldquoNhouml thograve laoslash khoacircng bieaacuten ntildeoaringi khoacircng thay ntildeoaringi voumlocirciumlt khoucirci khaugravei nieaumlm vaoslash phaacircn bieaumltrdquo (TathatAringvikAringrAring nirvikAringrAringvikalpAring nirvikalpAring) Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde chaelig ra khaugravei nieaumlm tiacutech coumliumlc cuucirca thoumliumlc taiumli

hocircn laoslash soumliuml hoaoslashn toaoslashn phuucirc ntildeogravenh Baugravet-thieacircn Tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cuotildeng tuyeacircn boaacute gioaacuteng nhouml vaaumly veagrave phaugravep thaacircn nhouml sau

ldquoNhouml-lai bieaacutet taaacutet caucirc caugravec phaugravep toagraven taiumli trong theaacute giocircugravei hoaeumlc Nhouml lai ntildeaotilde toumloslashng ban phaugravep thoaiumli raegraveng caugravec hieaumln toumlocirciumlng toagraven taiumli chaelig laoslash moaumlt giaaacutec mocirc vaoslash khoacircng caagraven houcirci lieaumlu khi naoslasho Nhouml-lai ntildeeaacuten vaoslash nocirci naoslasho Nhouml-lai seotilde ntildei haotildey giaugravec ngoauml Nhouml-lai trong caugravec phaugraveprdquo

Boagrave-taugravet-haiumlnh 489

Cougrave ngoumlocircoslashi nougravei Phaaumlt thaacircn khocircucirci leacircn ngang qua nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc (lyugrave Duyeacircn-khocircucirci) gioaacuteng nhouml aacircm thanh cuucirca oaacuteng saugraveo tuoslashy ntildeieagraveu kieaumln maoslash cougrave nghe hay khoacircng Ai chaiumly theo saeacutec toumlocircugraveng vaoslash aacircm thanh cuucirca Nhouml-lai ntildeearing tigravem Nhouml lai cougrave maeumlt hay khoacircng laoslash ntildei xa vocircugravei chaacircn lyugrave Cuotildeng khoacircng cougrave nghoacutea gigrave hocircn laoslash chiacutenh thaacircn ntildeougrave do thoumliumlc taiumli bieaacuten hieaumln nhoumlng ntildeougrave laiumli laoslash hiacute luaaumln (prapadca) noumlotildea

Khi Thaaumlp-baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt khauacuteng ntildeogravenh raegraveng Nhouml-lai khoacircng toagraven taiumli Ntildeieagraveu naoslashy augravem chaelig raegraveng ai ntildeoiumlc tuiumlng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave thearing thaaacutey Nhouml-lai Ngay caucirc chouml boagrave-taugravet troumloslash khi vaoslash cho tocircugravei khi naoslasho ntildeaiumlt ntildeeaacuten ntildeogravea thoumlugrave moumlocircoslashi mocircugravei thaaacutey thaacircn Nhouml-lai tuy nhieacircn yugrave nghoacutea vi teaacute nghoacutea laoslash Toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn Boagrave-taugravet vaatilden cooslashn trong vooslashng voiumlng toumlocircucircng vaoslash khocircucirci nieaumlm raegraveng vaaumln duiumlng triacute Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeearing loaiumli troumloslash soumliuml chaaacutep thuucirc nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave Nhouml-lai Cuotildeng gioaacuteng Thaaumlp-baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde (VajracchedikAring PrajntildeAring-pAringramitAring) kinh Boagrave-taugravet taiumlng (BodhicaryAringvatAringra 菩薩藏經)722 trigravenh baoslashy nhouml sau

ldquoAi duoslashng saeacutec ntildeearing thaaacutey Ta vaoslash duoslashng aacircm thanh ntildeearing tigravem Ta thigrave khoacircng thearing thaaacutey Ta bocircucirci vigrave chaelig cougrave thearing thaaacutey Nhouml-lai trong yugrave nghoacutea cuucirca toumliuml taugravenh phaugravep (dharmatAring) vigrave taaacutet caucirc baaumlc ntildeaiumlo souml chaelig cougrave moaumlt laoslash phaugravep thaacircn Toumliuml taugravenh phaugravep khoacircng thearing nhaaumln bieaacutet vaoslash ntildeougrave cuotildeng laoslash Nhouml-lairdquo (Dharmato buddha drabdquoEcircavya dharmakAringya hne nayakAringyah dharmatAring cAringpy avijntildeeyAring na sAring sakyAring vijAringnituUacute)

Nhoumlotildeng nhaoslash Du-giaoslash luaaumln ntildeaeumlc bieaumlt raaacutet quan taacircm ntildeeaacuten khaugravei nieaumlm phaugravep thaacircn Kinh Laecircng-giaoslash daiumly raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt

722 GBWL trang 42

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 490

(toumliuml taugravenh phaugravep DharmatAring 自性法) khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave cocirc socircucirc naoslasho (nirAringlamba) voumlocirciumlt khoucirci caugravec saeacutec caecircn higravenh toumlocircugraveng vaoslash vigrave theaacute voumlocirciumlt khoucirci nhaotilden quan cuucirca haoslashng Thanh-vaecircn Biacutech-chi Phaaumlt hoaeumlc khoacircng phaucirci Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash phaugravep thaacircn chaelig cougrave thearing toumliuml giaugravec ngoauml trong chiacutenh vograve ntildeougrave

Kinh Laecircng-giaoslash goiumli laoslash Toumliuml taugravenh phaugravep thaacircn (SvAringbhAringvika-dharmakAringya 自性身) Toumliuml taugravenh phaugravep thaacircn naoslashy vi teaacute thaaumlm thaacircm baaacutet dieaumlt vaoslash laoslash moaumlt vaoslash cuoslashng thaacircn vocircugravei taaacutet caucirc chouml Phaaumlt Duy-thoumlugravec Tam-thaaumlp luaaumln tuiumlng (TrimplusmnikAring 惟識三十論頌) giaucirci thiacutech phaugravep thaacircn chuyearingn toumloslash socircucirc y (Aringsraya 所依) a-laiumli-da-thoumlugravec (AringlayavijntildeAringna 阿賴耶識) thaoslashnh triacute (jntildeAringna 成智) vaoslash chuyearingn tan hai choumlocircugraveng (dausEcirchulyas 二障) laoslash phieagraven naotildeo choumlocircugraveng (kleplusmnAringvaraœa煩惱障) vaoslash socircucirc tri choumlocircugraveng (jntildeeyAringvaraœa 所知障)

Hieaumln-quaugraven Trang-nghieacircm luaaumln (AbhisamayAring-lankAringrakAringrikAring 現觀莊嚴論) cuotildeng giaucirci thiacutech toumlocircng toumliuml veagrave phaugravep thaacircn Cougrave hai loaiumli phaugravep thaacircn laoslash

1) Boagrave ntildeeagrave phaagraven (BodhipAringkbdquoika 菩提分) vaoslash caugravec phaugravep khaugravec laoslash baucircn thaacircn thanh togravenh chaacircn triacute (jntildeAringnAringtmanAring 真智) vaoslash ly hiacute luaaumln (nibdquoprapantildeca 戲 論) vaoslash

2) Phaugravep thaacircn thoumlugrave hai laoslash chuyearingn socircucirc y (Aringsraya 所依) thaoslashnh toumliuml taugravenh thaacircn (SvabhAringvakAringya 自性身)

Muiumlc ntildeiacutech cuucirca caugravec boagrave-taugravet laoslash giaugravec ngoauml phaugravep thaacircn Moatildei chuugraveng sanh cougrave phaugravep thaacircn hoaeumlc phaugravep thaacircn taiumlo ra taaacutet caucirc chuugraveng sanh treacircn theaacute giocircugravei nhoumlng chuugraveng ta bograve voacirc minh che mocircoslash khoacircng thaaacutey ntildeoumlocirciumlc soumliuml thaaumlt Muiumlc ntildeiacutech maoslash Boagrave-taugravet ntildeaiumlt

Boagrave-taugravet-haiumlnh 491

ntildeeaacuten laoslash chuyearingn hoaugrave voacirc minh (avidyAring 無明) vaoslash tueauml giaugravec soumliuml thaaumlt laoslash vograve aaacutey cougrave phaugravep thaacircn cuoslashng vocircugravei taaacutet caucirc

Boagrave-taugravet hoaoslashn toaoslashn giaugravec ngoauml tiacutenh ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca ngaoslashi vocircugravei Taugravenh-khoacircng (dharmata plusmnacircnyatAring 性空) vaoslash roaumlng locircugraven (samatAring 大) vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep Phaugravep thaacircn laoslash moaumlt vocircugravei tuyeaumlt ntildeoaacutei cougrave thearing khieaacuten cho Ntildeoumlugravec Phaaumlt troumliumlc giaugravec vaoslasho chaacircn lyugrave chiacutenh choumlugravec naecircng dieaumlu duiumlng naoslashy cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde phocirci baoslashy caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng

Ntildeaacircy laoslash nguoagraven suoaacutei soumlugravec maiumlnh tieagravem taoslashng ntildeearing toumloslash ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt hiearingn hieaumln cuiuml thearing hoaugrave trong caucircnh giocircugravei haiumln cheaacute Baugraveo thaacircn laoslash biearingu hieaumln cuiuml thearing cuucirca chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt (toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn) vaoslash tha-thoiuml duiumlng naecircng loumliumlc toucirca saugraveng khaeacutep chouml thieacircn Hocircn noumlotildea vigrave ntildeaiumli nguyeaumln ntildeoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanh Ntildeoumlugravec Phaaumlt thaelignh thoaucircng hoaugrave thaacircn trong voacirc soaacute oumlugraveng thaacircn ntildeearing ntildeaiumlt muiumlc ntildeiacutech coumlugraveu khoaring naoslashy

Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt lieacircn tuiumlc nhaeacutec chuugraveng ta haotildey xem Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml phaugravep thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn ntildeougrave aaringn taoslashng troumlocircugravec chuugraveng ta723 Phaugravep thaacircn laoslash thoumliumlc chaaacutet thaaumlt taiumli cuucirca vuotilde

723Ye mAringUacute racircpeœa cAringdrAringkbdquour ye mAringUacute ghobdquoeœa anvayuaelig mithyAringprahAringœa-prasŸtAring na mAringUacute drakbdquoyanti te janAringaelig dharmato BuddhAring drabdquoEcircavyAring dharmakAringya hi nAringyakAringaelig dharmatAring cAringpy avijntildeeyAring na sAring plusmnakyAring vijAringnitum VajracchedikAring trang 43 triacutech trong MKV trang 448 BodhicaryAringvAringtAringra AumlcAringrya divideAringntideva trang 421 uktaih hy etad Bhagavata dharmakAringya BuddhAring Bhagavantaaelig mAring khalu punar imaUacute bhikbdquoavaaelig satkAringyaUacute kAringyaUacute manyadhvaUacute dharma-kAringya parinibdquopattito mAringm bhikbdquoavo drakbdquoyanty ebdquoa ca TathAringgatakAringyaaelig

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 492

truiuml Phaugravep thaacircn thoaugravet khoucirci caugravec quan nieaumlm ntildeoaacutei ntildeaotildei hai beacircn Vigrave laoslash baucircn chaaacutet cuucirca vuotilde truiuml neacircn goiumli laoslash toumliuml taugravenh thaacircn (svAringbhAringvika-kAringya)724 nhoumlng phaugravep thaacircn725 vaatilden laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi vocircugravei voacirc soaacute coacircng ntildeoumlugravec vaoslash naecircng loumliumlc ocircucirc ntildeougrave726

Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea OumlUgraveng thaacircn Baugraveo thaacircn vaoslash Phaugravep thaacircn

Ba thaacircn cuucirca oumlugraveng thaacircn baugraveo thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn ntildeaotilde phaugravet triearingn thaoslashnh moaumlt higravenh thoumlugravec tieaacuten boauml trong kinh taiumlng Ntildeaiumli-thoumloslasha OumlUgraveng thaacircn laoslash thaacircn hiearingn hieaumln moaumlt higravenh thoumlugravec ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc ntildeoumlocirciumlc kiacutenh troiumlng (trong khi hoaugrave thaacircn laoslash caugravec thaacircn khaugravec vocircugravei higravenh toumlocircugraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt) Quaugrave toacircn kiacutenh ngaoslashi caugravec ntildeeauml toumlucirc ntildeaotilde toacircn xoumlugraveng ngaoslashi lsquochuugravea tearing cuucirca looslashng toumloslashrsquo nhouml moaumlt baaumlc sieacircu logravech soumlucirc vaoslash khoacircng rocircoslashi boucirc chuugraveng sanh Thaacircn oumlugraveng hoaugrave cuucirca baaumlc giaugravec ngoauml laoslash voumlocirciumlt thocircoslashi gian khoacircng gian khoacircng higravenh toumlocircugraveng maoslashu saeacutec hoaeumlc kiacutech cocircotilde khoacircng giocircugravei haiumln bocircucirci phaiumlm vi vaoslash cocirc socircucirc Thaacircn sieacircu logravech soumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt biearingu hieaumln voacirc soaacute thaacircn vigrave looslashng toumloslash coumlugraveu chuugraveng sanh ra khoucirci theaacute giocircugravei taoslash baoslash

OumlUgraveng thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt xuaaacutet hieaumln trong hai thaacircn khaugravec laoslash baugraveo thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn Baugraveo thaacircn laoslash thaacircn phoumlocircugravec baugraveu thaacircn thoiuml houmlocircucircng khoacircng chaelig thoiuml houmlocircucircng haiumlnh phuugravec AbdquoEcircaSAringhasrikAringPrajNAringpAringramitAring (BibIndica) trang 94 mukhyato dharmakAringyas tathAringgataaelig AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 181 Cuotildeng xem trang 205 amp 521 trocircucirc ntildei 724SarvAringkAringrAringm viplusmnuddhiUacute ye dharmAringaelig prAringptAring nirAringsravAringaelig svAringbhAringviko muneaelig kAringyas tebdquoAringm prakŸti-lakbdquoaœaaelig AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 523 725 Outlines of MahAringyAringna trang 223-4 726 AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 523 trocircucirc ntildei

Boagrave-taugravet-haiumlnh 493

cuucirca thaacircn thearing toaacutet ntildeeiumlp maoslash cooslashn houmlocircucircng coacircng ntildeoumlugravec cuucirca voacirc loumlocirciumlng ntildeoumlugravec haiumlnh tu taaumlp Theo tinh thaagraven hougravea thaacircn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc saeacutec

Thaacircn thoumlocircoslashng truiuml cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt goiumli laoslash phaugravep thaacircn laoslash thaacircn chaacircn thaaumlt Ntildeougrave chiacutenh laoslash phaugravep Nhouml chaacircn lyugrave phaugravep thaacircn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc saeacutec

Ntildeearing cougrave thearing hiearingu hoiumlc thuyeaacutet treacircn chuugraveng ta cougrave thearing theo trigravenh toumliuml ngoumlocirciumlc laiumli Khoacircng cougrave phaugravep thaacircn laoslashm neagraven taucircng thigrave caucirc hai baugraveo thaacircn vaoslash oumlugraveng thaacircn khoacircng thearing cougrave Toumlocircng toumliuml khoacircng cougrave baugraveo thaacircn vaoslash oumlugraveng thaacircn thigrave phaugravep thaacircn khougrave thearing hiearingu noaringi

Baaumlc giaugravec ngoauml trong oumlugraveng thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc vaatilden laoslash moaumlt thaacircn vocircugravei phaugravep thaacircn voacirc toumlocircugraveng vaoslash oumlugraveng thaacircn khoacircng thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlt thaoslashnh phoumlocircng trigravenh phaugravep thaacircn laoslash ntildeoagraveng vocircugravei Taugravenh-khoacircng Ntildeaacircy laoslash chaacircn lyugrave vaoslash triacute tueauml ntildeougrave laoslash hoaoslashn haucirco Nhaaumln thoumlugravec ntildeuugraveng ntildeaeacuten raegraveng Taugravenh-khoacircng khoacircng phaucirci laoslash traiumlng thaugravei phuucirc ntildeogravenh hoaeumlc toacutenh laeumlng maoslash Taugravenh-khoacircng laoslash hoaiumlt ntildeoaumlng tiacutech coumliumlc vaoslash dieaumlu duiumlng lieacircn tuiumlc lieacircn quan ntildeeaacuten chaacircn lyugrave (phaugravep) Baugraveo thaacircn ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn thaoslashnh do phoumlocircugravec baugraveo thaoslashnh toumliumlu ntildeaagravey ntildeuucirc caugravec phaugravep Tuy saeacutec thaacircn vaaumlt lyugrave nhoumlng coumlugraveu caugravenh baucircn chaaacutet thigrave nougrave vaatilden laoslash voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc saeacutec Phaugravep thaacircn laoslash chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu laoslash ngay phaugravep thaacircn cuotildeng khoacircng vaoslash voacirc taaumln

-- --

9 KEAacuteT LUAAumlN

Tiacutenh Ntildeoagraveng Nhaaacutet trong Kinh taiumlng Pali vaoslash Ntildeaiumli Thoumloslasha

Soumliuml khaugravec nhau gioumlotildea khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (Bodhisatta Bodhisattva菩薩) vaoslash Taugravenh-khoacircng (SuntildentildeatAring divideacircnyatAring 空性) trong kinh taiumlng Pali (杷厘經藏) vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha (大乘經典) khoacircng chaelig baegraveng ngoacircn ngoumlotilde maoslash caucirc trong tu taaumlp Trong kinh taiumlng Pali Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy trong moaumlt phoumlocircng caugravech ntildeocircn giaucircn khieaacuten moiumli ngoumlocircoslashi deatilde hiearingu Ngoumlocirciumlc laiumli trong Ntildeaiumli-thoumloslasha dieatilden taucirc trong chi tieaacutet vaoslash ngoacircn toumloslash hoa myotilde cougrave tiacutenh chaaacutet laaumlp luaaumln trieaacutet lyugrave khougrave hiearingu vaoslash higravenh thoumlugravec khoacircng phoaring bieaacuten cho Phaaumlt toumlucirc phoaring thoacircng Nhoumlotildeng caugravech ntildeocircn giaucircn cuucirca kinh taiumlng Pali doumlocircoslashng nhouml raaacutet gaagraven vocircugravei phoumlocircng phaugravep truyeagraven khaaringu trong thocircoslashi kyoslash socirc khocircucirci cuucirca Phaaumlt giaugraveo Vaaacuten ntildeeagrave ntildeaugraveng quan taacircm laoslash lieaumlu kinh ntildeiearingn Pali cougrave gaagraven guotildei hocircn vocircugravei nhoumlotildeng phaugravep thoaiumli nguyeacircn thuucircy cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 495

Nhoumlng rootilde raoslashng nhoumlotildeng taugravec phaaringm Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash thuoaumlc giai ntildeoaiumln phaugravet triearingn sau naoslashy vocircugravei nhoumlotildeng lyugrave luaaumln sieacircu higravenh ntildeoumlocirciumlc nougravei ntildeeaacuten raaacutet nhieagraveu Soumliuml moacirc taucirc phuucirc ntildeogravenh cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) trong vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-PAringramitAring 般若波羅密經) vaoslash caugravec hoiumlc thuyeaacutet khaugravec trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde taiumlo ra moaumlt loaiumli kinh ntildeiearingn saacircu saeacutec hocircn vocircugravei nhoumlotildeng bieaumln luaaumln theo caugravech thoumlugravec trieaacutet lyugrave vaoslash laoslashm neagraven taucircng cho caugravec troumlocircoslashng phaugravei touml toumlocircucircng phaugravet triearingn sau naoslashy

Tuy nhieacircn maeumlt khaugravec nougravei chung cuotildeng cougrave nhieagraveu soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet trong kinh taiumlng Pali vaoslash Ntildeaiumli thoumloslasha nhouml sau

bull Phaugravep thoaiumli (法話) trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha cuoslashng vocircugravei kinh ntildeiearingn Pali veagrave cocirc baucircn ntildeoumlocirciumlc xem laoslash gioaacuteng nguoagraven goaacutec (同原) baucircn chaaacutet (同本質) vaoslash muiumlc ntildeiacutech (同目的) bocircucirci vigrave nhoumlotildeng gigrave thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc nougravei trong caugravec kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring pAringramitAring 般若波羅密經) kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-PuœOslasharneka 妙法蓮花經) kinh Laecircng-giaoslash (LaUgravekAringvatara 楞伽經) kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute (Lalitavistara 神通遊戲經) kinh Tam-muoaumli-voumlocircng (SamAringdhirAringja 三妹王經) kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Daplusmnabhacircmi 十地經) kinh Voacirc-loumlocirciumlng-thoiuml (SukhAringvatne 無量壽

經) kinh Duy-ma-caaumlt (Vimalaknerti 維摩詰經) cuotildeng thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong kinh taiumlng Pali

bull Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng (divideacircnyAringta 空性) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha thaaumlt soumliuml cougrave haiumlt gioaacuteng cuucirca lsquokhoacircngrsquo

Keaacutet kuaaumln 496

(SuntildentildeatAring 空) trong kinh taiumlng Pali vaoslash lsquokhoacircngrsquo laoslash baoslashi hoiumlc caecircn baucircn ntildeaagraveu tieacircn veagrave Voacirc-ngaotilde (anAringtman 無我) vaoslash lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (Pratnetya-samutpAringda 緣 起) Vigrave theaacute lsquokhoacircngrsquo nghoacutea laoslash Voacirc-ngaotilde Duyeacircn-khocircucirci Toumlugrave-ntildeeaacute (四諦) vaoslash Giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml (戒定慧) laoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu raaacutet caecircn baucircn vaoslash laoslash nguoagraven goaacutec cho taaacutet caucirc caugravec phaugravep thoaiumli khaugravec trong Phaaumlt-giaugraveo Taaacutet caucirc nhoumlotildeng lyugrave toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo khaugravec xuaaacutet phaugravet hoaeumlc phaugravet triearingn toumloslash hoiumlc thuyeaacutet naoslashy ntildeeagraveu bocircucirci leotilde ntildeearing thiacutech oumlugraveng vocircugravei caecircn cocirc tiacutenh khiacute cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash boaacutei caucircnh logravech soumlucirc toacircn giaugraveo luugravec ntildeougrave

bull Voacirc-ngaotilde vaoslash Duyeacircn-khocircucirci trong kinh taiumlng Pali laoslash biearingu thograve cho thaaumlt taiumli cuucirca taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha

bull Phoumlocircng phaugravep Boagrave-taugravet tu taaumlp moumlocircoslashi ba-la-maaumlt (十波羅密) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha toumlocircng ntildeoaacutei gioaacuteng vocircugravei moumlocircoslashi ba-la-maaumlt trong kinh ntildeiearingn Pali Nougravei caugravech khaugravec saugraveu ba-la-maaumlt (六波羅密) cuucirca Boagrave-taugravet haiumlnh (菩薩行) maoslash haagraveu heaacutet caugravec kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeeagrave caaumlp vaoslash chuucirc troumlocircng thigrave khoacircng gigrave hocircn laoslash phoumlocircng phaugravep truyeagraven thoaacuteng giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml vocircugravei ba moumlocirci baucircy phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo (三十七助道) trong kinh Pali

bull Khaugravei nieaumlm moumlocircoslashi ntildeogravea (十地) cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash cougrave toumlocircng quan vocircugravei tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn taacircm linh cuucirca chiacuten thieagraven (九禪) trong kinh Pali

Nguoagraven goaacutec cuucirca caugravec hoiumlc thuyeaacutet Ntildeaiumli-thoumloslasha chuucirc yeaacuteu naegravem trong kinh ntildeiearingn Pali Vigrave theaacute khoacircng ntildeuugraveng ntildeearing

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 497

khauacuteng ntildeogravenh raegraveng Boagrave-taugravet thoumloslasha (菩薩乘) laoslash cao hocircn hay sieacircu vieaumlt hocircn Thanh-vaecircn-thoumloslasha Soumliuml so saugravenh khuynh houmlocircugraveng giaucirci thoaugravet mocircucirc roaumlng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha vocircugravei soumliuml giaucirci thoaugravet caugrave nhaacircn iacutech kyucirc cuucirca Thanh-vaecircn-thoumloslasha (聲聞乘) laoslash neacircn loaiumli boucirc toumlugravec khaeacutec Nhoumlotildeng gigrave ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln laoslash phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash tuoslashy theo khaucirc naecircng caecircn cocirc vaoslash tiacutenh khiacute cuucirca toumloslashng caugrave nhaacircn maoslash thu nhaaumln cougrave khaugravec Ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash xeaacutep taaacutet caucirc vocircugravei nhau vaoslasho moaumlt loaiumli triacute tueauml ntildeaeumlc thuoslash naoslasho ntildeougrave Vaoslash ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde khoacircng ntildeearing laiumli soumliuml hoaoslashi nghi trong yugrave nghoacutea cao thoumlocirciumlng cuucirca hai yugrave thoumlugravec heauml Tiearingu vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha thaacircm saacircu vaoslash trong saugraveng cuotildeng gioaacuteng nhouml trieaacutet lyugrave giaucirci thoaugravet trong kinh ntildeiearingn Pali

Thaaumlt ra phaugravep thoaiumli ntildeoumlocirciumlc giaucircng bocircucirci ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn thigrave khoacircng phaucirci laoslash giaugraveo nghoacutea cuucirca trieaacutet lyugrave hay khoacircng laoslash gigrave taaacutet caucirc maoslash phaugravep chaelig nhouml moaumlt duiumlng cuiuml choumlotildea bogravenh ntildeearing roumlucirca saiumlch caaacuteu ueaacute thoacirc teaacute beacircn trong chuugraveng ta Cuotildeng gioaacuteng nhouml bogravenh nhaacircn ntildeoumlocirciumlc choumlotildea bogravenh khi bogravenh laoslashnh thigrave thuoaacutec maaacutet taugravec duiumlng khi chuugraveng ta giaucirci thoaugravet khoucirci phieagraven naotildeo thigrave phaugravep trocircucirc thaoslashnh voacirc duiumlng vaoslash boucirc laiumli ntildeaegraveng sau nhouml chieaacutec beoslash thaucirc troacirci sau khi ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeeaacuten bocircoslash

ldquoGioaacuteng nhouml chieaacutec beoslash sau khi do nhieagraveu coucirc gaaumly nhaugravenh vaoslash laugrave keaacutet thaoslashnh phuiumlc vuiuml ntildeearing ntildeoumla ngoumlocircoslashi qua bocircoslash kia roagravei boucirc laiumli Cuotildeng theaacute phaugravep laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeearing voumlocirciumlt qua bocircoslash sanh vaoslash toumlucirc Khi ntildeeaacuten bocircoslash nieaacutet-baoslashn beacircn kia roagravei thigrave khoacircng cooslashn gigrave theo chuugraveng ta taaacutet caucirc ntildeeagraveu ntildeearing laiumli phiacutea saurdquo

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash kheo neacircn bieaacutet phaugravep thoaiumli do Nhouml lai thuyeaacutet cuotildeng gioaacuteng nhouml chieaacutec beoslash Ngay caucirc phaugravep cooslashn phaucirci

Keaacutet kuaaumln 498

boucirc huoaacuteng chi phi phaugraveprdquo (汝等毘丘 知我說法 如箋喻者 法常應捨 何況非法)727

Theaacute neacircn duoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha hay Tiearingu-thoumloslasha chaelig laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep trograve bogravenh phoumlocircng tieaumln (UpAringya-kauplusmnalya 方便) ntildeearing phaugravet triearingn tinh thaagraven ntildeeaacuten tueauml giaugravec cao nhaaacutet vaoslash taaacutet caucirc phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt chaelig cougrave moaumlt muiumlc ntildeiacutech giaucirci thoaugravet duy nhaaacutet nhouml biearingn caucirc roaumlng locircugraven bao la chaelig cougrave moaumlt vograve duy nhaaacutet laoslash vograve maeumln neacircn khoacircng cougrave gigrave thaaacutep hocircn hay cao hocircn Trong moaacutei lieacircn quan naoslashy chuugraveng toacirci cuotildeng maiumlo muoaumli ntildeeagrave nghograve raegraveng neacircn chaecircng trong giocircugravei hoiumlc thuaaumlt Phaaumlt giaugraveo ntildeoaringi thuaaumlt toumloslash lsquoTiearingu-thoumloslasharsquo (HnenayAringna 小乘) vaoslash lsquoNtildeaiumli-thoumloslasharsquo (MahAring-yAringna 大乘) trocircucirc thaoslashnh lsquoTruyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveursquo (初期傳統佛教) vaoslash lsquoTruyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Phaugravet triearingnrsquo (後期發展傳統佛教)

OumlUgraveng Duiumlng Khaugravei Nieaumlm Boagrave Taugravet 1 Boagrave-taugravet trong soumliuml Caucirci thieaumln Caugrave nhaacircn vaoslash Xaotilde hoaumli Maatildeu higravenh chung cuucirca Boagrave-taugravet trong kinh taiumlng Pali

vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash taugravenh caugravech cao thoumlocirciumlng noatilde loumliumlc naacircng ntildeocircotilde vaoslash giuugravep ngoumlocircoslashi khaugravec soaacuteng cougrave yugrave nghoacutea Nguyeaumln voiumlng cao caucirc cuucirca caucirc hai heauml thoaacuteng laoslash cuoslashng yugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet phaucirci toumliuml noumlocircng toumliumla chiacutenh migravenh toumliuml kiearingm soaugravet toumliuml thoumlugravec taelignh vaoslash toumliuml traugravech nhieaumlm Tinh taaacuten haoslashnh Boagrave-taugravet haiumlnh thuaagraven thaoslashnh saacircu saeacutec vaoslash toumloslash bi laacircn maatilden ntildeeaacuten taaacutet caucirc chuugraveng sanh

Lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet hieaumln houmlotildeu lieacircn tuiumlc vaoslash laoslashm soaacuteng 727 金剛般若波羅密經 佛學業書 台鸞 一九九八 trang 113-4

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 499

ntildeoaumlng caugravec haiumlnh nghieaumlp cuucirca Boagrave-taugravet cho ntildeeaacuten khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc muiumlc ntildeiacutech tueauml giaugravec Chiacutenh lyugrave toumlocircucircng ntildeaotilde taiumlo moaumlt soumlugravec maiumlnh tinh thaagraven vaoslash giaugravec taelignh ntildeearing Boagrave-taugravet voumlocirciumlt qua bearing khoaring

Boagrave-taugravet laoslash baaumlc toumloslash bi voacirc loumlocirciumlng Ngaoslashi daiumly chuugraveng ta phaucirci taecircng troumlocircucircng looslashng toaacutet vaoslash vograve tha bocircucirci taaumlp khiacute laacircu ntildeocircoslashi cuucirca con ngoumlocircoslashi laoslash iacutech kyucirc voacirc minh vaoslash tiacutenh toumliuml phuiuml ntildeaotilde phaugrave huyucirc soumliuml thaugravenh thieaumln trong looslashng moatildei ngoumlocircoslashi Chiacutenh vigrave khoacircng hiearingu phoumlocircng caugravech gocircotilde roaacutei toumliuml migravenh khoucirci vuotildeng buoslashn cuucirca phieagraven naotildeo voiumlng toumlocircucircng khieaacuten chuugraveng ta ngaucirc quicirc thaoslashnh naiumln nhaacircn vaoslash nhieagraveu laagraven chuugraveng ta trocircucirc thaoslashnh voacirc duiumlng trong vieaumlc toumliuml giaucirci thoaugravet migravenh khoucirci traiumlng thaugravei khoaring ntildeau vaoslash phieagraven naotildeo Neaacuteu chuugraveng ta thaaacutem nhuaagraven lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet trong ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy chuugraveng ta seotilde thoumlugravec taelignh naecircng loumliumlc aaringn taoslashng beacircn trong noatilde loumliumlc thaecircng tieaacuteacircn taacircm linh Chiacutenh chuugraveng ta laoslash ngoumlocircoslashi cougrave thearing toumliuml ntildeieagraveu ngoumliuml taacircm vaaumln duiumlng dieaumlu duiumlng cuucirca taacircm Boagrave taugravet ntildeearing hieaumln taiumli vaoslash toumlocircng lai chuugraveng ta vaoslash moiumli ngoumlocircoslashi ntildeoagraveng giaucirci thoaugravet an laiumlc

2 Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet trong soumliuml nghieaumlp Hoaegraveng phaugravep

Hiearingu bieaacutet veagrave kinh taiumlng Pali vaoslash Ntildeaiumli thoumloslasha caagraven thieaacutet nhieagraveu trong vieaumlc naacircng cao lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cuotildeng nhouml nghoacutea lyugrave Ntildeaiumli-thoumloslasha baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt laoslash raaacutet thaacircm saacircu moaumlt nghieacircn coumlugraveu ntildeocircn giaucircn khoacircng thearing ntildeaugravep oumlugraveng ntildeoumlocirciumlc nhu caagraveu ngoumlocircoslashi tham hoiumlc Chuugraveng ta cougrave thearing nghieacircn coumlugraveu nhoumlotildeng chuucirc ntildeeagrave Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng naoslashy toumloslash moiumli phiacutea cuucirca phaacircn tiacutech ngoumlotilde nghoacutea biearingu toumlocirciumlng vaoslash thaacircm nhaaumlp

Keaacutet kuaaumln 500

choumlugraveng nghieaumlm (tri haoslashnh hocirciumlp nhaaacutet) Ntildeieagraveu naoslashy ntildeooslashi houcirci Boagrave-taugravet phaucirci daaacuten migravenh vaoslasho soumliuml nghieaumlp hoaegraveng phaugravep vaoslash ntildeoagraveng soumliuml OumlUgraveng duiumlng Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-Khoacircng

1 Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng vaoslash Quan ntildeiearingm Caugrave nhaacircn cuotildeng nhouml Xaotilde hoaumli

Phaugravep thoaiumli Taugravenh-khoacircng do Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly naegravem ocircucirc hoiumlc thuyeaacutet Voacirc ngaotilde vaoslash Duyeacircn khocircucirci Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde cho chuugraveng ta moaumlt quan ntildeiearingm hoaoslashn haucirco veagrave caugrave nhaacircn vaoslash theaacute giocircugravei Vigrave theaacute moaumlt soumliuml thaaumlt khoacircng thearing phuucirc nhaaumln ntildeoumlocirciumlc laoslash Phaaumlt giaugraveo khoacircng bao giocircoslash bi quan vaoslash yeaacutem theaacute ocircucirc baaacutet coumlugrave thocircoslashi ntildeaiumli naoslasho cheaacute ntildeoauml naoslasho duoslash quaugrave khoumlugrave hieaumln taiumli hoaeumlc toumlocircng lai trong vaecircn hoaugrave phoumlocircng taacircy hay chaacircu augrave

Theo hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng Phaaumlt giaugraveo luoacircn mocircucirc con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet Phaaumlt giaugraveo khoacircng houmlugravea ntildeoumla con ngoumlocircoslashi leacircn cootildei trocircoslashi hoaeumlc thaecircng hoa thieacircn ntildeaoslashng hay ntildeoaiuml xuoaacuteng caucircnh giocircugravei ntildeogravea nguiumlc Phaaumlt giaugraveo khoacircng chaelig houmlocircugraveng daatilden con ngoumlocircoslashi bieaacutet rootilde chiacutenh migravenh laoslash ai taiumli sao vograve aaacutey ntildeau khoaring maoslash cooslashn chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet neaacuteu vograve aaacutey muoaacuten ntildei Theo Phaaumlt giaugraveo giaucirci thoaugravet khoacircng cougrave nghoacutea laoslash giuugravep con ngoumlocircoslashi troaacuten khoucirci cuoaumlc ntildeocircoslashi naoslashy maoslash laoslash houmlocircugraveng daatilden con ngoumlocircoslashi ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei vograve aaacutey vocircugravei naecircm uaaringn phaucircn chieaacuteu vaoslash ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei higravenh toumlocircugraveng cuucirca thaaumlt taiumli nhouml thograve Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash giaucirci thoaugravet ntildeoumlocirciumlc xaacircy doumliumlng treacircn tueauml giaugravec vaoslash soumliuml thaaacuteu hiearingu cuucirca triacute tueauml chaacircn thaaumlt Vocircugravei tueauml giaugravec nhouml vaaumly Boagrave-taugravet thoaugravet khoucirci caugravec trougravei buoaumlc ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc boagrave ntildeeagrave kieacircn coaacute noatilde loumliumlc thaoslashnh taacircm tu taaumlp vaoslash

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 501

phuiumlng soumliuml nhaacircn loaiumli khoacircng mong caagraveu oumlocircugravec muoaacuten soumliuml ntildeeagraven ocircn

Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt tieaacuten boauml cuucirca vaecircn minh vaaumlt chaaacutet con ngoumlocircoslashi cougrave thearing bay leacircn maeumlt traecircng sao hoaucirc hoaeumlc chigravem doumlocircugravei ntildeaugravey ntildeaiumli doumlocircng saugraveng taiumlo ra bom nguyeacircn toumlucirc kyotilde thuaaumlt khoa hoiumlc kyotilde thuaaumlt veauml tinh nhaacircn taiumlo Caoslashng nhieagraveu thaoslashnh ntildeaiumlt ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc trong theaacute giocircugravei naoslashy thigrave caoslashng nhieagraveu khuucircng hoaucircng maoslash con ngoumlocircoslashi phaucirci ntildeoaacutei maeumlt

Chiacutenh logravech soumlucirc nhaacircn loaiumli laoslash logravech soumlucirc truy tigravem ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca chaacircn lyugrave an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec thigrave hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng chiacutenh laoslash ntildeoaacutei toumlocirciumlng cho muiumlc ntildeiacutech cao thoumlocirciumlng ntildeougrave

Tin toumlocircucircng voumlotildeng chaeacutec hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng laoslash neagraven taucircng khoacircng chaelig cho theaacute kyucirc XXI maoslash cooslashn ocircucirc nhoumlotildeng theaacute kyucirc keaacute tieaacutep vocircugravei muiumlc ntildeiacutech xaacircy doumliumlng thaecircng hoa vaoslash caucirci thieaumln con ngoumlocircoslashi vaoslash xaotilde hoaumli cuotildeng nhouml ngoumlocirciumlc laiumli con ngoumlocircoslashi vaoslash xaotilde hoaumli phaucirci xaacircy doumliumlng thaecircng hoa vaoslash caucirci thieaumln nhoumlotildeng gigrave maoslash voacirc tigravenh hay coaacute yugrave hoiuml laoslashm maaacutet ntildei

Taugravenh-khoacircng laoslash caugravenh coumlucirca cho chuugraveng ta haoslashnh ntildeoaumlng ntildeuugraveng vocircugravei baucircn chaaacutet chaacircn thaaumlt 2 Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng vaoslash Khoa hoiumlc

Cuotildeng thaaumlt thuugrave vograve chuugrave yugrave raegraveng nhoumlotildeng nghieacircn coumlugraveu phaugravep thoaiumli Taugravenh-khoacircng trong Phaaumlt giaugraveo caugravec nhaoslash khoa hoiumlc ntildeaotilde ntildei ntildeeaacuten keaacutet luaaumln raegraveng Taugravenh-khoacircng laoslash toumlocircng oumlugraveng vocircugravei khoa hoiumlc bocircucirci caucirc hai khoa hoiumlc vaoslash

Keaacutet kuaaumln 502

Taugravenh-khoacircng cougrave nhieagraveu ntildeiearingm toumlocircng ntildeoagraveng728

Ngoumlocircoslashi ta nougravei raegraveng nhoumlotildeng nhaoslash khoa hoiumlc nguyeacircn toumlucirc ntildeaotilde khaugravem phaugrave ra nguyeacircn lyugrave raegraveng vaaumlt chaaacutet ntildeoumlocirciumlc khai thaugravec thaoslashnh naecircng loumlocirciumlng vaoslash naecircng loumlocirciumlng cuoslashng vaaumlt chaaacutet ntildeougrave xuaaacutet hieaumln nhouml hai nhoumlng thaaumlt ra chuugraveng chaelig laoslash moaumlt ntildeocircn vograve gioaacuteng nhouml chaacircn lyugrave theo Phaaumlt giaugraveo laoslash Taugravenh-khoacircng Ntildeougrave laoslash choumlugraveng minh cuucirca soumliuml voacirc thoumlocircoslashng

Nghieacircn coumlugraveu so saugravenh hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng vaoslash moaumlt vaoslashi saeacutec thaugravei ntildeaeumlc thuoslash cuucirca khoa hoiumlc ntildeaotilde choumlugraveng toucirc nhoumlotildeng ntildeiearingm noaringi baaumlt gioaacuteng nhau Ntildeaacircy laoslash thaoslashnh coacircng locircugraven cuucirca nhaoslash khoa hoiumlc hieaumln ntildeaiumli ntildeaotilde ntildeoaacutei phougrave phong traoslasho vaoslash thay ntildeoaringi ntildeearing tieaacuten hoaugrave nguyeacircn lyugrave trao ntildeoaringi vaaumlt chaaacutet thaoslashnh naecircng loumlocirciumlng Ntildeieagraveu naoslashy gioaacuteng nhouml soumliuml khauacuteng ntildeogravenh cuucirca Taacircm kinh (HŸdaya Sacirctra) ntildeaotilde phaacircn tiacutech nguyeacircn nhaacircn lsquosaeacutecrsquo khoacircng khaugravec vocircugravei lsquovoacirc saeacutecrsquo hoaeumlc lsquokhoacircngrsquo saeacutec vaoslash khoacircng thigrave ntildeoagraveng nhau nhouml sau ldquoSaeacutec chauacuteng khaugravec vocircugravei khoacircng vaoslash khoacircng chauacuteng khaugravec vocircugravei saeacutec Saeacutec ntildeoagraveng vocircugravei khoacircng vaoslash khoacircng ntildeoagraveng vocircugravei saeacutecrdquo (色不異空空不異色色即是空空即是色)729

Khoa hoiumlc hieaumln ntildeaiumli chaaacutep nhaaumln lsquosaeacutecrsquo nhouml lsquonaecircng loumlocirciumlngrsquo vaoslash lsquonaecircng loumlocirciumlngrsquo nghoacutea laoslash lsquosaeacutecrsquo Ntildeaacircy laoslash minh hoaiuml baegraveng pheugravep aaringn duiuml trong viacute duiuml naecircng loumlocirciumlng cuucirca

728 Xem Buddhism and Science Buddhasa P Kirthisinghe ed Delhi

Motilal Banarsidass Rpt 1996 trang 8-11 17 40 92 103 amp 146 trocircucirc ntildei

729 般若波羅密多心經 佛學業書 台鸞 一九九八 trang 134

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 503

thaugravec noumlocircugravec chaiumly tua-bin730 ntildeearing saucircn xuaaacutet ntildeieaumln Ntildeieaumln cung caaacutep moaumlt soaacute naecircng loumlocirciumlng cho ntildeoaumlng cocirc oumlugraveng duiumlng ntildeieaumln Nguyeacircn lyugrave naoslashy trong thaoslashnh ngoumlotilde Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde choumlugraveng minh maiumlnh meotilde raegraveng moaumlt caugravech toumliuml nhieacircn nhocircoslash thoumliumlc taiumli cuucirca Taugravenh-khoacircng chuugraveng ta haoslashm ocircn soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca chuugraveng ta trong theaacute giocircugravei naoslashy nhouml ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh

ldquoVocircugravei Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc cougrave thearing sanh khoacircng cougrave Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc khoacircng thearing sanhrdquo731

Ntildeaiumli-thoumloslasha cho raegraveng taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng cougrave hai 1) beacircn trong 2) beacircn ngoaoslashi Beacircn ngoaoslashi mocircucirc cho naecircm caecircn beacircn trong Giaugravec quan thoumlugrave saugraveu phocirci baoslashy tiacutenh chaaacutet beacircn trong Khuynh houmlocircugraveng vaoslash soumliuml ntildea daiumlng bao la trong phaiumlm vi theaacute giocircugravei cougrave baucircn chaaacutet coaacute houmlotildeu cuucirca thoumliumlc taiumli chaacircn nhouml (TathAringtAring) Khi chuugraveng ta oumlugraveng duiumlng ntildeieagraveu naoslashy trong soumliuml toumlocircng taugravec cuucirca ntildeieaumln chuugraveng ta thaaacutey trong baucircn chaaacutet caecircn baucircn khoacircng cougrave xuaaacutet hieaumln cuotildeng khoacircng cougrave bieaacuten maaacutet nhoumlng vaatilden xuaaacutet hieaumln vaoslash bieaacuten maaacutet toumlocircng quan theo nguyeacircn lyugrave Duyeacircn khocircucirci

Nhoumlotildeng giai ntildeoaiumln keaacute tieaacutep trong tieaacuten trigravenh khoa hoiumlc toumloslash thocircoslashi ntildeaiumli cuucirca Anaxagoras thigrave trong kinh Phaaumlt ntildeaotilde moacirc taucirc sinh ntildeoaumlng voacirc soaacute caugravec ngoacirci sao vaoslash heauml thoaacuteng

730 Maugravey hoaeumlc ntildeoaumlng cocirc chaiumly baegraveng baugravenh xe quay bocircucirci dooslashng noumlocircugravec hocirci noumlocircugravec khoacircng khiacute hoaeumlc hocirci 731 The Middle Treatise (T 1564 taaumlp 30 do ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp [KumAringrajneva] dogravech naecircm 409) xxiv 14 NAringgAringrjunarsquos Twelve Gate Treatise viii Boston D Reidel Publishing Company 1982 cuotildeng xem Empty Logic Hsueh Li Cheng Delhi Motilal Banarsidass 1991 trang 43

Keaacutet kuaaumln 504

vuotilde truiuml Khoa hoiumlc mocircugravei ntildeaotilde ntildeoagraveng yugrave khaugravei nieaumlm ntildeoaumlng loumliumlc cuucirca vaaumlt chaaacutet doumliumla treacircn luaaumlt toacutenh cuucirca vaaumlt lyugrave hoiumlc coaring ntildeiearingn xa xoumla Quan ntildeiearingm thuyeaacutet soumlugravec soaacuteng trong khoa hoiumlc ntildeoaacutei ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei giaucirc thuyeaacutet cuucirca Darwin ntildei ntildeeaacuten chuucirc troumlocircng raegraveng taaacutet caucirc nhoumlotildeng tieaacuten trigravenh thuyeaacutet tieaacuten hougravea ntildei toumloslash giai ntildeoaiumln thaaacutep nhaaacutet ntildeeaacuten cao nhaaacutet ntildeaotilde minh hoiumla soumliuml mocircucirc ra toumloslash toumloslash trong theaacute giocircugravei giaugravec quan cougrave naecircng loumliumlc toagraven taiumli troumlocircugravec ntildeougrave cuucirca taacircm732

3 Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng trong soumliuml Trao ntildeoaringi laatilden nhau gioumlotildea caugravec Toacircn giaugraveo

Taaacutet caucirc toacircn giaugraveo thaagraven hoiumlc ntildeeagraveu cho laoslash cougrave thoumliumlc thearing toaacutei haaumlu trong Thoumlocirciumlng-ntildeeaacute Chuugravea trocircoslashiTrong Do-thaugravei goiumli laoslash ntildeaaacuteng Yahweh trong ntildeaiumlo Hoagravei goiumli laoslash ntildeaaacuteng Allah trong ntildeaiumlo Hindu goiumli laoslash thaagraven divideiva Vibdquoœu vaoslash Phaiumlm-thieacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo goiumli laoslash Thoumlocirciumlng ntildeeaacute hay Chuugravea-trocircoslashi Ntildeaacircy laoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu baeacutet nguoagraven toumloslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nguyeacircn thuucircy hoaeumlc nguyeacircn lyugrave neagraven taucircng cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng (baugraveo thaacircn ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu)

Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde thoumloslasha nhaaumln raegraveng chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei trong taaacutet caucirc quy luaaumlt toacircn giaugraveo trong vuotilde truiuml naoslashy ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh danh bocircucirci nhoumlotildeng teacircn khaugravec nhau trong heauml thoaacuteng cuucirca hoiuml laoslash voacirc saeacutec voacirc haiumln khoacircng cougrave maoslashu saeacutec hoaeumlc Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring)

Nghieacircn coumlugraveu nhoumlotildeng heauml thoaacuteng thaagraven hoiumlc ntildea daiumlng vaoslash phaugravep thoaiumli Taugravenh-khoacircng nhouml trong Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde giuugravep chuugraveng ta hiearingu neagraven taucircng chung cuucirca taugravenh

732 C Egerton Buddhism and Science Sarnath 1959 trang 9

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 505

ntildeoagraveng nhaaacutet soaacuteng ntildeoaumlng cuucirca ntildea toacircn giaugraveo ngay caucirc khoacircng loaiumli boucirc chuucirc nghoacutea tuyeaumlt ntildeoaacutei (chuugravea trocircoslashi) trong moatildei heauml thoaacuteng toacircn giaugraveo ntildea thaagraven

Taugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacutei chauacuteng nhoumlotildeng khoacircng phuucirc ntildeogravenh maoslash cooslashn cho pheugravep moatildei toacircn giaugraveo tuyeacircn boaacute ntildeaaacuteng toaacutei thoumlocirciumlng doumlocircugravei daiumlng chuugravea trocircoslashi Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde traucirc locircoslashi raegraveng ntildea toacircn giaugraveo seotilde thaaacuteu trieaumlt hiearingu nhau hocircn khi cougrave soumliuml hiearingu hieaumln cuucirca Taugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacutei phocirci baoslashy

Phoumlocircng caugravech thaaumlt deatilde ntildeearing phaugrave vocircotilde neagraven taucircng chaaacutep thuucirc vaoslasho higravenh thoumlugravec truyeagraven thoaacuteng cuucirca moaumlt ntildeaaacuteng Saugraveng taiumlo duy nhaaacutet ndash Thoumlocirciumlng ntildeeaacute cuucirca soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet vuotilde truiuml soaacuteng ntildeoaumlng cuucirca taaacutet caucirc toacircn giaugraveo laoslash chuugraveng ta neacircn chaaacutep nhaaumln Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt nguyeacircn lyugrave nhaaacutet thearing aaringn taoslashng doumlocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca caugravec baaumlc nhouml Phaiumlm thieacircn Thoumlocirciumlng ntildeeaacute Thay vigrave tranh nhau veagrave chuucirc nghoacutea higravenh thoumlugravec thigrave chuugraveng ta phaucirci cougrave lyugrave triacute bieaacutet raegraveng caagraven phaucirci phaugravet triearingn vaoslash thaecircng hoa soumliuml hiearingu bieaacutet veagrave vaecircn hoaugrave vaoslash logravech soumlucirc ntildeearing ntildeaugravenh tan nhoumlotildeng maacircu thuaatilden gioumlotildea caugravec toacircn giaugraveo

Hoiumlc thuyeaacutet Tam thaacircn Phaaumlt ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt locircoslashi ntildeeagrave nghograve veagrave nguyeacircn lyugrave Taugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacutei nhouml phaugravep thaacircn phaugravet triearingn lyugrave taugravenh naoslashy seotilde thaaumlt soumliuml giuugravep iacutech trong soumliuml hiearingu bieaacutet hoatilde toumlocircng gioumlotildea caugravec toacircn giaugraveo

Trieaacutet hoiumlc Phaaumlt giaugraveo ngaoslashy nay cougrave khuynh houmlocircugraveng giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng ta nhaaumln thoumlugravec ntildeearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng khaugravec bieaumlt beagrave ngoaoslashi cuucirca ntildea toacircn giaugraveo higravenh thoumlugravec chuucirc nghoacutea truyeagraven thoaacuteng vaoslash chia seucirc quan ntildeiearingm toumlocircng ntildeoaacutei

Keaacutet kuaaumln 506

cuucirca thoumliumlc thearing beacircn trong vaoslash biearingu hieaumln higravenh thoumlugravec beacircn ngoaoslashi ntildeearing ntildeaaringy maiumlnh soumliuml ntildeoaoslashn keaacutet tinh thaagraven vaoslash soumliuml hiearingu bieaacutet toaacutet hocircn treacircn traugravei ntildeaaacutet naoslashy

-- --

DANH HIEAumlU CAUgraveC BOAgrave TAUgraveT TRONG TIEAacuteNG PHAIumlN VAOslash TRUNG-HOA733

An-laaumlp-haiumlnh Boagrave-taugravet

SupratisEcirchitacariora Bodhisattva

安立行菩薩 An li xing pu sa

Baaacutet-houmlu-toumlugravec Boagrave-taugravet Aniksiptadhura Bodhisattva

不休息菩薩 Bu xiu xi pu sa

Baucirco-choumlocircucircng Boagrave-taugravet RatnapAringœi Bodhisattva 寶掌菩薩 Bao zhang pu sa

Baucirco-nguyeaumlt Boagrave-taugravet Ratnacandra Bodhisattva

寶月菩薩 Bao yue pu sa

Baucirco-quang Boagrave-taugravet Ratnaprabha Bodhisattva

寶光菩薩 Bao guang pu sa

Baucirco-tiacutech Boagrave-taugravet RatnAringkara Bodhisattva 寶積菩薩 Bao ji pu sa

Baucirco-togravenh Boagrave-taugravet Ratnaviplusmnuddha

Bodhisattva 寶淨菩薩 Bao jing pu

sa

Dieaumlu-aacircm Boagrave-taugravet Gadgadasvara Bodhisattva

妙音菩薩 Miao yin pu sa

Di-laeumlc Boagrave-taugravet Maitreya Bodhisattva 彌勒菩薩 Di lie pu sa Doumlocirciumlc-thoumlocirciumlng

Boagrave-taugravet Bhaibdquoajyasamudgata

Bodhisattva 藥上菩薩 Yao shang

pu sa

Doumlocirciumlc-voumlocircng Boagrave-taugravet BhaibdquoajyarAringja Bodhisattva

藥王菩薩 Yao wang pu sa

Dootildeng-thiacute Boagrave-taugravet PralAringnaplusmnacircra Bodhisattva

勇施菩薩 Yong shi pu sa

Hieagraven-thuucirc Boagrave-taugravet BhadrapAringla Bodhisattva

賢首菩薩 Hsien Tu pu sa

Hoa-ntildeoumlugravec Padmaplusmnrne Bodhisattva 華德菩薩 Hua de pu

733 Xem 妙 法 蓮 華 經 佛 教 經 典 八 佛 教 慈 悲 復 務 中 心 香 港 一 九 九 四

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 508

Boagrave-taugravet sa Houml-Khoacircng-taiumlng

Boagrave-taugravet AumlkAringśagarbha Bodhisattva

虛空藏菩薩 Xu kong zang pu sa

Kieacircn-maotilden Boagrave-taugravet DhŸtiparipacircrna

Bodhisattva 堅滿菩薩 Jian man pu

sa Kim-coumlocircng-thuucirc

Boagrave-taugravet VajrapAringœne Bodhisattva 金剛手菩薩 Jin gang

shou pu sa Maotilden-nguyeaumlt

Boagrave-taugravet Pacircrœacandra Bodhisattva

滿月菩薩 Man yue pu sa

Ntildea-baucirco Boagrave-taugravet Prabhacirctaratna Bodhisattva

多寶菩薩 Duo bao pu sa

Ntildeaiumli-loumliumlc Boagrave-taugravet MahAringvikrAringmin

Bodhisattva 大力菩薩 Da li pu sa

Ntildeaiumli-Nhaiumlo-thuyeaacutet Boagrave-taugravet

MahAringpratibhAringna Bodhisattva

大樂說菩薩 Da yue pu sa

Ntildeaiumli-theaacute-chiacute Boagrave-taugravet

MahAringsthAringmaprAringpta Bodhisattva

大勢至菩薩 Da shi zhi pu sa

Nhaaacutet-thieaacutet Chuugraveng sanh Haelig-kieaacuten

Boagrave-taugravet

Sarvasattvapriyadarplusmnana Bodhisattva

一切眾生喜見菩薩

Yi qie zhong

sheng xi jian pu sa

Ntildeogravea-taiumlng Boagrave-taugravet Kbdquoitigarbha Bodhisattva

地藏菩薩 Di zang pu sa

Phaaumlt-aacircm Boagrave-taugravet Buddhaghosa Bodhisattva

佛音菩薩 Fo yin pu sa

Phoaring-hieagraven Boagrave-taugravet Samantabhadra Bodhisattva

普賢菩薩 Pu xian pu sa

Quang-chieaacuteu-trang-nghieacircm-toumlocircugraveng Boagrave-taugravet

VairocanarAringplusmnmipratimaUgraveOslashitadhvajarAringjan

Bodhisattva

光照莊嚴相菩薩

Guang zhao zhuang yan xiang pu sa

Quaugraven-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet

Avalokiteplusmnvara Bodhisattva

觀世音菩薩 Guang shi yin pu sa

Thoumlocirciumlng-haiumlnh Boagrave-taugravet

ViplusmnibdquoEcircacAringritra Bodhisattva

上行菩薩 Shang xing pu sa

Thoumlocircoslashng-Baaacutet-khinh Boagrave-taugravet

SadAringparibhacircta Bodhisattva

常不輕菩薩 Chang bu qing pu sa

Tinh-tieaacuten Nityodyukta 精進菩薩 Chang jing

Danh hieaumlu Boagrave-taugravet 509

Boagrave-taugravet Bodhisattva jin pu sa

Togravenh-haiumlnh Boagrave-taugravet ViplusmnusshacAringritra

Bodhisattva 淨行菩薩 Jing xing pu

sa

Togravenh-nhaotilden Boagrave-taugravet Vimalanetra Bodhisattva

淨眼菩薩 Jing yan pu sa

Togravenh-taiumlng Boagrave-taugravet Vimalagarbha Bodhisattva

淨藏菩薩 Jing zang pu sa

Trigrave-ntildeogravea Boagrave-taugravet DhAringcaUgraveiUacutedhara

Bodhisattva 持地菩薩 Chi de pu

sa Triacute-tiacutech Boagrave-taugravet PrajntildeAringkacircEcirca Bodhisattva 智積菩薩 Zhi ji pu sa Tuugrave-voumlocircng-hoa

Boagrave-taugravet NakbdquoatrarAringjasaUacutekusuinitAringbhijntildea Bodhisattva

宿王華菩薩 Su wang hua pu sa

Vaecircn-thuoslash-souml-locirciumli Boagrave-taugravet

Mantildejuplusmnri Bodhisattva 文殊師利菩

薩 Wen su shi

li pu sa

Vieaumlt-tam-giocircugravei Boagrave-taugravet

TrailokyarikrAringmin Bodhisattva

越三界菩薩 Yue san jia pu sa

Voacirc-bieacircn Boagrave-taugravet AnantacAringritra Bodhisattva

無邊菩薩 Wu bian pu sa

Voacirc-loumlocirciumlng-loumliumlc Boagrave-taugravet

AnantavikrAringmin Bodhisattva

無量力菩薩 Wu liang li pu sa

Voacirc-Taaumln-yugrave Boagrave-taugravet Akbdquoayamati Bodhisattva

無盡意菩薩 Wu jin yi pu sa

509

SAUgraveCH THAM KHAUcircO

I NGUOAgraveN CHIacuteNH A Commentary on the Twelve Gate Treatise Shih-erh-men-lun-su Chi-Tsang (T 1825) A Treasury of Mahāyāna Sūtras mdash Selections from the MahāratnakūEcirca Sūtra ed by GCC Chang Tr from the Chinese by the Buddhist Association of the United Sates Pennsylvania and London 1983 AbdquoEcircasāhasrikā-prajntildeāpāramitā-sūtra or The Eight Thousand Verse Prajntildeā Sūtra (八 千 頌 般 若 波 羅 密 經) extant in the following three translations 1) Hsiao-pirsquon-pan-jo-po-lo-mi-ching (小 品 般 若 波 羅 密 經) translated by Kumārajneva from AbdquoEcircasāhasrikā-prajntildeāpāramitā-sūtra (8000 Verse prajntildeā sūtra) in 408 Taisho 8 (No 227) Taisho 8 (No 227) 2) Mo-ho-pan-jo-po-lo-mi-ching (大 品 般 若 經) (The Large Prajntildeā Text) or (般 若 波 羅 密 經) translated by Kumārajneva from (27 fascs) translated by Kumārajneva from the PantildecaviUacuteplusmnatisāhasrikā - prajntildeāpāramitā - sūtra Taisho8 (No 223) in the year of 409 simultaneously with 大 智 度 論 3) PantildecaviUacuteplusmnatisāhasrikā - prajntildeāpāramitā - sūtra (The Twenty-five thousand Verse Prajntildeā text 二 萬

511 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 五 千 頌 般 若 波 羅 密 經) AUgraveguttara Nikāya ed R Morris amp E Hardy 5 vols London PTS 1885-1900 ed Mrs Rhys Davids tr by FL Woodward The Book of the Gradual Sayings London PTS rpt 1955-1970 Apadāna ed by Marry E Lilley London 1925 AbdquoEcircasāhasrikāprajntildeapāramitā ed R Mitra Calcutta 1888 般 若 波 羅 密 多 心 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八 tr into Chinese from Sanskrit by Hsuan Tsang tr into English by Upasaka Lu Kuan-yu The Heart Sūtra (The Prajntildeā-pāramitā HŸdaya Sūtra) Taiwan Buddhist Culture Service 1994 菩 薩 瓔 珞 本 業 經 or the Sūtra on the Original Action of the Garland of the Boddhisattva (2 fasc) translated by BuddhasmŸti (Chu-fo-nien) in 376-378 Bodhisattva Vows Isitituto Lama Tzong Khapa Education Departement The Presevation of the Mahāyāna Tradition International Office September 1997 Bodhicaryāvātāra (Aumlcārya divideāntideva) Tr by Stephen Batchlor A Guide to the Bodhisattvalsquos Way of Life New Delhi 1998 Bodhisattvabhūmiaelig ed by N Dutt Vol II KP Jayaswal Research Institute Patna 1978 Bodhisattvabhūmi Skt Ed Wogihara 1971 Eng tr (of part 14 TattvārthapaEcircalam) Willis 1979 BuddhavaUacutesa ed by RMorris II London 1882 Chung-kuan-lun-su (A Commentary on the Middle

Saugravech Tham Khaucirco 512

Treatise) Chi-Tsang T 1842 Dnegha Nikāya 3 vols ed TW Rhys Davids amp JE Carpenter London PTS 1890-1911 Tr TW amp CAF Rhys Davids The Dialogue of the Buddha 3 vols Motilal 2000 Dhammapada (Pāli text and Translation) tr Ven Nārada Maha Thera Maha Bodhi Information and Publications Division Maha Bodhi Society of India Isipatana Deer Park Sarnath Centre 2000 妙 法 蓮 華 經 佛 教 經 典 會 佛 教 慈 慧服務中 心 香港 一九九四 Tr by Burton Watson The Lotus Sutra Colombia University Press New York 1993 Divyāvadāna ed EB Cowell amp RA Neil Cambridge 1886 Existence and Enlightenment in the LaUgravekāvatāra-sūtra (A Study in the Ontology and Epistemology of the Yogācāra School of Mahāyāna Buddhism) Florin Giripescu Sutton Sri Satguru publications Delhi-7 1992 Kathāvatthu I-II ed AC Taylor London PTS 1894-95 金 剛 般 若 波 羅 密 經 佛學業書 台鸞 一九九 八 tr into Chinese from Sanskrit by Kumarajiva tr into English by Upasaka Lu Kuan-yu The Diamond Sūtra (The Vajracchedikā Prajntildeā-pāramitā Sūtra) Taiwan Buddhist Culture Service 1994 Laœkāvatāra-sūtra ed by B Nanjio Kyoto 1923 Lalitavistara ed PLVaidya BST I 1958 Lankāvatāra-sūtra ed B Nanjio tr DT Suzuki

513 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Kyoto 1956 Mādhyamika Kārikās of Nāgārjuna ed by L de la V Poussin (Bib Budd Iv) Mūlamadhyamakakarika of Nāgārjuna Skt ed tr David J Kalupahana The Philosophy of the Middle Way Delhi 1996 Mūlamādhyamika-kārikā of Nagārjuna David J Kalupahana Delhi Motilal Banarsidass 1996 MādhyamikavŸtti ed L de la Vallee Poussin Bibliotheca Buddhica Vol IV 1902-13 Madhyānta-vibhaUgravega Tr Th Stcherbatsky Leningrad 1937 Mahāprajntildeā-Pāramitā Sūtra Skt ed tr Edward Conze The Large Sūtra on Perfect Wisdom Delhi Motilal Banarsidass rpt 1990 Mahāvastu I-III ed E Senart Paris 1882-97 Mahāyāna SūtrālaUgravekāra of AsaUgravega (A Study in Vijntildeānavāda Buddhism) Yajneshwar S Shastri Sri Satguru publications Delhi-7 1989 Mahāyāna Sūtrālaœkāra editeugrave et traduit par S Leugravevi Pari 1907 1911 Majjhima Nikāya 4 Vols ed V Trenckner R Chalmers amp Mrs Rhys Davids London PTS 1888-1925 ed Mrs Rhys Davids tr by FL Woodward The Middle Length Sayings 3 vols 1995-1994 amp 1993 London PTS Milindapantildeha ed V Trenckner London PTS 1962 Nāgārjunarsquos Philosophy as presented in the Mahā-

Saugravech Tham Khaucirco 514

prajntildeāpāramitā divideāstra by K Venkata Ramanan Bharatiya Vidya Prakashan Varanasi 1 1971 Nāgārjunarsquos Twelve Gate Treatise viii Boston D Reidel Publishing Company 1982 佛 學 業 書 (Bilingual Buddhist Series) Buddhist Culture Service 台 鸞 一 九 九 八 PrajntildeāpāramitāpiœOslashārtha I-II ed G Tucci (Minor Sanskrit Texts on the Prajntildeāpāramitā) Journal of Royal Asiatic Society 1947 Ratana Sutta (Great Book of Protections) with translation by Lionel Lokuliyana published by Ven Weragoda Sarada Maha Thero Singapore Singapore Meditation Centre 1993 SaUacuteyutta Nikāya ed M L Feen amp Mrs Rhys Davids 5 vols London PTS 1884-1898 ed Mrs Rhys Davids tr by FL Woodward The Book of the Kindred Sayings London PTS rpt 1950-1956 Selected Sayings from the Perfection of Wisdom Edward Conze Boulder 1978 Sūtra of the Past Vows of Earth Bodhisattva The Collected Lectures of Tripitaka Master Hsuan Hua tr Bhiksu Heng Ching Buddhist Text Translation Society The Institute for Advanced Studies of World Religious NY 1974 Sutta Nipata V Fausboll London PTS reprint Delhi Motilal Banarsidass 1992 Tr K R Norman The Group of the Discourses London PTS 1984 divideikbdquoāsamuccaya divideāntvideva Skt ed Vaidya 1961 Eng tr C Bendall amp WHD Rouse 1922 Ta-chih-tu-lun (大智度論 100 fascs) translated by

515 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Kumārajneva from the Mahāprajntildeāpāramitopadeplusmna-plusmnāstra ascribed to Nāgārjuna Taisho 25 (No 1509) The treatise was Nāgārjunarsquos commentary on the PantildecaviUacuteplusmnatisāhasrikā- prajntildeāpāramitā-sūtra (the 25000 divideloka Text) and Kumārajneva produced both the text and this treatise in 409 The BodhisattvapiEcircaka (Its Doctrines Practices and their Position in Mahāyāna Literature) Ulrich Pagel The Institude of Buddhist Studies Tring UK 1995 The Complete Enlightenment Trong amp Com By Charsquon Master Sheng-yen London 1999 The Diamond that cust through Illusion Thich Nhat Hanh California Parallel Press 1991 The Geneology of The Buddhas Translation of the BuddhavaUacutesa MS Bhat MV Talim Bombay 1969 The Itivuttaka ed E Windish London PTS 1889 Tr FLWoodward Ivivuttaka As It Was Said London Oxford University Press 1948 The Jātaka ed V Fausboll London PTS 1962 ed E B Cowell tr by Robert Chalmers Stories of the Buddharsquos Former Births 6 Vol Low Price Publications Delhi 52 rpt 1993 The Mahā-prajntildeā-pāramitā-plusmnāstra of Nāgārjuna (tr Kumārajneva) T 1509 Vol25 The Meaning of the Twofold Truth Erh-ti-i Chi-tsang T 1854 The Prajnāpāramitā Literature Edward Conze Tokyo 1978 The Sata-sāhasrikā Prajntildeā Pāramitā ed P Ghose

Saugravech Tham Khaucirco 516

Calcutta 1902-13 Thera-gāthā ed H Bendall Journal of Royal Asiatic Society 1883 Theri-gātha ed R Pischel London PTS 1883 Vigrahavyāvartanī of Nāgārjuna Skt ed tr Kamaleswar Bhattacharya et al The Dialectical methhod of Nāgārjuna Delhi 1990 Vinaya-piEcircaka ed H Oldenberg vol I London 1879 Visuddhimagga ed Henry Clarke Warren and Dharmānanda Delhi Motilal Banarsidass 1989 tr Bhikku Ntildeānamoli The Path Of Purification Bhadantācariya Buddhaghobdquoa Ch XX Singapore Buddhist Meditation Centre Singapore reprint by The Corporate Body of the Buddhist Educational Foundational Taiwan

517 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng

II NGUOAgraveN PHUIuml Albert Einstein Ideas and Opinions Rupa amp Co London 1973 Alfonso Verdu Early Buddhist Philosophy Delhi Motilal Banarsidass 1995 Bapat PV 2500 Years of Buddhism Ministry of Information and Broadcasting Government of India 1919 Bapat PV Vimuttimagga and Visuddhimagga Poona 1937 Beatrice Lane Suzuki Mahayana Buddhism London Fourth edition 1980 Bhandarkar RG Sects (VaibdquoUgravenavism divideaivism and Minor Religious Systems) Strassburg 1913 Bimal Krishna Matilal Epistemology Logic and Grammar in Indian Philosophical Literature Paris Mouton 1971 Bimala Chum Law A History of Pāli Literaturere Vol I Indological Book House 1983 Buddhadasa P Kirthisinghe ed Buddhism and Science Delhi Motilal Banarsidass 1996 C Egerton Buddhism and Science Sārnātha 1959 Charles Elliot Buddhism and Hinduism Vol II London 1968 Chatterjee S and Datta DM An Introduction to Indian Philosophy Calcutta 1954 Choong Mun-Keat The Notion of Emptiness in Early Buddhism Delhi Motilal Banarsidass 2000 Chopra N Contribution of Buddhism to World

Saugravech Tham Khaucirco 518

Civilization and Culture Delhi S Chand amp Co 1983 Daisetz Teitaro Suzuki Outlines of Mahayana Buddhism New York sixth reprint 1977 Daisetz Teitaro Suzuki Studies in the Lankavatara Sutra (One of the most important Texts of Mahāyāna Buddhism in which almost all its principal Tenets are presented including the teaching of Zen) Delhi Motilal Banarsidass 2000 Damien Koewn The Nature of Buddhist Ethics London The Machillan Press 1992 Dasgupta S N A History of Indian Philosophy Vol I Cambridge 1963 Davids T W Rhys Buddhist India Delhi Motilal Banarsidass rpt1993 Davids TW Rhys The History and Literature of Buddhism Susil Gupta Ltd Calcutta 1952 Dutt N Aspects of Mahayana Buddhism and Its Relation to Hinayana London Luzac amp Co 1930 Dutt N Mahayana Buddhism Delhi 1978 Ed Donald S Lopez Jr and Steven C Rockefeller The Christ and the Boddhisattva Sri Satguru Publications Delhi-7 1992 Edmunds AJ Gospels (Buddhist and Christian Gospels) Tokyo 1905 Edward Conze ed Buddhist Scripture England 1959 Edward Conze A short History of Buddhism George Allen amp Unwin LTD London 1980 Edward Conze Buddhism Its Essence and Development Delhi 1994

519 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Edward Conze Text Sources and Bibliography of the Prajntildeā-pāramitā-hŸdaya Journal of Royal Asiatic Society 1948 Edward Conze Thirty Years of Buddhist Studies Bruno Cassier (Publisher) LTD Oxford London 1967 Edward J Kormondy Concept of Ecology Prenticehall of India Private Limited New Delhi 110001 1991 Ehrlich Paul R and Ehrlich Anna H Population Resources Environmental San Francisco Freeman 1972 Fernando Tola Carmen Dragonetti On Voidness (A Study of Buddhist Nihilism) Delhi Motilal Banarsidass 1995 Fritjof Capra The Turning Point London Flamingo 9th rpt 1982 Fukui Bunyū A Historical Study on the Prajntildeā Heart Sūtra Tokyo Shunjūsha 1987 G Sutton Existence and Enlightenment in the Lankavatara Sutra New York 1991 Gandhi MK In Search of the Suprems vol I Navajivan publishing House Ahmedabad 1962 Gandhi MK Prayer Navajivan publishing House Ahmedabad Garbe R Christentum (Indien und das Christenthum) Tubingen 1914 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain The Pennsylvania State University 1972

Saugravech Tham Khaucirco 520

Gunapala Dharmasiri Fundamentals of Buddhist Ethics The Buddhist Research Society Singapore 1986 Hajime Nakamura Indian Buddhism A Bibliographical Survey Delhi MLBD rpt 1983 Har Dayal The Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanskrit Literature Delhi Motilal Banarsidass rpt 1999 Hardy R S A Manual of Buddhism Varanasi 1967 Henepola Gunaratana The Path of Serenity and Insight Delhi Motilal Banarasidass 1985 Hsueh Li Cheng Empty Logic Delhi Motilal Banarsidass 1991 Huntington CW with Geshe Namgyal Wangchen The Emptiness of Emptiness Delhi Motilal Banarsidass 1992 Huntington CW An Introduction to Early Indian Mādhyamika London 1957 I-Ching lsquodivideūnyatā and Paradigm-Shift Dialogue between Buddhism and Sciencersquo included in divideramaUgravea Vidyā Studies in Buddhism Prof Jagannath Upadhyaya Commemoration Volume I Sarnath Varanasi India Central Institute of Higher Tibetan Studies 1987 pp 81-100 Isaline B Horner The Early Buddhist Theory of Man Perfected A Study of the Arahanta London Williams amp Northgate Ltd 1979 Jayatillaka KN Early Buddhist Theory of Knowledge Delhi Motilal Banarsidass 1963

521 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Junjiro Takakusu The Essentials of Buddhist Philosophy Honolulu 1947 Krsquouei-chi (632-682) Suttle Complement on the Mahāprajntildeāpāramitā-hŸdaya-sūtra Taisho 33 (No 1710) Kanai Lal Hazra The Rise and Decline of Buddhism in India Munshiram MPublishers 1995 Karunaratane WS The Theory of Causality Colombo 1978 Karunaratne WS Buddhism its Religion and Philosophy Buddhist Research Society Singapore 1988 Kern H Manual of Indian Buddhism published in Karl J Trubnerrsquos Classical Research Series-Strassburg 1898 ed CMani Bharti Ya Kala Prakashah Delhi rpt 1992 Kimura Taiken Japanese ed tr by T Quang Do Dai thua Phat giao Tu tuong luan Sai gon 1969 Kimura Taiken Japanese ed tr by T Quang Do Tieu thua Phat giao Tu tuong luan tap II Sai gon 1979 Kogen Mizuno with a foreword by JW de Jong Essentials of Buddhism Tokyo 1996 Kogen Mizuno Basic Buddhist Concepts tr Charles S Terry and Richard L Gage Tokyo 4th rpt 1994 Krishnamurti J Education and the Signification of Life Krishnamurti Foundation India 1994 L A de Silva The Four Essential Doctrines of Buddhism Colombo 1948

Saugravech Tham Khaucirco 522

La Vallee Poussin L de Bodhisattva Encyclopedia of religion and ethics 2 739-753 1916 Leslie S Kawamura ed amp introduced The Boddhisattva Doctrine in Buddhism Sri Satguru Publications Delhi-7 1997 M Mc Govern An Introduction to Mahayana Buddhism London 1922 Marion L Matics (Tr) Entering the Path of Enlightenment London George Allen and Unwin 1970 Masao Abe Buddhism and Interfaith Dialogue Ed Steven Heine Hong Kong 1995 McMrindle JM India (Ancient India) London 1877 Minh Chi - Ha Thuc Minh Dai Cuong Triet Hoc Dong Phuong Truong Dai hoc Tong Hop TPHCM 1993 Mittal K K Vijntildeavada (Yogacara) and its Tradition Delhi 1993 Mittal KK Sunyavada Delhi 1993 Murti TRV The Central Philosophy of Buddhism A Study of the Mādhyamika System Delhi Harper Collins 1998 Musashi Tachikawa An introduction to the philosophy of Nāgārjuna Delhi 1997 Myers PVN General History Boston 1919 Nakamura H Indian Buddhism Delhi Motial Banarsidass rpt 1996 Nalinaksha Dutt Buddhist Sects in India Motilal Banarsidass 2nd rpt 1978

523 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Nathan Katz Buddhist Images of Human Perfect Motilal Banarsidass 1982 Obermiller E A Study of the Twenty Aspects of divideūnyatā Idian Historical Quarterly Vol IX 1933 Pande Govind Chandra Studies in the Origins of Buddhism Delhi Motilal Banarsidas 1995 Paul Williams Mahāyāna Buddhism-The Doctrinal Foundation New York 4th rpt 1998 Paul Williams Studies on the philosophy of the Bodhicaryavatara Altruism and Reality Delhi Motilal Banarsidas 2000 Peter Harvey An Introdution to Buddhism Delhi Munshiram Manoharlal 1990 Prabhu RK and Rao UR The Mind of Mahatma Gandhi Navajivan publishing House Ahmedabad 1969 Radhakrishnan Indian Philosophy 2 Vols Delhi 1993 Rahula S Walpola What the Buddha taught Buddhist Cultural Centre Srilanka 1996 Ramanan V Nagarjunarsquos philosophy Delhi 1978 Richard F Gombrich How Buddhism Began Munshiram Manoharlal Publishers Pvt Ltd 1997 Richard G Sunyata Objective referent or via negative Religious studies 14 (2) 251-260 1978 Rogers RA A Short History of Ethics London 1962 S Rinpoche C Mani ed with Introduction by TRV Murti Mādhyamika Dialectic and the

Saugravech Tham Khaucirco 524

Philosophy of Nāgārjuna (The Dalai Lama Tibetan Indology Studies vol I) Sarnath 1977 Sangharakshita The Eternal Legacy Tharpa Publications London 1985 Sharma T R An Introduction to Buddhist Philosophy Delhi Eastern Book Linkers 1994 Shohei Ichimua Buddhist Critical Spirituality Prajntildeā and divideūnyatā Delhi Motilal Banarsidass 2001 Sir Charles Eliot Hinduism and Buddhism Routledge amp Kegan Paul LTD London rpt1971 Sorensen S An Index to the Names in the Mahābhārata London 1904 Sorokin Pitirim A Social and Cultural Dynamics 4 vols New York American Book Company 1937-41 Stcherbatsky Madhyānta-vibhāga Discrimination between Middle and Extremes Calcata 1971 Streng F Emptiness A Study in Religious Meaning Nashville 1967 Sue Hamilton Early Buddhism A New Approach The I of the Beholder Great Britain 2000 Suzuki DT Mahayana Buddhism London 1956 Suzuki DT Outlines of Mahayana Buddhism New York 1977 Suzuki DT Studies in The Laœkāvatāra Sutra Routledge amp Kegan Pual LTD London rpt 1975 Thomas EJ Buddhism London 1934 Toynbee A Daisaku Ikeda Man Himself Must

525 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Choose Koddansha I Ltd Tokyo amp Usa 1976 Trevor Ling Buddha Marx and God The Macmillan Press LTD London 1979 Ty kheo Thich Minh Chau (tr) Chuyen Tien Than Duc Phat Vien Nghien Cuu Phat Hoc Viet Nam 1991 Vaidya PL Dasānvhikasūtra Buddhist Sanskrit Texts No7 Darbhanga Mithila Institute of Post-graduate Studies amp Research in Sanskrit Learning 1967 Ven Dr K Sri Dhammananda Buddhism as a Religion Malaysia 2000 Ven K Sri Dhammananda What Buddhists Believe Malaysia 1999 Ven Narada Maha Thero Vision of the Buddha Singapore Singapore Buddhist Meditation Centre Ven Narada Mahathera The Buddha in lsquoGems of Buddhist Wisdomrsquo The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation Taiwan 1996 Ven Sumangala Thera Buddhism in Analysis Colombo 1979 Venkatramanan K Nāgārjunarsquos Philosophy Delhi 1978 Walpola Rahula Zen and The Taming of The Bull London 1978 Wang Chi Buu A Scientistrsquos Report on Study of Buddhist Scripture Corporate Body of the Buddha Education Foundation Taipei Taiwan ROC Warder AK Indian Buddhism Delhi Motilal Banarsidass rpt 1997

Saugravech Tham Khaucirco 526

Warren HC Buddhism in Translation Cambridge 1922 Watanabe HB Philosophy and its Development in the Nikāyas and Abhidhamma Delhi 1996 William James The Varieties of Religious Experience Longmans Green and Co 1941 III TOumlIuml NtildeIEAringN BAUgraveCH KHOA VAOslash BAUgraveO CHIacute

A Dictionary of Chinese Buddhist Terms (中 英 佛 學 辭 典) with Sanskrit and English Equivalents Compiled by William Edward Soothill and Lewis Hodous Taiwan 1994 A Sanskrit English Dictionary Etymologically and Philologically Arranged with Special reference to Cognate Indo-European Languages 14th rpt Delhi Motilal Banarsidass 1997 Dictionary of Buddhist Hybrid Sanskrit Edgerton Franklin New Haven Yale University Press 1953 Dictionary of Pāli Proper Names G P Malalasekera 2 vols London Pāli Text Society vol II 1960 Encyclopaedia of Buddhism ed GP Malalasekera Government of Ceylon Colombo 1971 Journal of Dharma Dharma Research Association Bangalore 1997 Journal of the Royal Asiatic Society London 1906 Manual of Buddhist Terms and Doctrines Nyanatiloka The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation Taiwan 1970

527 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Oxford Advanced Learnerrsquos Dictionary AP Cowie (ed) Oxford University Press Great Britan 4th rpt 1991 Pāli-English Dictionary by TW Rhys Davids and William Stede Motilal Banarsidass Publishes Pvt Ltd Delhi 1993 The Encyclopaedia of Religion Mircea Eliade Vol II Collier Macmillan Publishers London 1987 The Journal lsquoThe Maha Bodhirsquo vol 80 ndashOct amp Nov Delhi 1972 Tu Dien Phat Hoc Han Viet (Dictionary of Vietnamese-Chinese Buddhist Terms) Phan vien phat hoc xuat ban Viet Nam Ha Noi 1992 Tuyearingn Taaumlp Toumliuml ntildeiearingn Toumloslash ngoumlotilde Phaaumlt hoiumlc Thoumlocircoslashng Duoslashng Minh thoacircng 1-2002 trong Website buddhismtodaycom

Souml coacirc Giocircugravei Houmlocircng sanh naecircm 1963 taiumli Bigravenh-tuy Xuaaacutet gia naecircm 15 tuoaringi hieaumln laoslash truiuml trigrave Togravenh thaaacutet Phaugravep Quang Voacutenh Loaumlc A Bigravenh Chaugravenh Tp HCM

Naecircm 2003 Souml coacirc ntildeaotilde toaacutet nghieaumlp Tieaacuten-soacute Phaaumlt hoiumlc taiumli Troumlocircoslashng Ntildeaiumli-hoiumlc Delhi AAacuten-ntildeoauml hieaumln laoslash Uyucirc vieacircn Ban Phaaumlt giaugraveo Theaacute Giocircugravei vaoslash Ban Phieacircn Dogravech Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha cuucirca Vieaumlacircn Nghieacircn Coumlugraveu Phaaumlt Hoiumlc VN Tp HCM vaoslash laoslash Coaumlng taugravec vieacircn cuucirca Nguyeaumlt san Giaugravec Ngoauml Tp HCM souml coacirc cuotildeng laoslash taugravec giaucirc cuucirca saugravech

- Boddhisattva and Sunyata in the Early and Developed Buddhist Traditions Delhi-7 Eastern Book Linkers 1st print 2004 amp 2nd reprint 2005

- Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng trong Kinh ntildeiearingn Pali vaoslash Ntildeaiumli thoumloslasha Delhi-7 Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc 2005

- Ban Mai Xoumlugrave AAacuten (3 taaumlp) Delhi-7 Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc 2005

- Xaugrave Locirciumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tham Weng Yew Thiacutech Noumlotilde Giocircugravei Houmlocircng chuyearingn ngoumlotilde Delhi-7 Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc 2005

  • GD
  • MK
  • P(LI-ENGLISH DICTIONARY (Toumliuml ntildeiearingn
  • PP
    • S
      • BIEAringU NtildeOAgrave
        • 1 Tieaacuten trigravenh Phaugravet triearingn neagraven Vaecircn minh Phoumlocircng taacircy
          • 4 Moumlocircoslashi hai Nhaacircn duyeacircn (Prat(ty
              • 5 Moaacutei lieacircn quan gioumlotildea Duyeacircn quaugraven Khoacircng quaugraven Giaucirc qu
              • 1
              • GIOcircUgraveI THIEAumlU
                • b Quan ntildeiearingm Triacute tueauml
                  • KHAUgraveI NIEAumlM BOAgrave TAUgraveT
                    • Khaugravei nieaumlm Boagrave-Taugravet trong Kinh ntildeiearingn Pali
                      • 2 Toumloslash khi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec k
                        • 4 Nhoumlotildeng Ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm
                            • Soumliuml phaacircn loaiumli naoslashy ntildeoumlocirciumlc moaumlt soaacute caugravec hoiumlc giaucirc chaaacutep nha
                              • Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash vieaumlc soumlucirc d
                                  • Chaoslashng ntildeaotilde ntildei raaacutet xa vaoslash voumlocirciumlt qua
                                    • Baucircng II
                                      • TIEAacuteN TRIgraveNH CHIacuteN THIEAgraveN TRONG KINH NtildeIE
                                        • Vocircugravei nhoumlotildeng daatilden choumlugraveng treacircn chuugraven
                                        • Ntildeearing cougrave thearing hiearingu deatilde daoslashng tieaacuten trigravenh cuucirca ba minh chuugraven
                                          • Cuotildeng cuoslashng yugrave kieaacuten ntildeougrave nhaoslash logravech soumlucirc hoiumlc HG Wells tro
                                            • 4
                                              • Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp dieaumlt moaumlt t
                                                • Asmim(no samucchinno mohaj(la( pad(litam
                                                  • Trong Toumlocircng oumlng boauml kinh Ntildeoumlugravec Phaauml
                                                    • A-la-haugraven laoslash moaumlt thuaaumlt toumloslash caecircn baucircn biearingu thograve cho Ntildeoumlugravec T
                                                      • ldquoA-la-haugraven (pa(((vimutto) ntildeouml
                                                          • b Khaugravei nieaumlm mocircugravei veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt
                                                          • b Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca
                                                            • Theo yugrave kieaacuten cuucirca Har Dayal khaugravei n
                                                              • (Eva( sante bho Gotama su((a( adun titth(yatana( antamaso sagg(pagena p(ti
                                                                • (Ta( kim ma((asi Anur(dha r(pa( nicca( v( anicca( v( anicca( v( ti Aniccam bhante Yam pan(nicca( dukkha( v( ta( sukkha( v( ti Dukkham bhante Yam pan(nicca( dukkha( vipari((madha
                                                                  • (R(pam bhikkhave anicca( yad aniccam ta( dukkha( ya( dukkha( tadanatt( yad anatt( ta( netam mama neso ham asmi na meso att( ti Evam eta( yathabh(ta( sammappa(((ya da((habba( V
                                                                    • Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc socircucirc
                                                                      • Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc tyoslash-kheo ntildei vaoslasho roumloslashng hoaeumlc tocircugravei moaumlt
                                                                        • (Y( c(ya( (vuso appam(((
                                                                            • Do ntildeougrave lsquokhoacircngrsquo trong yugrave nghoacutea cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci ntildeoumlocirciumlc
                                                                              • Phaaumlt giaugraveo luoacircn luoacircn duoslashng moaumlt soaacute toumloslash phuucirc ntildeogravenh ntildeearing taiuml
                                                                                  • Hoaeumlc nieaacutet-baoslashn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc baegraveng nhoumlotildeng toumloslash tiacutech
                                                                                    • Toumloslash nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc trong
                                                                                      • ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo theaacute naoslasho laoslash hoaumli chuugraveng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten l
                                                                                        • 6
                                                                                        • Giocircugravei thieaumlu Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli thoumloslasha
                                                                                          • Kinh Baugravet-nhaotilde coaring xoumla nhaaacutet hoaeumlc ca
                                                                                          • Taacircm-kinh (H(daya S(tra ) th
                                                                                          • Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt trouml
                                                                                          • Nougravei moaumlt caugravech khaugravec ngaotilde khoacircng la
                                                                                          • Nghieacircn coumlugraveu vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-l
                                                                                          • Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng duoslashng voacirc soaacute nhoumlotilde
                                                                                            • 3 YUgrave nghoacutea cuucirca Khaugravei nieaumlm Taugravenh-Khoacircng
                                                                                              • Thaaumlt ra nhaoslash khoacircng luaaumln thiacutech thuugrave tuyeacircn boaacute caugravec phaugravep
                                                                                              • ldquoNhaaacutet thieaacutet houmlotildeu vi phaugravep
                                                                                              • lsquoSoumliuml ntildeogravenh danh taiumlm thocircoslashirsquo laoslash chaelig cho chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu d
                                                                                              • Con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo ntildeoumlocirciumlc trigravenh b
                                                                                                • Baucircng V
                                                                                                  • Duyeacircn quaugraven (緣 觀) = Khoacircng quaugraven (空 觀)
                                                                                                  • = Trung quaugraven (中 觀)
                                                                                                      • Nhouml chuugraveng ta thaaacutey trong Choumlocircng Naecircm
                                                                                                      • Soumliuml thay ntildeoaringi laoslash thuoaumlc nhaaumln thoumlugravec
                                                                                                      • Khaugravei nieaumlm Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave nieaacutet-baoslash
                                                                                                      • Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash chaacircn ntildeeaacute (P
                                                                                                      • Taugravenh-khoacircng (((nyat() veagrave c
                                                                                                        • Hieaumln houmlotildeu hoaeumlc khoacircng hieaumln houmlotildeu = X -X
                                                                                                          • Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng phaucirci laoslash moaumlt nha
                                                                                                          • B ntildeaagraveu tieacircn laoslash chuugraveng sanh trong tuiumlc ntildeeaacute -B laoslash phuucirc nha
                                                                                                            • CHAAcircN NtildeEAacute
                                                                                                              • Con ntildeoumlocircoslashng toumloslash meacirc laagravem ntildeeaacuten tueauml giaugravec baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirc
                                                                                                                • Baucircng IX
                                                                                                                  • TUIumlC NtildeEAacute
                                                                                                                    • CHAAcircN NtildeEAacute
                                                                                                                      • Khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng doumlocircoslashng nhouml
                                                                                                                      • Vigrave theaacute tieaacuten soacute Edward Conze ntildeaotilde xem Taacircm-kinh naoslashy nhouml la
                                                                                                                      • Toumloslash mantra (mant( trong P(li
                                                                                                                      • Thaaumlt ra thuaaumlt toumloslash lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo ntilde
                                                                                                                        • Khocircucirci Tiacuten taacircm
                                                                                                                          • Trong vaecircn hoiumlc phaaumlt giaugraveo tieaacuteng Pha
                                                                                                                            • Trong Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-ba
                                                                                                                              • Vocircugravei soumliuml phaugravet triearingn hocircn cuucirca laotildenh
                                                                                                                              • Sau khi noatilde loumliumlc tu taaumlp cougrave moaumlt traiumlng thaugravei taacircm quan tr
                                                                                                                                • Sau nhoumlotildeng locircoslashi maiumlnh meotilde laoslash soumliuml locirciumli iacutech
                                                                                                                                  • Cougrave soumliuml khaugravec nhau moaumlt tiacute gioumlotildea caugrave
                                                                                                                                    • SAUgraveCH THAM KHAUcircO
                                                                                                                                    • I NGUOAgraveN CHIacuteNH
                                                                                                                                      • II NGUOAgraveN PHUIuml
                                                                                                                                        • III TOumlIuml NtildeIEAringN BAUgraveCH KHOA VAOslash BAUgraveO CHIacute
Page 2: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …

BOAgrave TAUgraveT VAOslash TAUgraveNH KHOAcircNG

TRONG KINH TAIumlNG PALI VAOslash NtildeAIumlI THOumlOslashA

Cougrave hai khaugravei nieaumlm saacircu saeacutec tinh teaacute vaoslash phoaring bieaacuten trong taaacutet caucirc caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha (Truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Phaugravet triearingn) laoslash Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng Thaaumlt ra hai khaugravei nieaumlm naoslashy cougrave nguoagraven goaacutec toumloslash kinh taiumlng Pali (Truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuyucirc) Nougravei caugravech khaugravec taugravec phaaringm naoslashy nhaegravem giocircugravei thieaumlu quan ntildeiearingm soaacuteng vaoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp thoumliumlc tiearingn ntildeearing tueauml giaugravec Taugravenh khoacircng vaoslash minh choumlugraveng vocircugravei caugravec ntildeoiumlc giaucirc nhoumlotildeng hoiumlc thuyeaacutet trong Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli thoumloslasha vaoslash Nguyeacircn thuyucirc thoumliumlc chaaacutet laoslash cuoslashng nguoagraven goaacutec baucircn chaaacutet vaoslash muiumlc ntildeiacutech Ntildeoiumlc giaucirc cuotildeng seotilde caucircm nhaaumln theaacute naoslasho maoslash thuaaumlt toumloslash Taugravenh khoacircng nghe cougrave veotilde nhouml phuucirc ntildeogravenh bi quan nhoumlng chaacircn yugrave nghoacutea cuucirca Taugravenh khoacircng laiumli laoslash naecircng loumliumlc chiacutenh khieaacuten vograve Boagrave taugravet trocircucirc neacircn tiacutech coumliumlc vaoslash taaumln looslashng trong vieaumlc xaacircy doumliumlng moaumlt theaacute giocircugravei nhaacircn taacircm taiumli ntildeaacircy

LOcircOslashI GIOcircUgraveI THIEAumlU

Trong kinh taiumlng Pāli khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (Bodhisatta) laoslash chaelig cho toumloslash

luugravec thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea xuaaacutet gia ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ngaoslashi choumlugraveng ngoauml hoaeumlc toumloslash khi

ngaoslashi (hay caugravec boagrave taugravet) nhaaumlp thai ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ngaoslashi (hay caugravec boagrave taugravet) giaugravec

ngoauml hoaeumlc boagrave taugravet laoslash kieaacutep troumlocircugravec cuucirca caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt Vaoslashi theaacute kyucirc troacirci qua khi

ntildeaiumli thoumloslasha xuaaacutet hieaumln khaugravei nieaumlm boagrave taugravet trong kinh ntildeiearingn Pāli phaugravet triearingn trocircucirc

thaoslashnh hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet (Boddhisattva) vocircugravei lyugrave toumlocircucircng chuucirc ntildeaiumlo ntildeougraveng vai

trooslash chiacutenh trong phong traoslasho ntildeaiumli thoumloslasha

Trong caugravec toacircn giaugraveo houmlotildeu thaagraven nhouml Thieacircn chuugravea giaugraveo hay Hindu giaugraveo

thigrave Thoumlocirciumlng ntildeeaacute hay thaagraven Shiva ntildeoumlocirciumlc xem laoslash ntildeaaacuteng toaacutei thoumlocirciumlng ntildeaaacuteng saugraveng

taiumlo toaacutei cao cougrave naecircng loumliumlc thoumlocircucircng phaiumlt vaoslash chuugraveng sanh ntildeau khoaring caagraven phaucirci

ntildeoumlocirciumlc naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn coumlugraveu roatildeihellip Trong Phaaumlt giaugraveo boagrave taugravet ntildeoumlocirciumlc xem

nhouml baaumlc ntildeaiumli nhaacircn caugravec ngaoslashi cuotildeng laoslash con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng vaatilden bograve chi

phoaacutei bocircucirci luaaumlt sinh dieaumlt nhaacircn quaucirchellip tuy nhieacircn boagrave taugravet noatilde loumliumlc chuyearingn hoaugrave

nghieaumlp xaaacuteu ntildeau khoaring cuucirca chiacutenh migravenh vaoslash chaelig con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet locirciumli laiumlc

cho chuugraveng sanh baegraveng taaacutet caucirc taaacutem looslashng toumloslash bi haelig xaucirc voacirc loumlocirciumlng choumlugrave caugravec ngaoslashi

khoacircng phaucirci baaacutet toumlucirc hay thoaacuteng loacutenh laoslashm chuucirc ntildeogravenh meaumlnh cuucirca nhaacircn loaiumli

Moaumlt trong nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep tu taaumlp cuucirca boagrave taugravet hay ntildeoaumlng cocirc chiacutenh

khieaacuten boagrave taugravet haoslashnh boagrave taugravet haiumlnh (Boddhisattvā-cāryā) khoacircng meaumlt mootildei laoslash

tueauml giaugravec taugravenh khoacircng Keaacute thoumloslasha khaugravei nieaumlm khoacircng (Sunnatā) trong kinh

ntildeiearingn Pali taugravenh khoacircng (Sūnyatā) trong ntildeaiumli thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash moaumlt

thoumliumlc toumlocircugraveng Baugravet-nhaotilde laoslash con ntildeoumlocircoslashng daatilden ntildeeaacuten soumliuml toaoslashn tri ntildeougrave laoslash duyeacircn khocircucirci

ii

trung ntildeaiumlo nieaacutet-baoslashn vaoslash nhograve ntildeeaacute Vocircugravei yugrave nghoacutea ntildeougrave taugravenh khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem

nhouml yugrave nieaumlm caecircn baucircn cuucirca ntildeaiumli thoumloslasha laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm tiacutech coumliumlc maoslash ngaoslashi

Long-thoiuml ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh

lsquoWith Sūnyatā all is possible without it all is impossiblersquo1

Nghoacutea laoslash lsquoDo Taacutenh khocircng magrave caacutec phaacutep được thagravenh lập nếu khocircng

coacute Taacutenh khocircng thigrave tất cả phaacutep khocircng thể higravenh thagravenhrsquo

Edward Conze cuotildeng ntildeaotilde nougravei raegraveng cougrave hai ntildeieagraveu coaacuteng hieaacuten locircugraven maoslash ntildeaiumli

thoumloslasha ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten cho touml toumlocircucircng nhaacircn loaiumli ntildeougrave laoslash vieaumlc saugraveng taiumlo ra lyugrave

toumlocircucircng Boagrave taugravet vaoslash chi tieaacutet hoaugrave hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh khoacircng2

Trong taugravec phaaringm lsquoBoagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng trong kinh taiumlng Pāli vaoslash Ntildeaiumli

thoumloslasharsquo dogravech toumloslash luaaumln augraven Tieaacuten soacute lsquoBoddhisattva and Sūnyatā in the Pāli

Nikāyas and Mahāyāna Sūtras An Analysisrsquo cuucirca tyoslash-kheo-ni Giocircugravei

Houmlocircng taugravec giaucirc ntildeaotilde noatilde loumliumlc nghieacircn coumlugraveu vaoslash ntildeoumla ra nhieagraveu daatilden choumlugraveng toumloslash

nguyeacircn baucircn kinh Pāli cuotildeng nhouml Haugraven taiumlng ntildeearing so saugravenh choumlugraveng minh moaacutei

lieacircn quan gioumlotildea hai khaugravei nieaumlm Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng Thieaacutet toumlocircucircng ntildeaacircy laoslash

moaumlt taugravec phaaringm nghieacircn coumlugraveu nghieacircm tuugravec seotilde giuugravep iacutech nhieagraveu cho caugravec hoiumlc giaucirc

cougrave taacircm huyeaacutet muoaacuten tigravem hiearingu saacircu veagrave ntildeaiumlo Phaaumlt ntildeaeumlc bieaumlt veagrave laotildenh voumliumlc naoslashy

Xin traacircn troiumlng giocircugravei thieaumlu

Ngaoslashy 28 thaugraveng 3 naecircm 2006

Hoaoslash Thoumlocirciumlng Thiacutech Maotilden Giaugravec

Viện chủ chugravea Việt-nam tại Los Angeles Hoa Kỳ

1 The Middle Treatise T 1564 in Vol 30 tr By Kumarajiva in 409 AD XXIV 14 Nagarjunarsquos Twelve Gate Treatise viii Boston D Reidel Publishing Company 1982 2 Edward Conze Thirty years of Buddhist Studies London 1967 tr 54

THƠ CỦA OcircN (Hogravea Thượng Thiacutech Matilden Giaacutec)

Taugravenh Khoacircng nhoaring saiumlch vaoslasho looslashng

Traagraven gian cooslashn laiumli ntildeoaugrave hoagraveng cho con

Thaugraveng ngaoslashy tu hoiumlc moucirci mooslashn

Coumlocircoslashi leacircn moaumlt tieaacuteng voumlotildeng beagraven ngaoslashn naecircm (Bồ taacutet vagrave Taacutenh Khocircng)

Ngagravey 29 thaacuteng 03 năm 2006

LỜI GIỚI THIỆU

Vagraveo thaacuteng 10 năm 2005 tại Trung Tacircm Tu Học Viecircn Giaacutec ở

Bồ Đề Đạo Tragraveng Ấn Độ tocirci đatilde nhận được những quyển saacutech gởi biếu vagrave đề tặng của Sư Cocirc Giới Hương gồm Boddhisattva and Sunyata in the Early and Developed Buddhist Traditions phiecircn bản ấn hagravenh lần thứ 2 của nhagrave xuất bản Eastern Book Linkers Delhi tiếp theo lagrave quyển Bồ Taacutet vagrave Taacutenh Khocircng trong kinh tạng Pali vagrave Đại Thừa quyển Ban Mai Xứ Ấn gồm 3 tập quyển Vườn Nai Chiếc Nocirci Phật Giaacuteo vagrave quyển Xaacute Lợi của Đức Phật saacutech dịch từ tiếng Anh

Quyển Bồ Taacutet vagrave Taacutenh Khocircng tocirci chọn đọc trước Đọc suốt

mấy ngagravey mới xong của hơn 500 trang saacutech vagrave khi gấp saacutech lại tocirci coacute noacutei với quyacute Thầy quyacute Cocirc tại Bồ Đề Đạo Tragraveng luacutec ấy rằng Đacircy lagrave một luận aacuten Tiến Sĩ đaacuteng cho điểm tối ưu Tocirci khocircng biết khi Sư Cocirc ra trường điểm mấy khocircng thấy đề cập nơi tiểu sử nhưng theo tocirci sau khi đọc saacutech xong mọi người chắc coacute thể cũng cảm nhận được như tocirci vậy Đacircy lagrave những lyacute do

Thứ nhất đa phần những luận aacuten nghiecircn cứu như thế coacute tiacutenh

caacutech khocirc khan nhưng ở đacircy chỉ trong vograveng 2 năm magrave saacutech đatilde xuất bản vagrave taacutei bản 2 lần (2004 vagrave 2005) Như thế phải lagrave một loại saacutech lạ chưa coacute ai viết vagrave vigrave thế magrave nhiều nhagrave nghiecircn cứu đatilde mua để tham khảo

Thứ hai - Khi đi vagraveo nội dung mới thấy cả tiếng Anh lẫn

tiếng Việt taacutec giả đatilde so saacutenh Taacutenh Khocircng theo hai truyền thống Pali vagrave Đại Thừa rất chặt chẽ hợp lyacute khiến thu huacutet được thị hiếu của người đọc

Taacutenh Khocircng hay Khocircng Taacutenh (Sunyata) vốn lagrave tecircn gọi khaacutec

của Chacircn Như magrave Chacircn Như thigrave đatilde ligravea sự chấp ngatilde vagrave chấp phaacutep thế magrave ngocircn ngữ vẫn cograven dugraveng được để chuyển tải Chacircn Như quả lagrave một ngogravei buacutet tagravei tigravenh Tuy ngocircn ngữ dugraveng một caacutech

ii

dung dị cả tiếng Anh lẫn tiếng Việt nhưng nội dung thigrave vượt thoaacutet cả tam giới Đacircy lagrave một luận aacuten một taacutec phẩm hay

Baacutet Bất Trung Đạo của Ngagravei Long Thọ (Nagajuna) như bất

sanh bất diệt bất thường bất đoạn bất khứ bất lai vagrave bất nhất bất dị để đối chọi lại với 8 sự si mecirc của Sinh diệt thường đoạn khứ lai vagrave nhacircn dị Vốn đatilde khocircng một vagrave chẳng khaacutec - nghĩa lagrave trong caacutei nầy coacute caacutei kia vagrave trong caacutei kia hagravem chứa caacutei nầy Điều ấy nhất nguyecircn luận nhị nguyecircn luận vagrave Tam Đoạn Luận của Tacircy Phương khoacute bề magrave saacutenh nổi với tư tưởng của Trung Đạo ấy Nếu coacute chỉ nằm ở phần higravenh nhi hạ học magrave thocirci chứ khocircng thể so saacutenh ở phần higravenh nhi thượng học vagrave ở cotildei vocirc sinh hay vocirc học được

Phật Học vốn saacuteng ngời ở cotildei trời Đocircng qua mấy ngagraven năm

lịch sử dưới sự giaacutec ngộ của Đức Phật rồi đến caacutec bậc Tổ Sư truyền thừa từ Ấn Độ như Matilde Minh Long Thọ Vocirc Trước Thế Thacircn rồi đến Trung Hoa như Huệ Viễn Lacircm Tế Baacutech Tượng vagrave Việt Nam như Vạn Hạnh Khuocircng Việt Trần Thaacutei Tocircng Tuệ Trung Thượng Sĩ vv đều lagrave những bậc Tổ Sư đatilde một thời khơi ngọn đegraven chaacutenh phaacutep giương cao tư tưởng của Taacutenh Khocircng để nhập thế nhưng khocircng bị đời biến ảo cải hoacutea magrave ngược lại đatilde chuyển hoacutea cuộc đời nầy từ khổ đau để đi đến an lạc giải thoaacutet giaacutec ngộ giống như phẩm Thiecircn Nữ Hiến Hoa trong kinh Duy Ma Cật Khi hoa rơi hoa chỉ đọng lại nơi vai của Thanh Văn cograven Bồ Taacutet thigrave mặc cho hoa rơi nhưng tacircm của Bồ Taacutet thigrave khocircng đắm nhiễm necircn hoa tự động phải lăn đi nơi khaacutec

Ở đacircy tinh thần Bất nhị tinh thần Baacutet nhatilde tinh thần Taacutenh

khocircng của hai truyền phaacutei lớn trong Phật Giaacuteo tự ngagraven xưa đatilde được Sư Cocirc Thiacutech Nữ Giới Hương giới thiệu qua nhiều chương saacutech khaacutec nhau Khi quyacute vị đi vagraveo sacircu nội dung của từng trang saacutech sẽ rotilde biết điều đoacute Nay Sư Cocirc định cho taacutei bản bản tiếng Việt tại Hoa Kỳ vagrave mong tocirci viết lời giới thiệu vagrave tocirci đatilde tugravey hỷ Vigrave lẽ trong suốt những năm magrave Sư Cocirc học tại Ấn Độ cho đến năm 2003 để ra Tiến Sĩ Triết Học tại đoacute tocirci vagrave Chugravea Viecircn Giaacutec tại Hannover Đức quốc đatilde bảo trợ cho Sư Cocirc lagrave một trong hagraveng

trăm vị đatilde học vagrave đương cũng như sẽ ra trường Do nhacircn duyecircn ấy magrave tocirci coacute cơ hội để viết lời giới thiệu cho Sư Cocirc về taacutec giả vagrave taacutec phẩm nầy

Giaacuteo Dục vốn lagrave vấn đề nhacircn bản của con người Cacircy giaacuteo

dục phải trồng trong hagraveng 10 hay 20 năm mới coacute thể gặt haacutei được kết quả vagrave đoacute lagrave lối đầu tư của rất nhiều người nếu muốn Phật Giaacuteo vagrave xatilde hội nầy phaacutet triển một caacutech đồng bộ Tocirci vẫn thường hay noacutei Sự học noacute khocircng lagravem cho con người giải thoaacutet được nhưng nếu muốn mở caacutenh cửa giải thoaacutet kia khocircng thể thiếu sự tu vagrave sự học được Đoacute chiacutenh lagrave nguyecircn lyacute vagrave cứu caacutenh Nay tocirci tuổi gần 60 nhưng vẫn cograven ham học hỏi Do vậy rất vui khi thấy quyacute Thầy quyacute Cocirc tuổi trecircn dưới 40 vừa mới ra trường mang khả năng sự học hỏi sự tu luyện trau giồi giới đức để đi vagraveo Đời qua con mắt từ bi vagrave triacute tuệ trong tinh thần Taacutenh Khocircng của Đạo Phật thigrave mong rằng một mai đacircy hương hoa giải thoaacutet sẽ lan tỏa khắp chốn trần gian nầy

Tocirci coacute đocirci lời giới thiệu vagrave mong rằng khi đi sacircu vagraveo phần

nội dung quyacute độc giả sẽ thấu hiểu nhiều hơn vagrave mong rằng coacute được nhiều tacircm hồn vị tha để cho Đời vagrave cho Đạo được saacuteng ngời trecircn cotildei thế của ngagravey nay vagrave mai hậu

Mong được như vậy

Viết xong vagraveo một saacuteng mugravea Xuacircn năm 2006 tại thư phograveng chugravea Viecircn Giaacutec Đức Quốc

Thiacutech Như Điển

Phương Trượng chugravea Viecircn Giaacutec Hannover

iv

LOcircOslashI TRI AAcircN Trong thocircoslashi gian loumlu truugrave taiumli AAacuten-ntildeoauml ntildeearing theo hoiumlc khoaugrave

Tieaacuten-soacute Phaaumlt-hoiumlc (PhD) taiumli troumlocircoslashng Ntildeaiumli-hoiumlc Delhi Coaacute Hoaoslash-thoumlocirciumlng Togravenh-Vieacircn HT Triacute-Quaucircng TT Nhouml-Ntildeiearingn TT Minh-Chocircn Coaacute TT Minh-Thaoslashnhhellip khoacircng chaelig uucircng hoauml con baegraveng vaaumlt chaaacutet vaoslash caucirc tinh thaagraven ntildeearing con taiumlm cougrave ntildeuucirc haoslashnh trang maoslash yeacircn taacircm theo ntildeuoaringi toaoslashn khoaugrave hoiumlc cho ntildeeaacuten ngaoslashy thaoslashnh toumliumlu Thaaumlt khoacircng sao dieatilden taucirc cho heaacutet looslashng mang ocircn cuucirca con ntildeoaacutei vocircugravei caugravec ngaoslashi

Trong quaugrave trigravenh nghieacircn coumlugraveu luaaumln-augraven toacirci cuotildeng muoaacuten baoslashy toucirc looslashng bieaacutet ocircn ntildeeaacuten Tieaacuten soacute IN Singh vograve Giaugraveo souml coaacute vaaacuten luaaumln augraven vocircugravei phoumlocircng phaugravep houmlocircugraveng daatilden khoa hoiumlc ntildeaotilde giuugravep cho toacirci cougrave taagravem nhigraven khaugravech quan toumliuml tin vaoslash tinh thaagraven toumliuml loumliumlc

v

Toacirci cuotildeng muoaacuten baoslashy toucirc looslashng bieaacutet ocircn ntildeeaacuten caugravec vograve Giaugraveo-souml cuucirca Phaacircn khoa Phaaumlt-hoiumlc ntildeaotilde troumliumlc tieaacutep hoaeumlc giaugraven tieaacutep houmlocircugraveng daatilden toacirci trong suoaacutet thocircoslashi gian toumloslash khoaugrave hoiumlc Cao-Hoiumlc Phaaumlt-hoiumlc (MA) cho ntildeeaacuten nay

Cuotildeng xin caucircm nieaumlm coacircng ntildeoumlugravec taaacutet caucirc quyugrave thaagravey coacirc thieaumln-houmlotildeu tri-thoumlugravec vaoslash quyugrave Phaaumlt-toumlucirc ntildeaotilde giuugravep toacirci hoaeumlc baegraveng caugravech naoslashy hay caugravech khaugravec ntildeearing luaaumln augraven ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn thaoslashnh toaacutet ntildeeiumlp maoslash quyugrave danh raaacutet nhieagraveu nocirci ntildeaacircy khoacircng thearing lieaumlt keacirc heaacutet

Cuoaacutei cuoslashng toacirci cuotildeng chaacircn thaoslashnh mang ocircn caugravec taugravec giaucirc cuucirca nhoumlotildeng quyearingn kinh saugravech hay maoslash toacirci ntildeaotilde ntildeoiumlc triacutech daatilden vaoslash tham khaucirco trong taugravec phaaringm nghieacircn coumlugraveu cuucirca migravenh

Ntildeaacircy laoslash taugravec phaaringm Luaaumln-augraven Tieaacuten-soacute taiumli troumlocircoslashng Ntildeaiumli hoiumlc Delhi trong luugravec dogravech ra Vieaumlt vaecircn toacirci cougrave soumlotildea choumlotildea theacircm bocircugravet chuugravet iacutet nhaegravem laoslashm saugraveng toucirc yugrave nghoacutea Maeumlc duoslash toacirci cougrave coaacute gaeacuteng raaacutet nhieagraveu nhoumlng kieaacuten thoumlugravec vaoslash khaucirc naecircng dogravech thuaaumlt cooslashn yeaacuteu keugravem taaumlp saugravech vaatilden khoacircng sao traugravenh khoucirci nhoumlotildeng thieaacuteu sougravet vaoslash haiumln cheaacute nhaaacutet ntildeogravenh Kiacutenh mong nhaaumln ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng locircoslashi gougravep yugrave chaacircn tigravenh ntildeearing nhoumlotildeng laagraven taugravei baucircn sau taaumlp saugravech ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn haucirco vaoslash cougrave yugrave nghoacutea hocircn

vi

Muoslasha thu taiumli kyugrave-tuugravec-xaugrave WUS 2005

Kiacutenh buugravet Tyoslash-kheo-ni Giocircugravei Houmlocircng

(thichnugioihuongyahoocom)

vii

BAUcircNG VIEAacuteT TAEacuteT

A AUcircGUTTARA NIKAumlYA (Kinh Taecircng Chi)

BB BODHISATTVABHagraveMI (Boagrave taugravet Ntildeogravea)

BDBSL

THE BODHISATTVA DOCTRINE IN BUDDHIST SANSKRIT LITERATURE ( Boagrave taugravet trong Kinh ntildeiearingn tieaacuteng Phaiumln)

BGS THE BOOK OF THE GRADUAL SAYINGS (Kinh Taecircng Chi)

BIHP BUDDHIST IMAGES OF HUMAN PERFECT (Higravenh toumlocirciumlng Con ngoumlocircoslashi Sieacircu vieaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt)

BKS THE BOOK OF THE KINDRED SAYINGS (Kinh Toumlocircng oumlng)

Bs BUDDHIST SCRIPTURE (Kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo)

CPB THE CENTRAL PHILOSOPHY OF BUDDHISM (Tinh hoa Trieaacutet lyugrave Phaaumlt giaugraveo)

D DOumlGHA NIKAumlYA (Kinh Troumlocircoslashng boauml)

DB THE DIALOGUE OF THE BUDDHA (Troumlocircoslashng boauml)

DCBT A DICTIONARY OF CHINESE BUDDHIST TERMS (Toumliuml ntildeiearingn Phaaumlt hoiumlc Trung-Anh)

DPPN DICTIONARY OF PAumlLI PROPER NAMES (Toumliuml ntildeiearingn Pali)

Dha DHAMMAPADA (Kinh Phaugravep cuugrave)

EB ENCYCLOPAEDIA OF BUDDHISM (Baugravech khoa Phaaumlt hoiumlc)

EE THE EMPTINESS OF EMPTINESS (Taugravenh Khoacircng cuucirca Taugravenh khoacircng)

viii

EL THE ETERNAL LEGACY (Gia taoslashi baaacutet dieaumlt)

GBWL A GUIDE TO THE BODHISATTVAlsquoS WAY OF LIFE (Boagrave taugravet Haiumlnh)

GD THE GROUP OF THE DISCOURSES (Kinh Taaumlp cuucirca Tiearingu boauml)

I THE ITIVUTTAKA (Kinh Phaaumlt thuyeaacutet Nhouml vaaumly)

J JAumlTAKA (Kinh Boaringn sanh)

LS THE LOTUS SUTRA (Dieaumlu Phaugravep Lieacircn Hoa kinh)

LSPW THE LARGE SagraveTRA ON PERFECT WISDOM (Kinh Ntildeaiumli Baugravet-nhaotilde)

Mt MAJJHIMA NIKAumlYA (Kinh Trung boauml)

Mhvu MAHAumlVASTU (Kinh Ntildeaiumli-soumliuml)

MK MAumlDHYAMIKA KAumlRIKAumlS OF NAumlGAumlRJUNA (Trung quaugraven luaaumln cuucirca Long thoiuml)

MLS THE MIDDLE LENGTH SAYINGS (Kinh Trung boauml)

PED PAumlLI-ENGLISH DICTIONARY (Toumliuml ntildeiearingn Pali-Anh vaecircn)

PP THE PATH OF PURIFICATION (VISUDDHIMAGGA) (Luaaumln Thanh-togravenh ntildeaiumlo)

S SAOgraveYUTTA NIKAYA (Kinh Toumlocircng oumlng)

SBFB STORIES OF THE BUDDHArsquoS FORMER BIRTHS (Kinh Boaringn sanh)

Sn SUTTA NIPATA (Kinh taaumlp)

SSPW SELECTED SAYINGS FROM THE PERFECTION OF WISDOM (Phaugravep thoaiumli trong Kinh Ntildeaiumli Baugravet-nhaotilde)

divide divideIKsbquoAumlSAMUCCAYA (Luaaumln Ntildeaiumli thoumloslasha taaumlp Boagrave taugravet hoiumlc)

Vi VISUDDHIMAGGA (Luaaumln Thanh togravenh ntildeaiumlo)

BIEAringU NtildeOAgrave

Trang

1 Tieaacuten trigravenh Phaugravet triearingn neagraven Vaecircn minh Phoumlocircng taacircy

19

2 Tieaacuten trigravenh thieagraven choumlugraveng (JhAringnas) 1183 Ba Triacute 132

4 Moumlocircoslashi hai Nhaacircn duyeacircn (Pratnetya-samutpAringda)

275

5 Moaacutei lieacircn quan gioumlotildea Duyeacircn quaugraven Khoacircng quaugraven Giaucirc quaugraven vaoslash Trung quaugraven

288

6 Boaacuten loaiumli Bieaumln luaaumln Phuucirc ntildeogravenh (Chatuskoti vinirmukta)

314

7 Chaacircn ntildeeaacute 3208 Nhograve ntildeeaacute qua ba Trigravenh ntildeoauml khaugravec nhau 3229 Tuiumlc ntildeeaacute (SaUacutevŸti-satya) vaoslash Chaacircn ntildeeaacute (PAringramAringrtha-satya)

323

10 Vai trooslash Taugravenh khoacircng (divideacircnyatAring) trong moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt (PAringramitArings)

427

11 Moaacutei lieacircn quan Giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml vocircugravei saugraveu Ba-la-maaumlt

430

12 Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea Coacircng ntildeoumlugravec Triacute tueauml Touml loumlocircng vocircugravei Giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml

431

13 Moaacutei lieacircn quan gioumlotildea moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt vaoslash moumlocircoslashi Ntildeogravea (Bhacircmis)

448

x

MUIumlC LUIumlC

Trang

Locircoslashi Giocircugravei Thieaumlu cuucirca TT Thiacutech Nhouml Ntildeiearingn

Locircoslashi Tri aacircn Baucircng Vieaacutet taeacutet Biearingu ntildeoagrave

I GIOcircUgraveI THIEAumlU Lyugrave do choiumln Ntildeeagrave taoslashi

1 Khuucircng hoaucircng Chieaacuten tranh 2 Khuucircng hoaucircng veagrave Gia taecircng Daacircn soaacute 3 Khuucircng hoaucircng Sinh thaugravei 4 Khuucircng hoaucircng neagraven Ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Con ngoumlocircoslashi 5 Toaacutec ntildeoauml tieaacuten triearingn nhanh ntildeeaacuten Theaacute giocircugravei hieaumln ntildeaiumli 6 Vaaacuten ntildeeagrave Trao ntildeoaringi Touml duy

Houmlocircugraveng Ntildeeagrave nghograve 1 Traugravech nhieaumlm Theaacute giocircugravei 2 Xu houmlocircugraveng caugravec Toacircn giaugraveo 3 Xu houmlocircugraveng cuiuml thearing cuucirca Phaaumlt giaugraveo

a Quan ntildeiearingm Khoacircng Giaugraveo ntildeieagraveu b Quan ntildeiearingm Triacute tueauml c Quan ntildeiearingm Looslashng tin d Quan ntildeiearingm veagrave Con ngoumlocircoslashi e Quan ntildeiearingm Taugravenh khoacircng Bieaumln phaugravep Giaucirci quyeaacutet

II KHAUgraveI NIEAumlM BOAgrave TAUgraveT Ntildeogravenh nghoacutea toumloslash Bodhisatta (Bodhisattva)

i

ivviiix

11367

12161620202126272931333639

4248

xi

Ntildeogravenh nghoacutea caugravec thuaaumlt toumloslash 1 Chouml thieacircn 2 A-la-haugraven 3 Thanh-vaecircn 4 Biacutech-chi Phaaumlt 5 Ntildeoumlugravec-phaaumlt

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet trong Kinh taiumlng Pali 1 Toumloslash thocircoslashi gian thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Xuaaacutet gia ntildeeaacuten

troumlocircugravec khi ngaoslashi Giaugravec ngoauml 2 Toumloslash thocircoslashi gian thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Nhaaumlp thai ntildeeaacuten

troumlocircugravec khi ngaoslashi Giaugravec ngoauml 3 Toumloslash caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhaaumlp thai ntildeeaacuten troumlocircugravec khi caugravec

ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc Giaugravec ngoauml 4 Tieagraven thaacircn cuucirca caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt

III PHOumlOcircNG PHAUgraveP TU TAAumlP CUUcircA BOAgrave TAUgraveT TRONG KINH TAIumlNG PALI

1 Thoumlugravec taelignh Baucircn chaaacutet cuoaumlc ntildeocircoslashi 2 Tigravem caagraveu Chaacircn lyugrave 3 Trung ntildeaiumlo 4 Thieagraven ntildeogravenh 5 Triacute tueauml

IV NGUOAgraveN GOAacuteC VAOslash SOumlIuml PHAUgraveT TRIEAringN HOIumlC THUYEAacuteT BOAgrave TAUgraveT NtildeAIumlI THOumlOslashA Khocircucirci nguyeacircn daatilden ntildeeaacuten hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet

1 Caugravec Khuynh houmlocircugraveng Phaugravet triearingn trong Phaaumlt giaugraveo a Ntildeaiumli thoumloslasha b Khaugravei nieaumlm mocircugravei veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt c Tiacuten (Bhakti)

2 AUcircnh houmlocircucircng caugravec Truyeagraven thoaacuteng khaugravec a Ntildeaiumlo Baoslash-la-moacircn Bhagavata vaoslash Saiva b Ntildeaiumlo thocircoslash Thaagraven loumlucirca c Ntildeaiumlo thocircoslash Roagraveng

57576366676973

73

77

8196

103103106112115127

136137137137153158161161165166

xii

d Ngheauml thuaaumlt Hy-laiumlp e Toacircn giaugraveo vaoslash Vaecircn hoaugrave Ba-touml f Soumliuml Truyeagraven ntildeaiumlo gioumlotildea caugravec Boauml laiumlc mocircugravei Soumliuml Thaecircng hoa Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet Vograve triacute vaoslash YUgrave nghoacutea cuucirca Mahasattva

V KHAUgraveI NIEAumlM KHOAcircNG TRONG KINH TAIumlNG PALI

1 Khoacircng nhouml Khoacircng vaaumlt thearing 2 Khoacircng nhouml Moaumlt thoumliumlc taiumli 3 Khoacircng nhouml Voacirc ngaotilde 4 Khoacircng nhouml Lyugrave Duyeacircn khocircucirci hoaeumlc Trung ntildeaiumlo 5 Khoacircng nhouml Nieaacutet baoslashn

VI KHAUgraveI NIEAumlM TAUgraveNH KHOAcircNG TRONG KINH NtildeIEAringN NtildeAIumlI THOumlOslashA Toaringng quan veagrave Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli thoumloslasha Kinh Baugravet nhaotilde Ba-la-maaumlt a Kinh Kim Cang Baugravet nhaotilde Ba-la-maaumlt b Baugravet nhaotilde Taacircm kinh Khaugravei nieaumlm Taugravenh khoacircng trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli thoumloslasha

1 Ntildeogravenh nghoacutea Taugravenh khoacircng 2 Caugravec so saugravenh cuucirca Taugravenh khoacircng 3 Nhoumlotildeng YUgrave nghoacutea cuucirca Taugravenh khoacircng

a Taugravenh khoacircng laoslash Baucircn chaaacutet thoumliumlc cuucirca Thoumliumlc taiumli thoumliumlc nghieaumlm

b Taugravenh khoacircng laoslash Lyugrave Duyeacircn khocircucirci c Taugravenh khoacircng laoslash Trung ntildeaiumlo d Taugravenh khoacircng laoslash Nieaacutet-baoslashn e Taugravenh khoacircng voumlocirciumlt ra ngoaoslashi Phuucirc ntildeogravenh vaoslash

Khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc f Taugravenh khoacircng laoslash nhoumlotildeng Phoumlocircng tieaumln cuucirca Chaacircn

ntildeeaacute vaoslash Tuiumlc Ntildeeaacute Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea hai Khaugravei nieaumlm Khoacircng vaoslash Taugravenh

168169169170179

184185191196217226

239239240243246249258259262

262269276286

308

318

xiii

khoacircng

VII BOAgrave TAUgraveT HAIumlNH Khocircucirci Tiacuten taacircm Phaugravet Boagrave ntildeeagrave taacircm Tu Ba-la-maaumlt

1 Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt trong Kinh ntildeiearingn Pali 2 Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt trong Kinh taiumlng Sanskrit

Vai trooslash Taugravenh khoacircng trong Boagrave taugravet haiumlnh Giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml Phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave taugravet Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea Ba-la-maaumlt vaoslash Ntildeogravea

VIII NtildeOumlUgraveC PHAAumlT QUA KHAUgraveI NIEAumlM PHAAumlT THAAcircN Khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn trong Kinh taiumlng Pali Quan ntildeiearingm veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ocircucirc Thocircoslashi kyoslash phaacircn chia Boauml phaugravei Khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn trong Ntildeaiumli thoumloslasha

1 OumlUgraveng thaacircn 2 Hoaugrave thaacircn 3 Phaugravep thaacircn

Soumliuml Lieacircn quan gioumlotildea OumlUgraveng thaacircn Hoaugrave thaacircn vaoslash Phaugravep thaacircn

IX KEAacuteT LUAAumlN Taugravenh Ntildeoagraveng nhaaacutet trong Kinh ntildeiearingn Pali vaoslash Ntildeaiumli thoumloslasha Soumliuml OumlUgraveng duiumlng cuucirca Khaugravei nieaumlm Boagrave taugravet

1 Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet trong soumliuml caucirci thieaumln Caugrave nhaacircn vaoslash Xaotilde hoaumli

2 Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave taugravet trong soumliuml nghieaumlp Hoaegraveng phaugravep Soumliuml OumlUgraveng duiumlng cuucirca Khaugravei nieaumlm Taugravenh khoacircng

1 Taugravenh khoacircng vaoslash Quan ntildeiearingm veagrave Con ngoumlocircoslashi cuotildeng nhouml xaotilde hoaumli

2 Taugravenh khoacircng vaoslash Khoa hoiumlc

320

343344347364367372374424430441

448448

453472477482487

492

494494498

498499500

500501

xiv

3 Taugravenh khoacircng trong moaacutei Lieacircn quan vocircugravei caugravec Toacircn giaugraveo khaugravec Danh hieaumlu Boagrave taugravet trong tieaacuteng Phaiumln vaoslash Trung Hoa Saugravech Tham khaucirco

504507510

- -

1

GIOcircUgraveI THIEAumlU

Lyugrave do choiumln Ntildeeagrave taoslashi

Con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde queacircn raegraveng migravenh cougrave moaumlt traugravei tim Neaacuteu migravenh

ntildeoaacutei xoumlucirc theaacute giocircugravei aacircn caagraven thigrave theaacute giocircugravei seotilde ntildeaugravep laiumli nhouml vaaumly

Ngaoslashy nay soumliuml ntildeogravenh nghoacutea veagrave neagraven phaugravet triearingn vaoslash taecircng troumlocircucircng caagraven phaucirci ntildeoumlocirciumlc xem xeugravet laiumli Giaucirc thieaacutet cho raegraveng xaotilde hoaumli caoslashng vaecircn minh hocircn thigrave con ngoumlocircoslashi caoslashng trocircucirc neacircn ntildeocircn ntildeoaumlc lo laeacuteng caecircng thauacuteng socirciuml haotildei vaoslash baaacutet an hocircn Khoa hoiumlc ntildeaotilde cougrave nhoumlotildeng khaucirc naecircng ntildeearing taiumlo ra caucirc veagrave chaaacutet loumlocirciumlng laatilden soaacute loumlocirciumlng nhoumlng cuotildeng cooslashn cougrave voacirc soaacute ngoumlocircoslashi ntildei nguucirc vocircugravei daiuml daoslashy troaacuteng roatildeng voacirc soaacute ngoumlocircoslashi ntildeaotilde cheaacutet maoslash khoacircng cougrave thuoaacutec men voacirc soaacute treucirc con ntildeaotilde phaucirci socircugravem daaacuten thaacircn ntildei laoslashm vaoslash ngoumloslashng bocircugravet boumlocircugravec chaacircn ntildeeaacuten coaringng nhaoslash troumlocircoslashng Theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi caoslashng nghe thoacircng baugraveo nhieagraveu hocircn veagrave haaumlu quaucirc cuucirca soumliuml thoaugravei hoaugrave giaucircm phaaringm chaaacutet moacirci troumlocircoslashng oacirc nhieatildemhellip Nhoumlng trong khi ntildeougrave cocirc cheaacute ntildeaagraveu touml phooslashng thuucirc veagrave nhoumlotildeng cuoaumlc thoumlucirc

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 2

nghieaumlm haiumlt nhaacircn ngaoslashy caoslashng taecircng nhanh soaacute loumlocirciumlng xe coauml cocirc giocircugravei ntildeoumlocirciumlc saucircn xuaaacutet vaoslash soumlucirc duiumlng caoslashng taecircng nhanh thigrave dieaumln tiacutech cuucirca roumloslashng raaumlm nhieaumlt ntildeocircugravei caoslashng bograve xaacircm laaacuten phaugrave hoaiumli traagravem troiumlng Tougravem laiumli cougrave thearing nougravei ngaeacuten goiumln raegraveng theaacute giocircugravei hieaumln nay traoslashn ntildeaagravey nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng

Trong kyucirc nguyeacircn cuucirca veauml tinh-truyeagraven thoacircng vaoslash kyotilde thuaaumlt tieaacuten triearingn con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde gaeumlt haugravei nhoumlotildeng tieaacuten boauml locircugraven trong laotildenh voumliumlc khoa hoiumlc ntildeearing cougrave thearing giaucirci quyeaacutet nhieagraveu vaaacuten ntildeeagrave vaaumlt chaaacutet nhoumlng cuotildeng ntildeearing laiumli nhieagraveu vaaacuten ntildeeagrave khoacircng giaucirci quyeaacutet ntildeoumlocirciumlc nhouml soumliuml ntildeau khoaring ngheoslasho naoslashn bogravenh taaumlt baaacutet ntildeoagraveng quan ntildeiearingm looslashng thuoslash gheugravet looslashng ghen ticirc nghi ngocircoslash vaoslash chieaacuten tranh Trevor Ling trong cuoaacuten Buddha Marx vaoslash God (Ntildeoumlugravec Phaaumlt Marx vaoslash Chuugravea trocircoslashi)3 ntildeaotilde nougravei raegraveng ngoumlocircoslashi phoumlocircng Taacircy ntildeaotilde taiumlo nhieagraveu cuucirca caucirci vaaumlt chaaacutet giaoslashu cougrave nhoumlng hoiuml cuotildeng ntildeaotilde gieaacutet haoslashng trieaumlu ngoumlocircoslashi trong nhoumlotildeng cuoaumlc buoslashng noaring tuaagraven hoaoslashn cuucirca nhoumlotildeng cuoaumlc baiumlo ntildeoaumlng maoslash hoiuml thoumlocircoslashng ntildeeagrave cao vocircugravei nhoumlotildeng meaumlnh danh cuucirca chieaacuten tranh vaoslash ntildeaacircy cuotildeng laoslash laagraven ntildeaagraveu tieacircn trong logravech soumlucirc loaoslashi ngoumlocircoslashi con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde phaucirci giaugravep maeumlt vocircugravei soumliuml haecircm doaiuml tieacircu dieaumlt chuucircng toaumlc con ngoumlocircoslashi vaoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeocircoslashi soaacuteng treacircn haoslashnh tinh naoslashy baegraveng nhoumlotildeng chieaacuten tranh haiumlt nhaacircn bom nguyeacircn toumlucirc vaoslash nhoumlotildeng ntildeaiumli loaiumli khaugravec

Vaoslash hoacircm nay chuugraveng ta cuotildeng ntildeaotilde thoumloslasha nhaaumln raegraveng xaotilde hoaumli chuugraveng ta nhouml moaumlt toaringng thearing moaumlt khoaacutei chigravem ngaaumlp ntildeaagravey nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng Chuugraveng ta cougrave thearing ntildeoiumlc vaoslash

3 Trevor Ling Buddha Marx and God London 1979 trang 5-6

Giocircugravei thieaumlu 3

nghe thaaacutey nhoumlotildeng biearingu hieaumln voacirc soaacute cuucirca nougrave moatildei ngaoslashy ocircucirc treacircn baugraveo chiacute vaoslash ntildeaoslashi radio Chuugraveng ta ntildeang giaugravep maeumlt vocircugravei soumliuml laiumlm phaugravet vaoslash naiumln thaaacutet nghieaumlp cao chuugraveng ta bograve khuucircng hoaucircng veagrave naecircng loumliumlc veagrave vaaacuten ntildeeagrave y teaacute oacirc nhieatildem veagrave laoslashn sougraveng khocircucirci daaumly cuucirca nhoumlotildeng baiumlo ntildeoaumlng toaumli augravec vaoslash voacirc soaacute nhoumlotildeng tai hoiumla moacirci troumlocircoslashng khaugravec Chuugraveng ta ntildeang soaacuteng trong moaumlt theaacute giocircugravei cougrave moaacutei lieacircn heauml toaoslashn caagraveu trong ntildeougrave taaacutet caucirc nhoumlotildeng hieaumln toumlocirciumlng moacirci troumlocircoslashng xaotilde hoaumli taacircm lyugrave vaoslash sinh vaaumlt hoiumlc ntildeeagraveu phuiuml thuoaumlc laatilden nhau Vaoslash ngaoslashy nay chuugraveng ta tigravem thaaacutey migravenh trong tigravenh traiumlng khuucircng hoaucircng aucircnh houmlocircucircng saacircu saeacutec ntildeeaacuten toaoslashn theaacute giocircugravei Chiacutenh laoslash soumliuml khuucircng hoaucircng ntildea chieagraveu vaoslash saacircu saeacutec maoslash nhoumlotildeng khiacutea caiumlnh naoslashy cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten moatildei maeumlt trong ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca chuugraveng ta nhouml soumlugravec khoeucirc sinh keaacute chaaacutet loumlocirciumlng cuucirca moacirci troumlocircoslashng kinh teaacute kyotilde thuaaumlt vaoslash chiacutenh trograve Nougravei caugravech khaugravec trong kyucirc nguyeacircn naoslashy con ngoumlocircoslashi chiacutenh ntildeang giaugravep maeumlt vocircugravei nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave nhouml chieaacuten tranh taecircng daacircn soaacute oacirc nhieatildem moacirci troumlocircoslashng suy thoaugravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravec aucircnh houmlocircucircng toumloslash soumliuml trao ntildeoaringi touml toumlocircucircng Ntildeoacircng vaoslash Taacircy soumliuml chuyearingn ntildeoaringi nhanh ntildeeaacuten theaacute giocircugravei hieaumln ntildeaiumlihellip

1 Khuucircng hoaucircng Chieaacuten tranh Fritjof Capra taugravec giaucirc noaringi tieaacuteng cuucirca cuoaacuten lsquoThe

Tao of Physicrsquo (Ntildeaiumlo Vaaumlt lyugrave) vaoslash lsquoThe Turning Pointrsquo (Boumlocircugravec Ngoaeumlc)4 ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp veagrave cuoaumlc khuucircng hoaucircng chieaacuten tranh raegraveng con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde doumliuml troumlotilde haoslashng ngaoslashn nhoumlotildeng vuotilde khiacute haiumlt nhaacircn ntildeuucirc ntildeearing phaugrave huyucirc toaoslashn boauml theaacute

4 Fritjof Capra The Turning Point London 1982 trang 1

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 4

giocircugravei vaoslashi laagraven vaoslash cuoaumlc chaiumly ntildeua loumliumlc loumlocirciumlng vuotilde trang ntildeang tieaacutep tuiumlc vocircugravei moaumlt toaacutec ntildeoauml khuucircng khieaacutep

Vaoslasho thaugraveng 11 1978 trong khi Hoa kyoslash vaoslash Lieacircn bang Soacirc Vieaacutet ntildeang hoaoslashn thaoslashnh cuoaumlc thoumlocircng loumlocirciumlng thoumlugrave hai cuucirca hoiuml veagrave Hieaumlp oumlocircugravec Giocircugravei haiumln Chieaacuten loumlocirciumlc Vuotilde khiacute Pentagon ntildeaotilde tung ra moaumlt choumlocircng trigravenh saucircn xuaaacutet vuotilde khiacute haiumlt nhaacircn ntildeaagravey tham voiumlng nhaaacutet trong hai thaaumlp nieacircn Hai naecircm sau ntildeougrave choumlocircng trigravenh naoslashy ntildeaotilde phaugravet triearingn leacircn ntildeeaacuten coumliumlc ntildeiearingm trong soumliuml buoslashng noaring quaacircn ntildeoaumli locircugraven nhaaacutet trong logravech soumlucirc Ngaacircn saugravech 1000 tyucirc ntildeoacirc la cho soumliuml phooslashng thuucirc Chi phiacute cho choumlocircng trigravenh haiumlt nhaacircn naoslashy thaaumlt soumliuml ntildeaotilde gaacircy ntildeaagravey soumlotildeng soaacutet

Trong khi ntildeougrave moatildei naecircm hocircn 15 trieaumlu ngoumlocircoslashi haagraveu heaacutet laoslash treucirc con ntildeaotilde cheaacutet ntildeougravei vigrave thieaacuteu aecircn 500 trieaumlu ngoumlocircoslashi khaugravec ntildeaotilde suy dinh doumlocircotildeng traagravem troiumlng Gaagraven 40 daacircn soaacute theaacute giocircugravei ntildeaotilde khoacircng cougrave nhoumlotildeng cocirc socircucirc y teaacute chuyeacircn nghieaumlp 35 nhaacircn loaiumli thieaacuteu noumlocircugravec saiumlch uoaacuteng thigrave hocircn moaumlt noumlucirca nhoumlotildeng nhaoslash khoa hoiumlc vaoslash kyotilde souml treacircn theaacute giocircugravei ntildeaotilde daaacuten migravenh vaoslasho kyotilde thuaaumlt saugraveng taiumlo vuotilde khiacute

Soumliuml haecircm doaiuml cuucirca chieaacuten tranh haiumlt nhaacircn laoslash moaacutei nguy hiearingm nhaaacutet maoslash nhaacircn loaiumli ngaoslashy nay ntildeang giaugravep maeumlthellip 360 looslash vuotilde khiacute haiumlt nhaacircn ntildeang hoaiumlt ntildeoaumlng toaoslashn caagraveu vaoslash hocircn haoslashng traecircm nhoumlotildeng keaacute hoaiumlch toumlocircng toumliuml ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaacutei ntildee doaiuml chiacutenh cho haoslashnh tinh chuugraveng ta5

Thoumliumlc teaacute ngaoslashy nay theaacute giocircugravei chia con ngoumlocircoslashi thaoslashnh nhieagraveu yugrave thoumlugravec heauml khaugravec nhau theo khoaacutei quyeagraven loumliumlc cuucirca

5 Nhouml treacircn trang 2-3

Giocircugravei thieaumlu 5

chiacutenh hoiuml hoiuml ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten haagraveu heaacutet nhoumlotildeng taacircm triacute vaoslash naecircng loumliumlc vaoslasho cuoaumlc chieaacuten taoslashn khoaacutec tieacircu coumliumlc vaoslash voacirc iacutech Theaacute giocircugravei khoacircng thearing naoslasho cougrave hoaoslash bigravenh cho ntildeeaacuten khi naoslasho con ngoumlocircoslashi vaoslash quoaacutec gia toumloslash boucirc looslashng tham muoaacuten iacutech kyucirc toumloslash boucirc tiacutenh ngaiumlo maiumln chuucircng toaumlc vaoslash taaringy saiumlch nhoumlotildeng tham voiumlng iacutech kyucirc veagrave quyeagraven socircucirc houmlotildeu vaoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca chiacutenh baucircn thaacircn hoiuml Soumliuml chia cheucirc yugrave thoumlugravec heauml ntildeaotilde daatilden ntildeeaacuten maacircu thuaatilden YUgrave thoumlugravec heauml doumlocircugravei nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec ntildea daiumlng nhouml chiacutenh trograve toacircn giaugraveo kinh teaacute xaotilde hoaumli vaoslash giaugraveo duiumlc YUgraveugrave thoumlugravec heauml laoslash moaumlt soumliuml neugrave traugravenh khoucirci thoumliumlc teaacute Nougrave laoslashm con ngoumlocircoslashi thaoslashnh hung augravec vaoslash gioumlotilde anh ta trong tigravenh traiumlng noacirc leauml cuucirca soumliuml cuoagraveng tiacuten vaoslash baiumlo ntildeoaumlng

Vigrave theaacute hoiuml tin raegraveng caugravech duy nhaaacutet ntildeearing lsquontildeaaacuteu tranh laiumli quyeagraven loumliumlc laoslash oumlugraveng duiumlng nhieagraveu quyeagraven loumliumlc noumlotildearsquo ntildeaotilde daatilden ntildeeaacuten nhoumlotildeng cuoaumlc chay ntildeua loumliumlc loumlocirciumlng vuotilde trang gioumlotildea caugravec coumlocircoslashng quoaacutec Vaoslash cuoaumlc caiumlnh tranh ntildeearing naacircng cao vuotilde khiacute chieaacuten tranh ntildeaotilde mang nhaacircn loaiumli ntildeeaacuten chiacutenh bocircoslash voumliumlc thauacutem nhanh chougraveng cuucirca soumliuml toumliuml huyucirc dieaumlt hoaoslashn toaoslashn Neaacuteu chuugraveng ta khoacircng laoslashm gigrave caucirc ntildeoaacutei vocircugravei vaaacuten ntildeeagrave naoslashy thigrave chieaacuten tranh saeacutep tocircugravei seotilde chaaacutem doumlugravet theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi vaoslash moiumli vaaumlt treacircn haoslashnh tinh naoslashy bograve tieacircu huyucirc vaoslash theaacute giocircugravei seotilde khoacircng cougrave keucirc chieaacuten thaeacuteng maoslash cuotildeng khoacircng cougrave nhoumlotildeng naiumln nhaacircn ndash duy cougrave nhoumlotildeng thaacircy cheaacutet

Chuugraveng ta caagraven yugrave thoumlugravec moaacutei thieaumlt haiumli locircugraven lao ocircucirc ntildeaacircy neaacuteu chuugraveng ta giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave cuucirca chuugraveng ta vaoslash mang haiumlnh phuugravec cuotildeng nhouml hoaoslash bigravenh ntildeeaacuten baegraveng caugravech chaaacutep nhaaumln phoumlocircng phaugravep cougrave vaecircn hoaugrave naoslashy vaoslash baegraveng caugravech hy sinh looslashng toumliuml haoslasho kieacircu haotildenh nguy hiearingm

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 6

cuucirca chuugraveng ta Khi Lieacircn hieaumlp quoaacutec ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh sau nhoumlotildeng

cocircn ruoslashng migravenh cuucirca chieaacuten tranh theaacute giocircugravei thoumlugrave hai laotildenh tuiuml cuucirca nhoumlotildeng quoaacutec gia ntildeaotilde hoiumlp laiumli ntildeearing kyugrave hieaumlp oumlocircugravec vocircugravei locircoslashi nougravei khai maiumlc laoslash

ldquoToumloslash chiacutenh taacircm con ngoumlocircoslashi maoslash chieaacuten tranh baeacutet ntildeaagraveu thigrave cuotildeng chiacutenh toumloslash taacircm con ngoumlocircoslashi maoslash thaoslashnh luyotilde cuucirca hoaoslash bigravenh ntildeoumlocirciumlc xaacircy ntildeaeacuteprdquo6

2 Khuucircng hoaucircng veagrave gia taecircng Daacircn soaacute Thaaumlt khoacircng thearing toumlocircucircng toumlocirciumlng raegraveng chaelig trong moaumlt

thocircoslashi gian ngaeacuten maoslash daacircn soaacute cuucirca theaacute giocircugravei ntildeaotilde taecircng khuucircng khieaacutep Khoacircng thearing so saugravenh vocircugravei baaacutet coumlugrave thocircoslashi kyoslash naoslasho cuucirca logravech soumlucirc coaring ntildeaiumli Nhoumlotildeng neagraven vaecircn minh roaumlng locircugraven hieaumln houmlotildeu vaoslash ntildeaotilde bieaacuten maaacutet ocircucirc Trung augrave Trung ntildeoacircng Chaacircu phi vaoslash Chaacircu myotilde coaring ntildeaiumli Khoacircng cougrave nhoumlotildeng ntildeieagraveu tra daacircn soaacute cuucirca nhoumlotildeng neagraven vaecircn minh naoslashy thaaumlm chiacute laoslash ocircucirc moumlugravec raaacutet iacutet Daacircn soaacute cuotildeng nhouml moiumli thoumlugrave khaugravec trong vuotilde truiuml bograve chi phoaacutei bocircucirci chu trigravenh cuucirca vooslashng sanh vaoslash dieaumlt Trong vaoslashi ngaoslashn naecircm voumloslasha roagravei khoacircng cougrave baegraveng choumlugraveng ntildeearing choumlugraveng minh raegraveng ocircucirc vaoslashi nocirci treacircn traugravei ntildeaaacutet ntildeaotilde cougrave nhieagraveu ngoumlocircoslashi ocircucirc hocircn baacircy giocircoslash Soaacute loumlocirciumlng con ngoumlocircoslashi hieaumln houmlotildeu trong nhieagraveu heauml thoaacuteng theaacute giocircugravei khaugravec nhau thaaumlt soumliuml laoslash voacirc taaumln

Moaumlt trong nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn chiacutenh cuucirca soumliuml khuucircng hoaucircng naoslashy laoslash duiumlc voiumlng maiumlnh meotilde cuucirca con ngoumlocircoslashi nhouml Hoaoslash thoumlocirciumlng KRi Dhammananda trong

6 Xem Hoaoslash thoumlocirciumlng K Sri Dhammananda lsquoWhat Buddhists Believersquo

CBBEF Taipei 1999 trang 285

Giocircugravei thieaumlu 7

taugravec phaaringm lsquoWhat the Buddhist believersquo (Phaaumlt toumlucirc chaugravenh tiacuten) ntildeaotilde chaelig ra nguyeacircn nhaacircn chiacutenh cuucirca vieaumlc taecircng nhanh tyucirc leauml sanh saucircn laoslash daacircm duiumlc hoaeumlc khaugravet augravei vaoslash Hoaoslash thoumlocirciumlng ntildeoumla ra moaumlt giaucirci phaugravep cho vaaacuten ntildeeagrave naoslashy laoslash

ldquoDaacircn soaacute seotilde taecircng nhanh hocircn troumloslash khi neaacuteu con ngoumlocircoslashi bieaacutet cheaacute ngoumliuml looslashng khaugravet augravei cuucirca chiacutenh migravenhrdquo7

Nhouml theaacute soumliuml aucircnh houmlocircucircng hoaeumlc traugravech nhieaumlm cuucirca taecircng daacircn soaacute haagraveu nhouml ntildeoumlocirciumlc quy cho laoslash soumliuml houmlocircucircng thuiuml duiumlc laiumlc thaugravei quaugrave hoaeumlc khoacircng bieaacutet caugravec kieaacuten thoumlugravec khaugravec hoaeumlc nhoumlotildeng moacircn giaucirci triacute tieacircu khiearingn laoslashnh maiumlnh cougrave sauumln khaugravec Soumliuml aucircnh houmlocircucircng hoaeumlc traugravech nhieaumlm cuucirca taecircng daacircn soaacute laoslash khoacircng phaucirci ntildeogravenh phaagraven cho baaacutet coumlugrave moaumlt toacircn giaugraveo rieacircng bieaumlt naoslasho hoaeumlc baaacutet coumlugrave moaumlt naecircng loumliumlc beacircn ngoaoslashi naoslasho nhouml quaagraven chuugraveng tin raegraveng con ngoumlocircoslashi ntildeoumlocirciumlc Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc Thoumlocirciumlng ntildeeaacute taiumlo ra Neaacuteu tin raegraveng Chuugravea trocircoslashi sanh ra taaacutet caucirc theaacute thigrave taiumli sao laiumli cougrave nhieagraveu ntildeau khoaring nhouml ngheoslasho naoslashn buoagraven raagraveu chieaacuten tranh ntildeougravei thieaacuteu bogravenh taaumlt tai hoaiumlhellip giaugraveng cho nhoumlotildeng chuugraveng sanh do ngaoslashi taiumlo Taaacutet caucirc nhoumlotildeng bieaacuten coaacute khoacircng may naoslashy ntildeaotilde phaugrave huyucirc maiumlng soaacuteng con ngoumlocircoslashi laoslash khoacircng lieacircn quan ntildeeaacuten yugrave cuucirca Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc yugrave thiacutech baaacutet thoumlocircoslashng cuucirca moaumlt soaacute ma quyucirc thay vigrave vaaumly taiumli sao Chuugravea trocircoslashi khoacircng ntildeieagraveu khiearingn daacircn soaacute cho giaucircm xuoaacuteng8

3 Khuucircng hoaucircng sinh thaugravei Moaumlt nguyeacircn nhaacircn khaugravec ntildeaotilde laoslashm cho nhieagraveu ngoumlocircoslashi

7 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 8 Nhouml treacircn

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 8

lo laeacuteng laoslash nhoumlotildeng tai hoiumla maoslash con ngoumlocircoslashi treacircn khaeacutep theaacute giocircugravei phaucirci chograveu trong khoaucircng thocircoslashi gian gaagraven ntildeaacircy Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde choumlugraveng minh raegraveng baacircy giocircoslash baucircn thaacircn thieacircn nhieacircn ntildeaotilde ntildeearing soumliuml giaaumln doumlotilde toumliuml veauml cuucirca migravenh choaacuteng laiumli con ngoumlocircoslashi vocircugravei nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec nhouml baotildeo luiumlt haiumln haugraven ntildeoaumlng ntildeaaacutet nuugravei loumlucircahellip Ntildeaacircy laoslash keaacutet quaucirc cuucirca soumliuml huyucirc dieaumlt vocircugravei nhieagraveu higravenh thoumlugravec ntildea daiumlng cuucirca heauml thoumliumlc vaaumlt vaoslash heauml ntildeoaumlng vaaumlt ntildeaotilde laoslashm cho moacirci troumlocircoslashng bograve oacirc nhieatildem vaoslash toumlocircng lai baucircn thaacircn quaucirc ntildeaaacutet naoslashy khoacircng an toaoslashn

Nhouml chuugraveng ta bieaacutet khuucircng hoaucircng neagraven sinh thaugravei hieaumln taiumli laoslash khuucircng hoaucircng moacirci troumlocircoslashng bao goagravem khoacircng khiacute noumlocircugravec ntildeaaacutet do nhoumlotildeng thoumlucirc nghieaumlm chaaacutet nguyeacircn toumlucirc thoumlucirc nghieaumlm nhoumlotildeng vuotilde khiacute hoaugrave hoiumlc nhoumlotildeng ga ntildeoaumlc toumloslash nhoumlotildeng xiacute nghieaumlp coacircng trigravenh vaoslash do bocircucirci soumliuml taecircng nhanh cuucirca daacircn soaacute vv

Giaugravem ntildeoaacutec cuucirca Boauml OAcirc-nhieatildem neagraven sinh thaugravei trong baucircn baugraveo caugraveo lsquoHoagravei phuiumlc laiumli chaaacutet loumlocirciumlng cuucirca neagraven sinh thaugravei chuugraveng tarsquo (Restoring the Quality of our Environment) taiumli UUcircy ban Touml vaaacuten Neagraven sinh thaugravei ntildeaotilde toaring choumlugravec vaoslasho thaugraveng 11 1965 ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea thuaaumlt toumloslash lsquooacirc nhieatildemrsquo nhouml sau

ldquoOAcirc nhieatildem neagraven sinh thaugravei laoslash moaumlt soumliuml thay ntildeoaringi baaacutet locirciumli cho moacirci troumlocircoslashng xung quanh chuugraveng ta toaoslashn thearing hoaeumlc phaagraven locircugraven - saucircn phaaringm cuucirca con ngoumlocircoslashi qua nhoumlotildeng hieaumlu oumlugraveng thay ntildeoaringi troumliumlc tieaacutep hay giaugraven tieaacutep trong nhoumlotildeng maatildeu naecircng loumlocirciumlng nhoumlotildeng taagraveng phougraveng xaiuml cocirc cheaacute vaaumlt lyugrave hay hoaugrave hoiumlc vaoslash nhoumlotildeng toaring choumlugravec ntildea daiumlng khaugravec Nhoumlotildeng soumliuml thay ntildeoaringi naoslashy cougrave thearing aucircnh houmlocircucircng troumliumlc tieaacutep ntildeeaacuten con ngoumlocircoslashi hoaeumlc ngang qua vieaumlc cung caaacutep noumlocircugravec hocirciumlp chaaacutet sinh vaaumlt hoiumlc vaoslash noacircng nghieaumlp cuucirca con

Giocircugravei thieaumlu 9

ngoumlocircoslashi nhoumlotildeng socircucirc houmlotildeu hoaeumlc ntildeoaacutei thearing vaaumlt lyugrave cuucirca con ngoumlocircoslashi hoaeumlc nhoumlotildeng cocirc hoaumli giaucirci triacute vaoslash thoumlocircucircng thoumlugravec thieacircn nhieacircn cuucirca con ngoumlocircoslashirdquo9

Ntildeeagrave caaumlp vaaacuten ntildeeagrave lsquoNaecircng loumlocirciumlng nguyeacircn toumlucircrsquo nhaoslash vaaumlt lyugrave hoiumlc noaringi tieaacuteng Fritjof Carpa nougravei raegraveng

ldquoNaecircng loumliumlc phougraveng xaiuml tieaacutet ra toumloslash nhoumlotildeng looslash phaucircn oumlugraveng haiumlt nhaacircn thigrave cuotildeng gioaacuteng nhouml nhoumlotildeng looslash saucircn xuaaacutet buiumli phougraveng xaiuml bom nguyeacircn toumlucirc Haoslashng nghigraven taaacuten nhoumlotildeng chaaacutet ntildeoaumlc thaucirci ra trong neagraven sinh thaugravei do nhoumlotildeng cuoaumlc buoslashng noaring haiumlt nhaacircn vaoslash looslash phaucircn oumlugraveng haiumlt nhaacircn traoslashn ra Khi chuugraveng ntildeoumlocirciumlc tiacutech luyotilde trong khoacircng khiacute chuugraveng ta thocircucirc thoumliumlc phaaringm chuugraveng ta aecircn vaoslash noumlocircugravec chuugraveng ta uoaacuteng ntildeaotilde taiumlo thaoslashnh bogravenh ung thouml vaoslash nhoumlotildeng bogravenh di truyeagraven hoiumlc tieaacutep tuiumlc taecircng nhanh Haagraveu heaacutet chaaacutet ntildeoaumlc nhaaacutet cuucirca chaaacutet ntildeoaumlc phougraveng xaiuml chaaacutet hoaugrave hoiumlc Pluton laoslash cougrave thearing phaacircn haiumlch cougrave nghoacutea laoslash nougrave ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing taiumlo bom nguyeacircn toumlucirc Vigrave vaaumly coacircng suaaacutet haiumlt nhaacircn vaoslash vuotilde khiacute haiumlt nhaacircn ntildeaotilde cougrave lieacircn heauml chaeumlt cheotilde ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln vocircugravei nhieagraveu higravenh thoumlugravec khaugravec nhau nhoumlng ntildeeagraveu cuoslashng aucircnh houmlocircucircng ntildeeaacuten maiumlng soaacuteng con ngoumlocircoslashi Vocircugravei soumliuml tieaacutep tuiumlc phaugravet triearingn cuucirca chuugraveng raaacutet cougrave khaucirc naecircng soumliuml tieacircu dieaumlt toaoslashn caagraveu moatildei ngaoslashy trocircucirc thaoslashnh locircugraven hocircnrdquo10

Ntildeoaacutei vocircugravei vaaacuten ntildeeagrave oacirc nhieatildem noumlocircugravec vaoslash thoumliumlc phaaringm Fritjof Capra ntildeaotilde theacircm vaoslasho nhouml sau

ldquoCaucirc noumlocircugravec chuugraveng ta uoaacuteacircng vaoslash thoumliumlc phaaringm chuugraveng ta duoslashng ntildeaotilde bograve oacirc ueaacute bocircucirci moaumlt soaacute loumlocirciumlng chaaacutet ntildeoaumlc OcircUcirc Hoa kyoslash soumliuml gia taecircng thoumliumlc phaaringm toaringng hocirciumlp thuoaacutec troumloslash saacircu chaaacutet deotildeo vaoslash nhoumlotildeng chaaacutet hoaugrave hoiumlc khaugravec ntildeaotilde ntildeaugravenh daaacuteu tyucirc leauml hieaumln nay moatildei naecircm cougrave tocircugravei haoslashng ngaoslashn hocirciumlp chaaacutet hoaugrave hoiumlc mocircugravei Nhouml laoslash haaumlu quaucirc chaaacutet ntildeoaumlc hoaugrave hoiumlc ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt phaagraven taecircng nhanh

9 Edward J Kormondy Concept of Ecology New Delhi 1991 trang

246 10 Fritjof Capra The Turning Point London 1982 trang 3

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 10

cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng phong phuugrave cuucirca chuugraveng ta Hocircn noumlotildea soumliuml ntildee doiumla ntildeeaacuten soumlugravec khoeucirc chuugraveng ta qua soumliuml oacirc nhieatildem khoacircng khiacute noumlocircugravec vaoslash thoumliumlc phaaringm laoslash thaaacutey rootilde raoslashng nhaaacutet hieaumlu oumlugraveng troumliumlc tieaacutep cuucirca coacircng ngheauml con ngoumlocircoslashi treacircn neagraven sinh thaugravei toumliuml nhieacircn Iacutet thaaacutey nhoumlng haaumlu quaucirc hieaumlu oumlugraveng voacirc cuoslashng nguy hiearingm naoslashy con ngoumlocircoslashi chaelig nhaaumln ra mocircugravei ntildeaacircy vaoslash vaatilden choumla ntildeoumlocirciumlc hiearingu hoaoslashn toaoslashnrdquo11

Theacircm vaoslasho ntildeougrave vieaumlc soumlucirc duiumlng xaecircng daagraveu thaugravei quaugrave mocircugravei ntildeaacircy ntildeoumla ntildeeaacuten vieaumlc buoacircn baugraven laaumlu caugravec taoslashu chocircucirc daagraveu vocircugravei nhoumlotildeng soumliuml coaacute va chaiumlm thoumlocircoslashng xuyeacircn khieaacuten cho moaumlt soaacute locircugraven xaecircng daagraveu bograve ntildeoaring traoslashn ra biearingn Nhoumlotildeng daagraveu bograve ntildeoaring naoslashy khoacircng chaelig laoslashm oacirc nhieatildem nhoumlotildeng bocircoslash vaoslash baotildei biearingn ocircucirc Chaacircu aacircu maoslash cooslashn phaugrave hoaiumli nhoumlotildeng sinh vaaumlt doumlocircugravei biearingn vaoslash vigrave vaaumly ntildeaotilde taiumlo neacircn moaacutei nguy sinh thaugravei hoiumlc maoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy con ngoumlocircoslashi vaatilden choumla hiearingu hoaoslashn toaoslashn Vieaumlc taiumlo ntildeieaumln toumloslash than thigrave nguy hiearingm hocircn vaoslash oacirc nhieatildem hocircn ntildeieaumln ntildeoumlocirciumlc laoslashm ra toumloslash daagraveu Nhoumlotildeng moucirc daagraveu doumlocircugravei ntildeaaacutet taiumlo ra nhieagraveu soumliuml nguy haiumli cho nhoumlotildeng thocirciuml moucirc vaoslash soumliuml khai moucirc baegraveng maugravey taiumlo ra haaumlu quaucirc moacirci troumlocircoslashng traagravem troiumlng toumloslash ntildeougrave nhoumlotildeng moucirc thoumlocircoslashng bograve huyucirc boucirc moaumlt khi than ntildeaotilde heaacutet haiumln vocircugravei haaumlu quaucirc laoslash soaacute loumlocirciumlng ntildeaaacutet ntildeai ntildeearing laiumli ntildeaotilde bograve tan hoang Soumliuml nguy haiumli traagravem troiumlng hocircn taaacutet caucirc do vieaumlc ntildeoaacutet than laoslash aucircnh houmlocircucircng ntildeeaacuten moacirci troumlocircoslashng vaoslash soumlugravec khoeucirc con ngoumlocircoslashi Nhoumlotildeng keaacute hoaiumlch ntildeoaacutet than ntildeaugrave ntildeaotilde taucirci ra moaumlt soaacute loumlocirciumlng khougravei tro khiacute vaoslash nhoumlotildeng hocirciumlp chaaacutet houmlotildeu cocirc nhieagraveu loaiumli trong chuugraveng ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash chaaacutet ntildeoaumlc hoaeumlc chaaacutet gaacircy ung thouml Soumliuml nguy 11 Paul R Ehrlich and Anna H Ehrlich Population Resources Environmental

San Francisco 1972 trang 147

Giocircugravei thieaumlu 11

hiearingm cuucirca khiacute laoslash chaaacutet ntildeioxyt loumlu huyoslashnh cougrave thearing laoslashm suy yeaacuteu phoaringi traagravem troiumlng Moaumlt chaaacutet thaucirci oacirc nhieatildem khaugravec toumloslash vieaumlc ntildeoaacutet than laoslash chaaacutet Oxit Nito nougrave cuotildeng laoslash thaoslashnh toaacute chiacutenh laoslashm oacirc nhieatildem khoacircng khiacute toumloslash khougravei oacirc toacirc Keaacute hoaiumlch ntildeoaacutet than cougrave thearing loaiumli ra nhieagraveu chaaacutet Oxit Nito nhouml laoslash vaoslashi traecircm ngaoslashn xe hocirci taucirci rahellip Nguyeacircn nhaacircn chiacutenh thoumlocircoslashng laoslash quy cho soumliuml hiearingu bieaacutet quaugrave thiearingn caaumln veagrave heauml sinh thaugravei keaacutet hocirciumlp vocircugravei looslashng tham voiumlng toaumlt ntildeoauml cuucirca con ngoumlocircoslashi

OcircUcirc Los Angeles 60 thaoslashnh vieacircn cuucirca troumlocircoslashng Ntildeaiumli hoiumlc Y khoa California12 ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp nhouml sau ldquoSoumliuml oacirc nhieatildem khoacircng khiacute ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaacutei nguy cho soumlugravec khoeucirc ntildeoaacutei vocircugravei haagraveu heaacutet coaumlng ntildeoagraveng naoslashy suoaacutet trong nhieagraveu naecircmrdquo Soumliuml oacirc nhieatildem khoacircng khiacute lieacircn tuiumlc khoacircng chaelig aucircnh houmlocircucircng con ngoumlocircoslashi maoslash cooslashn phaugrave vocircotilde nhoumlotildeng heauml thoaacuteng sinh thaugravei Nougrave ntildeaotilde gaacircy thoumlocircng toaringn vaoslash gieaacutet nhieagraveu caacircy coaacutei vaoslash nhoumlotildeng soumliuml thay ntildeoaringi trong ntildeocircoslashi soaacuteng thoumliumlc vaaumlt naoslashy cougrave thearing taiumlo ra soumliuml thay ntildeoaringi maiumlnh meotilde veagrave tyucirc soaacute ntildeoaumlng vaaumlt maoslash soaacuteng tuyoslash thuoaumlc vaoslasho nhoumlotildeng thoumliumlc vaaumlt naoslashy

Vaoslash hoiuml ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng khoacircng tiacutenh ntildeeaacuten soumliuml ntildee doiumla cuucirca nhoumlotildeng thaucircm hoaiuml haiumlt nhaacircn neagraven sinh thaugravei toaoslashn caagraveu vaoslash soumliuml thaecircng hoa ntildeocircoslashi soaacuteng hocircn noumlotildea treacircn haoslashnh tinh cuucirca chuugraveng ta ntildeaotilde bograve nguy hiearingm nghieacircm troiumlng vaoslash cougrave thearing keaacutet thuugravec toaacutet ntildeeiumlp trong moaumlt quy moacirc locircugraven cuucirca tai hoiumla sinh thaugravei giaugraveng xuoaacuteng Daacircn soaacute taecircng nhanh vaoslash kyotilde thuaaumlt coacircng nghieaumlp gougravep phaagraven trong nhieagraveu caugravech laoslashm

12 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 12

suy thoaugravei traagravem troiumlng neagraven sinh thaugravei toumliuml nhieacircn maoslash trong ntildeougrave chuugraveng ta hoaoslashn toaoslashn tuyoslash thuoaumlc vaoslasho Haaumlu quaucirc mang ntildeeaacuten laoslash soumlugravec khoeucirc cuucirca chuugraveng ta vaoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi khaugravec ntildeang bograve nguy hiearingm nghieacircm troiumlng

Ntildeieagraveu rootilde raoslashng vaoslash chaeacutec chaeacuten laoslash coacircng ngheauml cuucirca chuugraveng ta ntildeang quaaacutey raagravey doumlotilde doaumli vaoslash cougrave thearing thaaumlm chiacute tieacircu dieaumlt nhoumlotildeng heauml sinh thaugravei maoslash chuugraveng ta ntildeang toagraven taiumli trong ntildeougrave Chuugraveng ta cougrave thearing higravenh dung soumliuml nguy hiearingm bieaacutet bao cho vaaacuten ntildeeagrave oacirc nhieatildem moacirci troumlocircoslashng hieaumln taiumli treacircn haoslashnh tinh naoslashy Khoacircng cougrave soumliuml an toaoslashn cuotildeng khoacircng cougrave soumliuml coacircng baegraveng ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey ocircucirc khaeacutep nocirci Soumliuml khoacircng baucirco ntildeaotildem vaoslash khoacircng an toaoslashn ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt tai oumlocircng cuoslashng khaeacutep Khaugravet voiumlng lsquochinh phuiumlc thieacircn nhieacircnrsquo ntildeaotilde khoacircng thaoslashnh coacircng trong vieaumlc ntildeem soumliuml sung tuugravec hoaeumlc hoaoslash bigravenh ntildeeaacuten cho moiumli ngoumlocircoslashi Soumliuml oacirc nhieatildem naoslashy hauacuten laoslash moaumlt haaumlu quaucirc hiearingn nhieacircn cuucirca moaumlt neagraven vaecircn minh khoa hoiumlc hieaumln ntildeaiumli vocircugravei vaaumln toaacutec khuucircng khieaacutep khoacircng thearing kiearingm soaugravet ntildeoumlocirciumlc cuucirca neagraven phaugravet triearingn coacircng nghieaumlp vaoslash kinh teaacute Trong vooslashng quay ngoumlocirciumlc laiumli neagraven vaecircn minh laoslash keaacutet quaucirc cuucirca ntildeaelignh cao touml duy caugravech nghoacute vaoslash houmlocircucircng thuiuml nieagravem vui Nhouml vaaumly nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn chiacutenh gaacircy ra khuucircng hoaucircng moacirci troumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc caucircnh baugraveo chiacutenh laoslash tham voiumlng vaoslash voacirc minh cuucirca con ngoumlocircoslashi

4 Khuucircng hoaucircng neagraven Ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Con ngoumlocircoslashi Moaumlt trong nhoumlotildeng cuoaumlc tranh luaaumln khaugrave soacirci noaringi ocircucirc

phoumlocircng taacircy hieaumln nay ntildeaeumlc bieaumlt ocircucirc noumlocircugravec Hoa kyoslash laoslash lieacircn quan ntildeeaacuten vaaacuten ntildeeagrave suy thoaugravei neagraven ntildeaiumlo ntildeoumlugravec

Giocircugravei thieaumlu 13

Thaaumlt soumliuml raegraveng nhoumlotildeng noumlocircugravec phaugravet triearingn ntildeaotilde chuyearingn bieaacuten nhanh ntildeearing thoaucirc maotilden tham voiumlng cuucirca hoiuml ntildeearing mang soumliuml giaoslashu cougrave thogravenh voumlocirciumlng ngang qua soumliuml tieaacuten boauml cuucirca taaacutet caucirc thaoslashnh ntildeaiumlt kyotilde thuaaumlt-khoa hoiumlc-vi tiacutenh-khoacircng gian hoiuml ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash nhoumlotildeng xaotilde hoaumli laoslashnh maiumlnh nhoumlng vocircugravei soumliuml nghieacircn coumlugraveu ntildeuugraveng ntildeaeacuten chuugraveng ta seotilde thaaacutey raegraveng chiacutenh nhoumlotildeng xaotilde hoaumli naoslashy ntildeaotilde bograve bogravenh hoaiumln vocircugravei tyucirc leauml cao cuucirca nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave toumliuml toumlucirc gieaacutet ngoumlocircoslashi du coacircn baoslashi baiumlc caagraven sa teauml nghieaumln roumlocirciumlu coacirccain vaoslash nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec truiumly laiumlc traugravec taugraveng khaugravec vvhellip Soumliuml aucircnh houmlocircucircng ntildeaotilde taecircng nhanh cuoslashng vocircugravei vieaumlc taecircng soaacute loumlocirciumlng cuucirca roumlocirciumlu toumliuml toumlucirchellip vaoslash nhoumlotildeng tieaacuten boauml cuucirca khoa hoiumlc vaoslash kyotilde thuaaumlt ntildeaotilde phaugrave huyucirc cocirc socircucirc voumlotildeng chaeacutec cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng cougrave tiacutenh caugravech ntildeaiumlo ntildeoumlugravec cuucirca chiacutenh nougravehellip Soumliuml giaugraveo duiumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec ocircucirc xaotilde hoaumli coacircng nghieaumlp thigrave khoacircng ntildeoumlocirciumlc coi troiumlng Haagraveu heaacutet moiumli ngoumlocircoslashi chaelig cougrave coi troiumlng laoslashm theaacute naoslasho ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu tieagraven Hoiuml ntildeaugravenh giaugrave con ngoumlocircoslashi qua bao nhieacircu tieagraven maoslash ngoumlocircoslashi aaacutey cougrave ntildeoumlocirciumlc baaacutet kearing ngheagrave nghieaumlp vaoslash phoumlocircng tieaumln gigrave Trong nhoumlotildeng ntildeaaacutet noumlocircugravec xaotilde hoaumli nocirci maoslash tiacutenh chuyeacircn cheaacute chuucirc nghoacutea giaugraveo ntildeieagraveu chuucirc nghoacutea caugrave nhaacircn vaoslash touml toumlocircucircng beoslash phaugravei thogravenh haoslashnh thigrave phuugravec locirciumli phaagraven locircugraven cuucirca quaagraven chuugraveng bograve chuyeacircn cheaacute vaoslash toaumlc ngoumlocircoslashi thiearingu soaacute bograve loaiumli ra taaacutet caucirc nhoumlotildeng nguoagraven kinh teaacute ntildeeagraveu naegravem trong tay nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi cougrave quyeagraven loumliumlc Caugravec khuynh houmlocircugraveng xaotilde hoaumli treacircn ntildeaotilde ntildeeagrave cao giaugrave trograve vaaumlt chaaacutet ntildeaotilde chuyearingn con ngoumlocircoslashi thaoslashnh nhoumlotildeng caugravei maugravey cho soumliuml saucircn xuaaacutet vaoslash tieagraven thuoslash lao maoslash khoacircng maoslashng ntildeeaacuten lyugrave toumlocircucircng hoaeumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec

Nougravei moaumlt caugravech khaugravec nhoumlotildeng ntildeaaacutet noumlocircugravec maoslash cho laoslash

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 14

ldquodaacircn chuucirc hoaoslash bigravenh vaoslash thogravenh voumlocirciumlng nhaaacutetrdquo ntildeang trocircucirc neacircn bograve khoaring socircucirc vocircugravei nhoumlotildeng bogravenh taaumlt nguy hiearingm Nhaoslash taacircm lyugrave hoiumlc Myotilde noaringi tieaacuteng Erich Fromn trong taugravec phaaringm lsquoThe Sane Societyrsquo (Xaotilde hoaumli laoslashnh maiumlnh) ntildeaotilde cho raegraveng boumlugravec tranh ntildeocircn giaucircn cuucirca moaumlt xaotilde hoaumli ntildeieacircn cuoagraveng lieacircn quan phaagraven locircugraven ntildeeaacuten noumlocircugravec Hoa kyoslash hocircn nhoumlotildeng noumlocircugravec ocircucirc Chaacircu aacircu13

Ntildeearing khauacuteng ntildeogravenh ntildeieagraveu naoslashy Erich Fromn theacircm raegraveng ldquoCon ngoumlocircoslashi ntildeaotilde thoaacuteng loacutenh thieacircn nhieacircn vaoslash saucircn xuaaacutet

ngaoslashy caoslashng nhieagraveu nhoumlotildeng cuucirca caucirci vaaumlt chaaacutet ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt muiumlc ntildeiacutech toaacutei cao trong ntildeocircoslashi soaacuteng Trong tieaacuten trigravenh naoslashy con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde chuyearingn migravenh thaoslashnh vaaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh phuiuml thuoaumlc vocircugravei vaaumlt chaaacutet lsquolaoslashrsquo ntildeaotilde bograve lsquocougraversquo thoaacuteng trograve Nguoagraven goaacutec cuucirca vaecircn hoaugrave phoumlocircng Taacircy kearing caucirc Hy-laiumlp vaoslash Do- thaugravei ntildeaotilde coi troiumlng muiumlc ntildeiacutech cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng soumliuml hoaoslashn thieaumln con ngoumlocircoslashi con ngoumlocircoslashi hieaumln ntildeaiumli qua soumliuml hoaoslashn thieaumln cuucirca vaaumlt chaaacutet vaoslash kieaacuten thoumlugravec theaacute naoslasho ntildeearing saucircn xuaaacutet vaaumlt chaaacutetrdquo14

Vaoslash Erich Fromn ntildeaotilde ntildei ntildeeaacuten keaacutet luaaumln raegraveng tuy noumlocircugravec Hoa kyoslash laoslash coumlocircoslashng quoaacutec thogravenh voumlocirciumlng vaoslash tieaacuten boauml nhaaacutet nhoumlng laiumli cho thaaacutey moumlugravec ntildeoauml locircugraven nhaaacutet veagrave naiumln tinh thaagraven suy suiumlp vaoslash maaacutet thaecircng baegraveng15

Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc khi ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei nhoumlotildeng maeumlt khougrave khaecircn ngaoslashy caoslashng taecircng nhanh con ngoumlocircoslashi caucircm thaaacutey hoagravei hoaumlp lo laeacuteng hoaoslashi nghi hocircn vaoslash vigrave muoaacuten laotildeng queacircn thoumliumlc teaacute ntildeougrave baegraveng caugravech hoiuml ntildeaotilde lao vaoslasho thoiuml houmlocircucircng khoaugravei laiumlc ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash choacircn vuoslashi migravenh trong teauml nghieaumln 13 Trevor Ling Buddha Marx and God London 1979 trang 5 14 Erich Fromm Psychoanalysis and Zen Buddhism trang 79 15 Trover Ling nhouml treacircn trang 6

Giocircugravei thieaumlu 15

roumlocirciumlu thuoaacutec phieaumln gieaacutet ngoumlocircoslashi vaoslash toumliuml vaatildenhellip Thaaumlt laoslash hocirciumlp lyugrave khi Erich Fromn ntildeaotilde gocirciumli yugrave raegraveng maeumlc duoslash cougrave soumliuml taecircng nhanh trong saucircn xuaaacutet tieaumln nghi kyotilde thuaaumlt khoa hoiumlchellip ocircucirc phoumlocircng Taacircy nhoumlng thaaumlt ra haiumlnh phuugravec cuucirca phoumlocircng Taacircy chaelig doumliumla treacircn voiumlng toumlocircucircng cuucirca ntildeaagravey vaaumlt chaaacutet vaoslash tieagraven baiumlc toumloslash toumloslash con ngoumlocircoslashi caucircm thaaacutey maaacutet baucircn thaacircn hoiuml vaoslash caucircm thaaacutey soaacuteng khoacircng muiumlc ntildeiacutech troaacuteng loatildeng ntildeocircn ntildeoaumlc ntildeeaacuten noatildei hoiuml ntildeaotilde than leacircn raegraveng theaacute kyucirc XX laoslash theaacute kyucirc con ngoumlocircoslashi ntildeaotilde cheaacutet16

Rootilde raoslashng cuoaumlc khuucircng hoaucircng chieaacuten tranh taecircng nhanh daacircn soaacute vaoslash oacirc nhieatildem moacirci troumlocircoslashng taiumlo ra soumliuml nguy hiearingm cho con ngoumlocircoslashi treacircn haoslashnh tinh vaoslash laoslashm suy thoaugravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravec daatilden ntildeeaacuten khuucircng hoaucircng xaotilde hoaumli trong nhieagraveu caugravech Nhoumlotildeng cuoaumlc khuucircng boaacute taaacuten coacircng nhoumlotildeng chieaacuten tranh tham nhuotildeng toaumli augravec vocircugravei treucirc con phuiuml noumlotilde vaoslash ngoumlocircoslashi giaoslash ntildeaotilde xaucircy ra trong theaacute giocircugravei naoslashy thaaumlt soumliuml laoslash moaumlt nocirci ntildeau khoaring khoacircng cougrave haiumlnh phuugravec ntildeearing soaacuteng vaoslash con ngoumlocircoslashi trocircucirc thaoslashnh xa laiuml trung laaumlp vocircugravei moiumli ntildeieagraveu xaucircy ra treacircn theaacute giocircugravei naoslashy Thaugravei ntildeoauml trung laaumlp laotildenh ntildeaiumlm taoslashn baiumlo ntildeaotilde lougravet moaumlt con ntildeoumlocircoslashng cho moaumlt kiearingu ntildeocircoslashi soaacuteng nhaatilden taacircm khoacircng bigravenh ntildeauacuteng vaoslash baiumlo ntildeoaumlng ngay caucirc cougrave nhieagraveu tieaacuten boauml khoa hoiumlc nhoumlng vaatilden khoacircng quaucircn lyugrave ntildeoumlocirciumlc nhouml J Krishnamurti trong taugravec phaaringm noaringi tieaacuteng lsquoEducation and Signification of Lifersquo (Giaugraveo duiumlc vaoslash YUgrave nghoacutea cuucirca cuoaumlc soaacuteng) ntildeaotilde vieaacutet raegraveng

16 Minh Chi-Haoslash Thuugravec Minh Ntildeaiumli Coumlocircng Trieaacutet Hoiumlc Ntildeoacircng Phoumlocircng

Troumlocircoslashng Ntildeaiumli hoiumlc Toaringng Hocirciumlp TPHCM 1993 trang 32-3

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 16

ldquoNhoumlotildeng tieaacuten boauml kyotilde thuaaumlt ntildeaotilde giaucirci quyeaacutet toumlugravec thigrave vaoslashi loaiumli vaaacuten ntildeeagrave naoslasho ntildeougrave cuucirca con ngoumlocircoslashi ocircucirc moaumlt trigravenh ntildeoauml naoslasho ntildeougrave nhoumlng nougrave cuotildeng laoslashm cho vaaacuten ntildeeagrave trocircucirc neacircn phoumlugravec taiumlp vaoslash saacircu hocircn Ntildeearing soaacuteng ocircucirc moaumlt moumlugravec ntildeoauml naoslasho ntildeougrave maoslash khoacircng quan taacircm ntildeeaacuten toaringng thearing ntildeocircoslashi soaacuteng laoslash toumliuml taiumlo theacircm soumliuml ntildeau khoaring vaoslash huyucirc dieaumlt Nhu caagraveu locircugraven nhaaacutet vaoslash vaaacuten ntildeeagrave ntildeeoslash neugraven nhaaacutet cuucirca toumloslashng caugrave nhaacircn laoslash hoaumli nhaaumlp vaoslasho toaringng thearing ntildeocircoslashi soaacuteng ntildeearing cougrave thearing giuugravep cho vograve aaacutey ntildeoumlocircng ntildeaagraveu vocircugravei nhoumlotildeng phoumlugravec taiumlp ntildeang gia taecircng khoacircng ngoumloslashng

Taaacutet nhieacircn kieaacuten thoumlugravec coacircng ngheauml seotilde khoacircng cougrave phoumlocircng houmlocircugraveng ntildeearing giaucirci quyeaacutet vaaacuten ntildeeagrave beacircn trong chuugraveng ta nhoumlotildeng soumlugravec eugravep xung ntildeoaumlt taacircm lyugrave vaoslash chiacutenh vigrave chuugraveng ta thu nhaaumln kieaacuten thoumlugravec coacircng nghieaumlp maoslash khoacircng cougrave soumliuml hiearingu thaaacuteu tieaacuten trigravenh toaringng thearing cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng neacircn coacircng ngheauml ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt phoumlocircng tieaumln ntildeearing toumliuml tieacircu dieaumlt chuugraveng ta Con ngoumlocircoslashi bieaacutet laoslashm theaacute naoslasho ntildeearing chia cheucirc bom nguyeacircn toumlucirc nhoumlng neaacuteu khoacircng cougrave tigravenh thoumlocircng hieaumln houmlotildeu trong traugravei tim thigrave ngoumlocircoslashi aaacutey seotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt quaugravei vaaumltrdquo17

5 Toaacutec ntildeoauml Tieaacuten triearingn ntildeeaacuten Theaacute giocircugravei hieaumln ntildeaiumli Theaacute giocircugravei baacircy giocircoslash chuyearingn nhanh vocircugravei moaumlt toaacutec ntildeoauml

khoacircng thearing toumlocircucircng toumlocirciumlng ntildeoumlocirciumlc trong thocircoslashi hieaumln ntildeaiumli Chuugraveng ta thaaacutey moaumlt soumliuml chuyearingn ntildeoaringi nhanh trong hoaiumlt ntildeoaumlng vaoslash toaring choumlugravec cuucirca con ngoumlocircoslashi ntildeeaacuten noaringi nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh vaaacuten ntildeeagrave quoaacutec teaacute Nhoumlng cougrave moaumlt soumliuml kieaumln khoacircng thearing choaacutei boucirc laoslash nhoumlotildeng thaoslashnh ntildeaiumlt trong khoa hoiumlc vaoslash kyotilde thuaaumlt ntildeaotilde phaugrave huyucirc neaacutep soaacuteng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec voumlotildeng chaeacutec vaoslash ntildeaotilde chuyearingn con ngoumlocircoslashi troacirci daiumlt tocircugravei moaumlt theaacute giocircugravei xa laiuml vaoslash khougrave khaecircn Theaacute giocircugravei ntildeang thay ntildeoaringi

17 J Krishnamurti Education and the Signification of Life 1994 trang

19

Giocircugravei thieaumlu 17

nhanh ntildeeaacuten khoacircng ngocircoslash Thaaumlt ra nhoumlotildeng thuaaumln locirciumli trong khoa hoiumlc ntildeaotilde mang

soumliuml giaucirci phougraveng ntildeeaacuten cho loaoslashi ngoumlocircoslashi vaoslash ntildeaotilde laoslashm giaoslashu theacircm neagraven vaecircn hoaugrave cuucirca chuugraveng ta chauacuteng haiumln nougrave ntildeaotilde laoslashm cho chaacircn trocircoslashi kieaacuten thoumlugravec roaumlng ra nhoumlng nougrave cuotildeng laoslashm cho cuoaumlc soaacuteng chuugraveng ta trocircucirc neacircn phoumlugravec taiumlp vaoslash khougrave khaecircn ocircucirc nhieagraveu laotildenh voumliumlc naoslasho ntildeougrave

6 Vaaacuten ntildeeagrave Trao ntildeoaringi Touml duy Soumliuml thaoslashnh ntildeaiumlt cuucirca caugravei goiumli laoslash lsquoVaecircn minh kyotilde thuaaumlt

khoa hoiumlcrsquo cuucirca theaacute kyucirc XXI ntildeaotilde laoslashm cho caugravec xaotilde hoaumli treacircn theaacute giocircugravei gaagraven vocircugravei nhau hocircn troumlocircugravec ntildeougrave vaoslash cougrave thearing ntildeaugravep oumlugraveng nhoumlotildeng nhu caagraveu vaoslash ntildeooslashi houcirci cuucirca nhau hocircn Ntildeaeumlc bieaumlt vocircugravei soumliuml thaoslashnh ntildeaiumlt cao cuucirca kyotilde thuaaumlt - khoa hoiumlc - vi tiacutenh - khoacircng gian phoumlocircng Taacircy vaoslash Ntildeoacircng phoumlocircng Nam vaoslash Baeacutec ntildeaotilde cougrave thearing trao ntildeoaringi laatilden nhau veagrave touml duy yugrave kieaacuten cuotildeng nhouml caugravec maeumlt cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng nhouml toacircn giaugraveo chiacutenh trograve kinh teaacute xaotilde hoaumli taacircm lyugrave vaoslash vaecircn hoaugravehellip Hoiuml cougrave thearing gaeumlp nhau vaoslash trao ntildeoaringi laatilden nhau trong moaumlt phaiumlm vi raaacutet locircugraven vaoslash saacircu saeacutec maoslash troumlocircugravec ntildeougrave choumla toumloslashng cougrave vaoslash chiacutenh vigrave lyugrave do ntildeougrave maoslash nhaoslash vaaumlt lyugrave hoiumlc Fritjof Capra thoumlocircoslashng goiumli laoslash lsquoHeauml bieaacuten hoaugraversquo- moaumlt soumliuml chuyearingn ntildeoaringi saacircu saeacutec trong touml duy khaugravei nieaumlm vaoslash giaugrave trograve ntildeaotilde higravenh thaoslashnh moaumlt caugravei nhigraven ntildeaeumlc bieaumlt veagrave thoumliumlc teaacute vaoslash oacircng ntildeaotilde cho moaumlt soumliuml ghi chuugrave ngaeacuten veagrave logravech soumlucirc cuucirca soumliuml trao ntildeoaringi nhouml sau

ldquoHeauml bieaacuten hoaugrave baacircy giocircoslash ntildeang chuyearingn ntildeoaringi ntildeaotilde thoaacuteng trograve neagraven vaecircn hoaugrave cuucirca chuugraveng ta vaoslashi haoslashng traecircm naecircm suoaacutet trong thocircoslashi kyoslash ntildeougrave nougrave ntildeaotilde higravenh thaoslashnh xaotilde hoaumli phoumlocircng Taacircy hieaumln ntildeaiumli

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 18

vaoslash ntildeaotilde cougrave aucircnh houmlocircucircng ntildeaugraveng kearing ntildeeaacuten nhoumlotildeng phaagraven cooslashn laiumli cuucirca theaacute giocircugravei Moacirc higravenh heauml bieaacuten hoaugrave naoslashy bao goagravem moaumlt soaacute nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng giaugrave trograve ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhoumlotildeng dooslashng khaugravec nhau cuucirca neagraven vaecircn hoaugrave phoumlocircng taacircy bao goagravem soumliuml Caugravech maiumlng khoa hoiumlc soumliuml Khai saugraveng vaoslash Caugravech maiumlng coacircng nghieaumlp Chuugraveng bao goagravem looslashng tin trong phoumlocircng phaugravep khoa hoiumlc nhouml laoslash moaumlt soumliuml tieaacutep caaumln ntildeuugraveng ntildeaeacuten duy nhaaacutet ntildeoaacutei vocircugravei kieaacuten thoumlugravec looslashng tin veagrave vuotilde truiuml quan nhouml laoslash moaumlt heauml thoaacuteng cocirc khiacute bao goagravem nhoumlotildeng khoaacutei hocirciumlp nhaaacutet vaaumlt chaaacutet cocirc baucircn soumliuml toagraven taiumli vaoslash looslashng tin qua soumliuml phaugravet triearingn kyotilde thuaaumlt vaoslash kinh teaacute ntildeearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaaumlt chaaacutet voacirc taaumlnrdquo18

Nhaoslash xaotilde hoaumli hoiumlc Pitirim Sorokin19 ntildeaotilde chuugrave giaucirci moacirc higravenh heauml bieaacuten hoaugrave hieaumln ntildeaiumli nhouml laoslash moaumlt phaagraven cuucirca tieaacuten trigravenh nhaaacutet quaugraven moaumlt giao ntildeoaumlng lieacircn tuiumlc cuucirca nhoumlotildeng heauml thoaacuteng giaugrave trograve cougrave thearing thaaacutey trong xaotilde hoaumli phoumlocircng Taacircy Sorokin ntildeaotilde baeacutet ntildeaagraveu thaucirco luaaumln veagrave vieaumlc ntildeaugravenh giaugrave laiumli caugravec giaugrave trograve maoslash khoacircng gigrave ngoaoslashi quyotilde ntildeaiumlo thuyeaacutet ntildeoaumlng loumliumlc cuucirca vaecircn hoaugrave vaoslash xaotilde hoaumli Baucircng I

Thocircoslashi

18 Nhouml treacircn19 Pitirim A

1937-41

Fossil-fuel ageintheconofculturaevolution

Vaecircn Minh Vaecircn Minh Hy-laiumlp Troumlocircugravec TL TL Thocircoslashi ntildeaiumli Nhieacircn lieaumluAi-caaumlp

3000 2000 1000 1000 2000

ntildeaiumli nhieacircn lieaumlu (higravenh thaoslashnh toumloslash xaugravec ntildeoaumlng vaaumlt bograve phaacircn huyucirc

trang 17 Sorokin Social and Cultural Dynamics 4 taaumlp New York

Giocircugravei thieaumlu 19

toumloslash thocircoslashi xa xoumla) trong boaacutei caucircnh cuucirca soumliuml tieaacuten hoaugrave neagraven vaecircn hoaugrave

Tuy nhieacircn ngaoslashy nay trong quaugrave trigravenh bieaacuten ntildeoaringi tigravem hiearingu laatilden nhau gioumlotildea nhoumlotildeng neagraven vaecircn hoaugrave ntildeang tieaacutep tuiumlc ocircucirc vaoslashi nocirci thigrave soumliuml hocirciumlp nhaaacutet cuucirca theaacute giocircugravei ntildeaotilde laoslashm cho nhieagraveu xaotilde hoaumli con ngoumlocircoslashi vaoslash yugrave thoumlugravec heauml ntildea daiumlng caoslashng noaringi baaumlt hocircn gaacircy ra soumliuml caecircng thauacuteng vaoslash ntildeoaacutei khaugraveng choumla heagrave thaaacutey trong taaacutet caucirc laotildenh voumliumlc cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng Thocircoslashi ntildeaiumli toaoslashn caagraveu saeacutep ntildeeaacuten ntildeang taiumlo ra moaacutei baaacutet ntildeoagraveng taiumlo ra soumliuml truy tigravem caugravei goiumli laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet hocircn vaoslash hoaoslash hocirciumlp hocircn Soumliuml khaugravec bieaumlt ntildeoaacutei laaumlp vaoslash maacircu thuaatilden gioumlotildea caugravec yugrave thoumlugravec heauml nhoumlotildeng heauml thoaacuteng giaugrave trograve vaoslash caugravech suy nghoacute ntildea daiumlng ntildeaotilde trocircucirc neacircn caoslashng nhieagraveu hocircn treacircn khaeacutep theaacute giocircugravei Moatildei neagraven vaecircn minh hay vaecircn hoaugrave ntildeoumlocirciumlc keaacutet caaacuteu vocircugravei nhieagraveu giaugrave trograve ntildea daiumlng moaumlt soaacute giaugrave trograve caecircn baucircn vaoslash moaumlt soaacute thoumlocircoslashng thay ntildeoaringi Nhoumlotildeng giaugrave trograve vaoslash yugrave toumlocircucircng naoslashy cougrave thearing khaugravec nhau thaaumlm chiacute trong cuoslashng moaumlt neagraven vaecircn hoaugrave ocircucirc baaacutet coumlugrave giai ntildeoaiumln naoslasho theo soumliuml thay ntildeoaringi baaacutet thoumlocircoslashng cuucirca vograve triacute ntildeogravea lyugrave hoaeumlc soumliuml thay ntildeoaringi thocircoslashi gian theo heauml touml toumlocircucircng noaringi baaumlt cuucirca thocircoslashi ntildeaiumli

Xaotilde hoaumli con ngoumlocircoslashi moaumlt khi ntildeaotilde duy trigrave nhoumlotildeng maatildeu tri thoumlugravec vaoslash vaecircn hoaugrave cuucirca chiacutenh hoiuml maoslash baacircy giocircoslash ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhau trong moaumlt dooslashng locircugraven maiumlnh xoacirc ntildeaaringy cuucirca logravech soumlucirc theaacute giocircugravei taiumlo thaoslashnh nhoumlotildeng laoslashn sougraveng voatilde haecircm hocircotilde va maiumlnh doaumli ngoumlocirciumlc laiumli nhau Soumliuml ntildeoagraveng boauml hoaugrave toaoslashn caagraveu baegraveng nhoumlotildeng coacircng ngheauml vaaumln chuyearingn vaoslash thoacircng tin ntildeooslashi houcirci taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi ntildeougraveng vai trooslash quan troiumlng trong dieatilden ntildeaoslashn chung cuucirca logravech soumlucirc theaacute giocircugravei vaoslash hy voiumlng raegraveng hoiuml yugrave thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc vai tuoagraveng cuucirca hoiuml treacircn ngheauml thuaaumlt saacircn khaaacuteu naoslashy Tuy nhieacircn chaelig sau khi nhoumlotildeng phaacircn chia vaoslash ntildeoaacutei laaumlp ntildeoumlocirciumlc khaeacutec phuiumlc

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 20

thigrave chaacircn trocircoslashi tinh thaagraven mocircugravei cuucirca nhaacircn loaiumli ntildeoumlocirciumlc mocircucirc ra moaumlt cuoaumlc soaacuteng chaacircn thaaumlt hoaoslash hocirciumlp vocircugravei nhau

Chuugraveng ta bieaacutet rootilde raoslashng logravech soumlucirc theaacute giocircugravei seotilde khoacircng ntildeocircn giaucircn ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp neaacuteu khoacircng cougrave nhoumlotildeng loumliumlc loumlocirciumlng lao ntildeoaumlng cuucirca soumliuml tieaacuten boauml kyotilde thuaaumlt khoa hoiumlc vaoslash loumliumlc loumlocirciumlng hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca tinh thaagraven beacircn trong thaacircm taacircm con ngoumlocircoslashi

Laoslashm theaacute naoslasho ntildeearing chuugraveng ta tigravem thaaacutey moaumlt neagraven taucircng tinh thaagraven chung trong theaacute giocircugravei ntildea nguyeacircn maoslash khoacircng laoslashm toaringn haiumli nhoumlotildeng ntildeaeumlc troumlng ntildeoaumlc ntildeaugraveo cuucirca moatildei truyeagraven thoaacuteng vaecircn hoaugrave vaoslash tinh thaagraven Ntildeaacircy cuotildeng laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave khaaringn caaacutep maoslash nhaacircn loaiumli ngaoslashy nay ntildeoaacutei maeumlt

Houmlocircugraveng Ntildeeagrave nghograve

1 Traugravech nhieaumlm Theaacute giocircugravei Soumliuml khuucircng hoaucircng cuucirca con ngoumlocircoslashi quaugrave saacircu saeacutec vaoslash gaacircy

kinh socirciuml ntildeeaacuten noaringi ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng taaacutet caucirc nhoumlotildeng laotildenh voumliumlc xaotilde hoaumli trong nhoumlotildeng moaacutei lieacircn quan toumloslash caugrave thearing trong gia ntildeigravenh ntildeeaacuten coaumlng ntildeoagraveng cuucirca caugrave thearing ntildeougrave khoacircng nocirci naoslasho treacircn traugravei ntildeaaacutet naoslashy thoaugravet khoucirci soumliuml nguy hiearingm cuucirca nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave khoacircng thearing ruugravet lui ntildeang ntildee doiumla chiacutenh soumliuml hieaumln houmlotildeu treacircn traugravei ntildeaaacutet nhouml vaaumly Ntildeieagraveu naoslashy bao goagravem nhieagraveu khaugravei nieaumlm mocircugravei cuucirca nhoumlotildeng moaacutei quan heauml vaoslash raoslashng buoaumlc trong xaotilde hoaumli ntildeaotilde taugravec ntildeoaumlng ntildeeaacuten quan ntildeiearingm giaugraveo duiumlc toaoslashn caagraveu vaoslash chaelig ntildeieagraveu naoslashy mocircugravei cougrave thearing laoslashm giaucircm ntildei tiacutenh chaaacutet haiumln heiumlp cuucirca chuucirc nghoacutea daacircn toaumlc vaoslash chuucirc nghoacutea baugrave quyeagraven cuucirca coumlocircoslashng quoaacutec baeacutet nguoagraven toumloslash nhoumlotildeng vooslashng laaringn quaaringn cuucirca moaacutei thuoslash haaumln naiumln phaacircn bieaumlt chuucircng toaumlc vaoslash nhoumlotildeng thaoslashnh kieaacuten bougravep cheaacutet baucircn chaaacutet thieaumln trong chuugraveng ta trong taaacutet caucirc toacircn giaugraveo

Giocircugravei thieaumlu 21

vaoslash trong vaecircn hoaugrave (gougravep phaagraven higravenh thaoslashnh nhoumlotildeng di saucircn phong phuugrave cho moiumli thocircoslashi ntildeaiumli) Neaacuteu chuugraveng ta hy voiumlng mang hoaoslash bigravenh ntildeeaacuten cho chiacutenh migravenh vaoslash ngoumlocircoslashi khaugravec thigrave chuugraveng ta neacircn kheugravep migravenh vaoslasho kyucirc luaaumlt trong moaumlt caugravech naoslasho ntildeougrave ntildeearing mang laiumli haiumlnh phuugravec vaoslash hoaoslash bigravenh chaacircn thaaumlt

Ntildeearing hiearingu nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng vaecircn hoaugrave ntildea daiumlng chuugraveng ta caagraven phaucirci chaaacutep nhaaumln moaumlt taagravem nhigraven roaumlng locircugraven vaoslash thaaacutey chiacutenh migravenh trong ngoumlotilde caucircnh cuucirca soumliuml tieaacuten hoaugrave vaecircn minh con ngoumlocircoslashi Chuugraveng ta phaucirci chuyearingn quan ntildeiearingm cuucirca chuugraveng ta tocircugravei moaumlt houmlocircugraveng toaacutet ntildeeiumlp hocircn

2 Khuynh houmlocircugraveng Toacircn giaugraveo Nhouml chuugraveng ta thaaacutey maeumlc duoslash kyotilde thuaaumlt vaoslash khoa hoiumlc ntildeaotilde

cougrave tieaacuten boauml nhieagraveu nhoumlng khoacircng thearing chuyearingn ntildeoaringi caucircm hoaugrave taacircm triacute con ngoumlocircoslashi Khoa hoiumlc cougrave thearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave toumlugravec thocircoslashi cougrave thearing nuoacirci doumlocircotildeng nhieagraveu ngoumlocircoslashi ntildeearing maoslash cougrave nhieagraveu ngoumlocircoslashi hocircn ntildeearing nuoacirci doumlocircotildeng Khoa hoiumlc cougrave thearing keugraveo daoslashi maiumlng soaacuteng con ngoumlocircoslashi nhoumlng ngoumlocirciumlc laiumli khoa hoiumlc cuotildeng cougrave nhieagraveu phoumlocircng phaugravep hieaumlu quaucirc hocircn ntildeearing phaugrave huyucirc maiumlng soaacuteng con ngoumlocircoslashi Theo Robert F Spencer trong taugravec phaaringm lsquoThe Relation of Buddhism to Modern Sciencersquo(Moaacutei quan heauml Phaaumlt giaugraveo vocircugravei Khoa hoiumlc hieaumln ntildeaiumli) nougravei raegraveng

ldquoQuan ntildeiearingm ngaoslashy nay cho raegraveng khoa hoiumlc khoacircng gigrave khaugravec hocircn laoslash moaumlt phoumlocircng phaugravep vaoslash tigravem caugravech ntildeaoslasho saacircu ntildeearing ntildeaugravep oumlugraveng nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave vaoslash caacircu houcirci veagrave traiumlng thaugravei tuyeaumlt ntildeoaacutei cuucirca vaaumln meaumlnh con ngoumlocircoslashi Ntildeaacircy laoslash quan nieaumlm laagravem laiumlc vigrave nougrave higravenh thaoslashnh moaumlt khoa hoiumlc giaugraveo ntildeieagraveu maoslash nocirci ntildeougrave khoacircng cougrave maeumlt cuucirca taugravec

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 22

ntildeoaumlng toacircn giaugraveordquo20

Vigrave vaaumly muiumlc ntildeiacutech cuucirca khoa hoiumlc laoslash vaaumlt chaaacutet ntildeearing thoucirca maotilden tham voiumlng cuucirca con ngoumlocircoslashi hocircn laoslash tinh thaagraven ntildeearing caucirci thieaumln ntildeaiumlo ntildeoumlugravec con ngoumlocircoslashi Ntildeearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng soumliuml khoacircng thaecircng baegraveng hiearingn nhieacircn naoslashy gioumlotildea khoa hoiumlc coacircng ngheauml ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash tinh thaagraven thigrave khoacircng cougrave caugravech naoslasho khaugravec laoslash trocircucirc laiumli neagraven taucircng cuucirca trieaacutet hoiumlc ntildeocircoslashi soaacuteng maoslash AJ Toynbee ntildeaotilde dieatilden taucirc nhouml sau

ldquoToacirci tin raegraveng higravenh thoumlugravec cuucirca moaumlt neagraven vaecircn minh laoslash soumliuml biearingu hieaumln toacircn giaugraveo cuucirca nougrave vaoslash ntildeougrave laoslash moaumlt neagraven vaecircn minh ntildeoumlocirciumlc quyeaacutet ntildeogravenh treacircn neagraven taucircng toacircn giaugraveordquo21

Nghoacutea laoslash toacircn giaugraveo oumlugraveng duiumlng cho nhoumlotildeng nhu caagraveu tinh thaagraven cuucirca con ngoumlocircoslashi vaoslash laoslash cocirc socircucirc cuucirca neagraven vaecircn hoaugrave noumlocircugravec ntildeougrave nhouml HG Wells ntildeaotilde trigravenh baoslashy raegraveng

ldquoToacircn giaugraveo laoslash phaagraven trung taacircm cuucirca neagraven giaugraveo duiumlc ntildeaotilde xaugravec ntildeogravenh touml caugravech ntildeaiumlo ntildeoumlugravec cuucirca chuugraveng tardquo 22

Kant nhaoslash trieaacutet hoiumlc Ntildeoumlugravec noaringi tieaacuteng phaugravet biearingu raegraveng ldquoToacircn giaugraveo laoslash nhoumlotildeng nguyeacircn lyugrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec nhouml laoslash luaaumlt leauml

khoacircng ntildeoumlocirciumlc vi phaiumlmrdquo 23

Vaoslash thoacircng ntildeieaumlp cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave ntildeocircoslashi soaacuteng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec toacircn giaugraveo nhouml sau

ldquoKhoacircng laoslashm caugravec ntildeieagraveu augravec 20 Ed Buddhadasa P Kirthisinghe Buddhism and Science Delhi 1996

trang 18 21 A Toynbee - Daisaku-Ikeda Man Himself Must Choose Tokyo

1976 trang 288-0 22 Hoaoslash thoumlocirciumlng Dr K Sri Dhammananda Buddhism as a Religion

Malaysia 2000 trang 7 23 Hoaoslash thoumlocirciumlng Dr K Sri Dhammananda Buddhism as a Religion

Malaysia 2000 trang 7

Giocircugravei thieaumlu 23

Gaeacuteng laoslashm caugravec vieaumlc laoslashnh Gioumlotilde taacircm yugrave trong saiumlch Ntildeougrave locircoslashi chouml Phaaumlt daiumlyrdquo

(Sabba pAringpassa akaraœam kusalassa upasampadAring sacittapariyodapanaUacute etaUacute buddhAringna sAringsanaUacute)24

Nougravei roaumlng hocircn chuugraveng ta neacircn hiearingu raegraveng toacircn giaugraveo neaacuteu thaaumlt soumliuml laoslash toacircn giaugraveo caagraven phaucirci laaacutey toaoslashn con ngoumlocircoslashi laoslashm trung taacircm chocircugrave khoacircng phaucirci laaacutey moaumlt laotildenh voumliumlc naoslasho ntildeougrave cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng con ngoumlocircoslashi Con ngoumlocircoslashi toaacutet nghoacutea laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi phaucirci theo toacircn giaugraveo cuucirca migravenh bieaacutet raegraveng seotilde khoacircng cougrave haiumlnh phuugravec vaoslash hoaoslash bigravenh naoslasho treacircn traugravei ntildeaaacutet khi nocirci ntildeougrave cooslashn cougrave soumliuml ngheoslasho naoslashn ntildeougravei khaugravet baaacutet bigravenh ntildeauacuteng vaoslash ntildeaoslashn augravep naiumln phaacircn bieaumlt chuucircng toaumlc soumliuml baaacutet loumliumlc soumliuml khoacircng coacircng minh noaringi socirciuml haotildei soumliuml khoacircng tin caaumly vaoslash nghi ngocircoslash laatilden nhau Looslashng toumliuml troiumlng khoacircng gaacircy chieaacuten tranh vocircugravei keucirc khaugravec laoslash caagraven thieaacutet ntildeoaacutei vocircugravei haiumlnh phuugravec nhouml thoumliumlc phaaringm vaoslash neaacuteu ocircucirc ntildeougrave khoacircng cooslashn cougrave soumliuml toumliuml troiumlng thigrave hoiuml khoacircng thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml tieaacuten triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc nhaacircn caugravech cuucirca hoiuml

Tuy nhieacircn moaumlt soumliuml kieaumln khoacircng thearing phuucirc nhaaumln raegraveng khoacircng phaucirci taaacutet caucirc toacircn giaugraveo ntildeeagraveu houmlotildeu duiumlng vaoslash toaacutet cho moiumli ngoumlocircoslashi Nhoumlng logravech soumlucirc laoslash moaumlt baegraveng choumlugraveng khi moaumlt toacircn giaugraveo naoslasho ntildeougrave thaoslashnh coacircng trong vieaumlc ntildeaugravep oumlugraveng nhu caagraveu tiacuten ngoumlocircotildeng tu taaumlp cougrave thearing thaaumlt soumliuml daatilden con ngoumlocircoslashi ntildeeaacuten thaacircn vaoslash taacircm an laiumlc thigrave toacircn giaugraveo ntildeougrave toagraven taiumli vaoslash soaacuteng laacircu daoslashi Toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn cuotildeng laoslash moaumlt hieaumln toumlocirciumlng toacircn giaugraveo vaoslash vaecircn hoaugrave noaringi baaumlt trong thocircoslashi ntildeaiumli chuugraveng ta vaoslash moaumlt trong nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave quan troiumlng ntildeoumlocirciumlc caugravec nhaoslash toacircn giaugraveo vaoslash nhaoslash touml 24 Dhammapala caacircu 183 trang 97-8

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 24

toumlocircucircng cuucirca moiumli truyeagraven thoaacuteng ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten Toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn laoslash moaumlt vaaacuten ntildeeagrave thoacircng thoumlocircoslashng thaugravech thoumlugravec vocircugravei moiumli toacircn giaugraveo trong kyucirc nguyeacircn cuucirca chuugraveng ta nhoumlng moumlugravec ntildeoauml nghieacircm troiumlng vaoslash soumliuml thaugravech thoumlugravec cuucirca nougrave thigrave khoacircng phaucirci laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet taaacutet yeaacuteu vocircugravei taaacutet caucirc toacircn giaugraveo

Tuy nhieacircn ntildeoumlugraveng veagrave phoumlocircng dieaumln khaugravec bieaumlt gioumlotildea Thieacircn chuugravea giaugraveo vaoslash Phaaumlt giaugraveo maeumlc duoslash trong vaoslashi theaacute kyucirc troumlocircugravec kia Thieacircn chuugravea giaugraveo ntildeaotilde ntildeoumlocircng ntildeaagraveu vocircugravei vaaacuten ntildeeagrave toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn vaoslash trong vaoslashi theaacute kyucirc gaagraven ntildeaacircy houmlocircucircng ntildeoumlocirciumlc soumliuml ntildeoaumlc quyeagraven toacircn giaugraveo ocircucirc Chaacircu aacircu vaoslash Chaacircu myotilde Chaelig mocircugravei ntildeaacircy vocircugravei soumliuml suiumlp ntildeoaring quan ntildeiearingm Chaacircu aacircu trung taacircm theaacute giocircugravei vaoslash soumliuml phaugravet triearingn nhanh cuucirca quan heauml toumlocircng taugravec quoaacutec teaacute trong nhieagraveu laotildenh voumliumlc cuucirca cuoaumlc soaacuteng con ngoumlocircoslashi nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave Cocirc ntildeoaacutec ntildeeaacuten vaoslash laagraven noumlotildea thaaacutey thoumliumlc teaacute maiumlnh meotilde cuucirca toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn Hoiuml mocircugravei nhaaumln ra soumliuml toagraven taiumli tiacuten ngoumlocircotildeng vaoslash giaugrave trograve cuucirca nhoumlotildeng heauml thoaacuteng toacircn giaugraveo-khoacircng phaucirci Thieacircn chuugravea giaugraveo khoacircng chaelig ocircucirc caugravec noumlocircugravec ngoaoslashi maoslash cooslashn ocircucirc Chaacircu aacircu vaoslash Chaacircu myotilde Theaacute laoslash ntildeoaacutei vocircugravei nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave Cocirc ntildeoaacutec toacircn giaugraveo ntildea nguyeacircn baaacutey giocircoslash ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln nhouml laoslash moaumlt thaugravech ntildeoaacute traagravem troiumlng ntildeoaacutei vocircugravei thuyeaacutet moaumlt thaagraven cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo

Maeumlc khaugravec Phaaumlt giaugraveo ngang qua logravech soumlucirc laacircu daoslashi ntildeaotilde toagraven taiumli vaoslash traucirci roaumlng khaeacutep Chaacircu augrave trong moaumlt boaacutei caucircnh ntildea toacircn giaugraveo ocircucirc AAacuten ntildeoauml Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde cuoslashng toagraven taiumli vocircugravei Baoslash-la-moacircn giaugraveo ntildeaiumlo Loaotilde thearing vaoslash nhieagraveu higravenh thoumlugravec khaugravec cuucirca ntildeaiumlo Hindu ocircucirc Trung hoa Phaaumlt giaugraveo keaacutet hocirciumlp vocircugravei Khoaringng giaugraveo vaoslash Laotildeo giaugraveo ocircucirc Nhaaumlt baucircn Phaaumlt giaugraveo hoaoslash nhaaumlp vocircugravei Shinto vaoslash Khoaringng giaugraveo Vigrave vaaumly ntildeoaacutei vocircugravei haagraveu heaacutet caugravec

Giocircugravei thieaumlu 25

Phaaumlt toumlucirc lsquontildea toacircn giaugraveorsquontildeaotilde khoacircng laoslashm chaaacuten ntildeoaumlng nhouml caugravec con chieacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo25

Trong soumliuml noaacutei keaacutet ntildeearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave khoacircng thaecircng baegraveng trong toacircn giaugraveo khoa hoiumlc kinh teaacutehellip ocircucirc treacircn Albert Einstein - nhaoslash khoa hoiumlc noaringi tieaacuteng vocircugravei Thuyeaacutet Toumlocircng ntildeoaacutei cuucirca theaacute kyucirc XX ntildeaotilde cougrave locircoslashi khuyeacircn raaacutet khoacircn ngoan raegraveng chuugraveng ta neacircn keaacutet hocirciumlp toacircn giaugraveo vaoslash khoa hoiumlc nhouml sau

ldquoKhoa hoiumlc chaelig ntildeoumlocirciumlc saugraveng taiumlo toumloslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi hoaoslashn toaoslashn houmlocircugraveng ntildeeaacuten chaacircn lyugrave vaoslash hiearingu bieaacutet Song ntildeieagraveu naoslashy xuaaacutet phaugravet toumloslash phaiumlm truoslash toacircn giaugraveo vaoslash toumloslash nieagravem tin veagrave nhoumlotildeng quy luaaumlt giaugrave trograve phuoslash hocirciumlp vocircugravei cuoaumlc soaacuteng thoumliumlc taiumli nghoacutea laoslash cougrave thearing lyugrave giaucirci ntildeearing suy luaaumln Toacirci khoacircng thearing hiearingu moaumlt nhaoslash khoa hoiumlc chaacircn chiacutenh laiumli khoacircng cougrave looslashng tin saacircu saeacutec ntildeougrave Traiumlng thaugravei naoslashy cougrave thearing dieatilden taucirc qua higravenh aucircnh khoa hoiumlc khoacircng cougrave toacircn giaugraveo thigrave queoslash quaeumlt toacircn giaugraveo khoacircng cougrave khoa hoiumlc thigrave muoslash loaoslashoslashrdquo 26

Trong khi Trevor Ling giaugraveo souml daiumly moacircn Toacircn-giaugraveo-hoiumlc ocircucirc troumlocircoslashng ntildeaiumli-hoiumlc Manchester toumliuml houcirci raegraveng ldquoSau cuoaumlc chaiumlm traugraven naoslashy toacircn giaugraveo naoslasho cougrave thearing thiacutech hocirciumlp nhaaacutetrdquo Theo oacircng ta thaaumlt laoslash raaacutet houmlotildeu duiumlng ntildeearing traucirc locircoslashi caacircu houcirci naoslashy vocircugravei soumliuml tham khaucirco veagrave Phaaumlt giaugraveo Moaumlt bocircucirci vigrave Phaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt maatildeu toacircn giaugraveo ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu ngoumlocircoslashi coacircng nhaaumln laoslash toumlocircng hocirciumlp vocircugravei xu houmlocircugraveng theaacute tuiumlc hieaumln ntildeaiumli hocircn laoslash caugravec toacircn giaugraveo khaugravec vaoslash maeumlt khaugravec cuoaumlc gaeumlp gocircotilde vocircugravei chuucirc nghoacutea theaacute tuiumlc soumliuml bieaacuten caucirci touml toumlocircucircng cuucirca nougrave ntildeoaacutei vocircugravei Phaaumlt giaugraveo nhouml laoslash soumliuml thoumlucirc thaugravech vaoslash ntildeieagraveu naoslashy ntildeoaacutei vocircugravei caugravec tiacuten ntildeoagrave 25 Masao Abe Buddhism and Interfaith Dialogue ed by Steven Heine Hong Kong 1995 trang 17-8 26 Albert Einstein Ideas and Opinions London 1973 trang 46

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 26

toacircn giaugraveo khaugravec kearing caucirc phaaumlt toumlucirc cougrave veotilde cougrave yugrave nghoacutea ntildeaugraveng kearing27 Cuotildeng cuoslashng yugrave naoslashy Tieaacuten soacute Radhakrishman ntildeaotilde nhaaacuten maiumlnh raegraveng

ldquoPhaaumlt giaugraveo thu huugravet ntildeoumlocirciumlc touml toumlocircucircng hieaumln ntildeaiumli bocircucirci leotilde Phaaumlt giaugraveo laoslash khoa hoiumlc thoumliumlc nghieaumlm vaoslash khoacircng doumliumla treacircn baaacutet coumlugrave giaugraveo ntildeieagraveu naoslashordquo28

3 Khuynh houmlocircugraveng Cuiuml thearing cuucirca Phaaumlt giaugraveo Thieaacutet nghoacute ntildeieagraveu maoslash chuugraveng ta caagraven ntildeearing khaeacutec phuiumlc

nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng ntildea daiumlng laoslash khoacircng chaelig baegraveng naecircng loumliumlc maoslash cooslashn laoslash soumliuml thay ntildeoaringi saacircu saeacutec veagrave giaugrave trograve thaugravei ntildeoauml vaoslash caugravech soaacuteng toumlocircng oumlugraveng vocircugravei hoaoslashn caucircnh hieaumln taiumli Phaaumlt giaugraveo (佛 教) ntildeaeumlc bieaumlt Ntildeaiumli-thoumloslasha (大 乘) hoaeumlc Boagrave-taugravet thoumloslasha (菩 薩 乘) vocircugravei hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng (空 性) vaoslash Toumloslash bi (慈 悲) doumlocircoslashng nhouml laoslash thiacutech hocirciumlp vocircugravei ntildeieagraveu naoslashy Nhigraven vaoslasho logravech soumlucirc chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey cougrave hai khaugravei nieaumlm raaacutet saacircu saeacutec teaacute nhograve vaoslash aucircnh houmlocircucircng raaacutet nhieagraveu ntildeeaacuten caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha (大 乘 經) ntildeougrave laoslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (菩 薩) vaoslash Taugravenh-khoacircng (空 性) nhouml kinh Kim-cang baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (金 剛 般 若 波 羅

密 經) daiumly raegraveng ldquoChoumla bao giocircoslash rocircoslashi boucirc taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash thaaacutey nhouml thaaumlt caugravec phaugravep laoslash khoacircngrdquo29

Vaoslasho khoaucircng theaacute kyucirc I II troumlocircugravec taacircy logravech (sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn 3 4 theaacute kyucirc) Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde baeacutet 27 Xem chi tieaacutet trong lsquoBuddha Marx and Godrsquo nhouml treacircn trang 8-9 28 Wang Chi Buu ldquoA Scientistrsquos Report on Study of Buddhist Scripturerdquo

CBBEF Taipei ROC 29 Edward Conze Buddhism Its Essence and Development Delhi

1994 trang 130

Giocircugravei thieaumlu 27

ntildeaagraveu phaugravet triearingn vaoslash hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet (Bodhisattva) ntildeoumlocirciumlc keaacute thoumloslasha toumloslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (Bodhisatta) trong kinh ntildeiearingn PAringli trocircucirc thaoslashnh lyugrave toumlocircucircng chuucirc ntildeaiumlo ntildeougraveng vai trooslash chiacutenh trong phong traoslasho Ntildeaiumli-thoumloslasha naoslashy Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc toumloslash toumloslash chuyearingn ntildeeaacuten phiacutea Ntildeoacircng-baeacutec nhouml Chaacircu augrave Ntildeaiumli haoslashn ntildeaeumlc bieaumlt laoslash ocircucirc Trung hoa Nhaaumlt baucircn vaoslash Vieaumlt namhellip Vaoslash quan ntildeiearingm cuucirca lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet (菩 薩 理 想) moaumlt higravenh thoumlugravec cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc chaoslasho ntildeougraven vaoslash aucircnh houmlocircucircng roaumlng ntildeeaacuten moiumli taagraveng locircugravep cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng qua caugravec maeumlt toacircn giaugraveo chiacutenh trograve kinh teaacute xaotilde hoaumli taacircm lyugrave vaoslash vaecircn hoaugrave toumloslash thocircoslashi coaring ntildeaiumli ntildeeaacuten thocircoslashi hieaumln ntildeaiumli nhouml Edward Conze ntildeaotilde nougravei raegraveng cougrave hai ntildeieagraveu coaacuteng hieaacuten locircugraven maoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten cho touml toumlocircucircng nhaacircn loaiumli laoslash vieaumlc saugraveng taiumlo ra lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet vaoslash chi tieaacutet hougravea hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng30

Tuy nhieacircn cougrave nhieagraveu ntildeieagraveu maoslash chuugraveng ta caagraven phaucirci khauacuteng ntildeogravenh ntildeearing hiearingu saacircu hocircn veagrave muiumlc ntildeiacutech cuucirca Phaaumlt giaugraveo cuotildeng nhouml yugrave nghoacutea vaoslash soumliuml thiacutech oumlugraveng cuucirca khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng naoslashy nhouml sau

a Quan ntildeiearingm khoacircng Giaugraveo ntildeieagraveu Nhouml chuugraveng ta bieaacutet Thieacircn chuugravea giaugraveo laoslash moaumlt toacircn giaugraveo

coumlugraveu roatildei trong khi ntildeaiumlo Phaaumlt laoslash con ntildeoumlocircoslashng tueauml giaugravec Nougravei moaumlt caugravech khaugravec soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo laoslash coumlugraveu giuugravep khoucirci toaumli loatildei ngang qua vograve Coumlugraveu tinh doumliumla treacircn nhoumlotildeng giaugraveo ntildeieagraveu naoslasho ntildeougrave maoslash tiacuten ntildeoagrave phaucirci tin toumlocircucircng neaacuteu hoiuml oumlocircugravec mocirc ntildeoumlocirciumlc leacircn thieacircn ntildeaoslashng sau khi cheaacutet Trong tiacuten 30 Edward Conze Thirty Years of Buddhist Studies London 1967 tr 54

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 28

ntildeieagraveu cuucirca Apostle ntildeaotilde lieaumlt keacirc nhoumlotildeng looslashng tin nhouml vaaumly vaoslash trong lsquoCrossing the Threshold of Hopersquo John Paul II ntildeaotilde ntildeoumla ra nhieagraveu tiacuten ntildeieagraveu vaoslash tuyeacircn boaacute raegraveng chuugraveng laoslash toaacutei haaumlu maoslash nhoumlotildeng con chieacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo chaelig phaucirci tuaacircn theo hoaeumlc toumloslash choaacutei

Vaoslash cuotildeng trong nhoumlotildeng toacircn giaugraveo phoumlocircng Taacircy ngoumlocircoslashi ta tin raegraveng Chuugravea trocircoslashi cougrave nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh cuucirca coacircng lyugrave hoaeumlc soumliuml coacircng baegraveng nhouml quan toaoslashn hoaeumlc tigravenh yeacircu hoaeumlc looslashng nhaacircn toumloslash tha thoumlugrave Chuugravea trocircoslashi laoslash suoaacutei nguoagraven coacircng lyugrave nhouml vaaumly moiumli ntildeieagraveu Chuugravea trocircoslashi laoslashm ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc tin caaumly laoslash ntildeuugraveng ntildeaeacuten Locircoslashi phaugraven quyeaacutet hoaeumlc giaugraveo ntildeieagraveu cuucirca Chuugravea trocircoslashi laoslash hoaoslashn toaoslashn ntildeuugraveng tuyeaumlt ntildeoaacutei nhaacircn quyeagraven chaelig ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea doumlocircugravei soumliuml phaugraven xoumlucirc cuucirca Chuugravea trocircoslashi

Khaugravei nieaumlm coacircng lyugrave hoaeumlc soumliuml coacircng baegraveng laoslash moaumlt thanh goumlocircm hai loumlocircotildei Moaumlt maeumlt nougrave giuugravep moiumli thoumlugrave phaucirci ntildeuugraveng theo thoumlugrave toumliuml nhoumlng maeumlt khaugravec nougrave phaacircn bieaumlt rootilde raoslashng gioumlotildea chiacutenh vaoslash baaacutet chiacutenh houmlugravea heiumln cho ngoumlocircoslashi chaacircn chiacutenh moaumlt haiumlnh phuugravec voacutenh vieatilden nhoumlng seotilde keaacutet augraven ngoumlocircoslashi baaacutet chiacutenh bograve soumliuml troumloslashng phaiumlt voacutenh coumlucircu Hocircn noumlotildea Chuugravea trocircoslashi trong nhoumlotildeng toacircn giaugraveo Xeacirc-miacutet khoacircng chaelig laoslash moaumlt Chuugravea trocircoslashi tuyeaumlt ntildeoaacutei trong yugrave nghoacutea baucircn thearing hoiumlc maoslash cooslashn laoslash moaumlt vograve Chuugravea trocircoslashi ntildeiacutech thoumliumlc vaoslash soaacuteng ntildeoaumlng ngoumlocircoslashi ntildeaotilde daiumly con ngoumlocircoslashi qua saugravech Phuugravec aacircm cuucirca Chuugravea vaoslash yeacircu caagraveu con chieacircn phaucirci ntildeaugravep laiumli

Theo hoiumlc thuyeaacutet cuucirca moaumlt soaacute toacircn giaugraveo ngang qua looslashng tin tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho ntildeaaacuteng Saugraveng taiumlo hoaeumlc Chuugravea trocircoslashi soumliuml truyeagraven thoacircng gioumlotildea nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave vaoslash Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp vaoslash nhoumlotildeng con chieacircn seotilde ntildeoumlocirciumlc

Giocircugravei thieaumlu 29

ngaoslashi ban aacircn cho may maeacuten hay haiumlnh phuugravec trong hieaumln taiumli cuotildeng nhouml toumlocircng lai

Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng uucircng hoauml quan ntildeiearingm cho raegraveng nhoumlotildeng nghi leatilde vaoslash nghi thoumlugravec cuucirca toacircn giaugraveo laoslash phoumlocircng tieaumln duy nhaaacutet cho con ngoumlocircoslashi giaucirci thoaugravet

Theo Ntildeoumlugravec Phaaumlt soumliuml phaugravet triearingn giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml laoslash nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute quan troiumlng trong ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet toaacutei haaumlu

Ngaoslashi ntildeaotilde chaelig ra raegraveng ngoumlocircoslashi cougrave ntildeaiumlo phaucirci soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng voacirc haiumli khoacircng thearing cheacirc traugravech kiacutenh troiumlng ntildeoumlugraveng ntildeaeacuten cao thoumlocirciumlng vaoslash thanh togravenh Haoslashnh ntildeoaumlng caagraveu nguyeaumln daacircng cuugraveng leatilde vaaumlt hoaeumlc tuaacircn theo tiacuten ntildeieagraveu baucircn thaacircn nougrave khoacircng laoslashm cho con ngoumlocircoslashi thaoslashnh cougrave ntildeaiumlo hoaeumlc ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml hoaoslashn thieaumln giaucirci thoaugravet

Ntildeoumlugravec Phaaumlt khuyeacircn chuugraveng ta traugravenh xa nhoumlotildeng haoslashnh ntildeoaumlng toaumli loatildei Nhouml theaacute seotilde mang laiumli an laiumlc cho caugravec chuugraveng sanh chocircugrave khoacircng phaucirci bocircucirci vigrave socirciuml Chuugravea trocircoslashi hay socirciuml bograve phaiumlm vaoslasho nhoumlotildeng giocircugravei ntildeieagraveu cuucirca Chuugravea

Ntildeoumlugravec Phaaumlt chaelig laoslash baaumlc ntildeaiumlo souml ngoumlocircoslashi ntildeaotilde chaelig cho con ngoumlocircoslashi cougrave looslashng tin vaoslasho triacute tueauml cuucirca chiacutenh migravenh Ngoumlocircoslashi ntildeaotilde khuyeacircn chuugraveng ta khoacircng neacircn trocircucirc thaoslashnh noacirc leauml cho nhoumlotildeng ntildeoaacutei toumlocirciumlng beacircn ngoaoslashi traugravei laiumli phaucirci phaugravet triearingn nhoumlotildeng naecircng loumliumlc aaringn taoslashng beacircn trong chuugraveng ta vocircugravei looslashng toumliuml tin

b Quan ntildeiearingm Triacute tueaumlNtildeieagraveu maoslash chuugraveng ta goiumli laoslash triacute tueauml ntildeougrave laoslash soumliuml hiearingu vaoslash

suy nghoacute ntildeuugraveng ntildeearing thaaacutey caugravec phaugravep nhouml thaaumlt Trong kinh Phaugravep-cuugrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde nhaaumln thoumlugravec veagrave haaumlu quaucirc cuucirca ngoumlocircoslashi

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 30

khoacircng cougrave triacute tueauml nhouml sau ldquoNtildeeacircm daoslashi ntildeoaacutei vocircugravei keucirc maaacutet nguucirc ntildeoumlocircoslashng xa ntildeoaacutei vocircugravei loumlotilde khaugravech

moucirci meaumlt Cuotildeng theaacute vooslashng luaacircn hoagravei voacirc taaumln ntildeoaacutei vocircugravei ngoumlocircoslashi ngu khoacircng hiearingu chaugravenh phaugravep toaacutei thoumlocirciumlngrdquo (DneghAring jAringgarato ratti dneghaUacute santassa yojanaUacute

dnegho bAringlAringnaUacute saUacutesAringro saddhammaUacute avijAringnatam)31

Ntildeaacircy laoslash tieaacuteng than van thoaacuteng thieaacutet cuucirca ngoumlocircoslashi tigravem caagraveu haiumlnh phuugravec chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu voacutenh vieatilden Chiacutenh soumliuml khaugravet ngoumlocircotildeng naoslashy laoslash moaumlt caucircm houmlugraveng soaacuteng ntildeoaumlng cho soumliuml xuaaacutet hieaumln caugravec nguyeacircn lyugrave trieaacutet hoiumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec taacircm lyugrave cuotildeng nhouml nhoumlotildeng touml toumlocircucircng toacircn giaugraveo treacircn theaacute giocircugravei

Neaacuteu yugrave nghoacutea cuucirca triacute tueauml naoslashy laoslash vaacircng theo yugrave Chuugravea trocircoslashi nghoacutea laoslash looslashng tin laoslash tiacuten ntildeieagraveu caecircn baucircn cuucirca caugravec toacircn giaugraveo khaugravec thigrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly raegraveng looslashng tin nhouml vaaumly khoacircng houmlocircugraveng daatilden Phaaumlt toumlucirc tieacircu dieaumlt caugravec phieagraven naotildeo hoaoslashi nghi khaugravet augravei phieagraven naotildeo vaoslash ntildeau khoaring cuotildeng khoacircng daatilden con ngoumlocircoslashi ntildei ntildeeaacuten haiumlnh phuugravec chaacircn thaaumlt Looslashng tin maoslash chaelig doumliumla vaoslasho triacute tueauml tu taaumlp toumliuml kinh nghieaumlm vaoslash noatilde loumliumlc cuucirca chiacutenh baucircn thaacircn thigrave vograve aaacutey mocircugravei cougrave thearing toumliuml toumloslash boucirc ntildeau khoaring ntildeearing duy trigrave theaacute giocircugravei haiumlnh phuugravec thogravenh voumlocirciumlng vaoslash hoaoslash bigravenh cho vograve aaacutey vaoslash moiumli ngoumlocircoslashi treacircn haoslashnh tinh naoslashy Ntildeougrave laoslash lyugrave do KN Jayatillaka trong taugravec phaaringm noaringi tieaacuteng lsquoEarly Buddhist Theory of Knowledgersquo (Tri thoumlugravec luaaumln trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuucircy) ntildeaotilde vieaacutet raegraveng

ldquoNtildeoaacutei vocircugravei ngoumlocircoslashi cougrave triacute Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly raegraveng khoacircng neacircn chaaacutep nhaaumln locircoslashi tuyeacircn boaacute cuucirca baaacutet coumlugrave ai doumliumla treacircn quyeagraven loumliumlc maoslash khoacircng xem xeugravet nougrave troumlocircugravec Vograve aaacutey haotildey neacircn quaugraven saugravet nougrave baegraveng chiacutenh triacute

31 Dha caacircu 60 trang 33-4

Giocircugravei thieaumlu 31

tueauml vaoslash kinh nghieaumlm cuucirca chiacutenh migravenh vocircugravei muiumlc ntildeiacutech quaugraven chieaacuteu moaacutei quan heauml cuucirca chuugraveng ntildeoaacutei vocircugravei chaacircn lyugrave roagravei mocircugravei chaaacutep nhaaumln Vaoslash nhaaacutet ntildeogravenh chaelig traucirc locircoslashi baegraveng kinh nghieaumlm cuucirca chiacutenh migravenhrdquo32

Trong kinh Trung boauml cougrave moaumlt caacircu raaacutet hay ntildeearing bieaumln choumlugraveng cho vaaacuten ntildeeagrave triacute tueauml nhouml sau lsquoChaugravenh phaugravep cuucirca ta khoacircng phaucirci laoslash ntildeeaacuten ntildeearing tin maoslash ntildeeaacuten ntildeearing thaaacutey vaoslash tu taaumlprsquo Rootilde raoslashng raegraveng thoacircng ntildeieaumlp naoslashy raaacutet ntildeocircn giaucircn ntildeaagravey yugrave nghoacutea vaoslash thoumliumlc tieatilden ntildeaotilde choumlugraveng minh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaugravenh giaugrave cao khaugravei nieaumlm lsquobieaacutet vaoslash thaaacuteyrsquo hocircn laoslash lsquothuaagraven looslashng tinrsquo vaoslash ntildeaacircy laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeiearingm khaugravec nhau gioumlotildea Phaaumlt giaugraveo vaoslash caugravec toacircn giaugraveo khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly theacircm raegraveng

ldquoAi ntildeaagravey ntildeuucirc triacute vaoslash haiumlnh seotilde laoslash baaumlc toaacutei cao gioumlotildea trocircoslashi vaoslash ngoumlocircoslashirdquo (VijjAringcaraœa-sampanno so seEcircEcircho devamAringnuse)33

c Looslashng Tin Trong Phaaumlt giaugraveo khoacircng cougrave nghi thoumlugravec trang troiumlng cuucirca

lsquoleatilde roumlucirca toaumlirsquo maeumlc duoslash cougrave hocirci gioaacuteng vocircugravei higravenh thoumlugravec lsquoquy yrsquo cuucirca Phaaumlt giaugraveo Thaaumlt ra leatilde quy y cuotildeng chaelig laoslash phoumlocircng tieaumln ntildeearing nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc chaaacutep nhaaumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml moaumlt baaumlc thaagravey chaelig ntildeoumlocircoslashng chaugravenh phaugravep nhouml chaacircn lyugrave nhouml thaaumlt hay con ntildeoumlocircoslashng ntildei ntildeeaacuten ntildeocircoslashi soaacuteng giaucirci thoaugravet an laiumlc vaoslash taecircng chuugraveng laoslash nhoumlotildeng vograve ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng phaiumlm haiumlnh ntildeougrave

Nieagravem tin (SaddhAring 信 心) cuucirca Phaaumlt toumlucirc ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei nieagravem tin cougrave triacute tueauml daatilden daeacutet tin toumlocircucircng ba ngoacirci baugraveu

32 KN Jayatillaka Early Buddhist Theory of Knowledge 1963 trang

391 33 Triacutech trong The Nature of Buddhist Ethics Damien Koewn London

1992 p vii

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 32

(Tam baucirco) laoslash nocirci xoumlugraveng ntildeaugraveng noumlocircng toumliumla Nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave looslashng tin muoslash quaugraveng cuotildeng khoacircng cougrave phaucirci lsquotin hoaeumlc bograve ntildeoiumla ntildeaoslashyrsquo Thaaumlt ra cougrave nhoumlotildeng troumlocircoslashng hocirciumlp khi ntildeeauml toumlucirc cuucirca nhoumlotildeng ntildeaiumlo souml naoslashy toumloslash boucirc thaagravey cuucirca hoiuml vaoslash houmlocircugraveng looslashng trung thaoslashnh cuucirca hoiuml muoaacuten ntildeeaacuten quy y vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde can ngaecircn vaoslash khuyeacircn hoiuml neacircn suy nghoacute kyotilde hocircn noumlotildea Khi hoiuml coumlugrave khaecircng khaecircng theo yugrave hoiuml thigrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt khuyeacircn hoiuml neacircn tieaacutep tuiumlc gieo troagraveng coacircng ntildeoumlugravec vaoslash tiacuten taacircm vaoslasho caugravec baaumlc thaagravey cuucirca hoiuml

Ntildeoaiumln vaecircn baaacutet huucirc trong kinh KAringlAringma ntildeaotilde daiumly baoslashi hoiumlc ntildeaugraveng ghi nhocircugrave nhouml sau

ldquoNaoslashy KAringlAringma oacircng cougrave thearing nghi ngocircoslash cougrave thearing loumlocircotildeng loumliumlc Haotildey ntildeearing vaaacuten ntildeeagrave nghi ngocircoslash khocircucirci leacircn Naoslashy KAringlAringmas haotildey toumliuml houcirci migravenh Chocircugrave cougrave tin vigrave nghe theo locircoslashi ngoumlocircoslashi ta nougravei hoaeumlc do ntildeoagraven ntildeaiumli hoaeumlc do kinh taiumlng truyeagraven tuiumlng Chocircugrave cougrave tin vigrave ntildeougrave laoslash soumliuml baeacutet choumlocircugravec hocirciumlp lyugrave hoaeumlc soumliuml suy dieatilden caiumln cocirciumlt Chocircugrave cougrave tin vigrave ntildeougrave laoslash soumliuml phuoslash hocirciumlp vocircugravei chuucirc troumlocircng hoaeumlc xuaaacutet phaugravet nocirci cougrave quyeagraven uy hoaeumlc vigrave baaumlc sa moacircn laoslash thaagravey cuucirca migravenh Nhoumlng KAringlAringmas khi chiacutenh oacircng toumliuml bieaacutet nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy laoslash khoacircng iacutech locirciumli ntildeaugraveng khiearingn traugravech bograve ngoumlocircoslashi triacute pheacirc bigravenh nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy khi thoumliumlc haoslashnh seotilde gougravep phaagraven sinh ra soumliuml maaacutet maugravet vaoslash ntildeau buoagraven thigrave thaaumlt soumliuml neacircn toumloslash boucirc chuugraveng KAringlAringmasrdquo34

(AlaUacute hi vo KAringlAringmAring kaœkhituUacute alaUacute vicikicchituUacute KaœkhAringniye va pana vo EcirchAringne vicikicchAring uppannAring Etha tumhe KAringlAringmAring mAring anussavena mAring paramparAringya mAring itikirAringya mAring piEcircakasampadAringnena mAring takkahetu ma nayahetu mAring AringkAringraparivitakkena mAring diEcircEcirchinijjhAringnakkhantiyAring mAring bhavyaracircpatAringya mAring samaœo no garacirc ti yadAring tumhe KAringlAringmAring

34 BGS taaumlp I Choumlocircng Ba phaugravep Phaaringm 5 Muiumlc 66 Salha soaacute 7 trang 171-

2

Giocircugravei thieaumlu 33

attanAring va jAringneyyAringthamdashime dhammAring akusalAring ime dhammAring sAringvajjAring ime dhammAring vintildentildegarahitAring ime dhammAring samattAring samAringdinnAring ahitAringya dukkhAringya saUacutevattantne timdashatha tumhe KAringlAringmAring pajaheyyAringtha)35

Moaumlt baegraveng choumlugraveng khoacircng thearing tranh caucirci ntildeoumlocirciumlc laoslash con ngoumlocircoslashi cougrave quyeagraven toumliuml do loumliumla choiumln Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde trigravenh baoslashy khaugrave doumlugravet khoaugravet ocircucirc ntildeaacircy khoacircng cougrave soumliuml chaaacutep nhaaumln do doumliumla treacircn neagraven taucircng cuucirca truyeagraven thoaacuteng hoaeumlc quyeagraven loumliumlc cuucirca baaumlc ntildeaiumlo souml hoaeumlc bocircucirci vigrave quan nieaumlm naoslashy ntildeoumlocirciumlc soaacute ntildeoacircng hay nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi noaringi tieaacutenghellip chaaacutep nhaaumln Moiumli vaaacuten ntildeeagrave ntildeeagraveu phaucirci ntildeoumlocirciumlc caacircn nhaaacutec thoumliumlc nghieaumlm vaoslash ntildeaugravenh giaugrave lieaumlu laoslash nougrave thaaumlt hay sai trong augravenh saugraveng cuucirca chiacutenh soumliuml tin chaeacutec cuucirca migravenh Neaacuteu ntildeieagraveu ntildeougrave laoslash sai thigrave chuugraveng ta khoacircng neacircn choaacutei boucirc thauacuteng thoumloslashng maoslash ntildeearing xem xeugravet laiumli Chauacuteng nhoumlotildeng nghi ngocircoslash khoacircng coi laoslash moaumlt caugravei toaumli traagravem troiumlng maoslash cooslashn ntildeoumlocirciumlc khuyeaacuten khiacutech moaumlt caugravech tiacutech coumliumlc

Ntildeougrave laoslash quan ntildeiearingm veagrave looslashng tin cuucirca Phaaumlt giaugraveo

d Quan ntildeiearingm veagrave Con ngoumlocircoslashi Thaaumlt ra theaacute giocircugravei ngaoslashy nay roaacutei raeacutem vocircugravei nhoumlotildeng soumliuml

hiearingu sai veagrave yugrave thoumlugravec heauml chuucircng toaumlc toacircn giaugraveo chiacutenh trograve vaoslash xaotilde hoaumli Ntildeearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave phoumlugravec taiumlp naoslashy con ngoumlocircoslashi (我) ntildeougraveng vai trooslash trung taacircm vaoslash chuucirc yeaacuteu Con ngoumlocircoslashi hauacuten phaucirci bieaacutet migravenh vaoslash chiacutenh migravenh laoslash kieaacuten truugravec souml xaacircy doumliumlng vaaumln meaumlnh cuucirca migravenh chocircugrave khoacircng ai khaugravec nhouml kinh Phaugravep cuugrave minh hoaiuml nhouml sau

35 A taaumlp I trang 189

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 34

ldquoChiacutenh migravenh laoslash choatilde noumlocircng cho migravenh choumlugrave laoslashm sao noumlocircng ngoumlocircoslashi khaugravec ntildeoumlocirciumlc Toumliuml migravenh tu taaumlp ntildeaagravey ntildeuucirc seotilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten choatilde noumlocircng toumliumla cao quyugraverdquo

(AttAring hi attano nAringtho ko hi nAringtho paro siyAring attanAringlsquova sudantena nAringtham labhati dullabhaUacute)36

Cuotildeng gioaacuteng yugrave treacircn moaumlt baoslashi keauml khaugravec trigravenh baoslashy nhouml sau

ldquoBocircucirci chiacutenh ta laoslashm ntildeieagraveu augravec bocircucirci chiacutenh ta laoslashm oacirc nhieatildem Bocircucirci chiacutenh ta maoslash ntildeieagraveu laoslashnh ntildeoumlocirciumlc laoslashm bocircucirci chiacutenh ta maoslash thanh togravenh Thanh togravenh hay oacirc nhieatildem ntildeeagraveu do migravenh chocircugrave khoacircng ai cougrave thearing laoslashm cho ngoumlocircoslashi khaugravec thanh togravenh ntildeoumlocirciumlcrdquo

(AttanAringlsquova kataUacute papaUacute attanAring saœkilissati attanAring akataUacute papaUacute attanAringlsquova visujjhati

Suddhne asuddhne paccattaUacute nAringntildentildeo antildentildeaUacute visodhaye) 37

Vigrave vaaumly con ngoumlocircoslashi cougrave khaucirc naecircng taiumlo ra moiumli ntildeieagraveu toaacutet ntildeeiumlp neaacuteu vograve aaacutey bieaacutet theaacute naoslasho ntildeearing phaugravet triearingn vaoslash ntildeieagraveu khiearingn taacircm ntildeuugraveng ntildeaeacuten Nhieagraveu ngoumlocircoslashi vaatilden coumlugrave khouml khouml chaaacutep laaacutey quan nieaumlm sai laagravem ntildeaeumlc bieaumlt laoslash ntildeaiumlo Baoslash-la-moacircn vaoslash Thieacircn chuugravea giaugraveo ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng moiumli vaaumlt treacircn theaacute giocircugravei naoslashy lieaumlu laoslash toagraven taiumli hay khoacircng toagraven taiumli toaacutet hoaeumlc xaaacuteu may maeacuten hoaeumlc khoacircng may maeacutenhellip taaacutet caucirc ntildeeagraveu toumloslash naecircng loumliumlc cuucirca Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo toaacutei cao Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo duy nhaaacutet naoslashy cougrave naecircng loumliumlc thoumlocircucircng phaiumlt hoaeumlc con ngoumlocircoslashi treacircn haoslashnh tinh naoslashy laoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh

36 Dha caacircu 160 trang 83-4 35 Dha caacircu 165 trang 87-8

38 Ntildeaagraveu tieacircn Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc phaacircn chia thaoslashnh hai laoslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc vaoslash Ntildeaiumli Chuugraveng boauml Traucirci qua nhieagraveu theaacute kyucirc sau naoslashy khi yugrave thoumlugravec heauml ntildeaotilde xaucircy ra thigrave Phaaumlt giaugraveo laiumli ntildeoumlocirciumlc chia thaoslashnh hai laoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna) vaoslash Tiearingu-thoumloslasha (HinayAringna)

Giocircugravei thieaumlu 35

ntildeau khoaring caagraven phaucirci ntildeoumlocirciumlc naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn coumlugraveu roatildei Vaoslash doumlocircoslashng nhouml raegraveng theo caugravec toacircn giaugraveo houmlotildeu thaagraven

nhouml Thieacircn chuugravea giaugraveo vaoslash Hindu giaugraveo Boagrave-taugravet trong Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc xem gioaacuteng nhouml Chuugravea trocircoslashi laoslash ngoumlocircoslashi cougrave thearing coumlugraveu vaoslash giaucirci thoaugravet ntildeau khoaring cuucirca chuugraveng sanh treacircn haoslashnh tinh naoslashy Ntildeaacircy laoslash soumliuml hiearingu sai laagravem trong phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt seotilde ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml suy giaucircm Phaaumlt giaugraveo neaacuteu khoacircng cougrave soumliuml ntildeieagraveu chaelignh kogravep thocircoslashi Giaucirci phaugravep chiacutenh yeaacuteu nhaaacuten maiumlnh raegraveng chuugraveng ta phaucirci ntildeieagraveu chaelignh quan ntildeiearingm vaoslash looslashng tin raegraveng vograve triacute con ngoumlocircoslashi trong Phaaumlt giaugraveo laoslash toaacutei thoumlocirciumlng bocircucirci vigrave con ngoumlocircoslashi cougrave ba phaaringm chaaacutet triacute nhocircugrave caugravech ntildeoaacutei xoumlucirc toaacutet vaoslash tiacutenh kieacircn nhaatilden Triacute nhocircugrave cuucirca con ngoumlocircoslashi maiumlnh hocircn caugravec loaoslashi khaugravec Bieaacutet keagravem cheaacute nhuiumlc duiumlc tham ntildeaeacutem thoumliumlc hieaumln haoslashnh ntildeoaumlng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vigrave locirciumli iacutech cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec thoumlocircoslashng hy sinh locirciumli iacutech baucircn thaacircn migravenh laoslash ntildeieagraveu ntildeaeumlc bieaumlt trong caugravech couml xoumlucirc cuucirca con ngoumlocircoslashi Con ngoumlocircoslashi cougrave khaucirc naecircng chograveu ntildeoumliumlng nhieagraveu ntildeau khoaring vaoslash khaeacutec phuiumlc haagraveu heaacutet baaacutet coumlugrave khougrave khaecircn naoslasho toagraven taiumli trong theaacute gian naoslashy YUgrave chiacute vaoslash kieacircn nhaatilden laoslash phaaringm chaaacutet toaacutei cao khaugravec maoslash con ngoumlocircoslashi socircucirc houmlotildeu Nougravei moaumlt caugravech khaugravec con ngoumlocircoslashi laoslash chuucirc nhaacircn oacircng cuucirca chiacutenh migravenh vaoslash khoacircng cougrave chuugraveng sanh hoaeumlc naecircng loumliumlc naoslasho cao hocircn cougrave thearing phaugraven xeugravet vaaumln meaumlnh cuucirca vograve aaacutey

Bocircucirci vigrave nhoumlotildeng taugravenh caugravech naoslashy Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly khuyeaacuten khiacutech vaoslash khuyeacircn chiacutenh moatildei con ngoumlocircoslashi phaucirci phaugravet triearingn baucircn thaacircn migravenh ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca chiacutenh migravenh Con ngoumlocircoslashi cougrave naecircng loumliumlc giaucirci thoaugravet migravenh khoucirci nhoumlotildeng raoslashng buoaumlc qua soumliuml noatilde loumliumlc vaoslash triacute tueauml

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 36

cuucirca chiacutenh migravenh Toumloslash neagraven taucircng aaacutey chuugraveng ta nhocircugrave raegraveng Phaaumlt giaugraveo

khoacircng phaucirci laoslash moaumlt toacircn giaugraveo trong yugrave nghoacutea nhouml moiumli ngoumlocircoslashi hiearingu vigrave Phaaumlt giaugraveo khoacircng phaucirci laoslash heauml thoaacuteng cuucirca looslashng tin vaoslash thocircoslash phoumlocirciumlng Trong Phaaumlt giaugraveo khoacircng cougrave nhoumlotildeng ntildeieagraveu nhouml looslashng tiacuten trong giaugraveo ntildeieagraveu looslashng tin vaoslasho Ntildeaaacuteng coumlugraveu roatildei Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo ra vuotilde truiuml thoumliumlc thearing cuucirca moaumlt linh hoagraven baaacutet toumlucirc hoaeumlc thieacircn soumlugrave - ngoumlocircoslashi thoumliumlc hieaumln theo meaumlnh leaumlnh cuucirca Chuugravea Trong Phaaumlt giaugraveo cougrave nhieagraveu Boagrave-taugravet (菩 薩) ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash chouml thieacircn (諸 天) hoaeumlc thaugravenh thaagraven nhoumlng boagrave taugravet laoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh gioaacuteng nhouml chuugraveng ta bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt sanh vaoslash dieaumlt nhaacircn vaoslash quaucirc Boagrave taugravet khoacircng phaucirci baaacutet toumlucirc cuotildeng khoacircng phaucirci thoaacuteng loacutenh vaoslash laoslashm chuucirc ntildeogravenh meaumlnh cuucirca nhaacircn loaiumli Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khoacircng yeacircu caagraveu chuugraveng ta chaaacutep nhaaumln looslashng tin vaoslasho baaacutet coumlugrave ntildeaaacuteng toaacutei cao naoslasho hoaeumlc baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave maoslash khoacircng traucirci qua soumliuml thoumliumlc nghieaumlm cuucirca chiacutenh migravenh

e Quan ntildeiearingm Taugravenh-khoacircng Giaugraveo souml Masao trong taugravec phaaringm Buddhism and

Interfaith Dialogue (Ntildeoaacutei thoaiumli veagrave Ntildeaiumlo Phaaumlt vaoslash Looslashng tin) ntildeaotilde kogravech lieaumlt phaucircn ntildeoaacutei nhoumlotildeng suy luaaumln khoacircng hoaoslashn chaelignh cuucirca ntildea soaacute caugravec nhaoslash pheacirc bigravenh phoumlocircng Taacircy khi baoslashn luaaumln veagrave toacircn giaugraveo trong moaumlt caugravech toumlocircng phaucircn gioumlotildea thaagraven hoiumlc toumliuml nhieacircn vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec (CPTile) gioumlotildea toacircn giaugraveo huyeagraven biacute vaoslash tieacircn tri (FHeiler) vaoslash gioumlotildea toacircn giaugraveo phieaacutem thaagraven vaoslash moaumlt thaagraven (WF Albright A Lang) Ntildeoumla ra nhoumlotildeng soumliuml toumlocircng phaucircn nhouml vaaumly nhoumlotildeng nhaoslash pheacirc

Giocircugravei thieaumlu 37

bigravenh phoumlocircng Taacircy nougravei chung ntildeaotilde baoslashn luaaumln veagrave nhoumlotildeng ntildeaeumlc ntildeiearingm locircugraven cuucirca Ntildeaiumlo Do thaugravei-Thieacircn chuugravea giaugraveo-Hindu giaugraveo vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli taaacutet caucirc toacircn giaugraveo khaugravec cougrave nguoagraven goaacutec xuaaacutet phaugravet ocircucirc phoumlocircng ntildeoacircng

Baegraveng phoumlocircng phaugravep naoslashy caugravec hoiumlc giaucirc phoumlocircng Taacircy ntildeaotilde tigravem thaaacutey soumliuml khuaacircy khoaucirc trong vieaumlc higravenh thaoslashnh moaumlt cuoaumlc ntildeaugravenh giaugrave toumlocircng ntildeoaacutei ntildeearing oumlocircugravec loumlocirciumlng nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet cuucirca moaumlt toacircn giaugraveo maoslash iacutet quan taacircm ntildeeaacuten lieaumlu soumliuml tieaacutep caaumln naoslashy ntildeaotilde laoslashm xaugraveo troaumln hoiuml khi tigravem hiearingu nhoumlotildeng toacircn giaugraveo trong tinh thaagraven xaugravec thaaumlt cuucirca nhoumlotildeng nhaoslash saugraveng laaumlp ntildeeagrave xoumlocircugraveng vaoslash soumliuml phong thaugravenh ntildeoumlocirciumlc truyeagraven ntildeaiumlt qua phoumlocircng tieaumln truyeagraven khaaringu Soumliuml keaacutet taaumlp kinh ntildeiearingn ocircucirc thocircoslashi ntildeiearingm sau khi Ntildeoumlugravec phaaumlt nhaaumlp dieaumlt troumlocircugravec heaacutet trong higravenh thoumlugravec kinh taiumlng roagravei luaaumlt taiumlng Khoaucircng thocircoslashi gian gioumlotildea cuoaumlc kieaacutet taaumlp laagraven thoumlugrave nhaaacutet vaoslash soumliuml thaoslashnh laaumlp kinh ntildeiearingn gioumlotildea kinh taiumlng toagraven taiumli hieaumln nay vaoslash nhouml khi ntildeoumlocirciumlc bieacircn taaumlp ocircucirc thocircoslashi ban ntildeaagraveu laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng rootilde raoslashng Kinh vaoslash luaaumlt taiumlng laoslash nhoumlotildeng nguoagraven taoslashi lieaumlu chiacutenh cuucirca vieaumlc nghieacircn coumlugraveu hieaumln ntildeaiumli veagrave Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuyucirc

Thaaumlt ra veagrave baucircn chaaacutet Phaaumlt giaugraveo khoacircng chuucirc troumlocircng Ntildeaaacuteng tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash sieacircu vieaumlt hocircn con ngoumlocircoslashi Thay vigrave vaaumly Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly lyugrave 12 Nhaacircn duyeacircn hoaeumlc goiumli laoslash Duyeacircn khocircucirci (緣 起 因 緣 生 起) Lyugrave Duyeacircn khocircucirci nhaaacuten maiumlnh taaacutet caucirc caugravec phaugravep trong vaoslash ngoaoslashi vuotilde truiuml naoslashy laoslash tuyoslash thuoaumlc laatilden nhau cuoslashng ntildeoagraveng sanh vaoslash ntildeoagraveng dieaumlt vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep khaugravec (chauacuteng nhoumlotildeng veagrave maeumlt hieaumln toumlocirciumlng maoslash caucirc veagrave baucircn thearing) Khoacircng cougrave gigrave toagraven taiumli ntildeoaumlc laaumlp hoaeumlc cougrave thearing nougravei laoslash toumliuml toagraven taiumli Cho neacircn caugravec phaugravep

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 38

laoslash toumlocircng ntildeoaacutei lieacircn quan khoacircng thoumliumlc thearing vaoslash thay ntildeoaringi Ngay caucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng khoacircng toumliuml toagraven taiumli maoslash phaucirci hoaoslashn toaoslashn cougrave moaacutei lieacircn heauml qua laiumli vocircugravei con ngoumlocircoslashi vaoslash thieacircn nhieacircn Ntildeaaacutey laoslash taiumli sao maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Cuoslash-ntildeaoslashm (瞿

曇 佛) nhaoslash saugraveng laaumlp ra Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde khoacircng chaaacutep nhaaumln Kinh Veauml-ntildeaoslash cuucirca Baoslash-la-moacircn giaugraveo vigrave tin raegraveng cougrave moaumlt thoumliumlc thearing duy nhaaacutet trong vuotilde truiuml Toumlocircng toumliuml nhouml vaaumly Phaaumlt giaugraveo khoacircng chaaacutep nhaaumln khaugravei nieaumlm thuyeaacutet moaumlt thaagraven cuucirca Ntildeaaacuteng tuyeaumlt ntildeoaacutei nhouml laoslash moaumlt thoumliumlc thearing toaacutei haaumlu thay vigrave ntildeougrave chuucirc troumlocircng Taugravenh-khoacircng vaoslash Chaacircn nhouml (真 如) nhouml laoslash moaumlt thoumliumlc thearing

Taugravenh-khoacircng (空 性) laoslash moaumlt thoumliumlc teaacute toaacutei haaumlu hay laoslash moaumlt phoumlocircng phaugravep tu taaumlp cuiuml thearing cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nghoacutea ntildeen laoslash lsquokhoacircngrsquo hoaeumlc lsquotroaacuteng roatildengrsquo vaoslash cougrave thearing biearingu thograve cho lsquoTaugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacuteirsquo Bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng cougrave ntildeoaacutei thearing khoacircng cougrave khaugravei nieaumlm vaoslash khoacircng thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc do lyugrave luaaumln hoaeumlc yugrave chiacute Nougrave cuotildeng chaelig ra soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca ngaotilde vaoslash phaugravep Nougrave voumlocirciumlt ra ngoaoslashi nhograve bieacircn maoslash cuotildeng bao goagravem chuugraveng

Tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng laoslash khoacircng chaaacutep vaoslasho chuugraveng sanh vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt luaacircn hoagravei (輪 迴) vaoslash nieaacutet baoslashn (涅

槃) Nhouml theaacute khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng khoacircng cougrave nieaacutet baoslashn vaoslash cuotildeng khoacircng cougrave soumliuml giaugravec ngoauml cuucirca Taugravenh-khoacircng baucircn thearing caugravec phaugravep ndash ntildeougrave laoslash tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng toaacutei haaumlu

Tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng cougrave chuucirc thearing laoslash khoacircng ngoaoslashi lyugrave Duyeacircn khocircucirci (緣 起 因

Giocircugravei thieaumlu 39

緣 生 起) Chaelig khi naoslasho hiearingu ntildeoumlocirciumlc caugravec phaugravep theaacute gian khoacircng cougrave thoumliumlc thearing coaacute ntildeogravenh (maeumlc duoslash nougrave cougrave taugravenh caugravech taiumlm thocircoslashi bieaacuten ntildeoaringi) vaoslash caugravec phaugravep naoslashy toumlocircng quan laatilden nhau thigrave mocircugravei giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc lyugrave nhaacircn duyeacircn Chuugraveng ta ntildeaotilde laacircu ntildeocircoslashi thoumliumlc thearing hoaugrave caugravec phaugravep cuotildeng nhouml toumliuml ngaotilde nhouml thoumliumlc thearing chuugraveng ta vaoslash caugravec phaugravep laoslash thoumlocircoslashng cooslashn voacutenh vieatilden vaoslash khoacircng thay ntildeoaringi thoumliumlc thearing hoaugrave toumliuml ngaotilde (daatilden ntildeeaacuten chaaacutep ngaotilde) vaoslash thoumliumlc thearing hoaugrave toacircn giaugraveo cuucirca toumliuml ngaotilde (ntildeoumla ntildeeaacuten chuucirc nghoacutea toacircn giaugraveo) Thoumliumlc thearing hoaugrave naoslashy vaoslash nhoumlotildeng taacircm chaaacutep thuucirc laoslash nguoagraven goaacutec taiumlo ra ntildeau khoaring cho chuugraveng ta Phaaumlt giaugraveo nhaaacuten maiumlnh soumliuml taelignh thoumlugravec Taugravenh-khoacircng (空 性) soumliuml khoacircng baucircn thearing cuucirca moiumli phaugravep bao goagravem ngaotilde vaoslash ngay caucirc baucircn thaacircn Ntildeoumlugravec phaaumlt ntildeearing cougrave thearing giaucirci thoaugravet khoaring ntildeau Do ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt chuucirc troumlocircng voacirc ngaotilde (無 我) vaoslash taelignh thoumlugravec caugravec phaugravep (法) hocircn laoslash looslashng tin vaoslasho Ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀)

Vocircugravei yugrave nghoacutea ntildeougrave taugravec giaucirc muoaacuten trigravenh baoslashy Phaaumlt giaugraveo hieaumln taiumli ngang qua taugravec phaaringm vocircugravei toumliumla ntildeeagrave Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng trong Kinh taiumlng PAringli vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha

3 Bieaumln phaugravep Giaucirci quyeaacutet Trong phaagraven naoslashy chuugraveng ta caagraven phaucirci khauacuteng ntildeogravenh

moaumlt ntildeiearingm then choaacutet laoslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc coi nhouml laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi vocircugravei nghieaumlp cuucirca chiacutenh migravenh ocircucirc cootildei ntildeocircoslashi naoslashy nhouml nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi khaugravec nhoumlng vograve Boagrave-taugravet baegraveng chiacutenh soumliuml noatilde loumliumlc cuucirca migravenh (khoacircng phuiuml thuoaumlc vaoslasho nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute beacircn ngoaoslashi) tu taaumlp theo phoumlocircng phaugravep cuiuml thearing vaoslash thoumliumlc teaacute ndash Taugravenh khoacircng ndash do Ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugravem

Boagrave taugravet vaoslash Taugravenh khoacircng 40

phaugrave vaoslash houmlocircugraveng daatilden ntildeaotilde voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng xung ntildeoaumlt beacircn trong taacircm (nghieaumlp xaaacuteu 業 vaoslash ntildeau khoaring 苦) vaoslash nhoumlotildeng khuucircng hoaucircng beacircn ngoaoslashi (chieaacuten tranh daacircn soaacute taecircng oacirc nhieatildem moacirci troumlocircoslashng tai hoaiuml suy thoaugravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravechellip) ntildeearing cougrave thearing thay ntildeoaringi traiumlng thaugravei maaacutet thaecircng baegraveng vaoslash ntildeearing taaacutet caucirc cuoslashng soaacuteng vocircugravei nhau trong moaumlt theaacute giocircugravei bigravenh an thogravenh voumlocirciumlng vaoslash haiumlnh phuugravec

Ntildeearing hiearingu vaaacuten ntildeeagrave naoslashy chuugraveng ta khoacircng neacircn xem Boagrave-taugravet nhouml moaumlt chouml thieacircn (諸 天) thaugravenh thaagraven hoaeumlc moaumlt thoumliumlc thearing voacutenh vieatilden ntildeearing cougrave soumliuml hieaumln houmlotildeu thoumliumlc cho muiumlc ntildeiacutech thocircoslash phoumlocirciumlng maoslash Boagrave-taugravet chaelig laoslash moaumlt tiacutenh chaaacutet toumlocirciumlng troumlng cuucirca Phaaumlt phaugravep (佛 法) do caugravec vograve toaring saugraveng suoaacutet taiumlo ra sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn ntildeearing thoaotilde maotilden nhu caagraveu toacircn giaugraveo cuucirca caugravec Phaaumlt toumlucirc vaoslash ntildeearing duy trigrave Phaaumlt giaugraveo toumlocircng oumlugraveng vocircugravei hoaoslashn caucircnh lsquothuyeaacutet ntildea thaagravenrsquo hoaeumlc lsquontildea toacircn giaugraveorsquo xuaaacutet hieaumln trong moaumlt hay nhieagraveu xaotilde hoaumli maoslash ocircucirc moaumlt giai ntildeoaiumln logravech soumlucirc naoslasho ntildeougrave taiumli AAacuten ntildeoauml vaoslash caugravec noumlocircugravec Chaacircu augrave

Vaoslash khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng laoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp truyeagraven thoaacuteng cuucirca Boagrave-taugravet trong ntildeaiumlo Phaaumlt ntildeearing giaugravec ngoauml thoumliumlc thearing cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash vuotilde truiuml caugrave thearing vaoslash moacirci troumlocircoslashng tinh thaagraven vaoslash vaaumlt chaaacutet maoslash taaacutet caucirc cuoslashng coaumlng sanh vaoslash coaumlng dieaumlt bocircucirci lyugrave Duyeacircn khocircucirci Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde phuucirc ntildeogravenh soumliuml hieaumln dieaumln cuucirca moaumlt Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo vaoslash giuugravep cho chuugraveng ta moaumlt caugravei nhigraven khaugravech quan vaoslash khoa hoiumlc hocircn veagrave theaacute giocircugravei hieaumln houmlotildeu lieacircn quan tocircugravei lyugrave nhaacircn duyeacircn Nougravei moaumlt caugravech khaugravec nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave moaumlt caugravei gigrave toumliuml saugraveng taiumlo vaoslash toumliuml toagraven taiumli maoslash phaugravep naoslashy phaucirci tuyoslash

Giocircugravei thieaumlu 41

thuoaumlc vocircugravei nhoumlotildeng phaugravep khaugravec Taaacutet caucirc ngaotilde nhaacircn phaugravep yeaacuteu toaacutehellip trong theaacute giocircugravei naoslashy ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh ntildeoaiumlt bocircucirci lyugrave duyeacircn khocircucirci doumlocircugravei higravenh thoumlugravec cuucirca soumliuml sanh thaoslashnh hoaiumli vaoslash dieaumlt Con ngoumlocircoslashi laoslash moaumlt vuotilde truiuml nhoucirc Con ngoumlocircoslashi ntildeoumlocirciumlc toagraven taiumli khoacircng chaelig bocircucirci vograve aaacutey maoslash bocircucirci soumliuml hoaiumlt hoaugrave cuucirca luaaumlt bieaacuten ntildeoaringi voacirc thoumlocircoslashng

Vocircugravei augravenh saugraveng cuucirca Taugravenh-khoacircng Boagrave-taugravet laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi cougrave thearing voumlocirciumlt qua moiumli chaaacutep thuucirc cuucirca nhoumlotildeng taoslash kieaacuten taoslash touml duy nhoumlotildeng heauml thoaacuteng chiacutenh trograve phong tuiumlc caugravech soaacuteng toacircn giaugraveo tiacuten ngoumlocircotildeng chuucircng toaumlc giocircugravei tiacutenh vaoslash moacirci troumlocircoslashnghellip vaoslash vocircugravei tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng chuugraveng ta cougrave thearing traucirc locircoslashi cho nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm sai laagravem veagrave Phaaumlt giaugraveo thoumlocirciumlng ntildeeaacute ngaotilde con ngoumlocircoslashi nghieaumlp theaacute giocircugraveihellip vocircugravei nhoumlotildeng caacircu houcirci chauacuteng haiumln nhouml lsquoToacirci laoslash airsquo lsquoCon ngoumlocircoslashi toumloslash ntildeaacircu ntildeeaacuten vaoslash seotilde ntildei veagrave ntildeaacircursquo lsquoTaiumli sao con ngoumlocircoslashi laiumli sanh giaoslash bogravenh cheaacutetrsquo lsquoCon ngoumlocircoslashi seotilde ntildei ntildeaacircu sau khi cheaacutetrsquo lsquoTheaacute giocircugravei naoslashy laoslash taiumlm bocirciuml hay thoumlocircoslashng haegraveng lsquoAi taiumlo ra theaacute giocircugravei rsquovvhellip vaoslash toumloslash ntildeougrave con ngoumlocircoslashi trong nhieagraveu ntildeaaacutet noumlocircugravec hay nhieagraveu toacircn giaugraveo cougrave thearing lieacircn keaacutet vocircugravei nhau trong moaacutei quan heauml thaacircn thieaacutet cougrave thearing ngoagravei laiumli caiumlnh nhau thoacircng caucircm vaoslash yeacircu thoumlocircng laatilden nhau ntildeearing cuoslashng xaacircy moaumlt theaacute giocircugravei toaacutet ntildeeiumlp hocircn

2

KHAUgraveI NIEAumlM BOAgrave TAUgraveT

Khi naoslasho taiumli sao vaoslash theaacute naoslasho khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (菩

薩) baeacutet nguoagraven taiumli AAacuten Ntildeoauml vaoslash toagraven taiumli trong chuoatildei logravech soumlucirc laacircu daoslashi cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaacircy laoslash nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave ntildeang ntildeoumlocirciumlc quan taacircm trong giocircugravei Phaaumlt giaugraveo treacircn khaeacutep theaacute giocircugravei Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeeagraveu cougrave xuaaacutet hieaumln trong kinh taiumlng Nguyeacircn-thuucircy38 (杷 厘 經 藏) laatilden Ntildeaiumli-thoumloslasha (大 乘 經 典) neacircn deatilde daoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml khauacuteng ntildeogravenh raegraveng lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet sau naoslashy gaeacuten lieagraven vocircugravei lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy (源 始 佛 教) Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet doumlocircoslashng nhouml khoacircng cougrave xa laiuml vocircugravei truyeagraven thoaacuteng Nguyeacircn-thuucircy maeumlc duoslash toumloslash theaacute kyucirc thoumlugrave V taacircy logravech ngoumlocirciumlc laiumli thocircoslashi ntildeiearingm cuucirca Nikaya phaiumlm vi phaugravet triearingn daagraven daagraven thu heiumlp laiumli

Caacircu traucirc locircoslashi chiacutenh xaugravec cho vaaacuten ntildeeagrave lieaumlu kinh ntildeiearingn thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu (Tiearingu-thoumloslasha)39 cougrave vay moumlocirciumln yugrave toumlocircucircng ntildeougrave toumloslash Ntildeaiumli-thoumloslasha hay khoacircng laoslash tuoslashy thuoaumlc vaoslasho vieaumlc nghieacircn coumlugraveu caugravec nguoagraven taoslashi lieaumlu Phaaumlt giaugraveo coaring ntildeiearingn Maeumlc duoslash cougrave 39 Toumloslash Tiearingu-thoumloslasha thoumlocircoslashng duoslashng trong troumlocircoslashng hocirciumlp phaacircn chia boauml phaugravei

44 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

nhieagraveu troumlocircoslashng phaugravei khaugravec nhau nhoumlng ntildeeagraveu caecircn coumlugrave vaoslasho locircoslashi daiumly caecircn baucircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash khoacircng voumlocirciumlt ra khoucirci truyeagraven thoaacuteng chung40

Soumliuml phaugravet triearingn lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet (菩 薩 理 想) thaaumlt soumliuml laoslash biearingu troumlng ntildeaeumlc thuoslash cuucirca troumlocircoslashng phaugravei Ntildeaiumli-thoumloslasha (truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Phaugravet triearingn) Doumlocircoslashng nhouml caugravec nhaoslash Nguyeacircn-thuucircy thoumloslasha keaacute lyugrave toumlocircucircng boagrave taugravet naoslashy toumloslash truyeagraven thoaacuteng truoslashng tuiumlng coaring xoumla nhaaacutet hocircn laoslash vay moumlocirciumln nougrave toumloslash troumlocircoslashng phaugravei khaugravec Cuotildeng nhouml vaaumly oacircng EJ Thomas41 cougrave yugrave kieaacuten raegraveng khoacircng cougrave troumlocircoslashng phaugravei Phaaumlt giaugraveo naoslasho cho laoslash cougrave ngoumlocircoslashi ntildeaagraveu tieacircn khocircucirci xoumlocircugraveng lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cuotildeng khoacircng cougrave baaacutet kyoslash nguoagraven thoacircng tin chiacutenh xaugravec naoslasho cougrave thearing xaugravec nhaaumln caugravec troumlocircoslashng phaugravei khaugravec vay moumlocirciumln khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash moaumlt heauml luaaumln saacircu saeacutec trong giocircugravei nghieacircn coumlugraveu Phaaumlt giaugraveo Phaaumlt toumlucirc thuoaumlc Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy tin raegraveng duy nhaaacutet cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-Ntildeaoslashm maoslash nhoumlotildeng kieaacutep troumlocircugravec cuucirca ngaoslashi laoslash moaumlt Boagrave-taugravet Nhouml kinh Boaringn sanh daiumly Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc tiacutenh toumloslash kieaacutep khocircucirci ntildeaagraveu khi ngaoslashi laoslash moaumlt baoslash-la-moacircn Togravenh Hueauml (Sumedha) cho ntildeeaacuten kieaacutep cuoaacutei cuoslashng cuucirca ngaoslashi treacircn cung trocircoslashi Ntildeaacircu suaaacutet (troumlocircugravec khi ngaoslashi giaugraveng xuoaacuteng traagraven) Laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravet ngaoslashi ntildeaotilde soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng luoacircn laoslashm ntildeieagraveu toaacutet vaoslash traugravenh ntildeieagraveu xaaacuteu Trong nhieagraveu kieaacutep ngaoslashi ntildeaotilde hy sinh kearing caucirc 40 Tyoslash kheo Telwatte Rahula A Critical Study of the MahAringvastu trang 49-62 41 EJ Thoma Buddhism London trang 256

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 45

thaacircn maiumlng ntildeearing thoumliumlc haoslashnh troiumln veiumln saugraveu haiumlnh ba-la-maaumlt (theo Ntildeaiumli-thoumloslasha) hoaeumlc moumlocircoslashi ba-la-maaumlt (波 羅

密)(theo Nguyeacircn-thuyucirc Tiearingu-thoumloslasha) Theo kinh Thuyeaacutet Xuaaacutet-theaacute-boauml cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng boauml

(MahAringsAringnghika LokottaravAringdis) daiumly raegraveng trong kieaacutep cuoaacutei cuoslashng Boagrave-taugravet laoslash Thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea ngaoslashi ntildeaotilde khoacircng cougrave thuiuml thai trong buiumlng meiuml vaoslash thaaumlt soumliuml khoacircng sanh ra nhouml nhoumlotildeng chuugraveng sanh bigravenh thoumlocircoslashng Tuy ngaoslashi thograve hieaumln nhouml moaumlt con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng vaatilden soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng cougrave gia ntildeigravenh nhoumlng laiumli noatilde loumliumlc truy tigravem con ntildeoumlocircoslashng thoaugravet khoaring42

Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha tin raegraveng hoiuml ntildeaotilde phaugravet triearingn phong phuugrave khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Hoiuml ntildeaotilde choumlugraveng minh raegraveng trong theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet phaugravet boagrave ntildeeagrave taacircm tu taaumlp caugravec haiumlnh nguyeaumln ba-la-maaumlt nhouml vaaumly vaoslash seotilde trocircucirc thaoslashnh Phaaumlt Soumliuml phaugravet boagrave ntildeeagrave taacircm ntildeooslashi houcirci boagrave taugravet phaucirci hy sinh baucircn thaacircn trong nhieagraveu ntildeocircoslashi vaoslash khi naoslasho chuugraveng sanh giaucirci thoaugravet heaacutet thigrave mocircugravei ntildeeaacuten ngaoslashi giaucirci thoaugravet Bocircucirci vigrave neaacuteu chaelig giaucirci thoaugravet cho rieacircng migravenh troumlocircugravec ngoumlocircoslashi khaugravec thigrave yugrave nghoacutea cuucirca boagrave ntildeeagrave taacircm seotilde khoacircng ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc

Theo caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Boagrave-taugravet nhieagraveu voacirc soaacute nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng khoacircng thearing ntildeeaacutem heaacutet ntildeoumlocirciumlc Thaaumlt ra veagrave baucircn thearing moatildei chuugraveng sanh laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravet bocircucirci moatildei con ngoumlocircoslashi ntildeeagraveu cougrave tieagravem naecircng chuucircng toumlucirc baucircn chaaacutet ntildeearing

42 Indian Buddhism Meerut trang 351

46 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

trocircucirc thaoslashnh Boagrave-taugravet trong ntildeocircoslashi soaacuteng naoslashy vaoslash nhieagraveu ntildeocircoslashi keaacute tieaacutep Cougrave nhieagraveu toumlocircugraveng maiumlo cuiuml thearing vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh rieacircng bieaumlt ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho moaumlt soaacute caugravec Boagrave-taugravet Trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ban socirc nhaaacuten maiumlnh veagrave phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave-taugravet hocircn laoslash higravenh toumlocircugraveng Trong khi caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave sau thigrave ngoumlocirciumlc laiumli Trong kinh Phaugravep hoa kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha Trang nghieacircm Baucirco voumlocircng (KAringraœOslashavyacircha) vaoslash nhieagraveu kinh khaugravechellip ntildeaotilde moacirc taucirc nhieagraveu veagrave ntildeoumlugravec haiumlnh vaoslash naecircng loumliumlc cuucirca caugravec vograve Boagrave-taugravet laaumlp nguyeaumln tieaacutep ntildeoauml chuugraveng sanh cooslashn moaumlt chuugraveng sanh naoslasho choumla giaucirci thoaugravet thigrave caugravec ngaoslashi choumla thaoslashnh Phaaumlt Hoaeumlc nougravei moaumlt caugravech khaugravec veagrave maeumlt sieacircu higravenh taacircm cuucirca caugravec ngaoslashi ntildeaotilde voumlocirciumlt khoucirci vooslashng ntildeoaacutei ntildeaotildei hai beacircn gioumlotildea coacircng ntildeoumlugravec vaoslash khoacircng coacircng ntildeoumlugravec neacircn soumliuml thoumliumlc hieaumln tu taaumlp toumloslash bi chaelig laoslash phoumlocircng tieaumln ntildeearing coumlugraveu khoaring chuugraveng sanh

Theo dooslashng thocircoslashi gian caugravec vograve Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho nhieagraveu higravenh toumlocircugraveng vaoslash nhieagraveu biearingu toumlocirciumlng ntildeaugravep oumlugraveng muiumlc ntildeiacutech tiacuten ngoumlocircotildeng thocircoslash phoumlocirciumlng vocircugravei nhoumlotildeng nghi thoumlugravec toacircn giaugraveo chi tieaacutet vaoslash nhieagraveu khaugravei nieaumlm huyeagraven thoaiumli ntildeearing theacircu deaumlt caugravec higravenh toumlocirciumlng Boagrave-taugravet nhieagraveu thaacircn gioaacuteng nhouml caugravec thaagraven vaoslash noumlotilde thaagraven cuucirca baoslash-la-moacircn giaugraveo Vigrave vaaumly doumlocircoslashng nhouml raegraveng hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc du nhaaumlp vaoslash laoslashm maiumlnh yeaacuteu toaacute cuucirca Bhakti (tiacuten taacircm 信 心) trong Phaaumlt giaugraveo43

Vocircugravei khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet naoslashy caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde theacircm chi tieaacutet haiumlnh nghieaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong ntildeougrave nhaaacuten

43 Nhouml treacircn trang 351

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 47

maiumlnh khoacircng chaelig thoumliumlc hieaumln ntildeaagravey ntildeuucirc caugravec ba-la-maaumlt maoslash cooslashn tu taaumlp nhieagraveu phoumlocircng phaugravep thieagraven ntildeogravenh houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoauml phaugravep-khoacircng (法空) hoaeumlc chaacircn nhouml (真 如) Vaoslash ntildeieagraveu naoslashy rootilde raegraveng ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh phoumlocircng phaugravep tu taaumlp cuucirca caugravec Boagrave-taugravet

Khougrave maoslash xaugravec ntildeogravenh giai ntildeoaiumln naoslasho khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc xuaaacutet hieaumln Muoaacuten rootilde ntildeieagraveu naoslashy chuugraveng ta phaucirci xaugravec ntildeogravenh thocircoslashi gian higravenh thaoslashnh kinh Boaringn sanh (trong Pali vaoslash Sanskrit) vaoslash Kinh Thiacute duiuml (Avadāna tieaacuteng Phaiumln pha troaumln) trong ntildeougrave toumlocircoslashng thuaaumlt nhoumlotildeng kieaacutep troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml laoslash vograve Boagrave-taugravet OcircUcirc ntildeaacircy cougrave thearing nougravei theacircm raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing xuaaacutet hieaumln vaoslasho khoaucircng thocircoslashi gian sau khi kinh Boaringn sanh ra ntildeocircoslashi Roagravei theo dooslashng thocircoslashi gian tieaacuten triearingn caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde chuyearingn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet naoslashy thaoslashnh moaumlt thoumloslasha rieacircng bieaumlt ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash Boagrave-taugravet thoumloslasha (菩 薩 乘) Thaaumlt ra Boagrave-taugravet laoslash moaumlt thuaaumlt toumloslash ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech dieatilden dogravech vaoslash ntildeogravenh nghoacutea roaumlng raotildei Toumloslash ntildeougrave toumloslash nguyeacircn cuucirca toumloslash Boagrave-taugravet ntildeaotilde gaacircy ra nhieagraveu tranh luaaumln vaoslash soumliuml oumlugraveng duiumlng cuucirca khaugravei nieaumlm naoslashy cuotildeng trocircucirc neacircn raaacutet ntildea daiumlng Ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc xem nhouml moaumlt hieaumln toumlocirciumlng noaringi baaumlt cuucirca boumlocircugravec ngoaeumlt logravech soumlucirc trong ntildeougrave yugrave nghoacutea vaoslash giaugrave trograve cuucirca toumloslash Boagrave-taugravet ntildeaotilde traucirci qua nhieagraveu thay ntildeoaringi ntildeaugraveng kearing trong tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn giaugraveo lyugrave vaoslash tieaacuten hougravea logravech soumlucirc

Theaacute neacircn troumlocircugravec heaacutet chuugraveng ta caagraven tigravem hiearingu yugrave nghoacutea chuyeacircn moacircn thuaaumlt toumloslash cuucirca Boagrave-taugravet

48 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Ntildeogravenh nghoacutea toumloslash Boagrave-Taugravet Nhouml chuugraveng ta bieaacutet khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet laoslash moaumlt trong

nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm quan troiumlng nhaaacutet trong caucirc hai truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Theo toumloslash nguyeacircn hoiumlc toumloslash lsquoBoagrave-taugravetrsquo (Boddhisatta) xuaaacutet phaugravet toumloslash toumloslash goaacutec lsquobudhrsquo nghoacutea laoslash taelignh thoumlugravec Danh toumloslash lsquobodhirsquo (giaugravec) cougrave ba nghoacutea (i) tri (ii) giaugravec vaoslash (iii) triacute tueauml cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt44

Trong Taecircng chi boauml kinh toumloslash bodhi cougrave nghoacutea laoslash tri giaugravec baaacutet oumlng haoslashnh phaugravep (AparihAringnneyAring DhammAring) vaoslash nieaacutet baoslashn (NibbAringna)45

Thoumlocirciumlng-toiumla-boauml cho raegraveng khi lsquobodhirsquo (giaugravec) keaacutet hocirciumlp vocircugravei lsquosattarsquo thigrave bodhi nghoacutea laoslash triacute tueauml cuucirca baaumlc thanh togravenh ntildeaotilde voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc phieagraven naotildeo46

Theo toumloslash nguyeacircn hoiumlc lsquoBuddhirsquo laoslash keaacutet hocirciumlp vocircugravei toumloslash lsquoBodhirsquo nhouml thoumlocircoslashng thaaacutey trong nhoumlotildeng heauml thoaacuteng trieaacutet lyugrave Baoslash-la-moacircn giaugraveo Trong trieaacutet lyugrave Soaacute Luaaumln Du giaoslash phaugravei (SAringUgravekhya-yoga) lsquobuddhirsquo mang yugrave nghoacutea taacircm lyugrave hoiumlc laoslash keaacutet quaucirc ntildeaagraveu tieacircn cuucirca soumliuml tieaacuten triearingn toumliuml taugravenh (PrakŸti)47

Vigrave vaaumly toumloslash lsquobodhirsquo laoslash ntildeoumla ntildeeaacuten nieaacutet baoslashn vaoslash nieaacutet baoslashn laoslash soumliuml an laiumlc toaacutei haaumlu

44 PED taaumlp I trang 14 45 A taaumlp IV trang 23 46 Bs trang 20 47 The SAringUgravekhya Sacirctra I71 vide S Chatterjee and DM Datta An Introduction to Indian Philosophy Calcutta 1954 trang 272

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 49

Theo Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Phaaumlt-hoiumlc48 toumloslash nguyeacircn hoiumlc cuucirca toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc chia laoslashm hai phaagraven bodhi vaoslash sattva bodhi laoslash toumloslash goaacutec cuucirca budh nghoacutea laoslash thoumlugravec taelignh hoaeumlc giaugravec vaoslash sattva ruugravet toumloslash lsquosantrsquo laoslash phaacircn toumloslash hieaumln taiumli cuucirca goaacutec lsquoasrsquo cougrave nghoacutea laoslash moaumlt houmlotildeu tigravenh hoaeumlc nghoacutea ntildeen laoslash lsquomoaumlt chuugraveng sanhrsquo Nhouml vaaumly bodhisattva nghoacutea laoslash houmlotildeu tigravenh giaugravec moaumlt ngoumlocircoslashi ntildei tigravem caagraveu giaugravec ngoauml hay moaumlt vograve Phaaumlt seotilde thaoslashnh Vaoslash toumloslash PAringli bodhisatta ntildeoumlocirciumlc ruugravet toumloslash bodhi vaoslash satta (Sanskrit Sakta xuaaacutet phaugravet toumloslash santildej) laoslash moaumlt houmlotildeu tigravenh tigravem caagraveu giaugravec ngoauml

Theo Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml cuucirca Toacircn-giaugraveo vaoslash Ntildeaiumlo-ntildeoumlugravec hoiumlc49 Bodhisattva thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc dogravech laoslash lsquochuugraveng sanh cougrave triacute tueauml hoaoslashn haucircorsquo (sattva baucircn chaaacutet nhaaacutet thearing nhouml svabhAringva laoslash thoumliumlc thearing) Cougrave thearing raegraveng ntildeaacircy laoslash nghoacutea chiacutenh cuucirca toumloslash naoslashy tuy nhieacircn veagrave maeumlt logravech soumlucirc thaaumlt ra Boagrave-taugravet laoslash lsquomoaumlt chuugraveng sanh ntildeang treacircn ntildeoumlocircoslashng ntildeaiumlt giaugravec ngoaumlrsquo nghoacutea laoslash moaumlt vograve Phaaumlt toumlocircng lai nhouml Monier Williams ntildeaotilde nougravei trong toumliuml ntildeiearingn Sanksrit-English

Toumloslash satta (Sanskrit laoslash sattva tigravenh) ruugravet toumloslash sat+tva thoumlocircoslashng cougrave ba nghoacutea (i) houmlotildeu tigravenh chuugraveng sanh vaoslash ngoumlocircoslashi cougrave lyugrave triacute (ii) linh hoagraven vaoslash (iii) baucircn chaaacutet50

Har Dayal trong taugravec phaaringm noaringi tieaacuteng lsquoThe Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanksrit Literaturersquo (Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet trong Vaecircn hoiumlc Phaaumlt

48 EB taaumlp III trang 224 49 Encyclopaedia of Religion and Ethics nhouml treacircn taaumlp II trang 739 50 PED taaumlp I trang 132

50 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

giaugraveo tieaacuteng Phaiumln)51 ntildeaotilde ntildeoagraveng yugrave raegraveng bodhi nghoacutea laoslash lsquogiaugravecrsquo vaoslash ntildeaotilde baoslashn roaumlng nghoacutea sattva theo toumloslash nguyeacircn hoiumlc52 ntildeaotilde ntildeoumla ra nhieagraveu caugravech khaugravec nhau cuucirca nhieagraveu toumloslash 51 BDBSL trang 4-9 52

1 Sattva nghoacutea laoslash lsquoWesen Charakterrsquo lsquoBaucircn thearing baucircn chaaacutet tiacutenh chaacircn thaaumltrsquo (Skt Dicy Pbg amp Skt Dicy MW) Toumloslash PAringli satta cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lsquothoumliumlc chaaacutetrsquo (substance) (Pali Dicysv) Phaagraven locircugraven nhoumlotildeng nhaoslash toumloslash ntildeiearingn hoiumlc thoumlocircoslashng dogravech toumloslash naoslashy theo nghoacutea naoslashy Monier Williams dogravech nhouml sau lsquoNgoumlocircoslashi taelignh thoumlugravec hoaeumlc triacute tueaumlrsquo (trang 688b) C Eliot lsquoHoumlotildeu tigravenh giaugravecrsquo (Eliot ii 7) H Hackmann lsquoNgoumlocircoslashi ntildeang trocircucirc neacircn taelignh thoumlugravecrsquo (Buddhism trang 52) Cuotildeng cougrave thearing theacircm raegraveng toumloslash Hindi hieaumln ntildeaiumli lsquosatrsquo laoslash ruugravet toumloslash Sanskrit lsquosattvarsquo nghoacutea laoslash lsquothoumliumlc chaaacutet nguoagraven goaacutecrsquo 2 lsquoSattvarsquo (masculine) cougrave nghoacutea laoslash lsquoBaaacutet coumlugrave chuugraveng sanh hay houmlotildeu tigravenh naoslashorsquo (Skt Dicy MW) Toumloslash Pali satta laoslash lsquoMoaumlt chuugraveng sanh sinh vaaumlt cougrave tigravenh thoumlugravec con ngoumlocircoslashirsquo (Pali Dicy sv) Haagraveu heaacutet caugravec hoiumlc giaucirc hieaumln ntildeaiumli chaaacutep nhaaumln soumliuml giaucirci thiacutech naoslashy H Kern lsquoMoaumlt chuugraveng sanh hoaeumlc houmlotildeu tigravenh cougrave tigravenh thoumlugravecrsquo (Manual trang 65 dooslashng 11) T W Khys Davids vaoslash W Stede lsquoMoaumlt chuugraveng sanh giaugravec ngoaumlrsquo nghoacutea laoslash chuugraveng sanh houmlocircugraveng ntildeeaacuten ntildeaiumlt Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravecrsquo (Pali Dicy sv) L D Barnett lsquoHoumlotildeu tigravenh giaugravecrsquo (Path trang 20) M Anesaki lsquoMoaumlt chuugraveng sanh ntildeang tigravem caagraveu giaugravec ngoaumlrsquo (Ere v 450) E J Thomas lsquoChuugraveng sanh giaugravecrsquo (Buddha trang 2 ghi chuugrave I) DT Suzuki lsquoChuugraveng sanh cougrave triacutersquo (Outlines trang 277) Csoma de Kors lsquoTinh thaagraven maiumlnh meotilde vaoslash thanh togravenhrsquo (Csoma trang 6) Taugravec giaucirc cuucirca Tam-muoaumli-voumlocircng kinh (SamsAringhi-raja-sutra) ntildeaotilde dogravech sattva nhouml lsquochuugraveng sanh cougrave tigravenh thoumlugravecrsquo nhoumlng cho raegraveng toumloslash bodhisattva nghoacutea laoslash lsquoBaaumlc trocirciuml duyeacircn vaoslash uucircng hoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanhrsquo (bodhettisattvan Sam Ra fol 25a 4) P Ghosa doumlocircoslashng nhouml dogravech sattva nhouml lsquochuugraveng sanhrsquo lsquobodhihsa casau maha-krp-Sfayena sattv-alambanat sattvaf cetrsquot bodhisattvaaeligrsquo nghoacutea laoslash moaumlt chuugraveng sanh cougrave caucirc giaugravec vaoslash tigravenh thoumlugravec 3 lsquoSattvarsquo cougrave leotilde laoslash lsquotinh thaagraven taacircm tri giaugravec thoumlugravecrsquo (Skt Dicy MW and Pbg) Toumloslash Pali satta cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lsquotinh thaagravenrsquo (Pali Dicy sv) Theo L de la Vallee Poussin nhoumlotildeng nhaoslash toumloslash ntildeiearingn hoiumlc AAacuten ntildeoauml cuotildeng giaucirci thiacutech sattva nhouml ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei lsquotaacircmrsquo (citta) hoaeumlc vyavasaya (quyeaacutet ntildeogravenh kieacircn taacircm) P Ghosa triacutech daatilden toumloslash moaumlt nhaoslash bigravenh luaaumln coaring

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 51

ntildeaiumli ntildeaotilde dogravech sattva laoslash abhipraya (doumliuml ntildeogravenh muiumlc ntildeiacutech) lsquobodhau sattvam abhiprayo yes am te bodhisattvahrsquo (Prajnaparamita Qata trang 2 ghi chuugrave 2) Vigrave vaaumly toumloslash naoslashy cougrave nghoacutea laoslash lsquotaacircm touml toumlocircucircng doumliuml ntildeogravenh hoaeumlc oumlocircugravec nguyeaumln cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoaumlrsquo P Oltramare choaacutei boucirc yugrave nghoacutea naoslashy cho raegraveng khoacircng chiacutenh xaugravec nhoumlng L de la Vallee Poussin doumlocircoslashng nhouml chaaacutep nhaaumln ntildeieagraveu naoslashy trong khi cuoslashng thocircoslashi oacircng cuotildeng chaaacutep nhaaumln yugrave nghoacutea goaacutec cuucirca toumloslash naoslashy cougrave thearing ruugravet toumloslash yugrave nghoacutea lsquothoumliumlc chaaacutet baucircn chaaacutetrsquo 4 Sattva cougrave leotilde cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lsquocooslashn phoacirci thairsquo (Skt Dicy MW) vaoslash HS Gour dogravech raegraveng lsquoNgoumlocircoslashi maoslash triacute tueauml cooslashn tieagravem aaringn vaoslash choumla phaugravet triearingnrsquo (Buddhism trang XI) 5 Sattva cougrave leotilde cuotildeng gioaacuteng yugrave treacircn nhouml trong Kinh Du-giaoslash (Yoga-sacirctras) nocirci maoslash nougrave ngoumlocirciumlc vocircugravei Purusa (thaagraven ngaotilde) vaoslash cougrave nghoacutea laoslash lsquotaacircm triacutersquo Ntildeaacircy laoslash do E Senart dogravech vigrave oacircng tin raegraveng Yoga ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng saacircu saeacutec Phaaumlt giaugraveo Thaaumlt soumliuml sattva thoumlocircoslashng xuaaacutet hieaumln trong kinh Du-giaoslash vaoslash G Jha ntildeaotilde dogravech nhouml sau lsquogoaacutec hoaeumlc taacircm suy nghoacutersquo (Yoga Sutras II 41 trang 109 lsquoSattva-fuddhl-saumanasy-aikagry-endrlya-jay-atma-darfana-yogyatvani carsquo) E Senart ntildeaotilde chaelig ra raegraveng Sattva laoslash khaugravec bieaumlt vocircugravei purusa (thaagraven ngaotilde) trong Yoga-Sutras (III 55 Sattva-purusayoh fuddhi-samye kaivalyam trang 174) H Kern cougrave yugrave kieaacuten bodhi cougrave leotilde lieacircn quan ntildeeaacuten buddhi cuucirca heauml thoaacuteng Yoga (Du-giaoslash) ntildeaeumlc bieaumlt nhouml toumloslash buddhisattva ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Yoga Vaaumly bodhisattva hauacuten phaucirci laoslash moaumlt soumliuml hieaumln thaacircn cuucirca triacute tueauml tieagravem aaringn 6 Sattva cougrave leotilde laoslash moaumlt higravenh thoumlugravec sai tieaacuteng Phaiumln cuucirca toumloslash PAringli satta cougrave thearing toumlocircng oumlugraveng vocircugravei sakta trong Sanksrit Vigrave vaaumly toumloslash PAringli bodhisatta laoslash ruugravet toumloslash Sanskrit bodhi-sakta lsquoNgoumlocircoslashi houmlocircugraveng ntildeeaacuten hoaeumlc gaeacuten bougrave vocircugravei giaugravec ngoaumlrsquo Sakta (toumloslash toumloslash goaacutec sanj) nghoacutea laoslash lsquoTrung thaoslashnh vocircugravei yeacircu meaacuten hoaeumlc naeacutem gioumlotilde gia nhaaumlp hoaeumlc lieacircn laiumlc vocircugravei doumliuml ntildeogravenh noatilde loumliumlc hoaeumlc taaumln tuiumly (Skt Dicy MW) Theo toumliuml ntildeiearingn PAringli toumloslash Pali satta toumlocircng oumlugraveng vocircugravei nhieagraveu toumloslash Sanskrit nhouml sattva sapta sakta vaoslash sapta Nhouml toumloslash Pali sutta cuotildeng lieacircn quan ntildeeaacuten toumloslash Skt sukta Ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing hocirciumlp lyugrave raegraveng toumloslash Skt bodhi-sakta laoslash cougrave thearing toumlocircng ntildeoumlocircng vocircugravei toumloslash Pali bodhisatta Theo yugrave kieaacuten cuucirca caugravec nhaoslash touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde chaaacutep nhaaumln dogravech laoslash sattva maoslash khoacircng coi troiumlng vaaacuten ntildeeagrave chuugraveng ta ntildeaotilde cougrave moaumlt toumloslash tieaacuteng Phaiumln sai chauacuteng haiumln nhouml smrty-upasthana (cho toumloslash PAringli sati-patthana) samyak-prahana (cho toumloslash PAringli sammappadhana) Bodhisattva cuotildeng cougrave leotilde thuoaumlc veagrave loaiumli tieaacuteng Phaiumln sai naoslashy P Oltramare ntildeaotilde toumloslash choaacutei dogravech yugrave naoslashy

52 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

ntildeiearingn vaoslash hoiumlc giaucirc ntildeearing choiumln ra yugrave nghoacutea gaagraven nhaaacutet cuucirca toumloslash sattva trong hocirciumlp toumloslash bodhivattva

Sau khi khaucirco saugravet nhoumlotildeng quan ntildeiearingm cougrave caecircn coumlugrave chiacutenh xaugravec cuucirca nhieagraveu nhaoslash hoiumlc giaucirc Har Dayal cho raegraveng ldquoCaugravech toaacutet nhaaacutet laoslash luoacircn luoacircn tham khaucirco toumloslash PAringli khoacircng coi troiumlng nhieagraveu soumliuml dogravech thuaaumlt cuucirca nhoumlotildeng nhaoslash trieaacutet hoiumlc hoaeumlc nhoumlotildeng nhaoslash toumliuml ntildeiearingn hoiumlc sau naoslashyrdquo Vaoslash oacircng ntildei ntildeeaacuten keaacutet luaaumln raegraveng ldquosattvardquo nghoacutea laoslash lsquobaaacutet coumlugrave chuugraveng sanh hoaeumlc houmlotildeu tigravenh naoslashorsquo (nhouml toumliuml ntildeiearingn Sanskrit

vigrave ntildeoaumlng toumloslash sanj khoacircng biearingu loauml ntildeoumlocirciumlc soumliuml gaeacuten bougrave vocircugravei nhoumlotildeng lyugrave toumlocircucircng tinh thaagraven vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash nhoumlotildeng nhaoslash taugravec giaucirc sau naoslashy khoacircng neacircn phaiumlm lsquoloatildei laagravemrsquo nhouml vaaumly trong khi dogravech toumloslash Pali ra Sanskrit 7 Sattva cougrave leotilde cougrave nghoacutea laoslash lsquoSoumlugravec maiumlnh naecircng loumliumlc tinh taaacuten naecircng loumliumlc vaoslash can ntildeaotildemrsquo (Skt Dicy MW trang 1052) Toumloslash bodhisattva do ntildeougrave cougrave nghoacutea laoslash lsquongoumlocircoslashi cougrave ntildeaagravey naecircng loumliumlc ntildeearing houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoaumlrsquo Sattva trong yugrave nghoacutea naoslashy thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong Ksemendrarsquos Avadana-kalpa-lata lsquosattv-abdhihrsquo (II trang 713 keauml 42) lsquosattv-ojjvalam bhagavataf caritam nifamyarsquo (II trang 85 keauml 74) lsquokumarah sattva-sagarahrsquo (II trang 723 keauml 21) sattva-nidhir (II trang 945 keauml 21) lsquobodhisattvah sattva-vibhusitah (II trang 113 keauml 8) Toumloslash naoslashy gioaacuteng nhouml yugrave nghoacutea trong BC (IX 30mdashlsquobodhisattvah parlpurna-sattvahrsquo) E B Cowell dogravech lsquoSoumliuml hoaoslashn thieaumln cuucirca vograve aaacutey laoslash tuyeaumlt ntildeoaacuteirsquo nhoumlng nghoacutea naoslashy khoacircng giaucirci thiacutech chiacutenh xaugravec yugrave cuucirca sattva Nhoumlotildeng nhaoslash toumliuml ntildeiearingn hoiumlc Taacircy taiumlng ntildeaotilde dogravech bodhisattva nhouml laoslash byan-chub sems-dpah Trong toumloslash phoumlugravec naoslashy byan-chub nghoacutea laoslash bodhi sems laoslash lsquotaacircmrsquo hoaeumlc lsquotraugravei Timrsquovaoslash dpah cougrave yugrave nghoacutea laoslash lsquongoumlocircoslashi anh huoslashng maiumlnh meotildersquo (= Skt sura vira) (Tib Dicy Jaschke 374b vaoslash 325b Tib Dicy Das 883b 787b vaoslash 276b) Soumliuml dogravech thuaaumlt naoslashy doumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp hai nghoacutea cuucirca saliva nghoacutea laoslash lsquotaacircmrsquo vaoslash lsquocan ntildeaotildemrsquo (nhouml soaacute 3 vaoslash 7 ocircucirc treacircn) Nhoumlng khoacircng laoslashm toumloslash nguyeacircn hoiumlc cuucirca toumloslash gheugravep bodhisattva trocircucirc neacircn rootilde vaoslash saugraveng suucirca hocircn Cougrave thearing luaaumln ra raegraveng nhoumlotildeng nhaoslash dogravech thuaaumlt Taacircy taiumlng keaacutet hocirciumlp vocircugravei yugrave toumlocircucircng cuucirca lsquotaacircmrsquo vaoslash lsquocan ntildeaotildemrsquo vocircugravei sattva Theo E J Eitel tieaacuteng Hoa dogravech bodhisattva laoslash lsquohoumlotildeu tigravenh giaugravec ngoaumlrsquo (trang 34a)

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 53

cuucirca MW) ldquoein lebendes Wesenrdquo (Skt Dicy Pbg) Toumloslash PAringli satta cougrave leotilde laoslash lsquomoaumlt chuugraveng sanh con ngoumlocircoslashi sinh vaaumlt cougrave tigravenh thoumlugravec (PAringli Dicy Sv) Haagraveu heaacutet caugravec hoiumlc giaucirc hieaumln ntildeaiumli chaaacutep nhaaumln soumliuml dogravech naoslashyrdquo53 Har Dayal ntildeaotilde chuugrave giaucirci ntildeuugraveng toumloslash lsquosattarsquo trong ngoumlotilde caucircnh naoslashy maoslash khoacircng biearingu thograve chaelig laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng Har Dayal cuotildeng choumlugraveng toucirc theacircm raegraveng rootilde raoslashng lieacircn quan ntildeeaacuten toumloslash Vedic lsquosatvanrsquo nghoacutea laoslash lsquokelegarrsquo lsquomoaumlt thaoslashnh vieacircn anh huoslashng ngoumlocircoslashi can ntildeaotildem vaoslash maiumlnh meotildersquo54

Trong Thanh-togravenh ntildeaiumlo-luaaumln (Visuddhimagga) (IX 53) cho raegraveng Satta ldquoChuugraveng sanh (Satta) nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi naeacutem gioumlotilde (Satta) chaaacutep thuucirc (Visatta) do khaugravet augravei keaacutet tuiuml vocircugravei thearing chaaacutet taiumlo ra do ntildeougrave hoiuml laoslash chuugraveng houmlotildeu tigravenh (Satta)

Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly ntildeieagraveu naoslashy nhouml sau ldquoNaoslashy RAringdha baaacutet coumlugrave tham augravei naoslasho ntildeoaacutei vocircugravei saeacutec baaacutet coumlugrave

tham duiumlc naoslasho ntildeoaacutei vocircugravei saeacutec baaacutet coumlugrave haelig laiumlc naoslasho ntildeoaacutei vocircugravei saeacutec baaacutet coumlugrave khaugravet augravei naoslasho ntildeoaacutei vocircugravei saeacutec naeacutem gioumlotilde (Satta) chaaacutep chaeumlt (Visatta) nougrave ntildeougrave laoslash moaumlt chuugraveng sanh (Satta)rdquo55

Toumloslash lsquoSatrsquo xuaaacutet hieaumln trong trieaacutet lyugrave Veda cougrave nghoacutea laoslash (i) theaacute giocircugravei xuaaacutet hieaumln hoaeumlc (ii) baucircn chaaacutet thaaumlt hieaumln houmlotildeu cuucirca Ngaotilde (Aumltman)56 Trong Trieaacutet Soaacute-luaaumln Du giaoslash 53 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 54 Nhouml treacircn 55 Bhikkhu DAringœamoli (Tr) The Path of Purification (Visuddhi-magga)

Sri Lanka Buddhist Publication Society 1975 IX 53 trang 310 56 Xem chi tieaacutet SN Dasgupta A History of Indian Philosophy Taaumlp I Cambridge 1963 trang 445-52

54 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

(SAringUgravekhya ndashYoga) toumloslash lsquoSattvarsquo biearingu thograve yeaacuteu toaacute toumliuml taugravenh (PrakŸti) cougrave baucircn chaaacutet cuucirca soumliuml an laiumlc khinh an vaoslash saugraveng suoaacutet57

Toumloslash lsquoBodhisattvarsquo (Bodhi+sattva) nougravei chung laoslash moaumlt chuugraveng sanh giaugravec ngoauml chuugraveng sanh houmlocircugraveng ntildeeaacuten ntildeaiumlt soumliuml giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn hoaeumlc Phaaumlt quaucirc58 Trong locircoslashi chuugrave thiacutech cuucirca Troumlocircoslashng-boauml-kinh59 ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea toumloslash naoslashy nhouml sau ldquoBodhisatto ti paœOslashitasatto bujjhanasatto bodhi-saUacutekhAringtesu vAring catacircsu maggesu Aringsatto laggamAringnaso ti bodhisattordquo Nghoacutea ntildeen cuucirca toumloslash Boagrave-taugravet laoslash (i) ngoumlocircoslashi cougrave triacute hoaeumlc (ii) ngoumlocircoslashi quyeaacutet ntildeogravenh hoaeumlc naeacutem gioumlotilde boaacuten con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten giaugravec ngoauml60

Theo Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml ntildeogravenh nghoacutea Bodhisattva laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi chaeacutec chaeacuten seotilde trocircucirc thaoslashnh Phaaumlt Vograve aaacutey laoslash baaumlc saugraveng suoaacutet ntildeoumlocirciumlc ngoumlocircoslashi cougrave triacute baucirco veauml vaoslash uucircng hoauml61 Trong luaaumln Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring divideAringstra) cuucirca ngaoslashi Long thoiuml (NAringgAringrjuna) cuotildeng giaucirci thiacutech gioaacuteng vaaumly62

Trong Boagrave-ntildeeagrave Haiumlnh kinh luaaumln (BodhicaryAringvatAringra PantildejikAring) vaoslash AumlcAringrya PrajntildeAringkaramati63daiumly raegraveng Tatra (bodhau) SattvaUacute abhiprAringyorsquosyeti 57 S Radhakrishnan Indian Philosophy Taaumlp II London 1966 trang 475-85 58 PED taaumlp I trang 114 59 Troumlocircoslashng boauml kinh Taaumlp II trang 427 60 DPPN taaumlp II trang 322 vaoslash tieaacutep theo 61 Bs trang 30 62 Nhouml treacircn trang 20 63 Thaagravey ntildeem laiumli triacute tueauml cho ntildeeauml toumlucirc

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 55

bodhisattvaaelig64 Toumlocircng toumliuml trong Nhaaacutet-baugravech-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (divideatasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring)65 cuotildeng nougravei raegraveng ldquobodhau sattvam abhiprAringyo yebdquoAringUacute te bodhisattvAringaeligrdquo66 toumlugravec Boagrave-taugravet laoslash moaumlt vograve maoslash taacircm yugrave nguyeaumln touml toumlocircucircng hoaeumlc oumlocircugravec mocirc houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoauml

Trong Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring) vieaacutet raegraveng lsquoKhoacircng cougrave nghoacutea naoslasho thaaumlt cho toumloslash Boagrave-taugravet bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet tu taaumlp khoacircng chaaacutep thuucirc ntildeoaacutei vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep Vigrave Boagrave-taugravet laoslash baaumlc ntildeaotilde thoumlugravec taelignh khoacircng tham ntildeaeacutem ntildeaotilde hiearingu taaacutet caucirc caugravec phaugravep vaoslash giaugravec ngoauml laoslash muiumlc ntildeiacutech cuucirca Boagrave-taugravetrsquo67

TRV Murti quaugraven saugravet Bodhisattva cho raegraveng khoacircng ngoaoslashi nghoacutea ngoumlocircoslashi loumlocircng thieaumln ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash laoslash coaumli nguoagraven taaacutet caucirc ntildeieagraveu laoslashnh cho theaacute gian68 Charls Elliot nougravei raegraveng Boagrave-taugravet laoslash baaumlc triacute tueauml69 H Kern ntildeoagraveng yugrave Bodhisattva laoslash moaumlt chuugraveng sanh giaugravec ngoauml70

Tougravem laiumli toumloslash nguyeacircn hoiumlc Boagrave-taugravet (菩 薩) nghoacutea laoslash moaumlt chuugraveng sanh giaugravec ngoauml (覺 有 情) moaumlt vograve Phaaumlt seotilde thaoslashnh hoaeumlc moaumlt ngoumlocircoslashi khaugravet ngoumlocircotildeng ntildeaiumlt giaugravec ngoaumlrdquo

64 BDBSL trang 6 65 Trang 2 ghi chuugrave soaacute 2 66 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 67 Xem Edward Conze (dogravech) AstAringhasrika Prana-paramita (kinh Thaaumlp-baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt) 68 TRV Murti The Central Philosophy of Buddhism London 1960 trang 264 69 Charles Elliot Buddhism and Hinduism Taaumlp II London 1968 tr 1 70 H Kern Manual of Indian Buddhism Delhi rpt 1974 trang 65

56 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Vaoslash toumloslash naoslashy biearingu thograve baaacutet coumlugrave ai tigravem caagraveu giaugravec ngoauml (菩 偍)

bao goagravem chouml Phaaumlt (諸 佛) Biacutech-chi Phaaumlt (緣 覺)vaoslash nhoumlotildeng ntildeeauml toumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt hay nougravei chung laoslash thoumlocircoslashng duoslashng ntildeearing chaelig nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi khaugravet ngoumlocircotildeng trocircucirc thaoslashnh Ntildeoumlugravec Phaaumlt Trong taaumlp saugravech naoslashy chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu toumloslash Boagrave-taugravet nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng vograve anh huoslashng vocircugravei chiacutenh nghieaumlp loumliumlc cuucirca migravenh trong ntildeocircoslashi soaacuteng naoslashy nhouml taaacutet caucirc ngoumlocircoslashi khaugravec nhoumlng vocircugravei looslashng quyeaacutet taacircm vaoslash noatilde loumliumlc tu taaumlp phoumlocircng phaugravep thoumliumlc tieatilden do Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm khaugravem phaugrave vaoslash houmlocircugraveng daatilden ntildeaotilde voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng nghieaumlp xaaacuteu vaoslash ntildeau khoaring ntildeearing ntildeaiumlt giaucirci thoaugravet an laiumlc Ngay caucirc sau naoslashy khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha Boagrave-taugravet trocircucirc thaoslashnh moaumlt ngoumlocircoslashi tigravem caagraveu lsquochaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravecrsquo(Samsak-sambodhi 正 等 覺) Anuttara-Samsak-sambodh (阿 耨 多

羅 三 藐 三 菩 提 無 上 正 等 覺)71 vigrave locirciumli iacutech cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash ngaoslashi tu taaumlp caugravec Ba-la-maaumlt (pAringramitArings 波 羅 密) thocircoslashi gian vaoslash soumliuml ntildeau khoaring ntildeoaacutei vocircugravei Boagrave-taugravet khoacircng quan troiumlng muiumlc ntildeiacutech chiacutenh cuucirca ngaoslashi laoslash ntildeem heaacutet taacircm loumliumlc yugrave chiacute kieacircn coumlocircoslashng tu taaumlp vigrave locirciumli iacutech cho chuugraveng sanh maoslash tigravem caagraveu giaugravec ngoauml vaoslash thoumliumlc hieaumln caugravec ba-la-maaumlt giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh ntildeaiumlt giaugravec ngoauml vieacircn maotilden Tuy nhieacircn chuugraveng ta cuotildeng neacircn nhocircugrave moaumlt soumliuml thaaumlt raegraveng Boagrave-taugravet trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash nhoumlotildeng biearingu toumlocirciumlng chocircugrave khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng higravenh aucircnh con ngoumlocircoslashi logravech soumlucirc hay nhoumlotildeng thieacircn thaagraven treacircn trocircoslashi ntildeearing 71 DCBT trang 337

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 57

thocircoslash phoumlocirciumlng maoslash boagrave taugravet laoslash biearingu toumlocirciumlng cuucirca nhoumlotildeng ntildeoumlugravec haiumlnh keaacutet tinh toumloslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave nhouml nhoumlotildeng baaumlc thaugravenh nhaegravem ntildeaugravep oumlugraveng nhu caagraveu tiacuten ngoumlocircotildeng cuucirca quaagraven chuugraveng vaoslash boaacutei caucircnh ntildea thaagraven cuucirca xaotilde hoaumli AAacuten ntildeoauml luugravec baaacutey giocircoslash

YUgrave nghoacutea cuucirca thuaaumlt toumloslash caugravec baaumlc Thaugravenh khaugravec Ntildeearing hiearingu Boagrave-taugravet rootilde hocircn chuugraveng ta cuotildeng caagraven phaucirci phaacircn bieaumlt nhoumlotildeng thuaaumlt toumloslash khaugravec trong Phaaumlt giaugraveo cuotildeng biearingu thograve yugrave nghoacutea caugravec baaumlc thaugravenh nhouml chouml thieacircn (諸 天) A-la-haugraven (阿 羅 漢) Thanh-vaecircn (聲 聞) baaumlc Biacutech-chi Phaaumlt (辟 支 佛) vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀)

1 Chouml thieacircn Khaugravei nieaumlm chouml thieacircn (諸 天) maeumlc duoslash cougrave trigravenh baoslashy

trong kinh Phaaumlt nhoumlng ntildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash phaugravep thoaiumli trung taacircm caecircn baucircn cuucirca tu taaumlp Phaaumlt giaugraveo laoslash heauml thoaacuteng trieaacutet lyugrave voacirc thaagraven Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash khoacircng chaaacutep nhaaumln Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo ra con ngoumlocircoslashi vaoslash theaacute giocircugravei

Trong kinh Aggantildentildea cuucirca Troumlocircoslashng boauml (Dnegha NikAringya)72 ntildeaotilde trigravenh baoslashy khaugrave rootilde raoslashng theaacute giocircugravei toumliuml nhieacircn vaoslash con ngoumlocircoslashi laoslash khoacircng phaucirci saucircn phaaringm cuucirca baaacutet kyoslash meaumlnh leaumlnh saugraveng taiumlo cuucirca moaumlt vograve Chuugravea trocircoslashi naoslasho maoslash chuugraveng ntildeocircn thuaagraven laoslash nhoumlotildeng keaacutet quaucirc cuucirca tieaacuten trigravenh tieaacuten hoaugrave

Trong toumliuml ntildeiearingn PAringli-Anh cuucirca Hoaumli PAringli Text ntildeaotilde

72 DB taaumlp III trang 77 vaoslash tieaacutep theo

58 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

ntildeogravenh nghoacutea chouml thieacircn theo truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo nhouml sau

ldquoTheo toumloslash nguyeacircn hoiumlc lsquodevAringrsquo xuaaacutet phaugravet toumloslash yugrave nghoacutea chocirci vui moaumlt vograve trocircoslashi vograve thieacircn thaagraven thoumlocircoslashng soaacute nhieagraveu cuucirca devAring laoslash Gods (chouml thieacircn) Khi toumlocircugravec vograve naoslashy ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho baaacutet coumlugrave chuugraveng sanh sieacircu vieaumlt naoslasho thigrave ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash thuoaumlc laotildenh voumliumlc treacircn loaoslashi ngoumlocircoslashihellip Chouml thieacircn thoumlocircoslashng ntildeocircn giaucircn biearingu thograve cho soumliuml saugraveng chougravei linh ntildeoaumlng neugravet ntildeeiumlp ntildeieagraveu thieaumln vaoslash augravenh saugraveng vaoslash nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh naoslashy nhouml ntildeoaacutei ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei nhoumlotildeng naecircng loumliumlc bougraveng toaacutei cuucirca ntildeieagraveu xaaacuteu vaoslash huucircy dieaumltrdquo73

Theo Phaaumlt giaugraveo khaugravei nieaumlm theaacute giocircugravei cougrave nghoacutea laoslash theaacute giocircugravei cuucirca chouml thieacircn vaoslash con ngoumlocircoslashi Vigrave vaaumly trong nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn cuucirca hai heauml Nguyeacircn-thuyucirc (PAringli) vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha (tieaacuteng Phaiumln vaoslash Hoa) cougrave nhieagraveu thaagraven vaoslash noumlotilde thaagraven ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc Trong Ntildeaiumli Kinh Souml toumlucirc hoaacuteng (MahAring SihanAringdAring) thuoaumlc Trung Boauml74 ntildeaotilde moacirc taucirc nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei khaugravec nhau cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu nhieagraveu loaiumli chouml thieacircn Thoiuml maiumlng cuucirca chouml thieacircn cuotildeng taecircng toumloslash naecircm traecircm naecircm treacircn cootildei trocircoslashi Toumlugrave-ntildeaiumli-thieacircn voumlocircng (CAringtummahAringrAringjika) hoaeumlc moumlocircoslashi saugraveu ngaoslashn naecircm treacircn cootildei Tha-hoaugrave-toumliuml-taiumli thieacircn (Paranimmitavasavatti) hoaeumlc laacircu mau tuoslashy theo phoumlocircugravec ntildeoumlugravec gieo troagraveng cuucirca chouml thieacircn Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn (MahAringvastu)75 vaoslash Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (Lalitavistara trang 232) ntildeaotilde moacirc taucirc khaugrave rootilde raoslashng nhoumlotildeng taagraveng baaumlc khaugravec nhau cuucirca chouml thieacircn vaoslash thieacircn noumlotilde Chauacuteng haiumln nhoumlotildeng noumlotilde thaagraven nhouml Gauri 73 EB taaumlp V trang 349-0 74 Trung-boauml taaumlp I trang 73 75 Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn taaumlp II trang 282

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 59

Laxmi DurgAring KAringli Sarasvati raaacutet ntildeoumlocirciumlc toacircn thocircoslash trong thuyeaacutet ntildea thaagraven cuucirca ntildeaiumlo Hindu Ntildeieagraveu naoslashy cuotildeng aucircnh houmlocircucircng ntildeeaacuten caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde taiumlo ra nhoumlotildeng thieacircn noumlotilde baegraveng caugravech thaugravenh hoaugrave caugravec ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca hieaumln toumlocirciumlng thieacircn nhieacircn nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng troumloslashu toumlocirciumlng vaoslash nhoumlotildeng ntildeoaacutei thearing khaugravec Tuy nhieacircn trong Phaaumlt giaugraveo vograve triacute cuucirca chouml thieacircn vaoslash thieacircn noumlotilde khoacircng ntildeoumlocirciumlc coi troiumlng nhouml caugravec toacircn giaugraveo khaugravec bocircucirci vigrave chouml thieacircn nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt xem nhouml laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng loaiumli chuugraveng sanh choumla giaucirci thoaugravet khoucirci luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng vaoslash vaatilden cooslashn bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt soaacuteng vaoslash cheaacutet ngay caucirc maeumlc duoslash hoiuml sieacircu nhieacircn hocircn ngoumlocircoslashi trong laotildenh voumliumlc naecircng loumliumlc ntildeieagraveu kieaumln soaacuteng vaoslash soumliuml houmlocircucircng thuiuml an laiumlc ocircucirc cootildei trocircoslashi nhouml Kinh Taecircng chi daiumly raegraveng

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo vaoslasho moaumlt thocircoslashi Sakka vograve chuugravea tearing cuucirca chouml thieacircn ntildeang thuyeaacutet phaugravep ocircucirc taagraveng trocircoslashi thoumlugrave ba moumlocirci ba vaoslash nhaacircn cocirc hoaumli ntildeougrave ntildeaotilde thoaacutet leacircn baoslashi keauml raegraveng

Vograve aaacutey cougrave thearing gioaacuteng nhouml toacirci neacircn gioumlotilde Ngaoslashy moumlocircoslashi boaacuten moumlocircoslashi laecircm vaoslash cuotildeng ngaoslashy taugravem

Theo laoslashm leatilde boaacute taugravet Nhoumlng caugravec tyoslash-kheo baoslashi keauml naoslashy ntildeoumlocirciumlc xoumlocircugraveng leacircn sai

khoacircng ntildeuugraveng Vigrave cocircugrave sao Naoslashy caugravec tyoslash-kheo Sakka vograve chuugravea tearing cuucirca chouml thieacircn

choumla toumloslash boucirc ntildeoumlocirciumlc tham voiumlng choumla toumloslash boucirc ntildeoumlocirciumlc saacircn haaumln choumla toumloslash boucirc ntildeoumlocirciumlc si meacirc trong khi vograve tyoslash-kheo laoslash moaumlt baaumlc A-la-haugraven laaumlu hoaeumlc ntildeaotilde cocircucirci boucirc nhoumlotildeng vieaumlc neacircn laoslashm ntildeaotilde laoslashm gaugravenh naeumlng ntildeaotilde ntildeaeumlt xuoaacuteng muiumlc ntildeiacutech ntildeaotilde thaoslashnh ntildeaiumlt caugravec kieaacutet soumlucirc ntildeaotilde ntildeoaiumln taaumln giaucirci thoaugravet hoaoslashn toaoslashn Naoslashy caugravec tyoslash-kheo vocircugravei vograve tyoslash-kheo aaacutey locircoslashi nougravei naoslashy mocircugravei laoslash thiacutech ntildeaugraveng

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo vaoslasho moaumlt thocircoslashi Sakka vograve chuugravea tearing

60 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

cuucirca chouml thieacircnhellip vaoslash nhaacircn cocirc hoaumli ntildeougrave ntildeaotilde thoaacutet leacircn baoslashi keauml raegravenghellip

Nhoumlng caugravec tyoslash-kheo baoslashi keauml naoslashy ntildeoumlocirciumlc xoumlocircugraveng leacircn sai khoacircng ntildeuugraveng Vigrave cocircugrave sao

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo Sakka vograve chuugravea tearing cuucirca chouml thieacircn choumla giaucirci thoaugravet khoucirci sanh giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Vograve aaacutey choumla cocircucirci boucirc ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng thaaacutet voiumlng vaoslash noatildei ntildeau khoaring Vograve aaacutey choumla giaucirci thoaugravet khoucirci taaumlt bogravenh Ta tuyeacircn boaacute nhouml vaaumly Trong khi tyoslash-kheo laoslash moaumlt vograve A-la-haugravenhellip Vograve tyoslash-kheo laoslash vograve giaucirci thoaugravet khoucirci sanh giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Vograve aaacutey giaucirci thoaugravet khoucirci khoaring ntildeau Ta tuyeacircn boaacute nhouml vaaumly76

(BhacirctapubbaUacute bhikkhave Sakko devAringnaUacute indo deve TAringvatiUacutese anunayamAringno tAringyaUacute velAringyaUacute imaUacute gAringtham abhAringsi

CAringtuddasne pantildecadasne yAringva pakkhassa aEcircEcirchamne

PAringEcircihAringriyapakkhantilde ca aEcircEcirchaœgasusamAringgataUacute UposathaUacute upavaseyya yo prsquoassa madiso naro ti

SAring kho panrsquo esAring bhikkhave Sakkena devAringnaUacute indena gAringthAring duggnetAring na sugnetAring dubbhAringsitAring na subhAringsitAring TaUacute kissa hetu Sakko bhikkhave devAringnaUacute indo avnetarAringgo avnetadoso avnetamoho Yo ca kho so bhikkhave bhikkhu arahaUacute khneœAringsavo vusitavAring katakaraœneyo ohitabhAringro anuppatta-sadattho parikkhneœabhava-samyojano sammadantildentildeAringvimutto tassa kho etaUacute bhikkhave bhikkhuno kallaUacute vacanAringya

CAringtudilasne pantildecadasne yAringva pakkhassa aEcircEcirchaUacutei

PAringEcircihAringriyapakkhantilde ca aEcircEcirchaœgasusamAringgataUacute UposathaUacute upavaseyya yo prsquoassa mAringsido naro ti TaUacute kissa hetu So hi bhikkhave bhikkhu vnetarAringgo

vnetadoso vnetamoho ti 76 BGD taaumlp I Choumlocircng Ba Phaugravep iv Phaaringm Soumlugrave giaucirc cuucirca Trocircoslashi trang 127

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 61

BhacirctapubbaUacute bhikkhave Sakko devAringnaUacute indo deve TAringvatiUacutese anunayamAringno tAringyaUacute velAringyaUacute imaUacute gAringthaUacute abhAringsimdash

CAringtuddasne pantildecadasne yAringva pakkhassa aEcircEcirchamne PAringEcircihAringriyapakkhantilde ca atthaœgasusamAringgataUacute UposathaUacute upavaseyya yo prsquoassa mAringdiso naro ti

SAring kho panrsquo esAring bhikkhave Sakkena devAringnaUacute indena gAringthAring duggnetAring na sugnetAring dubbhAringsitAring na subhAringsitAring TaUacute kissa hetu Sakko hi bhikkhave indo devAringnaUacute aparimutto jAringtiyAring jarAringya maraIumlena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upAringyAringsehi aparimutto dukkhasma ti vadAringmi Yo ca kho so bhikkhave bhikkhu arahaUacute khneIumlAringsavo vusitavAring katakaraœneyo ohitabhAringro anuppattasadattho parikkhneœabhavasaUacuteyojano sammadantildentildeAringvimutto tassa kho etaUacute bhikkhave bhikkhuno kallaUacute vacanAringya

CAringtuddasne pantildecadasne yAringva pakkhassa aEcircEcirchamne PAringEcircihAringriyapakkhantilde ca aEcircEcirchaœgasusamAringgataUacute UposathaUacute upavaseyya yo prsquoassa mAringdiso naro ti

TaUacute kissa hetu So bhikkhave bhikkhu parimutto jAringtiyAring jarAringyAring maraneœa sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upAringyAringsehi parimutto dukkhasmAring ti vadAringmi)77

Chouml thieacircn laoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh chaelig houmlocircucircng thuiuml baegraveng caugravech daaacuten migravenh vaoslasho nhieagraveu loaiumli ntildeam meacirc ntildeearing thootildea maotilden giaugravec quan do phoumlocircugravec ntildeoumlugravec tu taaumlp vaoslash gieo troagraveng ocircucirc kieaacutep troumlocircugravec cuucirca hoiuml vaoslash nieagravem vui cuucirca chouml thieacircn ntildeoumlocirciumlc xem laoslash vui hocircn ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi vaoslash nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei ntildeau khoaring khaugravec nhouml Ntildeaiumli kinh Souml-toumlucirc hoaacuteng (MahAringsnehanAringda Sutta) cuucirca Trung Boauml78 nougravei raegraveng cootildei trocircoslashi traucirci qua 77 A taaumlp I trang 143-5 78 Trung Boauml Taaumlp 1 trang 73

62 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

nhoumlotildeng caucircm giaugravec coumliumlc kyoslash vui soumlocircugraveng (ekantasukhAring vedanAring) khi so saugravenh vocircugravei nhoumlotildeng ntildeau khoaring haoslashnh higravenh trieagraven mieacircn (ekantadukkhAring tibbAring kaEcircukAring) cuucirca nhoumlotildeng chuugraveng sanh ocircucirc cootildei ntildeogravea nguiumlc coumliumlc khoaring ntildeang ntildeaoslashy ntildeoiumla aecircn nuoaacutet laatilden nhau (dukkAring tibbAring kaEcircukAring) cuucirca caucircnh giocircugravei suugravec sanh (tiracchAringna yoni) caucircm giaugravec ntildeau khoaring (dukkhabahulAring vedanAring) vaoslash vui thuugrave (sukhabahulAring vedanAring) nougravei chung cuucirca caucircnh giocircugravei con ngoumlocircoslashi Tuy nhieacircn chouml thieacircn khoacircng bieaacutet luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng hoaeumlc soumliuml chaaacutem doumlugravet khoacircng thearing traugravenh ntildeoumlocirciumlc cuucirca nhoumlotildeng nieagravem vui taiumlm thocircoslashi ntildeougrave vaoslash sau ntildeougrave hoiuml seotilde taugravei sanh rocirci vaoslasho caucircnh giocircugravei ngaiuml quyucirc ntildeogravea nguiumlc hoaeumlc suugravec sanh vaoslash do ntildeougrave vai trooslash cuucirca chouml thieacircn trong Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc xem nhouml thaaacutep hoaeumlc keugravem cootildei hocircn caucircnh giocircugravei cuucirca nhoumlotildeng vograve cougrave tu taaumlp cougrave choumlugraveng ntildeaeacutec ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi

Caucircnh giocircugravei trocircoslashi khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng khoaacutei gian trong kieaacuten truugravec cougrave taagraveng treacircn hoaeumlc ocircucirc doumlocircugravei theaacute giocircugravei loaoslashi ngoumlocircoslashi maoslash laoslash nhoumlotildeng phaiumlm truoslash hoaeumlc nhoumlotildeng biearingu troumlng cho soumliuml phoumlocircugravec ntildeoumlugravec ntildeoumlocirciumlc caaacuteu thaoslashnh soumliuml hieaumln houmlotildeu toumlocircng toumliuml trong moacirci troumlocircoslashng song song vaoslash cuoslashng thocircoslashi gian vocircugravei cootildei ngoumlocircoslashi vaoslash nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei khaugravec

Theo locircoslashi daiumly trong kinh ntildeiearingn PAringli chouml thieacircn trong ntildeaiumlo Phaaumlt khoacircng phaucirci laoslash ntildeoaacutei toumlocirciumlng ntildeearing caagraveu nguyeaumln hoaeumlc thoumliumlc haoslashnh caugravec nghi leatilde toacircn giaugraveo nhoumlng bocircucirci vigrave treacircn con ntildeoumlocircoslashng phaugravet triearingn tinh thaagraven cuucirca con ngoumlocircoslashi vaoslash y baugraveo cootildei trocircoslashi laoslash keaacutet quaucirc keaacutet hocirciumlp vocircugravei soumliuml tu taaumlp cuucirca hoiuml nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc xem tuyoslash thuoaumlc hoaoslashn toaoslashn vaoslasho con ngoumlocircoslashi chocircugrave khoacircng phaucirci yeaacuteu toaacute beacircn

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 63

ngoaoslashi chouml thieacircn hoaeumlc ai khaugravec can thieaumlp vaoslash gia hoauml cho Bocircucirci theaacute chouml thieacircn laoslash khoacircng thiacutech hocirciumlp cho soumliuml ntildeaiumlt ntildeeaacuten nieaacutet baoslashn Chouml thieacircn khoacircng cougrave choumlugravec naecircng quan troiumlng vaoslash trung taacircm trong Phaaumlt giaugraveo

Trong khi Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave nhouml laoslash baaumlc thaugravenh thieacircng lieacircng ntildeaugravep oumlugraveng vocircugravei nhu caagraveu aucircnh houmlocircucircng cuucirca tiacuten ngoumlocircotildeng ntildea thaagraven cuucirca Hindu giaugraveo nhoumlng Boagrave-taugravet noatilde loumliumlc ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cho muiumlc ntildeiacutech giaucirci thoaugravet baucircn thaacircn cuotildeng nhouml duoslashng voacirc soaacute phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco ntildeearing giuugravep con ngoumlocircoslashi toumliuml giaucirci thoaugravet ntildeau khoaring Theaacute neacircn baucircn chaaacutet tiacutenh caugravech vaoslash triacute tueauml cuucirca Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc ntildeaugravenh giaugrave cao trong Phaaumlt giaugraveo

2 A-la-haugraven Baugravech khoa Toaoslashn thouml Phaaumlt hoiumlc79 ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten toumloslash

lsquoArahantarsquo (阿 羅 漢) xuaaacutet phaugravet toumloslash goaacutec lsquoarhrsquo nghoacutea laoslash ntildeaugraveng xoumlugraveng ntildeaugraveng thiacutech hocirciumlp vaoslash ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing biearingu thograve cho moaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc muiumlc ntildeiacutech cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh (theo Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc)

Arahanta ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh toumloslash hai phaagraven Ari vaoslash hanta Ari nghoacutea laoslash keucirc thuoslash hoaeumlc phieagraven naotildeo Hanta laoslash gieaacutet hoaeumlc tieacircu huucircy Theaacute neacircn A-la-haugraven laoslash moaumlt vograve ntildeaotilde giaucirci thoaugravet taaacutet caucirc caugravec phieagraven naotildeo nhouml khao khaugravet (rAringga) saacircn haaumln (dosa) vaoslash voacirc minh (moha) IB Hornor80 ntildeaotilde ntildeoumla ra boaacuten maatildeu cuucirca danh toumloslash A-la-haugraven nhouml sau 79 EB taaumlp II trang 41 80 Isaline B Horner The Early Buddhist Theory of Man Perfected A

Study of the Arahanta London Williams amp Northgate Ltd 1979 trang 52

64 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

arahAring arahat arahanta vaoslash arahan Trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc toumloslash naoslashy chaelig ngoumlocircoslashi

ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep (yathAringbhacirctantildeAringœa) vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc coi laoslash vograve A-la-haugraven ntildeaagraveu tieacircn Sau khi thuyeaacutet baoslashi phaugravep ntildeaagraveu tieacircn lsquoKinh chuyearingn Phaugravep luaacircnrsquo (Dhammacakkappavattana Sutta) naecircm anh em cuucirca Kieagraveu-traagraven-nhouml Kondantildentildea (pantildecavaggiya) cuotildeng trocircucirc thaoslashnh nhoumlotildeng baaumlc A-la-haugraven Nhoumlotildeng vograve A-la-haugraven naoslashy ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc nhouml laoslash buddhAringnubuddh nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet sau Baaumlc giaugravec-ngoauml hoaoslashn toaoslashn (Ntildeoumlugravec Phaaumlt)81 Roagravei khi thocircoslashi gian troacirci qua khaugravei nieaumlm A-la-haugraven toumloslash toumloslash ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash nhoumlotildeng ntildeeauml toumlucirc ngaoslashi keaacute tieaacutep mocircucirc roaumlng vaoslash chi tieaacutet hoaugrave Do ntildeougrave A-la-haugraven cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash ngoumlocircoslashi hiearingu lyugrave Duyeacircn sanh (nidanas) ntildeaotilde dieaumlt ba laaumlu hoaeumlc (asravas)82 tu taaumlp thaaacutet giaugravec chi (Pali sambojjhanga)83 cocircucirci boucirc ntildeoumlocirciumlc naecircm trieagraven caugravei (nnevaraœas) thoaugravet khoucirci caecircn baucircn phieagraven naotildeo moumlocircoslashi taoslash kieaacuten (samyojana) Vograve aaacutey ntildeaotilde tu taaumlp giocircugravei ntildeogravenh vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn vaoslash thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet ntildeau khoaring cuucirca theaacute giocircugravei ta baoslash Vograve aaacutey ntildeaotilde tu taaumlp boaacuten thieagraven ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc boaacuten ntildeogravenh saugraveu thaeacuteng triacute (abhintildentildeAring)84 ba minh (tisso vijjAring)hellip ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet an laiumlc toaacutei haaumlu Soumliuml giaucirci thoaugravet naoslashy ntildeoumla vograve aaacutey

81 TheragAringthAring ed H Bendall JRAS 1883 trang 111 82 A taaumlp III trang 376 83 Nhouml treacircn 84 S taaumlp II trang 217

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 65

thaoslashnh baaumlc A-la-haugraven thoaugravet khoucirci vooslashng trougravei buoaumlc cuucirca sanh toumlucirc luaacircn hoagravei (sanh giaoslash bogravenh cheaacutet) vaoslash an houmlocircucircng nieaacutet baoslashn (Pali NibbAringna Sanskrit nirvAringœa) trocircucirc thaoslashnh baaumlc xoumlugraveng ntildeaugraveng ntildeoumlocirciumlc cuugraveng doumlocircoslashng ocircucirc theaacute gianhellip maoslash chuugraveng ta seotilde thaaacutey ntildeeagrave caaumlp raaacutet nhieagraveu ocircucirc caugravec kinh PAringli nhouml Toumlocircng oumlng boauml kinh85 Taecircng Chi boauml kinh86 Trung boauml kinh87hellip

Cuotildeng cuoslashng yugrave kieaacuten treacircn trong kinh Thanh-togravenh (PasAringdika Sutta) cuucirca Troumlocircoslashng boauml kinh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeoumla ra coacircng thoumlugravec veagrave A-la-haugraven nhouml sau

lsquoVograve aaacutey laoslash baaumlc A-la-haugraven laaumlu hoaeumlc ntildeaotilde dieaumlt troumloslash nhoumlotildeng vieaumlc neacircn laoslashm ntildeaotilde laoslashm gaugravenh naeumlng ntildeaotilde ntildeaeumlt xuoaacuteng ntildeaotilde giaucirci thoaugravet hoaoslashn toaoslashn nhoumlotildeng trougravei buoaumlc cuucirca taugravei sanh vograve aaacutey giaucirci thoaugravet bocircucirci soumliuml thoumlugravec taelignh caugravec phaugravep (sammadantildentildeAring)helliprsquo88

(Yo so Aringvuso bhikkhu arahaUacute khneœAringsavo vusitavAring katakararaœiyo ahita-bhAringro anuppata sedattho pAringraikkhneœa-bhava-saUacuteyojano sammas-antildentildeAring vimutto)89

Muiumlc ntildeiacutech tu taaumlp cuucirca ntildeeauml toumlucirc Phaaumlt laoslash ntildeaiumlt ntildeeaacuten A-la-haugraven Nougravei caugravech khaugravec A-la-haugraven laoslash baaumlc giaugravec ngoauml hay baaumlc moacirc phaiumlm ntildeoumlugravec haiumlnh ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeaelignh cao nhaaacutet trong tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn taacircm linh

Khi chuugraveng ta so saugravenh A-la-haugraven vocircugravei chouml thieacircn Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde ntildeoumla ra caecircn baucircn raaacutet rootilde raoslashng A-la-haugraven laoslash baaumlc voumlocirciumlt ra ngoaoslashi phaiumlm vi cuucirca chouml thieacircn ma voumlocircng 85 S taaumlp I trang 12 taaumlp II trang 120-6 taaumlp IV trang 252 86 A taaumlp IV trang 145 87 M taaumlp II trang 29 88 DB taaumlp III soaacute 29 Kinh Thanh Togravenh (PasAringdika Sutta) trang 125 89 D taaumlp III trang 138

66 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

vaoslash ngay caucirc Phaiumlm thieacircn (BrahmAring) ndash vograve trograve vigrave moaumlt caucircnh giocircugravei khaugravec cuucirca theaacute giocircugravei taoslash baoslash (saUacutesAringra) maeumlc duoslash caucircnh giocircugravei naoslashy cougrave thearing laoslash laacircu daoslashi vaoslash an vui hocircn Vaoslashi Phaaumlt toumlucirc thaoslashnh taacircm caagraveu nguyeaumln chouml thieacircn nhoumlng hoiuml hoaoslashn toaoslashn yugrave thoumlugravec raegraveng chaelig caagraveu khaaringn cho nhoumlotildeng nhu caagraveu traagraven gian nhouml soumliuml giaoslashu cougrave tigravenh yeacircu buoacircn baugravenhellip Theo hoiuml chouml thieacircn cougrave thearing thaaumlt soumliuml ban nhoumlotildeng locirciumli iacutech vaaumlt chaaacutet nhoumlng nhoumlotildeng keaacutet quaucirc tinh thaagraven thigrave hoaoslashn toaoslashn laoslash vaaacuten ntildeeagrave cuucirca soumliuml noatilde loumliumlc vaoslash tu taaumlp cuucirca toumloslashng caugrave nhaacircn

3 Thanh-vaecircn dividerAringvaka (聲 聞) nghoacutea laoslash lsquontildeeauml toumlucircrsquo (disciple)rsquo90

hoaeumlc lsquongoumlocircoslashi nghersquo ngoumlocircoslashi khaugravet ngoumlocircotildeng trocircucirc thaoslashnh baaumlc A-la-haugraven (阿 羅 漢) thoumlocircoslashng nhocircoslash baaumlc ntildeaiumlo souml houmlocircugraveng daatilden sau khi nghe xong vograve aaacutey thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca phaugravep vaoslash giaugravec ngoauml Chaelig caagraven moaumlt soumliuml houmlocircugraveng daatilden gocirciumli yugrave nhoucirc cuucirca baaumlc ntildeaiumlo souml saugraveng suoaacutet vaoslash kinh nghieaumlm cuotildeng ntildeuucirc cho vograve aaacutey tinh taaacuten tu taaumlp tieaacuten treacircn con ntildeoumlocircoslashng giaugravec ngoauml Chauacuteng haiumln toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (divideAringriputta 舍 利 弗) ntildeaotilde ntildeaiumlt quaucirc Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn sau khi chaelig nghe noumlucirca baoslashi keauml do A-la-haugraven AUgravec-beauml (Assaji) ntildeoiumlc Tyoslash-kheo Cula Panthaka trong boaacuten thaugraveng ntildeaotilde khoacircng thearing nhocircugrave noaringi moaumlt baoslashi keauml nhoumlng chaelig quaugraven veagrave taugravenh chaaacutet voacirc thoumlocircoslashng cuucirca moaumlt chieaacutec khaecircn tay saiumlchhellip ntildeaotilde ntildeaiumlt A-la-haugraven

90 BIHP 259 The Boddhisattva Ideal Ven Narada Maha Thera the

Journal lsquoThe Maha Bodhirsquo taaumlp 80 ndash Oct amp Nov Delhi 1972 trang 481

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 67

A-la-haugraven laoslash baaumlc giaucirci thoaugravet khoucirci vooslashng sanh toumlucirc vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei nieaacutet-baoslashn (NibbAringna 涅 槃) Thanh-vaecircn cuotildeng giaugravec ngoauml khi nghe phaugravep vaoslash cougrave thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moaumlt trong boaacuten baaumlc giaucirci thoaugravet nhouml sau

1 Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn (SotAringpanna 入 流 七 來) 2 Tu-ntildeaoslash-hoaoslashn (SakadAringgAringmi 一 來) 3 A-na-haoslashm (AnAringgAringmi 不 來) vaoslash 4 A-la-haugraven (Arahanta 阿 羅 漢) A-la-haugraven hoaeumlc Thanh-vaecircn laoslash baaumlc ntildeaotilde giaucirci thoaugravet

khoucirci caugravec phieagraven naotildeo oacirc nhieatildem tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh moaumlt looslashng houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet A-la-haugraven toumlocirciumlng troumlng cho maatildeu baaumlc moacirc phaiumlm ntildeoumlugravec haiumlnh thanh togravenh Theaacute neacircn A-la-haugraven laoslash moaumlt ntildeoaacutei toumlocirciumlng ntildeaugraveng kiacutenh vaoslash ruoaumlng phoumlocircugravec cuugraveng doumlocircoslashng maoslash chuugraveng ta cougrave thearing tu taaumlp theo vaoslash baoslashy toucirc soumliuml kiacutenh leatilde

Cougrave nhoumlotildeng hoiumlc giaucirc ntildeaotilde xem lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven laoslash thaaacutep nhoucirc hocircn Boagrave-taugravet nhoumlng thaaumlt ra caucirc hai baaumlc ntildeougrave ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc ntildeaugravenh giaugrave cao vaoslash moatildei lyugrave toumlocircucircng cougrave yugrave nghoacutea ntildeaeumlc bieaumlt maoslash seotilde ntildeoumlocirciumlc baoslashn baiumlc trong Choumlocircng ba sau

4 Biacutech-chi Phaaumlt Biacutech-chi Phaaumlt (PAringli Pacceka-buddha Sanskrit

Pratyeka-buddha 緣 覺 辟 支 佛) cooslashn goiumli laoslash Ntildeoaumlc giaugravec Phaaumlt

Trong Toumliuml-ntildeiearingn Phaaumlt-hoiumlc Haugraven-Vieaumlt91 Biacutech-chi

91 Toumliuml-Ntildeiearingn Phaaumlt-hoiumlc Haugraven-Vieaumlt (A Dictionary of Vietnamese-Chinese

Buddhist Terms) Phaacircn Vieaumln Phaaumlt hoiumlc xuaaacutet baucircn Vieaumlt Nam Haoslash Noaumli

68 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Phaaumlt laoslash vograve sanh ra trong ntildeocircoslashi khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt neacircn khoacircng cougrave chaacircn lyugrave naoslasho ntildeoumlocirciumlc giaucircng Biacutech-chi Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc coi laoslash baaumlc cao hocircn Thanh-vaecircn (dividerAringvaka) vigrave Biacutech-chi Phaaumlt ntildeaotilde toumliuml giaugravec ngoauml ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc muiumlc ntildeiacutech giaucirci thoaugravet baegraveng chiacutenh soumliuml noatilde loumliumlc giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc lyugrave Duyeacircn khocircucirci chocircugrave khoacircng tigravem caagraveu caugravec trocirciuml loumliumlc beacircn ngoaoslashi Do ntildeougrave ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc meaumlnh danh laoslash moaumlt vograve Phaaumlt rieacircng moaumlt migravenh hoaeumlc vograve Phaaumlt im laeumlng Laoslash Phaaumlt vigrave ngaoslashi thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep nhoumlng lsquomoaumlt migravenhrsquo vigrave toumliuml ngaoslashi noatilde loumliumlc chocircugrave khoacircng ai houmlocircugraveng daatilden hoaeumlc lsquoim laeumlngrsquo vigrave ngaoslashi thieaacuteu naecircng loumliumlc thuyeaacutet phaugravep ntildeearing giaugravec taelignh vaoslash phuiumlc vuiuml nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec

Cougrave hai baaumlc Biacutech-chi Phaaumlt (1) tu taaumlp moaumlt migravenh vaoslash (ii) cuoslashng vocircugravei baiumln ntildeoagraveng tu vaoslash cuoslashng giaugravec ngoauml

Vograve Phaaumlt nhouml vaaumly ndash ldquochaelig toumliuml migravenh giaugravec ngoauml nghoacutea laoslash ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml hoaoslashn haucirco vaoslash toaacutei cao nhoumlng nhaaumlp dieaumlt maoslash khoacircng tuyeacircn boaacute thoacircng ntildeieaumlp giaucirci thoaugravet cho ntildeocircoslashirdquo92 rootilde raoslashng laoslash khaugravec vocircugravei lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet Tuy nhieacircn chuugraveng ta cuotildeng thoumloslasha nhaaumln raegraveng bieaacutet bao noatilde loumliumlc maoslash vograve Biacutech-chi Phaaumlt ntildeaotilde doaacutec taacircm coumlocircng quyeaacutet ntildeearing toumliuml giaucirci thoaugravet Chauacuteng haiumln trong khi Thanh-vaecircn nghe phaugravep houmlocircugraveng daatilden maoslash giaugravec ngoauml cooslashn Biacutech-chi Phaaumlt ntildeaiumlt muiumlc tieacircu cuucirca migravenh baegraveng soumliuml toumliuml tu taaumlp vaoslash tinh taaacuten Vigrave vaaumly ngaoslashi cuotildeng thaaumlt xoumlugraveng ntildeaugraveng cho chuugraveng ta kiacutenh leatilde

1992 trang 446

92 BDBSL trang 3 cuotildeng xem Gala-pantildentildeatti trang 14

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 69

vaoslash chieacircm ngoumlocircotildeng Maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm (瞿 曇

佛) cuucirca thocircoslashi ntildeaiumli naoslashy ntildeaotilde nhaaumlp dieaumlt nhoumlng chuugraveng ta vaatilden soaacuteng trong thocircoslashi toumlocirciumlng phaugravep vigrave locircoslashi daiumly cuucirca ngaoslashi vaatilden cooslashn toagraven taiumli Vaoslash nhouml theaacute khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Biacutech-chi naoslasho ra ntildeocircoslashi trong thocircoslashi naoslashy

5 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Trong Baugravech khoa Toaoslashn thouml Phaaumlt hoiumlc93 ntildeogravenh nghoacutea

Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml laoslash moaumlt toumloslash chung chaelig cho caugravec baaumlc giaugravec ngoauml Quaugrave khoumlugrave phaacircn toumloslash cuucirca lsquoBuddharsquo xuaaacutet phaugravet toumloslash choumlotilde lsquobudhrsquo nghoacutea laoslash taelignh thoumlugravec nhaaumln bieaacutet vaoslash hiearingu bieaacutet

Toumloslash Phaaumlt (Buddha 佛 陀) trong yugrave nghoacutea Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc oumlugraveng duiumlng baeacutet ntildeaagraveu vocircugravei yugrave nghoacutea biearingu thograve cho ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm (Gotama Sanskrit Gautama 瞿 曇) toumlugravec Ntildeoumlugravec Thiacutech-ca maacircu-ni (divideAringkyamuni) - nhaoslash saugraveng laaumlp ra Phaaumlt giaugraveo Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm ntildeoumlocirciumlc sanh ra nocirci maoslash ngaoslashy nay goiumli laoslash Nepal caugravech ntildeaacircy 2600 naecircm ntildeaotilde ntildeaiumlt giaugravec ngoauml vaoslash truyeagraven baugrave thoacircng ntildeieaumlp (PAringli Dhamma Skt Dharma 法) maoslash ngaoslashi ntildeaotilde giaugravec ngoauml ntildeeaacuten cho loaoslashi ngoumlocircoslashi vaoslash vaoslasho luugravec taugravem moumlocirci tuoaringi nhaaumlp nieaacutet baoslashn Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm cuotildeng thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Nhouml lai (TathAringgata 如 來) Theaacute-Toacircn (Bhagavat BhagavAring 世 尊) Veagrave sau Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng nougravei ngaoslashi chaelig nhouml baaumlc ntildeaiumlo souml toaacutei thoumlocirciumlng

ldquoTa laoslash baaumlc xoumlugraveng ntildeaugraveng ntildeoumlocirciumlc toacircn kiacutenh treacircn theaacute gian naoslashy Ta laoslash baaumlc Ntildeaiumlo souml toaacutei thoumlocirciumlng nhoumlng Ta chaelig laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravec thoacircirdquo

93 EB taaumlp III trang 357

70 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

(AhaUacute hi arahAring loke ahaUacute satthAring anuttaro ekorsquomhi sammAringsambuddho)94

ldquoTa thaaumlt soumliuml khoacircng phaucirci laoslash chouml thieacircn cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash Caoslashn-thaugravet-baoslash khoacircng phaucirci laoslash Daiuml-xoa khoacircng phaucirci laoslash con ngoumlocircoslashi neacircn bieaacutet Ta laoslash moaumlt vograve Phaaumltrdquo

(Na kho ahaUacute devo bhavissAringmi na kho ahaUacute gandhabbo bhavissAringmihellip yakkhohellip manussohellip buddho ti maUacute dhAringrehi)95

Khaugravei nieaumlm Phaaumlt trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc (源

始 佛 教) laoslash ngoumlocircoslashi ntildeaotilde hoaoslashn thieaumln migravenh baegraveng caugravech giaugravec ngoauml lsquongaotildersquo ocircucirc moumlugravec ntildeoauml cao nhaaacutet maoslash con ngoumlocircoslashi cougrave khaucirc naecircng ntildeaiumlt ntildeeaacuten Ngaoslashi chaelig laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi khaugravem phaugrave laiumli chaacircn lyugrave ntildeaotilde bograve boucirc queacircn Soumliuml voacute ntildeaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash khaugravem phaugrave laiumli ntildeieagraveu maoslash caugravec ntildeaiumlo souml ntildeoumlocircng thocircoslashi ngaoslashi choumla khaugravem phaugrave hoaeumlc khaugravem phaugrave ra choumla ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn toaoslashn Hieaumln toumlocirciumlng ntildeaucircn sanh ntildeaotilde cho bieaacutet Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt thieacircn taoslashi sieacircu xuaaacutet baaumlc ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tieaacuten trigravenh taacircm linh cao nhaaacutet cuucirca con ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash baaumlc cougrave moumlocircoslashi loumliumlc (BalAringni 十 力)96 boaacuten tiacuten (VaijAringradyAringni 四

94 Vinayapitaka ed H Oldenberg taaumlp I London 1879 trang 8 95 A taaumlp II trang 38-9 96 Moumlocircoslashi loumliumlc Moumlocircoslashi khaucirc naecircng triacute giaugravec cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt 1 Thograve xoumlugrave phi xoumlugrave triacute loumliumlc Triacute loumliumlc bieaacutet veagrave soumliuml vaaumlt naoslasho laoslash cougrave ntildeaiumlo lyugrave soumliuml vaaumlt

naoslasho laoslash khoacircng cougrave ntildeaiumlo lyugrave 2 Nghieaumlp triacute loumliumlc Tri tam theaacute nghieaumlp baugraveo triacute loumliumlc Triacute loumliumlc bieaacutet rootilde ba ntildeocircoslashi

nghieaumlp baugraveo cuucirca chuugraveng sanh 3 Thieagraven ntildeogravenh triacute loumliumlc Tri chouml thieagraven giaucirci thoaugravet tam muoaumli triacute loumliumlc triacute loumliumlc

bieaacutet caugravec thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute loumliumlc bieaacutet taugravem giaucirci thoaugravet ba tam muoaumli 4 Caecircn tiacutenh triacute loumliumlc (Tri chuugraveng sanh taacircm tiacutenh triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet taacircm tiacutenh

cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh 5 Nguyeaumln duiumlc triacute loumliumlc (Tri chuucircng chuucircng giaucirci triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet moiumli loaoslashi

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 71

信)97 moumlocircoslashi taugravem phaugravep baaacutet coaumlng (Aumlveœika-dharmas 十

八 法 不 共)98 ntildeearing phaacircn bieaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugravec vocircugravei Boagrave-

triacute giaucirci cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh

6 Giocircugravei triacute loumliumlc (Tri chuucircng chuucircng giocircugravei triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet khaeacutep vaoslash ntildeuugraveng nhouml thoumliumlc moiumli loaiumli caucircnh giocircugravei khaugravec nhau cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh

7 Ntildeaiumlo chiacute xoumlugrave triacute loumliumlc (Touml nhaaacutet thieaacutet chiacute ntildeaiumlo socircucirc triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc bieaacutet heaacutet ntildeaiumlo maoslash ngoumlocircoslashi tu haoslashnh seotilde ntildeaiumlt tocircugravei nhouml ngoumlocircoslashi tu nguotilde giocircugravei thaaumlp thieaumln thigrave ntildeoumlocirciumlc ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi hoaeumlc leacircn cootildei trocircoslashi ngoumlocircoslashi tu phaugravep voacirc laaumlu thigrave seotilde choumlugraveng ntildeaiumlt nieaacutet baoslashn

8 Tuugravec maiumlng triacute loumliumlc (Tri thieacircn nhaotilden voacirc ngaiumli triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc vaaumln duiumlng thieacircn nhaotilden nhigraven thaaacutey soumliuml sinh toumlucirc vaoslash nghieaumlp thieaumln augravec cuucirca chuugraveng sanh laiumli cooslashn bieaacutet rootilde voacirc laaumlu nieaacutet baoslashn

9 Thieacircn nhaotilden triacute loumliumlc (Triacute tuugravec maiumlng voacirc laaumlu triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc bieaacutet tuugravec maiumlng cuucirca chuugraveng sanh laiumli cooslashn bieaacutet rootilde voacirc laaumlu nieaacutet baoslashn Laaumlu taaumln triacute loumliumlc (Triacute voacutenh ntildeoaiumln taaumlp khiacute triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc cougrave thearing bieaacutet rootilde ntildeoumlocirciumlc nhouml thoumliumlc ntildeoaacutei vocircugravei moiumli taoslashn douml taaumlp khiacute seotilde voacutenh vieatilden ntildeoaiumln dieaumlt chauacuteng sinh (Xem A V toumloslash trang 337 trocircucirc ntildei M I trang 69 trocircucirc ntildei DCBT 46 BDBSL 20)

97 Boaacuten looslashng tiacuten (VaisAringradyas) 1 Ntildeoumlugravec Phaaumlt tin raegraveng ngaoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec vaoslash Nhaaacutet thieaacutet triacute 2 Ntildeoumlugravec Phaaumlt tin raegraveng ngaoslashi ntildeaotilde ntildeoaiumln dieaumlt taaacutet caucirc caugravec kieaacutet soumlucirc laaumlu hoaeumlc

(Aringsravas) 3 Ntildeoumlugravec Phaaumlt tin raegraveng caugravec choumlocircugraveng ngaiumli ntildeoaacutei vocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng cao hocircn maoslash

ngaoslashi moacirc taucirc thoumliumlc soumliuml seotilde taiumlo ra socircucirc tri choumlocircugraveng thaacircm saacircu 4 Ntildeoumlugravec Phaaumlt tin raegraveng con ntildeoumlocircoslashng maoslash ngaoslashi chaelig daatilden ntildeearing ntildei ntildeeaacuten dieaumlt khoaring

thoumliumlc soumliuml laoslash cougrave keaacutet quaucirc (Xem M I 71 A II 9)

98 Moumlocircoslashi taugravem Phaugravep baaacutet coaumlng (Aumlveœika-dharmas) ntildeearing phaacircn bieaumlt ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugravec vocircugravei chuugraveng sanh khaugravec

1 Thacircn voacirc thaaacutet Thaacircn khoacircng cougrave sai sougravet 2 Khẩu voacirc thaaacutet Mieaumlng khoacircng cougrave sai sougravet 3 Niệm voacirc thaaacutet YUgrave nieaumlm khoacircng cougrave sai sougravet 4 Voacirc dograve toumlocircucircng Khoacircng cougrave touml toumlocircucircng khaugravec 5 Vocirc bất định tacircm Ntildeoumlugravec Phaaumlt duoslash ntildei ntildeoumlugraveng naegravem ngoagravei ntildeeagraveu khoacircng ligravea

thaeacuteng ntildeogravenh

72 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

taugravet Bocircucirci nhoumlotildeng phaaringm haiumlnh naoslashy neacircn ngaoslashi laoslash moaumlt baaumlc voacute nhaacircn (mahAringpurisa 大 人) toaacutei thoumlocirciumlng trong ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash triacute tueauml

Theo nghoacutea ntildeen Ntildeoumlugravec Phaaumlt nghoacutea laoslash lsquobaaumlc giaugravec ngoaumlrsquo (覺 者) Qua ntildeogravenh nghoacutea vaoslash giaucirci thiacutech caugravec baaumlc

A-la-haugraven (阿 羅 漢) Thanh-vaecircn (聲 聞) Biacutech-chi Phaaumlt (辟 支 佛) vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀) ntildeaotilde cho thaaacutey taaacutet caucirc ntildeeagraveu laoslash nhoumlotildeng baaumlc giaugravec ngoauml nhoumlng Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc biearingu thograve nhouml laoslash baaumlc toaacutei thoumlocirciumlng hoaoslashn haucirco ntildeaiumlt Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravec (Anuttara-Samsak-sambodhi (阿 耨 多 羅 三 藐 三 菩 提 無 上 正 等

覺) Moaumlt vograve Phaaumlt nhouml vaaumly moatildei ngoumlocircoslashi chuugraveng ta ntildeeagraveu cougrave thearing vaoslash seotilde trocircucirc thaoslashnh neaacuteu chuugraveng ta muoaacuten Ntildeaacircy laoslash muiumlc ntildeiacutech vaoslash lyugrave toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet Caugravec vograve Boagrave-taugravet neacircn bieaacutet

6 Vocirc bất tri dĩ xả Phaaumlt ntildeoaacutei vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep ntildeeagraveu bieaacutet rootilde roagravei mocircugravei xaucirc boucirc

7 Dục vocirc giaotildem Phaaumlt cougrave ntildeuucirc ntildeieagraveu thieaumln thoumlocircoslashng muoaacuten ntildeoauml cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh taacircm khoacircng bieaacutet chaugraven

8 Tinh tiến vocirc giaotildem Sieacircng naecircng laoslashm caugravec vieaumlc thieaumln khoacircng meaumlt moucirci 9 Niệm vocirc diệt 10 Tuệ vocirc diệt Chouml Phaaumlt ba ntildeocircoslashi heaacutet thaucircy triacute tueauml saugraveng ngocircoslashi ntildeaagravey ntildeuucirc 11 Giải thoaacutet vocirc giaotildem 12 Giải thoaacutet tri kiến vocirc giaotildem 13 Taaacutet caucirc thaacircn nghieaumlp ntildeeagraveu laoslashm theo triacute tueauml 14 Taaacutet caucirc khaaringu nghieaumlp ntildeeagraveu laoslashm theo triacute tueauml 15 Taaacutet caucirc yugrave nghieaumlp ntildeeagraveu laoslashm theo triacute tueauml 16 Triacute tuệ bieaacutet ntildeocircoslashi quaugrave khoumlugrave voacirc ngaiumli 17 Triacute tuệ bieaacutet ntildeocircoslashi vograve lai voacirc ngaiumli 18 Triacute tuệ bieaacutet ntildeocircoslashi hieaumln taiumli voacirc ngaiumli

(xem Divy-AringvadAringna ed EBCowell amp RANeil Cambridge 1886 trang 148 DCBT trang 45)

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 73

vaoslash hiearingu nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet vaoslash tiacutenh caugravech cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt troumlocircugravec khi vograve aaacutey cougrave thearing baeacutet ntildeaagraveu soumliuml nghieaumlp Boagrave-taugravet cuucirca migravenh

Khaugravei nieaumlm Boagrave-Taugravet trong Kinh ntildeiearingn Pali Vaoslashi theaacute kyucirc sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm nhaaumlp nieaacutet

baoslashn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing coi nhouml laoslash soumliuml gaeumlt quaucirc cuoaacutei cuoslashng cuucirca nhoumlotildeng khuynh houmlocircugraveng ntildeang thogravenh haoslashnh ocircucirc AAacuten ntildeoauml vaoslash ntildeaotilde ntildeougraveng gougravep cho soumliuml sanh khocircucirci vaoslash phaugravet triearingn hoiumlc thuyeaacutet mocircugravei veagrave Boagrave-taugravet

Boagrave-taugravet laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng touml toumlocircucircng quan troiumlng nhaaacutet cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha Tuy nhieacircn seotilde laoslash sai laagravem neaacuteu cho laoslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet laoslash moaumlt saugraveng taiumlo cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha Thuaaumlt toumloslash Boagrave-taugravet (Bodhisatta 菩

薩) ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong kinh ntildeiearingn PAringli vaoslash xuaaacutet phaugravet toumloslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc ntildeaotilde iacutet nhieagraveu biearingu thograve ntildeougrave laoslash Boagrave-taugravet Coagrave ntildeaoslashm troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml Tuy nhieacircn neaacuteu chuugraveng ta khaucirco saugravet caugravec nguoagraven PAringli nhouml kinh Trung boauml Troumlocircoslashng boauml Kinh taaumlp vaoslash kinh Boaringn sanh thuoaumlc Tiearingu boauml kinh ntildeaotilde cho thaaacutey raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave boaacuten yugrave nghoacutea nhouml sau

1 Toumloslash luugravec thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Xuaaacutet gia (MahAring-bhinikkhamaœa) cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ngaoslashi ntildeaiumlt Giaugravec ngoauml

Troumlocircugravec tieacircn toumloslash Boagrave-taugravet (Bodhisatta) ntildeaotilde phaucircn aucircnh moaumlt caugravech cuiuml thearing cuoaumlc ntildeocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt toumloslash luugravec xuaaacutet gia cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ngaoslashi giaugravec ngoauml nghoacutea laoslash khi ngaoslashi cooslashn laoslash thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea ocircucirc cung thaoslashnh Ca-tyoslash-la-veauml

74 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

(Kapilavatthu) cuotildeng bograve chi phoaacutei bocircucirci vooslashng soaacuteng vaoslash cheaacutet nhouml chuugraveng ta Roagravei moaumlt ngaoslashy khi ntildei daiumlo ngoaoslashi coaringng thaoslashnh vaoslash thaaacutey troumliumlc tieaacutep nhoumlotildeng caucircnh thaaumlt cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng nhouml caucircnh ngoumlocircoslashi giaoslash hom hem luiuml khuiuml caucircnh ngoumlocircoslashi bogravenh taaumlt oaacutem yeaacuteu caucircnh moaumlt thaacircy cheaacutet hoacirci thuugravei vaoslash caucircnh moaumlt baaumlc aaringn soacute traagravem toacutenh thanh cao kinh haoslashnh Ba caucircnh ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde choumlugraveng minh moaumlt caugravech huoslashng hoagraven veagrave baucircn chaaacutet voacirc thoumlocircoslashng cuucirca cuoaumlc soaacuteng vaoslash soumliuml bogravenh taaumlt phoaring thoacircng cuucirca con ngoumlocircoslashi Caucircnh thoumlugrave touml biearingu thograve con ntildeoumlocircoslashng ntildeearing voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng ntildeau khoaring cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash tigravem ntildeoumlocirciumlc soumliuml an laiumlc taacircm hoagraven Ngaoslashi lieagraven quyeaacutet ntildeogravenh toumloslash boucirc ntildeocircoslashi soaacuteng gia ntildeigravenh ntildeearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt aaringn soacute ntildei tigravem chaacircn lyugrave

Rocircoslashi cha meiuml vocirciuml ntildeeiumlp con thocirc vaoslash cung ntildeieaumln huy hoaoslashng sau loumlng vocircugravei traugravei tim ntildeaagravey nhieaumlt huyeaacutet cuoslashng vocircugravei Sa naeumlc vaoslash con ngoumliumla kieagraven traeacutec ngaoslashi ntildei vaoslasho roumloslashng Moaumlt migravenh vocircugravei khoacircng ntildeoagraveng xu naoslasho trong tay ngaoslashi baeacutet ntildeaagraveu ntildei tigravem chaacircn lyugrave Vigrave vaaumly ntildeaacircy laoslash cuoaumlc toumloslash boucirc voacute ntildeaiumli Ntildeougrave khoacircng phaucirci laoslash cuoaumlc xuaaacutet gia cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi ngheoslasho khoacircng cougrave gigrave ntildeearing laiumli maoslash laoslash moaumlt cuoaumlc toumloslash boucirc cuucirca moaumlt hoaoslashng toumlucirc ntildeang tuoaringi thanh xuaacircn trai traugraveng vocircugravei ntildeaagravey ntildeuucirc soumliuml giaoslashu sang vaoslash sung soumlocircugraveng ndash Moaumlt cuoaumlc xuaaacutet theaacute voacirc song trong logravech soumlucirc

Chiacutenh laoslash luugravec hai moumlocirci chiacuten tuoaringi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea ntildeaotilde thoumliumlc hieaumln cuoaumlc toumloslash boucirc logravech soumlucirc naoslashy Quyeaacutet ntildeogravenh phi thoumlocircoslashng cuucirca ngaoslashi trocircucirc thaoslashnh Boagrave-taugravet ntildei tigravem chaacircn lyugrave ngay khi ngaoslashi voumloslasha hiearingu nhoumlotildeng tigravenh traiumlng noacirc leauml trougravei buoaumlc vaoslash tuoslash nguiumlc cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng theaacute gian nhouml Ntildeaiumli kinh Saccaka

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 75

(MahAringsaccaka) thuoaumlc Trung boauml moacirc taucirc nhouml sau ldquoNaoslashy Aggivessana troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml khi aaacutey ta cooslashn

laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravet choumla choumlugraveng Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec Ta suy nghoacute nhouml sau Chaaumlt heiumlp laoslash ntildeocircoslashi soaacuteng gia ntildeigravenh con ntildeoumlocircoslashng ntildeaagravey buiumli baeumlm ntildei veagrave phiacutea troumlocircugravec laoslash soumliuml mocircucirc ra khoacircng phaucirci deatilde trong khi truugrave nguiuml trong moaumlt caecircn nhaoslash ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten hoaoslashn thaoslashnh hoaoslashn toaoslashn con ntildeoumlocircoslashng phaiumlm haiumlnh thanh togravenh tuyeaumlt ntildeoaacutei bougraveng ntildeeiumlp nhouml voucirc oaacutec xaoslash coumloslash Haotildey caiumlo boucirc raacircu tougravec ntildeaeacutep y phaaacuten taucirco xuaaacutet gia toumloslash boucirc gia ntildeigravenh ntildei ntildeeaacuten choatilde khoacircng gia ntildeigravenh Nhouml vaaumly Aggivessana sau moaumlt thocircoslashi gian khi ta cooslashn treucirc tougravec ta ntildeen nhouml than biearingu hieaumln cuucirca thanh nieacircn coumlocircoslashng traugraveng thanh xuaacircnhellip Nhouml vaaumly Aggivessana ngoagravei xuoaacuteng voumloslasha traagravem ngaacircm Thaaumlt soumliuml ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde cuoaacuten huugravet soumliuml quan taacircm cuucirca tardquo99

(Kim hi no siyAring Aggivessana Idha me Aggivessana pubbe va sambodhAring anabhisambuddhassa bodhisattassrsquo eva sato etad - ahosi SambAringdho gharAringvAringso rajAringpatho abbhokAringso pabbajjAring na-y-idaUacute sukaraUacute agAringraUacute ajjhAringvasatAring ekanta-paripuœœaUacute ekantaparisuddhaUacute saUgravekhalikhitaUacute brahmacariyaUacute carituUacute yannacircnahaUacute kesamassuUacute ohAringretvAring kAringsAringyani vatthAringni acchAringdetvAring agAringrasmAring anagAringriyaUacute pabbajeyyan - ti So kho ahaUacute Aggivessana aparena samayena daharo va samano susu kAringiquestakeso (repeat from p 163 1 28 top 167 1 8 for bhikkhave substitute Aggivessana) alam-idaUacute padhanayati)100

Hoaeumlc trong kinh Thaugravenh-caagraveu (Ariyapariyesana) toumlocircoslashng thuaaumlt nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo ta cuotildeng vaaumly troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml

99 MLS taaumlp I soaacute 36 Ntildeaiumli kinh Saccaka trang 295 100 M taaumlp I trang 240

76 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

trong khi ta cooslashn laoslash vograve Boagrave-taugravet choumla taelignh thoumlugravec hoaoslashn toaoslashn toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve sanh laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve sanh toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve giaoslash laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve giaoslash toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve bogravenh laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve bogravenh toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve cheaacutet laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve cheaacutet toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve oacirc nhieatildem laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve oacirc nhieatildem Roagravei naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde xaucircy ra trong ta lsquoTaiumli sao Ta cougrave khaucirc naecircng bograve sanh laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve sanh cougrave khaucirc naecircng bograve giaoslash laiumli tigravem caagraveu bograve giaoslash cougrave khaucirc naecircng bograve bogravenh laiumli tigravem caagraveu bograve bogravenh cougrave khaucirc naecircng bograve cheaacutet tigravem caagraveu caugravei bograve cheaacutet cougrave khaucirc naecircng bograve oacirc nhieatildem laiumli tigravem caagraveu caugravei bograve oacirc nhieatildem Ta nghoacute raegraveng (maeumlc duoslash) toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve sanh sau khi bieaacutet rootilde soumliuml nguy haiumli cuucirca caugravei bograve sanh neacircn tigravem soumliuml khoacircng sanh voacirc thoumlocirciumlng an oaringn nieaacutet baoslashn Toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve giaoslash khoacircng giaoslash bogravenh khoacircng bogravenh cheaacutet khoacircng cheaacutet saagraveu khoacircng saagraveu toumliuml migravenh cougrave khaucirc naecircng bograve oacirc nhieatildem sau khi bieaacutet rootilde soumliuml nguy haiumli cuucirca caugravei bograve oacirc nhieatildem neacircn tigravem soumliuml khoacircng oacirc nhieatildem voacirc thoumlocirciumlng an oaringn nieaacutet baoslashnrdquo101

(Aham-pi SudaUacute bhikkhave pubbe va sambodhAring anabhi-sambuddho bodhisatto va samAringno attanAring jAringtidhammo samAringmo jAringtidhammantildentildeeva pariyesAringmi attanAring jarAringdhammo samAringno jarAringdhammantildentildeeva pariyesAringmi attanAring byAringdhidhammo attanAring maraœadhammo attanAring sokadhammo attanAring saUgravekuesadhammo samAringno saUgravekilesadhammantildentildeeva pariyesAringmi

Tassa mayhaUacute bhikkhave etad - ahosi Kin - nu kho ahaUacute attanAring jatidhammo samano jatidhamman-neva pariyesami attana jaradhammo samAringno - pe - attanAring saUgravekilesadhammo samAringno saUgravekilesadhammantildentildeeva pariyesAringmi yan-nacircnAringhaUacute attanAring jAringtidhammo samAringno jAringtidhamme AringdnenavaUacute viditvAring ajAringtaUacute anuttaraUacute

101 MLS taaumlp I soaacute 26 kinh Thaugravenh caagraveu trang 207

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 77

yogakkhemaUacute nibbAringnaUacute pariyeseyyaUacute attanAring jarAringdhammo ajaraUacute pariyeseyyaUacute attanAring byAringdhi-dhammo abyAringdhiUacute pariyeseyyaUacute attanAring maraœadhammo amataUacute pariyeseyyaUacute attAringna sokadhammo asokaUacute pariyeseyyaUacute attanAring saUgravekilesadhammo samAringno saUgravekilesa-dhamme AringdnenavaUacute viditvAring asankiliEcircEcircham anuttaraUacute yogak-khemaUacute nibbAringnaUacute pariyeseyyan - ti)102

2 Toumloslash khi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi Giaugravec ngoauml

Thoumlugrave hai khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng ntildeearing biearingu thograve thocircoslashi kyoslash toumloslash khi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml nhouml ntildeaotilde moacirc taucirc doumlocircugravei ntildeaacircy Vaoslasho ngaoslashy thoiuml thai hoaoslashng haaumlu Ma-da (Maya) ntildeaotilde nguyeaumln gioumlotilde chay togravenh vaoslash khi baoslash nghaelig ngocirci baoslash ntildeaotilde mocirc thaaacutey cougrave boaacuten thieacircn voumlocircng ntildeaotilde taeacutem cho baoslash ocircucirc hoagrave noumlocircugravec Anotatta maeumlc cho baoslash nhoumlotildeng y phuiumlc chouml thieacircn vaoslash ntildeaeumlt baoslash trong moaumlt laacircu ntildeaoslashi baegraveng vaoslashng loaumlng laatildey Khi baoslash voumloslasha ntildeaeumlt loumlng xuoaacuteng thigrave lsquoBoagrave-taugravet trong higravenh thoumlugravec cuucirca con voi traeacuteng ntildeaotilde boumlocircugravec vaoslasho beacircn hoacircng phaucirci buiumlng cuucirca baoslashrsquo103 Luugravec ntildeougrave traugravei ntildeaaacutet chaaacuten ntildeoaumlng vaoslash moumlocircoslashi nghigraven theaacute giocircugravei phaugravet augravenh saugraveng roumliumlc Kinh Vograve-taegraveng-houmlotildeu-phaugravep (Acchariyabhuta-dhamma Sutta) thuoaumlc Trung-boauml ntildeaotilde moacirc taucirc soaacuteng ntildeoaumlng thocircoslashi ntildeiearingm logravech soumlucirc naoslashy nhouml sau

ldquoBaiumlch ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn chiacutenh khi dieaumln kieaacuten vocircugravei ngaoslashi chiacutenh con ntildeaotilde nghe nhouml vaaumly Boagrave-taugravet toumloslash cung trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet giaugraveng xuoaacuteng vocircugravei taacircm saugraveng suoaacutet thuaagraven togravenh ntildeaotilde boumlocircugravec vaoslasho

102 M taaumlp I trang 163 103 EB taaumlp III trang 229

78 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

thai meiuml khi aaacutey augravenh saugraveng huy hoaoslashng voacirc loumlocirciumlng voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn chieaacuteu saugraveng khaeacutep theaacute giocircugravei ndash bao goagravem nhoumlotildeng theaacute giocircugravei ocircucirc treacircn caugravec cootildei trocircoslashi theaacute giocircugravei cuucirca caugravec ma voumlocircng phaiumlm thieacircn vaoslash nhoumlotildeng theaacute giocircugravei ocircucirc doumlocircugravei goagravem caugravec vograve sa moacircn nhoumlotildeng baoslash-la-moacircn nhoumlotildeng hoaoslashng toumlucirc vaoslash daacircn chuugraveng Cho ntildeeaacuten caugravec caucircnh giocircugravei ocircucirc gioumlotildea caugravec theaacute giocircugravei khoacircng cougrave neagraven taucircng toaacutei taecircm u augravem nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei maoslash maeumlt trocircoslashi maeumlt traecircng vocircugravei ntildeaiumli thaagraven loumliumlc ntildeaiumli oai ntildeoumlugravec nhouml vaaumly cuotildeng khoacircng thearing chieaacuteu thaaacuteu trong nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei aaacutey moaumlt haoslasho quang voacirc loumlocirciumlng voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn hieaumln ra vaoslash caugravec chuugraveng sanh ntildeang truugrave nguiuml taiumli ntildeaacircy nhocircoslash haoslasho quang aaacutey mocircugravei thaaacutey laatilden nhau vaoslash cuoslashng nougravei raegraveng lsquoCuotildeng cougrave nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec ntildeang soaacuteng taiumli ntildeaacircyrsquo Vaoslash moumlocircoslashi ngaoslashn theaacute giocircugravei trong khaeacutep vuotilde truiuml ntildeaotilde chaaacuten ntildeoaumlng rung chuyearingn maiumlnh AUgravenh saugraveng huy hoaoslashng voacirc loumlocirciumlng naoslashy ntildeaotilde chieaacuteu saugraveng khaeacutep theaacute giocircugravei voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn Nhouml theaacute baiumlch Theaacute toacircn con nhaaumln bieaacutet vieaumlc naoslashy laoslash moaumlt hy houmlotildeu moaumlt vograve taegraveng houmlotildeu cuucirca Theaacute toacircnrdquo104

(SammukhAring me taUacute bhante Bhagavato sutaUacute sammukhAring paEcirciggahnetaUacute Sato sampajAringno Aumlnanda Bodhisatto TusitAring kAringyAring cavitvAring mAringtu kucchiUacute okkamneti yam pi bhante sato sampajAringno Bodhisatto Tusita kAringyAring cavitvAring mAringtu kucchiUacute okkami idam prsquoahaUacute Bhagavato acchariyaUacute abbhutadhammaUacute dhAringremi)105

Hoaeumlc trong kinh Ntildeaiumli boaringn (Mahapadana Sutta) thuoaumlc Troumlocircoslashng boauml kinh cuotildeng toumlocircoslashng thuaaumlt gioaacuteng vaaumly

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-baoslash-thi (Vipassi) nhouml moaumlt vograve Boagrave-taugravet ntildeaotilde toumloslash giaucirc cootildei trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet thieacircn vocircugravei taacircm thuaagraven togravenh vaoslash chaugravenh nieaumlm ntildeaotilde boumlocircugravec vaoslasho thai meiuml Troumlocircoslashng hocirciumlp nhouml vaaumly laoslash quy luaaumlt

104 MLS taaumlp III soaacute 123 Kinh Vograve taegraveng houmlotildeu Phaugravep trang 165 105 M taaumlp III trang 119-0

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 79

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo quy luaaumlt laoslash nhouml vaaumly khi Boagrave-taugravet boumlocircugravec vaoslasho thai meiuml khi aaacutey augravenh saugraveng huy hoaoslashng voacirc loumlocirciumlng voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn chieaacuteu saugraveng khaeacutep theaacute giocircugravei ndash bao goagravem nhoumlotildeng theaacute giocircugravei ocircucirc treacircn caugravec cootildei trocircoslashi theaacute giocircugravei cuucirca caugravec ma voumlocircng phaiumlm thieacircn vaoslash nhoumlotildeng theaacute giocircugravei ocircucirc doumlocircugravei goagravem caugravec vograve sa moacircn nhoumlotildeng baoslash-la-moacircn nhoumlotildeng hoaoslashng toumlucirc vaoslash daacircn chuugraveng Cho ntildeeaacuten caugravec caucircnh giocircugravei ocircucirc gioumlotildea caugravec theaacute giocircugravei khoacircng cougrave neagraven taucircng toaacutei taecircm u augravem nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei maoslash maeumlt trocircoslashi maeumlt traecircng vocircugravei ntildeaiumli thaagraven loumliumlc ntildeaiumli oai ntildeoumlugravec nhouml vaaumly cuotildeng khoacircng thearing chieaacuteu thaaacuteu trong nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei aaacutey moaumlt haoslasho quang voacirc loumlocirciumlng voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn hieaumln ra vaoslash caugravec chuugraveng sanh ntildeang truugrave nguiuml taiumli ntildeaacircy nhocircoslash haoslasho quang aaacutey mocircugravei thaaacutey laatilden nhau vaoslash cuoslashng nougravei raegraveng lsquoCuotildeng cougrave nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec ntildeang soaacuteng taiumli ntildeaacircyrsquo Vaoslash moumlocircoslashi ngaoslashn theaacute giocircugravei trong khaeacutep vuotilde truiuml ntildeaotilde chaaacuten ntildeoaumlng rung chuyearingn maiumlnh AUgravenh saugraveng huy hoaoslashng voacirc loumlocirciumlng naoslashy ntildeaotilde chieaacuteu saugraveng khaeacutep theaacute giocircugravei voumlocirciumlt qua augravenh saugraveng cuucirca chouml thieacircn Quy luaaumlt laoslash nhouml vaaumlyrdquo106

(DhammatAring esAring bhikkhave yadAring Bodhisatto TusitAring kAringyAring cavitvAring mAringtu kucchiUacute okkamati atha sadevake loke samAringrake sabrahmake sassamaœa- brAringhmaœiyAring pajAringya sadeva-inamissAringya anpamAringœo uiquestaro obhAringso pAringtubhavati atikkamma devAringnaUacute devAringnubhAringvaUacute Ya pi tAring lokan-tarikAring aghAring asaUacutevutAring andhakAringrAring andhakAringra-timisAring yattha pi lsquome candima-suriyAringrsquo evaUacute mahiddhikAring evaUacute mahAringnubhAringvAring AringbhAringya nAringnubhonti tattha pi appamAringno uiquestAringro obhAringso pAringtubhavati atikkammrsquo eva devAringnaUacute devAringnubhAringvaUacute Ye pi tattha sattAring upapannAring te pi tenrsquo obhAringsena antildentildeaUacute antildentildeaUacute santildejAringnanti ldquoAntildentildee pi kira bho santi sattAring idhacircpapannAring tirdquo Ayantilde ca dasa-sahassi loka-dhAringtu saUacutekampati sampakampati sampavedhati AppamAringœo ca uiquestAringro obhAringso

106 DB taaumlp II soaacute 14 kinh Ntildeaiumli boaringn (Mahapadana Sutta) trang 8-9

80 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

loke pAringtubhavati atikkammrsquo evarsquo devAringnaUacute devAringnubhAringvaUacute Ayam ettha dhammatAring)107

Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Phaaumlt-hoiumlc108 cuotildeng toumlocircoslashng thuaaumlt soumliuml taugravei sanh sau cuoslashng cuucirca Boagrave-taugravet vocircugravei nhieagraveu pheugravep laiuml vigrave caucirc hai nguoagraven kinh ntildeiearingn PAringli vaoslash Sanskrit ntildeaotilde noatilde loumliumlc cho thaaacutey soumliuml kieaumln nhaaumlp thai cuucirca Boagrave-taugravet luugravec ntildeougrave khoacircng cougrave soumliuml keaacutet hocirciumlp cuucirca tinh cha huyeaacutet meiuml109

Sau khi sanh ra A Touml ntildeaoslashm (Asita) - moaumlt vograve aaringn soacute ntildeaiumlo cao ntildeoumlugravec troiumlng ntildeaotilde chieacircm ngoumlocircotildeng ba moumlocirci hai toumlocircugraveng toaacutet cuucirca thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea socirc sanh vaoslash tieacircn ntildeoaugraven ngaoslashi seotilde soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh khoacircng nhaoslash baaumlc aaringn soacute ntildei tigravem chaacircn lyugrave vaoslash trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml toaacutei thoumlocirciumlng laoslash thaagravey cuucirca trocircoslashi ngoumlocircoslashi Locircoslashi cuucirca aaringn soacute A-touml-ntildeaoslashm nhouml sau

ldquoThaugravei toumlucirc seotilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten ntildeaelignh cao nhaaacutet cuucirca soumliuml giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn Ngaoslashi seotilde chuyearingn baugravenh xe phaugravep thaaacutey caugravei goiumli laoslash soumliuml thuaagraven togravenh sieacircu vieaumlt (nieaacutet baoslashn) mang ntildeeaacuten phuugravec locirciumli cho soaacute ntildeoacircng vaoslash toacircn giaugraveo cuucirca ngaoslashi seotilde ntildeoumlocirciumlc lan truyeagraven roaumlng raotildei khaeacutep nocircirdquo110

(Sambodhiyaggam phusissatrsquo Aringyam kumAringro so dhammacakkam paramavisuddhadassne vattesrsquo Aringyam bahujanahitAringnukampi vitthAringrik lsquoassa bhavissati

107 D taaumlp II trang 12 108 EB taaumlp III trang 229 109 Ntildeieagraveu naoslashy doumlocircoslashng nhouml cougrave nghoacutea laoslash lsquothaugravenh thairsquo (virgin birth) Xem

MLS the Acchariya-abbhuta-dhamma-sutta taaumlp III trang 165 MahAringvastu ed E Senart Paris 1882-97 taaumlp II trang 6 vaoslash Lalitavistara ed PL Vaidya PST taaumlp I trang 29-0

110 GD NAringlaka sutta Keauml soaacute 693 trang 125

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 81

brahmacariyam)111

Cougrave leotilde ntildeougrave laoslash nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn maoslash khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn vocircugravei yugrave nghoacutea laoslash ngay khi cooslashn trong thai meiuml - hoaoslashng haaumlu Ma-da hoaeumlc khi cooslashn laoslash thaugravei toumlucirc socirc sanh ngaoslashi cuotildeng ntildeaotilde cougrave nhoumlotildeng toumlocircugraveng toaacutet cuucirca baaumlc voacute nhaacircn ndash Boagrave taugravet

3 Toumloslash thocircoslashi gian caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ntildeaiumlt Giaugravec ngoauml

Thoumlugrave ba khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet vocircugravei yugrave nghoacutea laoslash taaacutet caucirc chouml Phaaumlt nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Vaecircn hoiumlc AAacuten ntildeoauml ntildeoumlocircng thocircoslashi vaoslash socircugravem hocircn ntildeaotilde gocirciumli yugrave raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cuoslashng vocircugravei khaugravei nieaumlm Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash Chuyearingn-luaacircn-voumlocircng (Cakkavattī Cakravartin 轉 論

王) ntildeang thogravenh haoslashnh ocircucirc AAacuten ntildeoauml thaaumlm chiacute troumlocircugravec khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm xuaaacutet hieaumln Khi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (Siddhattha Sidhārtha 士 達 多) nhaaumlp thai nhaoslash tieacircn tri ntildeaotilde tieacircn ntildeoaugraven con trai cuucirca vua Togravenh-phaiumln (Suddhodana 淨 梵) seotilde trocircucirc thaoslashnh baaumlc Chuyearingn-luaacircn-voumlocircng hoaeumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt112 Cougrave moaumlt laagraven khi traucirc locircoslashi caacircu houcirci cuucirca moaumlt baoslash-la-moacircn (Brāhma) chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde xaugravec nhaaumln raegraveng ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash Chuugravea trocircoslashi cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash chouml thieacircn maoslash laoslash moaumlt ntildeaaacuteng giaugravec ngoauml nghoacutea laoslash moaumlt vograve keaacute thoumloslasha chouml Phaaumlt Soumliuml keaacute thoumloslasha ntildeougrave ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc qua baoslashi keauml Phaugravep-Cuugrave doumlocircugravei ntildeaacircy

lsquoKhoacircng laoslashm caugravec ntildeieagraveu augravec

111 Sn NAringlakasuttam Nitthitam Keauml soaacute 693 trang 125 112 EB taaumlp III trang 228

82 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Gaeacuteng laoslashm caugravec vieaumlc laoslashnh Gioumlotilde taacircm yugrave trong saiumlch Ntildeougrave locircoslashi chouml Phaaumlt daiumlyrsquo

(Sabba-pāpassa akaraœaUacute kusalasse upasampadā Sa-citta-pariyodapanaUacute etaUacute Buddhāna SāsanaUacute)113

Ntildeieagraveu ntildeougrave ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh khoacircng phaucirci chaelig cougrave moaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt maoslash laoslash cougrave nhieagraveu Ntildeoumlugravec Phaaumlt treacircn ntildeocircoslashi (cuotildeng ntildeaotilde toumloslashng ban phaugravep thoaiumli nhouml vaaumly) Cuotildeng cuoslashng moaumlt noaumli dung naoslashy kinh Āmagandha114 toumlocircoslashng thuaaumlt raegraveng cooslashn cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ca-dieaacutep (Kassapa 迦 葉) chocircugrave khoacircng chaelig Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm Veagrave sau vieaumlc oumlugraveng duiumlng toumloslash Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng bao goagravem caucirc khoacircng chaelig Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca maacircu-ni maoslash cooslashn cho taaacutet caucirc chouml Phaaumlt toumloslash luugravec nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec khi thaoslashnh ntildeaiumlo Cuotildeng theaacute vieaumlc oumlugraveng duiumlng hoiumlc thuyeaacutet nghieaumlp (karma) vaoslash taugravei sanh luugravec ntildeaagraveu ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln moaumlt caugravech chung chung trong AAacuten ntildeoauml troumlocircugravec thocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash caugravec noumlocircugravec laacircn caaumln nhoumlng veagrave sau hoiumlc thuyeaacutet naoslashy ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng xa hocircn ntildeearing chaelig cho caugravec ntildeocircoslashi soaacuteng quaugrave khoumlugrave khoacircng chaelig cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm maoslash cooslashn nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet noumlotildea115

Trong truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc socircugravem nhaaacutet chauacuteng haiumln nhouml kinh Ntildeaiumli boaringn (Mahāpadāna) thuoaumlc Troumlocircoslashng boauml kinh ntildeaotilde kearing raaacutet chi tieaacutet saugraveu vograve Phaaumlt xuaaacutet hieaumln troumlocircugravec thocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm Ntildeoaiumln vaecircn doumlocircugravei ntildeaacircy moacirc phoucircng nhouml sau

113 Dha keauml 183 trang 97-8 114 DPPN taaumlp II trang 578 115 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 83

ldquoCaugravech ntildeaacircy chiacuten moumlocirci moaacutet kieaacutep cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-Baoslash-Thi ra ntildeocircoslashi baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Caugravech ntildeaacircy ba moumlocirci moaacutet kieaacutep cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thi-Khiacute ra ntildeocircoslashi baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Trong kieaacutep thoumlugrave ba moumlocirci moaacutet ntildeougrave cuotildeng cougrave xuaaacutet hieaumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-Xaugrave-Phuoslash baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Trong Hieagraven kieaacutep cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caacircu-Loumlu-Toacircn ra ntildeocircoslashi baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Cuotildeng trong Hieagraven kieaacutep naoslashy cougrave xuaaacutet hieaumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caacircu-Na-Haoslashm Maacircu-Ni baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravec Vaoslash cuotildeng trong Hieagraven kieaacutep naoslashy cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ca-Dieaacutep ra ntildeocircoslashi baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh Ntildeauacuteng Giaugravecrdquo116

(Ito so bhikkhave eka-navuto kappo yaUacute Vipassne bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi Ito so bhikkhave eka-tiUacuteso kappo yaUacute Sikhne bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi TasmiUacute yeva kho bhikkhave eka-tiUacutese kappe Vessabhacirc bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi ImasmiUacute yeva kho bhikkhave bhadda-kappe Kakusandho bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi ImasmiUacute yeva kho bhikkhave bhadda-kappe KonAringgamano bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi ImasmiUacute yeva kho bhikkhave bhadda-kappe Kassapo bhagavAring arahaUacute sammAring-sambuddho loke udapAringdi ImasmiUacute yeva kho bhikkhave bhadda-kappe ahaUacute etarahi arahaUacute sammAring-sambuddho loke uppanno)117

Nghoacutea laoslash chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt trong baoslashi kinh Ntildeaiumli Boaringn (MahAringpadAringna) ntildeaotilde giocircugravei thieaumlu thocircoslashi gian ntildeauacuteng caaacutep dooslashng hoiuml thoiuml maiumlng vvhellip cuucirca nhoumlotildeng ntildeoumlugravec Phaaumlt troumlocircugravec ngaoslashi Caugravec vograve Phaaumlt ntildeougrave laoslash Tyoslash-Baoslash-Thi (Vipassī 毘 婆

116 DB taaumlp II soaacute 14 kinh Ntildeaiumli boaringn (Mahapadana Sutta) trang 5 117 D taaumlp II trang 2

84 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

施) Thi-Khiacute (Sikhī 施 氣) Tyoslash-Xaugrave-Phuoslash (Vessabhū 毘 舍 浮) Caacircu-Loumlu-Toacircn (Kakusandha 拘 留 尊) Caacircu-Na-Haoslashm Maacircu-Ni (Koœagamana 拘 那 含 牟

尼) vaoslash Ca-Dieaacutep (Kassapa 迦 葉) Trong Troumlocircoslashng boauml kinh cuotildeng ntildeoumla ra danh saugravech baucircy

vograve Phaaumlt bao goagravem Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm vocircugravei nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute mang maoslashu saeacutec cuucirca nhoumlotildeng soumliuml kieaumln huyeagraven thoaiumli nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-baoslash-thi (Vipassi) nhouml moaumlt vograve Boagrave-taugravet ntildeaotilde toumloslash giaucirc cootildei trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet vocircugravei taacircm thuaagraven togravenh chaugravenh nieaumlm ntildeaotilde boumlocircugravec vaoslasho thai meiuml Trong troumlocircoslashng hocirciumlp nhouml vaaumly laoslash moaumlt quy luaaumltrdquo118

(Atha kho bhikkhave Vipassne Bodhisatto TusitAring kAringyAring cavitvAring sato KampajAringno mAringtu-kucchiUacute oldami Ayam ettha dhammatAring)119

Trong Phaaumlt soumlucirc (BuddhavaUacutesa soaacute 14 thuoaumlc Tiearingu boauml kinh (Khuddha Nikaya) lieaumlt keacirc soaacute loumlocirciumlng gia taecircng cuucirca caugravec vograve Phaaumlt ntildeeaacuten hai moumlocirci laecircm vograve vaoslash ntildeoumlocirciumlc coaacute ntildeogravenh trong kinh ntildeiearingn ldquoSuoaacutet trong thocircoslashi gian Ntildeoumlugravec Phaaumlt tu taaumlp haiumlnh Boagrave-taugravet ngaoslashi ntildeaotilde gaeumlp hai moumlocirci boaacuten vograve Phaaumlt naoslashyrdquo (tiacutenh theacircm ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca noumlotildea laoslash hai moumlocirci laecircm vograve) Toaoslashn boauml danh saugravech naoslashy nhouml ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy doumlocircugravei ntildeaacircy

ldquo1Dīpaœkara BuddhavaUacuteso 2KoœOslashantildentildea BuddhavaUacuteso 3MaUgravegala BuddhavaUacuteso 4Sumana

118 DB taaumlp II soaacute 14 kinh Ntildeaiumli boaringn trang 8 (cuotildeng xem DB taaumlp II soaacute 17

Kinh Ntildeaiumli thieaumln kieaacuten voumlocircng trang 192 soaacute 19 Kinh Ntildeaiumli ntildeieagraven toacircn trang 253

119 D taaumlp II trang 12

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 85

BuddhavaUacuteso 5Revata BuddhavaUacuteso 6Sobhita BuddhavaUacuteso 7Anomadassī BuddhavaUacuteso 8Paduma BuddhavaUacuteso 9Nārada BuddhavaUacuteso 10Padumuttara BuddhavaUacuteso 11Sumedha BuddhavaUacuteso 12Sujāta BuddhavaUacuteso 13Piyadassī BuddhavaUacuteso 14Atthadassī BuddhavaUacuteso 15Dhammadassī BuddhavaUacuteso 16Siddhattha BuddhavaUacuteso 17Tissa BuddhavaUacuteso 18Phussa BuddhavaUacuteso 19Vipassī Buddhavamso 20Sikhī BuddhavaUacuteso 21Vessabhū BuddhavaUacuteso 22Kakusandha BuddhavaUacuteso 23Koœāgamana BuddhavaUacuteso 24Kassapa BuddhavaUacuteso 25Gotama BuddhavaUacutesordquo120

Saugraveu ntildeoumlugravec phaaumlt troumlocircugravec keaacute caaumln ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-Ntildeaoslashm laoslash Phaaumlt Tyoslash-Baoslash-Thi Thi-Khiacute Tyoslash-Xaugrave-baoslash Caacircu-Loumlu-Toacircn Caacircu-Na-Haoslashm Maacircu-Ni vaoslash Phaaumlt Ca-Dieaacutep Neaacuteu nougravei ntildeuucirc laoslash tieagraven thaacircn cuucirca hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt quaugrave khoumlugrave Socircucirc doacute cougrave nocirci nougravei hai moumlocirci laecircm vigrave tiacutenh toumloslash Phaaumlt Nhieacircn-Ntildeaecircng ntildeeaacuten thocircoslashi ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca hai moumlocirci laecircm vograve Phaaumlt naoslashy tieagraven thaacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt thiacutech Ca ntildeeagraveu cougrave gaeumlp vaoslash ntildeaotilde thoiuml kyugrave cho ngaoslashi seotilde thaoslashnh Phaaumlt toumlocircng lai hieaumlu laoslash ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca maacircu-ni Troumlocircugravec Phaaumlt Nhieacircn-Ntildeaecircng cougrave ba vograve Phaaumlt noumlotildea laoslash hai moumlocirci taugravem vograve tieagraven thaacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-Ca cougrave gaeumlp nhoumlng choumla ntildeoumlocirciumlc thoiuml kyugrave thaoslashnh phaaumlt toumlocircng lai vigrave vaaumly trong kinh taiumlng Nguyeacircn-thuyucirc hay Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave nocirci chaelig nougravei hai moumlocirci laecircm vograve (tiacutenh toumloslash Phaaumlt Nhieacircn Ntildeaecircng trocircucirc ntildei) Tougravem laiumli duoslash hai moumlocirci laecircm hay hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt tiacutenh toumloslash luugravec nhaaumlp thai ntildeeaacuten thocircoslashi

120 The BuddhavaUacutesa ed R Morris taaumlp 38 London PTS 1882 trang 240-1

86 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

gian troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc xem laoslash nhoumlotildeng Boagrave-taugravet

Trong Phaaumlt soumlucirc (Buddhavamsa)121 kearing nhieagraveu soumliuml tiacutech veagrave caugravec vograve Phaaumlt quaugrave khoumlugrave Caacircu chuyeaumln cuucirca moatildei ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugrave daoslashi nocirci ntildeaacircy chaelig ntildeeagrave caaumlp veagrave thocircoslashi gian tu haiumlnh Ba-la-maaumlt tuoaringi thoiuml vaoslash ntildeaeumlc bieaumlt laoslash soumliuml giaugravec ngoauml cuucirca caugravec Boagrave-taugravet ntildeeagraveu doumlocircugravei caugravec goaacutec caacircy khaugravec nhau Ntildeaacircy cuotildeng laoslash ntildeiearingm ntildeaeumlc thuoslash cuucirca Phaaumlt giaugraveo Caugravec baaumlc giaugravec ngoauml raaacutet hoaoslash hocirciumlp vocircugravei moacirci troumlocircoslashng giaucircn dograve toumliuml nhieacircn vaoslash trong saugraveng cuucirca thieacircn nhieacircn nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Maacircu-ni khi Ntildeaucircn sanh Giaugravec ngoauml Chuyearingn phaugravep luaacircn vaoslash Nhaaumlp Nieaacutet-baoslashn ntildeeagraveacircu doumlocircugravei caugravec bougraveng caacircy thieacircn nhieacircn hoaeumlc caugravec daatilden choumlugraveng doumlocircugravei ntildeaacircy cho thaaacutey caucirc hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt ntildeeagraveu giaugravec ngoauml doumlocircugravei caugravec coaumli caacircy thieacircn nhieacircn

Truyeaumln baeacutet ntildeaagraveu nhouml sau Moaumlt hoacircm Ntildeoumlugravec Thiacutech-ca Maacircu-ni Phaaumlt ntildeaotilde giaucircng cho toacircn giaucirc Xaugrave-Locirciumli-Phaaacutet nghe raegraveng Caugravech ntildeaacircy boaacuten a-taecircng-kyoslashoslash kieaacutep vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep cougrave boaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt noaacutei tieaacutep ra ntildeocircoslashi trong quaucirc ntildeogravea caagraveu naoslashy 1 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tan-han-ca (Tanhanka Buddha-vaUacuteso)

Ngaoslashi ntildeaotilde tu taaumlp trong moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng toiumla thieagraven baucircy

121 Xem CD The Great Chronicle of Buddhas International Theravada Buddhist Missionary University Yangon Mymmar Developed by CE Technology Co Ltd 2002 Tham khaucirco theacircm Buddha Vamsa (Chaugravenh Giaugravec Toacircng) do Bhikkhu Boumlucircu Chocircn soaiumln dogravech Ntildeaoslash Nauacuteng 1966 trang 11-2

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 87

ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Soumlugrave Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm (khaugravec vocircugravei Boagrave-taugravet Coagrave-ntildeaoslashm toiumla thieagraven boaacuten moumlocirci chiacuten ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Boagrave ntildeeagrave tuoaringi thoiuml taugravem moumlocirci)

2 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Mi-ntildea-ca (Midhanka BuddhavaUacuteso) tu taugravem a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng toiumla thieagraven moumlocircoslashi boaacuten ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Voacircng Ntildeoagraveng Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm

3 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Sa-ra-nan-ca (Sarananka Buddha-vaUacuteso) tu taugravem a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng toiumla thieagraven ba moumlocirci ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Caaringm lai Tuoaringi thoiuml baucircy ngaoslashn naecircm

(Nhoumlotildeng tieagraven thaacircn quaugrave khoumlugrave cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca cougrave gaeumlp ba vograve Phaaumlt naoslashy nhoumlng choumla ntildeoumlocirciumlc ba ngaoslashi thoiuml kyugrave) 4 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhieacircn-ntildeaecircng (DīpaUgravekara Buddha-vaUacuteso)

tu moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng toiumla thieagraven baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Socircn Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep cuucirca ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc loumlu truyeagraven moaumlt traecircm ngaoslashn naecircm

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhieacircn-ntildeaecircng nhaaumlp dieaumlt traucirci qua moaumlt thocircoslashi gian moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi Roagravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute ntildeougrave laoslash 5 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Kieagraveu-traagraven-nhouml (KoœOslashantildentildea Buddha-

88 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

vaUacuteso) ntildeaotilde tu moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp moumlocircoslashi thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Thograve Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep ntildeoumlocirciumlc loumlu truyeagraven moumlocircoslashi muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

Sau ntildeougrave moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash kieaacutep cougrave boaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep laoslash 6 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Kieaacutet-toumlocircoslashng (MaUgravegala BuddhavaUacuteso) tu

moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Muoslash u Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven chiacuten muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

7 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tu-maiumlt-na (Sumana BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp moumlocircoslashi thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Muoslash u Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep ntildeoumlocirciumlc houmlng thaiumlnh chiacuten muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

8 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ly-baoslash-ntildea (Revata BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp baucircy thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Muoslash u Tuoaringi thoiuml saugraveu muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven saugraveu muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

9 Ntildeoumlugravec Phaaumlt So-bi-ta (Sobhita BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi haoslashnh phaugravep Ba-la-maaumlt ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc boaacuten a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei tu taaumlp baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Boagrave ntildeeagrave Khoacircng cougrave giaugraveo phaugravep ntildeearing laiumli

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt So-bi-ta nhaaumlp dieaumlt traucirci qua moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 89

sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu khaugravec cougrave ba ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 10 Ntildeoumlugravec Phaaumlt A-no-ma-ntildeaoslash-si (Anomadassī

BuddhavaUacuteso) tu moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp moumlocircoslashi thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Gooslashn roumloslashng Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Khoacircng cougrave giaugraveo phaugravep ntildeearing laiumli

11 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Hoagraveng-lieacircn (Paduma BuddhavaUacuteso) tu moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Maotilde Tieagraven Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Khoacircng cougrave giaugraveo phaugravep ntildeearing laiumli

12 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Na-ra-da (NAringrada BuddhavaUacuteso) tu Ba-la-maaumlt trong boaacuten a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep Kieaacutep cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Gaugraveo Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc loumlu truyeagraven ntildeeaacuten chiacuten muoacircn naecircm

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Na-ra-da nhaaumlp dieaumlt traucirci qua moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave moaumlt ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 13 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Pa-du-mu-ta-ra (Padumuttara

BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp boaacuten moumlocirci chiacuten ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Doumlocircng Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Pa-du-mu-ta-ra nhaaumlp dieaumlt traucirci qua

90 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

moaumlt thocircoslashi gian baucircy muoacircn ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave hai ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 14 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Togravenh-hueauml (Sumedha BuddhavaUacuteso)

Ngaoslashi tu taaumlp taugravem thaugraveng ntildeeaacuten raegravem thaugraveng touml thaoslashnh ntildeaiumlo doumlocircugravei goaacutec caacircy Saagraveu-ntildeoacircng Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm

15 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thieaumln-sanh (SujAringta BuddhavaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp chiacuten thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei buiumli tre ngaoslash Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thieaumln-sanh nhaaumlp dieaumlt traucirci qua moaumlt thocircoslashi gian moaumlt muoacircn saugraveu ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave ba ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 16 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thieaumln-kieaacuten-voumlocircng (Piyadassī Buddha-

vaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp saugraveu thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Caagravey Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven chiacuten muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

17 Ntildeoumlugravec Phaaumlt A-tha-ntildea-si (Atthadassī Buddha-vaUacuteso) Ngaoslashi tu taaumlp taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Caagravey Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm

18 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildea-ma-ntildea-si (Dhammadassī Buddha-vaUacuteso) tu taaumlp baucircy ngaoslashy ntildeeaacuten saugraveng ngaoslashy thoumlugrave taugravem nhaaumln baugravet chaugraveo soumlotildea cuucirca coacirc VicikoliyAring cuugraveng doumlocircoslashng Toaacutei hoacircm ntildeougrave giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Bimaba Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven moumlocircoslashi muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildea-ma-ntildea-si nhaaumlp dieaumlt traucirci qua

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 91

moaumlt thocircoslashi gian moaumlt muoacircn ba ngaoslashn chiacuten traecircm leucirc baucircy ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi vaoslash sau ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave moaumlt ntildeoumlugravec Phaaumlt keaacute tieaacutep ra ntildeocircoslashi laoslash 19 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (Siddhattha BuddhavaUacuteso)

tu taaumlp moumlocircoslashi thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Gooslashn roumloslashng Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm

Keaacute ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave hai vograve Phaaumlt keaacute tieaacutep giaugraveng sanh nhouml 20 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildeearing-sa (Tissa BuddhavaUacuteso) tu taaumlp

trong noumlucirca thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Caaringm lai Tuoaringi thoiuml moumlocircoslashi muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep cuucirca ngaoslashi loumlu truyeagraven moumlocircoslashi muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

21 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coacircng-ntildeoumlugravec (Pussa BuddhavaUacuteso) tu taaumlp trong saugraveu thaugraveng baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Taagravem ruoaumlt roumloslashng Tuoaringi thoiuml chiacuten muoacircn naecircm

Keaacute ntildeougrave treacircn moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave vograve Phaaumlt ra ntildeocircoslashi keaacute tieaacutep laoslash 22 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-baoslash-thi (Vipassī Buddhavamso) tu

taaumlp taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Caaringm lai Tuoaringi thoiuml taugravem muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven taugravem muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-baoslash-thi nhaaumlp dieaumlt traucirci moaumlt thocircoslashi gian laoslash naecircm moumlocirci chiacuten ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi Keaacute ntildeougrave cougrave moaumlt quaucirc ntildeogravea caagraveu cougrave hai vograve Phaaumlt ra ntildeocircoslashi keaacute tieaacutep laoslash 23 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thi-khiacute (Sikhī BuddhavaUacuteso) tu taaumlp

92 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

taugravem thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Xoaoslashi toumlocirciumlng Tuoaringi thoiuml baucircy muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven baucircy muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

24 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tyoslash-xaugrave-phuoslash (Vessabhacirc BuddhavaUacuteso) tu taaumlp trong saugraveu thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy Song Thoiuml Tuoaringi thoiuml saugraveu muoacircn naecircm

Sau ntildeougrave traucirci qua hai moumlocirci chiacuten ntildeaiumli kieaacutep khoacircng cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt naoslasho ra ntildeocircoslashi daiumly ntildeaiumlo caucirc Cho tocircugravei khi quaucirc ntildeogravea caagraveu chuugraveng ta ntildeang ocircucirc ntildeaacircy xuaaacutet hieaumln Vaoslash taiumli ntildeaacircy cougrave naecircm vograve Phaaumlt giaugraveng sanh (ba vograve quaugrave khoumlugrave moaumlt vograve hieaumln taiumli vaoslash moaumlt vograve vograve lai) Ba vograve quaugrave khoumlugrave nhouml 25 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caacircu-loumlu-toacircn (Kakusandha Buddha-

vaUacuteso) tu taaumlp trong taugravem thaugraveng Ngaoslashy cuoaacutei cuoslashng ngaoslashi thoiuml baugravet chaugraveo soumlotildea (deacirc) cuucirca coacirc VajirinddhAring cuugraveng doumlocircoslashng vaoslash nhaaumln bougrave coucirc tranh cuucirca Subhatta ntildeearing traucirci doumlocircugravei goaacutec caacircy Sung toiumla thieagraven vaoslash giaugravec ngoauml trong ntildeeacircm ntildeougrave Tuoaringi thoiuml boaacuten muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven boaacuten muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

Khi aaacutey chuugraveng sanh laoslashm ntildeieagraveu hung doumlotilde nhieagraveu neacircn tuoaringi thoiuml cuucirca chuugraveng sanh laagraven laagraven bograve giaucircm xuoaacuteng tocircugravei moumlocircoslashi tuoaringi hoaeumlc hocircn moaumlt chuugravet Sau ntildeougrave chaugraven naucircn nhoumlotildeng ntildeieagraveu toaumli loatildei neacircn quay veagrave laoslashm thieaumln vaoslash tuoaringi thoiuml laiumli taecircng ntildeeaacuten moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash naecircm con ngoumlocircoslashi mocircugravei giaoslash cheaacutet Roagravei laagraven laagraven haiuml xuoaacuteng cho tocircugravei thocircoslashi gian tuoaringi thoiuml chuugraveng sanh cooslashn ba muoacircn naecircm khi aaacutey ra ntildeocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt 26 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caacircu-na-haoslashm Maacircu-ni (KoœAringgamana

BuddhavaUacuteso) tu taaumlp trong saugraveu thaugraveng vaoslash giaugravec ngoauml

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 93

doumlocircugravei goaacutec caacircy Sung Tuoaringi thoiuml ba muoacircn naecircm Sau ntildeougrave tuoaringi thoiuml chuugraveng sanh laagraven giaucircm haiuml xuoaacuteng cooslashn moumlocircoslashi tuoaringi hoaeumlc hocircn roagravei laagraven laagraven trocircucirc leacircn cho tocircugravei moaumlt a-taecircng-kyoslashoslash tuoaringi roagravei laiumli haiuml xuoaacuteng laagraven laagraven thoiuml tocircugravei hai muoacircn naecircm tuoaringi thigrave cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ra ntildeocircoslashi laoslash 27 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ca-dieaacutep (Kassapa BuddhavaUacuteso) tu

taaumlp trong baucircy ngaoslashy vaoslash giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy Da Tuoaringi thoiuml hai muoacircn naecircm Giaugraveo phaugravep loumlu truyeagraven ntildeeaacuten hai muoacircn naecircm mocircugravei maotilden

28 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Maacircu-ni (Gautama BuddhavaUacuteso) tu taaumlp saugraveu naecircm Vaoslasho raegravem thaugraveng touml ngaoslashi nhaaumln baugravet chaugraveo soumlotildea cuucirca naoslashng Tu-xaoslash-ntildea (SujAringtAring) vaoslash bougrave coucirc Kieaacutet Toumlocircoslashng cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi chaecircn coumloslashu traucirci doumlocircugravei goaacutec Boagrave ntildeeagrave vaoslash taiumli ntildeaacircy vaoslasho canh ba ntildeeacircm ntildeougrave ngaoslashi ntildeaotilde giaugravec ngoauml Tuoaringi thoiuml taugravem moumlocirci naecircm Giaugraveo phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech Ca houmlng thogravenh ntildeeaacuten naecircm ngaoslashn naecircm mocircugravei maotilden

Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca giaucircng tieaacutep cho toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet raegraveng Taaacutet caucirc hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt treacircn Nhouml Lai ntildeeagraveu gaeumlp caucirc nhoumlng chaelig ntildeoumlocirciumlc hai moumlocirci laecircm vograve tiacutenh toumloslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhieacircn-Ntildeaecircng cho ntildeeaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ca-Dieaacutep (khoaucircng thocircoslashi gian daoslashi laoslash boaacuten a-taecircng-kyoslashoslash vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeaiumli kieaacutep) laoslash cougrave thoiuml kyugrave cho Nhouml lai seotilde thaoslashnh Phaaumlt Nhouml Lai ntildeaotilde thoumliumlc haoslashnh moumlocircoslashi phaugravep ba-la-maaumlt (ParAringmi) trooslashn ntildeuucirc khi kieaacutep sau cuoslashng sanh leacircn cung trocircoslashi Ntildeaacircu Suaaacutet luugravec ntildeougrave chouml thieacircn ocircucirc moumlocircoslashi ngaoslashn theaacute giocircugravei tocircugravei thaelignh Nhouml Lai giaugraveng xuoaacuteng cootildei ta-baoslash ntildeearing ntildeoauml sanh

94 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

vvhellip Ntildeaacircy laoslash hai moumlocirci taugravem vograve Phaaumlt quaugrave khoumlugrave maoslash theo

tinh thaagraven Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc ntildeeagraveu laoslash nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet

Cuotildeng neacircn chuugrave yugrave raegraveng danh saugravech hai moumlocirci taugravem vograve ntildeoumlocirciumlc cho ocircucirc ntildeaacircy chaelig laoslash toumlocircng ntildeoaacutei Trong kinh Ntildeaiumli Boaringn (MahAringpadAringna) cuotildeng cougrave nougravei rootilde veagrave vaaacuten ntildeeagrave naoslashy Mocircucirc ntildeaagraveu caacircu chuyeaumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt chaelig giocircugravei thieaumlu ntildeocircn giaucircn raegraveng caugravech ntildeaacircy chiacuten moumlocirci moaacutet kieaacutep cougrave xuaaacutet hieaumln moaumlt vograve Phaaumlt nhouml vaaumly Ntildeieagraveu naoslashy nguiuml yugrave raegraveng nhoumlotildeng vograve Phaaumlt nhouml vaaumly thigrave nhieagraveu voacirc soaacute chaeacutec hauacuten laoslash cooslashn cougrave nhieagraveu vograve Phaaumlt ocircucirc troumlocircugravec vaoslash sau chiacuten moumlocirci moaacutet kieaacutep ntildeougrave noumlotildea Chiacutenh ntildeieagraveu naoslashy maoslash veagrave sau Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde phaugravet triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc vaoslash laoslashm phong phuugrave khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet naoslashy bocircucirci leotilde neaacuteu soaacute loumlocirciumlng chouml Phaaumlt laoslash voacirc soaacute kearing thigrave soaacute loumlocirciumlng Boagrave-taugravet cuotildeng seotilde khoacircng haiumln ntildeogravenh Chiacutenh doumliumla treacircn chiacutenh heauml luaaumln loacirc-gic naoslashy thigrave caugravec vograve Boagrave-taugravet phaucirci traucirci qua nhieagraveu kieaacutep tu taaumlp mocircugravei thaoslashnh Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc

Ntildeearing hiearingu rootilde hocircn Boagrave-taugravet laoslash gigrave troumlocircugravec heaacutet chuugraveng ta cuotildeng neacircn giaucirci thiacutech danh toumloslash Phaaumlt Trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Phaaumlt khoacircng phaucirci laoslash moaumlt ntildeoaacutei toumlocirciumlng ntildeearing thocircoslash phoumlocirciumlng vaoslash suoslashng baugravei Ngaoslashi cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash moaumlt baaumlc thieacircn veagrave duy taacircm hoaeumlc duy vaaumlt cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash moaumlt baaumlc ntildeaiumlo souml ntildeooslashi houcirci looslashng tin tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho ntildeaaacuteng Coumlugraveu theaacute Ngaoslashi chaelig laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi nhouml moiumli con ngoumlocircoslashi khaugravec nhoumlng ngaoslashi hoaoslashn thieaumln chiacutenh migravenh trong soumliuml giaugravec taelignh ldquongaotilderdquo ocircucirc moumlugravec ntildeoauml toaacutei cao maoslash con ngoumlocircoslashi cougrave thearing ntildeaiumlt tocircugravei ntildeoumlocirciumlc Coaacutet yeaacuteu locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 95

Phaaumlt laoslash laaacutey con ngoumlocircoslashi laoslashm trung taacircm bocircucirci vigrave chaelig cougrave con ngoumlocircoslashi mocircugravei cougrave khaucirc naecircng trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml cooslashn caugravec loaoslashi houmlotildeu tigravenh khaugravec thigrave khoacircng cougrave thearing Maeumlc daagraveu cougrave thearing cougrave nhoumlotildeng loaiumli chuugraveng sanh sieacircu nhieacircn soaacuteng ocircucirc nhoumlotildeng caucircnh giocircugravei khaugravec cao hocircn nhoumlng hoiuml khoacircng cougrave khaucirc naecircng ntildeearing thaoslashnh Phaaumlt Ngay caucirc duoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh ntildeougrave soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng haiumlnh phuugravec hocircn trong higravenh thoumlugravec phi nhaacircn nhoumlng vaatilden bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng vaoslash tieaacuten hoaugrave (aniccAring vaya-dhammAring) vaoslash nhouml vaaumly hoiuml choumla thoaugravet khoucirci sanh toumlucirc vaoslash phieagraven naotildeo raoslashng buoaumlc neacircn hoiuml vaatilden cooslashn bograve khoaring ntildeau Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi nhoumlng ngaoslashi hocircn nhoumlotildeng con ngoumlocircoslashi khaugravec laoslash ngaoslashi ntildeaotilde nhaaumln thoumlugravec ra raegraveng cougrave moaumlt traiumlng thaugravei an laiumlc cao hocircn nhoumlotildeng traiumlng thaugravei haiumlnh phuugravec taiumlm bocirciuml trong theaacute giocircugravei houmlotildeu vi ntildeoaacutei ntildeaotildei Traucirci qua moaumlt cuoaumlc ntildeaaacuteu tranh noaumli taacircm quyeaacutet lieaumlt ngaoslashi giaugravec ngoauml raegraveng traiumlng thaugravei taacircm linh voacirc vi (asaUgravekhata) voumlocirciumlt ra ngoaoslashi soumliuml ntildeoaacutei ntildeaotildei hai beacircn nghoacutea laoslash soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca maacircu thuaatilden

Nougravei moaumlt caugravech khaugravec veagrave maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc laoslash voumlocirciumlt khoucirci caucirc soumliuml chaaacutep thuucirc ntildeau khoaring vaoslash haiumlnh phuugravec trong nghoacutea thoumlocircoslashng tigravenh Ntildeougrave chiacutenh laoslash traiumlng thaugravei haiumlnh phuugravec cao nhaaacutet (paramaUacute-sukhaUacute) trong yugrave nghoacutea sieacircu thoaugravet vigrave nougrave khoacircng cooslashn chi phoaacutei bocircucirci soumliuml thay ntildeoaringi neacircn nougrave laoslash quaucirc voacirc sanh baaacutet dieaumlt (akAringlika vaoslash amata) vigrave nougrave baaacutet di baaacutet dogravech (avyaya) neacircn laoslash thoumlocircoslashng haegraveng (dhuva) Ntildeougrave chiacutenh laoslash traiumlng thaugravei Nieaacutet baoslashn

Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ngoumlocircoslashi ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde khaugravem phaugrave phocirci baoslashy laiumli chaacircn lyugrave naoslashy trong logravech soumlucirc nhaacircn loaiumli Bocircucirci chiacutenh

96 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

soumliuml toumliuml noatilde loumliumlc naoslashy maoslash toumloslash ntildeougrave ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash baaumlc Ntildeaiumlo souml (SatthAring divideAringstAring) vaoslash cuotildeng toumloslash ntildeougrave trocircucirc ntildei nhieagraveu ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde ntildeaeumlt nieagravem tin tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho Tam baucirco (Phaaumliumlt Phaugravep vaoslash Taecircng) Caugravec baaumlc A-la-haugraven chaelig tuaacircn theo locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt soaacuteng phaiumlm haiumlnh vaoslash moaumlt looslashng mong giaucirci thoaugravet socircugravem Trong khi ntildeougrave Boagrave-taugravet laoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi khao khaugravet thaoslashnh Phaaumlt khao khaugravet ntildeoumlocirciumlc ntildeoauml chuugraveng sanh chocircugrave khoacircng muoaacuten thaoslashnh A-la-haugraven giaucirci thoaugravet Nougravei moaumlt caugravech chiacutenh xaugravec cuoaumlc ntildeocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt baeacutet ntildeaagraveu khoacircng chaelig toumloslash luugravec ngaoslashi giaugravec ngoauml maoslash laoslash luugravec ngaoslashi cooslashn laoslash Boagrave-taugravet Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt trong caugravec phaugravep thoaiumli thoumlocircoslashng duoslashng toumloslash Boagrave-taugravet trong yugrave nghoacutea naoslashy hocircn laoslash chaelig Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave Ntildeaoslashm Vaoslash thaelignh thoaucircng ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing chaelig cho caugravec kieaacutep troumlocircugravec cuucirca ngaoslashi ntildeearing laoslashm saugraveng toucirc nhoumlotildeng ntildeiearingm giaugraveo lyugrave ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca ngaoslashi

4 Nhoumlotildeng Ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm Thoumlugrave touml khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave nghoacutea laoslash nhoumlotildeng ntildeocircoslashi

soaacuteng troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm Kinh Boaringn sanh (Jataka) laoslash moaumlt phaagraven cuucirca Tiearingu boauml kinh (Khuddaka Nnekaya) (bieacircn soaiumln sau naoslashy) ntildeoumlocirciumlc T W Rhys Davids122 giocircugravei thieaumlu theo baucircn nieacircn ntildeaiumli cuucirca vaecircn hoiumlc PAringli nhouml sau

1 Nhoumlotildeng locircoslashi daiumly ntildeocircn giaucircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong nhoumlotildeng toumloslash gioaacuteng nhau trong nhoumlotildeng ntildeoaiumln hay nhoumlotildeng baoslashi keauml thoumlocircoslashng thaaacutey truoslashng laaumlp

122 TW Rhys Davids Buddhist India Motilal rpt1993 trang 188

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 97

trong taaacutet caucirc kinh ntildeiearingn 2 Nhoumlotildeng tigravenh tieaacutet ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong nhoumlotildeng toumloslash

gioaacuteng nhau trong hai hoaeumlc nhieagraveu kinh saugravech hieaumln houmlotildeu

3 Giocircugravei luaaumlt 4 Troumlocircoslashng boauml Trung boauml Taecircng chi vaoslash Toumlocircng oumlng 5 Kinh Boaringn sanh vaoslash Phaugravep cuugrave Soumliuml phaacircn loaiumli naoslashy ntildeoumlocirciumlc moaumlt soaacute caugravec hoiumlc giaucirc chaaacutep

nhaaumln vaoslash soumlucirc duiumlng nhouml Maurice Wintemitz taugravec giaucirc cuucirca cuoaacuten lsquoHistory of Indian Literaturersquo (Logravech soumlucirc Vaecircn hoiumlc AAacuten ntildeoauml) H Nakamura trong taugravec phaaringm lsquoIndian Buddhismrsquo (Phaaumlt giaugraveo AAacuten ntildeoauml) vaoslash nhieagraveu vograve khaugravec noumlotildea

Maeumlc duoslash Kinh Boaringn sanh laoslash moaumlt phaagraven cuucirca Tiearingu boauml kinh nhoumlng chuugraveng ta cougrave thearing tigravem thaaacutey moaumlt soaacute maatildeu truyeaumln kinh Boaringn sanh gioaacuteng nhouml trong nhoumlotildeng kinh taiumlng Pali khaugravec Trong kinh Ntildeaiumli-ntildeiearingn-toacircn (Mahagovindha) thuoaumlc Troumlocircoslashng boauml kinh ntildeaotilde triacutech daatilden moaumlt ntildeoaiumln gioaacuteng kinh Boaringn sanh nhouml sau

ldquoNgaoslashy xoumla cougrave moaumlt vograve vua teacircn laoslash Disampati Tearing toumlocircugraveng cuucirca vua Disampati laoslash Baoslash-la-moacircn teacircn Govinda (ngoumlocircoslashi quaucircn lyugrave) Vua Disampati cougrave moaumlt ngoumlocircoslashi con trai teacircn Renu Govinda cougrave moaumlt ngoumlocircoslashi con trai teacircn Jotipala Hoaoslashng toumlucirc Renu vaoslash chaoslashng Jotipala cuoslashng vocircugravei saugraveu thanh nieacircn thuoaumlc dooslashng quyugrave toaumlc khaugravec laoslash nhoumlotildeng baiumln thaacircn vocircugravei nhaurdquo 123

(Bhacircta-pubbaUacute bho rAringjAring Disampatne nAringma ahosi Disaropatissa rantildentildeo Govindo nAringma brAringhmaœo purohito ahosi Disampatissa rantildentildeo Reœu nAringma kumAringro putto ahosi

123 DB taaumlp II trang 266

98 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

Govindassa brAringhinaœassa JotipAringlo nAringma mAringœavo putto ahosi Iti Reœu ca rAringjaputto JotipAringlo ca mAringœavo antildentildee ca chalddiattiyAring ice ete aEcircEcircha sahAringya ahesuUacute)124

Cuotildeng toumlocircng toumliuml cougrave moaumlt ntildeoaiumln vaecircn trong kinh MakhAringdeva thuoaumlc Trung boauml nhouml sau

lsquoNaoslashy A-nan ngaoslashy xoumla chiacutenh taiumli noumlocircugravec MithilAring cougrave moaumlt vograve vua teacircn laoslash MakhAringdeva laoslash vograve phaugravep voumlocircng nhouml phaugravep soaacuteng vocircugravei chaugravenh phaugravep cougrave looslashng tin voumlotildeng chaeacutec trong chaugravenh phaugravep moaumlt vograve vua voacute ntildeaiumli soaacuteng trong chaugravenh phaugravep gioumlotildea caugravec baoslash-la-moacircn caugravec gia chuucirc daacircn chuugraveng vaoslash ntildeaotilde haoslashnh trigrave leatilde boaacute taugravet vaoslasho nhoumlotildeng ngaoslashy moumlocircoslashi boaacuten moumlocircoslashi laecircm vaoslash taugravem cuucirca moatildei noumlucirca thaugravenghelliprsquo125

(BhacirctapubbaUacute Aumlnanda imissAring yeva MithilAringyaUacute rAringjAring ahosi MakhAringdevo nAringma dhammiko dhammarAringjAring dhamme Ecirchito MahAringrAringjAring dhammiko carati brAringhmaœagahapatikesu negamesu crsquo eva jAringnapadesu ca uposathantilde ca upavasati cAringtuddasiUacute pantildecaddasiUacute aEcircEcirchamintilde en pakkhassa)126

Soumliuml thay ntildeoaringi quan troiumlng hocircn trong yugrave nghoacutea Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy rootilde hocircn trong nhoumlotildeng kinh taiumlng Nguyeacircn-thuyucirc bieacircn soaiumln veagrave sau ntildeaeumlc bieaumlt laoslash Taaumlp truyeaumln Kinh Boaringn sanh YUgrave nghoacutea cuucirca kinh Boaringn sanh ntildeaeumlc saeacutec ocircucirc choatilde laoslash ntildeaotilde moacirc taucirc sinh ntildeoaumlng nhoumlotildeng ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm maoslash theo yugrave kieaacuten cuucirca Hoaoslash Thoumlocirciumlng Minh Chaacircu127cougrave thearing tougravem goiumln doumlocircugravei boaacuten tieacircu ntildeeagrave nhouml sau

124 D taaumlp II trang 230 125 MLS taaumlp II soaacute 83 Kinh Makhadeva trang 268 126 M taaumlp II trang 74-5 127 Tyoslash kheo Thiacutech Minh Chaacircu (dogravech) Chuyeaumln Tieagraven Thaacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt (JAringtaka) Vieaumln Nghieacircn Coumlugraveu Phaaumlt Hoiumlc Vieaumlt Nam 1991 trang 5-6

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 99

1 Paccuppanna-Vatthu (Nhoumlotildeng caacircu chuyeaumln hieaumln taiumli lieacircn quan ntildeeaacuten nghieaumlp quaugrave khoumlugrave cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt)

2 Atitavatthu (Chuyeaumln quaugrave khoumlugrave lieacircn quan ntildeeaacuten nhoumlotildeng nhaacircn vaaumlt hieaumln taiumli)

3 VeyyAringkaraœa (Giaucirci thiacutech nhoumlotildeng baoslashi keauml hoaeumlc thuaaumlt ngoumlotilde lieacircn quan ntildeeaacuten nhoumlotildeng caacircu chuyeaumln quaugrave khoumlugrave) vaoslash

4 Samodhana (Keaacutet hocirciumlp hai caacircu chuyeaumln quaugrave khoumlugrave vaoslash hieaumln taiumli roagravei chaelig ra nhoumlotildeng nhaacircn vaaumlt troumlocircugravec ntildeougrave cuotildeng nhouml ntildeoumla ra moaacutei quan heauml gioumlotildea nhoumlotildeng caacircu chuyeaumln quaugrave khoumlugrave vaoslash hieaumln taiumli)

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet trong kinh Boaringn sanh raaacutet nhieagraveu vaoslash phong phuugrave qua nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec ntildea daiumlng nhouml chouml thieacircn aaringn soacute baoslash-la-moacircn vua thaugravei toumlucirc trieaumlu phuugrave chuucirc ntildeaaacutet thoumlocircng buoacircn noacircng daacircnhellip hoaeumlc cougrave khi Boagrave-taugravet trong higravenh thoumlugravec loaoslashi suugravec sanh nhouml caugrave chim booslash naihellip Tuy nhieacircn bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet ntildeougraveng vai trooslash laoslash tieagraven thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt neacircn taugravenh caugravech cuucirca Boagrave-taugravet raaacutet ntildeaiumlo ntildeoumlugravec tieaacutet haiumlnh toumloslash bi triacute tueaumlhellip Moaumlt soaacute nhoumlotildeng caacircu chuyeaumln tieacircu biearingu trong kinh Boaringn sanh thoumlocircoslashng baeacutet ntildeaagraveu nhouml sau

ldquoNgaoslashy xoumla caugravech ntildeaacircy naecircm kieaacutep taiumli voumlocircng quoaacutec Seri Boagrave-taugravet laoslashm ngoumlocircoslashi buoacircn baugraven aaacutem bigravenh loiuml noagravei chaucirco vaoslash ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Serivan Cuoslashng vocircugravei ngoumlocircoslashi laugravei buoacircn khaugravec baugraven nhoumlotildeng mougraven haoslashng gioaacuteng Boagrave-taugravet gaotilde tham lam aaacutey cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli nhouml Serivan gaotilde ntildei ngang qua soacircng TelavAringha vaoslash vaoslasho thaoslashnh phoaacute Andhapura Hai ngoumlocircoslashi ntildeaotilde phaacircn chia nhoumlotildeng con ntildeoumlocircoslashng

100 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

ntildeearing ntildei Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu ntildei baugraven haoslashng xung quanh nhoumlotildeng con ntildeoumlocircoslashng trong khu cuucirca migravenh vaoslash gaotilde cuotildeng ntildei baugraven haoslashng trong khu cuucirca haeacutenhellip rdquo

(Atnete ito pantildecame kappe Bodhisatto SerivaraEcircEcirche Serivo nAringma kacchapuEcircavAringœijo ahosi So SerivAring nAringma ekena lolakacchapuEcircavaœijena saddhiUacute TelavAringhaUacute nAringma nadiUacute uttaritvAring AndhapuraUacute nAringma nagaraUacute pavisanto nagaravnethiyo bhAringjetvAring attano pattavnethiyAring bhaœOslashaUacute vikkiœanto can Itaro attano pattaUacute vnethiUacute gaœhi)

lsquoNgaoslashy xoumla khi vua Brahmadatta ntildeang thoaacuteng trograve ocircucirc thaoslashnh Ba la naiumli Boagrave-taugravet luugravec ntildeougrave taugravei sanh laoslashm moaumlt con houmlocircu Chuugrave houmlocircu cougrave da maoslashu saeacutec vaoslashng ougraveng ntildeoacirci maeacutet saugraveng nhouml hai vieacircn chaacircu ngoiumlc hai caugravei soumloslashng ougraveng augravenh nhouml baiumlc mieaumlng ntildeoucirc nhouml taaacutem vaucirci maoslashu ntildeoucirc toumlocirci boaacuten chaacircn coumlugrave nhouml thearing socircn ntildeuoacirci gioaacuteng nhouml ntildeuoacirci chuugrave booslash Taacircy taiumlng vaoslash thaacircn toumlocircugraveng to nhouml chuugrave ngoumliumla con Thaugravep tuoslashng theo houmlocircu cougrave naecircm traecircm con houmlocircu khaugravec chuugraveng soaacuteng trong moaumlt khu roumloslashng doumlocircugravei soumliuml trograve vigrave cuucirca nai chuugravea Banyan Saugravet caiumlnh beacircn roumloslashng cuotildeng cougrave moaumlt con nai chuugravea khaugravec teacircn Branch cuoslashng vocircugravei naecircm traecircm con nai khaugravec sinh soaacuteng vaoslash nai chuugravea naoslashy cuotildeng cougrave saeacutec vaoslashng nhouml Boagrave-taugravethelliprsquo

(Atnete BAringrAringnasiyaUacute Brahmadatte rajjaUacute kAringrayamAringne Bodhisatto migayoniyaUacute paEcircisandhiUacute gaœhi So mAringtu kucchito nikkhanto suvaœœavaœœo ahosi akkhneni crsquo assa maœi-guiquestasadisAringni ahesuUacute sintildegAringni rajatavaœœani mukham ratta-kambalapuntildejavaœœaUacute hatthapAringdapariyantAring lAringkhAring parikammakatAring viya vAringladhne camarassa viya ahosi sarneraUacute panrsquo assa mahantaUacute assapotakappamAringœaUacute ahosi So pantildecasatamigaparivAringro arantildentildee vAringsaUacute kappesi nAringmena NigrodhamigarAringjAring nAringma Avidacircre panrsquo assa antildentildeo pi pantildecasatamigaparivAringro SAringkhamigo nAringma vasati so pi suvaœœavaœœo va ahosi)

lsquoNgaoslashy xoumla khi vua Brahmadatta ntildeang trograve vigrave ocircucirc thaoslashnh

Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet 101

Ba-la-naiumli Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc sanh trong moaumlt gia ntildeigravenh giaoslashu cougrave trong kinh ntildeoacirc KAringsi Ntildeeaacuten tuoaringi troumlocircucircng thaoslashnh Boagrave-taugravet hiearingu ntildeoumlocirciumlc soumliuml ntildeau khoaring toumloslash tham voiumlng vaoslash haiumlnh phuugravec chaacircn thaaumlt seotilde ntildeeaacuten toumloslash vieaumlc tieacircu dieaumlt tham voiumlng Do ntildeougrave ngaoslashi toumloslash boucirc taaacutet caucirc vaoslash ntildeeaacuten nuugravei Hi maotilde laiumlp socircn ntildeearing laoslashm vograve aaringn soacute ntildeaotilde tu taaumlp ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thieagraven ntildeogravenh naecircm triacute vaoslash taugravem quaucirc Ngaoslashi ntildeaotilde soaacuteng haelig laiumlc trong caucircnh giocircugravei Quang minh cougrave naecircm traecircm vograve sa moacircn theo tu taaumlp vaoslash Boagrave-taugravet laoslashm thaagravey cuucirca hoiumlhelliprsquo128

(Atnete BAringrAringnasiyaUacute Brahmadatte rajjaUacute kAringrente Bodhisatto KesiraEcircEcircho mahAringbhugakulo nibbatto vintildentildeacirctaUacute patvAring kAringmesu AringdnenavaUacute nekkhamme cAringnisaUacutesaUacute disvAring kAringme pahAringya HimavantaUacute pavisitvAring isipabbajjaUacute pabbajitvAring kasiœa-parikammaUacute katvAring pantildeca abbintildentildea aEcircEcircha samAringpattiyo uppAringdetvAring jhAringnasukhena vnetinAringmento aparabhAringge mahAringparivAringro pantildecahi tAringpasasatehi parivuto gaœassa satthAring hutvAring vihAringsi)129

Ntildeaacircy laoslash ntildeieagraveu quan troiumlng Chuugraveng ta neacircn chuugrave yugrave raegraveng doumlocircoslashng nhouml khoacircng cougrave soumliuml soumlu taaumlp caugravec kinh Boaringn sanh thigrave cuotildeng khoacircng cougrave khaugravei nieaumlm phaugravet triearingn Boagrave-taugravet tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt cho ntildeeaacuten nhieagraveu thocircoslashi kyoslash sau naoslashy Vigrave vaaumly doumlocircoslashng nhouml raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing chia laoslashm hai phaagraven khaugravei nieaumlm nguoagraven goaacutec vaoslash khaugravei nieaumlm phaugravet triearingn do caugravec vograve toaring saugraveng suoaacutet sau naoslashy taiumlo ra

Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash vieaumlc soumlucirc duiumlng socircugravem nhaaacutet cuucirca toumloslash Boagrave-taugravet trong vaecircn hoiumlc vocircugravei yugrave nghoacutea ntildeaagraveu tieacircn doumlocircoslashng nhouml biearingu thograve toumloslash thocircoslashi gian Thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea xuaaacutet gia ntildeeaacuten thocircoslashi gian troumlocircugravec khi ngaoslashi giaugravec ngoauml Ntildeaacircy laoslash khaugravei

128 SBFB taaumlp I truyeaumln soaacute 3 trang 12 soaacute 12 trang 39 soaacute 43 trang 114 129 J taaumlp I trang 111 149 vaoslash 245

102 Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng

nieaumlm chiacutenh cuucirca Boagrave-taugravet trong kinh ntildeiearingn PAringli roagravei baeacutet ntildeaagraveu phaugravet triearingn vocircugravei yugrave nghoacutea thoumlugrave hai ba vaoslash touml chauacuteng haiumln nhouml toumloslash thocircoslashi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea nhaaumlp thai ntildeeaacuten troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml toumloslash thocircoslashi caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp thai ntildeeaacuten troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml vaoslash tieagraven thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm nhouml ntildeaotilde moacirc taucirc trong kinh ntildeiearingn PAringli bao goagravem caugravec maatildeu caacircu chuyeaumln tieagraven thaacircn trong caugravec kinh Boaringn sanh sau naoslashy

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 103

3 PHOumlOcircNG PHAUgraveP TU TAAumlP

CUUcircA BOAgrave TAUgraveT TRONG KINH TAIumlNG PAumlLI

Thoumlugravec taelignh baucircn chaaacutet cuoaumlc ntildeocircoslashi

Vaoslasho ngaoslashy traecircng raegravem cuucirca thaugraveng naecircm (VesAringkha) naecircm 623 troumlocircugravec taacircy logravech130 taiumli coacircng vieacircn Laacircm-tyoslash-ni ocircucirc bieacircn giocircugravei AAacuten ntildeoauml maoslash nay thuoaumlc voumlocircng quoaacutec Nepal thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (Siddhartha Gotama PAringli Siddhattha Gotama 士 達 多) thuoaumlc dooslashng toaumlc Thiacutech ca laoslash con trai cuucirca vua Togravenh phaiumln (Suddhodhana 淨

梵) vaoslash hoaoslashng haaumlu Ma-da (MahAringmAringya 摩 耶) cuucirca Voumlocircng quoaacutec Ca-tyoslash-la-veauml (Kapilavatthu) Thaugravei toumlucirc ntildeaotilde troumlocircucircng thaoslashnh vaoslash ntildeoumlocirciumlc giaugraveo duiumlc reoslashn luyeaumln vaecircn vootilde song toaoslashn vocircugravei ntildeaagravey ntildeuucirc caucirc tinh thaagraven laatilden vaaumlt chaaacutet

Troumlocircugravec heaacutet thaugravei toumlucirc cuotildeng thoiuml houmlocircucircng ntildeaagravey ntildeuucirc caugravec duiumlc 130 Khoacircng gioaacuteng nhouml kyucirc nguyeacircn Thieacircn chuugravea kyucirc nguyeacircn Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc

tiacutenh toumloslash khi ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp Nieaacutet baoslashn (80 tuoaringi) toumlugravec khoaucircng 543 troumlocircugravec taacircy logravech choumlugrave khoacircng tiacutenh toumloslash thocircoslashi ntildeiearingm ngaoslashi ntildeaucircn sanh

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 104

laiumlc traagraven gian nhoumlng khi thoiuml houmlocircucircng thaugravei ntildeoauml cuucirca chaoslashng hoaoslashn toaoslashn khaugravec vocircugravei ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng Thaaumlm chiacute trong khi ntildeang thoumlocircucircng thoumlugravec thuugrave vui nhoumlng baegraveng troumliumlc giaugravec chaoslashng caucircm nhaaumln nhoumlotildeng haiumlnh phuugravec beagraven voumlotildeng vaoslash chaacircn thaaumlt seotilde khoacircng bao giocircoslash tigravem thaaacutey qua nhoumlotildeng haaacutep daatilden ham meacirc khoaugravei laiumlc ntildeoumlocirciumlc Ntildeieagraveu naoslashy chaelig daatilden ntildeeaacuten soumliuml taoslashn haiumli triacute tueauml vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec maoslash thoacirci haaumlu quaucirc laoslash caoslashng bograve chi phoaacutei vocircugravei soumliuml ntildeau khoaring nhieagraveu vaoslash nhieagraveu hocircn noumlotildea Chaoslashng tin chaeacutec veagrave ntildeieagraveu naoslashy Chaoslashng ntildeaotilde keaacutet hoacircn vocircugravei coacircng noumlocircng Da-du-ntildeaoslash-la (YasodharAring 耶 瑜 陀

羅) vaoslash cougrave moaumlt hoaoslashng nhi laoslash La-haagraveu-la (RAringhula 羅侯羅) nhoumlng chaoslashng vaatilden caucircm thaaacutey ntildeougrave khoacircng phaucirci laoslash soumliuml hoaoslashn maotilden haiumlnh phuugravec toaacutei haaumlu cuucirca cuoaumlc soaacuteng con ngoumlocircoslashi Trong taacircm nhouml thuugravec giuiumlc chaoslashng khoacircng ngoumloslashng suy nghoacute ntildeearing tigravem ra moaumlt loaacutei thoaugravet ntildeaagravey ntildeuucirc vaoslash vieacircn maotilden hocircn khoacircng chaelig cho soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca rieacircng chaoslashng maoslash cho locirciumli iacutech taaacutet caucirc soaacute ntildeoacircng Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde laoslashm cho chaoslashng toumliuml houcirci

ldquoCaugravei gigrave laoslash soumliuml vui coumlocircoslashi Caugravei gigrave laoslash soumliuml thiacutech thuugrave trong khi cootildei ntildeocircoslashi luoacircn bograve thieacircu ntildeoaacutet Bougraveng toaacutei bao phuucirc xung quanh sao khoacircng ntildei tigravem augravenh saugravengrdquo

(Ko nu hAringso kimAringnando niccaUacute pajjAringlite sati AndhakAringrana onaddhAring padnepaUacute kiUacutena gavessatha)131

Vaoslasho moaumlt ngaoslashy ntildeeiumlp trocircoslashi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea ntildeaotilde ntildei daiumlo chocirci ocircucirc boaacuten caucircnh thaoslashnh ntildeearing nhigraven thoumliumlc teaacute cuucirca theaacute giocircugravei beacircn ngoaoslashi Vaoslasho ngaoslashy ntildeaagraveu tieacircn chaoslashng gaeumlp moaumlt oacircng giaoslash luiuml khuiuml cuoaumlc du ngoaiumln thoumlugrave hai chaoslashng thaaacutey 131 Dha keauml soaacute 146 trang 77-8

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 105

moaumlt ngoumlocircoslashi bogravenh oaacutem yeaacuteu cuoaumlc du ngoaiumln thoumlugrave ba chaoslashng dieaumln kieaacuten moaumlt thaacircy cheaacutet ntildeang ntildeoumla ntildei hoaucirc taugraveng vaoslash thoumlugrave touml laoslash chaoslashng ntildeoumlocirciumlc chieacircm ngoumlocircotildeng moaumlt baaumlc sa-moacircn khoan thai traagravem toacutenh toumloslashng boumlocircugravec khaaacutet thoumliumlc Chaoslashng caucircm thaaacutey chaaacuten ntildeoaumlng maiumlnh meotilde troumlocircugravec nhoumlotildeng caucircnh toumlocirciumlng maoslash chaoslashng troumliumlc tieaacutep thaaacutey vocircugravei nhoumlotildeng thoumliumlc teaacute khaeacutec nghieaumlt cuucirca cuoaumlc ntildeocircoslashi

Trong khung giam haotildem haiumln heiumlp cuucirca cung ntildeieaumln chaoslashng chaelig thaaacutey nhoumlotildeng maeumlt saugraveng rocircotilde toumlocirci ntildeeiumlp cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng xa hoa cooslashn maeumlt traugravei cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng quaagraven chuugraveng xung quanh vaatilden coaacute yugrave che ntildeaaumly troumlocircugravec maeacutet chaoslashng

Ba caucircnh ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde choumlugraveng minh maiumlnh meotilde cho chaoslashng thaaacutey tiacutenh caugravech ngaeacuten nguucirci cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash soumliuml oaacutem ntildeau bogravenh taaumlt phoaring thoacircng cuucirca con ngoumlocircoslashi Thaugravei toumlucirc nhaaumln thaaacutey soumliuml voacirc nghoacutea trong duiumlc laiumlc caugravei maoslash traagraven gian raaacutet coi troiumlng chaoslashng ntildeaotilde thaaacutey baucircn chaaacutet taaacutet caucirc phaugravep trong vuotilde truiuml naoslashy thaaumlt ngaeacuten nguucirci ntildeau khoaring vaoslash thay ntildeoaringi Laoslashm theaacute naoslasho cougrave soumliuml thanh togravenh tinh teaacute vaoslash voacutenh coumlucircu keaacutet hocirciumlp vocircugravei baaacutet togravenh thoacirc thiearingn vaoslash taiumlm bocirciuml trong thaacircn thearing toumlugrave ntildeaiumli naoslashyhellip Taiumli sao moiumli ngoumlocircoslashi vaoslash Ta phaucirci chograveu chi phoaacutei bocircucirci sanh giaoslash bogravenh cheaacutet vaoslash soumliuml khoacircng tinh khieaacutet naoslashy Nhouml vaaumly caagraven phaucirci truy tigravem nhoumlotildeng ntildeieagraveu gioaacuteng nhouml baucircn chaaacutet thaaumlt Laoslashm sao maoslash Ta laoslash ngoumlocircoslashi bograve chi phoaacutei vaoslasho nhoumlotildeng ntildeieagraveu nhouml vaaumly nhaaumln laotildenh soumliuml baaacutet locirciumli cuucirca chuugraveng haotildey truy tigravem caugravei gigrave hoaoslashn haucirco baucirco ntildeaotildem toaacutei haaumlu nieaacutet baoslashn (NibbAringna) vaoslash cougrave thearing cougrave moaumlt caugravech laoslash caucircnh thoumlugrave touml cuucirca baaumlc sa-moacircn thaacircm traagravem sieacircu thoaugravet ntildeaotilde chaelig ra moaumlt con ntildeoumlocircoslashng ntildeearing voumlocirciumlt qua

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 106

nhoumlotildeng khoaring ntildeau cuucirca cuoaumlc ntildeocircoslashi ntildeearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml togravech toacutenh an laiumlc vaoslash traiumlng thaugravei thoumlocircoslashng haegraveng khoacircng ntildeoaacutei ntildeaotildeihellip

Nhoumlotildeng touml toumlocircucircng thoumlugravec taelignh naoslashy ntildeaotilde loeugrave leacircn trong taacircm triacute chaoslashng vaoslash ntildeaotilde thuugravec giuiumlc chaoslashng toumloslash boucirc traagraven gian ntildeearing roagravei cuoaacutei cuoslashng vaoslasho luugravec gioumlotildea khuya chaoslashng ntildeaotilde quyeaacutet ntildeogravenh rocircoslashi kinh thaoslashnh Ca-tyoslash-la-veauml ntildeearing truy tigravem chaacircn lyugrave vaoslash soumliuml an laiumlc voacutenh coumlucircu khi chaoslashng voumloslasha trooslashn 29 tuoaringi

Chaoslashng ntildeaotilde ntildei raaacutet xa vaoslash voumlocirciumlt qua soacircng AnomAring roagravei doumloslashng laiumli beacircn bocircoslash soacircng Taiumli ntildeaacircy Boagrave-taugravet ntildeaotilde caeacutet tougravec raacircu vaoslash cocircucirci hoaoslashng baoslasho cuoslashng nhoumlotildeng chaacircu baugraveu trang soumlugravec cho Sa-naeumlc (Channa 沙匿) vocircugravei locircoslashi daeumln trocircucirc veagrave cung ntildeieaumln Roagravei chaoslashng khoaugravec y phuiumlc ntildeocircn giaucircn cuucirca baaumlc aaringn soacute soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng ngheoslasho naoslashn toumliuml nguyeaumln ntildeearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt Boagrave-taugravet khoacircng cougrave moaumlt xu diacutenh tuugravei

Tigravem caagraveu Chaacircn lyugrave Nhouml moaumlt vograve khoaring haiumlnh du haoslashnh Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu ntildei

tigravem hoiumlc ntildeieagraveu toaacutet ntildeearing cougrave thearing ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml an laiumlc voacutenh coumlucircu Boagrave-taugravet ntildei toumloslash nocirci naoslashy sang nocirci khaugravec gaeumlp moaumlt soaacute caugravec ntildeaiumlo souml noaringi tieaacuteng ntildeoumlocircng thocircoslashi tu taaumlp theo nhoumlotildeng houmlocircugraveng daatilden cuucirca hoiuml vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng muiumlc ntildeiacutech cuucirca hoiuml nhaeacutem ntildeeaacuten Trong cuoaumlc truy tigravem giaucirci thoaugravet ntildeougrave cougrave ba giai ntildeoaiumln logravech soumlucirc ntildeaugraveng nhocircugrave nhouml sau

Laagraven ntildeaagraveu tieacircn Boagrave-taugravet ntildeaotilde gaeumlp ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-la (AumllAringra KAringlAringma 尉 陀 迦 羅 羅)132 laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng baaumlc ntildeaiumlo souml noaringi tieaacuteng nhaaacutet ocircucirc thocircoslashi ntildeougrave vaoslash laoslash vograve 132 MLS taaumlp I London PTS 1954 trang 208

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 107

thaagravey ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde daiumly ngaoslashi tu taaumlp ntildeearing ntildeaiumlt ntildeeaacuten thieagraven cao nhaaacutet cuucirca ntildeaiumlo souml laoslash Voacirc-socircucirc-houmlotildeu-xoumlugrave ntildeogravenh (AringkintildecantildentildeAringyatana 無 所 有 處 定thieagraven khoacircng choatilde truugrave) Sau moaumlt thocircoslashi gian ngaeacuten luyeaumln taaumlp doumlocircugravei soumliuml houmlocircugraveng daatilden cuucirca ntildeaiumlo souml nhoumlng chaoslashng khoaring haiumlnh treucirc tuoaringi vaatilden choumla caucircm thaaacutey thoaotilde maotilden vocircugravei phoumlocircng phaugravep tu taaumlp maoslash chaelig ntildeoumla ntildeeaacuten caucircnh giocircugravei khoacircng Duoslash ntildeaiumlt thieagraven ntildeogravenh cao nhoumlng khoacircng ntildeoumla ntildeeaacuten lsquogiaucirci thoaugravet dieaumlt ntildeau khoaring khinh an triacute giaugravec giaugravec ngoauml vaoslash nieaacutet baoslashnrsquo Boagrave-taugravet caucircm thaaacutey gioaacuteng nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi muoslash daatilden moaumlt ngoumlocircoslashi muoslash khaugravec vaoslash do ntildeougrave moaumlt caugravech nhaotilde nhaeumln ngaoslashi ntildeaotilde ruugravet lui khoucirci ntildeaiumlo souml vaoslash tieaacutep tuiumlc cuoaumlc truy tigravem

Trong giai ntildeoaiumln thoumlugrave hai Boagrave-taugravet gaeumlp ntildeoumlocirciumlc ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-ma-toumlucirc (Uddaka RAringmaputta 尉 陀 迦

羅 摩)133 laoslash vograve thaagravey thoumlugrave hai maoslash nhocircoslash ntildeougrave ngaoslashi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thieagraven Phi-toumlocircucircng-phi-phi-toumlocircucircng-xoumlugrave (nrsquoeva santildentildeAring nrsquoAringsantildentildeAringyatana 非 想 非 非 想 處 Thieagraven Voacirc saeacutec giocircugravei thoumlugrave touml khoacircng cooslashn tri giaugravec maoslash cuotildeng khoacircng cougrave khoacircng tri giaugravec) Vaoslasho thocircoslashi ntildeougrave khoacircng ai ntildeaeacutec quaucirc thieagraven naoslasho cao hocircn Phi-toumlocircucircng-phi-phi-toumlocircucircng-xoumlugrave Soumliuml uy tiacuten vaoslash noaringi danh cuucirca ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-ma-toumlucirc toaacutet hocircn vaoslash cao hocircn ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-la Vaoslash chauacuteng bao laacircu Boagrave-taugravet Coagrave-ntildeaoslashm cuotildeng thoacircng thaiumlo heaacutet hoiumlc thuyeaacutet cuucirca ntildeaiumlo souml Uaaacutet-ntildeaoslash-ka-la-ma-toumlucirc vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei cuoaacutei cuoslashng cuucirca thieagraven ntildeogravenh caucircnh giocircugravei Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave nhoumlng muiumlc ntildeiacutech toaacutei haaumlu vaatilden cooslashn xa vocircoslashi

133 Nt trang 210

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 108

vocirciumli vaoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp naoslashy vaatilden choumla giaucirci ntildeaugravep ntildeoumlocirciumlc vaaacuten ntildeeagrave ntildeau khoaring trong cuoaumlc ntildeocircoslashi Cuotildeng khoacircng thoaotilde maotilden vocircugravei phoumlocircng phaugravep naoslashy ngaoslashi laiumli ra ntildei vaoslash khoacircng bao laacircu Boagrave-taugravet chocirciumlt nhaaumln ra raegraveng chaacircn lyugrave toaacutei cao seotilde chaelig tigravem thaaacutey beacircn trong chiacutenh migravenh vaoslash theaacute neacircn Boagrave-taugravet ngoumlng tigravem kieaacutem nhoumlotildeng trocirciuml loumliumlc giuugravep ntildeocircotilde beacircn ngoaoslashi

Trong thocircoslashi kyoslash thoumlugrave ba Boagrave-taugravet ntildei vaoslasho khu roumloslashng gaagraven laoslashng Oumlu-laacircu-taagraven-loa (UruvelAring) vaoslash tu taaumlp khoaring haiumlnh vocircugravei naecircm vograve aaringn soacute (Pali Panca-vaggiya bhikkhu Sanskrit Panca bhiksavah) laoslash A-nhaotilde Kieagraveu-traagraven-nhouml (Pali Anna Kondanna Sanskrit Ajnata Kaundinya 阿 惹 橋 陳 如)vaoslash boaacuten ngoumlocircoslashi baiumln laoslash AUgravet-beauml hoaeumlc Maotilde Thaeacuteng (Pali Assaji Sanskrit Asvajit 馬 勝 圠

坒) Baiumlt-ntildeeagrave hoaeumlc Baoslash ntildeeagrave (Pali Bhaddiya Sanskrit Bhadhrika 帗 提 婆 提) Thaaumlp-loumliumlc Ca-dieaacutep (Pali Dasabala Kassapa Sanskrit Dasabala Kasyapa (十力迦葉)vaoslash Ma-ha-nam Caacircu-ly (MahAringnAringma-kuliya 摩 訶 南 拘 厘)134 Boagrave-taugravet ntildeaotilde traucirci qua saugraveu naecircm haoslashnh khoaring haiumlnh trong roumloslashng nguucirc treacircn buiumli gai phocirci migravenh gioumlotildea naeacuteng nhieaumlt ban troumla chograveu laiumlnh luugravec ntildeeacircm soumlocircng khuya moatildei ngaoslashy chaelig aecircn moaumlt haiumlt ntildeaaumluhellip cho tocircugravei moaumlt ngaoslashy ngaoslashi quaugrave yeaacuteu ocircugravet vigrave thieaacuteu aecircn Boagrave-taugravet ntildeaotilde luyeaumln moaumlt caugravech nghieacircm khaeacutec vaoslash tinh taaacuten 134 Trong Phaaumlt vaoslash Thaugravenh chuugraveng cuucirca Cao houmlotildeu ntildeiacutenh dogravech Kieagraveu-traagraven-nhouml (Ajnata Kaudinya) A-xaucirc-baoslash theauml (Asvajit) Ma-ha-baiumlt-ntildeeagrave (Bhadrika) Thaaumlp-loumliumlc ca-dieaacutep (Dasabala-kasyapa) Ma-nam Caacircu-ly (Mahanama-kuliya)

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 109

baegraveng caugravech naoslashy cho ntildeeaacuten khi thaacircn thearing ngaoslashi chaelig cooslashn moaumlt boauml xoumlocircng khoacirc bieaacutet ntildei Tuy nhieacircn vaoslasho moaumlt ngaoslashy Boagrave-taugravet nhaaumln ra soumliuml khoaring haiumlnh vaoslash haoslashnh higravenh nhouml vaaumly laoslash voacirc iacutech khoacircng mang ntildeeaacuten baaacutet coumlugrave triacute tueauml vaoslash soumliuml giaucirci thoaugravet tuyeaumlt ntildeoaacutei naoslasho caucirc nhouml trong kinh Trung boauml minh hoaiuml nhouml sau

lsquoNaoslashy Aggivessana ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde xaucircy ra trong ta khi ta nghoacute raegraveng lsquoHaotildey giaucircm thiearingu toaacutei ntildea aecircn uoaacutengrsquo aecircn iacutet toumloslashng gioiumlt nhouml gioiumlt suugravep ntildeaaumlu xanh hoaeumlc suugravep ntildeaaumlu taegravem hoaeumlc suugravep ntildeaaumlu Haoslash lan Naoslashy Aggivessana trong khi ta giaucircm thiearingu toaacutei ntildea aecircn uoaacuteng aecircn iacutet toumloslashng gioiumlt suugravep ntildeaaumlu xanh hoaeumlc suugravep ntildeaaumlu taegravem hoaeumlc suugravep ntildeaaumlu Haoslash lan thaacircn thearing cuucirca ta trocircucirc neacircn heaacutet soumlugravec gaagravey mooslashn Bocircucirci ta aecircn quaugrave iacutet tay chaacircn ta trocircucirc thaoslashnh nhouml nhoumlotildeng coiumlng coucirc hay nhoumlotildeng ntildeoaacutet caacircy leo khoacirc heugraveo Bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet baoslashn troacircn cuucirca ta trocircucirc thaoslashnh gioaacuteng nhouml mougraveng vuoaacutet cuucirca con booslash thieaacuten bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet xoumlocircng soaacuteng cuucirca ta nhoacirc ra gioaacuteng nhouml moaumlt chuoatildei bougraveng bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet xoumlocircng soumlocircoslashn caegraven coatildei gioaacuteng nhouml laoslash rui xaoslash khaaumlp khieatildeng cuucirca nhaoslash kho houml naugravet bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet ntildeoagraveng toumlucirc trong maeacutet doumlocircoslashng nhouml saacircu hootildem trong loatilde maeacutet gioaacuteng nhouml gioiumlt noumlocircugravec long lanh naegravem saacircu thauumlm trong gieaacuteng noumlocircugravec saacircu bocircucirci vigrave ta aecircn raaacutet iacutet da ntildeaagraveu trocircucirc neacircn nhaecircn nheo khoacirc caegraven nhouml traugravei biacute bograve caeacutet troumlocircugravec khi chiacuten bograve nhoumlotildeng cocircn giougrave nougraveng laoslashm co ruugravet nhaecircn nhiacuteu Vaoslash naoslashy Aggivessana neaacuteu ta suy nghoacute raegraveng lsquoTa seotilde chaiumlm vaoslasho da buiumlngrsquo Ntildeougrave chiacutenh laoslash xoumlocircng soaacuteng maoslash ta ntildeuiumlng vaoslasho thoacirci Neaacuteu ta nghoacute lsquoTa seotilde chaiumlm vaoslasho xoumlocircng soaacutengrsquo Ntildeougrave chiacutenh laoslash da buiumlng maoslash ta ntildeuiumlng vaoslasho thoacirci bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet Naoslashy Aggivessana da buiumlng cuucirca ta bograve diacutenh chaeumlt vocircugravei xoumlocircng soaacuteng Naoslashy Aggivessana neaacuteu ta nghoacute lsquoTa seotilde ntildei ntildeaiumli tieaumln hay tiearingu tieaumlnrsquo thigrave ta seotilde ngaotilde quicirc uugravep maeumlt xuoaacuteng ntildeaaacutet bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutet Naoslashy Aggivessana neaacuteu ta muoaacuten xoa bougravep thaacircn thearing ta laaacutey tay xoa bougravep chaacircn tay trong khi ta xoa bougravep thigrave loacircng tougravec bograve muiumlc naugravet nhouml nhoumlotildeng reatilde caacircy rocirci

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 110

ra khoucirci thaacircn ta bocircucirci vigrave ta aecircn quaugrave iacutethelliprsquo135

(Tassa mayhaUacute Aggivessana etad - ahosi Yan - nacircnAringhaUacute thokaUacute thokaUacute AringhAringraUacute AringhAringreyyUacute pasataUacute pasataUacute yadi vAring muggayacircsaUacute yadi vAring kulatthayacircsaUacute yadi vAring kaiquestAringyayacircsaUacute yadi vAring hareœukayacircsan - ti So kho ahaUacute Aggivessana thokaUacute thokaUacute AringhAringraUacute AringhAringresiUacute pasataUacute pasataUacute yadi vAring muggayacircsaUacute yadi vAring kulatthayacircsaUacute yadi vAring kalayayacircsaUacute yadi vAring hareœukayacircsaUacute Tassa mayhaUacute Aggivessana thokaUacute thokaUacute AringhAringraUacute AringhAringrayato pasataUacute pasataUacute yadi vAring muggayacircsaUacute yadi vAring kulattayacircsaUacute yadi vAring kalayayacircsaUacute yadi vAring hareœukayacircsaUacute adhimattakasimAringnaUacute patto kAringyo hoti Sey-yathAring pi nAringma AringsnetikapabbAringni vAring kalapabbAringni vAring evaUacute-eva-ssu me aœgapaccaœgAringni bhavanti tAringy ev appAringhAringratAringya sey-yathAring pi nAringma oEcircEcirchapadaUacute evam - eva - ssu me AringnisadaUacute hoti tay ev appAringhAringratAringya seyyathAring pi nAringma vaEcircEcircanAringvaiquestne evam eva-ssu me piEcircEcirchikaœEcircako unnatAringvanato hoti tay ev appAringhAringrutAringya seyyathAring pi nAringma jurasAringlAringya gopAringnasiyo olugga-viluggAring bhavanti evam- eva - ssu me phAringsuiquestiyo oluggaviluggAring bliavanti tAringy ev appAringhAringratAringya seyyathAring pi nAringma gambhnere udapAringne udakatAringrakAring gambhneragatAring okkhAringyikAring dissanti evam-eva-ssu me akkhikacircpesu akkhitAringrakAring gambhneragatAring okkhAringyikAring dissanti tAringy ev appAringhAringratAringya seyyathAring pi nAringma titta- kAringlAringbu Aringmakacchinno vAringtAringtapena sampuEcircito hoti sammilAringto evam-eva-ssu me snesacchavi sampuEcircitAring hoti sammilAringtAring tayev appAringhAringratAringya So kho ahaUacute Aggivessana udaracchaviUacute parimasissAringmneti piEcircEcirchikaœEcircakaUacute yeva parigaœhAringmi piEcircEcirchi-kaœEcircakaUacute parimasissAringmneti udaracchaviUacute yeva parigaœhAringmi YAringva - ssu me Aggivessana udaracchavi piEcircEcirchikaœEcircakaUacute allnenAring hoti tay ev appAringhAringratAringya So kho ahaUacute Aggivessana vaccaUacute vAring muttaUacute vAring karissAringmneti tatth eva avakujjo

135 MLS I soaacute 26 Ntildeaiumli kinh Saccaka trang 300-1

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 111

papatAringmi tAringy ev appAringhAringratAringya So kho ahaUacute Aggivessana imam - eva kAringyaUacute assAringsento pAringœinAring gattAringni anomajjAringmi Tassa mayhaUacute Aggivessana pAringœina gattAringni anomaijato pacirctimacirclAringni lomAringni kAringyasmAring papatanti tAringy ev appAringhAringratAringya Api - ssu maUacute Aggivessana manussAring disvAring evam-AringhaUacutesu kAringiquesto samaœo Gotamo ti Ekacce manussAring evam - AringhaUacutesu na kAringiquesto samaœo Gotamo sAringmo samaœo Gotamo ti Ekacce manussAring evam-AringhaUacutesu na kAringiquesto samaœo Gotamo na pi sAringmo maUgraveguracchavi samaœo Gotamo ti Yavassu me Aggivessana tAringva parisuddho chavivaœœo pariyodAringto upahato hoti tAringy ev appAringhAringratAringya)136

Roagravei touml toumlocircucircng nhouml sau ntildeaotilde naucircy trong taacircm Boagrave-taugravet ldquoNaoslashy Aggivessana ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde xaucircy ntildeeaacuten trong ta ta suy

nghoacute nhouml sau Trong quaugrave khoumlugrave cougrave nhoumlotildeng baaumlc sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn ntildeaotilde traucirci qua nhoumlotildeng caucircm thoiuml nhouml saeacutet nhoiumln ntildeau ntildeocircugraven buoaacutet nhougravei vaoslash khoaacutec lieaumlt nhoumlotildeng ntildeau khoaring naoslashy ntildeaacircy laoslash toaumlt boumliumlc khoacircng cooslashn caucircm giaugravec naoslasho teauml hocircn noumlotildea Trong hieaumln taiumli cougrave nhoumlotildeng baaumlc sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn ntildeaotilde traucirci qua nhoumlotildeng caucircm thoiuml nhouml saeacutet nhoiumln ntildeau ntildeocircugraven buoaacutet nhougravei vaoslash khoaacutec lieaumlt nhoumlotildeng ntildeau khoaring naoslashy ntildeaacircy laoslash toaumlt boumliumlc khoacircng cooslashn caucircm giaugravec naoslasho teauml hocircn noumlotildea Nhoumlng ta vocircugravei soumliuml khoaring haiumlnh khoaacutec lieaumlt naoslashy vaatilden khoacircng ntildeaiumlt ntildeeaacuten phaugravep thoumlocirciumlng nhaacircn tri kieaacuten thuoslash thaeacuteng xoumlugraveng ntildeaugraveng baaumlc thaugravenh Hay cougrave thearing cougrave moaumlt con ntildeoumlocircoslashng khaugravec ntildeoumla ntildeeaacuten giaugravec ngoaumlrdquo137

(Tassa mayhaUacute Aggivessana etad-ahosi Ye kho keci atnetaUacute - addhAringnaUacute samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring opakkamikAring dukkhAring tippAring kaEcircukAring vedanAring vedayiUacutesu etAringvaparamaUacute na - y - ito bhiyyo ye pi hi keci anAringgatam - addhAringnaUacute samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring opakkamikAring dukkhAring tippAring kaEcircukAring vedanAring vedayissanti etAringvaparamaUacute ra-y-ito bhiyyo ye pi hi keci etarahi samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring opakkamikAring dukkhAring tippAring

136 M taaumlp I trang 245-6 137 Nhouml treacircn

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 112

kaEcircukAring vedanAring vediyanti etAringvaparamaUacute na-y-ito bhiyyo Na kho panAringhaUacute imAringya kaEcircukAringya dukkarakAringrikAringya adhigacchAringmi uttariAring manussadhammAring alamariyariantildeaœadassana - visesaUacute siyAring nu kho antildentildeo maggo bodhAringyAringti)138

Toumloslash kinh nghieaumlm naoslashy Boagrave-taugravet nhaaumln ra raegraveng ngaoslashi seotilde cheaacutet troumlocircugravec khi tigravem ntildeoumlocirciumlc ntildeaugravep augraven cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng Vigrave vaaumly neacircn tigravem moaumlt phoumlocircng phaugravep khaugravec vaoslash bigravenh minh cuucirca chaacircn lyugrave ntildeaotilde toumloslash toumloslash ntildeoumlocirciumlc khaugravem phaugrave ra

Trung ntildeaiumlo Nhocircoslash kinh nghieaumlm ntildeaotilde traucirci qua vaoslash hoiumlc toumloslash nhoumlotildeng

ntildeaiumlo souml khaugravec caucirc veagrave maeumlt ntildeocircoslashi cuotildeng nhouml ntildeaiumlo vaoslash bocircucirci soumliuml trocirciuml loumliumlc maiumlnh meotilde cuucirca tieagravem naecircng triacute tueauml beacircn trong neacircn Boagrave-taugravet ntildeaotilde traugravenh khoacircng theo soumliuml quaugrave coumliumlc ntildeoan cuucirca toumliuml haoslashnh xaugravec khieaacuten suy yeaacuteu naecircng loumlocirciumlng nhouml ngaoslashi ntildeaotilde traucirci qua saugraveu naecircm luyeaumln taaumlp khoaring haiumlnh hoaeumlc cuotildeng khoacircng neacircn quaugrave coumliumlc ntildeoan chaelig houmlocircucircng thoiuml khoaugravei laiumlc nhouml ngaoslashi ntildeaotilde traucirci qua taaacutet caucirc nhoumlotildeng xa hoa vaoslash duiumlc laiumlc ocircucirc kinh thaoslashnh Ca-tyoslash-la-veauml Caucirc hai coumliumlc ntildeoan naoslashy ntildeeagraveu voacirc duiumlng cho tieaacuten trigravenh tu taaumlp taacircm linh

Gioaacuteng nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi chocirci ntildeaoslashn guitar neaacuteu giaucirc soumlucirc ntildeearing daacircy quaugrave caecircng (nhouml tu khoaring haiumlnh) hoaeumlc quaugrave lootildeng (nhouml houmlocircucircng thoiuml duiumlc laiumlc) thigrave aacircm thanh seotilde raaacutet teauml Ngoumlocirciumlc laiumli neaacuteu moaumlt ngoumlocircoslashi chocirci ntildeaoslashn gioucirci thigrave aacircm thanh seotilde raaacutet du doumlocircng bocircucirci leotilde vograve aaacutey bieaacutet theaacute naoslasho ntildeearing ntildeieagraveu chaelignh cho voumloslasha vaoslash thiacutech hocirciumlp (nhouml laoslash ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo khoacircng neacircn thieacircn coumliumlc ntildeoan quaugrave) 138 M taaumlp I trang 246

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 113

Do ntildeougrave ngaoslashi toumloslash boucirc con ntildeoumlocircoslashng khoaring haiumlnh vaoslash baeacutet ntildeaagraveu ntildei khaaacutet thoumliumlc ntildeearing phuiumlc hoagravei laiumli soumlugravec khoeucirc cuotildeng nhouml chuaaringn bograve thoumliumlc hieaumln phoumlocircng phaugravep tu haoslashnh mocircugravei Naecircm ngoumlocircoslashi baiumln ntildeoagraveng tu cuucirca ngaoslashi choumlugraveng kieaacuten thaaacutey soumliuml thay ntildeoaringi cuucirca Boagrave-taugravet lieagraven tuyeacircn boaacute raegraveng ldquoSa-moacircn Coagrave ntildeaoslashm ntildeaotilde trocircucirc veagrave ntildeocircoslashi soaacuteng traagraven gian buoacircng thaucirc roagraveirdquo vaoslash hoiuml baeacutet ntildeaagraveu taugravech rocircoslashi ngaoslashi

Boagrave-taugravet moaumlt migravenh ntildei gioumlotildea ntildeaiumli doumlocircng ntildeau khoaring cuucirca soaacuteng vaoslash cheaacutet Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu suy nghoacute nhieagraveu laagraven veagrave con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo gioumlotildea ntildeocircoslashi soaacuteng xa hoa vaoslash soumliuml luyeaumln khoaring haiumlnh maoslash ngaoslashi ntildeeagraveu cougrave thoumliumlc haoslashnh Ngaoslashi nhocircugrave luugravec cooslashn thieaacuteu thocircoslashi khoaucircng 67 tuoaringi trong buoaringi leatilde lsquoCanh ntildeieagravenrsquo ngoagravei doumlocircugravei bougraveng caacircy maugravet ngaoslashi ntildeaotilde nhaaumlp thieagraven (thieagraven thoumlugrave nhaaacutet) Ngaoslashi phaacircn vaacircn vaoslash toumliuml nougravei vocircugravei chiacutenh migravenh ldquoCougrave thearing ntildeougrave laoslash con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten giaugravec ngoauml chaecircngrdquo

Boagrave-taugravet tieaacutep tuiumlc ntildei ntildeeaacuten laoslashng Oumlu-laacircu-taagraven-loa (Uruvela) vaoslash doumloslashng laiumli ocircucirc moaumlt nocirci maoslash ngaoslashy nay goiumli laoslash Boagrave-ntildeeagrave-ntildeaiumlo-traoslashng (Bodh Gaya) thuoaumlc tiearingu bang Bihar ngaoslashi quyeaacutet ntildeogravenh seotilde ngoagravei doumlocircugravei caacircy Boagrave-ntildeeagrave (Assattha)139 beacircn bocircoslash soacircng Ni-lieacircn-thuyeagraven (Nairanjana) vaoslash tu taaumlp phoumlocircng phaugravep thieagraven ntildeogravenh cuucirca chiacutenh ngaoslashi cho ntildeeaacuten khi naoslasho ngaoslashi cougrave thearing tigravem ntildeoumlocirciumlc caacircu traucirc locircoslashi chiacutenh xaugravec cho vaaacuten ntildeeagrave chaaacutem doumlugravet ntildeau khoaring ocircucirc traagraven gian Ntildeoaiumln triacutech doumlocircugravei ntildeaacircy cuucirca kinh Thaugravenh-caagraveu (Ariyapariyesana 139 Toumloslash khi boagrave taugravet Soacute ntildeaiumlt ntildea ntildeaiumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy naoslashy caugravec phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde goiumli ntildeaacircy laoslash caacircy boagrave ntildeeagrave (Bodhi-tree) hoaeumlc caacircy boagrave taugravet (Bodhisattva-tree) Hieaumln nay teacircn naoslashy vaatilden ntildeoumlocirciumlc phoaring bieaacuten

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 114

Sutta) cougrave thearing minh hoiumla nhouml sau ldquoNaoslashy caugravec tyoslash kheo roagravei ta baeacutet ntildeaagraveu truy tigravem caugravei gigrave laoslash toaacutet

con ntildeoumlocircoslashng toaacutei thoumlocirciumlng an togravenh ta ntildeaotilde ntildei du haoslashnh ngang qua thaoslashnh phoaacute Ma-kieaumlt-ntildeaoslash (Magadha) ntildeeaacuten laoslashng Oumlu-laacircu-taagraven loa (Uruvela) Nocirci ntildeaacircy ta raaacutet vui khi thaaacutey daotildei ntildeaaacutet daoslashi vocircugravei moaumlt khu roumloslashng ntildeaagravey caacircy xanh maugravet cougrave moaumlt dooslashng soacircng trong saugraveng chaucircy ngang vocircugravei choatilde loaumli qua deatilde daoslashng vaoslash xung quanh cougrave daacircn laoslashng keaacute beacircn cougrave thearing tieaumln locirciumli cho vieaumlc khaaacutet thoumliumlc Naoslashy caugravec tyoslash kheo ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde xaucircy ntildeeaacuten trong ta lsquoNtildeaacircy thaaumlt laoslash moaumlt daotildei ntildeaaacutet thuugrave vogravehellip thaaumlt soumliuml toaacutet cho moaumlt ngoumlocircoslashi treucirc tuoaringi tinh taaacuten tu taaumlprsquo Vigrave vaaumly naoslashy caugravec tyoslash kheo ta ntildeaotilde ngoagravei xuoaacuteng vaoslash nghoacute lsquoThaaumlt soumliuml nocirci naoslashy thiacutech hocirciumlp cho soumliuml noatilde loumliumlcrdquo140

(So kho aham bhikkhave kim kusalagavesne anuttaram santiuarapadam pariyesamAringno Magadhesu anupubbena-cAringrikam caramAringno yena UruvelAring senAringnigamo tadavasarim Tatthaddasam ramantildeneyam bhumibhAringgam pAringsAringdikantilde ca vanasandam nadintilde-ca sandantim setakam supatittham ramanneyam samantAring ca gocaragAringmam Tassa mayham bhikkhave etadahosi Ramanineyo vata bhacircmibhAringgo pAringsAringdiko ca vanasando nadne ca sandati setakAring supatitthAring ramanAringyAring samantAring ca gocaragAringmo alam vatidam kulaputtassa padhAringnatthikassa padhAringnAringyati So kho aham bhikkhave tattheva nisnedim alam-idam padhAringnAringyati)141

Thieagraven ntildeogravenh

140 MLS taaumlp I soaacute 26 Kinh Thaugravenh caagraveu trang 210-1 141 M taaumlp I trang 166-7

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 115

Trong Phaugravep cuugrave cougrave caacircu keauml daiumly nhouml sau

ldquoDeatilde laoslashm nhoumlotildeng ntildeieagraveu xaaacuteu nhoumlng khoacircng locirciumli iacutech cho toumliuml thaacircn Ngoumlocirciumlc laiumli thaaumlt laoslash raaacutet khougrave ntildeearing laoslashm nhoumlotildeng dieagraveu maoslash ntildeieagraveu aaacutey toaacutet ntildeeiumlp vaoslash locirciumli iacutechrdquo

(SukarAringœi asAringdhacircni attano ahitAringni ca YaUacute ve hitantilde ca sAringOslashhuntilde ca tam ve paramadukkaraUacute)142

Ntildeieagraveu naoslashy raaacutet ntildeuugraveng Thaaumlt ra ntildeearing ntildeaiumlt giaucirci thoaugravet Boagrave-taugravet Coagrave-ntildeaoslashm ntildeaotilde tinh taaacuten khoacircng ngoumloslashng nghaelig suoaacutet 49 ngaoslashy doumlocircugravei goaacutec boagrave ntildeeagrave Vieaumlc naoslashy xaucircy ra raaacutet toumliuml nhieacircn vaoslash taacircm lyugrave vigrave nhoumlotildeng khaugravet khao baucircn naecircng cuucirca con ngoumlocircoslashi maoslash nocirci ntildeaacircy ntildeoumlocirciumlc nhaacircn caugravech hoaugrave qua higravenh thoumlugravec ma quyotilde chauacuteng haiumln nhouml thiacutech thuugrave khoaugravei laiumlc (kAringma 快

樂) baaacutet nhouml yugrave (arati不如意) ntildeougravei vaoslash khaugravet (khuppipAringsAring 餓 渴) khaugravet augravei (taœhAring 渴愛) thuiumly mieacircn (thnena-middha睡眠) socirciuml haotildei (bhne驚 駭) nghi ngocircoslash (vicikicchAring 疑 問) phaelig baugraveng vaoslash coaacute chaaacutep (makkha-thambha 匪 謗 固 執) thaoslashnh ntildeaiumlt (lAringbha成 達) ngocirciumli khen (siloka 讚 歎) danh doumliuml (sakkAringra 名譽) danh tieaacuteng (yasa 有 名)hellipntildeaotilde baeacutet ntildeaagraveu khocircucirci leacircn vaoslash phieagraven naotildeo taacircm migravenh Nhoumlng vocircugravei locircoslashi nguyeaumln (praœidhAringna) voumlotildeng chaeacutec phi thoumlocircoslashng vaoslash kieacircn ntildeogravenh Boagrave-taugravet ntildeaotilde taaumlp trung saacircu saeacutec mieacircn maaumlt vigrave locirciumli iacutech cuucirca vieaumlc khaugravem phaugrave con ntildeoumlocircoslashng chaacircn thaaumlt ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml giaucirci thoaugravet hoaoslashn toaoslashn cho taaacutet caucirc

Boagrave-taugravet ntildeaotilde thaaacutey nhouml thaaumlt moaacutei lieacircn keaacutet cuucirca nghieaumlp

142 Dha Keauml soaacute 163 trang 85-6

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 116

vaoslash moaacutei lieacircn keaacutet cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu nhouml taugravei sanh caucirc nghieaumlp vaoslash taugravei sanh ntildeeagraveu xuaaacutet phaugravet toumloslash taacircm Ntildeaacircy laoslash ntildeaugravep augraven chiacutenh cho vaaacuten ntildeeagrave giaucirci quyeaacutet ntildeau khoaring cuucirca cuoaumlc ntildeocircoslashi Vigrave vaaumly neaacuteu naecircm trieagraven caugravei (traiumlo coumlucirc giaotildei ntildeaotildei augravei duiumlc taoslash kieaacuten vaoslash nghi ngocircoslash) tham muoaacuten taaumlt ntildeoaacute vaoslash voacirc minhhellip ntildeoumlocirciumlc chuyearingn ntildeoaringi nhoumlotildeng haoslashnh ntildeoaumlng xaaacuteu taiumlo neacircn augravec nghieaumlp seotilde bograve sanh vaoslasho theaacute giocircugravei ntildeau khoaring caagraven phaucirci toumloslash boucirc thigrave seotilde ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet an laiumlc Ntildeaacircy laoslash chaacircn lyugrave hieaumln houmlotildeu cuucirca con ngoumlocircoslashi vaoslash caugravec phaugravep Chuugraveng raaacutet tinh teaacute saacircu saeacutec vaoslash khougrave hiearingu nhouml trong kinh Thaugravenh-caagraveu ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh

lsquoNtildeaacircy cuotildeng laoslash vaaacuten ntildeeagrave thaaumlt khougrave thaaacutey ntildeougrave laoslash soumliuml togravenh chaelig taaacutet caucirc caugravec haoslashnh ntildeoaumlng soumliuml toumloslash boucirc taaacutet caucirc caugravec chaaacutep thuucirc tieacircu dieaumlt caugravec khaugravet augravei khoacircng duiumlc voiumlng ngoumloslashng nghaelig vaoslash nieaacutet baoslashnrsquo143

(AlayarAringmAringya kho pana pajAringya AringlayaratAringya AringlayasammuditAringya duddasam idam thAringnam yadidam idappaccayatAring paticcasamuppAringdo idam-pi kho thAringnam duddasam yadidam sabbasankhAringrasamatho sabbupadhipatinissaggo tanhakkhayo virAringgo nirodho nibbAringnam)144

Vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh toumloslash boucirc nhoumlotildeng tham augravei vaoslash phieagraven muoaumlnhellip Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu haoslashnh thieagraven doumlocircugravei coaumli caacircy boagrave ntildeeagrave beacircn bocircoslash soacircng Ni-lieacircn-thuyeagraven (Niranjana) Sau khi nhaaumlp ntildeogravenh (samadhi 禪定) thaacircm saacircu Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu quaugraven soaring toumlugravec (vipassanAring明 察 慧) vaoslash deatilde daoslashng boumlocircugravec vaoslasho thieagraven thoumlugrave nhaaacutet maoslash ngaoslashi ntildeaotilde toumloslashng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslasho 143 MLS taaumlp I soaacute 26 Kinh Thaugravenh caagraveu trang 211-2 144 M taaumlp I trang 167

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 117

thocircoslashi nieacircn thieaacuteu Toumloslash toumloslash ngaoslashi ntildeaiumlt ntildeeaacuten thieagraven thoumlugrave hai bahellip chiacuten Chiacuten taagraveng thieagraven naoslashy ntildeoumlocirciumlc minh hoaiuml nhouml sau Baucircng II TIEAacuteN TRIgraveNH CHIacuteN THIEAgraveN TRONG KINH NtildeIEAringN PAumlLI145

TU TAAumlP PHAUgraveP CHOumlUgraveNG NtildeAIumlT TRAIumlNG THAUgraveI TAAcircM

1 Ly duiumlc ly baaacutet thieaumln phaugravep

Thieagraven thoumlugrave nhaaacutet

Taagravem touml haelig laiumlc nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc

vaoslash taugravec yugrave

2 Dieaumlt taagravem vaoslash toumlugrave Thieagraven thoumlugrave hai

Noaumli toacutenh haelig laiumlc nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc

vaoslash taugravec yugrave

3 Ly hyucirc truugrave xaucirc Thieagraven thoumlugrave ba

Xaucirc laiumlc nieaumlm taelignh giaugravec nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm

duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc vaoslash taugravec yugrave

4 Xaucirc laiumlc xaucirc khoaring dieaumlt

hyucirc oumlu ntildeaotilde caucircm thoiuml troumlocircugravec

Thieagraven thoumlugrave touml

Xaucirc baaacutet khoaring baaacutet laiumlc thoiuml thoiuml voacirc quaugraven nieaumlm taacircm thanh

togravenh nhocircoslash nieaumlm nhaaacutet taacircmhellip taugravec yugrave

5 Voumlocirciumlt khoucirci toumlocircucircng saeacutec dieaumlt troumloslash choumlocircugraveng ngaiumli

toumlocircucircng

Thieagraven Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave

Nhouml houml khoacircng Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircng houml khoacircng

nhaaacutet taacircm taugravec yugrave

6 Voumlocirciumlt khoucirci caucircnh giocircugravei Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave

Thieagraven Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave

Nhouml Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircng nhaaacutet taacircm taugravec yugrave

7 Voumlocirciumlt khoucirci caucircnh giocircugravei Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave

Thieagraven Voacirc socircotilde houmlotildeu xoumlugrave

Nhouml Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave toumlocircucircng nhaaacutet taacircm taugravec yugrave

145 MLS taaumlp III soaacute 111 Kinh Baaacutet ntildeoaiumln (Anupada Sutta) trang 78-0

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 118

8 Voumlocirciumlt khoucirci caucircnh giocircugravei

Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave

Thieagraven Phi toumlocircucircng phi phi

toumlocircucircng xoumlugrave

Nhouml Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave chaugravenh nieaumlm khi xuaaacutet

ntildeogravenh thaaacutey caugravec phaugravep quaugrave khoumlugrave bograve bieaacuten hoaiumli

9 Voumlocirciumlt khoucirci caucircnh giocircugravei

Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave

Thieagraven Dieaumlt thoiuml toumlocircucircng ntildeogravenh

Tueauml tri taaacutet caucirc laaumlu hoaeumlc hoaoslashn toaoslashn ntildeoaiumln taaumlnhellip lsquoKhoacircng cougrave

soumliuml giaucirci thoaugravet naoslasho hocircnrsquo

Trong baoslashi kinh Baaacutet ntildeoaiumln (Anupada sutta) cuucirca Trung boauml ntildeaotilde trigravenh baoslashy ntildeaagravey ntildeuucirc quaugrave trigravenh phaugravet triearingn taacircm hoaeumlc tieaacuten trigravenh giaucirci thoaugravet nhouml

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash kheo ntildeaacircy laoslash lieacircn quan ntildeeaacuten triacute tueauml toumlocircng tuiumlc cuucirca ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet quaugraven chieaacuteu caugravec phaugravep ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde ly duiumlc ly bất thiện phaacutep chứng đạt vagrave an truacute sơ Thiền một trạng thaacutei hỷ lạc do ly dục sanh coacute tầm coacute tứ

Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thieagraven thoumlugrave nhaaacutet taagravem toumlugrave haelig laiumlc nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Tatr idaUacute bhikkhave SAringriputtassa anupadadhammavipassanAringya hod Idha bhikkhave SAringriputto vivice eva kAringmehi vivicca akusalehi dhanunehi savitakkaUacute savicAringraUacute vivekajaUacute pnetisukhaUacute pathamajjhAringnaUacute upasampajja viharati Ye ca paEcirchamajjhAringne dhamma vitakko ca vicAringro ca pneti ca sukhantilde

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 119

ca citte-kaggatAring ca phasso vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhamma viditAring uppajyanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo amssito apaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabhahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet dieaumlt taagravem vaoslash toumlugrave moaumlt traiumlng thaugravei haelig laiumlc do ntildeogravenh sanh khoacircng taagravem khoacircng toumlugrave noaumli taelignh nhaaacutet taacircm Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thieagraven thoumlugrave hai noaumli toacutenh haelig laiumlc nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto vitakkavicAringrAringnaUacute vacircpasamAring ajjhattaUacute sampasAringdanaUacute cetaso ekodibhAringvaUacute avitakkaUacute avicAringraUacute samadhijaUacute pnetisukhaUacute dutiyajjhAringnaUacute upasampajja viharati Ye ca dutiyajjhAringne dhammAring ajjhatta-sampasAringdo ca pneti ca sukhantilde ca citte-kaggatAring ca phasso vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adbimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupAringEcircEcircavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 120

gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho Vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ly hyucirc truugrave xaucirc chaugravenh nieaumlm taelignh giaugravec thaacircn caucircm laiumlc thoiuml maoslash caugravec baaumlc thaugravenh goiumli laoslash xaucirc nieaumlm laiumlc truugrave choumlugraveng vaoslash an truugrave thieagraven thoumlugrave ba Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thieagraven thoumlugrave ba xaucirc laiumlc nieaumlm taelignh giaugravec nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto pnetiyAring ca virAringgAring upekhako ca viharati sato ca sampajAringno sukhantilde ca kAringyena paEcircisaUacutevedeti yan taUacute ariyAring Aringcikkhanti Upekhako satimAring sukhavihAringrne ti tatiyajjhAringnaUacute upasampajja viharati Ye ca tatiyajjhAringne dhammAring upekhAring ca sukhantilde ca sati ca sam-pajantildentildean ca citte-kaggatAring ca phasso vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 121

visaUacute-yutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet xaucirc dieaumlt hyucirc oumlu ntildeaotilde caucircm thoiuml troumlocircugravec choumlugraveng vaoslash an truugrave thieagraven thoumlugrave touml Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thieagraven thoumlugrave touml xaucirc baaacutet khoaring baaacutet laiumlc thoiuml voacirc quaugraven nieaumlm taacircm thanh togravenh nhocircoslash nieaumlm nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sukhassa ca pahAringnAring dukkhassa ca pahAringnAring pubbe va somanassadomanassAringnaUacute atthagamAring adukkhamasukhaUacute upekhAringsatipAringrisuddhaUacute catutthAringjjhAringnaUacute upasampajja viharati Ye ca catutthajjhAringne dhammAring upekhAring adukkhamasukhAring vedanAring passi vedanAring cetaso anAringbhogo sati pAringrisuddbi citte-kaggatAring ca phasso vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 122

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua toumlocircucircng veagrave saeacutec dieaumlt troumloslash choumlocircugraveng ngaiumli toumlocircucircng khoacircng taugravec yugrave ntildeoaacutei vocircugravei dograve toumlocircucircng nghoacute lsquoHouml khoacircng laoslash voacirc bieacircnrsquo choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh giocircugravei Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave Vaoslash nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave khoacircng voacirc bieacircn xoumlugraveugrave nhouml houml khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircng nhaaacutet taacircm vaoslash xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso racircpa-santildentildeAringnaUacute samatikkamAring paEcircighasantildentildeanaUacute tthagamAring nAringnattasantildentildeanaUacute amanasikAringrAring Ananto AringkAringso ti AringkAringsAringnantildecAringyatanaUacute upasampajja viharati Ye ca AringkAringsanantildecayatane lsquodhammAring AringkAringsanantildecayatanasantildentildea ca citte- kaggatAring ca phasso ca vedanAring santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhi-mokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visamyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua hoaoslashn toaoslashn caucircnh Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave nghoacute raegraveng lsquoThoumlugravec laoslash voacirc

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 123

bieacircnrsquo choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh giocircugravei thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircng nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso AringkAringsAringnantildecayatanaUacute samatikkamAring AnantaUacute vintildentildeaœan ti vintildentildeAringœantildecAringyatanaUacute upasampajja viharati Ye ca vintildentildeAringœantildecAringyatane dhammAring vintildentildeAringœantildecAringyatanasantildentildeAring ca citte-kaggatAring phasso vedanAring santildentildeAring cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua hoaoslashn toaoslashn caucircnh thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave nghoacute raegraveng lsquoNtildeaacircy khoacircng cougrave gigrave heaacutetrsquo choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh giocircugravei Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy thuoaumlc veagrave Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave toumlocircucircng vaoslash nhaaacutet taacircm xuugravec thoiuml toumlocircucircng touml taacircm duiumlc thaeacuteng giaucirci tinh taaacuten nieaumlm xaucirc taugravec yugrave Chuugraveng khocircucirci leacircn moaumlt caugravech

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 124

toumlocircng tuiumlc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy noaringi leacircn bieaacutet nhoumlotildeng phaugravep naoslashy bieaacuten maaacutet vaoslash tueauml tri raegraveng lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso vintildentildeAringœantildecAringyatanaUacute samatikkamAring Na tthi kintildecneti AringkintildecantildentildeAringyatanaUacute upasampajja viharati Ye ca Aringkintildecantildentildeayatane dhammAring Aringkintildecantildentildeayatanasantildentildea ca citte-kaggatAring ca phasso vedanAring Santildentildea cetanAring cittaUacute chando adhimokkho viriyaUacute sati upekhAring manasikAringro tyAringssa dhammAring anupadavavatthitAring honti tyAringssa dhammAring viditAring uppajjanti viditAring upaEcircEcirchahanti viditAring abbhatthaUacute gacchanti So evaUacute pajAringnAringti EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua hoaoslashn toaoslashn caucircnh giocircugravei Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave Vocircugravei chaugravenh nieaumlm Xaugrave-locirciumli-phaaacutet xuaaacutet khoucirci ntildeogravenh aaacutey Sau khi vocircugravei chaugravenh nieaumlm xuaaacutet khoucirci ntildeogravenh aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet thaaacutey caugravec phaugravep thuoaumlc veagrave quaugrave khoumlugrave bograve ntildeoaiumln dieaumlt bograve bieaacuten hoaiumli lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 125

Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoCooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cooslashn nhieagraveu vieaumlc phaucirci laoslashm hocircn noumlotildea

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso AringkintildecAringntildentildeayatanaUacute samatikkamAring nevasantildentildeAringnasantildentildeAringyatana upasampajja viharati So tAringya samAringpattiyAring sato vuEcircEcirchahati So tAringya samAringpattiyAring sato vuEcircEcirchahitva ye dhammAring atneta mruddhAring vipariœatAring te dhamme samanupassati EvaUacute kira me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimnriyAringdikateha cetasAring viharati So Atthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring atthi t ev assa hoti)

Vaoslash laiumli noumlotildea naoslashy caugravec tyoslash kheo Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeaotilde voumlocirciumlt qua hoaoslashn toaoslashn caucircnh Phi toumlocircucircng phi phi toumlocircucircng xoumlugrave choumlugraveng vaoslash an truugrave trong Dieaumlt thoiuml toumlocircucircng ntildeogravenh Vaoslash thaaacutey caugravec laaumlu hoaeumlc cuoaacutei cuoslashng ntildeaotilde ntildeoaiumln dieaumlt Vocircugravei chaugravenh nieaumlm Xaugrave-locirciumli-phaaacutet xuaaacutet khoucirci ntildeogravenh aaacutey Sau khi vocircugravei chaugravenh nieaumlm xuaaacutet khoucirci ntildeogravenh aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet thaaacutey caugravec phaugravep thuoaumlc veagrave quaugrave khoumlugrave bograve ntildeoaiumln dieaumlt bograve bieaacuten hoaiumli lsquoNhouml vaaumly caugravec phaugravep aaacutey troumlocircugravec khoacircng cougrave nocirci ta nay cougrave hieaumln houmlotildeu sau khi hieaumln houmlotildeu chuugraveng ntildeaotilde bieaacuten maaacutetrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep aaacutey Xaugrave-locirciumli-phaaacutet caucircm thaaacutey khoacircng luyeaacuten augravei khoacircng khinh gheugravet khoacircng heauml luiumly khoacircng oacirc nhieatildem toumliuml do giaucirci thoaugravet an truiuml vocircugravei taacircm khoacircng cougrave giocircugravei haiumln Xaugrave-locirciumli-phaaacutet bieaacutet lsquoKhoacircng cooslashn cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet cao hocircnrsquo Ntildeoaacutei vocircugravei Xaugrave-locirciumli-phaaacutet khoacircng cooslashn vieaumlc phaucirci laoslashm noumlotildeardquo146

(Puna ca paraUacute bhikkhave SAringriputto sabbaso nevasantildentildeAringnasantildentildeayatanaUacute sapatikkamAring santildentildeavedayita-nirodhaUacute upasampajja viharati Pantildentildeaya c assa disvAring asava parikkhneœAring honti So tAringya samAringpattiyAring sato vuEcircEcirchahati So tAringya samAringpattiyAring sato vuEcircEcirchahitvAring ye te dhammAring atneta niruddha vipariœatAring te dhamme samanupassad EvaUacute kira

146 MLS taaumlp III soaacute 111 Kinh Baaacutet ntildeoaiumln (Anupada Sutta) trang 78-0

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 126

me dhammAring ahutvAring sambhonti hutvAring pativedentneti So tesu dhammesu anupAringyo anapAringyo anissito appaEcircibaddho vippamutto visaUacuteyutto vimariyAringdikatena cetasAring viharati So Na tthi uttariUacute nissaraœan ti pajAringnAringti TabbahulikAringrAring na tthi t ev assa hoti)147

Chiacuten baaumlc thieagraven maoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp ntildeearing chuyearingn taaacutet caucirc phieagraven naotildeo thaoslashnh haelig laiumlc khinh an an laiumlchellip Ntildeaacircy laoslash phoumlocircng phaugravep phaugravet triearingn vaoslash tu taaumlp taacircm Khoacircng cougrave nougrave chuugraveng ta seotilde khoacircng thearing naoslasho hiearingu baucircn chaaacutet thoumliumlc thearing laoslash gigrave vaoslash khoacircng thearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave taacircm lyugrave cho soumliuml hoaoslash bigravenh vaoslash haiumlnh phuugravec ocircucirc khaeacutep nocirci cuotildeng nhouml soumliuml chaaacutem doumlugravet khoaring trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml ndash ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildeougrave laoslash lyugrave do Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khen coacircng ntildeoumlugravec cuucirca chiacuten thieagraven nhouml

lsquoNaoslashy A-nan cho ntildeeaacuten khi naoslasho ta choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc taagraveng baaumlc cuucirca chiacuten thieagraven choumla ntildeoumlocirciumlc thuaaumln thoumlugrave nghogravech thoumlugrave choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash xuaaacutet khocircucirci thigrave ta choumla xaugravec nhaaumln raegraveng ta ntildeaotilde choumlugraveng chaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravec vocircugravei theaacute giocircugravei cuucirca chouml thieacircn ma voumlocircng vaoslash phaiumlm thieacircn vocircugravei caugravec sa-moacircn vaoslash baoslash-la-moacircn chouml thieacircn vaoslash loaoslashi ngoumlocircoslashi Cho ntildeeaacuten khi naoslasho naoslashy A-nan ta ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc taagraveng baaumlc cuucirca chiacuten thieagraven ntildeoumlocirciumlc thuaaumln thoumlugrave nghogravech thoumlugrave choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash xuaaacutet khocircucirci thigrave ta mocircugravei xaugravec nhaaumln raegraveng ta ntildeaotilde hoaoslashn toaoslashn choumlugraveng chaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravec Tri vaoslash kieaacuten ntildeaotilde khocircucirci leacircn nocirci ta Baaacutet ntildeoaumlng laoslash soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca ta Ntildeocircoslashi soaacuteng naoslashy laoslash cuoaacutei cuoslashng khoacircng cooslashn soumliuml taugravei sanh noumlotildearsquo148

(YAringnakivantilde cAringhaUacute Aumlnanda imAring nava anupubbavihAringrasamAringpattiyo na evam anulomapaEcircilomaUacute samAringpajjim pi vuEcircEcirchahim pi neva tAringvAringhaUacute Aumlnanda sadevake loke samAring rake sabrahmake

147 M taaumlp III trang 25-8 148 BGS taaumlp IV Choumlocircng chiacuten Phaugravep phaaringm 10 Tapussa trang 295

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 127

sassamaœabrAringmaœayAring pajAringya sadevamanussAringya anuttaraUacute sammAringsambodhiUacute abhisambuddho paccantildentildeAringsiUacute Yato ca kho ahaUacute Aumlnanda imAring nava anupubbavihAringrasamAringpattiyo evam anulomapaEcircilomaUacute samAringpajjim pi vuEcircEcirchahim pi athAringhaUacute Aumlnanda sade vake loke samAringrake sabrahmake sassamaœabrAringhmaœiyAring pajAringya sadevamanussAringya anuttaraUacute sammAringsambodhiUacute abhisambuddho paccantildentildeAringsiUacute NtildeAringœantilde ca pana me dassanaUacute udapAringdi lsquoakuppAring me cetovimutti ayam antimAring jAringti natthi dAringni punabbhavorsquo ti) 149

Vocircugravei nhoumlotildeng daatilden choumlugraveng treacircn chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu thieagraven ntildeogravenh laoslash phoumlocircng phaugravep chiacutenh cuucirca Boagrave-taugravet trong kinh ntildeiearingn pAringli ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet Ba Triacute (Minh)

Boagrave-taugravet an houmlocircucircng chiacuten traiumlng thaugravei cuucirca thieagraven vaoslash vocircugravei touml toumlocircucircng thuaagraven togravenh vaeacuteng laeumlng an toacutenh cuucirca chiacuten thieagraven Boagrave-taugravet houmlocircugraveng taacircm ntildeeaacuten ntildeaiumlt ba minh (Tisso vijjAring 三 明) vaoslasho ntildeeacircm cuoaacutei cuoslashng khi ngaoslashi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml nhouml kinh Socirciuml haotildei khieaacutep ntildeaotildem (Bhayabheravasutta) thuoaumlc Trung-boauml kinh150 ntildeaotilde toumlocircoslashng thuaaumlt rootilde raoslashng ba triacute naoslashy xuaaacutet hieaumln vaoslasho ntildeeacircm cuoaacutei cuoslashng khi Boagrave-taugravet ntildeaiumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy boagrave ntildeeagrave beacircn bocircoslash soacircng Ni-lieacircn-thuyeagraven (Niranjana) nhouml

lsquoRoagravei vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng suucirca khoacircng veaacutet nhocirc khoacircng phieagraven naotildeo nhu nhuyeaacuten voumlotildeng chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng ta houmlocircugraveng taacircm ntildeeaacuten Tuugravec maiumlng triacute Ta nhocircugrave ntildeeaacuten caugravec ntildeocircoslashi soaacuteng quaugrave khoumlugrave moaumlt ntildeocircoslashi hai ntildeocircoslashi ba ntildeocircoslashi boaacuten

149 A taaumlp IV trang 448 150 MLS taaumlp I soaacute 4 Kinh Socirciuml haotildei khieaacutep ntildeaotildem trang 28-9

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 128

ntildeocircoslashi naecircm ntildeocircoslashi moumlocircoslashi ntildeocircoslashi hai moumlocirci ntildeocircoslashi ba moumlocirci ntildeocircoslashi boaacuten moumlocirci ntildeocircoslashi naecircm moumlocirci ntildeocircoslashi moaumlt traecircm ntildeocircoslashi hai traecircm ntildeocircoslashi moaumlt ngaoslashn ntildeocircoslashi moaumlt traecircm ngaoslashn ntildeocircoslashi nhieagraveu hoaiumli vaoslash thaoslashnh kieaacutep Ta nhocircugrave raegraveng lsquoTaiumli moaumlt nocirci ta teacircn nhouml vaaumly dooslashng hoiuml nhouml vaaumly giai caaacutep nhouml vaaumly caugravec mougraven aecircn nhouml vaaumly thoiuml khoaring laiumlc nhouml vaaumly thoiuml maiumlng nhouml vaaumly Sau khi cheaacutet taiumli choatilde kia ta sanh taiumli choatilde naoslashy Ta cougrave teacircn nhouml vaaumly dooslashng hoiuml nhouml vaaumly giai caaacutep nhouml vaaumly caugravec mougraven aecircn nhouml vaaumly thoiuml khoaring laiumlc nhouml vaaumly thoiuml maiumlng nhouml vaaumly Sau khi cheaacutet taiumli choatilde naoslashy ta ntildeoumlocirciumlc sanh ocircucirc ntildeaacircy Nhouml vaaumly ta nhocircugrave ntildeeaacuten nhieagraveu ntildeocircoslashi soaacuteng quaugrave khoumlugrave cuoslashng vocircugravei caugravec neugravet chung chung vaoslash chi tieaacutet

Vigrave vaaumly naoslashy Baoslash-la-moacircn ntildeaacircy laoslash minh thoumlugrave nhaaacutet maoslash ta ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslasho canh moaumlt voacirc minh bieaacuten maaacutet minh khocircucirci leacircn bougraveng toaacutei ntildeaotilde ntildei augravenh saugraveng laiumli ntildeeaacuten trong khi Ta an truugrave trong soumliuml tinh taaacuten noatilde loumliumlc khoacircng phougraveng daaumlt

(So evam samAringhite citte parisuddhe pariyodAringte anangane vigatupakkilese mudubhacircte kammaniye thite Aringnejjappatte pubbenivAringsAring-nussatinAringnAringya cittam abhininnAringmesim So anekavihitam pubbeniudsam anussarAringmi seyyathidam ekampi jAringtim dve pijAringtneyo jAringtisatasahassampi anekepi samvattakappe anekepi vivattakappe amutr Aringsim evannAringmo evamgotto evam vanno evamahAringro evam sukhadukkhapatisamvedne evamAringyupariyanto so tato cuto amutra udapAringdim tatraprsquo Aringsim evannAringmo evamgotto evamvanno evamahAringro evam sukhadukkhapativedii evamAringyupariyanto so tato cuto idhupapanno ti Iti sAringkAringram sauddesam anekavihitam pubbenivAringsam anussarAringmi Ayam kho me brAringhmana rattiyAring pathame yAringme pathamAring vijjAring adhigatAring AvijjAring vihatAring vijjAring uppannAring Tamo uihato Aringloko uppanno YAringthAring tam appamattassa AringtAringpino pahitattassa viharato)

lsquoRoagravei vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 129

suucirca khoacircng veaacutet nhocirc khoacircng phieagraven naotildeo nhu nhuyeatilden voumlotildeng chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng ta houmlocircugraveng taacircm ntildeeaacuten Sanh toumlucirc triacute veagrave chuugraveng sanh Vocircugravei thieacircn nhaotilden thuaagraven togravenh sieacircu vieaumlt thaaacutey soumliuml soaacuteng vaoslash cheaacutet cuucirca caugravec chuugraveng sanh Ta tueauml tri raegraveng cougrave nhoumlotildeng chuugraveng sanh baagraven tieaumln cao sang xinh ntildeeiumlp xaaacuteu xiacute may maeacuten baaacutet haiumlnh do haiumlnh nghieaumlp cuucirca hoiuml vaoslash ta nghoacute raegraveng thaaumlt soumliuml nhoumlotildeng chuugraveng sanh naoslashy ntildeaotilde laoslashm nhoumlotildeng augravec haiumlnh veagrave thaacircn mieaumlng vaoslash yugrave ntildeaotilde nhaiumlo baugraveng caugravec baaumlc thaugravenh taoslash kieaacuten taiumlo augravec nghieaumlp toumlocircng oumlugraveng vocircugravei taoslash kieaacuten sau khi cheaacutet seotilde sanh vaoslasho caucircnh giocircugravei ntildeau khoaring augravec thuugrave ntildeoiumla xoumlugrave ntildeogravea nguiumlc Cooslashn nhoumlotildeng chuugraveng sanh gioumlotilde chaugravenh kieaacuten thaoslashnh toumliumlu thieaumln haiumlnh ocircucirc thaacircn mieaumlng yugrave khoacircng nhaiumlo baugraveng caugravec baaumlc thaugravenh chaugravenh kieaacuten thoumliumlc hieaumln thieaumln nghieaumlp toumlocircng oumlugraveng vocircugravei chaugravenh kieaacuten sau khi cheaacutet seotilde taugravei sanh trong caucircnh giocircugravei laoslashnh cootildei trocircoslashi treacircn ntildeocircoslashi naoslashy

Vigrave vaaumly naoslashy baoslash-la-moacircn ntildeaacircy laoslash minh thoumlugrave hai maoslash ta ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslasho canh gioumlotildea voacirc minh bieaacuten maaacutet minh khocircucirci leacircn bougraveng toaacutei ntildeaotilde ntildei augravenh saugraveng laiumli ntildeeaacuten trong khi Ta an truugrave trong soumliuml tinh taaacuten noatilde loumliumlc khoacircng phougraveng daaumlt

(So evam samAringhite citte parisuddhe pariyodAringte anangane vigatupakkilese mudubhacircte kammaniye thite Aringnejjappatte sattAringnam cutuapapatanantildeAringya cittam abhininnAringmesim So dibbena cakkhunAring visuddhena atikkantamAringnusakena satte passAringmi cavamAringne upapajjamAringnehellip)

lsquoRoagravei vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng suucirca khoacircng veaacutet nhocirc khoacircng phieagraven naotildeo nhu nhuyeatilden voumlotildeng chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng ta houmlocircugraveng taacircm ntildeeaacuten Laaumlu taaumln triacute Ta thaeacuteng tri nhouml thaaumlt lsquoNtildeaacircy laoslash Khoaringrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Nguyeacircn nhaacircn cuucirca Khoaringrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Khoaring Dieaumltrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten Khoaring dieaumltrsquo Ta thaeacuteng tri nhouml thaaumlt lsquoNtildeaacircy laoslash caugravec Laaumlu hoaeumlcrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Nguyeacircn nhaacircn caugravec Laaumlu hoaeumlcrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash caugravec Laaumlu hoaeumlc Dieaumltrsquo lsquoNtildeaacircy laoslash Con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten caugravec Laaumlu hoaeumlc Dieaumltrsquo Nhocircoslash bieaacutet

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 130

nhouml vaaumly thaaacutey nhouml vaaumly taacircm ta thoaugravet khoucirci duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu vaoslash voacirc minh laaumlu Ntildeoaacutei vocircugravei toumliuml thaacircn ntildeaotilde giaucirci thoaugravet khocircucirci leacircn triacute hiearingu bieaacutet Ta ntildeaotilde giaucirci thoaugravet Ta ntildeaotilde thaeacuteng tri lsquoSanh ntildeaotilde chaaacutem doumlugravet phaiumlm haiumlnh ntildeaotilde thaoslashnh vieaumlc caagraven laoslashm ntildeaotilde laoslashm khoacircng cooslashn trocircucirc laiumli traiumlng thaugravei naoslashy noumlotildearsquo

Vigrave vaaumly naoslashy baoslash-la-moacircn ntildeaacircy laoslash minh thoumlugrave ba maoslash ta ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslasho canh cuoaacutei voacirc minh bieaacuten maaacutet minh khocircucirci leacircn bougraveng toaacutei ntildeaotilde ntildei augravenh saugraveng laiumli ntildeeaacuten trong khi Ta an truugrave trong soumliuml tinh taaacuten noatilde loumliumlc khoacircng phougraveng daaumlt

(So evam samAringhite citte parisuddhe abhininnAringmesim Soidam dukkhanti yathAringbhutam abbhannAringsim Ayam dukkhasamudayo ti yathAringbhacirctam abbhantildentildeAringsim Ayam dukkhanirodhoti yathAringbhutam abbhantildentildesim Ayam dukkhanirodhagAringmini patipadAringti yathAringbhacirctam abbhantildentildeAringsim

Ayam kho me brAringhmana rattiyAring pacchime yAringme tatiyAring vijjAring adhigatAring avijjAring vihatAring vijjAring uppannAring tamo vihato Aringloko uppanno YathAring tam appamattassa AringtAringpino pihatattassa viharato)151

Ntildeearing cougrave thearing hiearingu deatilde daoslashng tieaacuten trigravenh cuucirca ba minh chuugraveng ta cougrave thearing tham khaucirco vaoslasho socirc ntildeoagrave thoumlugrave III doumlocircugravei ntildeaacircy

Baucircng III

BA MINH (Tisso VijjAring)152

NtildeEAcircM

THOumlUgrave 49

TRAIumlNG THAUgraveI TAAcircM HIEAumlN HOumlOtildeU

NtildeOAacuteI TOumlOcircIumlNG THIEAgraveN QUAUgraveN

CHOumlUgraveNG NtildeAIumlT

151 M taaumlp I trang 22-3 152 MLS taaumlp I soaacute 4 Kinh Socirciuml haotildei khieaacutep ntildeaotildem trang 28-9

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 131

Canh I

Vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh

khoacircng phieagraven naotildeo nhuaagraven nhuyeatilden voumlotildeng

chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng

Caugravec ntildeocircoslashi soaacuteng quaugrave khoumlugrave moaumlt ntildeocircoslashi hai ntildeocircoslashi haoslashng traecircm ngaoslashn vaoslash nhieagraveu hoaiumli vaoslash

thaoslashnh kieaacutep chauacuteng haiumln taiumli moaumlt nocirci ta teacircn nhouml vaaumly

dooslashng hoiuml nhouml vaaumly ntildeauacuteng caaacutep nhouml vaaumlyhellip

Pubbe NivasAringnussat-

ntildeAringna (Tuugravec maiumlng triacute)

Canh II

Vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng suucirca khoacircng veaacutet nhocirc khoacircng cougrave phieagraven

naotildeo nhu nhuyeatilden voumlotildeng chaeacutechellip

Nhoumlotildeng chuugraveng sanh laoslashm augravec haiumlnh veagrave thaacircn mieaumlng yugrave taoslash

kieaacutenhellip sau khi cheaacutet seotilde sanh vaoslasho caucircnh giocircugravei ntildeau khoaring Ngoumlocirciumlc laiumli chaugravenh

kieaacutenhellip sau khi cheaacutet seotilde taugravei sanh trong caucircnh giocircugravei laoslashnh

hellip

CutacircpapAringtantildeAringna (Sanh toumlucirc triacute)

Canh III

Vocircugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh saugraveng suucirca khoacircng veaacutet

nhocirc khoacircng phieagraven naotildeo nhu nhuyeatilden

voumlotildeng chaeacutec baaacutet ntildeoaumlng

Ntildeaacircy laoslash duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu voacirc minh laaumlu Ntildeaacircy

laoslash caugravec laaumlu hoaeumlc nguyeacircn nhaacircn caugravec laaumlu hoaeumlc caugravec laaumlu hoaeumlc

dieaumlt vaoslash con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten caugravec laaumlu hoaeumlc

dieaumlt

AumlsavakkhantildeAringna (Laaumlu taaumln triacute)

Sau canh cuoaacutei cuucirca ntildeeacircm thoumlugrave 49 doumlotilde kieaumln logravech soumlucirc cuucirca soumliuml giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn ntildeaotilde ntildeeaacuten Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc trocircoslashi ngoumlocircoslashi toacircn xoumlng nhouml laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt baaumlc Giaugravec ngoauml Theaacute toacircn Nhouml lai Baaumlc Baiumlt giaoslash phaiumlmhellip vaoslash ngaoslashi vaatilden laoslash con ngoumlocircoslashi (chocircugrave khoacircng phaucirci Chuugravea trocircoslashi hoaeumlc Ntildeaaacuteng coumlugraveu roatildei) nhoumlng laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi taelignh thoumlugravec moaumlt ngoumlocircoslashi hoaoslashn thieaumln trong logravech soumlucirc loaoslashi ngoumlocircoslashi ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca ngaoslashi voumlocirciumlt qua khoucirci nhoumlotildeng giocircugravei haiumln tham voiumlng iacutech kyucirc thoumlocircoslashng tigravenh vaoslash thoacircng ntildeieaumlp coumlugraveu khoaring cuucirca ngaoslashi cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh ngang qua vieaumlc hoaegraveng phaugravep hoaeumlc goiumli laoslash xiearingn doumlocircng con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo cho tocircugravei cuoaacutei ntildeocircoslashi ngaoslashi

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 132

nhaaumlp nieaacutet baoslashn Toumloslash thocircoslashi gian trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml ocircucirc Boagrave-ntildeeagrave-

ntildeaiumlo-traoslashng voumloslasha luugravec 35 tuoaringi cho ntildeeaacuten luugravec nhaaumlp nieaacutet baoslashn (MahAringparinibbAringna) taiumli Caacircu-thi-na (Kushinagar KusinAringrAring) luugravec 80 tuoaringi Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde du haoslashnh lieacircn tuiumlc moaumlt caugravech khoacircng meaumlt mootildei haagraveu heaacutet caugravec vuoslashng phiacutea baeacutec vaoslash Trung AAacuten ntildeearing truyeagraven baugrave thoacircng ntildeieaumlp giaucirci thoaugravet cuucirca ngaoslashi ntildeeaacuten taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi vigrave an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec cho soaacute ntildeoacircng (bahu jana hitaya bahujana sukhAringya)153

Ntildeearing keaacutet luaaumln choumlocircng naoslashy chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng trong kinh ntildeiearingn PAringli ntildeaotilde trigravenh baoslashy con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo vaoslash Thieagraven ntildeogravenh nhouml nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln cho tieaacuten trigravenh giaucirci thoaugravet vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng chaelig tigravem caagraveu giaucirci thoaugravet cho baucircn thaacircn ngaoslashi ndash moaumlt vograve Boagrave-taugravet maoslash cooslashn ntildeoumla ntildeeaacuten moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec cho chuugraveng sanh suoaacutet trong thocircoslashi cuucirca ngaoslashi vaoslash ngay caucirc sau khi ngaoslashi nhaaumlp nieaacutet baoslashn cho ntildeeaacuten thocircoslashi hieaumln ntildeaiumli hieaumln nay Thieagraven ntildeogravenh vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo vaatilden laoslash nguoagraven caucircm houmlugraveng cho tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn taacircm linh lsquoHaotildey tinh taaacuten chocircugrave cougrave buoacircng lungrsquo ntildeougrave laoslash locircoslashi saugravech taaacuten cuoaacutei cuoslashng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Khoacircng cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet vaoslash thanh togravenh neaacuteu khoacircng cougrave soumliuml noatilde loumliumlc caugrave nhaacircn Nhoumlotildeng locircoslashi caagraveu nguyeaumln gia hoauml hoaeumlc khaaringn xin khoacircng ntildeoumlocirciumlc uucircng hoauml trong Phaaumlt giaugraveo thay vigrave vaaumly neacircn thieagraven ntildeogravenh vaoslash theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo ntildeearing toumliuml cheaacute ngoumliuml thanh

153 PV Bapat 2500 Years of Buddhism Ministry of Information and

Broadcasting Government of India 1919 trang vii

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 133

togravenh vaoslash giaugravec ngoauml Muiumlc ntildeiacutech hoaegraveng phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ntildeoumla taaacutet caucirc chuugraveng sanh giaucirci thoaugravet khoucirci ntildeau khoaring baegraveng caugravech hoaugraven chuyearingn nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn ntildeau khoaring vaoslash chaelig ra moaumlt con ntildeoumlocircoslashng ntildeearing chaaacutem doumlugravet sanh toumlucirc cho nhoumlotildeng ai mong muoaacuten

Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravet hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh vaoslash triacute tueauml Ngaoslashi cuotildeng laoslash nhaoslash touml toumlocircucircng saacircu saeacutec nhaaacutet trong nhieagraveu nhaoslash touml toumlocircucircng laoslash dieatilden thuyeaacutet vieacircn cougrave soumlugravec thuyeaacutet phuiumlc nhaaacutet trong nhoumlotildeng nhaoslash dieatilden thuyeaacutet ngoumlocircoslashi naecircng loumliumlc nhaaacutet trong nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi laoslashm vieaumlc nhaoslash caucirci caugravech thaoslashnh coacircng nhaaacutet trong nhoumlotildeng nhaoslash caucirci caugravech baaumlc ntildeaiumlo souml toumloslash bi vaoslash triacute tueauml nhaaacutet trong caugravec baaumlc ntildeaiumlo souml vaoslash laoslash nhaoslash quaucircn lyugrave hieaumlu quaucirc nhaaacutet trong caugravec nhaoslash quaucircn lyugrave YUgraveugrave chiacute triacute tueauml toumloslash bi phuiumlng soumliuml buoacircng xaucirc moacirc phaiumlm cuucirca moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng caugrave nhaacircn nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep thieaacutet thoumliumlc cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc soumlucirc duiumlng ntildeearing truyeagraven baugrave chaugravenh phaugravep vaoslash taaacutet caucirc caugravec nhaacircn toaacute cuucirca soumliuml thaoslashnh ntildeaiumlt cuoaacutei cuoslashng ntildeaotilde gougravep phaagraven ntildeearing toacircn vinh Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml laoslash moaumlt baaumlc ntildeaiumlo souml voacute ntildeaiumli nhaaacutet Ntildeougrave laoslash lyugrave do maoslash Pandit Nehru luoacircn luoacircn ca tuiumlng Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ngoumlocircoslashi con trai voacute ntildeaiumli nhaaacutet cuucirca ntildeaaacutet noumlocircugravec AAacuten ntildeoauml Hoaeumlc nhaoslash laotildenh ntildeaiumlo vaoslash trieaacutet hoiumlc AAacuten ntildeoauml S Radhakrishnan ntildeaotilde toucirc looslashng kiacutenh troiumlng saacircu saeacutec ntildeeaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt vocircugravei locircoslashi taugraven doumlocircng nhouml

ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm laoslash baaumlc thaagravey triacute tueauml ocircucirc phoumlocircng Ntildeoacircng ntildeoumlugraveng veagrave phoumlocircng dieaumln aucircnh houmlocircucircng xa roaumlng ntildeeaacuten touml toumlocircucircng vaoslash ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca con ngoumlocircoslashi thigrave khoacircng cougrave ai laoslash ngoumlocircoslashi thoumlugrave hai nhouml vaaumly vaoslash ntildeoumlocirciumlc suoslashng kiacutenh nhouml moaumlt nhaoslash saugraveng laaumlp truyeagraven thoaacuteng toacircn giaugraveo maoslash truyeagraven thoaacuteng ntildeougrave mang ntildeaagravey yugrave nghoacutea saacircu saeacutec Ngaoslashi thuoaumlc veagrave logravech soumlucirc cuucirca touml duy theaacute giocircugravei ntildeaotilde ntildeearing gia

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 134

saucircn chung cho taaacutet caucirc phaaumlt toumlucirc tu taaumlp ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi cougrave triacute taugraven doumlocircng laoslash baaumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec nghieacircm chaelignh vaoslash triacute tueauml saugraveng suoaacutet Ntildeoumlugravec Phaaumlt rootilde raoslashng laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng nhaacircn vaaumlt voacute ntildeaiumli nhaaacutet cuucirca logravech soumlucircrdquo154

Cuotildeng cuoslashng yugrave kieaacuten ntildeougrave nhaoslash logravech soumlucirc hoiumlc HG Wells trong taugravec phaaringm lsquoThe Three Greatest Men in Historyrsquo (Ba Nhaacircn vaaumlt Voacute ntildeaiumli trong Logravech soumlucirc) ntildeaotilde vieaacutet raegraveng

ldquoOcircUcirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey rootilde raoslashng ngaoslashi laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi ntildeocircn giaucircn taaumln tuiumly moaumlt migravenh tranh ntildeaaacuteu cho augravenh saugraveng moaumlt ngoumlocircoslashi hoaiumlt ntildeoaumlng thaaumlt chocircugrave khoacircng phaucirci laoslash huyeagraven thoaiumli Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde gocircucirci thoacircng ntildeieaumlp thoaugravet khoaring ntildeeaacuten cho nhaacircn loaiumli Nhieagraveu touml toumlocircucircng hieaumln ntildeaiumli cuucirca chuugraveng ta ntildeaotilde hoaoslash hocirciumlp gaagraven guotildei vocircugravei phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ntildeearing xoaugrave boucirc ntildeau khoaring vaoslash khoacircng thoaotilde maotilden Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly looslashng vograve tha khoacircng iacutech kyucirc boucirc caugravech soaacuteng chaelig nghoacute ntildeeaacuten caugrave nhaacircn hoaeumlc baucircn thaacircn migravenh thigrave chuugraveng ta seotilde trocircucirc thaoslashnh ngoumlocircoslashi voacute ntildeaiumli Trong vaoslashi caugravech ngaoslashi gaagraven vocircugravei chuugraveng ta hocircn vaoslash ntildeaugravep oumlugraveng nhoumlotildeng nhu caagraveu cuucirca chuugraveng ta Ngaoslashi coi troiumlng giaugrave trograve con ngoumlocircoslashi soumliuml hy sinh vaoslash phuiumlc vuiuml ngoumlocircoslashi khaugravec hocircn laoslash looslashng tin tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho ntildeaaacuteng coumlugraveu roatildei Chuugravea trocircoslashi vaoslash ngaoslashi iacutet cougrave tham voiumlng ntildeaugravep oumlugraveng veagrave vaaacuten ntildeeagrave baaacutet toumlucirc cuucirca con ngoumlocircoslashirdquo155

--- ---

154 Ven Narada Mahathera The Buddha in lsquoGems of Buddhist

Wisdomrsquo The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation Taiwan 1996 trang 112-3

155 Nhouml treacircn

4

NGUOAgraveN GOAacuteC VAOslash SOumlIuml PHAUgraveT TRIEAringN HOIumlC THUYEAacuteT BOAgrave TAUgraveT

Nhouml trong Choumlocircng Hai ntildeaotilde giocircugravei thieaumlu Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (Bodhisatta 菩 薩) nhouml phaagraven trung taacircm cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc vocircugravei boaacuten yugrave nghoacutea theo tieaacuten trigravenh hoiumlc thuyeaacutet cuucirca logravech soumlucirc kinh ntildeiearingn PAringli Tuy nhieacircn soumliuml phaugravet triearingn trieaacutet hoiumlc cuucirca khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet trong kinh taiumlng PAringli doumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde khoacircng thaoslashnh coacircng trong vieaumlc ntildeaugravep oumlugraveng nhu caagraveu cuucirca Phaaumlt toumlucirc ntildeang bograve aucircnh houmlocircucircng bocircucirci hoiumlc thuyeaacutet ntildea thaagraven cuucirca nhoumlotildeng toacircn giaugraveo khaugravec ntildeaeumlc bieaumlt Hindu giaugraveo hoaeumlc nhoumlotildeng khuynh houmlocircugraveng hieaumln haoslashnh ocircucirc moaumlt khoaucircng thocircoslashi gian khoacircng gian naoslasho ntildeougrave Vaoslash vigrave lyugrave do ntildeearing ntildeaugravep oumlugraveng vocircugravei tigravenh higravenh mocircugravei chaelig vaoslashi theaacute kyucirc sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde maiumlnh meotilde saugraveng taiumlo vaoslash phaugravet triearingn ra Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet

Cougrave nhieagraveu nguyeacircn nhaacircn lieacircn quan vocircugravei Phaaumlt giaugraveo vaoslash nhoumlotildeng truyeagraven thoaacuteng khaugravec trong nhoumlotildeng ngoumlotilde caucircnh khieaacuten phaugravet sanh ra Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash seotilde ntildeoumlocirciumlc baoslashn baiumlc doumlocircugravei nhoumlotildeng tieacircu ntildeeagrave sau ntildeaacircy

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 136

Khocircucirci nguyeacircn daatilden ntildeeaacuten Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-Taugravet 1 Caugravec Khuynh houmlocircugraveng phaugravet triearingn trong Phaaumlt Giaugraveo

a Ntildeaiumli-thoumloslasha Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp dieaumlt moaumlt theaacute kyucirc cougrave moaumlt soumliuml

baaacutet ntildeoagraveng yugrave kieaacuten locircugraven ntildeaotilde xaucircy ra trong taecircng ntildeoaoslashn taiumli thaoslashnh Veauml-xaugrave (Vesali) Moaumlt soaacute chouml taecircng caucirci caugravech ntildeoumla ra moaumlt heauml thoaacuteng ntildeieagraveu luaaumlt mocircugravei trong giocircugravei luaaumlt maoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy khoacircng ntildeoumlocirciumlc chouml taecircng nhougravem baucirco thuucirc ocircucirc phiacutea Taacircy chaaacutep nhaaumln Ntildeaacircy laoslash nguyeacircn nhaacircn ntildeoumla ntildeeaacuten kyoslash kieaacutet taaumlp (SaUgravegneti 結 集) laagraven thoumlugrave hai cuucirca baucircy traecircm vograve taecircng doumlocircugravei soumliuml trograve trigrave cuucirca vua KAringlAringplusmnoka

Do nhoumlotildeng khaugravec bieaumlt veagrave hoiumlc thuyeaacutet vaoslash ntildeogravea phoumlocircng ntildeaotilde gaacircy ra moaacutei baaacutet hoaoslash trong coaumlng ntildeoagraveng taecircng loumlotilde vaoslash ntildeaotilde chia ra thaoslashnh hai nhaugravenh rieacircng bieaumlt trong Phaaumlt giaugraveo Nhougravem baucirco thuucirc Nguyeacircn-thuucircy (TheravAringda 源 始 佛

教) raaacutet thogravenh haoslashnh ocircucirc phiacutea nam vaoslash nhougravem caucirci caugravech Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (MahAringsaUgraveghika 大 眾 部) phoaring bieaacuten ocircucirc phoumlocircng baeacutec Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml trocircucirc neacircn raaacutet thogravenh haoslashnh trong thocircoslashi ntildeougrave vigrave gaagraven guotildei vocircugravei tinh thaagraven cuucirca quaagraven chuugraveng cougrave khuynh houmlocircugraveng cho pheugravep soumliuml toumliuml do giaucirci thiacutech caugravec phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt chocircugrave khoacircng cougrave thaoslashnh kieaacuten baucirco thuucirc Beacircn caiumlnh ntildeougrave hoiuml khoacircng coi troiumlng vieaumlc nghieacircn coumlugraveu moaumlt caugravech coumlugraveng ngaeacutec lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet vaoslash Phaaumlt hoiumlc

Thaaumlt khoacircng chaeacutec chaeacuten lieaumlu soumliuml phaacircn chia nhoumlotildeng boauml phaugravei naoslashy ntildeaotilde xaucircy ra khoaucircng 300 naecircm troumlocircugravec taacircy logravech hay khoacircng maeumlc duoslash soumliuml truyeagraven baugrave chaugravenh phaugravep vaoslasho

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 137

nhoumlotildeng vuoslashng khaugravec nhau ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml baaacutet ntildeoagraveng vaoslash trocircucirc thaoslashnh moaumlt nguyeacircn nhaacircn chiacutenh cho soumliuml ly giaugraveo Vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave III troumlocircugravec taacircy logravech hoaoslashng ntildeeaacute A-duiumlc (Asoka 阿 育 王) ntildeaotilde uucircng hoauml tiacutech coumliumlc trong soumliuml nghieaumlp truyeagraven baugrave chaugravenh phaugravep ntildeeaacuten khaeacutep nocirci

Do soumliuml uucircng hoauml cuucirca vua A duiumlc sau cuoaumlc kieaacutet taaumlp laagraven thoumlugrave III phaugravei Thoumlocirciumlng-toiumla-boauml (SarvAringstivAringda 一 切

有 部) ntildeaotilde maiumlnh meotilde beugraven reatilde phiacutea taacircy baeacutec AAacuten ntildeoauml vaoslash phaugravei Nguyeacircn-thuucircy ocircucirc phiacutea nam roagravei truyeagraven roaumlng ntildeeaacuten Tiacutech lan Phaaumlt giaugraveo cooslashn aucircnh houmlocircucircng roaumlng xa ntildeeaacuten phiacutea taacircy nhouml Hy-laiumlp vaoslash nhoumlotildeng vuoslashng maoslash Hy laiumlp thoaacuteng loacutenh Phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeearing laiumli aaacuten toumlocirciumlng ocircucirc nhoumlotildeng thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu cuucirca Coacircng nguyeacircn maeumlc duoslash caugravec baegraveng choumlugraveng rootilde raoslashng khoacircng cooslashn loumlu laiumli noumlotildea Suoaacutet hai ba theaacute kyucirc keaacute tieaacutep doumlocircugravei trieagraveu vua A duiumlc ntildeaotilde cougrave hocircn 18 20 hoaeumlc hocircn noumlotildea nhoumlotildeng boauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde toagraven taiumli ntildeaugravenh daaacuteu soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca thocircoslashi kyoslash goiumli laoslash Phaacircn chia caugravec boauml phaugravei Phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly rootilde raoslashng deatilde hiearingu nhoumlng khi thocircoslashi gian troacirci qua vaoslash tuoslashy theo hoaoslashn caucircnh caecircn cocirc khaugravec nhau phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi caoslashng ngaoslashy caoslashng trocircucirc neacircn khougrave hiearingu hoaoslashn toaoslashn Ntildeougrave laoslash nhieaumlm vuiuml cuucirca nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc sau naoslashy laoslashm saugraveng rootilde nhoumlotildeng nghoacutea mocircoslash mogravet ntildeoumla ra nhoumlotildeng tham khaucirco vaoslash saeacutep xeaacutep thaoslashnh moaumlt heauml thoaacuteng cougrave thoumlugrave toumliuml Soumliuml saeacutep xeaacutep bigravenh luaaumln vaoslash nghieacircn coumlugraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm (PAringli Abhidhamma Sanskrit Abhidharma 阿 毘 曇 論)

Luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm laoslash taugravec phaaringm bigravenh luaaumln socircugrave giaucirci nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Nguyeacircn-thuucircy Tuy nhieacircn nhoumlotildeng baoslashi

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 138

luaaumln naoslashy ntildeaeumlc bieaumlt chi tieaacutet vaoslash phaacircn chia taelig maelig hocircn caugravec kinh ntildeiearingn maoslash cuotildeng bao goagravem kinh ntildeiearingn Sau ntildeougrave luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm ntildeaotilde higravenh thaoslashnh moaumlt higravenh thoumlugravec cuucirca neagraven vaecircn hoiumlc rieacircng bieaumlt moaumlt phaagraven moaumlt kho rieacircng goiumli laoslash luaaumln taiumlng (Abhidharma-piEcircaka 論 藏) Toumloslash ntildeougrave Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde cougrave ba taiumlng (TipiEcircaka Skt TripiEcircaka 三 藏) Kinh taiumlng (Sutta NikAringyas 經 藏) Luaaumlt taiumlng (Vinaya NikAringyas 律 藏) vaoslash Luaaumln taiumlng (Abhidhamma NikAringyas論 藏) Ba kho naoslashy raaacutet hoaoslashn haucirco vaoslash goiumli chung laoslash nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc

Nhoumlotildeng boauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo trong thocircoslashi kyoslash phaacircn chia boauml phaugravei ntildeaagraveu tieacircn (Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml) raaacutet quan taacircm vaoslash tuaacircn gioumlotilde nghieacircm khaeacutec nhoumlotildeng giocircugravei luaaumlt vaoslash nghieacircn coumlugraveu kinh ntildeiearingn Ntildeaeumlc bieaumlt nhaaacuten maiumlnh laoslash dogravech giaucirci thiacutech chiacutenh xaugravec theo nguyeacircn vaecircn kinh ntildeiearingn Ngoumlocirciumlc laiumli nhougravem chouml taecircng caucirci caugravech (Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml) ntildeaotilde thieacircn veagrave soumliuml dogravech caugravec choumlotilde trong kinh toumlocircng oumlugraveng vocircugravei nhoumlotildeng yugrave nghoacutea saacircu xa cuucirca chuugraveng Vaoslash do ntildeougrave Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde phaugravet triearingn thaoslashnh moaumlt phong traoslasho caucirci caugravech nhaaacutet trong phaugravei Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml

Trung luaaumln xaugravec nhaaumln raegraveng caucirc hai nhaoslash luaaumln giaucirci A-tyoslash-ntildeaoslashm (AbhidhAringrmika) cuotildeng nhouml nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde phuucirc nhaaumln Troumlocircucircng-laotildeo-thuyeaacutet-boauml (Sthaviras Theravada) bocircucirci leotilde quaugrave nhaaacuten maiumlnh vaaacuten ntildeeagrave hieaumln houmlotildeu vaoslash nghieaumlp vaoslash do ntildeougrave mong socircugravem nhaaumlp nieaacutet baoslashn maoslash khoacircng soaacuteng toumliuml taiumli gioumlotildea caugravec phaugravep Nhoumlng ntildeaacircy laoslash nhoumlotildeng khaugravec bieaumlt veagrave hoiumlc thuyeaacutet trong yugrave nghoacutea nhoumlotildeng toumloslash chuyeacircn moacircn

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 139

Theo Th Stherbatsky giaucirci thiacutech khaugravei nieaumlm trung taacircm trong Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu laoslash caugravec phaugravep toaacutei haaumlu (dharmas) trong khi khaugravei nieaumlm trung taacircm cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash Taugravenh-khoacircng (divideunyatAring) Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde laaumlp laiumli nhieagraveu laagraven neacircn nghoacute ntildeeaacuten nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec thoumliumlc haoslashnh locirciumli tha ntildeougrave laoslash lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha phaaumlt toumlucirc houmlocircugraveng ntildeeaacuten chaaacutep nhaaumln lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet hocircn laoslash A-la-haugraven vaoslash hoiuml tin nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi tu taaumlp theo Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave thearing chuyearingn toaoslashn thearing theaacute giocircugravei thaoslashnh Phaaumlt quaucirc

Vocircugravei soumliuml uucircng hoauml cuucirca caugravec nhaoslash caucirci caugravech vaoslash luaaumln giaucirci A-tyoslash-ntildeaoslashm (Abhidharma) Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde phaugravet triearingn vaoslash lan roaumlng khaeacutep AAacuten ntildeoauml Khoaucircng baeacutet ntildeaagraveu theaacute kyucirc thoumlugrave I taacircy logravech nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn doumliumla treacircn nguyeacircn lyugrave Ntildeaiumli-thoumloslasha baeacutet ntildeaagraveu xuaaacutet hieaumln thaoslashnh moaumlt dooslashng noaringi baaumlt bao goagravem Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAringpAringramitAring sacirctra 般 若 波 羅 密 經) Kinh Duy-ma-caaumlt (Vimalaknerti Vimalaknertinirdeplusmna Sacirctra 維 摩 詰 經) Kinh Hoa-Nghieacircm (AvataUacutesaka Sacirctra 華 嚴 經) Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-Hoa (Saddharma-puœOslasharneka Sacirctra 妙 法 蓮 花 經) vaoslash Kinh Di- Ntildeaoslash (Sukhavatnevyacircha Sacirctra 彌 陀 經)hellip Taaacutet caucirc ntildeeagraveu trocircucirc thaoslashnh nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha Maeumlc duoslash nieacircn ntildeaiumli coaring nhaaacutet cuucirca kinh cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln khoacircng socircugravem hocircn 450 naecircm sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp dieaumlt nhoumlng nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn naoslashy ntildeeagraveu cho laoslash toumloslash kim khaaringu cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca (divideakyamuni 釋 迦 牟 尼 佛) dieatilden thuyeaacutet Thaaumlt ra khoacircng thearing bieaacutet chiacutenh xaugravec ai laoslash taugravec giaucirc nhoumlng nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc moauml ntildeaiumlo vaatilden tin chaeacutec

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 140

nhoumlotildeng baucircn kinh naoslashy laoslash phaugravep thoaiumli cuucirca Nhouml lai Cougrave boaacuten ntildeiearingm so saugravenh soumliuml khaugravec bieaumlt gioumlotildea Tiearingu vaoslash

Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde chaelig ra nhouml sau 1 Ntildeaiumli-thoumloslasha tieaacuten boauml vaoslash khauacuteng ntildeogravenh 2 Trong khi Tiearingu-thoumloslasha phaugravet triearingn taecircng ntildeoaoslashn nhouml laoslash

trung taacircm thigrave Ntildeaiumli-thoumloslasha houmlocircugraveng ntildeeaacuten caugrave thearing 3 Trong khi Tiearingu-thoumloslasha chuucirc troumlocircng hoaoslashn toaoslashn doumliumla

vaoslasho kinh ntildeiearingn (Tripitaka) thigrave Ntildeaiumli-thoumloslasha chaelig doumliumla vaoslasho tinh thaagraven coaacutet lootildei cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt So vocircugravei Ntildeaiumli-thoumloslasha thigrave Tiearingu-thoumloslasha quan taacircm higravenh thoumlugravec vaoslash heauml thoaacuteng trong tiacutenh chaaacutet chiacutenh thoaacuteng cuucirca kinh ntildeiearingn hocircn

4 Trong khi Tiearingu-thoumloslasha chuucirc troumlocircng ntildeocircoslashi soaacuteng aaringn soacute trong roumloslashng hoaeumlc ntildei khaaacutet thoumliumlc thigrave Ntildeaiumli-thoumloslasha khoacircng loaiumli troumloslash ntildeaeumlc ntildeiearingm naoslashy nhoumlng ntildeieagraveu hoiuml mong muoaacuten ntildeocircoslashi soaacuteng tu taaumlp seotilde mocircucirc roaumlng cho taaacutet caucirc ntildeocircoslashi laatilden ntildeaiumlo Toumloslash ntildeougrave hoiuml khoacircng mong trocircucirc thaoslashnh A-la-haugraven thieacircn veagrave giaucirci thoaugravet cho caugrave nhaacircn chaelig mong trocircucirc thaoslashnh Boagrave-taugravet maoslash moiumli ngoumlocircoslashi khaugravet ngoumlocircotildeng Boagrave-taugravet phaugravet nguyeaumln ntildeaiumlt tueauml giaugravec toaacutei thoumlocirciumlng vaoslash coumlugraveu ntildeoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanh troumlocircugravec trong khi Boagrave-taugravet seotilde laoslash vograve sau cuoslashng Ntildeaacircy laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeiearingm quan troiumlng nhaaacutet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha

Chuucirc yeaacuteu trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash giaucirci thoaugravet cho taaacutet caucirc vigrave taaacutet caucirc caugravec phaugravep ntildeeagraveu cougrave lieacircn quan maaumlt thieaacutet vocircugravei nhau ntildeaacircy laoslash nguyeacircn nhaacircn vaoslash taacircm laoslash nguoagraven goaacutec cuucirca taaacutet caucirc nguyeacircn nhaacircn Tuy nhieacircn taacircm Phaaumlt vaoslash chuugraveng

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 141

sanh laoslash moaumlt Muiumlc ntildeiacutech thaaumlt soumliuml cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo laoslash ntildeaiumlt tueauml giaugravec chuyearingn hoaugrave voiumlng toumlocircucircng vaoslash laoslashm locirciumli iacutech cho chuugraveng sanh khaugravec maoslash khoacircng mong ntildeaugravep ntildeeagraven laiumli Boagrave-ntildeeagrave (菩 提) taacircm boagrave ntildeeagrave (菩 提 心) Boagrave-taugravet (菩 薩) ba-la-maaumlt (PAringramitAring 波 羅 密) laoslash nhoumlotildeng toumloslash thoumlocircoslashng gaeumlp trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha (佛

教 大 乘) Khi nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp khaugravei nieaumlm nguyeaumln (praœidhana 願) trocircucirc thaoslashnh taaacutet yeaacuteu Cougrave leotilde bocircucirci vigrave nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy maoslash Sir C Eliot ntildeaotilde cho raegraveng cougrave hai ntildeaeumlc tiacutenh noaringi baaumlt trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash soumliuml toacircn kiacutenh caugravec Boagrave-taugravet vaoslash trieaacutet lyugrave lyugrave toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet

Theo Kogen Mizuno trong taugravec phaaringm lsquoBasic Buddhist Conceptsrsquo (Khaugravei nieaumlm Phaaumlt giaugraveo caecircn baucircn) ntildeaotilde nougravei raegraveng logravech soumlucirc cuucirca Phaaumlt giaugraveo AAacuten ntildeoauml cougrave thearing phaacircn chia thaoslashnh naecircm giai ntildeoaiumln chi tieaacutet nhouml sau

1 Thocircoslashi ntildeaiumli Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy keugraveo daoslashi vaoslasho thocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca (divideAringkyamuni) (toumloslash 560-480 troumlocircugravec taacircy logravech) cho ntildeeaacuten soumliuml phaacircn chia Phaaumlt giaugraveo thaoslashnh caugravec boauml phaugravei (300 troumlocircugravec taacircy logravech)

2 Thocircoslashi ntildeaiumli caugravec boauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo keugraveo daoslashi toumloslash 300 naecircm troumlocircugravec taacircy logravech cho ntildeeaacuten baeacutet ntildeaagraveu theaacute kyucirc thoumlugrave I taacircy logravech

3 Giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo keugraveo daoslashi toumloslash theaacute kyucirc I taacircy logravech ntildeeaacuten naecircm 300

4 Giai ntildeoaiumln gioumlotildea cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo toumloslash naecircm 300-700

5 Giai ntildeoaiumln cuoaacutei cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo toumloslash naecircm

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 142

700-ntildeaagraveu theaacute kyucirc XIII Ntildeaacircy laoslash tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo toumloslash thocircoslashi Ntildeoumlugravec

Phaaumlt cho ntildeeaacuten nay Thaaumlt ra yeaacuteu toaacute quan troiumlng vaoslash baeacutet buoaumlc khieaacuten Phaaumlt giaugraveo vaoslash taaacutet caucirc caugravec toacircn giaugraveo khaugravec vigrave soumliuml toagraven taiumli phaugravet triearingn laacircu daoslashi cuucirca toacircn giaugraveo migravenh hauacuten caugravec toacircn giaugraveo ntildeougrave phaucirci cougrave tieagravem naecircng keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhoumlotildeng kieaacuten thoumlugravec ntildeoumlocircng ntildeaiumli vaoslash nhu caagraveu cuucirca moiumli ngoumlocircoslashi trong taaacutet caucirc thocircoslashi ntildeaiumli maoslash cougrave uyearingn chuyearingn thay ntildeoaringi lsquoTuyoslash tiacuten haoslashnhrsquo(saddhAringnusAringrne 隨信行) trong dooslashng chaucircy nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng chaelig ra caugravec phaugravep laoslash taiumlm bocirciuml thay ntildeoaringi vaoslash trocircucirc thaoslashnh caugravei khaugravec Baaacutet coumlugrave ai haoslashnh ntildeoaumlng uyearingn chuyearingn ntildeieagraveu gigrave maoslash doumliumla treacircn nieagravem tin thaaacutey ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet nhouml thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep nhouml treacircn ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Tuyoslash tiacuten haoslashnh

Laiumli noumlotildea nhoumlotildeng locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng khoacircng neacircn coi nhouml laoslash giaugraveo ntildeieagraveu hoaeumlc tiacuten ngoumlocircotildeng hoaeumlc khuoacircn khoaring nhoumlotildeng locircoslashi vaoslashng ngoiumlc phaucirci tuyeaumlt ntildeoaacutei tuaacircn theo vaoslash kiacutenh troiumlng maoslash toaacutet hocircn heaacutet neacircn xem nhouml moaumlt phoumlocircng tieaumln ntildeearing voumlocirciumlt qua chu trigravenh cuucirca soumliuml soaacuteng vaoslash cheaacutet

Nhouml keaacutet quaucirc nhoumlotildeng caucirci caugravech taaacutet yeaacuteu vaoslash raaacutet caagraven thieaacutet ntildeuugraveng luugravec cuucirca Phaaumlt giaugraveo muiumlc ntildeiacutech vigrave locirciumli iacutech cho soaacute ntildeoacircng ocircucirc nhoumlotildeng thocircoslashi ntildeiearingm logravech soumlucirc nhaaacutet ntildeogravenh naoslasho ntildeougrave ntildeaotilde daatilden ntildeeaacuten moaumlt thoumliumlc teaacute hieaumln houmlotildeu goiumli laoslash ldquoPhaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy (Nam truyeagraven) vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha (Baeacutec truyeagraven) laoslash nhoumlotildeng higravenh aucircnh soaacuteng ntildeoaumlng vaoslash tiacutech coumliumlc cuucirca moaumlt Phaaumlt giaugraveo duy nhaaacutet xuyeacircn qua nhieagraveu thocircoslashi ntildeaiumli vocircugravei

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 143

muiumlc ntildeiacutech thoumlugravec taelignh taaacutet caucirc chuugraveng sanh raegraveng caugravec phaugravep laoslash ngaeacuten nguucirci (anitya 無 常) taiumlm thocircoslashi (kbdquoaœika剎

那) bieaacuten ntildeoaringi (santAringna 流) vaoslash khoacircng cougrave thoumliumlc thearing (anAringtmakaUacute 無 我) ntildeearing tu taaumlp toumlocircng oumlugraveng theo locircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly veagrave Lyugrave Duyeacircn khocircucirci (Pratnetya-samutpAringda 緣 起 因 緣 生 起) toumloslash boucirc caugravec tham duiumlc (rAringga 貪) saacircn haaumln (dvebdquoa 瞋) si meacirc (moha 痴) vaoslash toumliuml thoumlugravec taelignh Vigrave vaaumly chuugraveng ta phaucirci cougrave moaumlt caugravei nhigraven ntildeuugraveng ntildeaeacuten vaoslasho nhoumlotildeng yugrave nghoacutea chaacircn thaaumlt cuucirca Tiearingu-thoumloslasha vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeearing cougrave thearing xem nhouml laoslash anh em trong moaumlt gia ntildeigravenh nhouml Beatrice Lane Suzuki trong taugravec phaaringm Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna Buddhism) ntildeaotilde ntildeeagrave nghograve raegraveng ldquoCougrave phaucirci chuugraveng ta ntildeaotilde laiumlc loaacutei trong khu roumloslashng ntildeaagravey gai gougravec khi chuugraveng ta tieacircu phiacute quaugrave nhieagraveu thocircoslashi gian nhouml vaaumly ntildeearing tigravem hiearingu vaaacuten ntildeeagrave logravech soumlucirc cuucirca tiearingu vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Taiumli sao chuugraveng ta khoacircng chaaacutep nhaaumln caucirc hai nhouml laoslash soumliuml trigravenh baoslashy cuucirca cuoslashng nhoumlotildeng chaacircn lyugrave gioaacuteng nhau vaoslash toumliuml choiumln moaumlt thoumloslasha naoslasho thiacutech hocirciumlp nhaaacutet vocircugravei caecircn cocirc cuucirca migravenh ntildeearing tu taaumlprdquo156

Xeugravet veagrave vieaumlc tu taaumlp lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven trong Tiearingu-thoumloslasha vaoslash lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave vaoslashi yugrave kieaacuten chuugraveng ta caagraven xem xeugravet

DT Suzuki ntildeaotilde ntildeoumla ra yugrave nhouml sau

156 Beatrice Lane Suzuki Mahayana Buddhism London Fourth edition 1980 trang b 35

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 144

ldquoPhaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt toacircn giaugraveo vaoslash nhouml moatildei toacircn giaugraveo cougrave maeumlt xaotilde hoaumli vaoslash tu taaumlp taacircm linh khoacircng cougrave ntildeieagraveu naoslashy thigrave Phaaumlt giaugraveo seotilde maaacutet lyugrave do ntildeearing toagraven taiumli Kinh Laecircng-giaoslash (LaœkAringvatAringra) cuotildeng chuaaringn bograve cho Boagrave-taugravet vocircugravei soumlugrave meaumlnh nhouml laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng thaoslashnh vieacircn cuucirca coaumlng ntildeoagraveng xaotilde hoaumli hoaiumlt ntildeoaumlng toumloslash thieaumln houmlotildeu iacutech chuugraveng sanh Trong khi muiumlc tieacircu cuucirca Tiearingu-thoumloslasha khoacircng ngoaoslashi giaucirci thoaugravet caugrave nhaacircn ntildeaiumlt A-la-haugraven moaumlt cuoaumlc soaacuteng thaugravenh thieaumln an toacutenh Ntildeaacircy laoslash soumliuml khaugravec nhau gioumlotildea Ntildeaiumli-thoumloslasha vocircugravei Tiearingu-thoumloslashardquo157

Har Dayal nougravei raegraveng ldquoA-la-haugraven quaugrave iacutech kyucircrdquo hoaeumlc ldquoA-la-haugraven thigrave quaugrave thocircoslash ocirc vocircugravei soumlugrave maiumlng thuyeaacutet phaugraveprdquo hoaeumlc ldquoSoumliuml laiumlnh luoslashng vaoslash taugravech bieaumlt cuucirca caugravec A-la-haugraven ntildeaotilde ntildeoumla ntildeeaacuten moaumlt phong traoslasho ntildeaiumli thoumloslasha lsquocoumlugraveu giuugravep caugravec chuugraveng sanhrsquo thay cho phong traoslasho cuotilde cuucirca tiearingu thoumloslashardquo Lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc hiearingu chaelig phaucircn ntildeoaacutei laiumli baaumlc phaiumlm haiumlnh an toacutenh thuiuml ntildeoaumlngrdquo 158

Hoaeumlc Isaline B Horner trong taugravec phaaringm The early Buddhist Theory in Man Perfected (Ngoumlocircoslashi hoaoslashn thieaumln trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy) ntildeaotilde trigravenh baoslashy nhouml sau

ldquoA-la-haugraven bograve buoaumlc toaumli iacutech kyucirc chaelig doumliumla treacircn soumliuml locirciumli iacutech cuucirca chiacutenh migravenh maoslash khoacircng maoslashng ntildeeaacuten soumliuml giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashnrdquo159

Har Dayal cuotildeng cho raegraveng lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc coi nhouml laoslash moaumlt soumliuml phaucircn ntildeoaacutei choaacuteng laiumli lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven cuucirca Tiearingu-thoumloslasha Nhoumlng soumliuml buoaumlc toaumli iacutech kyucirc laoslash ocircucirc choatilde khoacircng choaacuteng laiumli A-la-haugraven maoslash chaelig phaucircn ntildeoaacutei laiumli caugravec tu soacute A-la-haugraven ntildeaotilde minh hoiumla chaacircn dung A-la-haugraven nhouml moaumlt

157 DT Suzuki Studies in The LaœkAringvatAringra Sutra Routledge amp Kegan Pual LTD London rpt 1975 trang 214 158 BDSBL trang 2-3 159 Isaline Blew Horner The early Buddhist Theory in Man Perfected A

Study of the Arahanta London Williams amp Northgate Ltd 1936 London 1979

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 145

lyugrave toumlocircucircng toumliuml kyucirc bocircucirci caugravech couml xoumlucirc cuucirca chiacutenh hoiuml vaoslash do ntildeougrave khieaacuten cho ntildeocircoslashi soaacuteng toacircn giaugraveo (Brahmacariya) cao thoumlocirciumlng doumlocircoslashng nhouml trocircucirc thaoslashnh khoacircng thoumliumlc tieatilden

Thaaumlt ra nhoumlotildeng locircoslashi naoslashy cuotildeng quaugrave coumliumlc ntildeoan vaoslash thaoslashnh kieaacuten Laoslashm theaacute naoslasho A-la-haugraven (阿 羅 漢) ngoumlocircoslashi ntildeoumlocirciumlc taugraven doumlocircng ntildeaotilde ntildeaiumlt muiumlc ntildeiacutech cao nhaaacutet trong taecircng ntildeoaoslashn (Saœgha 僧伽) trong thocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaugraveng quyugrave cuucirca soumliuml giaucirci thoaugravet baaumlc moacirc phaiumlm thanh togravenh ntildeoumlugravec haiumlnh cuucirca theaacute gian taiumli sao laiumli bograve coi laoslash iacutech kyucirc giocircugravei haiumln thieaacuteu tinh thaagraven nhieaumlt tigravenh chaacircn thaaumlt vaoslash looslashng vograve tha nhoucirc nhen thaaacutep keugravem hocircn lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravethellip Thieaacutet toumlocircucircng nocirci ntildeaacircy caagraven neacircn triacutech phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt trong Toumlocircng oumlng boauml kinh160 minh ntildeogravenh laiumli ntildeieagraveu naoslashy nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo ngang qua baucircy caucircnh giocircugravei cho ntildeeaacuten toaumlt ntildeaelignh cuucirca houmlotildeu caugravec A-la-haugraven laoslash toaacutei thoumlocirciumlng toaacutei thaeacuteng trong taaacutet caucirc theaacute giocircugravei

Ntildeaaacuteng Theaacute toacircn ntildeaotilde nougravei nhouml vaaumly Baaumlc thieaumln theauml cuotildeng thuyeaacutet nhouml vaaumly baaumlc ntildeaiumlo souml laiumli nougravei theacircm

1 OAcirci an laiumlc A-la-haugraven Khaugravet augravei ntildeaotilde ntildeoaiumln dieaumlt Chaaacutep ngaotilde ntildeaotilde baaumlt goaacutec Loumlocircugravei si bograve phaugrave vocircotilde

2 Voacirc tham ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc OAcirc troumlocirciumlc ntildeaotilde vieatilden ly Theaacute gian taacircm khoacircng nhieatildem Voacirc laaumlu baaumlc Phaiumlm thieacircn

160 BKS III Choumlocircng I Toumlocircng oumlng uaaringn Phaaringm iii Nhoumlotildeng gigrave ntildeoumlocirciumlc aecircn iv Caugravec vograve A-la-haugraven trang 69-0

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 146

3 Naecircm loumliumlc161 kheugraveo ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Do haoslashnh baucircy chi phaugravep162

Baaumlc chaacircn nhaacircn taugraven thaugraven Con ntildeiacutech toacircn chouml Phaaumlt

4 Trang nghieacircm baucircy mougraven baugraveu Tu taaumlp ba hoiumlc phaugravep163

Baaumlc ntildeaiumli huoslashng noaacutei gougravet Voumlocirciumlt qua moiumli socirciuml haotildei

5 Ntildeaagravey ntildeuucirc moumlocircoslashi naecircng loumliumlc164

161 Naecircm loumliumlc tiacuten (saddhAring) taaacuten (saccaœ [Aringraddha] viriya) nieaumlm (sati) ntildeogravenh (hiri-ottappaœ) vaoslash hueauml (pantildentildea) 162 Thaaacutet giaugravec chi (Satta-bojjhangAring) Traiumlch phaugravep tinh taaacuten hyucirc khinh an nieaumlm ntildeogravenh xaucirc (xem A VI trang 14) 163 Ba hoiumlc phaugravep (sikkhAring) Giocircugravei (adhi-plusmnila) ntildeogravenh (citta) tueauml (pantildentildea) 164 10 loumliumlc Moumlocircoslashi khaucirc naecircng triacute giaugravec cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt 10 Thograve xoumlugrave phi xoumlugrave triacute loumliumlc Triacute loumliumlc bieaacutet veagrave soumliuml vaaumlt naoslasho laoslash cougrave ntildeaiumlo lyugrave soumliuml vaaumlt

naoslasho laoslash khoacircng cougrave ntildeaiumlo lyugrave 11 Nghieaumlp triacute loumliumlc Tri tam theaacute nghieaumlp baugraveo triacute loumliumlc Triacute loumliumlc bieaacutet rootilde ba ntildeocircoslashi

nghieaumlp baugraveo cuucirca chuugraveng sanh 12 Thieagraven ntildeogravenh triacute loumliumlc Tri chouml thieagraven giaucirci thoaugravet tam muoaumli triacute loumliumlc triacute loumliumlc

bieaacutet caugravec thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute loumliumlc bieaacutet taugravem giaucirci thoaugravet ba tam muoaumli 13 Caecircn tiacutenh triacute loumliumlc (Tri chuugraveng sanh taacircm tiacutenh triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet taacircm tiacutenh

cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh 14 Nguyeaumln duiumlc triacute loumliumlc (Tri chuucircng chuucircng giaucirci triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet moiumli loaoslashi

triacute giaucirci cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh 15 Giocircugravei triacute loumliumlc (Tri chuucircng chuucircng giocircugravei triacute loumliumlc) triacute loumliumlc bieaacutet khaeacutep vaoslash ntildeuugraveng

nhouml thoumliumlc moiumli loaiumli caucircnh giocircugravei khaugravec nhau cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh 16 Ntildeaiumlo chiacute xoumlugrave triacute loumliumlc (Touml nhaaacutet thieaacutet chiacute ntildeaiumlo socircucirc triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc bieaacutet heaacutet

ntildeaiumlo maoslash ngoumlocircoslashi tu haoslashnh seotilde ntildeaiumlt tocircugravei nhouml ngoumlocircoslashi tu nguotilde giocircugravei thaaumlp thieaumln thigrave ntildeoumlocirciumlc ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi hoaeumlc leacircn cootildei trocircoslashi ngoumlocircoslashi tu phaugravep voacirc laaumlu thigrave seotilde choumlugraveng ntildeaiumlt nieaacutet baoslashn

17 Tuugravec maiumlng triacute loumliumlc (Tri thieacircn nhaotilden voacirc ngaiumli triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc vaaumln duiumlng thieacircn nhaotilden nhigraven thaaacutey soumliuml sinh toumlucirc vaoslash nghieaumlp thieaumln augravec cuucirca chuugraveng sanh laiumli cooslashn bieaacutet rootilde voacirc laaumlu nieaacutet baoslashn

18 Thieacircn nhaotilden triacute loumliumlc (Triacute tuugravec maiumlng voacirc laaumlu triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc bieaacutet tuugravec maiumlng cuucirca chuugraveng sanh laiumli cooslashn bieaacutet rootilde voacirc laaumlu nieaacutet baoslashn

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 147

Toumliuml taiumli thaugravenh xuaaacutet theaacute Baaumlc toaacutei thaeacuteng treacircn ntildeocircoslashi Khaugravet augravei khoacircng cooslashn noumlotildea

7 Choumlugraveng ntildeaiumlt triacute thoumlocirciumlng nhaacircn Thaacircn naoslashy laoslash sau roaacutet Phaiumlm haiumlnh ntildeaotilde thaoslashnh toumliumlu Do toumliuml migravenh noatilde loumliumlc

8 Caugravec toumlocircucircng ntildeeagraveu khoacircng ntildeoaumlng Giaucirci thoaugravet khoucirci taugravei sanh Toumliuml ntildeieagraveu ngoumliuml ntildeoumlocirciumlc migravenh Baaumlc chieaacuten thaeacuteng theaacute gian

9 Treacircn doumlocircugravei cuoslashng phaucirci traugravei Tham ntildeaeacutem ntildeeagraveu khoacircng cooslashn Hoiuml roaacuteng tieaacuteng souml toumlucirc lsquoPhaaumlt voacirc thoumlocirciumlng treacircn ntildeocircoslashirsquo

(YAringvatAring bhikkhave sattAringvAringsAring yAringvatAring bhavaggaUacute ete aggAring ete soEcircEcircAring lokasmiUacute yad idam arahahto ti

IdaUacute avoca BhagavAring idaUacute vatvAring Sugato athAringparam etad avoca satthAring Sukhino vata arahanto taœhAring tesaUacute na vijjati AsmimAringno samucchinno mohajAringlaUacute padAringlitam Anejanto anuppattAring cittaUacute tesaUacute anAringvilaUacute Loke anupalittAring te brahmabhutAring anAringsavAring Pantildecakkhandhe parintildentildeaya sattasaddhammagocarAring

PasaUacutesiyAring sappurisAring puttAring buddthiassa orasAring SattaratanasampannAring tnesu sikkhAringsu sikkhitAring Anuvicaranti mahAringvnerAring pahnenabhayabheravAring DasahaUgravegehi sampannAring mahAringnAringgAring samAringhitAring

19 Laaumlu taaumln triacute loumliumlc (Triacute voacutenh ntildeoaiumln taaumlp khiacute triacute loumliumlc) Triacute loumliumlc cougrave thearing bieaacutet rootilde

nhouml thoumliumlc ntildeoaacutei vocircugravei moiumli taoslashn douml taaumlp khiacute seotilde voacutenh vieatilden ntildeoaiumln dieaumlt chauacuteng sinh (Xem MLS I trang 69-70 A V trang 337 M I trang 69 DCBT

trang 46 BDBSL trang 20)

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 148

Ete kho seEcircEcirchAring lokasmiUacute taœhAring tesaUacute na vijjati AsekhantildeAringœaUacute uppannam antnemo yam samussayo Yo sAringro brahmacariyassa tasmim aparapaccayAring VidhAringsu na vikampanti vippamuttAring punabbhavAring Dantabhacircmim anuppattAring te loke vijitAringvino UddhaUacute tiriyaUacute apAringcnenaUacute nandi tesaUacute na vijjati Nandanti te snehanAringdaUacute BuddhAring loke anuttarAringti )165

Trong Toumlocircng oumlng boauml kinh166 Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (SAringriputta舍 利 弗) ntildeaotilde hiearingu saacircu saeacutec vaoslash giaugravec ngoauml lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (Pratnety-samutpAringda 緣 起 因 緣 生 起) nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaugravec ngoauml Ngay caucirc neaacuteu Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave ntildeaeumlt caacircu houcirci veagrave nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave gigrave trong baucircy ngaoslashy baucircy ntildeeacircm thigrave toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cougrave thearing traucirc locircoslashi thoacircng suoaacutet khoacircng cougrave khougrave khaecircn Hocircn noumlotildea trong nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Pali khaugravec raaacutet nhieagraveu tyoslash-kheo tyoslash-kheo-ni chauacuteng haiumln nhouml Ntildeaiumli Ca-dieaacutep (MahAringkassapa大 迦 葉) Muiumlc-kieagraven-lieacircn (MogallAringna目 犍 蓮) Phaugravep-na (Dhammadina法 那)hellip cuotildeng cougrave nhoumlotildeng khaucirc naecircng nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt dieatilden thuyeaacutet Phaaumlt phaugravep nhaaumlp thieagraven hoaeumlc thoumliumlc hieaumln nhieagraveu loaiumli thaagraven thoacircng Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde choumlugraveng minh haoslashng traecircm ntildeeauml toumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei giaucirci thoaugravet baegraveng ngaoslashi vaoslash ngay caucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt ngaoslashi cuotildeng xaugravec ntildeogravenh ngaoslashi laoslash moaumlt baaumlc A-la-haugraven nhouml sau

ldquoBaacircy giocircoslash haotildey quan saugravet Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm soumliuml noaringi danh toaacutet ntildeeiumlp sau ntildeaacircy ntildeaotilde vang xa ndash Ngaoslashi laoslash baaumlc A-la-haugraven Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec Minh haiumlnh tuugravec Thieaumln theauml Theaacute gian giaucirci Voacirc

165 S III trang 83-4 166 BKS II trang 35-7

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 149

thoumlocirciumlng soacute Ntildeieagraveu ngoumliuml troumlocirciumlng phu Thieacircn nhaacircn souml Phaaumlt Theaacute toacircnrdquo167

(TaUacute kho pana BhagavantaUacute GotamaUacute evaUacute kalyAringœ

o kittissado abhuggato lsquoIti pi so BhagavAring arahaUacute sammAringsambuddho vijjAring-caraœa-sampanno sugato loka-vikacirc anuttaro purisa-dhamma-sAringrathne setthAring deva-manussAringnaUacute buddho bhagavAring)168

A-la-haugraven laoslash moaumlt thuaaumlt toumloslash caecircn baucircn biearingu thograve cho Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn nhoumlng chuugraveng ta cuotildeng thaaacutey trong vaoslashi nocirci toumloslash lsquoNtildeoumlugravec Phaaumltrsquo cuotildeng augravem chaelig cho baaumlc A-la-haugraven Trong kinh Trung boauml chuugraveng ta thaaacutey cougrave moaumlt baoslashi thocirc ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten yugrave nghoacutea cuucirca A-la-haugraven

lsquoAi bieaacutet ntildeoumlocirciumlc ntildeocircoslashi troumlocircugravec Thaaacutey cootildei thieaumln cootildei khoaring

Thoaugravet khoucirci vooslashng taugravei sanh Thaoslashnh toumliumlu ntildeoumlocirciumlc Thaeacuteng triacute

Vograve aaacutey laoslash baaumlc Thaugravenh Ai bieaacutet taacircm thanh togravenh

Giaucirci thoaugravet khoucirci chaaacutep thuucirc Nhaoslashm chaugraven sanh cuoslashng toumlucirc

Vieacircn thaoslashnh ntildeoumlocirciumlc Phaiumlm haiumlnh Thaaacutey rootilde taaacutet caucirc phaugravep

Vograve aaacutey laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt 169

(PubbenivAringsaUacute yo vedi Atho jAringtikkhayaUacute patto CittaUacute visuddhaUacute jAringnAringti pahnenajAringtimaraœo pAringragacirc sabbadhammAringnaUacute saggAringpAringgantilde ca passati abhintildentildeAring vosito muni muttaUacute rAringgehi sabbaso brahmacariyassa kevalne

167 DB I soaacute 12 Kinh Chuucircng ntildeoumlugravec (SoœadaœOslasha Sutta) trang 145 168 D I trang 111 169 MLS II soaacute 91 Kinh BrahmAringyu trang 330

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 150

Buddho tAringdi pavuccatneti)170

Hoaeumlc trong Toumlocircng oumlng boauml kinh ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng cougrave phaacircn bieaumlt soumliuml khaugravec nhau gioumlotildea ngaoslashi vaoslash A-la-haugraven

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo Nhouml lai laoslash baaumlc A-la-haugraven laoslash baaumlc giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn laoslashm cho con ntildeoumlocircoslashng khocircucirci leacircn maoslash troumlocircugravec ntildeougrave choumla khocircucirci ntildeem ntildeeaacuten con ntildeoumlocircoslashng maoslash troumlocircugravec ntildeougrave choumla cougrave tuyeacircn boaacute con ntildeoumlocircoslashng maoslash troumlocircugravec ntildeougrave choumla ntildeoumlocirciumlc tuyeacircn boaacute Ngaoslashi laoslash ngoumlocircoslashi bieaacutet hiearingu vaoslash thieaumln xaucirco veagrave con ntildeoumlocircoslashng Vaoslash naoslashy caugravec tyoslash-kheo caugravec ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi laoslash nhoumlotildeng vograve soaacuteng theo ntildeaiumlo tieaacutep tuiumlc thaoslashnh toumliumlu ntildeaiumlo Naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeougrave laoslash soumliuml sai bieaumlt ntildeiearingm ntildeaeumlc bieaumlt ntildeearing phaacircn bieaumlt Nhouml lai Baaumlc A-la-haugraven hoaoslashn toaoslashn giaugravec ngoauml vocircugravei caugravec tyoslash-kheo ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet nhocircoslash triacute tueaumlrdquo171

(TathAringgato bhikkhave arahaUacute sammAringsambuddho anuppannassa maggassa uppAringdetAring asantildejatassa maggassa santildejAringnetAring anakkhAringtassa maggassa akkhAringtAring maggantildentildeu Uacuteaggavidacirc maggakovido MaggAringnugAring ca bhikkhave etarahi sAringvakAring viharanti pacchAringsamannAringgatAring

AyaUacute kho bhikkhave viseso aya adhippAringlyoso idaUacute NAringnAringlaraœaUacute TathAringgatassa arahato sammAringsambuddhassa panuavimuttena bhikkhuna ti )172

Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt yugrave nghoacutea Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash A-la-haugraven ntildeoagraveng nhaaacutet trong tieaacuten trigravenh choumlugraveng ntildeaiumlt taacircm linh doumlocircoslashng nhouml thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc nougravei ntildeeaacuten trong nhoumlotildeng phaagraven coaring nhaaacutet cuucirca Kinh taiumlng

Trong taugravec phaaringm ldquoBuddhist Images of Human Perfectionrdquo (Baaumlc Hoaoslashn thieaumln trong Phaaumlt giaugraveo) 170 M II BrahmAringyusutta trang 144 171 BKS III Choumlocircng I Toumlocircng oumlng uaaringn I Phaaringm Tham luyeaacuten vi Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec trang 58 172 S III trang 66

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 151

Nathan Katz ntildeaotilde chaelig ra raegraveng ldquoA-la-haugraven (pantildentildeAringvimutto) ntildeoumlocirciumlc nougravei laoslash ntildeoagraveng vocircugravei

Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave phoumlocircng dieaumln choumlugraveng ntildeaiumlt giaucirci thoaugravet vigrave caucirc hai ntildeeagraveu hoaoslashn toaoslashn voumlocirciumlt qua caugravec kieaacutet soumlucirc laaumlu hoaeumlcrdquo173

Trong kinh Na-tieacircn tyoslash-kheo (Milindapantildeha)174 cho raegraveng A-la-haugraven noaringi baaumlt saugraveng chougravei vaoslash traagravem toacutenh gioumlotildea caugravec tyoslash-kheo (bhikkhus 毘 丘) khaugravec bocircucirci leotilde caugravec ngaoslashi cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet vaoslash an toacutenh toumloslash trong thaacircn taacircm A-la-haugraven ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash baaumlc toacircn quyugrave baaumlc giaucirci thoaugravet

Trong cuoaacuten luaaumln cuucirca ngaoslashi Voacirc troumlocircugravec (Asaœga無

著) ntildeaotilde ntildeoumla ra yugrave kieaacuten gioaacuteng vocircugravei Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Boagrave-taugravet sau khi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml (bodhi 菩 提) ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt A-la-haugraven Nhouml-lai (TathAringgata 如 來) toumlugravec laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt (Buddha佛 陀)175 Ntildeieagraveu naoslashy minh choumlugraveng raegraveng khoacircng ai voumlocirciumlt qua traiumlng thaugravei A-la-haugraven lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven laoslash ntildeocircoslashi soaacuteng lyugrave toumlocircucircng cuucirca Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde thaaumlt soumliuml baeacutet nguoagraven toumloslash soumliuml giaugravec ngoauml cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash ntildeoumlocirciumlc ngaoslashi thoumloslasha nhaaumln nhouml laoslash moaumlt tieaacuten trigravenh taacircm linh cao nhaaacutet

Trocircucirc laiumli phaagraven Ntildeaiumli-thoumloslasha chuugraveng ta cougrave thearing keaacutet luaaumln raegraveng ntildeearing ntildeaugravep oumlugraveng khaucirc naecircng lieacircn ntildeocircugravei vocircugravei kieaacuten thoumlugravec vaoslash nhu caagraveu ntildeoumlocircng thocircoslashi cuucirca con ngoumlocircoslashi ocircucirc moiumli thocircoslashi ntildeaiumli Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde higravenh thaoslashnh vaoslash phaugravet triearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeougraveng vai trooslash chiacutenh vaoslash quan troiumlng trong vieaumlc phaugravet

173 BIHP trang 96 174 Milindapantildeha ed V Trenckner PTS 1962 trang 226 175 W Rahula Zen and The Taming of The Bull London 1978 trang 74

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 152

khocircucirci moaumlt hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet mocircugravei trong nguoagraven kinh ntildeiearingn tieaacuteng Phaiumln (Sanskrit) vaoslash tieaacuteng Haugraven vaoslash hoiumlc thuyeaacutet mocircugravei naoslashy ntildeaotilde keaacute thoumloslasha vaoslash tieaacutep tuiumlc phaugravet triearingn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeaotilde cougrave xuaaacutet xoumlugrave toumloslash trong kinh taiumlng PAringli Do theaacute Edward Conze ntildeaotilde nougravei raegraveng cougrave hai soumliuml ntildeougraveng gougravep locircugraven maoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten cho touml toumlocircucircng nhaacircn loaiumli ntildeougrave laoslash soumliuml saugraveng taiumlo lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet vaoslash chi tieaacutet hoaugrave hoiumlc thuyeaacutet lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo176

b Khaugravei nieaumlm mocircugravei veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Trong caugravec kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy

Ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀) chaelig laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi nhouml chuugraveng ta nhoumlng ngaoslashi ntildeaotilde giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc thearing chaacircn lyugrave toagraven taiumli cuucirca con ngoumlocircoslashi vaoslash caugravec phaugravep baegraveng chiacutenh soumliuml noatilde loumliumlc cuucirca ngaoslashi Nhoumlng khi thocircoslashi gian troacirci qua Ntildeoumlugravec Phaaumlt chauacuteng bao laacircu ntildeoumlocirciumlc lyugrave toumlocircucircng hoaugrave tinh thaagraven hoaugrave vaoslash vuotilde truiuml hoaugrave Khaugravei nieaumlm Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng vaoslash chi tieaacutet hoaugrave theo hoaoslashn caucircnh cuucirca AAacuten ntildeoauml nocirci maoslash bograve aucircnh houmlocircucircng lyugrave thuyeaacutet sieacircu higravenh vaoslash ntildea thaagraven cuucirca Hindu giaugraveo Ntildeoumlugravec Phaaumlt baacircy giocircoslash khoacircng cooslashn laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc noumlotildea maoslash trocircucirc thaoslashnh ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca thocircoslash phoumlocirciumlng trocircucirc thaoslashnh voacutenh coumlucircu voacirc soaacute baaacutet toumlucirc hoaugrave thaugravenh hoaugrave tinh thaagraven hoaugrave vuotilde truiuml hoaugrave vaoslash hocirciumlp nhaaacutet hoaugrave

Kinh Thaagraven-thoacircng du-hiacute (Lalitavistara 神 通 遊

戲 經) nougravei cougrave voacirc soaacute (koEcircis)177 chouml Phaaumlt cuotildeng gioaacuteng

176 Edward Conze Thirty Years of Buddhist Studies Bruno Cassier

(Publisher) LTD Oxford London 1967 trang 54 177 KoEcircis moaumlt trieaumlu Cuotildeng giaucirci thiacutech 100000 hoaeumlc 100 laksa nghoacutea laoslash

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 153

nhouml trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma PuœOslasharneka Sacirctra妙 法 蓮 花 經) Kinh Kim-quang minh (Suvarœa-prabhAringsa Sacirctra 金 光 明 經) nougravei vocircugravei chuugraveng ta lsquohaoslashng ngaoslashn chouml Phaaumltrsquo trong khi Voacirc-loumlocirciumlng-thoiuml kinh (SukhAringvatne Vyacircha 無 量 壽 經) oumlocircugravec loumlocirciumlng soaacute chiacutenh xaugravec laoslash 81 koEcirci-niyuta-plusmnata-sahasrAringœi (81 trieaumlu niyutas)178 hoaeumlc lsquoChouml Phaaumlt nhieagraveu nhouml soaacute caugravet soacircng Haegravengrsquo Moatildei vograve Phaaumlt ntildeeagraveu cougrave caucircnh giocircugravei cuucirca migravenh (kbdquoetra 佛 剎) nocirci maoslash ngaoslashi houmlocircugraveng daatilden chuugraveng sanh tu taaumlp ntildeearing ntildeaiumlt tueauml giaugravec Moaumlt cootildei (kbdquoetra 剎)179 goagravem nhieagraveu theaacute giocircugravei vaoslash vuotilde truiuml vocircugravei nhoumlotildeng cootildei trocircoslashi (諸 天) ngaiuml quyotilde (餓 鬼) ngoumlocircoslashi (人) vaoslash suugravec sanh (畜 生) Ntildeoumlugravec Phaaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln treacircn traugravei ntildeaaacutet naoslashy hoaeumlc baaacutet coumlugrave theaacute giocircugravei naoslasho khaugravec vaoslash cougrave thearing khoacircng ngoumloslashng toagraven taiumli Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm (Gautama 瞿 曇 佛) soaacuteng maotildei maotildei (sadAring sthitaaelig) vaoslash chouml Phaaumlt laoslash baaacutet toumlucirc Thoiuml maiumlng caugravec ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash voacirc taaumln vaoslash voacirc loumlocirciumlng180 Chouml Phaaumlt laoslash baaumlc sieacircu voumlocirciumlt (lokottara) vaoslash ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave trong caugravec hoaiumlt ntildeoaumlng thaaumlm chiacute trong thocircoslashi gian cooslashn ocircucirc traagraven gian Ngaoslashi cuotildeng aecircn uoaacuteng duoslashng thuoaacutec khi bograve

10 trieaumlu Triacutech trong Toumliuml-ntildeiearingn Phaaumlt hoiumlc Trung-Anh trang 261

178 Lalita Vistara EdS Lefmann Halle aS1902-8 40210 Saddharma PuœOslasharneka 2284 SukhAringvatne Vyacircha trang 10 in BDBSL trang 25

179 Kbdquoetra cootildei giocircugravei ntildeaaacutet noumlocircugravec nocirci choaacuten (land field country place also a universe consisting of three thousand large chiliocosms also a spire or flagstaff on a pagoda a monastery but this interprets lsquoCaityarsquo) triacutech trong DCBT trang 250b

180 Suvarœa-prabhAringsa Manuscript Soaacute 8 Hodgson Collection Royal Asiatic Society London fol 5a trang 1 trocircucirc ntildei

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 154

bogravenhhellip nhouml laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeearing laoslashm cho phuoslash hocirciumlp vocircugravei nhoumlotildeng caugravech ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi chocircugrave thaaumlt soumliuml ngaoslashi khoacircng bograve chi phoaacutei bocircucirci ntildeougravei khaugravet bogravenh hoaeumlc baaacutet coumlugrave nhoumlotildeng nhu caagraveu vaoslash tiacutenh chaaacutet bogravenh hoaiumln naoslasho cuucirca con ngoumlocircoslashi Thaacircn thearing cuucirca ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh khoacircng phaucirci toumloslash tinh cha huyeaacutet meiuml nhoumlng ngaoslashi sanh ra nhouml moaumlt ntildeoumlugravea treucirc ntildeocircn thuaagraven ntildeearing hoaiumlt ntildeoaumlng thiacutech hocirciumlp gioaacuteng vocircugravei nhoumlotildeng con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng khaugravec

Neaacuteu Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash baaacutet toumlucirc vaoslash phi thoumlocircoslashng thigrave thaacircn thearing vaaumlt lyugrave cuucirca ngaoslashi khoacircng thearing toumlocirciumlng troumlng cho thoumliumlc thearing cuucirca ngaoslashi Vigrave vaaumly thoumliumlc chaaacutet ngaoslashi laoslash hieaumln thaacircn tinh thaagraven hoaeumlc laoslash trong higravenh thoumlugravec con ngoumlocircoslashi hoaeumlc nhouml moaumlt hoaugrave thaacircn trong voacirc loumlocirciumlng (avatAringra無 量) hoaugrave thaacircn hoaeumlc thaacircn thearing vaaumlt lyugrave khoacircng thaaumlt chaelig hiearingn hieaumln ntildeearing thoumlugravec taelignh moiumli ngoumlocircoslashi Trong saeacutec thaacircn taiumlo ra (Racircpa kAringya 色 身) hoaeumlc oumlugraveng thaacircn (NirmAringna kAringya 應

身化 身)181 ngaoslashi cougrave thearing xuaaacutet hieaumln baaacutet coumlugrave nocirci ntildeaacircu trong vuotilde truiuml ntildeearing thuyeaacutet phaugravep Toumlocircng phaucircn laiumli saeacutec thaacircn caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha cooslashn cougrave phaugravep thaacircn (dharma-kAringya 法 身) Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash biearingu toumlocirciumlng cuucirca phaugravep laoslash thaacircn thaaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Ngaoslashi cuotildeng ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaagraven toumlucirc vuotilde truiuml (saeacutec toumlocircugraveng touml toumlocircucircnghellip) Ngaoslashi cuotildeng gioaacuteng nhouml moaumlt thoumliumlc thearing tuyeaumlt ntildeoaacutei (TathatAring 真 如) cuotildeng laoslash moaumlt vaoslash cuotildeng laoslash toaringng thearing vuotilde truiuml Thoumliumlc thearing ntildeougrave khoacircng bieaacuten ntildeoaringi vaoslash khoacircng phaacircn bieaumlt ntildeoumlocirciumlc Neaacuteu thaacircn thaaumlt cuucirca Phaaumlt laoslash vuotilde truiuml tuyeaumlt

181 DCBT trang 77b

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 155

ntildeoaacutei thigrave taaacutet caucirc chouml Phaaumlt veagrave tinh thaagraven laoslash hocirciumlp nhaaacutet vocircugravei nhau trong phaugravep thaacircn maoslash trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha trang-nghieacircm (MahAringyAringna-SacirctrAringlaœkAringra 大 乘 大 莊 嚴

經)182 goiumli laoslash lsquoTaaacutet caucirc chouml Phaaumlt laoslash moaumltrsquo Phaaumlt thuoaumlc veagrave caucircnh giocircugravei toumliuml do vaoslash hoaoslashn thieaumln (anAringsrave dhAringtu 無

漏 界) hocirciumlp nhaaacutet taaacutet caucirc laiumli vocircugravei nhau vigrave chouml Phaaumlt ntildeeagraveu cougrave cuoslashng moaumlt triacute tueauml vaoslash muiumlc ntildeiacutech Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng cougrave moaumlt hoaugrave thaacircn (sambhoga-kAringya 報 身) raaacutet saugraveng suucirca vocircugravei ba moumlocirci hai toumlocircugraveng haucirco vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml

Ntildeaacircy laoslash thaacircn cuucirca keaacutet quaucirc coacircng ntildeoumlugravec maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde troagraveng toumloslash nhieagraveu kieaacutep vaoslash baaacutet coumlugrave baoslashi phaugravep naoslasho ngaoslashi giaucircng trong heauml thoaacuteng kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna Sacirctras 大 乘 經) ntildeeagraveu do hoaugrave thaacircn thuyeaacutet Theaacute giocircugravei maoslash ngaoslashi thaaacutey nhoumlotildeng doumlotilde kieaumln xaucircy ra ntildeeagraveu cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca ngaoslashi vaoslash ngoacircn ngoumlotilde ngaoslashi soumlucirc duiumlng taaacutet caucirc ntildeeagraveu toumloslash hoaugrave thaacircn cuucirca ngaoslashi (SambhogakAringya 報 身) phaugravet ra

Vigrave vaaumly chauacuteng bao laacircu sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn khaugravei nieaumlm veagrave ntildeoumlugravec Phaaumlt (佛 陀) ntildeaotilde phaugravet triearingn tocircugravei ntildeaelignh cao toaacutei haaumlu trong boaacutei caucircnh toaoslashn Phaaumlt giaugraveo roaumlng locircugraven (nhouml phaacircn bieaumlt vocircugravei thuyeaacutet phieaacutem thaagraven tin Chuugravea laoslash taaacutet caucirc)

Khaugravei nieaumlm naoslashy ntildeoumlocirciumlc caugravec phaugravei Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml phaugravei Vetulyakas phaugravei Andhakas vaoslash nhieagraveu boauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo khaugravec tieaacutep tuiumlc phaugravet triearingn saacircu saeacutec hocircn Cougrave leotilde 182 MahAringyAringna SacirctrAringlaœkAringra editeugrave et traduit par S Leugravevi Paris 1907 1911 trang 48 II 83 2

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 156

hoiuml cuotildeng suy nghoacute vaoslash caucircm thaaacutey raegraveng moaumlt ngoumlocircoslashi triacute tueauml vaoslash toumloslash bi nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm (瞿 曇 佛) khoacircng thearing chaaacutem doumlugravet trong troaacuteng loatildeng Hoiuml phaucirci chuyearingn ngaoslashi thaoslashnh vograve thaugravenh saugraveng suoaacutet maiumlnh meotilde baaacutet toumlucirc vaoslash soaacuteng ntildeoaumlng Hoiuml cuotildeng gaugraven cho ngaoslashi nhieagraveu nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh huyeagraven biacute cuucirca vograve Phaiumlm thieacircn (Brahman 梵 天) thuoaumlc U-pa-ni-saeacutec (Upanisads幽 杷 尼 色) Nhaacircn tiacutenh thaacircn thearing vaaumlt lyugrave vaoslash soumliuml nhaaumlp dieaumlt cuucirca ngaoslashi do ntildeougrave ntildeaotilde bograve toumloslash choaacutei vaoslash ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc ban cho baugraveo thaacircn (sambhoga-kAringya 報 身) vaoslash phaugravep thaacircn (dharma-kAringya 法 身) Nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde moumlocirciumln vaoslash ntildeoagraveng hoaugrave toaoslashn thearing lyugrave thuyeaacutet troumloslashu toumlocirciumlng vaoslash thaagraven hoiumlc cuucirca Hindu giaugraveo vaoslash roagravei thaecircng hoa taiumlo ra khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn ntildeaagravey aaacuten toumlocirciumlng vaoslash toaoslashn dieaumln hocircn Cuoaumlc ntildeocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash neagraven taucircng cuucirca toaoslash dinh thoumliuml maoslash nhoumlotildeng boauml phaugravei khaugravec ntildeaotilde cung caaacutep nguyeacircn lieaumlu cho toaoslash kieaacuten truugravec thoumlocirciumlng taagraveng naoslashy

Vaoslash thocircoslashi gian tieaacutep tuiumlc troacirci qua khi ntildeaiumlo Hindu khoacircng thearing yeacircu vaoslash kiacutenh thocircoslash Phaiumlm thieacircn (Brahman) sieacircu higravenh cuucirca U-pa-ni-saeacutec noumlotildea maoslash hoiuml caagraven nhoumlotildeng vograve thaugravenh baegraveng xoumlocircng thogravet ntildeearing thocircoslash do ntildeougrave caugravec Phaaumlt toumlucirc cuotildeng khoacircng thearing tieaacutep caaumln moaumlt vograve Phaaumlt sieacircu higravenh vaoslash lyugrave toumlocircucircng hoaugrave cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha cho soumliuml toacircn kiacutenh vaoslash thocircoslash phoumlocirciumlng noumlotildea Khaugravei nieaumlm Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml vaaumly moaumlt laagraven noumlotildea ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt ntildeoaacutei thearing khoacircng thiacutech hocirciumlp vaoslash khoacircng thu huugravet looslashng tin (bhakti 信 心) cuucirca caugravec Phaaumlt toumlucirc bocircucirci vigrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt baacircy giocircoslash ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh quaugrave voacute ntildeaiumli quaugrave locircugraven mocirc hoagrave troumloslashu toumlocirciumlng thieaacuteu caugrave tiacutenh quaugrave vaoslash khougrave

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 157

hiearingu trong nhoumlotildeng moaacutei lieacircn heauml nhouml vaaumly Nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde trocircucirc laiumli nhu caagraveu cuucirca hoiuml veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm cuucirca thocircoslashi logravech soumlucirc Nguyeacircn-thuyucirc khi maoslash ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash ntildeoumlugravec Phaaumlt sieacircu higravenh xa xaecircm maoslash laoslash moaumlt Boagrave-taugravet kieacircn nhaatilden saugraveng suoaacutet vaoslash ntildeoauml loumlocirciumlng moaumlt ngoumlocircoslashi cougrave gia ntildeigravenh vaoslash nhaoslash coumlucirca vieaumlc laoslashm nhouml trong xaotilde hoaumli hieaumln nay Nhouml moaumlt Boagrave-taugravet ngaoslashi cougrave thearing giuugravep taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi vocircugravei nhoumlotildeng mougraven quaoslash cuucirca vaaumlt chaaacutet vaoslash tinh thaagraven Ngaoslashi trocircucirc thaoslashnh moaumlt higravenh aucircnh nhaacircn baucircn vaoslash ntildeaugraveng yeacircu hocircn ocircucirc taagraveng baaumlc naoslashy Phaaumlt toumlucirc thuaagraven thaoslashnh cougrave thearing caagraveu nguyeaumln Boagrave-taugravet ban cho soumlugravec khoeucirc giaoslashu cougrave vaoslash nhoumlotildeng oumlocircugravec muoaacuten traagraven gian vaoslash ntildeougrave laoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng caugravei hoiuml thaaumlt soumliuml khaugravet khao mong muoaacuten Do ntildeougrave Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc choiumln ntildeearing thocircoslash phoumlocirciumlng vaoslash kiacutenh ngoumlocircotildeng ntildeearing cougrave thearing thoaotilde maotilden nhoumlotildeng nhu caagraveu cuucirca Phaaumlt toumlucirc ntildeoumlocircng ntildeaiumli Caugravec Phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde saugraveng taiumlo ra moaumlt taagraveng locircugravep caugravec baaumlc thaugravenh Boagrave-taugravet chuucirc yeaacuteu baegraveng caugravech nhaacircn caugravech hoaugrave nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh khaugravec nhau cuucirca nhaacircn tiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm Hoiuml cuotildeng laaacutey nhoumlotildeng tiacutenh ngoumlotilde ntildeogravenh phaaringm naoslasho ntildeougrave maoslash hoiuml gaugraven cho Ntildeoumlugravec Phaaumlt roagravei chuyearingn hoaugrave chuugraveng thaoslashnh nhoumlotildeng danh hieaumlu cuucirca moaumlt soaacute caugravec Boagrave-taugravet c Tiacuten (Bhakti)

Baugravech khoa Phaaumlt giaugraveo183 ntildeogravenh nghoacutea toumloslash bhakti (信

心) cougrave toumloslash goaacutec bhaj nghoacutea goaacutec laoslash chia ra chia seucirc vaoslash sau naoslashy phaugravet triearingn thaoslashnh nghoacutea phuiumlc vuiuml kiacutenh ngoumlocircotildeng

183 EB II trang 678

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 158

vaoslash yeacircu thoumlocircng Caugravec nhaoslash hoiumlc giaucirc cho raegraveng tiacuten (bhakti) cougrave nguoagraven

goaacutec xuaaacutet phaugravet toumloslash Phaaumlt giaugraveo vaoslash toumloslash saddhAring (looslashng tin) laoslash tieagraven thaacircn cuucirca bhakti Nhoumlng ocircucirc ntildeaacircy khoacircng cougrave baegraveng choumlugraveng thaaumlt ntildeearing choumlugraveng minh bhakti tieaacuten triearingn toumloslash saddhAring Thuaaumlt ngoumlotilde saddhAring trong kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo cougrave nghoacutea laoslash looslashng tin trung thaoslashnh tin toumlocircucircng hoaeumlc toumliuml tin Looslashng tin trong Phaaumlt giaugraveo nhouml ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc nhaeacutec laiumli nhieagraveu laagraven laoslash raaacutet caagraven thieaacutet ntildeearing phaugravet triearingn taacircm linh cho caucirc ntildeocircoslashi laatilden ntildeaiumlo Nhoumlotildeng ntildeeauml toumlucirc cuucirca baaumlc ntildeaiumlo souml triacute tueauml vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh phaucirci yeacircu vaoslash kiacutenh troiumlng nhaacircn caugravech cuucirca ngaoslashi Chiacutenh nhaacircn caugravech ngaoslashi ntildeaotilde taiumlo neacircn chieaacuten thaeacuteng trong phong traoslasho toacircn giaugraveo locircugraven maiumlnh giocircugravei luaaumlt kinh ntildeiearingn chieaacuteu saugraveng toumloslash augravenh saugraveng phaucircn chieaacuteu ocircucirc nhaacircn caugravech Ntildeoumlugravec Phaaumlt Looslashng tiacuten taacircm khoacircng thearing khocircucirci leacircn maoslash khoacircng cougrave soumliuml kieaumln logravech soumlucirc cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash soumliuml nghieaumlp cuucirca nhaacircn vaaumlt voacute ntildeaiumli Do ntildeougrave tiacuten ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln khoacircng phaucirci thuaagraven laoslash heauml thoaacuteng cuucirca looslashng tin maoslash cooslashn laoslash tigravenh thoumlocircng kiacutenh houmlocircugraveng ntildeeaacuten baaumlc voacute nhaacircn184

Vigrave lyugrave do ntildeougrave khoacircng thearing cougrave nguoagraven goaacutec toumloslash caugravec nhaoslash sieacircu higravenh U-pa-ni-saeacutec (Upanisads) nhouml A B Keith ntildeaotilde giaucirc ntildeogravenh185 Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash baaumlc thaugravenh toaacutei thoumlocirciumlng Beacircn caiumlnh soumliuml aucircnh houmlocircucircng maiumlnh meotilde toumloslash nhaacircn caugravech ntildeoumlugravec Phaaumlt soumliuml thieaacuteu vaeacuteng ntildeoaacutei toumlocirciumlng thaugravenh thieaumln ntildeaotilde ntildeoumla caugravec Phaaumlt toumlucirc taaumlp trung tigravenh kiacutenh thoumlocircng vaoslash trung thaoslashnh cuucirca 184 EB II trang 680 185 Journal of the Royal Asiatic Society London 1906 trang 493 cuotildeng xem BDBSL trang 33

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 159

hoiuml ntildeeaacuten vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt Hoiuml khoacircng cougrave chuucirc troumlocircng suoslashng baugravei caugravec vograve thaagraven coaring ntildeaiumli Hoiuml khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave looslashng kiacutenh tin caagraveu nguyeaumln khaaringn xin caugravec vograve thaagraven coaring ntildeaiumli Phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde khoacircng coi caugravec vograve thaagraven nhouml caugravec baaumlc sieacircu vieaumlt an laiumlc vaoslash ntildeaagravey naecircng loumliumlc bocircucirci leotilde caugravec thaagraven vaatilden cooslashn bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt soaacuteng cheaacutet vaoslash caagraven cougrave tueauml giaugravec ntildeearing giaucirci thoaugravet nhouml moiumli ngoumlocircoslashi khaugravec treacircn traugravei ntildeaaacutet Caugravec vograve thaagraven chouml thieacircn thigrave thaaacutep hocircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt raaacutet nhieagraveu veagrave ntildeoumlugravec haiumlnh vaoslash tueauml giaugravec vigrave theaacute hoiuml ntildeaotilde ntildeaeumlt ntildeoumlugravec Phaaumlt theaacute choatilde cho caugravec thaagraven naoslashy

Do traucirci qua nhieagraveu soumliuml thay ntildeoaringi khaugravei nieaumlm lsquocon ngoumlocircoslashirsquo nocirci Ntildeoumlugravec Phaaumlt trocircucirc neacircn khoacircng thu huugravet quaagraven chuugraveng Phaaumlt toumlucirc noumlotildea vaoslash daagraven daagraven lsquonhaacircn caugravechrsquo aaacutey bograve maaacutet ntildei Vocircugravei yugrave nguyeaumln phoaring bieaacuten hoaugrave Phaaumlt giaugraveo ntildeearing coumlugraveu Phaaumlt giaugraveo toumloslash vieaumlc bieaacuten maaacutet hoaoslashn toaoslashn ntildeaotilde khieaacuten caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha saugraveng taiumlo vaoslash phaugravet triearingn hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet Ntildeearing cougrave thearing trung hoaoslash vocircugravei khaugravei nieaumlm lsquothaagravenrsquo trong ntildeaiumlo Hindu caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde gaugraven nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet thaugravenh thieaumln vaoslasho lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet Hoiuml tin raegraveng hieaumlu loumliumlc cuucirca vieaumlc chuyearingn ntildeoaringi naoslashy seotilde taiumlo ra soumlugravec thuugravec ntildeaaringy tocircugravei hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet mocircugravei vocircugravei soumliuml aucircnh houmlocircucircng maiumlnh meotilde cuucirca looslashng tiacuten (bhakti 信 心)

Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc ntildeiearingm looslashng tiacuten (bhakti) choumla bao giocircoslash tieaacuten triearingn thaoslashnh moaumlt troumlocircoslashng phaugravei ntildeoaumlc laaumlp rieacircng bieaumlt maoslash vaatilden laoslash moaumlt ntildeaeumlc tiacutenh chung cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha Ngay caucirc vieaumlc kiacutenh thocircoslash Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara 觀 世 音 菩 薩) vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt A-di-ntildeaoslash (AmitAringbha 阿 彌 陀 佛) ntildeaotilde toagraven taiumli nhouml

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 160

moaumlt ntildeiearingm chung cuucirca nhieagraveu troumlocircoslashng phaugravei Soumliuml phaugravet triearingn thaaumlt soumliuml cuucirca vieaumlc thocircoslash phoumlocirciumlng naoslashy ntildeaotilde ntildeoumla ntildeeaacuten moaumlt troumlocircoslashng phaugravei ntildeoaumlc laaumlp khoacircng chaelig ocircucirc AAacuten ntildeoauml maoslash cooslashn ocircucirc Trung hoa vaoslash Nhaaumlt baucircn

Tougravem laiumli nguoagraven goaacutec saacircu saeacutec cuucirca looslashng tiacuten (bhakti) ntildeaotilde thaoslashnh laaumlp nhouml moaumlt phoumlocircng tieaumln trong soumliuml saugraveng taiumlo vaoslash kiacutenh thocircoslash caugravec Boagrave-taugravet Vigrave lyugrave do ntildeougrave Har Dayal ntildeaotilde nougravei raegraveng ldquoHoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet laoslash keaacutet quaucirc caagraven thieaacutet cuucirca hai phong traoslasho touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu laoslash soumliuml phaugravet triearingn tiacuten taacircm (bhakti) vaoslash soumliuml lyugrave toumlocircucircng hoaugrave tinh thaagraven hoaugrave Ntildeoumlugravec Phaaumltrdquo186

2 AUcircnh houmlocircucircng cuucirca nhoumlotildeng Truyeagraven thoaacuteng khaugravec

a Baoslash-la-moacircn giaugraveo BhAringgavatas vaoslash divideaivas Maeumlc duoslash yugrave toumlocircucircng tiacuten (bhakti) xuaaacutet phaugravet toumloslash Phaaumlt

giaugraveo vaoslash ntildeoumlocirciumlc ntildeaiumlo Hindu chaaacutep nhaaumln nhouml cuucirca migravenh vaoslash sau theaacute kyucirc thoumlugrave V troumlocircugravec taacircy logravech nhoumlotildeng toacircng phaugravei khaugravec nhouml Baiumlt-giaoslash-thinh (BhAringgavatas 帗 伽 聽) vaoslash phaugravei Thaaacutep-baoslash (divideaivas 濕 婆) ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca thocircoslash roagravenghellipxuaaacutet hieaumln ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng saacircu saeacutec trong soumliuml phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo roaumlng hocircn Hoiuml ntildeaotilde thieaacutet laaumlp nhoumlotildeng vograve thaagraven naoslasho ntildeougrave vaoslash thaugravenh hoaugrave nhoumlotildeng vograve anh huoslashng vaoslash nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc cuotildeng buoaumlc phaucirci phuugrave cho chouml Phaaumlt vaoslash caugravec vograve Boagrave-taugravet cuucirca migravenh vocircugravei nhoumlotildeng naecircng loumliumlc vaoslash thuoaumlc tiacutenh nhouml vaaumly

Phaugravei Baiumlt-giaoslash-thinh cougrave leotilde ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp khoaucircng theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech ocircucirc phiacutea taacircy cuucirca AAacuten ntildeoauml ntildeaotilde

186 BDBSL trang 30

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 161

thocircoslash Baiumlt-giaoslash-thinh (BhAringgavat) nhouml laoslash moaumlt vograve thaagraven toaacutei thoumlocirciumlng (thuyeaacutet moaumlt thaagraven) Theo dooslashng thocircoslashi gian tiacuten ntildeoagrave Baiumlt-giaoslash-thinh ntildeaotilde ntildeoagraveng nhaaacutet hoaugrave thaagraven Phaiuml-toumlucirc-tieacircn (VAringsudeva 帕子仙) vocircugravei Baiumlt-giaoslash-thinh vaoslash Vibdquoœu - vograve thaagraven maeumlt trocircoslashi coaring ntildeaiumli Soumliuml toagraven taiumli cuucirca tiacuten ntildeoagrave thocircoslash phoumlocirciumlng thaagraven Phaiuml-toumlucirc-tieacircn trong thocircoslashi ntildeaiumli ntildeougrave ntildeaotilde giaucirci thiacutech nhoumlotildeng ntildeaeumlc ntildeiearingm naoslasho ntildeougrave cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet Baegraveng choumlugraveng logravech soumlucirc ntildeaotilde thieaacutet laaumlp soumliuml toagraven taiumli cuucirca looslashng tiacuten (bhakti) maiumlnh meotilde trong nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi theo phaugravei Phaiuml-toumlucirc-tieacircn (VAringsudeva) suoaacutet nhieagraveu theaacute kyucirc tieaacutep theo sau soumliuml lan roaumlng cuucirca Phaaumlt giaugraveo Boauml phaugravei Thaaacutep-baoslash (divideaiva) cuotildeng ntildeaotilde tieaacuten triearingn trong suoaacutet thocircoslashi ntildeaiumli naoslashy Thaagraven divideiva cuotildeng ntildeoumlocirciumlc taugraven doumlocircng trong Mahabharata nhoumlng theo bieacircn nieacircn soumlucirc Baugravech khoa Thocirc ca nougravei raegraveng ntildeieagraveu naoslashy khoacircng rootilde laeacutem187 Nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave phaugravei Thaaacutep-baoslash vaoslash Phaiuml-toumlucirc-tieacircn ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong Kinh Na tieacircn tyoslash-kheo188 Phaugravei PAringplusmnupatas thocircoslash thaagraven divideiva ntildeaotilde toagraven taiumli trong theaacute kyucirc II troumlocircugravec taacircy logravech neaacuteu khoacircng nougravei laoslash socircugravem hocircn189 Megasthenes cho raegraveng nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi AAacuten ntildeoauml cuotildeng thocircoslash phoumlocirciumlng thaagraven lsquoDionysosrsquo ldquoDaacircn AAacuten suoslashng baugravei nhieagraveu vograve thaagraven khaugravec vaoslash ntildeaeumlc bieaumlt laoslash Dionysos vocircugravei nhoumlotildeng caugravei chuotildem choiumle vaoslash troaacutenghellip Thaagraven Dionyso ntildeaotilde chaelig daiumly daacircn AAacuten ntildeearing tougravec moiumlc daoslashi baoslashy toucirc looslashng kiacutenh troiumlng

187 Cf S Sorensen An Index to the Names in the MahAringbhAringrata London 1904 trang 203 188 Milinda-pantildeha trang 191 dooslashng 6 trocircucirc ntildei ldquosiva vAringsudevAring ghanikAringrdquo 189 RG Bhandarkar Sects (VaibdquoUgravenavism divideaivism and Minor Religious

System) Strassburg 1913 trang 116-7

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 162

Thoumlocirciumlng ntildeeaacuterdquo190 Thaagraven lsquoDionysosrsquo ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei thaagraven divideiva Nhoumlotildeng baegraveng choumlugraveng tiacutech luotildey cuucirca taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeiearingm logravech soumlucirc naoslashy ntildeaotilde cho thaaacutey soumliuml toagraven taiumli moaumlt boauml phaugravei maiumlnh meotilde cuucirca nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi thocircoslash phoumlocirciumlng thaagraven divideiva ntildeaotilde choiumln thaagraven La-ntildeaeumlc-la (Rudra) vaoslash I-xaugrave-na (IsAringna) coaring ntildeaiumli cuucirca Veauml-ntildeaoslash (Veda)191 nhouml laoslash nhoumlotildeng vograve thaagraven cuucirca hoiuml

Nhoumlotildeng boauml phaugravei naoslashy chauacuteng bao laacircu bograve caugravec tu soacute baoslash-la-moacircn (BrAringhmaœa 婆 羅 門) ntildeoagraveng hoaugrave vaoslash thoaacuteng loacutenh vaoslash caugravec baoslash-la-moacircn ntildeaotilde coaacute gaeacuteng ntildeearing ntildeaaringy lui laoslashn sougraveng phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo Soumliuml hoagravei phuiumlc maiumlnh meotilde cuucirca baoslash-la-moacircn giaugraveo (BrAringhmanism 婆 羅 門 教) doumlocircugravei trieagraveu ntildeaiumli divideuœga trong theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech sau soumliuml suiumlp ntildeoaring cuucirca trieagraveu ntildeaiumli Khoaringng-toumlocircugravec (Maurya 孔爵) naecircm 184 troumlocircugravec taacircy logravech192 ntildeaotilde buoaumlc nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc phaugravet triearingn moaumlt phoumlocircng phaugravep mocircugravei cho soumliuml truyeagraven baugrave Phaaumlt giaugraveo roaumlng raotildei Hoaoslashng trieagraveu divideuœgas thuoaumlc Baoslash-la-moacircn giaugraveo ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh nhoumlotildeng nhaoslash laotildenh ntildeaiumlo chiacutenh ocircucirc AAacuten ntildeoauml Doumlocircugravei trieagraveu ntildeaiumli Pubdquoyamitra (C187-151

190 JM Mc Crindle India (Ancient India) London 1877 trang 200 II trang 5 trocircucirc ntildei 191 Veda (S) Vệ đagrave (S P) Phệ đagrave Tiết đagrave luận Triacute tueauml thieacircng lieacircng teacircn cuucirca kinh ntildeiearingn cuucirca Ntildeaiumlo Hindu thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu Bagrave la mocircn coacute 4 bộ kinh luận chủ yếu 1) Tiết đagrave (Rig-veda) = Thọ minh giải thiacutech về số mạng dạy caacutech bảo tồn thiện phaacutep caacutech giải thoaacutet 2) Datilde thọ Tiết đagrave (Yajur-veda) = Tự minh dạy việc tế tự cầu đảo chư thiecircn chư thần 3) Sa ma Tiết đagrave (Sama-veda) = Bigravenh minh dạy caacutech chiếm quẻ binh phaacutep việc ở đời pheacutep ở đời 4) A đạt Tiết đa (Atharva-veda) = Thuật minh dạy kỹ thuật như toaacuten y 192 Nhouml treacircn trang 518

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 163

BC)193 Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde traucirci qua moaumlt cuoaumlc khuucircng boaacute traagravem troiumlng Vocircugravei soumliuml uucircng hoauml cuucirca trieagraveu ntildeaiumli divideuœga Baoslash-la-moacircn giaugraveo baeacutet ntildeaagraveu moaumlt cuoaumlc noatilde loumliumlc ntildeearing cuucircng coaacute truyeagraven baugrave quyeagraven loumliumlc vaoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca Baoslash-la-moacircn baegraveng caugravech saeacutep xeaacutep moaumlt chieaacuten loumlocirciumliumlc cuucirca cuoaumlc hoagravei phuiumlc quy moacirc

Theo Nalinaksha Dutt194 Har Dayal195 vaoslash Charles Eliot196 baoslash-la-moacircn giaugraveo ntildeaotilde baeacutet ntildeaagraveu moaumlt chiacutenh saugravech mocircugravei cuucirca coacircng cuoaumlc truyeagraven baugrave hoiumlc thuyeaacutet Baoslash-la-moacircn giaugraveo baegraveng caugravech tuyeacircn boaacute Baoslash-la-moacircn nhouml laoslash moaumlt toacircn giaugraveo phoaring quaugravet cho taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi thay vigrave chaelig laoslash toacircn giaugraveo cuucirca moaumlt giai caaacutep ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlc aacircn trong moaumlt vuoslashng ntildeaeumlc bieaumlt naoslasho ntildeougrave hoaeumlc nougravei chung laoslash moaumlt toacircn giaugraveo duy nhaaacutet cuucirca AAacuten ntildeoauml Nhouml E W Hopkins ntildeaotilde chaelig ra raegraveng theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech laoslash thocircoslashi ntildeiearingm nguy caaacutep cuucirca Phaaumlt giaugraveo197 Vocircugravei nhoumlotildeng tiacuten ngoumlocircotildeng Baiumlt-giaoslash-thinh (BhAringgavata) cuucirca Baoslash-la-moacircn giaugraveo vocircugravei soumliuml uucircng hoauml cuucirca trieagraveu ntildeaiumli divideuœgas198 vieaumlc suoslashng baugravei thocircoslash thaagraven maeumlt trocircoslashi199 tiacuten taacircm (Bhakti)hellip laoslash moaumlt cocirc hoaumli cho cuoaumlc hoagravei phuiumlc Baoslash-la-moacircn giaugraveo trong moaumlt quy moacirc locircugraven thaaumlt soumliuml 193 Kanai Lal Hazar The Rise and Decline of Buddhism in India Munshiram Publishers 1995 trang 47 194 N Dutt Mahayana Buddhism Motilal Banarsidass Delhi 1978 tr 2 195 BDBSL trang 38 196 Sir Charles Eliot Hinduism and Buddhism Routledge amp Kegan Paul

LTD London rpt 1971 I trang xxxiii 197 Cambridge History of India I Cambridge 1922 trang 225 198 N Dutt MahAringyAringna Buddhism Calcuta 1973 trang 2 199 BDBSL trang 39

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 164

taiumli xaotilde hoaumli AAacuten ntildeoauml vaoslash ntildeaotilde thaaumlt soumliuml thu huugravet quaagraven chuugraveng tiacuten ntildeoagrave Nhoumlotildeng khuynh houmlocircugraveng nhouml vaaumly hauacuten phaucirci laoslash nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute maaacuteu choaacutet ntildeearing ntildeaaringy tocircugravei vieaumlc buoslashng noaring phong traoslasho thocircoslash caugravec vograve Boagrave-taugravet nhouml baucircn ntildeoaacutei chieaacuteu cuucirca Phaaumlt giaugraveo ntildeoaacutei vocircugravei nhoumlotildeng vograve thaagraven Baoslash-la-moacircn giaugraveo vaoslash hoaugrave thaacircn cuucirca hoiuml

b Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca laoslash moaumlt toacircn giaugraveo coaring ntildeaiumli ocircucirc Ba-touml cougrave

thearing ntildeaotilde ntildeougraveng gougravep moaumlt phaagraven trong vieaumlc laoslashm phaugravet khocircucirci hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet ocircucirc AAacuten ntildeoauml bocircucirci leotilde nougrave cung caaacutep moaumlt soaacute locircugraven thaagraven thoaiumli hoiumlc vaoslash ntildeaiumlo Do thaugravei Nhoumlotildeng thaagraven fravashis vaoslash amesa-spentas cougrave soumliuml gioaacuteng nhau naoslasho ntildeougrave ntildeoaacutei vocircugravei chouml Boagrave-taugravet Saugraveu amesa-spentas (nhoumlotildeng toaringng thieacircn thaagraven baaacutet toumlucirc thaugravenh thieaumln vaoslash locirciumli iacutech) keaacutet hocirciumlp vocircugravei Ahura-Mazdah laoslash soumliuml troumloslashu toumlocirciumlng hoaugrave nhaacircn caugravech vaoslash nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet chiacutenh trong ntildeaiumlo Phaaumlt cuotildeng ntildeoumlocirciumlc nhaacircn caugravech hoaugrave toumloslash Triacute tueauml vaoslash Toumloslash bihellip Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng ntildeeaacuten soumliuml phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo troumliumlc tieaacutep hocircn ngang qua phong tuiumlc thocircoslash loumlucirca ntildeaotilde du nhaaumlp vaoslasho AAacuten ntildeoauml vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave III troumlocircugravec taacircy logravech200 Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca cuotildeng ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong kinh Troumlocircoslashng boauml201 vaoslash Kinh Boaringn sanh AdiccupatthAringna202 Nhieagraveu teacircn quen thuoaumlc trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde gocirciumli leacircn nhoumlotildeng yugrave nghoacutea cuucirca vieaumlc thocircoslash loumlucirca nhouml Voacirc loumlocirciumlng quang (AmitAringbha 無量光) Phaaumlt

200 RGBhandarkar Sects saugravech ntildeaotilde daatilden trang 153 157 201 Dnegha-NikAringya taaumlp I trang 11 dooslashng 2l 202 JAringtaka taaumlp II trang 72-3

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 165

Quang (Vairocana 佛光) Nhaaumlt quang (日光)hellipCougrave leotilde hoiuml ntildeaotilde thaoslashnh laaumlp moaumlt heauml thoaacuteng cougrave toaring choumlugravec nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi thocircoslash loumlucirca doumliumla treacircn caecircn baucircn cuucirca ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca vaoslash nhoumlotildeng nghi leatilde thocircoslash loumlucirca trong noumlocircugravec AAacuten ntildeoauml coaring ntildeaiumli Nhoumlotildeng thaagraven thoaiumli maeumlt trocircoslashi cuotildeng ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng nhieagraveu trong Phaaumlt giaugraveo vaoslash nhieagraveu Boagrave-taugravet cuotildeng ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh cuucirca maeumlt trocircoslashi nhouml Nhaaumlt-quang Nhaaumlt-chieaacuteu Minh-nhaaumlt Nhaaumlt-haiumlnhhellip c Toacircn giaugraveo coaring ntildeaiumli Thocircoslash Roagraveng (NAringga)

N Dutt ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt ntildeiearingm quan troiumlng khi oacircng ntildeeagrave nghograve raegraveng maeumlc duoslash cougrave soumliuml uucircng hoauml cuucirca vua A-duiumlc vaoslash nhoumlotildeng toumlocircoslashng thuaaumlt rootilde raoslashng veagrave tiacutenh phoaring bieaacuten cuucirca Phaaumlt giaugraveo ocircucirc Kashmir nhoumlng Phaaumlt giaugraveo vaatilden phaucirci ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei moaumlt soumliuml ntildeoaacutei nghogravech maiumlnh meotilde cuucirca tiacuten ngoumlocircotildeng thocircoslash roagraveng (NAringga) ntildeang thogravenh haoslashnh khaeacutep AAacuten ntildeoauml coaring ntildeaiumli troumlocircugravec khi Phaaumlt giaugraveo xuaaacutet hieaumln Khoacircng thaaacutey khueaacutech troumlocircng tiacutenh coaring xoumla cuucirca ntildeaiumlo thocircoslash roagraveng ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing chaeacutec chaeacuten raegraveng tiacuten ngoumlocircotildeng thocircoslash roagraveng khaugrave phoaring bieaacuten ocircucirc AAacuten ntildeoauml khi maoslash Phaaumlt giaugraveo xuaaacutet hieaumln vaoslash ntildeougrave laoslash lyugrave do taiumli sao truyeagraven thuyeaacutet thocircoslash roagraveng vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt hoaugrave ntildeoauml roagraveng thaelignh thoaucircng thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo PAringli Trong bieacircn nieacircn soumlucirc Phaaumlt giaugraveo cuotildeng nougravei Kashmir laoslash moaumlt vuoslashng ntildeaaacutet nhieagraveu hoagrave cougrave roagraveng ntildeang soaacuteng Roagraveng thoumlocircoslashng choiumln nhoumlotildeng nocirci cougrave noumlocircugravec vaoslash nuugravei non ntildeearing soaacuteng vaoslash cuotildeng cougrave thearing do ntildeougrave maoslash Kashmir ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash moaumlt vuoslashng ntildeaaacutet cuucirca nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi thocircoslash roagraveng203

203 RAringjat I trang 136 140-4 xem kbdquoemendrarsquos SamayamAringtŸkAring Taaumlp

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 166

Phaugravep souml Huyeagraven Trang nougravei raegraveng theo truyeagraven thuyeaacutet ngaoslashy xoumla taiumli Na-lan-ntildeaoslash (tiearingu bang Bihar) cougrave con roagraveng thaagraven (Naga) teacircn NAringlandAring ntildeaotilde soaacuteng trong moaumlt hoagrave noumlocircugravec Ngoumlocircoslashi ta ntildeaotilde xaacircy moaumlt ngoacirci chuoslasha beacircn caiumlnh hoagrave vaoslash laaacutey teacircn con roagraveng ntildeaeumlt teacircn cho chuoslasha Sau ntildeougrave chuoslasha phaugravet triearingn thaoslashnh moaumlt ntildeaiumli tuoslashng laacircm Na-lan-ntildeaoslash moaumlt troumlocircoslashng toaring moaumlt troumlocircoslashng ntildeaiumli hoiumlc oumlu tuugrave ntildeaagraveu tieacircn trong caugravec troumlocircoslashng ntildeaiumli hoiumlc taiumli AAacuten ntildeoauml nocirci maoslash danh taecircng Huyeagraven trang ntildeaotilde toumloslashng tu hoiumlc

Trocircucirc laiumli vaaacuten ntildeeagrave chuugraveng ta cuotildeng caagraven nhocircugrave raegraveng khoacircng thearing cougrave baaacutet kyoslash soumliuml aucircnh houmlocircucircng naoslasho cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo hay Hoagravei giaugraveo trong soumliuml phaugravet triearingn ban ntildeaagraveu cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet bocircucirci vigrave soumliuml giaugraveng sanh cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo vaoslash Hoagravei giaugraveo ntildeeagraveu xaucircy ra ocircucirc thocircoslashi gian sau naoslashy Thieacircn chuugravea giaugraveo chaeacutec chaeacuten ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng trong soumliuml tieaacuten triearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ocircucirc giai ntildeoaiumln sau vaoslash Phaaumlt giaugraveo cuotildeng aucircnh houmlocircucircng trong Thieacircn chuugravea giaugraveo khoaucircng giai ntildeoaiumln ban ntildeaagraveu cuucirca Thieacircn chuugravea giaugraveo bocircucirci vigrave cougrave vaoslashi nguoagraven truyeagraven ntildeaiumlt thoacircng tin gioumlotildea Phaaumlt giaugraveo vaoslash Thieacircn chuugravea giaugraveo ocircucirc phiacutea Taacircy augrave Chaacircu phi vaoslash Chaacircu aacircu Nhoumlotildeng Phaaumlt toumlucirc cougrave thearing thieaacutet laaumlp soumliuml giao dogravech vocircugravei nhoumlotildeng tiacuten ntildeoagrave Thieacircn chuugravea giaugraveo ocircucirc Alexandria phiacutea nam AAacuten ntildeoauml vaoslash trung AUgrave Trong nhoumlotildeng theaacute kyucirc ntildeaagraveu cuucirca kyucirc nguyeacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo voacirc soaacute nhoumlotildeng baaumlc ngoauml ntildeaiumlo ocircucirc thaoslashnh phoaacute La maotilde ntildeaotilde moumlocirciumln moaumlt soaacute yugrave toumlocircucircng cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nhaoslash vaecircn Ai Caaumlp Kosmasrsquo Indikopleustes

61 KŸtyAringplusmnama-vihara

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 167

ntildeaotilde choumlugraveng thoumliumlc laoslash cougrave soumliuml hieaumln dieaumln cuucirca coaumlng ntildeoagraveng Thieacircn chuugravea giaugraveo ocircucirc phiacutea Nam AAacuten ntildeoauml suoaacutet trong theaacute kyucirc thoumlugrave VI204

d Ngheauml thuaaumlt Hy laiumlp Kozen Mizuno trong taugravec phaaringmlsquoNhoumlotildeng Khaugravei nieaumlm

Phaaumlt hoiumlc Caecircn baucircnrsquo (Basic Buddhist Concepts) ntildeaotilde ntildeoagraveng yugrave vocircugravei Har Dayal raegraveng ngheauml thuaaumlt Hy laiumlp ntildeougraveng moaumlt vai trooslash trong soumliuml phaugravet triearingn hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet naoslashy

Troumlocircugravec khi vua Kanishka205 trograve vigrave phiacutea taacircy baeacutec AAacuten ntildeoauml laoslash nocirci sanh cuucirca troumlocircoslashng phaugravei ngheauml thuaaumlt Phaaumlt giaugraveo Caoslashn-ntildeaoslash-la (GandhAringra乾陀羅) Troumlocircoslashng phaugravei naoslashy aucircnh houmlocircucircng bocircucirci ntildeieacircu khaeacutec AAacuten ntildeoauml caugravech maiumlng hoaugrave ngheauml thuaaumlt taiumlc toumlocirciumlng Hy laiumlp Cougrave nhieagraveu biearingu toumlocirciumlng dieatilden ntildeaiumlt soumliuml caugravech ntildeieaumlu hoaugrave nhouml baoslashn chaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt baugravenh xe phaugravep caacircy boagrave ntildeeagrave nocirci Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaugravec ngoauml Vaoslash Phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde saugraveng taiumlo ra voacirc soaacute Boagrave-taugravet (Bodhisattvas) vocircugravei higravenh daugraveng noumlucirca ngoumlocircoslashi noumlucirca thaugravenh nhouml laoslash nhoumlotildeng vograve thaagraven cuucirca Hy laiumlp ntildeearing kiacutenh thocircoslash206

e Vaecircn hoaugrave vaoslash Toacircn giaugraveo Ba touml Theo Har Dayal khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng

204 RGarbe Christenthum (Indien und das Christenthum) Tubingen

1914 trang 150 A J Edmunds Gospels (Buddhist and Christian Gospels) Tokyo 1905 trang 42 vaoslash xem BDBSL trang 41

205 Kozen Mizuno Basic Buddhist Concepts Tokyo fourth reprint 1994 trang 30 206 RG Bhandarkar Sects trang 153

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 168

toumloslash nhoumlotildeng neagraven vaecircn minh noumlocircugravec ngoaoslashi ntildeaeumlc bieaumlt vaecircn hoaugrave Ba touml207 bocircucirci vigrave nhoumlotildeng ntildeaeumlc ntildeiearingm trong ngheauml thuaaumlt Ba touml ntildeaotilde biearingu loauml qua truiuml ntildeaugrave ntildeaelignh souml toumlucirc cuucirca vua A duiumlc ocircucirc Loaumlc Uyearingn (Sarnath 鹿苑) vaoslash kieaacuten truugravec ocircucirc cung ntildeieaumln taiumli thuucirc ntildeoacirc Hoa-thograve-thaoslashnh (Pataliputra 華侍成)208 Ba touml laoslash moaumlt ntildeeaacute quoaacutec locircugraven toumloslash thocircoslashi ntildeaiumli Cyrus ntildeeaacuten cuoaumlc xaacircm laecircng cuucirca Alexander (ntildeaiumli ntildeeaacute Hy-laiumlp) vaoslash Darius I ntildeaotilde thoacircn tiacutenh thung luotildeng Indus naoslashy khoaucircng 518 troumlocircugravec taacircy logravech209 Neagraven vaecircn hoaugrave Ba touml ntildeaotilde tieaacutep tuiumlc aucircnh houmlocircucircng ntildeaugraveng kearing ntildeeaacuten nhoumlotildeng quoaacutec gia ocircucirc Chaacircu augrave trong suoaacutet nhieagraveu theaacute kyucirc Ba touml vaoslash AAacuten ntildeoauml laoslash nhoumlotildeng noumlocircugravec laugraveng gieagraveng keaacute beacircn vaoslash trong nhieagraveu laotildenh voumliumlc Ba touml ntildeaotilde cougrave nhoumlotildeng tieaacuten boauml veagrave neagraven vaecircn minh hocircn AAacuten ntildeoauml do theaacute chaeacutec chaeacuten AAacuten ntildeoauml moaumlt phaagraven naoslasho ntildeougrave cougrave vay moumlocirciumln nhieagraveu ocircucirc Ba touml suoaacutet trong thocircoslashi kyoslash naoslashy vaoslash ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca moaumlt toacircn giaugraveo coaring ntildeaiumli cuucirca Ba touml cougrave leotilde cuotildeng ntildeougraveng gougravep cho soumliuml sanh khocircucirci khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ocircucirc AAacuten ntildeoauml

f Soumliuml truyeagraven ntildeaiumlo gioumlotildea caugravec Boauml laiumlc mocircugravei Suoaacutet trong nhieagraveu theaacute kyucirc tieaacutep sau cuoaumlc xaacircm laecircng

cuucirca ntildeaiumli ntildeeaacute Alexander ocircucirc AAacuten ntildeoauml phiacutea taacircy baeacutec cuucirca AAacuten ntildeoauml bograve taoslashn phaugrave nhieagraveu laagraven do nhoumlotildeng giaeumlc ngoaiumli xaacircm nhouml Pahlavas Cakas vaoslash Kusans Chiacutenh ntildeougrave laoslash nocirci gaeumlp

207 VA Smith Ashoka trang 140 trocircucirc ntildei 208 Pāṭaliputra (S) Hoa thị thagravenh Pāṭaliputta (P) Patna (P) Ba traacute lị phất thagravenh Năm 250 troumlocircugravec Taacircy logravech vua A Dục tổ chức đại hội kiết tập kinh điển tại thagravenh nagravey 209 Nhouml treacircn trang 335 PVN Myers General History Boston 1919 trang 61

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 169

gocircotilde thaaumlt soumliuml cuucirca nhieagraveu quoaacutec gia Moacirci troumlocircoslashng quoaacutec teaacute ntildeaotilde laoslashm thuaaumln locirciumli cho soumliuml sanh khocircucirci nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng mocircugravei trong Phaaumlt giaugraveo

Phaaumlt toumlucirc ntildeaotilde toaring choumlugravec nhieagraveu chuyeaacuten hoaegraveng phaugravep ocircucirc nhoumlotildeng boauml laiumlc daotilde man vaoslash coumlocircoslashng traugraveng naoslashy Thuyeaacutet ntildea thaagraven ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln vaoslash thaaumlm chiacute thu huugravet quaagraven chuugraveng Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet taugraven doumlocircng tigravenh thoumlocircng hoaiumlt ntildeoaumlng tiacutech coumliumlc vigrave locirciumli iacutech cho tha nhaacircn vaoslash sau khi cheaacutet ntildeoumlocirciumlc soaacuteng ocircucirc thieaumln giocircugravei cuoslashng vocircugravei chouml Boagrave-taugravet Ntildeieagraveu naoslashy khieaacuten cho nhoumlotildeng boauml laiumlc mocircugravei ntildeaotilde chaaacutep nhaaumln vaoslash xem caugravec vograve thaagraven cuucirca hoiuml nhouml laoslash nhoumlotildeng Boagrave-taugravet

Soumliuml Thaecircng hoa Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-Taugravet Thaaumlt khougrave ntildeearing keaacutet kuaaumln chiacutenh xaugravec nieacircn ntildeaiumli cuucirca hoiumlc

thuyeaacutet Boagrave-taugravet Baugravech khoa Toaoslashn thouml Phaaumlt hoiumlc210 ntildeaotilde cougrave yugrave kieaacuten raegraveng hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh higravenh khoaucircng theaacute kyucirc I troumlocircugravec taacircy logravech vocircugravei nhoumlotildeng locircoslashi nhouml sau

ldquoKhoaucircng theaacute kyucirc thoumlugrave I troumlocircugravec taacircy logravech thograve hieaacuteu tiacuten ngoumlocircotildeng cuucirca AAacuten ntildeoauml baeacutet ntildeaagraveu saugraveng taiumlo ra nhieagraveu vograve thaagraven trong thocirc ca Tieaacutet-ntildeaoslash (yumlgveda)211 vaoslash caugravec thaagraven hoiumlc Phaaumlt giaugraveo cuotildeng khoacircng ngoaiumli leauml Khi soumliuml nhaacircn caugravech hoaugrave thaagraven divideiva vaoslash Vibdquoœu ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh higravenh trong ntildeaiumlo Hindu thigrave nhoumlotildeng higravenh aucircnh cuucirca chouml Boagrave-taugravet cuotildeng ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveordquo

Theo yugrave kieaacuten cuucirca Har Dayal212 khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing xuaaacutet phaugravet vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech

210 EB III trang 231 211 yumlgveda Tieaacutet-ntildeaoslash hoaeumlc Thoiuml minh giaucirci thiacutech veagrave soaacute maiumlng daiumly caugravech baucirco toagraven thieaumln phaugravep vaoslash caugravech giaucirci thoaugravet cuucirca Ntildeaiumlo Hindu 212 BDBSL trang 43

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 170

ldquoChuugraveng ta cougrave thearing xem theaacute kyucirc thoumlugrave II troumlocircugravec taacircy logravech nhouml laoslash moaumlt ntildeiearingm baeacutet ntildeaagraveu bieacircn nieacircn xoumlucirc cho soumliuml phaugravet triearingn Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravetrdquo N Dutt213 quaugraven saugravet cho raegraveng khoaucircng theaacute kyucirc II hoaeumlc I troumlocircugravec taacircy logravech Nakamura214 vaoslash AK Warder215 ntildeaotilde cho raegraveng Boagrave-taugravet thoumloslasha (BodhisattvayAringna 菩 薩 乘) cougrave thearing hieaumln houmlotildeu khoaucircng baeacutet ntildeaagraveu kyucirc nguyeacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo Baugravech khoa Toaoslashn thouml toacircn giaugraveo216 cho raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet rootilde raoslashng baeacutet ntildeaagraveu khoaucircng gioumlotildea theaacute kyucirc I troumlocircugravec taacircy logravech vaoslash gioumlotildea theaacute kyucirc I taacircy logravechhellip Vocircugravei nhieagraveu yugrave kieaacuten veagrave nieacircn ntildeaiumli hoiumlc thuyeaacutet cuucirca Boagrave-taugravet nhouml vaaumly ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu hoiumlc giaucirc chaaacutep nhaaumln Tuy nhieacircn cougrave thearing keaacutet luaaumln raegraveng nhoumlotildeng quan ntildeiearingm naoslashy thaaumlt soumliuml ntildeaotilde chaelig ra soumliuml buoslashng noaring cuucirca moaumlt phong traoslasho kiacutenh thocircoslash Lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet (菩 薩 理 想) ntildeaotilde ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml tieaacuten triearingn Trieaacutet hoiumlc Boagrave-taugravet trong trieaacutet lyugrave Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo (佛 教 大 乘)

Trong kinh Trung boauml cho raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh higravenh khoaucircng theaacute kyucirc thoumlugrave III-IV troumlocircugravec taacircy logravech217 Soumliuml chaaacutep nhaaumln thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea nhouml 213 N Dutt MahAringyAringna Buddhism Delhi Motilal Banarsidass trang 1 214 H Nakamura Indian Buddhism Motilal Banarsidass rpt Delhi 1996 trang 99 215 AK Warder Indian Buddhism Motilal Banarsidass rpt Delhi 1997 trang 352 216 Mircea Eliade The Encyclopaedia of Religion Taaumlp 2 Collier

Macmillan Publishers London 1987 trang 458 217 Prof Rhys Davids cho raegraveng Khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln vaoslasho

luugravec naoslasho ntildeougrave troumlocircugravec thocircoslashi ntildeaiumli vua A-duiumlc (Xem ldquoBuddhists India by TW Rhys Davidsrdquo trang 169) vaoslash Bimala Chum Law cuotildeng khauacuteng ntildeogravenh Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln vaoslasho thocircoslashi Tieagraven-A duiumlc (xem ldquoA History of Pali

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 171

laoslash moaumlt Boagrave-taugravet troumlocircugravec khi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml nhouml ntildeoumlocirciumlc choumlugraveng minh trong moaumlt locircoslashi tuyeacircn boaacute ntildeocircn giaucircn cho lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet trong PAringli NikAringya ldquohellip Troumlocircugravec khi giaugravec ngoauml khi aaacutey Ta chaelig laoslash moaumlt vograve Boagrave-taugravethelliprdquo218 Taiumli ntildeaacircy chuugraveng ta seotilde thaaacutey soumliuml chuyearingn ntildeoaringi lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven thaoslashnh lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet

Theo Bimala Churn Law nieacircn ntildeaiumli cuucirca vaecircn hoiumlc kinh ntildeiearingn PAringli cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc phaacircn loaiumli nhouml sau

1 Nhoumlotildeng phaugravep thoaiumli ntildeocircn giaucircn cuucirca Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong nhoumlotildeng ntildeoaiumln vaecircn hoaeumlc caacircu keauml gioaacuteng nhau luoacircn laaumlp laiumli trong taaacutet caucirc kinh ntildeiearingn

2 Nhoumlotildeng ntildeoaiumln gioaacuteng nhau ntildeoumlocirciumlc thaaacutey ocircucirc hai hoaeumlc nhieagraveu taugravec phaaringm hieaumln houmlotildeu

3 Giocircugravei luaaumlt vaoslash nhougravem coumlugraveu-caugravenh-vograve (PAringrAringyaœa) cuucirca 16 baoslashi thocirc

4 Troumlocircoslashng boauml kinh taaumlp I Trung boauml Toumlocircng oumlng vaoslash Taecircng chi kinh

5 Troumlocircoslashng boauml kinh taaumlp II vaoslash III hellip vaoslash soumliuml soumlu taaumlp 500 truyeaumln kinh Boaringn sanh219

Soumliuml phaacircn chia theo thoumlugrave toumliuml bieacircn nieacircn soumlucirc naoslashy ntildeaotilde cho thaaacutey Troumlocircoslashng boauml kinh taaumlp II vaoslash III ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln sau

Literature by Bimala Chum Lawrdquo trang 28) Gombrich phaugravet biearingu raegraveng cougrave thearing xaucircy ra khoaucircng theaacute kyucirc III troumlocircugravec Taacircy logravech (xem ldquo How Buddhism Began by Richard F Gombrich Munshiram Manoharlal Publishers Pvt Ltd 1997 trang 9)

218 MLS I trang 207 219 Bimala Chum Law A History of Pali Literaturere Taaumlp I Indological Book House India 1983 trang 42

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 172

Trung boauml kinh theaacute thigrave do soumlugravec eugravep toumloslash soumliuml buoslashng noaring nhoumlotildeng troumlocircoslashng phaugravei Phaaumlt giaugraveo mocircugravei ntildeaeumlc bieaumlt Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (MahAringsAringnghika 大 眾 部)220 vocircugravei nhoumlotildeng tieaacuten boauml trieaacutet lyugrave (do baaacutet ntildeoagraveng vocircugravei soumliuml baucirco thuucirc cuucirca Nguyeacircn-thuyucirc Phaaumlt giaugraveo veagrave luaaumlt kinh)221 lsquoBoagrave-taugravetrsquo baaacutey giocircoslash cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave vocircugravei nhoumlotildeng toumlocircugraveng toaacutet vaoslash ntildeaeumlc ntildeiearingm phi thoumlocircoslashng nhouml khi ldquoBoagrave-taugravet giaugraveng sanh toumloslash cung trocircoslashi Ntildeaacircu suaaacutet boumlocircugravec vaoslasho thai meiumlrdquo222 Ntildeaacircy laoslash ntildeiearingm noaringi baaumlt ntildeaagraveu tieacircn trong giai ntildeoaiumln phaugravet triearingn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet Soumliuml thaugravenh hoaugrave chaacircn dung cuucirca baucircy vograve Phaaumlt baegraveng caugravech biearingu hieaumln soumliuml giaugraveng sanh cuucirca Boagrave-taugravet toumloslash cung trocircoslashi Ntildeaacircu suaaacutet boumlocircugravec vaoslasho thai meiuml Ntildeaacircy laoslash ntildeiearingm noaringi baaumlt thoumlugrave hai trong giai ntildeoaiumln phaugravet triearingn khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet Soumliuml giaugraveng sanh cuucirca Boagrave-taugravet treacircn traugravei ntildeaaacutet laoslash giai ntildeoaiumln thoumlugrave ba cuucirca soumliuml phaugravet triearingn Nhoumlotildeng boumlugravec aucircnh minh hoaiuml phong phuugrave veagrave Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong caugravec kinh Boaringn sanh ntildeoumlocirciumlc giaucirc ntildeogravenh laoslash giai ntildeoaiumln thoumlugrave touml trong tieaacuten trigravenh trieaacutet hoiumlc cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Ntildeaacircy laoslash khuynh houmlocircugraveng toacircn giaugraveo maiumlnh meotilde houmlocircugraveng veagrave phaiumlm vi thaagraven thoaiumli hoiumlc cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet Thaaumlt khoacircng deatilde ntildeearing phaacircn tiacutech soumliuml thaecircng hoa trong Phaaumlt giaugraveo vaoslasho thocircoslashi ntildeougrave maoslash thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeaugravenh daaacuteu laoslash cougrave soumliuml suy taoslashn rootilde reaumlt trong taecircng ntildeoaoslashn vaoslash soumliuml thuiuml ntildeoaumlng cuucirca lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven trong soumlugrave maiumlng hoaegraveng

220 N Dutt Buddhist Sects in India Motilal Banarsidass 1978 (Second Edition) trang 58-9 221 N Dutt Aspects of MahAringyAringna Buddhism in its Relation to HnenayAringna

Buddhism London Luzac amp Co 1930 sv MahAringsanghikAring 222 MLS III trang 165

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 173

phaugravep Cougrave leotilde ntildeougrave laoslash lyugrave do maoslash Isaline B Horner trong taugravec phaaringm lsquoBaaumlc hoaoslashn thieaumln trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircyrsquo (The Early Buddhist Theory of Man Perfected)223 ntildeaotilde trigravenh baoslashy raegraveng

ldquoLuugravec ntildeaagraveu caugravec A-la-haugraven cuotildeng raaacutet tiacutech coumliumlc vaoslash nhieaumlt tigravenh trong soumliuml nghieaumlp locirciumli tha houmlocircugraveng daatilden chouml taecircng vaoslash Phaaumlt toumlucirc tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh nhoumlng sau ntildeougrave cougrave soumliuml taecircng troumlocircucircng thieacircn veagrave nhaaumlp thieagraven an toacutenh cuucirca caugravec A-la-haugraven sau naoslashy laoslash do bocircucirci khoacircng cougrave soumliuml hieaumln dieaumln vaoslash maatildeu moumliumlc truyeagraven caucircm cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute toacircnrdquo

Soumliuml bieacircn soaiumln caugravec kinh Boaringn sanh laoslash moaumlt ntildeougraveng gougravep ntildeoaumlc ntildeaugraveo trong logravech soumlucirc Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde cougrave aucircnh houmlocircucircng saacircu saeacutec trong tigravenh caucircm quaagraven chuugraveng vaoslash ntildeoumlocirciumlc taaacutet caucirc phaaumlt toumlucirc treacircn theaacute giocircugravei taugraven thaugraven Chiacutenh do ntildeougrave maoslash kinh Boaringn sanh khoacircng giocircugravei haiumln chaelig ocircucirc daacircn chuugraveng AAacuten ntildeoauml Trong nhieagraveu theaacute kyucirc lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet ntildeaotilde biearingu hieaumln naecircng loumliumlc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt truyeagraven nieagravem tin ntildeearing phaaumlt toumlucirc soaacuteng theo lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet mang hoaoslash bigravenh an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec cho moiumli ngoumlocircoslashi Cougrave thearing nougravei raegraveng suoaacutet trong moaumlt giai ntildeoaiumln khoaucircng boaacuten theaacute kyucirc toumloslash VI-III troumlocircugravec taacircy logravech Phaaumlt hoiumlc (Buddhology) trong kinh ntildeiearingn PAringli vocircugravei nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm hieaumln thoumliumlc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt khaugravei nieaumlm cuucirca Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu boauml (Sarvastivada 一 切 有 部) vocircugravei hai loaiumli Phaaumlt thaacircn (BuddhakAringya 佛 身) laoslash phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法 身) vaoslash saeacutec thaacircn (RupakAringya 色 身) vaatilden laoslash ntildeiearingm trung taacircm vaoslash soumliuml kiacutenh ngoumlocircotildeng lyugrave toumlocircucircng

223 Isaline B Horner The Early Buddhist Theory of Man Perfected London 1979 trang 191

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 174

giaugravec ngoauml cuucirca Phaaumlt giaugraveo vaoslash ntildeaotilde vaaumln haoslashnh moaumlt caugravech eacircm aucirc trong Phaaumlt giaugraveo maoslash khoacircng cougrave soumliuml bieaacuten ntildeoaringi nhieagraveu Trong giai ntildeoaiumln thoumlugrave naecircm cuucirca soumliuml phoaring bieaacuten hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet moaumlt khuynh houmlocircugraveng maiumlnh meotilde ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng theaacute giocircugravei thuugravec ntildeaaringy khocircucirci ntildeaagraveu moaumlt giai ntildeoaiumln laacircu daoslashi cuucirca luaaumln ntildeiearingm trieaacutet hoiumlc vaoslash soumliuml phaugravet triearingn rootilde reaumlt khuynh houmlocircugraveng thieagraven ntildeogravenh vaoslash tu taaumlp doumliumla treacircn nhoumlotildeng hiearingn hieaumln cuucirca baaumlc thaugravenh Vigrave locirciumli iacutech ntildeougrave cuucirca phaaumlt toumlucirc caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde saugraveng taiumlo moaumlt taagraveng locircugravep caugravec Boagrave-taugravet maoslash quaagraven chuugraveng kiacutenh ngoumlocircotildeng

Hai ntildeaeumlc tiacutenh Tueauml giaugravec vaoslash Toumloslash bi ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash Triacute touml (jntildeAringna-sambhAringra 智 資) vaoslash Phoumlocircugravec touml (puUgraveya-sambbhAringra 福 資) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng ntildei ntildeoacirci vocircugravei nhau ntildeoumlocirciumlc thaugravenh hoaugrave qua higravenh toumlocirciumlng cuucirca Boagrave-taugravet Vaecircn-thuoslash (Mantildejuplusmnri 文 殊 師 利 菩 薩) vaoslash Boagrave-taugravet Quan- theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara 觀 世 音 菩 薩) Trong Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc coi laoslash moaumlt caugravei gigrave ntildeougrave quan troiumlng hocircn toumloslash bi vaoslash ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc daatilden choumlugraveng trong nhieagraveu baoslashi kinh luaaumln vaoslash cuotildeng ntildeoumlocirciumlc kinh Phaugravep hoa (Saddharma PuœOslasharneka 妙 法 蓮 花 經) taugraven doumlocircng

Soumliuml tuyeacircn doumlocircng triacute tueauml ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten ntildeaelignh cao trong nhoumlotildeng taugravec phaaringm cuucirca Trung luaaumln (中 論) do ngaoslashi Long thoiuml thaoslashnh laaumlp vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave II taacircy logravech Triacute tueauml ntildeoumlocirciumlc ca tuiumlng raaacutet nhieagraveu trong khi toumloslash bi (karacircœAring 慈 悲) laiumli khoacircng ntildeoumlocirciumlc baoslashn baiumlc chi tieaacutet Nhoumlng Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo sau naoslashy ntildeaotilde nhaaacuten maiumlnh toumloslash bi hocircn tueauml giaugravec

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 175

Chiacutenh tigravenh caucircm hocircn lyugrave triacute Thaelignh thoaucircng doumlocircoslashng nhouml tueauml giaugravec ntildeaotilde bograve boucirc queacircn

vaoslash locirc ntildei nhouml khi tuyeacircn boaacute toumloslash bi laoslash moaumlt ntildeieagraveu caagraven thieaacutet cho Boagrave-taugravet Khi yugrave toumlocircucircng naoslashy phoaring bieaacuten nhouml vaaumly thigrave Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm trocircucirc neacircn quan troiumlng cho ntildeeaacuten khi trocircucirc thaoslashnh moaumlt Boagrave-taugravet toaacutei cao vaoslash ntildeoaumlc nhaaacutet Theaacute laoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha daagraven daagraven chuyearingn toumloslash uy loumliumlc cuucirca Boagrave-taugravet Vaecircn thuoslash ntildeeaacuten soumliuml ngoumliuml trograve cuucirca Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm ntildeoumlocirciumlc taugraven doumlocircng nhouml Chuugravea tearing cuucirca looslashng toumloslash (慈 悲 的 王)

Ntildeaiumli-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu daiumly nhoumlotildeng haoslashnh ntildeoaumlng locirciumli tha laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeearing ntildeaiumlt tueauml giaugravec ntildeaacircy laoslash muiumlc ntildeiacutech Nhoumlng Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy doumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde queacircn ngay caucirc muiumlc ntildeiacutech xa xoacirci naoslashy vaoslash chaelig thiacutech ntildei ntildeoauml sanh giuugravep ngoumlocircoslashi Boagrave-taugravet khoacircng caagraven voaumli vaotilde ntildeearing ntildeaiumlt boagrave ntildeeagrave vaoslash trocircucirc thaoslashnh moaumlt vograve Phaaumlt khi ngaoslashi cougrave thearing giuugravep ntildeocircotilde vaoslash coumlugraveu taaacutet caucirc chuugraveng sanh moaumlt caugravech hieaumlu quaucirc hocircn trong soumliuml nghieaumlp traagraven gian nhouml laoslash moaumlt Boagrave-taugravet YUgrave toumlocircucircng naoslashy cuotildeng daatilden ntildeeaacuten khoacircng xem troiumlng taagravem quan troiumlng cuucirca chouml Phaaumlt ntildeoaacutei vocircugravei Boagrave-taugravet OcircUcirc ntildeaacircy cougrave moaumlt khuynh houmlocircugraveng noaringi baaumlt coi locirciumli tha nhouml laoslash moaumlt muiumlc ntildeiacutech toaacutei cao Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm doumlocircoslashng nhouml khoacircng quan taacircm vieaumlc trocircucirc thaoslashnh moaumlt vograve Phaaumlt

Chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey rootilde raoslashng raegraveng Boagrave-taugravet Quaugraven-theaacute-aacircm vaoslash Boagrave-taugravet Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli laoslash nhaacircn caugravech hougravea cuucirca toumloslash bi vaoslash triacute tueauml Cuotildeng gioaacuteng nhouml vograve thaugravenh Amesha Spentas cuucirca ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca vaoslash nhoumlotildeng vograve thaugravenh khaugravec trong Thieacircn Chuugravea giaugraveo Vocircugravei soumliuml phaugravet triearingn nhouml vaaumly soaacute loumlocirciumlng Boagrave-taugravet trocircucirc neacircn voacirc soaacute haagraveu nhouml khoacircng

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 176

thearing ntildeeaacutem kearing Thaaumlt ra caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha quan troiumlng nhouml kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-puœOslasharneka Sacirctra 妙 法 蓮 花 經) kinh Hoa-nghieacircm (AvataUacutesaka Sacirctra華 嚴 經) vaoslash nhieagraveu kinh khaugravec ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt danh saugravech raaacutet daoslashi teacircn caugravec vograve Boagrave-taugravet nhouml theaacute Ntildeoumlugraveng veagrave baucircn chaaacutet maoslash nougravei Boagrave-taugravet khoacircng cougrave teacircn vaoslash moaumlt higravenh toumlocircugraveng naoslasho coaacute ntildeogravenh nhoumlotildeng taugravec giaucirc bieacircn soaiumln nhoumlotildeng kinh naoslashy chaelig ntildeocircn giaucircn muoaacuten nougravei raegraveng soaacute loumlocirciumlng caugravec vograve Boagrave-taugravet naoslashy khoaucircng haoslashng trieaumlu hocircn laoslash voacirc soaacute224

Ngoaoslashi hai vograve Boagrave-taugravet naoslashy ra cooslashn cougrave nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet khaugravec quan troiumlng nhouml A-touml-ntildeaoslash (Asita vograve ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Maacircu-ni thoiuml kyugrave seotilde thaoslashnh Phaaumlt hieaumlu laoslash Di-laeumlc (Maitreya 彌 勒 佛) trong toumlocircng lai Phoaring-

hieagraven (Samantabhadra普 賢 菩 薩) Ntildeaiumli-theaacute-chiacute (MahAringsthAringmaprAringpta 大 勢 至 菩 薩) Ntildeogravea-taiumlng (Kbdquoitigarbha 地 藏 菩 薩) vvhellip trocircucirc neacircn phoaring bieaacuten khoacircng chaelig ocircucirc AAacuten Ntildeoauml maoslash cooslashn ocircucirc caugravec noumlocircugravec Vieatilden Ntildeoacircng Saugraveu vograve Boagrave-taugravet naoslashy cuoslashng vocircugravei Boagrave-taugravet Houml-khoacircng-taiumlng (AumlkAringsagarbha 虛 空 藏 菩 薩) vaoslash Kim-cang-thuucirc Boagrave-taugravet (VajrapAringœne 金 剛 手 菩 薩)hellip ntildeaotilde higravenh thaoslashnh nhougravem taugravem vograve Boagrave-taugravet noaringi tieaacuteng Nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet naoslashy vaoslash nhieagraveu vograve Boagrave-taugravet khaugravec ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc caugravec Phaaumlt toumlucirc Ntildeaiumli-thoumloslasha kiacutenh thocircoslash baegraveng higravenh toumlocirciumlng vaoslash baegraveng caucirc nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep tu taaumlp quaugraven toumlocircucircng

224 LS trang 14

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 177

Tuy nhieacircn chuugraveng ta neacircn nhocircugrave raegraveng caugravec Boagrave-taugravet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo chaelig laoslash nhoumlotildeng biearingu toumlocirciumlng thaugravenh hoaugrave chocircugrave khoacircng phaucirci laoslash con ngoumlocircoslashi logravech soumlucirc Hoiuml laoslash biearingu toumlocirciumlng nhoumlotildeng ntildeoumlugravec haiumlnh sieacircu voumlocirciumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Moaumlt soumliuml kieaumln khoacircng thearing choaacutei caucirci laoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng heauml thoaacuteng toacircn giaugraveo ntildeeagraveu cougrave nhoumlotildeng biearingu toumlocirciumlng rieacircng bieaumlt ntildeearing gia hoauml ntildeaugravep oumlugraveng nhu caagraveu tiacuten ngoumlocircotildeng cuucirca phaaumlt toumlucirc

Trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuyucirc Boagrave-taugravet nhouml ngoumlocircoslashi tu taaumlp ntildeoaiumln troumloslash kieaacutet soumlucirc thanh togravenh taacircm ntildeearing trocircucirc thaoslashnh baaumlc hoaoslashn thieaumln vaoslash giaugravec ngoauml Chiacutenh nhoumlotildeng Boagrave-taugravet nhouml vaaumly xuaaacutet hieaumln trong kinh ntildeiearingn PAringli Thaoslashnh toumliumlu ntildeoumlocirciumlc nhouml vaaumly laoslash Boagrave-taugravet ntildeaotilde hoaoslashn thaoslashnh lyugrave toumlocircucircng phaiumlm haiumlnh cuucirca migravenh Nhoumlng lyugrave toumlocircucircng Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeoumla Boagrave-taugravet ntildeeaacuten nhoumlotildeng noatilde loumliumlc locircugraven hocircn doumliumla treacircn nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng tiacutech coumliumlc ntildeearing giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh ntildeau khoaring ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc haiumlnh phuugravec toaacutei haaumlu maoslash troumlocircugravec ntildeougrave Boagrave-taugravet khoacircng quan taacircm Khoacircng thoaotilde maotilden vocircugravei nhoumlotildeng tu taaumlp chaelig laoslashm giaucircm tham saacircn si tieacircu troumloslash kieaacutet soumlucirc vaoslash hoaoslashn thaoslashnh ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh cho chiacutenh migravenh Boagrave-taugravet chuugrave taacircm noatilde loumliumlc giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh voumlocirciumlt qua cuoaumlc phaaacuten ntildeaaacuteu vaoslash tigravem an laiumlc giaucirci thoaugravet cho hoiuml Cooslashn moaumlt chuugraveng sanh naoslasho choumla giaucirci thoaugravet thigrave boagrave taugravet choumla giaucirci thoaugravet Ntildeougrave laoslash lyugrave toumlocircucircng cuucirca boagrave taugravet

YUgrave nghoacutea vaoslash Vograve triacute cuucirca Ma-Ha-Taugravet Thaaumlt laoslash thiacutech hocirciumlp ntildeearing nougravei theacircm raegraveng trong caugravec

kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha thoumlocircoslashng nougravei veagrave yugrave nghoacutea vaoslash vograve triacute cuucirca Ma-ha-taugravet (MahAringsattva 摩 訶 薩) bocircucirci vigrave toumloslash Boagrave-taugravet

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 178

(Bodhisattva菩 薩) thoumlocircoslashng ntildei keoslashm vocircugravei Ma-ha-taugravet lsquoMahAringrsquo (大) cougrave nghoacutea laoslash lsquolocircugravenrsquo vaoslash lsquosattvarsquo (情)

nghoacutea laoslash lsquochuugraveng sanhrsquo hoaeumlc lsquocan ntildeaotildemrsquo nhouml vaaumly MahAringsattva cougrave thearing taiumlm hiearingu laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravet Ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna 龍 樹) ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt soaacute nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn vigrave sao Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash MahAringsattva Bocircucirci vigrave ntildeaiumli Boagrave-taugravet ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc phaiumlm haiumlnh cao caucirc thoumlocirciumlng thuucirc gioumlotildea nhoumlotildeng Boagrave-taugravet ntildeoumlugravec haiumlnh khaugravec Caugravec ntildeaiumli Boagrave-taugravet raaacutet hoan haelig toumloslash bi vaoslash giuugravep voacirc soaacute chuugraveng sanh moaumlt caugravech tiacutech coumliumlc khoacircng meaumlt mootildei Taacircy-taiumlng ntildeaotilde dogravech MahAringsattvas (摩 訶 薩) nhouml laoslash lsquongoumlocircoslashi huoslashng vocircugravei tinh thaagraven voacute ntildeaiumlirsquo vaoslash nhoumlotildeng nguyeaumln voiumlng cuucirca ntildeaiumli Boagrave-taugravet thaaumlt soumliuml laoslash toaacutei thoumlocirciumlng cao caucirc hy sinh vigrave vieaumlc locircugraven Caugravec ntildeaiumli Boagrave-taugravet ntildei hoaegraveng phaugravep ocircucirc moiumli nocirci phuiumlng soumliuml chuugraveng sanh nhouml cuugraveng doumlocircoslashng chouml Phaaumlt vaoslash bieaacuten ta baoslash thaoslashnh caucircnh togravenh ntildeoauml Caugravec ntildeaiumli Boagrave-taugravet luoacircn thoumliumlc haoslashnh taaacutet caucirc nhoumlotildeng locircoslashi daiumly cuucirca chouml Phaaumlt quaugraven chieaacuteu taaacutet caucirc caucircnh giocircugravei togravenh ntildeoauml ntildeearing hoaumli tuiuml quaagraven chuugraveng ocircucirc moiumli nocirci veagrave vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt baegraveng caugravech caucircm hoaugrave touml toumlocircucircng chuugraveng sanh loaiumli boucirc phieagraven naotildeo vaoslash phaugravet khocircucirci nhoumlotildeng tieagravem naecircng giaucirci thoaugravet cuucirca hoiuml225

Trong phaagraven baeacutet ntildeaagraveu cuucirca kinh Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircasAringhasrikAring-PrajntildeAring-pAringramitAring八

天 頌 般 若 波 羅 密 經) Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucirci thiacutech veagrave yugrave nghoacutea cuucirca Ma-ha-taugravet (MahAringsattva 摩 訶 薩)

225 Edward Conze (tr) The Diamond Sacirctra and The Heart Sacirctra London 1957 trang 23

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 179

khi ngaoslashi Tu-boagrave-ntildeeagrave (Subhacircti 須 菩 提) houcirci Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave ntildeieagraveu naoslashy Ntildeoumlugravec Phaaumlt traucirc locircoslashi raegraveng moaumlt Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravet trong yugrave nghoacutea bocircucirci vigrave vograve Boagrave-taugravet ntildeaotilde ban phaugravep thoaiumli ntildeearing chuyearingn hoaugrave caugravec chaaacutep thuucirc ndash nhoumlotildeng quan ntildeiearingm chaaacutep thuucirc sai laagravem nhouml laoslash ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh thoiuml giaucirc hieaumln houmlotildeu khoacircng hieaumln houmlotildeu ntildeoaiumln dieaumlt thoumlocircoslashng haegraveng226 Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Sad-dharmapuœOslasharika 妙 法 蓮 花 經) vaoslash kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (VajracchedikAring prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctras 金 剛 般 若 波 羅 密 經) ntildeaotilde nougravei raegraveng MahAringsattvas cougrave nhoumlotildeng phaaringm haiumlnh toaacutet vaoslash tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt (pAringramitAring 波 羅 密) nhouml Boagrave-taugravet vaoslash ldquohellip Boagrave-taugravet ntildeaotilde troagraveng caecircn laoslashnh nocirci haoslashng traecircm ngaoslashn chouml Phaaumltrdquo227

Nougravei moaumlt caugravech khaugravec MahAringsattva laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravet phaaringm haiumlnh vaoslash coacircng ntildeoumlugravec hocircn moaumlt boagrave taugravet bigravenh thoumlocircoslashng Nhoumlng nougravei chung Ntildeaiumli Boagrave-taugravet hay Boagrave-taugravet ntildeeagraveu laoslash nhoumlotildeng vograve cougrave thearing chuyearingn hoaugrave taaacutet caucirc nghieaumlp (karmas 業) xaaacuteu vaoslash ntildeau khoaring cuucirca chiacutenh migravenh vaoslash seotilde chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh baegraveng looslashng toumloslash bi haelig xaucirc voacirc loumlocirciumlng Tuy nhieacircn trong kinh ntildeiearingn PAringli chuugraveng ta khoacircng thearing tigravem thaaacutey toumloslash MahAringsattva nhoumlng trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha toumloslash naoslashy duoslashng khaugrave thoumlocircoslashng xuyeacircn vocircugravei thuaaumlt toumloslash Boagrave-taugravet Hai toumloslash naoslashy thoumlocircoslashng ntildei ntildeoacirci vocircugravei nhau nhouml trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa

226 Edward Conze (tr) AbdquoEcircasAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring trang 7 227 LS trang 221

Phoumlocircng Phaugravep Tu Taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet trong Kinh-taiumlng PAringli 180

(SaddarmapuœOslasharika Sacirctra 妙 法 蓮 花 經) kinh Ntildeaiumli Nieaacutet-baoslashn (MahAringparinirvAringœa Sacirctra 大 般 涅 槃

經)hellip ntildeaotilde xoumlng taugraven nhouml Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Mantildejuplusmnrne 文 殊 師 利

菩 薩 摩 訶 薩) Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Avalokiteplusmnvara 觀 世 音

菩 薩 摩 訶 薩) Ntildeaiumli-theaacute-chiacute Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva MahAringsthAringma-prAringpta大 勢

至 菩 薩 摩 訶 薩)Thoumlocircoslashng-tinh-taaacuten Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Nityodyukta 常 精 進

菩 薩 摩 訶 薩) Thoumlocircoslashng-baaacutet-khinh Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (SadAringparibhacircta Bodhisattva 常 不 輕 菩 薩

摩訶薩) Baaacutet-houmlu-toumlugravec Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Aniksiptadhura 不 休 息 菩 薩 摩 訶

薩) Baucirco-choumlocircucircng Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva

MahAringsattva RatnapAringœi 寶 掌 菩 薩 摩 訶 薩) Doumlocirciumlc-voumlocircng Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva BhaibdquoajyarAringja 藥 王 菩 薩 摩 訶 薩) Dootildeng-thiacute Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva PralAringnaplusmnacircra 勇 施 菩 薩 摩 訶 薩) Baucirco-nguyeaumlt Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Ratnacandra 寶 月 菩 薩 摩 訶 薩) Baucirco-quang Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Ratnaprabha 寶光 菩 薩 摩 訶 薩) Maotilden-nguyeaumlt Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva

Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng 181

Pacircrœacandra 滿 月 菩 薩 摩 訶 薩) Ntildeaiumli-loumliumlc Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva MahAringvikrAringmin 大 力 菩 薩 摩 訶 薩) Voacirc-loumlocirciumlng-loumliumlc Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva AnantavikrAringmin 無 量

力 菩 薩 摩 訶 薩) Voumlocirciumlt-tam-giocircugravei Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva TrailokyavikrAringmin 越 三 界

菩 薩 摩 訶 薩) Hieagraven-thuucirc Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva BhadrapAringla 賢 首 菩 薩

摩 訶 薩) Di-laeumlc Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva Maitreya 彌 勒 菩 薩 摩 訶 薩) Baucirco-choumlocircucircng Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet (Bodhisattva MahAringsattva RatnAringkara 寶 積 菩 薩 摩 訶 薩)hellip228

Kinh Phaugravep hoa ntildeaotilde chaelig ra nhoumlotildeng vograve triacute vaoslash phaaringm haiumlnh ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca caugravec ntildeaiumli Boagrave-taugravet naoslashy vaoslash taugraven thaugraven coacircng ntildeoumlugravec khoacircng thearing nghoacute baoslashn cuucirca caugravec Boagrave-taugravet ntildeaotilde khoacircng chaelig noatilde loumliumlc tigravem caagraveu boagrave ntildeeagrave cho chiacutenh migravenh maoslash cooslashn taaumln tuiumly heaacutet looslashng coumlugraveu giuugravep ngoumlocircoslashi khaugravec Bocircucirci vigrave lyugrave do ntildeougrave maoslash caugravec Boagrave-taugravet naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravet (MahAringsattvas)

----

228 LS 4 amp L Hurvitz Scripture of The Lotus Blossom of the Five

Dharma New York 1976 trang 1-2

5

KHAUgraveI NIEAumlM lsquoKHOAcircNGrsquo TRONG KINH TAIumlNG PAumlLI

Theo kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 金 剛 般 若

波 羅 密 經) cougrave hai ntildeieagraveu toaacutei caagraven cho moaumlt vograve Boagrave-taugravet tu taaumlp triacute tueauml ldquoKhoacircng bao giocircoslash toumloslash boucirc taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash thaaacutey nhouml thaaumlt caugravec phaugravep laoslash khoacircngrdquo229 laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng lyugrave toumlocircucircng saacircu saeacutec tinh teaacute vaoslash aucircnh houmlocircucircng nhaaacutet trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha (大 乘 經)

divideacircnyatAring (空性) nghoacutea laoslash lsquokhoacircng cougrave gigraversquo hoaeumlc lsquotroaacuteng roatildengrsquo taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng nhoumlng laiumli khoacircng phaucirci laoslash lsquotroaacuteng roatildengrsquo lsquokhoacircng cougrave gigraversquo nhouml ntildeoumlocirciumlc nhaaacuten maiumlnh trong nhieagraveu kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha baeacutet ntildeaagraveu vocircugravei kinh Baugravet nhaotilde ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctras 般 若 波

羅 密 經) vaoslash toumloslash ntildeougrave trocircucirc thaoslashnh voacirc cuoslashng quan troiumlng khoacircng chaelig trong caugravec troumlocircoslashng phaugravei Trung luaaumln 229 Edward Conze Buddhism Its Essence and Development Delhi 1994 trang 130

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 183

(MAringdhyamika 中論)vaoslash Du-giaoslash (YogAringcAringra 瑜 伽

論) ocircucirc AAacuten ntildeoauml (bao goagravem caugravec chi nhaugravenh cuucirca caugravec boauml phaugravei naoslashy) maoslash cooslashn cho taaacutet caucirc caugravec troumlocircoslashng phaugravei Ntildeaiumli-thoumloslasha ocircucirc nhieagraveu vuoslashng coaring vaoslash hieaumln ntildeaiumli Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空 性) cuotildeng ntildeougraveng vai trooslash chuucirc choaacutet trong caugravec troumlocircoslashng phaugravei Kim-cang thoumloslasha (VajrayAringna 金 剛

乘) Do ntildeougrave cuotildeng cougrave lyugrave ntildeearing cho raegraveng khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng nhouml laoslash moaumlt soumliuml ntildeoaringi mocircugravei quan troiumlng nhaaacutet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Tuy nhieacircn cuotildeng gioaacuteng nhouml khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet Taugravenh-khoacircng cougrave haiumlt gioaacuteng cuucirca nougrave ocircucirc caugravec kinh taiumlng PAringli Nougravei chung qua tieaacutep caaumln caugravec kinh taiumlng Pali ta thaaacutey khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring 空) cougrave naecircm yugrave nghoacutea nhouml sau

lsquoKhoacircngrsquo nhouml Khoacircng Thaaumlt Thearing Ntildeaagraveu tieacircn nhigraven vaoslasho toumliuml ntildeiearingn Oxford Advanced

Learnerrsquos Dictionary230 ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea lsquokhoacircngrsquo nhouml sau 1 (a) Khoacircng cougrave gigrave beacircn trong (b) Khoacircng cougrave ai beacircn trong 2 (a) Khoacircng cougrave caugravei gigrave troaacuteng roatildeng hoaeumlc thieaacuteu (moaumlt

chaaacutet loumlocirciumlng) (b) Voacirc nghoacutea hoaeumlc khoacircng muiumlc ntildeiacutech toumloslash ngoumlotilde locircoslashi

houmlugravea giaaacutec mocirc 3 Ntildeougravei buiumlng

230 Oxford Advanced Learnerrsquos Dictionary AP Cowie (Ed) Oxford

University Press Great Britain 4th rpt 1991 trang 394-5

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 184

Vaoslash ntildeoaumlng toumloslash cuucirca lsquokhoacircngrsquo cougrave nghoacutea laoslash 1 Laoslashm cho troaacuteng khoacircng 2 (a) Laoslashm troaacuteng khoacircng caugravei gigrave (vaoslasho) docircoslashi caugravei gigrave ntildeougrave vaoslash ntildeaeumlt nougrave ocircucirc nocirci khaugravec

(b) Deiumlp (toumloslash) caugravei gigrave (vaoslasho caugravei gigrave) Ntildeaacircy laoslash nghoacutea caecircn baucircn hoaeumlc ntildeaagraveu tieacircn cuucirca lsquokhoacircngrsquo

(空 Sanskrit divideacircnya) ntildeaotilde dieatilden taucirc nghoacutea ntildeen (khoacircng trieaacutet lyugrave) lsquokhoacircngrsquo lsquoboucirc khoacircngrsquo lsquovoacirc duiumlngrsquohellip Theo nhoumlotildeng yugrave nghoacutea naoslashy chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu lsquokhoacircngrsquo (Suntildentildea) laoslash khoacircng taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng khoacircng thoumliumlc thearing ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei thoumliumlc thearing ntildeaagravey trooslashn vaaumlt chaaacutet xuaaacutet hieaumlnhellip Thaaumlt ra yugrave nghoacutea lsquokhoacircngrsquo trong Phaaumlt giaugraveo raaacutet laoslash saacircu saeacutec tinh teaacute vaoslash khougrave hiearingu bocircucirci vigrave khoacircng chaelig khoacircng cougrave saeacutec thanh houmlocircnghellip maoslash cuotildeng khoacircng cougrave taaacutet caucirc caugravec chuugraveng sanh luoacircn caugravec hieaumln toumlocirciumlng toagraven taiumli laoslash tuyoslash theo nhaacircn duyeacircn (PratnetyasamutpAringda 緣 起 因 緣

生 起) neacircn goiumli laoslash khoacircng OcircUcirc ntildeaacircy lsquokhoacircngrsquo nghoacutea laoslash thoumliumlc teaacute chaacircn thaaumlt rocircoslashi boucirc nhoumlotildeng touml toumlocircucircng chaaacutep thuucirc vaoslash taoslash kieaacuten Ntildeougrave laoslash lyugrave do nhieagraveu laagraven Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khauacuteng ntildeograveng raegraveng

ldquoNaoslashy A-nan nhocircoslash ta ntildeaotilde an truugrave lsquokhoacircngrsquo neacircn nay ta ntildeoumlocirciumlc an truugrave vieacircn maotilden nhaaacutetrdquo 231

(SuntildentildeatAringvihAringrenAringhaUacute Aumlnanda etarahi bahulaUacute viharAringmneti)232

Tuy nhieacircn soumliuml thaecircng hoa khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo trong 231 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu Khoacircng (Culasunnata sutta) trang 147 232 M III trang 104

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 185

kinh ntildeiearingn PAringli yugrave nghoacutea ntildeaagraveu tieacircn cuucirca lsquokhoacircngrsquo- lsquokhoacircng thoumliumlc thearingrsquo cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey nhouml sau

ldquoVograve aaacutey thaaacutey moaumlt ngoacirci laoslashng troaacuteng vaeacuteng vaoslash boumlocircugravec vaoslasho trong nhaoslash vograve aaacutey thaaacutey khoacircng cougrave vaaumlt gigrave troaacuteng roatildeng vaoslash hoang vaeacutengrdquo 233

(So passeyya suntildentildeaUacute gAringmam yantildentildead eve gharam paviseyya rittakantildentildeeva paviseyya tucchakantildentildeeva paviseyya suntildentildeakantildentildeeva paviseyya)234

Hoaeumlc trong Troumlocircoslashng boauml kinh Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng dieatilden taucirc gioaacuteng yugrave treacircn

lsquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo vaoslasho moaumlt thocircoslashi raaacutet laacircu khi heauml thoaacuteng theaacute giocircugravei naoslashy ntildeoumlocirciumlc tieaacuten hoaugrave Khi theaacute giocircugravei naoslashy ntildeoumlocirciumlc tieaacuten hoaugrave cung ntildeieaumln Phaiumlm thieacircn hieaumln ra nhoumlng taaacutet caucirc ntildeeagraveu troaacuteng roatildeng Luugravec baaacutey giocircoslash moaumlt chuugraveng sanh thoiuml maiumlng ntildeaotilde taaumln phoumlocircugravec baugraveo ntildeaotilde heaacutet toumloslash cootildei trocircoslashi Quang aacircm thieacircn maiumlng chung vaoslash taugravei sanh ocircucirc cung ntildeieaumln Phaiumlm thieacircn Nhoumlotildeng loaoslashi chuugraveng sanh ocircucirc ntildeaaacutey cuotildeng do yugrave maoslash sanh ra ntildeoumlocirciumlc nuoacirci doumlocircotildeng trong hyucirc laiumlc toaucirc augravenh saugraveng roumliumlc phi haoslashnh treacircn houml khoacircng tieaacutep tuiumlc soaacuteng trong soumliuml quang minh vaoslash nhouml vaaumly vograve aaacutey soaacuteng trong moaumlt thocircoslashi gian daoslashirsquo235

(Hoti kho so bhikkhave samayo yaUacute kadAringci karahaci dneghassa addhuno accayena ayaUacute loko vivaEcircEcircati VivaEcircEcircamAringne loke suntildentildeaUacute Brahma-vimAringnaUacute pAringtu-bhavati Athrsquo antildentildeataro satto AringyukkhayAring vAring puntildentildeakkhayAring vAring AumlbhassarakAringyAring cavitvAring suntildentildeaUacute Brahma-vimAringnaUacute upapajjati So tattha hoti manomayo pneti-bhakkho sayaUacute-pabho antalikkha-caro subhaEcircEcirchAringyne cneraUacute dneghaUacute

233 BGS IV trang 108 234 S IV trang 173 235 DB I soaacute 1 Kinh Phaiumlm Vootildeng trang 30-1

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 186

addhAringnaUacute tiEcircEcirchati)236

Vaoslash trong Kinh-taaumlp (Sutta-nipAringta) nougravei nhouml sau lsquoNaoslashy Mogharaja vocircugravei chaugravenh nieaumlm haotildey quaugraven saugravet theaacute

giocircugravei naoslashy nhouml khoacircng cougrave baucircn chaaacutet Vograve aaacutey seotildeotilde voumlocirciumlt qua soumliuml cheaacutet baegraveng caugravech chuyearingn looslashng tin trong thoumliumlc thearing Cheaacutet seotilde khoacircng ntildeeaacuten vocircugravei vograve aaacutey ngoumlocircoslashi ntildeaotilde quaugraven chieaacuteu theaacute giocircugravei baegraveng caugravech naoslashyrsquo

(Sunnato lokam avekkhassu Mogharja sadd sato attAringnudiEcircEcirchim uhacca evam maccutaro siyAring evam lokam avekkhantam maccurAringjAring na passati)237

Khaugravei nieaumlm lsquoKhoacircngrsquo (Suntildentildea 空 cougrave nghoacutea laoslash lsquokhoacircngrsquo thigrave thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc duoslashng trong yugrave nghoacutea lsquokhoacircng cougraversquo (chaaacutet loumlocirciumlng naoslashy hoaeumlc kia)

ldquoToacircn giaucirc Coagrave ntildeaoslashm soumliuml vieaumlc nhouml vaaumly giocircugravei ngoaiumli ntildeaiumlo naoslashy laoslash troaacuteng khoacircng cho ntildeeaacuten vieaumlc sanh thieacircnrdquo

ldquoNaoslashy Vacca soumliuml vieaumlc nhouml vaaumly giocircugravei ngoaiumli ntildeaiumlo naoslashy laoslash troaacuteng khoacircng cho ntildeeaacuten vieaumlc sanh thieacircnrdquo238

(EvaUacute sante bho Gotama suntildentildeaUacute adun titthAringyatanaUacute antamaso saggacircpagena pneti

Evam sante Vaccha suntildentildeam adun titthAringyatanam antamaso saggupagena)239

Cuotildeng trong Trung boauml kinh nhoumlng taaumlp khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly nhoumlotildeng giaugrave trograve tieaacutep theo nhouml

lsquoVaoslash naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc toumlocircugraveng OcircUcirc ntildeaacircy naoslashy hieagraven giaucirc vograve tyoslash-kheo khoacircng taugravec yugrave taaacutet caucirc toumlocircugraveng choumlugraveng vaoslash an truugrave voacirc toumlocircugraveng nhouml vaaumly goiumli laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc toumlocircugraveng Ntildeaacircy goiumli laoslash cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave nhoumlotildeng

236 D I trang 17 237 Sutta-nipatAring Keauml 1119 238 MLS II soaacute 71 Kinh Daiumly Vacchagotta veagrave Tam minh trang 162 239 M I soaacute 43 Ntildeaiumli kinh Phoumlocircng quaotildeng (Mahavedalla Sutta) trang 483

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 187

phaugravep aaacutey nghoacutea vaoslash danh sai bieaumlt Naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave

nhoumlotildeng phaugravep aaacutey cougrave nghoacutea ntildeoagraveng nhaaacutet nhoumlng danh sai bieaumlt Naoslashy hieagraven giaucirc tham saacircn vaoslash si taiumlo ra soumliuml haiumln loumlocirciumlng Ntildeoaacutei vocircugravei vograve tyoslash-kheo ntildeaotilde ntildeoaiumln troumloslash caugravec laaumlu hoaeumlc vaoslash tham saacircn si naoslashy nhouml caacircy tala bograve chaeumlt taaumln goaacutec khoacircng thearing moiumlc laiumli ntildeoumlocirciumlc noumlotildea Naoslashy hieagraven giaucirc khi naoslasho caugravec taacircm giaucirci thoaugravet laoslash Voacirc loumlocirciumlng thigrave baaacutet ntildeoaumlng taacircm giaucirci thoaugravet laoslash coumlugraveu caugravenh ntildeoaacutei vocircugravei caugravec taacircm giaucirci thoaugravet aaacutey vaoslash baaacutet ntildeoaumlng taacircm giaucirci thoaugravet khoacircng cougrave tham saacircn si

Naoslashy hieagraven giaucirc tham saacircn vaoslash si taiumlo ra toumlocircugraveng Ntildeoaacutei vocircugravei vograve ty oslashkheo ntildeaotilde ntildeoaiumln troumloslash caugravec laaumlu hoaeumlc vaoslash tham saacircn si nhouml caacircy tala bograve chaeumlt taaumln goaacutec khoacircng thearing moiumlc ntildeoumlocirciumlc noumlotildea Naoslashy hieagraven giaucirc khi naoslasho caugravec taacircm giaucirci thoaugravet laoslash Voacirc loumlocirciumlng thigrave baaacutet ntildeoaumlng taacircm giaucirci thoaugravet laoslash coumlugraveu caugravenh ntildeoaacutei vocircugravei caugravec taacircm giaucirci thoaugravet aaacutey vaoslash baaacutet ntildeoaumlng taacircm giaucirci thoaugravet khoacircng cougrave tham saacircn si Ntildeaacircy goiumli laoslash cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave nhoumlotildeng phaugravep aaacutey ntildeoagraveng nghoacutea nhoumlng danh sai bieaumltrsquo 240

(AyaUacute vuccatrsquo Aringvuso suntildentildeatAring cetovimutti KatamAring crsquo Aringvuso animittAring cetovimutti Idhrsquo Aringviiso hhikkhu sabbanimittAringnaUacute amanasikAringrAring animittaUacute cetosamAringdhiUacute upasampajja viharati AyaUacute vuccatrsquo Aringvuso animittAring cetovimutti AyaUacute kho Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring nAringnaEcircEcirchAring crsquo eva nAringnAringbyantildejanAring ca Katamo crsquo Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring ekaEcircEcirchAring byantildejanam ndash evA-nanam Eago kho avuso pamanakarano doso pamAringœakaraœo moho pamAringœakaraœo te khneœAringsavassa bhikkhuno pahnenAring ucchinnamacirclAring tAringlAringvatthukatAring anabhAringvakatAring AringyatiUacute anuppAringdadhammAring YAringvatAring kho Aringvuao appamAringœAring cetovimuttiyo akuppAring tAringsaUacute cetovimutti aggam -

240 MLS I trang 359-0

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 188

akkhAringyati sAring kho panakuppAring cetovimutti suntildentildea rAringgena suntildentildeAring dosena suntildentildeAring mohena RAringgo kho Aringvuso kintildecanorsquo doso kintildecano Moho kintildecano te khneœAringsavassa bhikkhuno pahnenAring ucchinnamacirclAring tAringlAringvatthukatAring anabhAringvakatAring AringyatiUacute anuppAringdadhammAring YAringvatAring kho Aringvuso AringkintildecantildentildeAring cetovrmuttiyo akuppAring tAringsaUacute cetovimutti aggam - akkhAringyati sAring kho panakuppAring cetovimutti suntildentildeAring rAringgena suntildentildeAring dosena suntildentildeAring mohena RAringgo kho Aringvuso nimittakaraœo doso nimittakaraœo moho nimittakaraœo te khneœAringsavassa bhikkhuno pahnenAring ucchinnamacirclAring tAringlAringvatthukatAring anabhAringvakatAring AringyatiUacute anuppAringdadhammAring YAringvatAring kho Aringvuso animittAring cetovimuttiyo akuppAring tAringsaUacute cetovimutti aggam akkhAringyati sAring kho panakuppAring cetovimutti suntildentildeAring rAringgena suntildentildeAring dosena suntildentildeAring mohena AyaUacute kho Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring ekaEcircEcirchAring byantildejanam eva nAringnan ti)241

Toumlocircng oumlugraveng vocircugravei vieaumlc soumlucirc duiumlng naoslashy toumloslash (SuntildentildeatAring) thoumlocircoslashng duoslashng ntildeearing dieatilden taucirc soumliuml kieaumln khoacircng thoumlocircoslashng haegraveng thoumliumlc thearing saugravet keagrave ngay caugravec hieaumln toumlocirciumlng cuucirca theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm

ldquoSuntildentildeam idam attena va attaniyena vAring tirdquo242

YUgrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca toumloslash lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc baeacutet ntildeaagraveu toumloslash ntildeaacircy Ntildeaagraveu tieacircn toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng trong nghoacutea ntildeen lsquotroaacuteng khoacircngrsquo (vaaumlt chaaacutet hoaeumlc baaacutet coumlugrave thoumliumlc thearing naoslasho) nhouml khi duoslashng vocircugravei lsquoattarsquo (ngaotilde) hoaeumlc lsquoattaniyarsquo (toumliuml ngaotilde) Sau ntildeougrave toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing truyeagraven ntildeaiumlt yugrave nghoacutea cuucirca khoacircng thoumliumlc thearing Nhouml vaaumly toumloslash 241 M I trang 298 242 Culla Niddesa II PatisambhidAringmagga I Para 45 91 11 Para 36 48 177

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 189

moaumlt toumloslash bigravenh thoumlocircoslashng ntildeaotilde chuyearingn sang nhouml moaumlt thuaaumlt toumloslash cougrave noaumli dung vaoslash yugrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc

Tougravem laiumli nghoacutea ntildeaagraveu tieacircn cuucirca lsquokhoacircngrsquo ndash lsquokhoacircng thoumliumlc thearingrsquo trong yugrave nghoacutea khoacircng trieaacutet lyugrave raaacutet cuiuml thearing deatilde daoslashng vaoslash khoacircng troumloslashu toumlocirciumlng hoaeumlc chung chung roagravei toumloslash toumloslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt baeacutet ntildeaagraveu dieatilden taucirc lsquokhoacircngrsquo trong yugrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc

lsquoKhoacircngrsquo nhouml laoslash moaumlt Thoumliumlc Taiumli Nhouml chuugraveng ta bieaacutet Phaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt phoumlocircng phaugravep

soaacuteng giaucirci thoaugravet vaoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi Phaaumlt toumlucirc ntildeeaacuten Phaaumlt giaugraveo baegraveng soumliuml hiearingu bieaacutet hoaeumlc triacute tueauml chocircugrave khoacircng phaucirci looslashng tin meacirc tiacuten Ntildeaiumlt tueauml giaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde chaelig cho thaaacutey boaacuten ntildeaeumlc tiacutenh neagraven taucircng cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu con ngoumlocircoslashi laoslash voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無常Sanskrit anitya) khoaring (dukkha 苦Sanskrit duhkha) voacirc ngaotilde (anatta 無 我 Sanskrit anAringtman) vaoslash khoacircng (SuntildentildeatAring 空 Sanskrit divideacircnyatAring) Boaacuten ntildeiearingm naoslashy cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten trieaacutet hoiumlc ntildeearing houmlocircugraveng daatilden chuugraveng ta tueauml tri ntildeoumlocirciumlc baucircn thearing beacircn trong choumlugrave khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng ntildeeagrave taoslashi tranh luaaumln ntildeaiumlo ntildeoumlugravec roagravei voaumli keaacutet luaaumln raegraveng ntildeocircoslashi soaacuteng laoslash goaacutec cuucirca ntildeau khoaring ngaeacuten nguucirci voacirc thoumlocircoslashng chuugraveng ta khoacircng neacircn ham muoaacuten vigrave caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng xung quanh chuugraveng ta laoslash troaacuteng roatildeng Touml toumlocircucircng bi quan nhouml vaaumly khoacircng chaelig haiumli taaacutet caucirc chuugraveng ta treacircn ntildeoumlocircoslashng giaugravec ngoauml maoslash cooslashn khieaacuten hiearingu sai muiumlc ntildeiacutech locircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly

Chuugraveng ta thoumlocircoslashng quaugraven chieaacuteu thoumliumlc thearing cuucirca chuugraveng ta vaoslash hieaumln toumlocirciumlng xung quanh vaoslash ntildeearing nhigraven chuugraveng baegraveng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 190

tueauml tri khoacircng chaaacutep thuucirc caugravec phieagraven naotildeo trougravei buoaumlc Nguyeacircn lyugrave caecircn baucircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash baegraveng phoumlocircng phaugravep quaugraven vaoslash tu taaumlp nhouml theaacute chuugraveng ta seotilde thaaacutey toumliuml taiumli gioumlotildea trougravei buoaumlc

Trong kinh ntildeiearingn PAringli Trung boauml kinh (Majjhima NikAringya) ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten hai kinh ntildeaeumlc bieaumlt quaugraven chieaacuteu veagrave lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring) laoslash Kinh Tiearingu khoacircng (Cacirclla Suntildentildeata Sutta) vaoslash Ntildeaiumli khoacircng (MahAring Suntildentildeata Sutta)

Trong Kinh Tiearingu Khoacircng Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea yugrave nghoacutea lsquokhoacircngrsquo treacircn hai neugravet ntildeaeumlc saeacutec nghoacutea laoslash quaugraven lsquokhoacircngrsquo veagrave choatilde truugrave nguiuml vaoslash caugravec baaumlc thieagraven choumlugraveng (jhAringnas) Nougravei moaumlt caugravech khaugravec soumliuml quaugraven lsquokhoacircngrsquo toumloslash moaumlt vaaumlt houmlotildeu higravenh cuiuml thearing ntildeocircn giaucircn ntildeeaacuten baucircn chaaacutet teaacute nhograve saacircu saeacutec beacircn trong Ntildeaagraveu tieacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucirci nghoacutea lsquokhoacircngrsquo nhouml sau

lsquoTrong cung ntildeieaumln cuucirca Loaumlc maatildeu (MigAringra) naoslashy khoacircng cougrave voi booslash ngoumliumla vaoslash loumloslasha caugravei khoacircng cougrave vaoslashng baiumlc khoacircng cougrave soumliuml taaumlp hocirciumlp cuucirca ntildeaoslashn oacircng ntildeaoslashn baoslash maoslash chaelig cougrave taecircng chuugraveng Tyoslash-kheo yeacircn toacutenhrsquo 243

(SeyyathAringpi ayaUacute MigAringramAringtu pAringsAringdo suntildentildeo hatthigavAringssavaiquestavena suntildentildeo jAringtaracircparajatena suntildentildeo itthipurisasannipAringtena atthi crsquoevrsquo idaUacute asuntildentildeataUacute yadidaUacute bhikkhusaUacuteghaUacute paEcircicca ekattaUacute)244

Vigrave vaaumly tyoslash-kheo quaugraven veagrave khoacircng thoacircn toumlocircucircng vaoslash chaelig taugravec yugrave ntildeeaacuten soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca taecircng chuugraveng Do theaacute Ntildeoumlugravec Phaaumlt xaugravec minh raegraveng quaugraven nocirci truugrave nguiuml lsquokhoacircngrsquo cougrave yugrave

243 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu Khoacircng (Culasunnata sutta) trang 147 244 M II trang 104

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 191

nghoacutea laoslash khi moaumlt tyoslash-kheo vaoslasho laoslashng seotilde khoacircng thaaacutey cougrave gigrave caucirc khoacircng cougrave voi booslash ngoumliumla loumloslasha vaoslashng vaoslash baiumlchellip vaoslash vograve aaacutey neacircn tueauml tri chuugraveng laoslash lsquokhoacircngrsquo Ngoumlocirciumlc laiumli trong cung ntildeieaumln Loaumlc maatildeu cougrave giaucircng ntildeoumlocircoslashng taecircng chuugraveng roagravei vograve aaacutey thaaacutey nhouml thaaumlt nhouml soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca chuugraveng

YUgrave nghoacutea keaacute tieaacutep laoslash khoacircng thoacircn toumlocircucircng nhaacircn toumlocircucircng chaelig cougrave quaugraven chieaacuteu veagrave khu roumloslashng

lsquoCaugravec phieagraven naotildeo do duyeacircn thoacircn toumlocircucircng nhaacircn toumlocircucircng khoacircng cougrave maeumlt ocircucirc ntildeaacircy vaoslash chaelig cougrave moaumlt phieagraven naotildeo toumlugravec laoslash soumliuml toacutenh mogravech cuucirca khu roumloslashngrsquo245

(Ye assu darathAring gAringmasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi ye assu darathAring manussasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi atthi crsquo evAringyaUacute darathamattAring yadidaUacute arantildentildeasantildentildeaUacute paEcircicca ekattan ti)246

Gioaacuteng nhouml vaaumly vograve aaacutey ntildeaotilde quaugraven vocircugravei khaugravei nieaumlm ntildeaaacutet Ntildeougrave laoslash taagraveng thoumlugrave nhaaacutet

Taagraveng thoumlugrave hai cuucirca lsquokhoacircngrsquo trong kinh Tiearingu Khoacircng lieacircn quan ntildeeaacuten caugravec traiumlng thaugravei thieagraven Cougrave naecircm baaumlc thieagraven maoslash moaumlt vograve tyoslash-kheo neacircn ntildeaiumlt ntildeearing laoslashm rootilde khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo vaoslash an houmlocircucircng nieaacutet-baoslashn

lsquoCaugravec phieagraven naotildeo do duyeacircn laacircm toumlocircucircng ntildeogravea toumlocircucircng khoacircng cougrave maeumlt ocircucirc ntildeaacircy vaoslash chaelig cougrave moaumlt phieagraven naotildeo toumlugravec laoslash soumliuml an toacutenh cuucirca Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave toumlocircucircngrsquo 247

(Ye assu darathAring arantildentildeasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi ye assu darathAring paEcirchavnesantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi atthi crsquo evAringyaUacute darahamattAring yadidaUacute

245 Nhouml treacircn trang 148 246 M III trang 104 247 Nhouml treacircn trang 149

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 192

AringkAringsAringnantildecAringyatanaUacute paEcircicca ekattan ti)248

Gioaacuteng nhouml vaaumly vograve aaacutey quaugraven chieaacuteu caucircnh giocircugravei Thoumlugravec-voacirc-bieacircn xoumlugrave Voacirc-socircucirc-houmlotildeu xoumlugrave Phi-toumlocircucircng-phi-phi-toumlocircucircng xoumlugrave vaoslash Dieaumlt-thoiuml-toumlocircucircng ntildeogravenh

Vaoslash trong kinh Ntildeaiumli khoacircng Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly moaumlt tyoslash-kheo muoaacuten an togravenh vaoslasho beacircn trong Ntildeaiumli khoacircng caagraven phaucirci

lsquoLy duiumlc ly baaacutet thieaumln phaugravep choumlugraveng vaoslash an truugrave trong thieagraven thoumlugrave nhaaacutethellip thoumlugrave haihellip thoumlugrave bahellip thoumlugrave toumlhellip Ngay caucirc nhouml vaaumly A-nan vograve tyoslash-kheo voumlotildeng vaoslashng traagravem toacutenh nhaaacutet taacircm vaoslash an ntildeogravenh noaumli khoacircngrsquo 249

(viviccrsquo eva kAringmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaUacute savicAringraUacute vivekajaUacute pnetisukham paEcirchamajjhAringnaUacute upasampajja viharati vitakkavicAringrAringnaUacute vacircpasamAring ajjhattaUacute sampasAringdanaUacute cetaso ekodibhAringvaUacute avitakkaUacute avicAringraUacute samAringdhijaUacute pnetisukhaUacute dutiyajjhanaUacute mdash tatiyajjhAringnaUacute mdash catutthajjhAringnaUacute upasampajja viharati EvaUacute kho Aumlnanda bhikkhu ajjhattam eva cittaUacute saœEcirchapeti sannisAringdeti ekodikaroti samAringdahati So ajjhattaUacute suntildentildeataUacute manasikaroti tassa ajjhattaUacute suntildentildeataUacute manasikaroto ajjhattaUacute suntildentildeatAringya cittaUacute na patkkhandati nappasnedati na santiEcircEcirchati na vimuccati EvaUacute santam etaUacute Aumlnanda bhikkhu evaUacute pajAringnAringti AjjlnittaUacute suntildentildeataUacute kho me manasikaroto ajjhattaUacute suntildentildeatAringya cittaUacute na pakkhandati nappasnedati na santiEcircEcirchati na vimuccatneti Itiha tattha sampajAringno hoti So bahiddhAring suntildentildeataUacute manasikaroti so ajjhattabahiddhAring suntildentildeataUacute manasikaroti so AringœantildejaUacute manasikaroti tassa AringœantildejaUacute manasikaroto Aringœantildeje cittaUacute na pakkhandati

248 M III trang 105-6 249 Nhouml treacircn trang 155

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 193

nappasnedati na santiEcircEcirchati na vimuccatneti EvaUacute santam etaUacute Aumlnanda bhikkhu evam pajAringnAringti AumlœantildejaUacute kho me manasikaroto Aringœanje cittaUacute na pakkhandati nappasnedati na sautiEcircEcirchati na vimuccatneti Itiha tattha sampajAringno hoti Tenrsquo Aumlnanda bhikkhunAring tasmiUacute yeva purimasmiUacute samAringdhinimitte ajjhattam eva cittaUacute saœEcirchapetAringbbaUacute sannisAringdetabbaUacute ekodikAringtabbaUacute samAringdahAringtabbaUacute So ajjhattaUacute suntildentildeataUacute manasikaroti tassa ajjhattaUacute suntildentildeataUacute manaaikaroto ajjhattaUacute suntildentildeatAringya cittaUacute pakkhandati pasnedati santiEcircEcirchati vimuccati EvaUacute santam etaUacute Aumlnanda bhikkhu evam pajAringnAringti AjjhattaUacute suntildentildeataUacute kho me manasikaroto ajjhattam suntildentildeatAringya cittaUacute pakkhandati pasnedati santiEcircEcirchati vimuccatneti Itiha tattha sampajAringno hoti So bahiddhAring suntildentildeataUacute manasikaroti bo ajjhattabahiddhAring suntildentildeataUacute manasikaroti so AringœantildejaUacute manasikaroti tassa AringœantildejaUacute manasikaroto Aringœantildeje cittaUacute pakkhandati pasnedatne santiEcircEcirchati vimuccati EvaUacute santam etaUacute Aumlnanda bhikkhu evaUacute pajAringnAringti AumlœantildejaUacute kho me manasikaroto Aringœantildeje cittaUacute pakkhandati pasnedati santiEcircEcirchati vimuccatneti Itiha tattha sampajAringno hoti)250

Roagravei toumloslash noaumli khoacircng vograve aaacutey tieaacuten ntildeeaacuten ngoaiumli khoacircng vaoslash baaacutet ntildeoaumlng Khi vograve aaacutey ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc trigravenh ntildeoauml naoslashy vograve aaacutey bieaacutet raaacutet rootilde

A-nan vograve tyoslash-kheo bieaacutet raaacutet rootilde raegraveng lsquorsquoTrong khi taugravec yugrave baaacutet ntildeoaumlng taacircm ta haoslashi looslashng hoan haelig an truugrave vaoslash houmlocircugraveng ntildeeaacuten baaacutet ntildeoaumlngrsquo251

(EvaUacute maUacute sayantaUacute nAringbhijjhAringdomanassAring pAringpakAring akusalAring dhammAring anvAringssavissantneti itiha tattha sampajAringno

250 M III trang 111-2 251 Nhouml treacircn trang 156

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 194

hoti)252

Hoaeumlc Toumlocircng Oumlng boauml Kinh cuotildeng dieatilden taucirc gioaacuteng yugrave treacircn

ldquoNaoslashy AnurAringdha Ngoumlocirci nghoacute theaacute naoslasho saeacutec thaacircn naoslashy laoslash thoumlocircoslashng hay voacirc thoumlocircoslashng lsquoBaiumlch Theaacute toacircn voacirc thoumlocircoslashngrsquo lsquoCaugravei gigrave laoslash voacirc thoumlocircoslashng thigrave caugravei ntildeougrave laoslash khoaring hay laiumlc lsquoThoumla Theaacute toacircn laoslash khoaringrsquo

lsquoCaugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng caugravei ntildeougrave laoslash khoaring caugravei gigrave laoslash khoaring caugravei ntildeougrave cougrave baucircn chaaacutet cuucirca soumliuml bieaacuten hoaiumli Cougrave chiacutenh xaugravec chaecircng khi quaugraven saugravet lsquoNtildeaacircy laoslash cuucirca toacirci Ntildeaacircy laoslash toacirci Ntildeaacircy laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca toacircirsquorsquo lsquoThoumla khoacircng baiumlch Theaacute toacircnrsquo lsquoCaucircm thoiuml laoslash thoumlocircoslashng hay voacirc thoumlocircoslashngrsquo lsquoVoacirc thoumlocircoslashng thoumla Theaacute toacircnrsquo Cougrave phaucirci toumlocircucircnghellip haoslashnhhellip thoumlugravechellip laoslash thoumlocircoslashng hay voacirc

thoumlocircoslashng lsquoVoacirc thoumlocircoslashng thoumla Theaacute toacircnrsquo

ldquoCaugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng caugravei ntildeougrave laoslash khoaring caugravei gigrave laoslash khoaring caugravei ntildeougrave cougrave baucircn chaaacutet cuucirca soumliuml bieaacuten hoaiumli Cougrave chiacutenh xaugravec chaecircng khi quaugraven saugravet lsquoNtildeaacircy laoslash cuucirca toacirci Ntildeaacircy laoslash toacirci Ntildeaacircy laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca toacircirsquorsquo

lsquoThoumla khoacircng baiumlch Theaacute toacircnrsquo Do vaaumly naoslashy AnurAringdha Baaacutet coumlugrave saeacutec thaacircn gigrave trong quaugrave

khoumlugrave toumlocircng lai hoaeumlc hieaumln taiumli beacircn trong hoaeumlc beacircn ngoaoslashi tinh teaacute hay thoacirc keaumlch thaaacutep hoaeumlc cao xa hoaeumlc gaagraven taaacutet caucirc saeacutec aaacutey caagraven phaucirci ntildeoumlocirciumlc quaugraven saugravet nhouml thoumliumlc taiumli cuucirca nougrave vocircugravei triacute tueauml raegraveng lsquoNtildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash cuucirca toacirci Ntildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash toacirci Ntildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca toacircirsquorsquo

252 M III trang 113

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 195

Baaacutet coumlugrave thoiumlhellip toumlocircucircnghellip haoslashnhhellip thoumlugravec naoslasho trong quaugrave khoumlugrave toumlocircng lai hoaeumlc hieaumln taiumli beacircn trong hoaeumlc beacircn ngoaoslashihellip neacircn quaugraven saugravet nougrave nhouml thoumliumlc taiumli vocircugravei chaugravenh triacute tueaumlrdquo253

(TaUacute kim mantildentildeasi AnurAringdha racircpaUacute niccaUacute vAring aniccaUacute vAring aniccaUacute vAring ti Aniccam bhante Yam panAringniccaUacute dukkhaUacute vAring taUacute sukkhaUacute vAring ti Dukkham bhante Yam panAringniccaUacute dukkhaUacute vipariœAringmadhammam kallaUacute nu tam samanupassituUacute Etam mama eso ham asmi eso me attAring ti No hetani bhante VedanAring niccAring vAring aniccAring vAring ti SantildentildeAring SaœkhAringrAring VintildentildeAringœaUacute niccam vAring aniccaUacute vAring ti AniccAringm bhante Yam panAringniccaUacute dukkhaUacute vAring taUacute sukhaUacute vAring ti Dukkham bhante Yam panAringniccam dukkhaUacute viparinAringmadhammaUacute kallaUacute nu taUacute samanupassituUacute Etam mama eso ham asmi eso me attAring ti No hetam bhante TasmAring ti ha AnurAringdha yaUacute kintildeci racircpam atitAringnAringgata paccuppannam ajjhattam va bahiddha va olarikam va sukhumam va hrsquonam va panitam va yam dure eantike va sabbaUacute racircpaUacute Netam mama neso ham asmi na meso attAring ti evam etaUacute yathAringbhacirctaUacute sammappantildentildeaya daEcircEcirchabba YAring kAringci vedanAring atnetAringnAringgatapaccuppannAring pe YAring kAringci santildentildeAring Ye keci saœkhAringrAring YaUacute kintildeci vintildentildeAringœaUacute atnetAringnAringgatapaccuppannam ajjhattaUacute vAring bahiddhAring vAring oiquestAringrikaUacute vAring sukhumaUacute vAring hnenaUacute vAring paœnetaUacute vAring yaUacute dacircre santike vAring sabbaUacute vintildentildeAringœaUacute Netam mama neso ham asmi na me so attAring ti evam etaUacute yathAringbbacirctam sammappantildentildeAringya daEcircEcirchabbaUacute)254

Toumloslash nhoumlotildeng ntildeiearingm treacircn ta cougrave thearing nougravei raegraveng SuntildentildeatAring (空) khoacircng cougrave nghoacutea laoslash taaacutet caucirc caugravec hieaumln toumlocirciumlng hoaeumlc caugravec traiumlng thaugravei thieagraven (禪 定) laoslash khoacircng khoacircng cougrave gigrave heaacutet maoslash nhoumlotildeng gigrave xuaaacutet hieaumln hoaeumlc choumlugraveng ntildeaiumlt thigrave ntildeoumlocirciumlc tueauml tri rootilde raoslashng ntildeang toagraven taiumli Vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli caugravei gigrave bieaacuten maaacutet hoaeumlc khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chuugraveng ta phaucirci hiearingu nougrave 253 BKS IV choumlocircng iv Toumlocircng oumlng khoacircng thuyeaacutet ii Anurada trang 271 254 S IV trang 382-3

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 196

troaacuteng roatildeng nhouml hieaumln thoumliumlc ntildeang khoacircng cougrave Do ntildeougrave soumliuml lsquophuucirc ntildeogravenhrsquo hoaeumlc lsquokhauacuteng ntildeogravenhrsquo laoslash moaumlt caugravei gigrave ntildeougrave ntildeaeumlc bieaumlt vaoslash toumloslash ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt houmlocircugraveng daatilden chuugraveng ta phaucirci lieatildeu tri nhouml moaumlt thoumliumlc taiumli Do theaacute lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc coi nhouml laoslash trieaacutet lyugrave cuucirca moaumlt thoumliumlc taiumli

lsquoKhoacircngrsquo nhouml laoslash Voacirc Ngaotilde lsquoKhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) ntildeoumlocirciumlc hiearingu nhouml laoslash voacirc ngaotilde

(AnattAring 無 我) Ntildeaagraveu tieacircn chuugraveng ta neacircn nhocircugrave raegraveng trong caugravec kinh ntildeiearingn PAringli Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng ban phaugravep thoaiumli veagrave voacirc ngaotilde hocircn laoslash hoiumlc thuyeaacutet lsquokhoacircngrsquo bocircucirci vigrave toumloslash lsquokhoacircngrsquo raaacutet troumloslashu toumlocirciumlng vaoslash khougrave hiearingu Nhoumlng neaacuteu chuugraveng ta nghieacircn coumlugraveu nhieagraveu vaoslash chi tieaacutet hocircn trong yugrave nghoacutea SuntildentildeatAring chuugraveng ta seotilde nhaaumln ra lsquokhoacircngrsquo cuotildeng mang yugrave nghoacutea voacirc ngaotilde

Trong kinh Tiearingu khoacircng vaoslash Ntildeaiumli khoacircng cougrave moaumlt laagraven Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei vocircugravei toacircn giaucirc A-nan (Aumlnanda) ngaoslashi thoumlocircoslashng an togravenh trong caucircnh giocircugravei an togravenh cuucirca lsquokhoacircngrsquo vaoslash khi toacircn giaucirc A-nan houcirci veagrave yugrave nghoacutea cuucirca lsquokhoacircngrsquo Ntildeoumlugravec Phaaumlt lieagraven giaucirci thiacutech raegraveng soumliuml an togravenh trong lsquokhoacircngrsquo cougrave nghoacutea laoslash soumliuml giaucirci thoaugravet ngang qua tueauml tri veagrave voacirc ngaotilde vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly toacircn giaucirc A-nan nhouml sau

lsquoNaoslashy A-nan thaaumlt vaaumly ntildeieagraveu oacircng ntildeaotilde nghe laoslash ntildeuugraveng ntildeaeacuten ghi nhocircugrave ntildeuugraveng ntildeaeacuten taugravec yugrave ntildeuugraveng ntildeaeacuten vaoslash trigrave gioumlotilde ntildeuugraveng ntildeaeacuten Naoslashy A-nan troumlocircugravec kia cuotildeng nhouml baacircy giocircoslash ta luoacircn an truugrave trong (khaugravei nieaumlm) lsquokhoacircngrsquo nhouml laoslash soumliuml an truugrave ntildeaagravey ntildeuucirc nhaaacutet

lsquoTrong cung ntildeieaumln cuucirca Loaumlc maatildeu khoacircng cougrave voi booslash ngoumliumla vaoslash loumloslasha caugravei khoacircng cougrave vaoslashng baiumlc khoacircng cougrave soumliuml taaumlp hocirciumlp cuucirca ntildeaoslashn oacircng ntildeaoslashn baoslash vaoslash chaelig cougrave taecircng chuugraveng tyoslash-kheo yeacircn

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 197

toacutenh ngay caucirc nhouml vaaumly naoslashy A-nan vograve tyoslash-kheo khoacircng taugravec yugrave thoacircn toumlocircucircng nhaacircn toumlocircucircng chaelig taugravec yugrave soumliuml toacutenh mogravech cuucirca khu roumloslashngrsquo

Taacircm cuucirca vograve aaacutey thiacutech thuugrave haacircn hoan an truugrave vaoslash houmlocircugraveng ntildeeaacuten laacircm toumlocircucircng Vograve aaacutey hiearingu raegraveng lsquoCaugravec phieagraven naotildeo do duyeacircn thoacircn toumlocircucircng nhaacircn toumlocircucircng khoacircng hieaumln houmlotildeu ocircucirc ntildeaacircy Ntildeaacircy chaelig cougrave moaumlt phieagraven naotildeo laoslash soumliuml toacutenh mogravech cuucirca khu roumloslashng Vograve aaacutey hiearingu raegraveng lsquoLoaiumli toumlocircucircng naoslashy laoslash khoacircng cougrave xougravem laoslashngrsquo Vograve aaacutey hiearingu raegraveng lsquoLoaiumli toumlocircucircng naoslashy laoslash khoacircng cougrave con ngoumlocircoslashirsquo Caugravei gigrave khoacircng cougrave maeumlt ocircucirc ntildeaacircy vograve aaacutey xem caugravei aaacutey laoslash khoacircng cougrave Vaoslash ntildeoaacutei vocircugravei nhoumlotildeng caugravei cooslashn laiumli vograve aaacutey hiearingu raegraveng lsquoDo caugravei naoslashy cougrave maoslash caugravei kia cougraversquo Vigrave vaaumly naoslashy A-nan ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde ntildeeaacuten vocircugravei vograve aaacutey laoslash moaumlt soumliuml thaaumlt khoacircng sai traugravei soumliuml thoumliumlc hieaumln hoaoslashn toaoslashn (khaugravei nieaumlm) lsquokhoacircngrsquordquo255

(Taggha te etaUacute Aumlnanda sussutaUacute suggahnetaUacute sumanasikataUacute sacircpadhAringritaUacute Pubbe cAringhaUacute Aumlnanda etarahi ca suntildentildeatAringvihAringrena bahulaUacute viharAringmi SeyyathAringpi ayaUacute MigAringramAringtu pAringsAringdo suntildentildeo hatthigavAringssavaiquestavena suntildentildeo jAringtaracircparajatena suntildentildeo itthipurisasannipAringtena atthi crsquo evrsquo idaUacute asuntildentildeataUacute yadidaUacute bhikkhusaUacuteghaUacute paEcircicca ekattaUacute evam eva kho Aumlnanda bhikkhu amanasikaritvAring gAringmasantildentildeaUacute amanasikaritvAring manussasantildentildeaUacute arantildentildeasantildentildeaUacute paEcircicca manasikaroti ekattaUacute Tassa arantildentildeasantildentildeAringya cittaUacute pakkhandati pasnedati santiEcircEcirchati vimuccati So evaUacute pajAringnAringti Ye assu darathAring gamasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi ye assu darathAring manussasantildentildeaUacute paEcircicca te lsquodha na santi atthi crsquo evAringyaUacute darathamattAring yadidaUacute arantildentildeasantildentildeaUacute paEcircicca ekattan ti So Suntildentildeam idaUacute santildentildeAringgataUacuten gAringmasantildentildeAringyAringti pajAringnAringti Suntildentildeam idaUacute santildentildeAringgataUacute manussasantildentildeAringyAringti pajAringnAringti Atthi crsquo evrsquo idaUacute asuntildentildeataUacute yadidaUacute arantildentildeasantildentildeaUacute

255 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata Sutta) trang 147-8

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 198

paEcircicca ekattan ti Iti yaUacute hi kho tattha na hoti tena taUacuten suntildentildeaUacute samanupassati yaUacute pana tattha avasiEcircEcirchaUacute hoti TaUacute santaUacute idam atthneti pajAringnAringti Evam pi lsquossa esAring Aumlnanda yathAringbhuccAring avipallatthAring parisuddhAring suntildentildeatAringvakkan ti bhavati)256

Khi duoslashng nghoacutea thoacircng tuiumlc khoacircng trieaacutet hoiumlc lsquokhoacircngrsquo haagraveu nhouml thoumlocircoslashng chaelig cho soumliuml thay ntildeoaringi moaumlt moacirci troumlocircoslashng hoaeumlc soumliuml thay ntildeoaringi caugravec tri giaugravec chauacuteng haiumln nhouml cung ntildeieaumln cuucirca Loaumlc maatildeu cougrave taecircng ntildeoaoslashn nhoumlng giaacircy phuugravet khaugravec keaacute tieaacutep lsquokhoacircngrsquo cougrave caugravec phaugravep ntildeougrave hoaeumlc baacircy giocircoslash laoslash tu vieaumln tyoslash-kheo taecircng ni ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong khung coumlucirca soaring sau ntildeougrave thay ntildeoaringi vograve triacute cuucirca taagravem nhigraven thigrave ngang qua coumlucirca soaring chaelig thaaacutey baagraveu trocircoslashi troaacuteng khoacircng Ntildeougrave laoslash nhoumlotildeng viacute duiuml veagrave soumliuml roatildeng khoacircng maoslash taacircm chuyearingn ntildeoaringi do noaumli dung cuucirca tri giaugravec chuyearingn ntildeoaringi OcircUcirc ntildeaacircy chuugraveng khoacircng cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten nguyeacircn lyugrave lsquoSuntildentildeatAringrsquo nhouml laoslash moaumlt thoumliumlc nghieaumlm cuucirca chaacircn lyugrave neagraven taucircng trong yugrave nghoacutea kinh ntildeiearingn tuyeaumlt ntildeoaacutei

Tuy nhieacircn soumliuml nhaaumln thoumlugravec veagrave caugravec thay ntildeoaringi tri giaugravec nougravei caugravech khaugravec soumliuml nhaaumln thoumlugravec caugravec bieaacuten ntildeoaringi cuucirca taacircm thoumlugravec thigrave chaelig thuaagraven doumliumla vaoslasho soumliuml roatildeng khoacircng cuucirca noaumli dung nhaaumln thoumlugravec cuotildeng cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc augravep duiumlng moaumlt caugravech moacirc phaiumlm trong phoumlocircng phaugravep houmlocircugraveng daatilden thieagraven nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde thaaumlt soumliuml thoumliumlc hieaumln trong chiacutenh phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi ocircucirc kinh Tiearingu Khoacircng

Khoacircng gioaacuteng nhouml khoa hoiumlc veagrave taacircm lyugrave hoiumlc caugravec phoumlocircng phaugravep Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde phaacircn tiacutech soumliuml thay ntildeoaringi cuucirca 256 M III trang 104-5

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 199

taacircm caugravec chuucirc thearing cuucirca taacircm vaoslash soumliuml phaugravet triearingn khaucirc naecircng cho soumliuml thay ntildeoaringi taacircm nhouml yugrave muoaacuten Trong vieaumlc tu taaumlp vaoslash phaacircn tiacutech naoslashy moaumlt ntildeieagraveu kieaumln caagraven thieaacutet phaucirci hoaoslashn thaoslashnh troumlocircugravec tieacircn taugravec yugrave caugravec phaugravep noaumli taiumli choumla toumloslashng ntildeoumlocirciumlc taugravec yugrave toumloslash troumlocircugravec ntildeeaacuten giocircoslash Soumliuml taugravec yugrave naoslashy ngang qua chaugravenh nieaumlm ntildeearing laoslashm saugraveng toucirc soumliuml thoumliumlc nghieaumlm caucircm xuugravec traiumlng thaugravei cuucirca thoumlugravec noaumli dung cuucirca caugravec thoumlugravec nhouml laoslash caugravec taacircm phaugravep ntildeeaacuten vaoslash ntildei khoacircng ngaecircn ngaiumli

Caugravec lyugrave thuyeaacutet khoa hoiumlc ntildeaotilde ntildeoumla ra chaacircn lyugrave cuucirca hoiuml toumloslash caugravec hieaumln toumlocirciumlng cuiuml thearing vigrave vaaumly ntildeaotilde taiumlo neacircn nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan nhoumlotildeng chuaaringn moumliumlc cho nhoumlotildeng thaoslashnh quaucirc cuucirca hoiuml trong khi muiumlc ntildeiacutech tu taaumlp Phaaumlt giaugraveo khuyeaacuten khiacutech con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo houmlocircugraveng ntildeeaacuten hoaoslash bigravenh vaoslash an laiumlc Tuy nhieacircn cougrave nhoumlotildeng Thieagraven gia laaumlp dograve khaugravec thoumlocircoslashng ntildeaotilde gaeumlp phaucirci vaoslashi thoumliumlc nghieaumlm coumliumlc ntildeoan Vaoslashi Thieagraven souml caaacutep tieaacuten ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng traiumlng thaugravei an laiumlc toaacutei thoumlocirciumlng giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec bieaacuten ntildeoaringi caucircm xuugravec vaoslash yugrave nieaumlm Nhoumlotildeng traiumlng thaugravei taacircm nhouml vaaumly thaelignh thoaucircng nhouml ntildeaiumlt ntildeeaacuten moaumlt caucircnh giocircugravei nheiuml nhaoslashng troaacuteng khoacircng trong augravenh quang minh Theo truyeagraven thoaacuteng tu taaumlp thieagraven quaugraven caecircn baucircn caugravec traiumlng thaugravei thoumliumlc nghieaumlm coumliumlc ntildeoan naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash minh-saugravet-tueauml khoacircng hoaoslashn haucirco hoaeumlc tuyoslash phieagraven naotildeo cuucirca minh-saugravet-tueauml (vipassanAring-upakkilesAring)

Trong khi giaucircng phaugravep thoaiumli cho caugravec thiacutenh chuugraveng nghe Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng nhaeacutec ntildei nhaeacutec laiumli nhieagraveu phaugravep ngoumlotilde giaugravec taelignh ntildeaeumlc bieaumlt nhouml voacirc ngaotilde (anattAring) Vigrave vaaumly ntildeearing locirciumli iacutech hocircn chuugraveng ta neacircn tigravem hiearingu theaacute naoslasho laoslash

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 200

nguyeacircn lyugrave voacirc ngaotilde vaoslash moaumlt vaoslashi thuaaumlt ngoumlotilde trong kinh ntildeiearingn Pali nhouml thuaaumlt toumloslash trieaacutet lyugrave lsquokhoacircngrsquo ntildeaeumlc bieaumlt chaelig cho giaugraveo lyugrave voacirc ngaotilde (anattAring)

Trong tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh khoacircng (SuntildentildeatAring) vaoslash voacirc ngaotilde (AnattAring) laoslash hai khaugravei nieaumlm nhouml khoacircng thearing taugravech rocircoslashi ntildeoumlocirciumlc nhouml ngaoslashi Phaaumlt-aacircm (Buddhaghosa 佛音)257 ntildeaotilde nougravei

ldquoQuaugraven chieaacuteu voacirc ngaotilde vaoslash quaugraven chieaacuteu khoacircng thigrave cuoslashng moaumlt nghoacutea duy chaelig khaugravec nhau veagrave teacircn goiumli maoslash thoacircirdquo

Trong thoumliumlc thearing cuucirca thoumliumlc nghieaumlm tueauml giaugravec voacirc ngaotilde (anattAring 無 我) laoslash minh (vijjAring 明) nghoacutea laoslash khoacircng cougrave ngaotilde Minh laoslash triacute tueauml nghoacutea laoslash khoacircng cougrave voacirc minh (avijjAring 無 明) ntildeearing chia cheucirc thoumliumlc taiumli thaoslashnh ngaotilde vaoslash voacirc ngaotilde hay cuucirca toacirci vaoslash khoacircng phaucirci cuucirca toacirci Nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi choumla giaugravec ngoauml ntildeoagraveng nhaaacutet caugravec phaagraven khaugravec nhau cuucirca thoumliumlc taiumli vocircugravei ngaotilde chaaacutep thuucirc laaacutey chuugraveng vaoslash keaacutet quaucirc laoslash ntildeau khoaring do soumliuml thaaacutet voiumlng veagrave soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet haotildeo huyeagraven nhouml theaacute Tueauml tri veagrave thoumliumlc taiumli maoslash thoumliumlc taiumli ntildeougrave do voacirc ngaotilde moacirc phoucircng ntildeaotilde xaacircu keaacutet taaacutet caucirc caugravec phaugravep ntildeoumlocirciumlc nhaaumln thoumlugravec nhouml soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet theo quy oumlocircugravec cuucirca tuiumlc ntildeeaacute (sammuti Sanskrit SaUacutevŸti-satya 俗 諦) vaoslash tueauml tri moaumlt caugravech roaacutet raugraveo theo chaacircn ntildeeaacute (paramAringttha Sanskrit ParamAringrtha-satya 真 諦) seotilde nhigraven thaaacutey caugravec phaugravep nhouml moaumlt soumliuml taugravec ntildeoaumlng laatilden nhau cuucirca caugravec ntildeieagraveu kieaumln soumliuml taugravec ntildeoaumlng hoatilde toumlocircng cuucirca caugravec yeaacuteu toaacute khaugravec nhau soumliuml thay ntildeoaringi moacirci troumlocircoslashng soumliuml tieaacuten hougravea sinh ntildeoaumlng cuucirca sinh vaoslash dieaumlthellip

257 Vi II trang 628

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 201

Taaacutet caucirc ntildeieagraveu naoslashy gioaacuteng nhouml baeacutet nguoagraven toumloslash soumliuml tuoslashy thuoaumlc noaacutei keaacutet laatilden nhau vaoslash loaiumli boucirc nhoumlotildeng chaaacutep thuucirc thoumliumlc thearing Quan ntildeiearingm tueauml tri veagrave thoumliumlc taiumli laoslash thaaacutey taaacutet caucirc soumliuml chaaacutep thuucirc ntildeoagraveng nhaaacutet do caugravec khaugravei nieaumlm quy oumlocircugravec laoslash khoacircng (suntildentildea 空) Khi caugravec chaaacutep thuucirc haucirco huyeagraven veagrave soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet beagraven voumlotildeng khoacircng cooslashn noumlotildea thigrave baaacutet kyoslash soumliuml toagraven taiumli naoslasho cuotildeng ntildeoumlocirciumlc nhigraven thaaacutey rootilde raoslashng nhouml laoslash voacirc ngaotilde (suntildentildeam attena) vaoslash theo lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (paticcasamuppannam PratnetyasamutpAringda 緣 起

因 緣 生 起) maoslash taiumlm hieaumln houmlotildeu Voacirc ngaotilde (AnattAring 無 我) nghoacutea laoslash khoacircng cougrave ngaotilde

khoacircng thoumliumlc thearing khoacircng cougrave moaumlt ntildeaeumlc tiacutenh baaacutet bieaacuten ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong taaacutet caucirc caugravec phaugravep Moaumlt ngaotilde (atta) nhouml vaaumly laoslash moaumlt soumliuml dieatilden giaucirci taacircm thuaagraven togravenh maoslash nougrave cougrave moaumlt soumliuml bieaumln minh trong heauml thoaacuteng ngoacircn ngoumlotilde Tuy nhieacircn giaucirci thiacutech taacircm nhouml theaacute laoslash ntildeoumla ntildeeaacuten laagravem laiumlc ngay khi nougrave ntildeoumlocirciumlc choiumln ntildeearing giaucirci thiacutech thoumliumlc taiumli nougrave phaugravet sinh touml toumlocircucircng sai laagravem vaoslash nieagravem tin leaumlch laiumlc khi nougrave ly khai khoucirci thoumliumlc taiumli vaoslash chaaacutep nhaaumln chaelig bocircucirci nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm Cougrave ba phoumlocircng phaugravep thoumlocircoslashng duoslashng trong thieagraven Phaaumlt Giaugraveo ntildeearing ntildeieagraveu ngoumliuml tham augravei chaaacutep ngaotilde258

1) Toumlugrave Nieaumlm xoumlugrave (satipatthAringna 四 念 處) quaugraven nieaumlm veagrave caugravec yeaacuteu toaacute caaacuteu thaoslashnh hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep Ntildeieagraveu naoslashy quan troiumlng nhaaacutet

2) Minh saugravet tueauml (vipassanAring 明 察 慧) raegraveng baaacutet coumlugrave soumliuml toagraven taiumli naoslasho phaugravet sinh ntildeeagraveu tuoslashy thuoaumlc vaoslasho caugravec 258 Journal of Buddhist Studies IV trang 10

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 202

yeaacuteu toaacute voacirc thoumlocircoslashng vaoslash phaucirci chograveu soumliuml hoaiumli dieaumlt 3) Soumliuml baaacutet loumliumlc trong kinh nghieaumlm troumliumlc tieaacutep cuucirca con

ngoumlocircoslashi ntildeearing khoaacuteng cheaacute (avasavattana 空 被 支 浿) hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep bograve hoaiumli dieaumlt

Tueauml giaugravec veagrave khoacircng (SuntildentildeatAring 空) vaoslash voacirc ngaotilde (AnattAring 無 我) khoacircng chaelig laoslash bieaumln phaugravep chuyearingn ntildeoaringi nieagravem tin sai laiumlc maoslash cooslashn laoslash ngaecircn ngoumloslasha vaoslash giaucirci thoaugravet khoucirci baaacutet kyoslash soumliuml khoaring ntildeau seotilde phaugravet sinh do cho raegraveng cougrave toumliuml ngaotilde ntildeoagraveng nhaaacutet trong toumlocircng lai Tham augravei chaaacutep ngaotilde seotilde cougrave xu houmlocircugraveng phaugravet khocircucirci trong baaacutet coumlugrave caugrave nhaacircn naoslasho maoslash caugrave nhaacircn ntildeougrave toumliuml ntildeaeumlt migravenh vaoslasho hoaoslashn caucircnh ntildeougrave troumloslash khi tueauml tri veagrave voacirc ngaotilde ntildeoumlocirciumlc trau doagravei vaoslash thieaacutet laaumlp moaumlt caugravech voumlotildeng chaeacutec thigrave minh xuaaacutet hieaumln

Soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet lyugrave tiacutenh vocircugravei baaacutet kyoslash ntildeieagraveu gigrave maoslash chuugraveng ta nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc nhouml soumliuml tham sanh (upAringdhi 貪生)259 trong ntildeocircoslashi soaacuteng chuugraveng ta thigrave khoacircng caagraven thieaacutet ocircucirc trigravenh ntildeoauml yugrave thoumlugravec ntildeearing maoslash ntildeoumla ra moaumlt coacircng thoumlugravec chiacutenh xaugravec veagrave ngaotilde kieaacuten (attAringnuditthi 我見) nhouml laoslash nieagravem tin thuaagraven lyugrave Chiacutenh ngaotilde tham naoslashy khieaacuten chuugraveng ta ntildeoagraveng hougravea vocircugravei thaacircn thearing nhoumlotildeng thougravei quen nhoumlotildeng danh hieaumlu nhoumlotildeng taoslashi saucircn nhoumlotildeng socircucirc thiacutech vvhellip cuucirca chuugraveng ta trong phaiumlm truoslash tieacircn nghieaumlm cuucirca tri thoumlugravec veagrave tiacutenh toumliuml maotilden ldquotoacirci laoslashrdquo (asmi-mAringna 我 慢 ngaotilde maiumln mAringna laoslash yugrave phaugravet sinh nhaaumln thoumlugravec maoslash thieacircn veagrave quan nieaumlm

259 UpAringdhi moaumlt ntildeieagraveu kieaumln caugrave bieaumlt giocircugravei haiumln ntildeaeumlc bieaumlt (a condition peculiar limited special) Triacutech trong Toumliuml-ntildeiearingn Phaaumlt hoiumlc tieaacuteng Hoa (DCBT) trang 330a

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 203

mantildentildeati)

Ntildeoaacutei vocircugravei nhoumlotildeng con ngoumlocircoslashi voacirc minh bograve noacirc leauml bocircucirci tham augravei cuoaumlc ntildeaaacuteu tranh taacircm lyugrave ntildeearing duy trigrave moaumlt ngaotilde ntildeoagraveng nhaaacutet thigrave quaugrave ntildeuugraveng Nieagravem tin sai laagravem trong caugravec ntildeoagraveng nhaaacutet naoslashy khoacircng thearing nhaaumln thoumlugravec ntildeuugraveng ntildeoumlocirciumlc tieacircu thoumlugravec baucircn chaaacutet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave ntildeang laoslash Luugravec ntildeougrave chuugraveng ta chaelig cougrave thearing bieaacutet oumlugraveng ntildeoaacutei vocircugravei caugravec khaugravei nieaumlm veagrave nhoumlotildeng soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca caugravec phaugravep vaoslash cuucirca toumliuml ngaotilde maoslash thoacirci Chuugraveng ta seotilde laoslash nhoumlotildeng naiumln nhaacircn toaumli nghieaumlp cuucirca voacirc minh (avijjAring 無 明) khi chuugraveng ta khoacircng thearing choumlugraveng nghieaumlm ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave ntildeang laoslash Ntildeieagraveu naoslashy khieaacuten cho moaumlt vaoslashi caaacutep ntildeoauml xaotilde hoaumli vaoslash taacircm lyugrave ntildeoumla ntildeeaacuten haaumlu quaucirc bogravenh hoaiumln naucircy sinh toumloslash nhoumlotildeng quan nieaumlm vaoslash xeugravet ntildeoaugraven sai laiumlc naoslashy

Soumliuml choumlugraveng nghieaumlm voacirc ngaotilde vaoslash Taugravenh-khoacircng trong phaiumlm truoslash cuucirca tu taaumlp taacircm giaucirci thoaugravet thigrave khoacircng loaiumli troumloslash vieaumlc duoslashng caugravec khaugravei nieaumlm nhouml laoslash soumliuml ntildeogravenh rootilde caugravec thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh (Pali paramAringttha-dhammAring Sanskrit ParamAringrtha-satya 真 諦) nhouml laoslash moaumlt phoumlocircng thoumlugravec touml toumlocircucircng moaumlt phoumlocircng tieaumln dieatilden ntildeaiumlt nhouml ngougraven tay ntildeearing chaelig maeumlt traecircng Tuy nhieacircn baaacutet kyoslash khaugravei nieaumlm naoslasho ntildeoumlocirciumlc bao boiumlc bocircucirci moaumlt biearingu toumlocirciumlng cuucirca thograve giaugravec hay cuucirca moaumlt toumloslash ngoumlotilde thigrave nougrave cuotildeng chaelig cougrave nghoacutea laoslash moaumlt toumlocircugraveng (nimitta) moaumlt taacircm-phaugravep Nhoumlotildeng toumlocircugraveng nhouml vaaumly thigrave khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh trong khi ntildeougrave thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh rootilde bocircucirci moaumlt thoumliumlc toumlocircugraveng (lakkhana 相) chocircugrave khoacircng phaucirci bocircucirci moaumlt taacircm phaugravep (nimitta) Toumlocircugraveng cougrave thearing laoslash moaumlt ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca thieagraven

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 204

quaugraven (samatha 觀) traugravei laiumli minh saugravet tueauml (vipassana 明 察 慧) thigrave duoslashng caugravec thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh nhouml laoslash caugravec ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca nougrave vaoslash vigrave vaaumly maoslash ntildeaeumlt tiacutenh cuucirca nougrave nhouml laoslash voacirc toumlocircugraveng (animitta 無 相)

Nhouml moaumlt phaagraven cuucirca tu taaumlp taacircm boagrave taugravet tham hoiumlc phoumlocircng phaugravep thoumliumlc nghieaumlm thieagraven quaugraven veagrave baucircn thearing thoumliumlc taiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei doumliumla treacircn caecircn baucircn 12 xoumlugrave (Aringyatana 處 saugraveu caecircn vaoslash saugraveu traagraven) nhouml saeacutec vaoslash nhaotilden caecircn thanh vaoslash nhoacute caecircn houmlocircng vaoslash toacute caecircn vograve vaoslash thieaumlt caecircn xuugravec vaoslash thaacircn caecircn vaoslash hai caecircn baucircn taiumlo thaoslashnh suy nghoacute laoslash yugrave caecircn vaoslash phaugravep traagraven Soumliuml quaugraven saugravet noaumli taacircm moaumlt caugravech troumliumlc tieaacutep ntildeoumlocirciumlc doumliumla treacircn nhoumlotildeng neagraven taucircng naoslashy Soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec caecircn traagraven ntildeoumlocirciumlc hiearingn hieaumln rootilde raoslashng nocirci taaacutet caucirc con ngoumlocircoslashi cougrave giaugravec quan ntildeaagravey ntildeuucirc bigravenh thoumlocircoslashng Vigrave theaacute seotilde khoacircng cougrave vaaacuten ntildeeagrave nhaaumln thoumlugravec luaaumln lieacircn quan ntildeeaacuten tiacutenh hieaumlu loumliumlc lsquoxaucircy ra gioumlotildea nhoumlotildeng boauml ougravec nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu ntildeang xaucircy rarsquo cuucirca caugravec thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh naoslashy nhouml laoslash caugravec caecircn seotilde thoumliumlc soumliuml cougrave yugrave nghoacutea ntildeoaacutei vocircugravei baaacutet coumlugrave moiumli ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng naoslasho Tuy nhieacircn vaoslashi phoumlocircng phaugravep tu taaumlp ntildeooslashi houcirci taaumlp trung quaugraven vaoslasho baaacutet kyoslash moaumlt trong caugravec caecircn naoslashy - Chuugraveng ta phaucirci cougrave moaumlt soumliuml thoumliumlc nghieaumlm troumliumlc tieaacutep ntildeearing uucircng hoauml ntildeieagraveu naoslashy nhouml khi chuugraveng ta thoumliumlc taaumlp quaugraven higravenh aucircnh vaoslash noaumli caecircn trong laotildenh voumliumlc cuucirca saeacutec traagraven toumlugravec nhaotilden caecircn Thaaumlt khougrave cho chuugraveng ta khi taaumlp trung quaugraven saugravet caugravec baucircn sao bougraveng aucircnh chuucirc thearing cuucirca nougrave vaoslash caugravec caecircn Trong thieagraven Toumlugrave Nieaumlm xoumlugrave (satipatthAringna四

念 處) chaelig cougrave taacircm kheugraveo tu taaumlp mocircugravei cougrave thearing thearing hieaumln soumliuml ntildeogravenh taacircm leacircn taaacutet caucirc 12 caecircn traagraven naoslashy ntildeearing maoslash thoumliumlc

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 205

nghieaumlm troumliumlc tieaacutep tri giaugravec raegraveng chuugraveng laoslash voacirc thoumlocircoslashng vaoslash voacirc ngaotilde

Toumlugrave Nieaumlm xoumlugrave trong Phaaumlt giaugraveo laoslash laoslashm caacircn baegraveng taacircm trocircucirc laiumli vocircugravei caugravec phoumlocircng phaugravep toaringng hocirciumlp quaugraven chieaacuteu moaacutei quan heauml gioumlotildea caugravec phaugravep vaoslash caugravec toumlocircugraveng (lakkhana) cuucirca nougrave nhouml laoslash voacirc thoumlocircoslashng tuoslashy duyeacircn vaoslash troaacuteng roatildeng vvhellip Hocircn noumlotildea soumliuml tieaacutep caaumln toaringng hocirciumlp naoslashy keaacutet hocirciumlp voacirc soaacute caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng vaoslash mocircucirc ra soumliuml maiumlch laiumlc veagrave theaacute giocircugravei ntildeoaacutei vocircugravei quan ntildeiearingm thuoaumlc trieaacutet hoiumlc chiacutenh thearing luaaumln

Theaacute giocircugravei cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thanh togravenh chaelig bocircucirci ngoumlocircoslashi thoumliumlc choumlugraveng soumliuml nhaaacutet thearing vaoslash soumliuml toaringng thearing (manasikaroti ekattam 同作意ntildeoagraveng taugravec yugrave) cuucirca nougrave nhouml kinh Tiearingu Khoacircng (Cacircla SuntildentildetAring Sutta) ntildeaotilde trigravenh baoslashy OcircUcirc ntildeaacircy caagraven nhaaacuten maiumlnh raegraveng taaacutet caucirc khaugravei nieaumlm trieaacutet lyugrave cuucirca kinh taiumlng PAringli ndash cuotildeng nhouml caugravec khaugravei nieaumlm toaringng hocirciumlp ndash ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho thoumlocircoslashng nghieaumlm thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash chuugraveng luoacircn luoacircn cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten neagraven taucircng thoumliumlc nghieaumlm baucircn thearing (yathAringbhacircta 如實nhouml thaaumlt) Ngoumlocirciumlc laiumli trong khoa hoiumlc Taacircy Phoumlocircng touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo khoacircng augravep duiumlng caugravec bieaacuten ntildeoaringi giaucirc thuyeaacutet khoacircng higravenh thaoslashnh caugravec laaumlp luaaumln tranh lyugrave vaoslash khoacircng cougrave nhoumlotildeng tieagraven giaucirc ntildeogravenh Ntildeoaacutei vocircugravei Phaaumlt giaugraveo toaoslashn boauml theaacute giocircugravei naoslashy khoacircng phaucirci laoslash saucircn phaaringm cuucirca suy nghoacute thuaagraven lyugrave thuyeaacutet cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash nieagravem tin suy luaaumln toumloslash giaugraveo ntildeieagraveu Soumliuml doumliumla vaoslasho thoumliumlc nghieaumlm nhouml vaaumly ntildeearing cho thaaacutey soumliuml thaaumlt troaacuteng roatildeng cuucirca theaacute giocircugravei vigrave vaaumly maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde nougravei raegraveng

lsquoTroaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugravei Troaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugravei hellipBocircucirci

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 206

vigrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash khoacircng thuoaumlc toumliuml ngaotilde Naoslashy A-nan caugravei gigrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash khoacircng thuoaumlc toumliuml ngaotilde thigrave ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquoTroaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugraveirsquorsquo 260

(Suntildentildeo loko suntildentildeo loko tihellipYasmAring ca kho Aumlnanda suntildentildeam attena vAring attaniyena vAring tasmAring Suntildentildeo loko ti vuccati)261

Cuotildeng gioaacuteng nhouml vaaumly trong Toumlocircng oumlng boauml kinh taaumlp III ntildeaotilde dieatilden taucirc yugrave kieaacuten nhouml sau

lsquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo saeacutec laoslash voacirc thoumlocircoslashng Caugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng caugravei aaacutey laoslash khoaring Caugravei gigrave khoaring caugravei ntildeougrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde Caugravei gigrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde ldquoCaugravei ntildeougrave khoacircng phaucirci laoslash cuucirca ta ta khoacircng phaucirci laoslash nougrave nougrave khoacircng phaucirci laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca tardquo Ntildeougrave laoslash vocircugravei triacute tueauml quaugraven saugravet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave laoslash Caucircm thoiuml laoslash voacirc thoumlocircoslashnghellip gioaacuteng nhouml toumlocircucircnghellip haoslashnhhellip

Thoumlugravec laoslash voacirc thoumlocircoslashng Caugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng caugravei aaacutey laoslash khoaring Caugravei gigrave khoaring caugravei ntildeougrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde Caugravei gigrave khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde ldquoCaugravei ntildeougrave khoacircng phaucirci laoslash cuucirca ta ta khoacircng phaucirci laoslash nougrave nougrave khoacircng phaucirci laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca tardquo Ntildeougrave laoslash vocircugravei triacute tueauml quaugraven saugravet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave laoslashrsquo262

(Racircpam bhikkhave aniccaUacute yad aniccam taUacute dukkhaUacute yaUacute dukkhaUacute tadanattAring yad anattAring taUacute netam mama neso ham asmi na meso attAring ti Evam etaUacute yathabhacirctaUacute sammappantildentildeAringya daEcircEcirchabbaUacute VedanAring aniccAring yad aniccaUacute taUacute dukkhaUacute yam dukkhaUacute tad anattAring Yad anattAring taUacute netam mama neso ham asmi na meso attAringtii Evam etaUacute yathAringbhacirctaUacute sammappantildentildeAringya daEcircEcirchabbaUacute SantildentildeAring aniccAring SaœkhAringrAring aniccAring VintildentildeAringœam aniccam yad aniccaUacute taUacute dukkhaUacute yaUacute dukkhaUacute tad anattAring Yad anattAring tam netam mama nesoham asmi na me so attAring ti Evam etaUacute

260 BKS IV i Toumlocircng oumlng saugraveu xoumlugrave 85 ii Troaacuteng roatildeng trang 29 261 S IV trang 54 262 BKS III i Toumlocircng oumlng uaaringn i Phaaringm Nakulapita iv Caugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng trang 21

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 207

yathAringbhacirctaUacute sammappantildentildeAringya daEcircEcirchabbaUacute Evam passaUacute la nAringparam itthattAringyAringti pajAringnAringtneti)263

Trong Toumlocircng Oumlng boauml kinh vaoslash Tiearingu Boauml kinh cougrave nhieagraveu ntildeoaiumln kinh ntildeaotilde ghi nhaaumln baucircn chaaacutet theaacute giocircugravei gioaacuteng nhouml vaaumly keoslashm theo caugravec phaacircn tiacutech taelig maelig cougrave lieacircn quan tocircugravei thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh vaoslash ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh rootilde vocircugravei nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm nhouml laoslash giocircugravei (dhAringtu界 18 giocircugravei 6 caecircn 6 traagraven vaoslash 6 thoumlugravec) uaaringn (Pali khandhAring Sanskrit Skandhas 蘊

saeacutec thoiuml toumlocircucircng haoslashnh thoumlugravec uaaringn) xoumlugrave (Aringyatana處

saugraveu caecircn vaoslash saugraveu traagraven) vvhellip Trong kinh Luiumlc caecircn (SalAringyatana SaUacuteyutta) Ntildeoumlugravec

Phaaumlt chaelig rootilde taugravenh roatildeng khoacircng nocirci 12 xoumlugrave (Aringyatana 處) xuugravec (phassa 觸) ntildeoaacutei vocircugravei baaacutet coumlugrave traiumlng thaugravei gigrave goiumli laoslash thoiuml laiumlc (受 樂) thoiuml khoaring (受苦) hoaeumlc thoiuml baaacutet laiumlc baaacutet khoaring (受不樂不苦) thoiuml (vedanAring受) phaugravet sinh doumliumla vaoslasho caugravec ntildeieagraveu kieaumln nhaacircn duyeacircn ntildeougrave

Trong ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde chaelig ra noaumli khoacircng vaoslash ngoaiumli khoacircng

ldquoMaeacutet laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash baaacutet kyoslash nhoumlotildeng gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilde Saeacutec laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotildehellip Nhaotilden thoumlugravec laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde YUgrave caecircn laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotildehellip Phaugravep traagraven laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde hellip YUgrave thoumlugravec laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotildehellip Thoiuml laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotildehellip Xuugravec laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde Do duyeacircn yugrave xuugravec khocircucirci leacircn caucircm thoiuml gigrave goiumli laoslash laiumlc thoiuml khoaring thoiuml hoaeumlc baaacutet laiumlc baaacutet khoaring khocircucirci leacircn Caucircm thoiuml aaacutey ntildeeagraveu khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash baaacutet coumlugrave nhoumlotildeng gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilde Naoslashy A-nan ntildeougrave laoslash lyugrave do taiumli sao nougravei raegraveng ldquoTroaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugravei naoslashyrdquo 264

263 S III trang 22 264 BKS IV i Toumlocircng oumlng saugraveu xoumlugrave 85 ii Troaacuteng roatildeng trang 29

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 208

(Cakkhum suntildentildeam attena vAring attaniyena vAring racircpAring suntildentildeahellip cakkhuvintildentildeanam suntildentildeam cakkhu-samphasso suntildentildeo yam pidam cakkhusamphassa-paccayAring uppajjati vedayitam sukham vAring dukkham vAring adukkhamasukham va tam pi suntildentildeam attena va attaniyena va YasmAring ca kho Aumlnanda suntildentildeam attena vAring attaniyena vAring tasmAring suntildentildeo loko ti vuccatī tī) 265

Rootilde raoslashng ntildeaacircy laoslash phaugravep thoaiumli caecircn baucircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave ntildeaiumli minh saugravet tueauml (mahAring vipassanAring) Kinh Luiumlc caecircn (SalAringyatana SaUacuteyutta) ntildeaotilde houmlocircugraveng daatilden Minh saugravet tueauml (vipassanAring) raaacutet chi tieaacutet baegraveng vieaumlc taugravec yugrave quaugraven voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無 常) khoaring (dukkha 苦) vaoslash voacirc ngaotilde (anattAring 無 我) cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng Nhoumlotildeng houmlocircugraveng daatilden naoslashy ntildeoumlocirciumlc oumlugraveng duiumlng moaumlt caugravech cougrave heauml thoaacuteng veagrave thoumliumlc taiumli roaacutet raugraveo vaoslash phaacircn tiacutech taelig maelig ntildeearing boagrave taugravet deatilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten tieaacuten trigravenh taacircm giaucirci thoaugravet cao nhaaacutet Nhouml teacircn goiumli cuucirca Toumlocircng Oumlng boauml kinh ntildeeagrave nghograve chaugravenh nieaumlm quaugraven saugravet caugravec caecircn vigrave caugravec caecircn ntildeougraveng vai trooslash trung taacircm ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec khoaring ntildeau Phaugravep thoaiumli veagrave chaugravenh nieaumlm naoslashy cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lieacircn quan vocircugravei trieaacutet lyugrave Khoacircng (SuntildentildeatAring 空) vaoslash nguyeacircn lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PratnetyasamutpAringda 緣 起 因 緣 生 起) cuotildeng houmlocircugraveng troumliumlc tieaacutep ntildeeaacuten quaugraven saugravet caugravec caecircn giaugravec quan vigrave ntildeaacircy cuotildeng laoslash phaugravep thoaiumli quan troiumlng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde thuyeaacutet trong kinh Tiearingu Khoacircng (Cacircla SuntildentildeatAring Sutta)

Cougrave nhieagraveu phoumlocircng phaugravep ntildeaeumlc bieaumlt veagrave thieagraven quaugraven (vipassanAring) ntildeearing quaugraven saugravet caugravec phaugravep ntildeaotilde phaacircn loaiumli nhouml xoumlugrave

265 S IV trang 54

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 209

(Aringyatana 處) uaaringn (khandha 蘊) giocircugravei (dhAringtu 界) vvhellip maoslash caugravec phaugravep naoslashy laoslash thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh (paramatthAring dhammAring 真 諦) Chaacircn ntildeeaacute cougrave thearing nhaaumln thoumlugravec troumliumlc tieaacutep vocircugravei taacircm ntildeaotilde voumlugravet boucirc caugravec khaugravei nieaumlm vaoslash ntildeaotilde chuugrave taacircm ngang qua thieagraven quaugraven (samatha 觀) Nieaumlm xoumlugrave veagrave caugravec ntildeoagraveng nhaaacutet laoslash moaumlt soumliuml quaugraven saugravet thoumliumlc nghieaumlm ntildeearing phaacircn giaucirci caugravec khoaacutei raeacuten chaeacutec (ghana-vinibbhoga) caaacuteu thaoslashnh caugravec yeaacuteu toaacute cuucirca nougrave ntildeearing khieaacuten cho hiearingn hieaumln soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca moiumli ngaotilde

Ntildeearing tueauml tri ntildeieagraveu naoslashy Boagrave-taugravet phaucirci traucirci qua caugravec bieaacuten ntildeoaringi veagrave nhaaumln thoumlugravec nhouml laoslash toumloslash quaugraven saugravet thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh vaoslash caugravec taacircm phaugravep toumlocircng oumlugraveng cuucirca chuugraveng (nAringma-racircpa-pariccheda 心法分別 phaacircn bieaumlt gioumlotildea taacircm-phaugravep) thaoslashnh caugravec yeaacuteu toaacute cuucirca nougrave ntildeearing khieaacuten cho hiearingn hieaumln soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca moiumli ngaotilde thaacircm nhaaumlp Ntildeogravenh lyugrave Tuoslashy Duyeacircn cuucirca caugravec phaugravep (paccaya-pariggaha) Tueauml tri chuugraveng laoslash khoaring ntildeearing thoaugravet khoucirci tham augravei voacirc nguyeaumln (appanihita 無 願) ntildeoaacutei vocircugravei chuugraveng Haotildey quaugraven thoumliumlc thearing voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無 常) ntildeearing phaugrave vocircotilde maoslashn voacirc minh ntildeogravenh kieaacuten khouml khouml veagrave caugravec toumlocircugraveng Roagravei toumloslash ntildeougrave mocircucirc ra khung trocircoslashi thoumliumlc nghieaumlm tri giaugravec cho soumliuml voacirc toumlocircugraveng (animitta 無 相)

Nieaumlm xoumlugrave cuucirca minh saugravet tueauml (vipassanAring) ntildeaotilde phaacircn giaucirci caugravec ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca caugravec toumlocircugraveng vaoslash phocirci baoslashy chuugraveng nhouml laoslash voacirc ngaotilde Khi caugravec quan ntildeiearingm sai laagravem vaeacuteng maeumlt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 210

thigrave taacircm trocircucirc neacircn roatildeng rang saugraveng suoaacutet Vaoslash chiacutenh soumliuml roatildeng rang saugraveng suoaacutet naoslashy cougrave thearing khieaacuten cho soumliuml choumlugraveng nghieaumlm hoaoslashn toaoslashn cuucirca thoumliumlc taiumli ntildeoumlocirciumlc hiearingn baoslashy nhouml nougrave ntildeang laoslash Ngay caucirc maeumlc daagraveu khoacircng caagraven thieaacutet ntildeearing ntildeaiumlt thieagraven (jhana 禪 定) baegraveng vieaumlc quaugraven chieaacuteu veagrave toumlocircugraveng (nimitta 相) cho taaacutet caucirc caugravec phaugravep ntildeougrave doacute nhieacircn taacircm phaucirci ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu chaelignh trong traiumlng thaugravei caacircn baegraveng ntildeaotilde phaugravet triearingn ngang qua caugravec phoumlocircng phaugravep cuucirca quaugraven (samatha) Roagravei taacircm thuaagraven togravenh vaoslash khoacircng giao ntildeoaumlng seotilde ntildeaiumlt ntildeeaacuten traiumlng thaugravei thoumliumlc taiumli toaringng thearing sinh ntildeoaumlng traoslashn ntildeaagravey nieagravem haelig laiumlc (pīti 喜) Chaelig cougrave traiumlng thaugravei haelig laiumlc vaoslash chaugravenh nieaumlm mocircugravei cougrave thearing ntildeaiumlt tocircugravei giaucirci thoaugravet vaoslash giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn Con ntildeoumlocircoslashng houmlocircugraveng tocircugravei giaugravec ngoauml ngang qua ldquoba coumlucirca giaucirci thoaugravetrdquo (vimokkha-mukhAring) laoslash

1 Tri giaugravec voacirc tham (appanihita 無 貪) 2 Tri giaugravec voacirc toumlocircugraveng (animitta 無 相) 3 Tri giaugravec khoacircng (SuntildentildeatAring 空)266 Cuotildeng gioaacuteng yugrave naoslashy kinh Trung boauml daiumly raegraveng

lsquoNtildeiearingm chiacutenh cuucirca soumliuml giaucirci thoaugravet laoslash khoacircng cougrave soumliuml tham duiumlc khoacircng cougrave saacircn haaumln vaoslash khoacircng cougrave voacirc minhrsquo

(Sa kho panakuppa cetovimutti sufifid ragena sufifid doserta sufifid mohena)267

Toumlocircng oumlugraveng vocircugravei vieaumlc soumlucirc duiumlng thuaaumlt toumloslash lsquokhoacircngrsquo (Suntildentildea) cuotildeng thoumlocircoslashng duoslashng ntildeearing dieatilden taucirc soumliuml kieaumln laoslash thoumliumlc taiumli voacirc thoumlocircoslashng cuucirca hieaumln toumlocirciumlng theaacute giocircugravei ngang qua caugravec

266 PatisambhidAringmagga II trang 48 267 M I trang 298

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 211

caucircm giaugravec nhouml sau lsquoNaoslashy hieagraven giaucirc taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc loumlocirciumlng taacircm giaucirci thoaugravet

Voacirc socircucirc houmlotildeu taacircm giaucirci thoaugravet Khoacircng vaoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc toumlocircugraveng naoslashy cougrave moaumlt phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave cougrave caugravec phaugravep aaacutey nghoacutea vaoslash danh sai bieaumlt Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc laiumli cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave caugravec phaugravep aaacutey cougrave nghoacutea ntildeoagraveng nhaaacutet vaoslash danh sai bieaumlt Naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash cougrave phaugravep moacircn maoslash theo ntildeougrave caugravec phaugravep aaacutey cougrave nghoacutea vaoslash danh sai khaugravec OcircUcirc ntildeaacircy naoslashy hieagraven giaucirc vograve tyoslash-kheo an truugrave bieaacuten maotilden moaumlt phoumlocircng vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei toumloslash cuotildeng vaaumly phoumlocircng thoumlugrave hai ba touml treacircn doumlocircugravei ngang heaacutet thaucircy phoumlocircng xoumlugrave cuoslashng khaeacutep theaacute giocircugravei vograve aaacutey bieaacuten maotilden vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei toumloslash quaotildeng ntildeaiumli voacirc bieacircn khoacircng oumlocircugravec loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc khoacircng thuoslash haaumln khoacircng augravec taacircm Vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei bi vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei haelig an truugrave bieaacuten maotilden moaumlt phoumlocircng vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei xaucirc cuotildeng vaaumly phoumlocircng thoumlugrave hai ba touml cuoslashng khaeacutep theaacute giocircugravei vograve aaacutey an truugrave bieaacuten maotilden vocircugravei taacircm caacircu houmlotildeu vocircugravei xaucirc quaucircng ntildeaiumli voacirc bieacircn khoacircng oumlocircugravec loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc khoacircng thuoslash haaumln khoacircng augravec taacircm Nhouml vaaumly naoslashy hieagraven giaucirc goiumli laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc loumlocirciumlng

Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc socircucirc houmlotildeu Naoslashy hieagraven giaucirc ntildeoaacutei vocircugravei ntildeieagraveu naoslashy tyoslash-kheo voumlocirciumlt qua caucircnh giocircugravei Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave nghoacute raegraveng lsquoNocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave gigraversquo choumlugraveng vaoslash an truugrave trong caucircnh giocircugravei Voacirc socircucirc houmlotildeu xoumlugrave Nhouml vaaumly ntildeaacircy goiumli laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc socircucirc houmlotildeu

Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc tyoslash-kheo ntildei vaoslasho roumloslashng hoaeumlc tocircugravei moaumlt goaacutec caacircy hoaeumlc ntildeeaacuten moaumlt choatilde troaacuteng vaoslash quaugraven chieaacuteu nhouml sau lsquoNtildeaacircy troaacuteng khoacircng khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde vaoslash baaacutet coumlugrave caugravei gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilde Naoslashy hieagraven giaucirc do theaacute goiumli laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Khoacircngrsquo 268

(YAring cAringyaUacute Aringvuso appamAringœAring cetovimutti yAring ca AringkintildecantildentildeAring cetovimutti yAring ca suntildentildeatAring cetovimutti yAring ca

268 MLS I soaacute 43 Kinh Ntildeaiumli phoumlocircng quaucircng trang 358

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 212

animittAring cetovimutti ime dhammAring nAringnaEcircEcirchAring crsquo eva nAringnAringbyantildejanntilde ca udAringhu ekaEcircEcirchAring byantildejanam eva nAringnan ti mdash YAring cAringyaUacute Aringvuso appamAringœAring cetovimutti yAring ca AringkintildecantildentildeAring cetovimutti yAring ca suntildentildeatAring cetovimutti yAring ca animittAring cetovimutti atthi kho Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring nAringnaEcircEcirchAring crsquo eva nAringnAringbyantildejanAring ca atthi ca kho Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring ekaEcircEcirchAring byantildejanam eva nAringnaUacute Katamo crsquo Aringvuso pariyAringyo yaUacute pariyAringyaUacute Aringgamma ime dhammAring nAringnaEcircEcirchAring crsquo eva nAringnAringbyantildejanAring ca Idhrsquo Aringvuso bhikkbu mettAringsahagatena cetasAring ekaUacute disaUacute pharitvAring viharati tathAring dutiyaUacute tathAring tatiyaUacute tathAring catutthiUacute iti uddham - adho tiriyaUacute sabbadhi sabbattatAringya sabbAringvantaUacute lokaUacute mettAringsahagatena cetasAring vipulena mahaggatena appamAringœena averena abyAringbajjhena pharitvAring viharati KaruœAringsahagatena cetasAring mdash pimdashmuditAringsahagatena cetasAring mdash upekhAringsahagatena cetasAring ekaUacute disaUacute pharitvAring viharati tathAring dutiyaUacute tathAring tatiyaUacute tathAring catutthiUacute iti uddham - adho tiriyaUacute sabbadhi sabbattatAringya sabbAringvantaUacute lokam upekhAringsahagatena cetasAring vipulena mabaggatena appamAringœena averena abyAringbajjhena pharitvAring viharati AyaUacute vuccatrsquo Aringvuso appamAringœAring cetovimutti KatamAring crsquo Aringvuso AringkintildecantildentildeAring cetovimutti Idhrsquo Aringvuso bhikkhu sabbaso vintildentildeAringœantildecAringyatanaUacute samatikkamma na tthi kintildeciti AringkintildecantildentildeAringyatanaUacute upasampajja viharati AyaUacute vuccatrsquo Aringvuso AringkintildecantildentildeAring cetovimutti KatamAring crsquo Aringvuso suntildentildeatAring cetovimutti Idhrsquo Aringvuso hhikkhu arantildentildeagato vAring rukkhamacirclagato vAring suntildentildeAringgAringragato vAring iti paEcircisantildecikkhati suntildentildeam idaUacute attena vAring attaniyena vAring ti)269

Kinh Phaugravep cuugrave daiumly raegraveng ai tueauml tri ntildeoumlocirciumlc theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng laoslash voacirc ngaotilde cougrave thearing nougravei raegraveng vograve aaacutey ntildeaotilde tu taaumlp vaoslash ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng thanh togravenh cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

ldquoTaaacutet caucirc phaugravep voacirc ngaotilde Thaaacutey vocircugravei chaugravenh triacute tueauml

269 M I trang 297

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 213

Taacircm nhaoslashm chaugraven khocircucirci leacircn Ntildeaacircy chiacutenh ntildeoumlocircoslashng thanh togravenhrdquo

(sabbe dhammAring anattAring ti yadAring pantildentildeAringya passati atha nibbindatne dukkhe esa maggo visuddhiyAring)270

Toumloslash ntildeougrave chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey trong taacircm lyugrave hoiumlc baaacutet coumlugrave ai thoumliumlc nghieaumlm lyugrave toumlocircucircng voacirc ngaotilde laoslash vograve Boagrave-taugravet duotildeng caucircm vaoslash voacute ntildeaiumli nhoumlng voacirc ngaotilde laoslash baucircn chaaacutet cuucirca taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng duoslash con ngoumlocircoslashi cougrave chaaacutep nhaaumln nougrave hay khoacircng Voacirc ngaotilde (無 我) cougrave nghoacutea laoslash khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave thoumliumlc thearing thoumlocircoslashng haegraveng naoslasho duoslash ntildeougrave laoslash Ntildeaaacuteng saugraveng taiumlo Moiumli vaaumlt toagraven taiumli hay khoacircng toagraven taiumli ntildeeagraveu do nhaacircn duyeacircn Thaacircn thearing chuugraveng ta do naecircm uaaringn keaacutet hocirciumlp laiumli maoslash toagraven taiumli trong lyugrave nhaacircn duyeacircn Do ntildeougrave soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca chuugraveng sanh laoslash voacirc ngaotilde Con ntildeoumlocircoslashng ntildeearing dieaumlt ntildeau khoaring laoslash con ntildeoumlocircoslashng tueauml giaugravec voacirc ngaotilde

Voacirc ngaotilde laoslash baucircn chaaacutet cuucirca thoumliumlc taiumli ntildeearing chuyearingn hoaugrave ntildeau khoaring ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn (NibbAringna 涅 槃) Nougravei veagrave ba taugravenh caugravech cuucirca hieaumln houmlotildeu chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey lsquokhoacircngrsquo (Suntildentildea 空) ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml laoslash voacirc ngaotilde (anattAring 無 我) maoslash voacirc ngaotilde thoumlocircoslashng keaacutet hocirciumlp vocircugravei hai ntildeiearingm ntildeaeumlc taugravenh khaugravec laoslash voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無 常) vaoslash ntildeau khoaring (dukkha 苦) Nougravei moaumlt caugravech khaugravec voacirc thoumlocircoslashng khoaring voacirc ngaotilde vaoslash khoacircng laoslash boaacuten taugravenh chaaacutet maoslash Phaaumlt toumlucirc (Nguyeacircn thuucircy) thoumlocircoslashng quaugraven saugravet vaoslasho caugravec phaugravep Boaacuten ntildeiearingm naoslashy laoslash baucircn chaaacutet cuucirca taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng theaacute giocircugravei 270 Dha keauml soaacute 279 trang 145-6

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 214

Trong kinh ntildeiearingn PAringli Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly chuugraveng ta raegraveng

lsquoCaugravei gigrave (nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute taiumlo thaoslashnh soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca con ngoumlocircoslashi) laoslash voacirc thoumlocircoslashng (anicca) caugravei ntildeougrave laoslash khoaring (dukkha) caugravei ntildeougrave khoacircng cougrave toumliuml thearing (anattAring)hellip ntildeougrave laoslash voacirc thoumlocircoslashng vigrave bograve chi phoaacutei bocircucirci khoaring vaoslash caugravei gigrave voacirc thoumlocircoslashng bograve chi phoaacutei bocircucirci khoaring thigrave seotilde cougrave baucircn chaaacutet cuucirca soumliuml bieaacuten hoaiumli Cougrave chiacutenh xaugravec chaecircng khi quaugraven lsquoNtildeaacircy laoslash ta ntildeaacircy laoslash toumliuml ngaotilde cuucirca tarsquo271

Do ntildeougrave theo Phaaumlt giaugraveo nhoumlotildeng taugravenh chaaacutet caecircn baucircn cuucirca soumliuml toagraven taiumli con ngoumlocircoslashi ntildeoumlocirciumlc thieaacutet laaumlp nhouml voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無 常) khoaring (dukkha 苦) voacirc ngaotilde (Pali anatta Sanskrit anAringtman 無 我) nghoacutea laoslash khoacircng baucircn thearing Ba ntildeiearingm naoslashy laoslash quan ntildeiearingm trieaacutet hoiumlc trong ntildeougrave chaelig ra caecircn baucircn cuucirca ntildeau khoaring laoslash soumliuml voacirc thoumlocircoslashng vaoslash ngaeacuten nguucirci thoaugraveng qua Voacirc thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc baoslashy toucirc ocircucirc hai ntildeiearingm maoslash taiumlo leacircn hai truiuml cuucirca baugravenh xe ntildeau khoaring Voacirc thoumlocircoslashng vaoslash voacirc ngaotilde laoslash nhoumlotildeng ntildeiearingm cuucirca hai coumliumlc ntildeougrave Anicca trigravenh baoslashy soumliuml voacirc thoumlocircoslashng vaoslash taiumlm bocirciuml cuucirca caugravec biearingu toumlocirciumlng khaugravech quan trong caucircnh giocircugravei hieaumln houmlotildeu toumlocircng ntildeoaacutei bao goagravem taaacutet caucirc nhoumlotildeng thoumliumlc taiumli houmlotildeu higravenh ntildeaotilde taiumlo ra soumliuml biearingu hieaumln vaoslash caecircn baucircn (asraya socircucirc y 所 依) cho taaacutet caucirc phaugravep

Cougrave voacirc soaacute nhoumlotildeng viacute duiuml cho vieaumlc soumlucirc duiumlng toumloslash lsquokhoacircngrsquo trong yugrave nghoacutea ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca kinh ntildeiearingn PAringli

lsquoTroaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugravei Troaacuteng roatildeng laoslash theaacute giocircugraveirsquo Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly nhouml vaaumly Baiumlch Ntildeoumlugravec Theaacute toacircn vigrave sao caacircu nougravei naoslashy ntildeoumlocirciumlc tuyeacircn boaacute nhouml vaaumly

271 S 21-2 triacutech trong Early Buddhist Philosophy Alfonso Verdu Delhi Motilal 1995 trang 11

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 215

Naoslashy A-nan bocircucirci vigrave theaacute giocircugravei naoslashy laoslash khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde hoaeumlc nhoumlotildeng gigrave thuoaumlc veagrave toumliuml ngaotilde cho neacircn nougravei theaacute giocircugravei naoslashy troaacuteng roatildengrdquo272

(Suntildentildeo loko suntildentildeo loko ti bhante vuccati KittAringvata nu kho bhante suntildentildeo loko ti vuccati

YasmAring ca kho Aumlnanda suntildentildeam attena vAring attaniyena vAring TasmAring suntildentildeo loko ti vuccati)273

Toumlocircng oumlugraveng vocircugravei vieaumlc soumlucirc duiumlng naoslashy toumloslash lsquokhoacircngrsquo duoslashng ntildeearing dieatilden taucirc soumliuml kieaumln thoumliumlc thearing voacirc thoumlocircoslashng ngaeacuten nguucirci cuucirca hieaumln toumlocirciumlng theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm

ldquoSuntildentildeam idam attena va attaniyena vAring tirdquo274

Tuy nhieacircn voacirc ngaotilde (AnattAring 無 我) laoslash maeumlt chuucirc quan cuucirca voacirc thoumlocircoslashng ntildeearing chaelig cho taugravenh chaaacutet khoacircng thoumliumlc thearing cuucirca caugravei doumlocircoslashng nhouml laoslash moaumlt Ngaotilde tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslash voacutenh vieatilden cho neacircn nougrave cougrave yugrave nghoacutea laoslash soumliuml vaeacuteng maeumlt toaringng thearing cuucirca neagraven taucircng thuoaumlc baucircn thearing hoiumlc nougravei chung Voacirc thoumlocircoslashng vaoslash voacirc ngaotilde ntildeaotilde bieaacuten ntildeoaringi laatilden nhau thaoslashnh moaumlt caugravei khaugravec cuotildeng gioaacuteng tiacutenh chaaacutet taiumlm bocirciuml chi phoaacutei caucirc dooslashng nhaaumln thoumlugravec chuucirc quan doumlocircoslashng nhouml laoslash moaumlt ngaotilde vaoslash nhoumlotildeng ntildeoaacutei thearing beacircn ngoaoslashi cuucirca nhaaumln thoumlugravec tigravenh caucircm yugrave chiacute chuugraveng ta Bocircucirci biearingu hieaumln toumlocircng toumliuml nhouml vaaumly nhoumlotildeng taugravenh chaaacutet phi thoumliumlc thearing gioaacuteng vaaumly ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng caucirc Ngaotilde thoumlocircoslashng cooslashn vaoslash hiearingn nhieacircn (doumlocircoslashng nhouml traiumlng thaugravei thoumlugravec cuucirca chuugraveng ta) vaoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeoaacutei thearing beacircn ngoaoslashi ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh nguoagraven coaumli cho tham voiumlng vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng 272 S IV i Toumlocircng oumlng saugraveu xoumlugrave 85ii Troaacuteng roatildeng trang 28 273 S IV trang 54 274 Culla Niddesa II PatisambhidAringmagga I Para 45 91 11 Para 36 48 amp 177

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 216

Baugravenh xe lsquontildeau khoaringrsquo (dukkha) ntildeaotilde quay xung quanh hai truiumlc voacirc thoumlocircoslashng vaoslash voacirc ngaotilde naoslashy

Vaoslash khoacircng nhoumlotildeng chaelig cougrave boaacuten taugravenh caugravech voacirc thoumlocircoslashng khoaring voacirc ngaotilde vaoslash khoacircng maoslash trong kinh ntildeiearingn PAringli ntildeaotilde cho bieaacutet cooslashn cougrave nhieagraveu caugravech ntildeearing nhigraven vaoslasho baucircn chaaacutet theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng nhouml

lsquoHaotildey quaugraven moaumlt caugravech ntildeuugraveng ntildeaeacuten raegraveng naecircm thuucirc uaaringn laoslash voacirc thoumlocircoslashng ntildeau khoaring bogravenh taaumlt thay ntildeoaringi phieagraven muoaumln khoacircng vaoslash voacirc ngaotildersquo

(PancupadAringnakkhandhAring aniccato dukkhato rogato gandato sallato aghato AringbAringdhato parato palokato suddato anattato yonosomansikAring-tabbAring)275

Ntildeieagraveu naoslashy cho thaaacutey rootilde raoslashng raegraveng voacirc thoumlocircoslashng khoaring voacirc ngaotilde vaoslash khoacircng laoslash boaacuten trong nhieagraveu caugravech maoslash caugravec Phaaumlt toumlucirc trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuucircy ntildeaotilde nhigraven vaoslasho caugravec phaugravep vaoslash lyugrave lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey yugrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc cuucirca nougrave trong voacirc ngaotilde

Nougravei chung boaacuten taugravenh caugravech cuucirca theaacute giocircugravei voacirc thoumlocircoslashng khoaring voacirc ngaotilde vaoslash khoacircng nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly ntildeaotilde chaelig ra veagrave chaacircn lyugrave cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu con ngoumlocircoslashi cuotildeng nhouml cuucirca theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng Ntildeaacircy laoslash nguoagraven caucircm houmlugraveng saacircu saeacutec cho con ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt toumliuml ngaoslashi ntildeaotilde giaugravec taelignh chuugraveng roagravei tu taaumlp giaugravec ngoauml vaoslash chaelig cho chuugraveng ta ntildeearing bieaacutet nhouml thaaumlt caugravec phaugravep vaoslash cougrave thearing caucircm thaaacutey an laiumlc giaucirci thoaugravet toumliuml taiumli gioumlotildea nhoumlotildeng bieaacuten ntildeoaringi ntildeougrave

275 Sn xxv trang 334

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 217

lsquoKhoacircngrsquo nhouml laoslash Lyugrave Duyeacircn-Khocircucirci hoaeumlc Con Ntildeoumlocircoslashng Trung Ntildeaiumlo

12 Nhaacircn duyeacircn hoaeumlc lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PaEcirciccasamuppAringda 緣 起 因 緣 生 起) ntildeoumlocirciumlc xem laoslash hoiumlc thuyeaacutet caecircn baucircn cuucirca caucirc Baeacutec truyeagraven vaoslash Nam truyeagraven Phaaumlt giaugraveo Chiacutenh Duyeacircn-khocircucirci laoslash chaacircn lyugrave maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec boagrave ntildeeagrave vaoslash toumloslash ntildeougrave ngaoslashi trocircucirc thaoslashnh baaumlc toaoslashn giaugravec

Giaugraveo lyugrave 12 nhaacircn duyeacircn ntildeoumlocirciumlc thearing hieaumln vaoslash higravenh thaoslashnh trong hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca 12 khoen mougravec (nidAringnas 因) Toumlocircng Oumlng boauml kinh daiumly nhouml sau

lsquoDo voacirc minh (avidyAring) duyeacircn haoslashnh (saUacuteskAringras) haoslashnh duyeacircn thoumlugravec (vijntildeAringna) thoumlugravec duyeacircn danh saeacutec (nAringma-racircpa) danh-saeacutec duyeacircn luiumlc nhaaumlp (sad-ayatana) luiumlc nhaaumlp duyeacircn xuugravec (sparsa) xuugravec duyeacircn thoiuml (vedanAring) thoiuml duyeacircn augravei (tŸbdquoœAring) augravei duyeacircn thuucirc thuucirc duyeacircn houmlotildeu (upAringdAringna) houmlotildeu duyeacircn sanh (bhava) sanh duyeacircn giaoslash bogravenh cheaacutet (jAringti) saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Ntildeougrave laoslash soumliuml sanh khocircucirci cuucirca toaoslashn boauml tieaacuten trigravenh

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeaacircy goiumli laoslash soumliuml sanh khocircucirci toaoslashn boauml khoaring uaaringnrsquo276

(AvijjAringpaccayAring bhikkhave saœkhAringrAring saœkhAringrAringpaccayAring vintildentildeanaUacute vintildentildeaœapaccayAring nAringmaracircpaUacute nAringmaracircpapaccayAring saiquestAringyatanaUacute saiquestAringyatanapaccayAring phasso phassapaccayAring vedanAring vedanAringpaccayAring taœhAring taœhapaccayAring upAringdAringnaUacute upAringdAringnnpaccayAring bhavo bhavapaccayAring jAringti jAringtipaccayAring jarAringmaraœaUacute soka-parideva-dukkbadoiuanassupAringyasAring sambhavanti Evam etassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti AyaUacute vuccati bbikkhave samuppAringdo)277

276 BKS II trang 2 IV 53-4 DB II trang 52 277 S II trang 1

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 218

Trong coacircng thoumlugravec cuucirca 12 khoen mougravec voacirc minh ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlt ntildeaagraveu tieacircn cougrave nghoacutea laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt muoaacuten nhaaacuten maiumlnh soumliuml quan troiumlng cuucirca triacute tueauml vaoslash khuyeaacuten khiacutech chuugraveng ta tu taaumlp triacute tueauml ntildeearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Voacirc minh laoslash bougraveng toaacutei khoacircng tueauml tri caugravec phaugravep vaoslash chaaacutep ngaotilde Trong soumliuml higravenh thaoslashnh 12 nhaacircn duyeacircn neaacuteu chuugraveng ta hy voiumlng chaaacutem doumlugravet soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca khoaring ntildeau chuugraveng ta chaelig phaugrave huyucirc moaumlt khoen trong chuugraveng thigrave toumliuml nhieacircn 11 khoen kia seotilde tieacircu dieaumlt

Trong kinh ntildeiearingn PAringli 12 nhaacircn duyeacircn ntildeoumlocirciumlc tougravem goiumln trong coacircng thoumlugravec ntildeocircn giaucircn doumlocircugravei ntildeaacircy

ldquoDo ntildeaacircy sanh kia sanh do sanh ntildeaacircy kia sanh Do ntildeaacircy khoacircng sanh kia khoacircng sanh do dieaumlt ntildeaacircy kia dieaumltrdquo 278

(Iti imasmiUacute sati idaUacute hoti imassuppAringdAring idam uppajjatill imasmiUacute asati idaUacute na hoti imassa nirodhAring idaUacute nirujjhati) 279

Cougrave nghoacutea laoslash 12 khoen laoslash nguyeacircn nhaacircn cho soumliuml sinh khocircucirci con ngoumlocircoslashi vaoslash theaacute giocircugravei maoslash cuotildeng laoslash soumliuml nguyeacircn nhaacircn ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml huyucirc dieaumlt chuugraveng sanh vaoslash hieaumln toumlocirciumlng theaacute giocircugravei nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucirci thiacutech cuiuml thearing

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo nay ta seotilde daiumly cho caugravec ngoumlocirci soumliuml sanh khocircucirci vaoslash tieacircu dieaumlt theaacute giocircugravei Ntildeougrave laoslash caugravei gigrave

Do maeacutet duyeacircn saeacutec khocircucirci nhaotilden thoumlugravec Ba phaugravep naoslashy hoiumlp laiumli neacircn cougrave xuugravec Do xuugravec cougrave thoiuml Do thoiuml cougrave augravei Do augravei cougrave houmlotildeu Do houmlotildeu cougrave sanh Do sanh cougrave giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Ntildeaacircy laoslash soumliuml sanh khocircucirci theaacute giocircugraveirdquo

278 BKS II trang 23 279 S II trang 28

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 219

Do tai duyeacircn aacircm thanh khocircucirci nhoacute thoumlugravechellip Do muotildei duyeacircn houmlocircnghellip Do loumlocircotildei duyeacircn vogravehellip Do thaacircn duyeacircn xuugravechellip Do yugrave caecircn duyeacircn phaugravep traagravenhellip Ba phaugravep naoslashy hoiumlp laiumli neacircn cougrave xuugravec Do xuugravec cougrave thoiuml Do thoiuml cougrave augravei Do augravei cougrave houmlotildeu Do houmlotildeu cougrave sanh Do sanh cougrave giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo Ntildeaacircy laoslash soumliuml sanh khocircucirci theaacute giocircugraveirdquo

Vaoslash naoslashy caugravec tyoslashkheo caugravei gigrave ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml tieacircu dieaumlt theaacute giocircugravei

Do maeacutet duyeacircn saeacutechellip Do thoiuml cougrave augravei Do ly tham ntildeoaiumln dieaumlt khaugravet augravei hoaoslashn toaoslashn neacircn thuucirc dieaumlt Do thuucirc dieaumlt houmlotildeu dieaumlt Do houmlotildeu dieaumlt sanh dieaumlt Do sanh dieaumlt giaoslash bogravenh cheaacutet saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo dieaumlt Ntildeaacircy laoslash soumliuml tieacircu dieaumlt cuucirca toaoslashn boauml tieaacuten trigravenh

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeaacircy laoslash soumliuml tieacircu dieaumlt theaacute giocircugraveirdquo 280

(Lokassa bhikkhave samudayantildeca atthagamantilde ca desissAringmi taUacute suœAringtha Katamo ca bhikkhave lokassa samudayo Cakkhuntildeca paEcircicca racircpe ca uppajjati cakkhuvintildentildeAringœaUacute tiœœam saœgati phasso phassapaccayAring vedanAring vedanAringpaccayAring taœhAring taœhAringpaccayAring upAringdAringnaUacute upAringdAringnapaccayAring bhavo bhavapaccayAring jAringti jAringtipaccayAring jarAringmaraœaUacute sokaparidevadukkhadomanassupAringyAringsAring sambhavanti ayam lokassa samudayo Sotantilde ca paEcircicca GhAringnantilde ca paEcircicca Jivhantilde ca paEcircicca| KAringyantilde ca paEcircicca Manantilde ca paEcircicca dhamme ca uppajjati manovintildentildeAringœaUacute tiœœaUacute saœgatiphasso phassapaccayAring vedanAring vedanAringpaccayAring taœhAring tanhAringpaccayAring upAringdAringnaUacute upAringdAringnapaccayAring bhavo bhavapaccayAring jAringti jAringtipaccayAring jarAringmaraœaUacute sokaparidevadukkhadomanassupAringyAringsAring sambhavanti ayaUacute kho bhikkhave lokaesa samudayo Katamo ca bhikkhave lokassa atthagamo)

Cakkhuntildeca paEcircicca racircpe ca uppajjati cakkhuvintildentildeAringnaUacute tiœœaUacute saœgatiphasso|| phassapaccayAring vedanAring

280 BKS IV i Toumlocircng oumlng saugraveu xoumlugrave (d) 107 iv Theaacute giocircugravei trang 53-4

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 220

vedanAringpaccayAring EcircaœhAring tassAringyeva taœhAringya asesavirAringganirodhAring upAringdAringnanirodho pe Evam etassa kevalasaa dukkhakkhandhassa nirodho hoti AyaUacute kho bhikkhave lokassa atthagamotill)281

Vigrave vaaumly ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde choumlugraveng minh moaumlt caugravech huoslashng hoagraven raegraveng lsquoTaaacutet caucirc caugravec phaugravep sanh vaoslash dieaumlt ntildeeagraveu cougrave nguyeacircn nhaacircnrsquo hoaeumlc lsquoDo ntildeaacircy sanh kia sanhrsquo282 trong ntildeougrave khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave ngaotilde naoslasho laoslash thaaumlt hoaeumlc do Thoumlocirciumlng ntildeeaacute saugraveng taiumlo ra Neaacuteu con ngoumlocircoslashi giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu naoslashy vograve aaacutey seotilde giaucirci thoaugravet Ntildeougrave laoslash lyugrave do toacircn giaucirc A-nan (Aumlnanda) ntildeaotilde khen ngocirciumli lyugrave Duyeacircn-khocircucirci vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde taugraven thaugraven raegraveng

lsquoSaacircu saeacutec laoslash giaugraveo lyugrave Duyeacircn-khocircucirci Thaaumlm thaacircm laoslash giaugraveo lyugrave Duyeacircn-khocircucirci Vigrave khoacircng giaugravec ngoauml vaoslash thaacircm nhaaumlp giaugraveo lyugrave naoslashy maoslash chuugraveng sanh hieaumln taiumli gioaacuteng nhouml oaring keugraven loaumln xoaumln cuoaumln chaelig roaacutei ren gioaacuteng nhouml coucirc munja vaoslash caacircy baaacutec lao xao khoacircng thearing naoslasho voumlocirciumlt qua khoucirci caucircnh khoaring augravec thuugrave ntildeoaiuml xoumlugrave luaacircn hoagraveirsquo 283

(Gambhnero cayaUacute Aumlnanda paticca-samuppAringdo gainbhnerAringvabhAringso ca Etassa Aumlnanda dhammassa ananubodhAring appaEcircivedhAring evam ayaUacute pajAring tantAringkulaka-jAringtAring gulAring-guœEcirchika-jAringtAring muntildeja-babbaja-bhacirctAring apAringyaUacute duggatiUacute vinipAringtaUacute saUacutesAringraUacute nativattati)284

Ntildeoumlugraveng veagrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo (空) vaoslash 12 nhaacircn duyeacircn (因 緣 生 起) chuugraveng ta thaaacutey trong Tiearingu-nghoacutea-thiacutech kinh (Cacircla-Niddesa) cuucirca 281 S IV trang 87 282 MLS III trang 151-2 283 DB II soaacute 15 Kinh Ntildeaiumli duyeacircn (Mahanidana sutta) trang 50-1 284 D II trang 55

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 221

Kinh-taaumlp thuoaumlc Tiearingu boauml kinh ntildeaotilde giaucirci thiacutech laoslashm theaacute naoslasho maoslash nhaotilden caecircn saeacutec traagraven nhaotilden thoumlugravec sanh khocircucirci nhoacute caecircn aacircm thanh vaoslash nhoacute thoumlugravec sanh khocircucircihellipToumloslash ntildeougrave hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep ntildeoumlocirciumlc sanh khocircucirci Toumlocircng toumliuml nhouml vaaumly tuyoslash thuoaumlc vaoslasho saugraveu caecircn (Aringyatana 處) cougrave saugraveu traagraven (phassa 觸) sanh khocircucirci tuyoslash thuoaumlc vaoslasho saugraveu traagraven maoslash thoiuml (vedanAring 受) sanh khocircucircihellip

Nhoumlotildeng quaugraven chieaacuteu naoslashy toumlocircng oumlugraveng vocircugravei lsquoKhoacircng laoslash nhaotilden thoumlugravec helliprsquo trong moaacutei lieacircn quan theaacute giocircugravei caugravec hieaumln toumlocirciumlng cho ntildeeaacuten nhoumlotildeng tieaacuten trigravenh choumlugraveng nghieaumlm thieagraven cao nhaaacutet Lyugrave Duyeacircn-khocircucirci trocircucirc neacircn deatilde thaaacutey vaoslash lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc nghieaumlm trong taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaugravep naoslashy

ldquohellip Chuugraveng laoslash voacirc ngaotilde voacirc thoumlocircoslashng khoacircng cougrave baucircn thearing khoacircng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca thoumlocircoslashng haegraveng haiumlnh phuugravec hoaeumlc ngaotilderdquo

lsquoKhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) laoslash chaacircn lyugrave cuucirca vuotilde truiuml laoslash quyeaacutet ntildeogravenh caecircn baucircn cuucirca giaugraveo lyugrave Duyeacircn-khocircucirci Tueauml tri veagrave lsquokhoacircngrsquo laoslash tueauml tri veagrave voacirc thoumliumlc thearing ldquoSuntildentildeatAringnupassanAring ti anattAringnupassanAring vardquo 285

Ntildeieagraveu naoslashy nhouml laoslash soumliuml phaugravet triearingn hocirciumlp lyugrave cuucirca vieaumlc oumlugraveng duiumlng yugrave toumlocircucircng lsquokhoacircngrsquo maoslash chuugraveng ta ntildeaotilde quaugraven saugravet Moatildei trong moumlocircoslashi hai khoen duyeacircn (Paccayas) hoaeumlc phaugravep duyeacircn (Paccaya-dhammas) khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave soumliuml toagraven taiumli ntildeoaumlc laaumlp naoslasho Do ntildeougrave moatildei trong chuugraveng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca lsquokhoacircngrsquo Neaacuteu taaacutet caucirc nhoumlotildeng toumloslash naoslashy ntildei ntildeeaacuten caaacuteu thaoslashnh coacircng thoumlugravec laoslash khoacircng thoumliumlc thearing roagravei coacircng thoumlugravec chiacutenh nougrave laoslash baucircn chaaacutet cuucirca lsquokhoacircngrsquo Coacircng thoumlugravec naoslashy khoacircng gigrave khaugravec laoslash soumliuml tuyeacircn boaacute veagrave baucircn chaaacutet cuucirca lyugrave 285 Vi II trang 695

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 222

Duyeacircn-khocircucirci Baucircn chaaacutet lsquokhoacircngrsquo laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei baucircn chaaacutet Duyeacircn-khocircucirci Ngoumlocirciumlc laiumli baucircn chaaacutet Duyeacircn-khocircucirci cuotildeng ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei baucircn chaaacutet lsquokhoacircngrsquo Ngaoslashi Phaaumlt-aacircm (Buddhaghosa 佛 音) ntildeaotilde trigravenh baoslashy coacircng thoumlugravec cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci nhouml laoslash moaumlt vooslashng trooslashn cougrave moumlocircoslashi hai giai ntildeoaiumln theo ngaoslashi taaacutet caucirc khoacircng gigrave ngoaoslashi nhoumlotildeng giai ntildeoaiumln cuucirca sanh vaoslash toumlucirc Vigrave vaaumly ntildeougrave laoslash toaoslashn boauml baugravenh xe sanh khocircucirci (bhavaccakka) ntildeoumlocirciumlc minh hoaiuml qua 12 khoen Nhaacircn duyeacircn vaoslash trocircucirc thaoslashnh lsquokhoacircngrsquo

(YasmAring panettha avijjAring udayabbavadhammakatti dhuvabhavena sankiliEcircEcirchattAring (saœkilesikattAring ca ubhabhAringvena udayctbbavapnelitattAring sukhabhAringvena paccayAringttavuttittAring vasavattanabhacirctena attabhAringvena ca suntildentildea tathAring samkhAringrAringdneni pi angAringni tasmAring dvAringdasavidhaSuntildentildeatAring suntildentildeam etaUacute bhavacakkanti vedilabbam)286

Ntildeoaiumln vaecircn naoslashy cuotildeng laoslash moaumlt baegraveng choumlugraveng huoslashng hoagraven soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca Khoacircng vaoslash 12 Nhaacircn duyeacircn khoacircng chaelig laoslash moaumlt ntildeoaumlc nhaaacutet voacirc song trong heauml Trung luaaumln (MAringdhyamika 中 論) maoslash cooslashn laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm luoacircn luoacircn taoslashng aaringn trong Phaaumlt giaugraveo ntildeougrave laoslash lyugrave do ngaoslashi Phaaumlt-aacircm ntildeaotilde dieatilden taucirc nougrave trong nhieagraveu toumloslash

Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde giuugravep Boagrave-taugravet giaugravec taelignh thoumliumlc taiumli raegraveng ldquotAringya atthi attAring ti abhinivesassa pahanaUacute hoti (Khuynh houmlocircugraveng toumloslash boucirc ngaotilde)287 Tueauml cao nhaaacutet (adhipantildentildeAring vipassanAring) chaelig cougrave thearing thaoslashnh laaumlp sau khi 286 Nhouml treacircn trang 578 287 Nhouml treacircn trang 695

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 223

ntildeaotilde choumlugraveng ngoauml lyugrave lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring) cuucirca caugravec phaugravep288 Ntildeaacircy rootilde raoslashng laoslash muiumlc ntildeiacutech ntildeearing hiearingu lyugrave nguyeacircn nhaacircn-keaacutet quaucirc nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly trong lyugrave Duyeacircn-khocircucirci

Cougrave nhieagraveu caugravech khaugravec nhau trong ntildeougrave lyugrave Duyeacircn khocircucirci vaoslash lsquoKhoacircngrsquo ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei nhau Caucirc hai ntildeeagraveu dieatilden taucirc chaacircn lyugrave gioaacuteng nhau Ntildeaagraveu tieacircn laoslash tieagraven ntildeeagrave keaacute ntildeeaacuten laoslash keaacutet luaaumln Trong soumliuml phaacircn tiacutech toaacutei haaumlu naoslashy taaacutet caucirc chaacircn lyugrave dieatilden taucirc ngoumlocircoslashi caucircm thoiuml ngoumlocircoslashi thoumliumlc hieaumln ngoumlocircoslashi giaucirci thoaugravet ngoumlocircoslashi ntildei ngoumlocircoslashi ntildeau khoaringhellipTaaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeoaacutei toumlocirciumlng naoslashy ntildeoumlocirciumlc hiearingu laoslash lsquokhoacircngrsquo bocircucirci leotilde khoacircng cougrave thoumliumlc thearing vaoslash khoacircng cougrave baucircn chaaacutet

(ettha suntildentildeato tAringva paramatthena sabbanrsquo eva saccAringni vedakakAringraka nibbuta gamakabhavarsquoto suntildentildeanneti veditabbAringni

Dukkham eva lti na koci dukkAringito kAringrako na kiriyAringva vijjati atthi nibbuti na nibbuto pumAring maggam atthi gamako na vijjati)289

Ntildeearing khauacuteng ntildeogravenh chaacircn lyugrave veagrave khoaring (dukkha 苦) giaucirci thoaugravet (nibbuti 解 脫) vaoslash ntildeaiumlo (magga 道) thigrave khoacircng phaucirci ntildeearing khauacuteng ntildeogravenh thoumliumlc thearing soumliuml thoumlocircoslashng haegraveng voumlotildeng chaeacutec vaoslash haiumlnh phuugravec vigrave taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy laoslash houml aucirco vaoslash khoacircng thaaumlt

(Dhuva-subha-sukhatta-suntildentildeam purimadvayam attasuntildentildeam amatapadaUacute dhuva-sukha-attavirahito maggo iti SuntildentildeatAring tesu)290

288 Nhouml treacircn trang 695 289 Nhouml treacircn trang 512-3 290 Nhouml treacircn trang 513

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 224

Vaoslash lyugrave Trung ntildeaiumlo cuotildeng ntildeoumlocirciumlc coi nhouml Khaugravei nieaumlm Khoacircng nhouml trong baoslashi Chuyearingn-phaugravep-luaacircn ntildeaagraveu tieacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt taiumli Voumlocircoslashn Nai cho naecircm anh em Kieagraveu-traagraven-nhouml nhouml sau

lsquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo cougrave hai coumliumlc ntildeoan maoslash nhoumlotildeng ai toumloslash boucirc theaacute giocircugravei tigravem caagraveu con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet khoacircng neacircn tu taaumlp Nhoumlotildeng gigrave laoslash hairsquo

Moaumlt laoslash tham duiumlc vaoslash truy tigravem khoaugravei laiumlc thoaucirc maotilden nhuiumlc duiumlcndash ntildeaacircy chaelig laoslash soumliuml theo ntildeuoaringi thoacirc thiearingn ntildeeacirc tieaumln oacirc ueaacute vaoslash khoacircng cougrave iacutech locirciumli Hai laoslash soumliuml theo ntildeuoaringi thoumliumlc haoslashnh khoaring haiumlnh thoaacuteng khoaring coumliumlc kyoslash ntildeau ntildeocircugraven thoacirc thiearingn vaoslash khoacircng cougrave locirciumli iacutech

Naoslashy caugravec tyoslash-kheo toumloslash boucirc hai coumliumlc ntildeoan naoslashy ntildei theo con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo laoslash muiumlc tieacircu giaugravec ngoauml cuucirca Nhouml lai khieaacuten khai mocircucirc taacircm vaoslash maeacutet daatilden ntildeeaacuten an laiumlc ntildeaiumlt nhaaacutet thieaacutet triacute chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec vaoslash nieaacutet-baoslashnrdquo291

OcircUcirc ntildeaacircy con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo rootilde raoslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml laoslash moaumlt phoumlocircng phaugravep tu taaumlp moaumlt kim chaelig nam houmlocircugraveng daatilden caugravech soaacuteng haoslashng ngaoslashy maoslash cuoaacutei cuoslashng seotilde ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet khoucirci ntildeau khoaring vaoslash socirciuml haotildei OcircUcirc ntildeoaiumln kinh khaugravec chuugraveng ta seotilde thaaacutey con ntildeoumlocircoslashng trung ntildeaiumlo mang moaumlt khaugravei nieaumlm khaugravec moaumlt soumliuml oumlugraveng duiumlng troumloslashu toumlocirciumlng hocircn cuucirca phaiumlm truoslash baucircn thearing hoiumlc Nhouml khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucirci thiacutech cho vograve aaringn soacute Ca-chieacircn-dieacircn (KAringtyAringyana) veagrave baucircn chaaacutet cuucirca lsquochaugravenh kieaacutenrsquo nhouml sau

lsquoNaoslashy KAringtyAringyana theaacute giocircugravei phaagraven locircugraven moatildei ngaoslashy chaelig y vaoslasho hai coumliumlc ntildeoan lsquocougraversquo vaoslash lsquokhoacircng cougraversquo Nhoumlng ntildeoaacutei vocircugravei Boagrave-taugravet quaugraven saugravet vocircugravei chaugravenh triacute tueauml thaaacutey caugravec phaugravep trong theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng naoslashy sanh khocircucirci vaoslash ntildeoaiumln dieaumlt vograve aaacutey khoacircng

291 Vinaya Tr by IB Horner I 10-17

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 225

chaaacutep nhaaumln theaacute giocircugravei laoslash lsquocougraversquo vaoslash lsquokhoacircng cougraversquo Naoslashy KAringtyAringyana lsquoCougrave caugravec phaugraveprsquo laoslash moaumlt coumliumlc ntildeoan vaoslash lsquoKhoacircng cougrave caugravec phaugraveprsquo laoslash moaumlt coumliumlc ntildeoan khaugravec Nhouml theaacute KAringtyAringyana Nhouml lai ntildeaotilde khoacircng doumliumla vaoslasho caucirc hai coumliumlc ntildeoan naoslashy thay vaoslasho ntildeougrave ngaoslashi thuyeaacutet phaugravep theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlordquo292

Khaugravei nieaumlm Trung ntildeaiumlo (中 道) rootilde raoslashng ntildeaotilde choumlugraveng minh moaumlt soumliuml khaugravem phaugrave voacute ntildeaiumli raaacutet cougrave hieaumlu quaucirc trong Kinh ntildeiearingn Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn thuucircy moaumlt coacircng cuiuml trocirciuml loumliumlc houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaucirci thiacutech nhoumlotildeng ntildeiearingm quan troiumlng trong kinh ntildeiearingn Moaumlt trong nhoumlotildeng phaugravep thoaiumli quan troiumlng nhaaacutet cho taaacutet caucirc caugravec Phaaumlt toumlucirc ntildeougrave laoslash khaugravei nieaumlm voacirc ngaotilde (nairAringtmya 無 我) vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo Ntildeearing traugravenh nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave cuucirca khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phuucirc ntildeogravenh ntildeougrave laoslash Trung ntildeaiumlo Con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo nhouml lyugrave Khoacircng thoumlocircoslashng trigravenh baoslashy nhouml moaumlt teacircn goiumli taiumlm thocircoslashi cho soumliuml kieaumln caugravec phaugravep tuoslashy thuoaumlc laatilden nhau Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde soumlucirc duiumlng lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PaEcirciccasamuppAringda 緣 起因 緣 生 起) ntildeearing baugravec boucirc nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan vaoslash ntildeearing choumlugraveng minh lyugrave khoacircng cuucirca caugravec phaugravep Vigrave vaaumly trong Phaaumlt phaugravep lyugrave Khoacircng (空) con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo (中

道) vaoslash lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (緣 起因 緣 生 起) laoslash cougrave lieacircn quan vocircugravei nhau

Tougravem laiumli vocircugravei noaumli dung cuucirca Duyeacircn-khocircucirci (PaEcirciccasamuppAringda) vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo nhouml ntildeaotilde nougravei ocircucirc treacircn chuugraveng ta cougrave thearing keaacutet luaaumln raegraveng giaugraveo lyugrave Khoacircng laoslash heauml quaucirc thieaacutet yeaacuteu cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo Nougravei moaumlt caugravech khaugravec khi lyugrave Duyeacircn- 292 Sn III 134 30-13519 vaoslash Sn II 17830

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 226

khocircucirci hoaeumlc con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo phaugravet triearingn ntildeeaacuten moaumlt trigravenh ntildeoauml cao seotilde daatilden ntildeeaacuten caugravenh coumlucirca cuucirca Khoacircng Khoacircng toumlugravec laoslash lyugrave Duyeacircn-khocircucirci nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucirci thiacutech ldquoDo ntildeaacircy sanh kia sanh do sanh ntildeaacircy kia sanh Ntildeaacircy khoacircng sanh kia khoacircng sanh Do ntildeaacircy dieaumlt kia dieaumltrdquo293

Do ntildeougrave lsquokhoacircngrsquo trong yugrave nghoacutea cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci ntildeoumlocirciumlc coi nhouml giaugraveo lyugrave trung taacircm vaoslash thieaacutet yeaacuteu trong Phaaumlt giaugraveo Baaacutet coumlugrave ai thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc lyugrave Khoacircng thigrave ntildeoagraveng thocircoslashi cuotildeng thoumlugravec taelignh ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci hoaeumlc con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo

Khoacircng nhouml Nieaacutet-Baoslashn Khaugravei nieaumlm Khoacircng cuotildeng cougrave yugrave nghoacutea laoslash Nieaacutet-baoslashn

Ntildeaeumlc bieaumlt trong kinh Tiearingu khoacircng (Cacirclla SuntildentildeatAring Sutta) ntildeaotilde xaugravec ntildeogravenh locircoslashi tuyeacircn boaacute naoslashy cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

ldquoNaoslashy A-nan nhocircoslash an truugrave vaoslasho (khaugravei nieaumlm) lsquokhoacircngrsquo maoslash baacircy giocircoslash ta ntildeoumlocirciumlc an truugrave vieacircn maotilden nhaaacutetrdquo294

(SuntildentildeatAringvihAringrenAringhaUacute Aumlnanda etarahi bahulaUacute viharAringmneti)295

Vaoslash trong kinh daiumly raegraveng cougrave moaumlt laagraven toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet ntildeeaacuten Ntildeoumlugravec Phaaumlt sau moaumlt buoaringi chieagraveu thieagraven ntildeogravenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khen soumliuml biearingu loauml ntildeogravenh toacutenh sieacircu thoaugravet vaoslash an laiumlc cuucirca toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet lieagraven giaucirci thiacutech ntildeougrave laoslash do thaoslashnh quaucirc cuucirca

ldquoKiacutenh baiumlch Theaacute toacircn con baacircy giocircoslash ntildeaotilde hoaoslashn toaoslashn thaacircm 293 BKS II trang 23 294 MLS III Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 147 295 M III trang 104

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 227

nhaaumlp vaoslasho lsquokhoacircngrsquordquo (SuntildentildeatAringvihAringrena kho ahaUacute bhante etarahi bahulam

viharAringmiti)296

Vaaumly traiumlng thaugravei Khoacircng laoslash gigrave maoslash toumloslash ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc an truugrave vaoslasho soumliuml vieacircn maotilden nhaaacutet vaoslash ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cuotildeng hoaoslashn toaoslashn thaacircm nhaaumlp vaoslasho ntildeougrave Chiacutenh ntildeougrave laoslash nieaacutet-baoslashn (NibbanAring 涅 槃) khoacircng taaacutet caucirc nhoumlotildeng duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu vaoslash voacirc minh laaumlu phaucirci khoacircng Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt choumlugraveng minh khi ngaoslashi goiumli traiumlng thaugravei khoacircng traiumlng thaugravei cuucirca nhoumlotildeng ntildeaiumli soacute ntildeaiumli Boagrave-taugravet (mahAringpuri-savihAringra) Nhouml theaacute lsquotraiumlng thaugravei khoacircngrsquo laoslash gigrave Trong Taecircng-chi boauml kinh toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet cuotildeng giaucirci thiacutech gioaacuteng nhouml vaaumly vocircugravei toacircn giaucirc A-naaumlu-laacircu-ntildeaoslash (Anuruddha) veagrave taugravenh caugravech traagravem toacutenh an ntildeogravenh cuucirca ngaoslashihellip nhoumlng baegraveng nhoumlotildeng toumloslash ngoumlotilde khaugravec nhouml

lsquoTaacircm ta ntildeaotilde kheugraveo an truiuml trong boaacuten traiumlng thaugravei cuucirca chaugravenh nieaumlm (satipaEcircEcirchAringna)rdquo297

Soumliuml toumlocircng ntildeoumlocircng nhouml vaaumly iacutet nhaaacutet chaelig ra soumliuml tu taaumlp trong chaugravenh nieaumlm mocircugravei cougrave thearing ntildeoumla ntildeeaacuten keaacutet quaucirc hiearingn nhieacircn cuucirca lyugrave khoacircng Trong Toumlocircng oumlng boauml kinh cougrave moaumlt caacircu houcirci ntildeoumla ra laoslash Con ntildeoumlocircoslashng gigrave ntildeoumla ntildeeaacuten nieaacutet-baoslashn (NibbAringna) Caacircu traucirc locircoslashi raegraveng

ldquoSoumliuml thieagraven quaugraven veagrave khoacircng voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc nguyeaumlnrdquo (Suntildentildeato samAringdhi animitio samAringdhi appaœihito

samAringdhi)298

Tuy nhieacircn khuynh houmlocircugraveng chung cuucirca nhoumlotildeng baaumlc

296 M III trang 293 trocircucirc ntildei 297 A V trang 301 298 S IV trang 360

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 228

thieagraven naoslashy laoslash chuyearingn hoaugrave soumliuml voiumlng ntildeoaumlng cuucirca thoumlugravec cho tocircugravei khi naoslasho taacircm hoaoslashn toaoslashn laoslash khoacircng vaoslash khoacircng cougrave voiumlng toumlocircucircng moaumlt trong nhoumlotildeng trigravenh ntildeoauml naoslashy goiumli laoslash Voacirc-socircucirc-houmlotildeu xoumlugrave ntildeogravenh (AringkintildecantildentildeAringyatana 無 所 有 處

定) ntildeearing houmlocircugraveng ntildeeaacuten khoacircng vaoslash nhouml trong kinh Tiearingu-khoacircng299 Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly raegraveng

ldquoNaoslashy A-nan Nhouml lai ntildeaotilde hoaoslashn toaoslashn hiearingu traiumlng thaugravei naoslashy laoslashm theaacute naoslasho ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vaoslash an truugrave trong noaumli khoacircng baegraveng caugravech ligravea taaacutet caucirc caugravec toumlocircugravengrdquo

(AyaUacute kho panrsquo Aumlnanda vihAringro TathAringgatena abhisambuddho yadidaUacute sabbani-mittAringnaUacute amanasikAringrAring ajjhultam suntildentildeataUacute npasampajja viharituUacute)300

Ntildeaacircy laoslash nhoumlotildeng viacute duiuml baegraveng choumlugraveng veagrave lsquokhoacircngrsquo biearingu thograve traiumlng thaugravei taacircm lyugrave ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc qua caugravec baaumlc thieagraven cougrave thearing nougravei laoslash traiumlng thaugravei thanh togravenh nieaacutet-baoslashn vaoslash kinh Tiearingu-khoacircng cuotildeng ntildeaotilde moacirc taucirc caugravec taagraveng baaumlc cuucirca thieagraven nhouml laoslash caugravec taagraveng baaumlc cuucirca lsquokhoacircngrsquo

Ntildeaagraveu tieacircn vograve tyoslash-kheo baeacutet ntildeaagraveu thieagraven ntildeogravenh trong roumloslashng vaoslash roagravei vograve aaacutey chaelig thaaacutey roumloslashng khoacircng laoslashng khoacircng ngoumlocircoslashi

ldquoVograve aaacutey thaaacutey khoacircng phaucirci nocirci ntildeaacircy laoslash khoacircng taaacutet caucircrdquo301

(Iti yaUacute hi kho tattha na hoti tena taUacute suntildentildeaUacute samanupassati)302

Roagravei vograve aaacutey ngang qua taugravem taagraveng baaumlc vaoslash ntildeaiumlt

299 MLS III Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 149 300 M III soaacute 121 trang 105 301 MLS III Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 149 302 M III soaacute 121 trang 105

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 229

ldquoSoumliuml ntildeogravenh toacutenh cuucirca taacircm ntildeougrave laoslash voacirc toumlocircugravengrdquo303

(animittaUacute cetosamAringdhiUacute)304

Vaoslash baoslashi kinh tieaacutep tuiumlc raegraveng ldquoVograve aaacutey tueauml tri raegraveng lsquoVoacirc toumlocircugraveng ntildeogravenh taacircm thuoaumlc houmlotildeu vi

vaoslash do voiumlng toumlocircucircng taiumlo ra Nhoumlng baaacutet coumlugrave caugravei gigrave thuoaumlc houmlotildeu vi vaoslash do voiumlng toumlocircucircng ntildeougrave laoslash voacirc thoumlocircoslashng vaoslash cougrave khaucirc naecircng bieaacuten hoaiumli Khi vograve aaacutey tueauml tri nhouml vaaumly taacircm lieagraven giaucirci thoaugravet khoucirci duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu vaoslash voacirc minh laaumlurdquo305

(So evaUacute pajAringnAringti Ayam pi kho animitto cetosamAringdhi abhisankhato abhisantildecetayito YaUacute kho pana kintildeci abhisankhataUacute abhisantildece-tayitaUacute tad aniccaUacute nirodhadhamman ti pajanAringti Tassa evaUacute jAringnato evaUacute passato kAringmAringsavAring pi cittaUacute vimuccati bhavAringsavAring pi cittaUacute vimccati avijjAringsavAring pi cittaUacute vimuccati)306 Roagravei ntildeeaacuten tieaacuten trigravenh choumlugraveng A-la-haugraven rootilde raoslashng cuotildeng laoslash

soumliuml ntildeaiumlt ntildeeaacuten nieaacutet-baoslashn (NibbAringna) vaoslash ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc trong phaiumlm truoslash cuucirca lyugrave lsquokhoacircngrsquo

lsquoVograve aaacutey tueauml tri raegraveng lsquoLoaiumli toumlocircucircng naoslashy khoacircng cougrave duiumlc laaumlu houmlotildeu laaumlu vaoslash voacirc minh laaumlu vaoslash chaelig cougrave moaumlt ntildeieagraveu khoacircng phaucirci khoacircng toumlugravec laoslash saugraveu caecircn neagraven taucircng cho chiacutenh toumliuml thaacircn naoslashyrsquo307

(So suntildentildeam idaUacute santildentildeAringgataUacute kAringmAringsavenAringti pajAringnAringti suntildentildeam idam santildentildeAringgataUacute bhavAringsavenAringti pajAringnAringti suntildentildeam idaUacute santildentildeAringgataUacute avijjAringsavenAringti pajAringnAringti Atthi crsquoev lsquoidaUacute asuntildentildeataUacute yadidaUacute imam eva kAringyam paEcircicca saiquestAringyatanikaUacute jnevitapaccayAring ti)308

Chuugraveng ta thoumlocircoslashng nhaaacuten maiumlnh lsquokhoacircngrsquo nhouml moaumlt 303 MLS III Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 150 304 M III trang 107 305 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 151 306 M III trang 107-8 307 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu khoacircng (Culasunnata sutta) trang 151 308 M III trang 108

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 230

traiumlng thaugravei cuucirca taacircm thoumlugravec moaumlt laotildenh voumliumlc raaacutet quan troiumlng cuucirca chiacutenh nieaacutet-baoslashn Khi Arahanta Uttama goiumli chiacutenh migravenh laoslash lsquoNgoumlocircoslashi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khoacircng vaoslash voacirc toumlocircugravengrsquo(suntildentildeatassAringnimittassa lAringbhinne 空 與 無 相

定)309 nghoacutea laoslash doumlocircoslashng nhouml coacirc aaacutey ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nieaacutet-baoslashn Moaumlt toumloslash trong danh saugravech nhoumlotildeng toumloslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei nieaacutet-baoslashn laoslash lsquokhoacircng thuoaumlc tiacutenhrsquo(anidasscananaUacute 無

屬 性)310 Hoaeumlc cougrave thearing nougravei raegraveng lsquoNieaacutet-baoslashn laoslash coumlugraveu caugravenh cuucirca houmlotildeu tigravenhrsquo (nibbAringnapariyosAringnAring sabbe dhanamAring 有 情 的 究 竟 涅 槃)311 hoaeumlc nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquoTraiumlng thaugravei voacirc toumlocircugravengrsquo(animittAring dhAringtu 法

無 相)312

Soumliuml giaucirci thiacutech toumlocircng ntildeoaacutei nhaaacutet cuucirca nieaacutet-baoslashn laoslash traiumlng thaugravei cao nhaaacutet cuucirca thieagraven ntildeogravenh lsquontildeaotilde doumloslashng moiumli yugrave toumlocircucircng vaoslash caucircm thoiumlrsquo(santildentildeAringvedayitanirodha 滅 受 想 定) Khi moiumli yugrave toumlocircucircng vaoslash caucircm thoiuml ntildeaotilde doumloslashng thigrave ntildeoumlocirciumlc xem nhouml neagraven taucircng voumlotildeng chaeacutec ntildeearing ntildeaiumlt traiumlng thaugravei nieaacutet-baoslashn toacutenh laeumlng vaoslash cougrave moaumlt ntildeaeumlc tiacutenh ntildeaeumlc bieaumlt gioaacuteng nhouml vaaumly ntildeearing houmlocircugraveng tocircugravei nieaacutet-baoslashn noumlotildea laoslash soumliuml thoumliumlc nghieaumlm voacirc phaacircn bieaumlt ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring空) Nieaacutet-baoslashn cuotildeng cooslashn goiumli laoslash lsquoSoumliuml dieaumlt taaumln caugravec thoumlugravecrsquo(vintildentildeAringœassa nirodho 識 的 滅 盡)313 bocircucirci leotilde vooslashng luaacircn hoagravei sanh toumlucirc ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh qua dooslashng taacircm 309 Therigatha ed R Pischel London PTS 1883 trang 46 310 S IV trang 368 311 A V trang 107 84 Nhouml treacircn trang 148

313 Sn trang 734

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 231

thoumlugravec (vintildentildeAringœa 識) vaoslash nieaacutet-baoslashn (涅 槃) chiacutenh laoslash soumliuml tieacircu dieaumlt sanh toumlucirc thoumliumlc taiumli cuucirca voacirc ngaotilde Baegraveng nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln cuucirca tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh ntildeearing triacute tueauml (pantildentildeAring 智 慧) hieaumln tieagraven seotilde togravenh chaelig ntildeoumlocirciumlc tieaacuten trigravenh hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca yugrave thoumlugravec

Do theaacute chuugraveng ta neacircn nhocircugrave raegraveng lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaacuten maiumlnh khoacircng phaucirci laoslash moaumlt lyugrave toumlocircucircng moaumlt phoumlocircng phaugravep maoslash ntildeougrave laoslash soumliuml tueauml giaugravec nhouml chaacircn lyugrave thoumliumlc thearing cuucirca voacirc ngaotilde bocircucirci leotilde nieaacutet-baoslashn laoslash haiumlnh phuugravec toaacutei haaumlu traiumlng thaugravei voacirc ngaotilde Ntildeaacircy laoslash ntildeieagraveu quan troiumlng trong Phaaumlt giaugraveo Maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucirci thiacutech nhieagraveu phoumlocircng phaugravep veagrave phaugravep (法) nhoumlng muiumlc ntildeiacutech laoslash chaelig houmlocircugraveng daatilden chuugraveng ta trocircucirc veagrave toumliuml ngaotilde ndash baucircn chaaacutet cuucirca voacirc ngaotilde Phaaumlt giaugraveo luoacircn luoacircn duoslashng moaumlt soaacute toumloslash phuucirc ntildeogravenh ntildeearing taiumlm moacirc taucirc traiumlng thaugravei khoacircng thearing dieatilden taucirc ntildeoumlocirciumlc cuucirca nieaacutet-baoslashn nhouml

lsquoNtildeaacircy laoslash soumliuml khoacircng sanh khoacircng houmlotildeu khoacircng taiumlo khoacircng taugravechellip Neaacuteu ocircucirc ntildeaacircu khoacircng cougrave soumliuml khoacircng sanhhellip thigrave ocircucirc ntildeaaacutey choumla thearing giaucirci thoaugravet khoucirci theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng naoslashyrdquo

Nieaacutet-baoslashn laoslash traiumlng thaugravei khoacircng ntildeaaacutet khoacircng noumlocircugravechellip cuotildeng khoacircng cougrave caucircnh giocircugravei Khoacircng voacirc bieacircn xoumlugrave hoaeumlc Thoumlugravec voacirc bieacircn xoumlugrave cuotildeng khoacircng ntildeeaacuten khoacircng ntildei khoacircng ntildeoumlugraveng khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng giuugravep khoacircng ntildeaagraveu khoacircng goaacutec Nhouml theaacute laoslash soumliuml chaaacutem doumlugravet ntildeau khoaringrdquo314

Hoaeumlc nieaacutet-baoslashn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc baegraveng nhoumlotildeng toumloslash tiacutech coumliumlc nhouml

lsquoMoaumlt thoumliumlc thearing voumlocirciumlt khoucirci taaacutet caucirc soumliuml ntildeau khoaring vaoslash thay ntildeoaringi

314 UdAringna viii 3 vaoslash 2 cuotildeng xem Itivuttaka trang 37 (43)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 232

nhouml laoslash khoacircng bieaacuten hoaiumli khoacircng saagraveu muoaumln khoacircng oacirc nhieatildem nhouml an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec Chiacutenh ntildeaacircy laoslash haucirci ntildeaucirco nocirci truugrave aaringn nocirci quy y vaoslash muiumlc ntildeiacutech toaacutei haaumlursquo

(asankhatam ca vo bhikkhave desissAringmi asaUacutekhatagAringmiœca magganihellip anAringsavancahellip saccamhellip paramhellip nipuœamhellip ajajjaramhellip humhellip sAringntamhellip amatamhellip pannetamhellip sivamhellip khemamhellip abbhacirctamhellip antikadhammahellip nibbAringnamhellip dnepam tAringœamhellip saraœamhellip) 315

Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaugravec ngoauml laoslash moaumlt maatildeu toumlocirciumlng troumlng cuucirca nieaacutet-baoslashn Nirupadhiplusmnebdquoa NibbAringna (無 餘 涅 槃) laoslash traiumlng thaugravei voacirc douml nieaacutet-baoslashn vigrave naecircm uaaringn (skandhas 蘊) taiumlo thaoslashnh soumliuml hieaumln houmlotildeu thoumliumlc nghieaumlm ntildeaotilde hoaoslashn toaoslashn bograve tieacircu dieaumlt

Quan saugravet ntildeoaiumln vaecircn doumlocircugravei ntildeaacircy ta seotilde thaaacutey lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) ntildeearing chaelig cho chaacircn lyugrave sieacircu vieaumlt cuucirca vuotilde truiuml ndash nieaacutet-baoslashn

ldquoNocirci ntildeaacircy naoslashy caugravec tyoslash-kheo ocircucirc hoaumli chuugraveng naoslasho caugravec tyoslash-kheo ntildeoaacutei vocircugravei caugravec kinh ntildeiearingn do Nhouml lai dieatilden thuyeaacutet thaacircm saacircu khougrave hiearingu sieacircu vieaumlt lieacircn heauml ntildeeaacuten Khoacircng hoiuml seotilde kheugraveo nghe lougraveng tai an truugrave taacircm ntildeearing hiearingu vigrave hoiuml nghoacute raegraveng caugravec phaugravep aaacutey caagraven phaucirci ghi nhocircugrave vaoslash thoiuml trigrave nhoumlng ntildeoaacutei vocircugravei caugravec kinh ntildeiearingn ngoaiumli ntildeaiumlo vaoslash caugravec thocirc vaecircn do vaecircn soacute saugraveng taugravec vocircugravei caugravec toumloslash hoa myotilde caugravec tyoslash-kheo khoacircng kheugraveo nghe khoacircng lougraveng tai khoacircng an truugrave taacircm ntildeearing hiearingu vigrave hoiuml nghoacute raegraveng caugravec phaugravep aaacutey khoacircng caagraven phaucirci ghi nhocircugrave vaoslash thoiuml trigraverdquo316

(Idha bhikkhave yassam parisayaUacute bhikkhu ye te suttantAring TathAringgatahbAringsitAring gambhirAring gambhiratthAring lokuttarAring

315 S IV trang 368 316 BGS I Choumlocircng II Hai phaugravep v Phaaringm Hoaumli chuugraveng 6 trang 68-9

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 233

SuntildentildeatAringpaEcircisaUacuteyuttAring tesu bhantildentildeamanesu na sussusanti na sotam odahanti na antildentildea cittam upaEcircEcirchAringpenti na ca te dhamme uggahetabbam pariyAringpuni tabbam mantildentildeanti ye pana ie suttantAring kavikatAring kaveyyAring cittakkharAring cittavyantildejanAring bAringhirakAring sAringvakabhAringsitAring tesu bhantildentildeamdnesu sussusanti sotam odahanti antildentildea cittam upaEcircEcirchAringpenti to ca dhamme uggahetabban pariyAringpunitabbam mantildentildeanti to tam dhammam pariyAringpunitvAring na crsquoeva Aringnnamannan paEcircipucchanti na paEcircivitaranti idam katham imassa kvattho ti)317

Trong baoslashi keauml 92 vaoslash 93 cuucirca Phaugravep cuugrave lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc cho laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei giaucirci thoaugravet (Vimokkha 解

脫) vaoslash laoslash moaumlt toumloslash khaugravec mang yugrave nghoacutea cuucirca nieaacutet-baoslashn (NibbAringna 涅 槃)

ldquoTaoslashi saucircn khoacircng chaaacutet choumlugravea AEcircn uoaacuteng voumloslasha bieaacutet ntildeuucirc

Khoacircng voacirc toumlocircugraveng giaucirci thoaugravet Ntildeeaacuten ntildei ntildeeagraveu toumliuml taiumli

Nhouml chim loumlocirciumln gioumlotildea trocircoslashi Khoacircng loumlu laiumli daaacuteu veaacutetrdquo

(yesaUacute sannicayo nrsquo atthi ye parintildentildeatabhojanAring suntildentildeato animitto ca vimokho yesaUacute gocaro

AringkAringse va sakuntAringnaUacute gati tesaUacute durannayAring)318

ldquoLaaumlu hoaeumlc ntildeaotilde doumlugravet saiumlch Khoacircng tham ntildeaeacutem aecircn uoaacuteng

Khoacircng voacirc toumlocircugraveng giaucirci thoaugravet Ntildeeaacuten ntildei ntildeeagraveu toumliuml taiumli

Nhouml chim loumlocirciumln gioumlotildea trocircoslashi Khoacircng loumlu laiumli daaacuteu veaacutetrdquo

(yassAringsavAring parikkhneœAring AringhAringre ca anissito suntildentildeato animitto ca vimokho yassa gocaro

317 A I trang 72-3 318 Dha Keauml soaacute 92 trang 49-0

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 234

AringkAringse va sakuntAringnaUacute padaUacute tassa durannayaUacute)319

Toumloslash nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc trong kinh ntildeiearingn PAringli rootilde raoslashng biearingu thograve moaumlt thoumliumlc thearing thoaacuteng nhaaacutet thoumlocircoslashng haegraveng toagraven taiumli voumlocirciumlt khoucirci ba cootildei duiumlc giocircugravei (kAringma dhAringtu 欲界) saeacutec giocircugravei (racircpa dhAringtu色 界) vaoslash voacirc saeacutec giocircugravei (aracircpa dhAringtu 無 色 界) Ntildeaacircy laoslash moaumlt baucircn chaaacutet voacirc taaumln khoacircng thearing dieatilden taucirc ntildeoumlocirciumlc khoacircng sanh khoacircng dieaumlt vaoslash voumlocirciumlt taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaacircn bieaumlt ntildeoaacutei ntildeaotildei ntildeoagraveng nhaaacutet (ekarasa) vaoslash voacirc ngaotilde

Moatildei chuugraveng sanh laoslash soumliuml keaacutet hocirciumlp cuucirca nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute cougrave thearing phaacircn bieaumlt thaoslashnh naecircm phaagraven saeacutec (racircpa 色) thoiuml (vedana 受) toumlocircucircng (sanna 想) haoslashnh (sankhara 行) vaoslash thoumlugravec (vintildentildeAringœa 識)oslash Do ntildeougrave chuugraveng sanh naoslashy khoacircng khaugravec vocircugravei chuugraveng sanh khaugravec vaoslash con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng khoacircng khaugravec vocircugravei baaumlc thaugravenh Nhoumlng baucircn chaaacutet vaoslash higravenh thearing cuucirca moatildei trong naecircm yeaacuteu toaacute toagraven taiumli trong toumloslashng caugrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp thigrave chuugraveng sanh naoslashy cougrave khaugravec vocircugravei chuugraveng sanh khaugravec con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng cougrave khaugravec vocircugravei baaumlc thaugravenh Soumliuml keaacutet hocirciumlp naecircm uaaringn naoslashy laoslash keaacutet quaucirc cuucirca nghieaumlp (Karma 業) vaoslash thay ntildeoaringi ocircucirc moatildei saugravet na (kbdquoaœika剎 那) nghoacutea laoslash chuyearingn hoaugrave thaoslashnh toaacute mocircugravei thay cho nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute cuotilde tan raotilde hoaeumlc bieaacuten maaacutet Naecircm uaaringn ntildeoumlocirciumlc keaacutet hocirciumlp seotilde thaoslashnh moaumlt houmlotildeu tigravenh vaoslash toumloslash voacirc thuyucirc houmlotildeu tigravenh aaacutey ntildeaotilde taiumlo nghieaumlp vocircugravei soumliuml chaaacutep thuucirc ntildeogravenh kieaacuten cuucirca ngaotilde (我 Ta) vaoslash ngaotilde socircucirc (我 所 cuucirca

319 Nhouml treacircn

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 235

Ta) Kieaacuten tri cuucirca vograve aaacutey bograve bougravep meugraveo hoaeumlc che mocircoslash bocircucirci voacirc minh neacircn khoacircng nhaaumln thaaacutey chaacircn lyugrave cuucirca toumloslashng saugravet na keaacutet hocirciumlp vaoslash tan raotilde cuucirca toumloslashng thaoslashnh phaagraven trong uaaringn Maeumlt khaugravec vograve aaacutey bograve chi phoaacutei bocircucirci baucircn chaaacutet voacirc thoumlocircoslashng cuucirca chuugraveng Moaumlt ngoumlocircoslashi thoumlugravec taelignh vocircugravei tueauml tri bieaacutet vocircugravei phoumlocircng phaugravep tu taaumlp cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt seotilde giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep nghoacutea laoslash moaumlt houmlotildeu tigravenh chaelig do naecircm uaaringn keaacutet laiumli vaoslash khoacircng cougrave moaumlt thoumliumlc thearing thoumlocircoslashng haegraveng hoaeumlc baaacutet bieaacuten naoslasho goiumli laoslash linh hoagraven caucirc

Tougravem laiumli vocircugravei nhoumlotildeng ntildeaeumlc taugravenh cuucirca lyugrave khoacircng nhouml ntildeaotilde nougravei ocircucirc treacircn nhaotilden quang cuucirca chuugraveng ta ntildeoumlocirciumlc mocircucirc ra khaugravei nieaumlm cao nhaaacutet toaacutei thoumlocirciumlng cuucirca lyugrave khoacircng maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde thuyeaacutet trong naecircm boauml kinh PAringli laoslash thoumliumlc taiumli cuucirca voacirc ngaotilde nieaacutet-baoslashn thanh togravenh toaacutei haaumlu maoslash chuugraveng ta neacircn ntildeaiumlt ntildeeaacuten bocircucirci vigrave khoacircng chaelig hieaumln taiumli maoslash trong quaugrave khoumlugrave vaoslash toumlocircng lai cougrave nhieagraveu vograve Boagrave-taugravet ntildeaotilde tu taaumlp nhouml vaaumly nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh trong kinh Tiearingu khoacircng raegraveng

ldquoVaoslash naoslashy A-nan-da nhoumlotildeng vograve sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn naoslasho trong quaugrave khoumlugrave xa xoacirci sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash an truugrave trong (khaugravei nieaumlm) Khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh taaacutet caucirc caugravec baaumlc aaacutey sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt duy chaelig an truugrave vaoslasho (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh naoslashy Vaoslash naoslashy A-nan-da nhoumlotildeng vograve sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn naoslasho trong toumlocircng lai sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash an truugrave trong (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh taaacutet caucirc caugravec baaumlc aaacutey sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt duy chaelig an truugrave vaoslasho (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh naoslashy Vaoslash naoslashy A-nan-da nhoumlotildeng vograve sa-moacircn hoaeumlc baoslash-la-moacircn naoslasho trong hieaumln taiumli sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt vaoslash an truugrave trong (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh taaacutet caucirc

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 236

caugravec baaumlc aaacutey sau khi choumlugraveng ntildeaiumlt duy chaelig an truugrave vaoslasho (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh naoslashy Vigrave vaaumly A-nan-da neacircn bieaacutet raegraveng lsquoSau khi choumlugraveng ntildeaiumlt Ta seotilde an truugrave (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh naoslashyrsquo Ntildeougrave laoslash taiumli sao A-nan-da oacircng neacircn tu taaumlp theordquo 320

(Ye hi keci Aumlnanda atnetamaddhAringnaUacute samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja vihariUacutesu sabbe te imaUacute yeva parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja vihariUacutesu Ye hi keci Aumlnanda anAringgataiuaddhAringnaUacute samaœAring vAring brAringhmaœAring vAring parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharissanti sahbe te imaUacute yeva parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharissanti Ye hi keci Aumlnanda etarahi samœAring vAring brAringhmaœAring vAring parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharanti sabbe te imaUacute yeva parisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharanti TasmAringtiha Aumlnanda ParisuddhaUacute paramAringnuttaraUacute suntildentildeataUacute upasampajja viharissuntildemneti mdash evaUacute hi vo Aumlnanda sikkhitabban ti)321

Hoaeumlc trong Taecircng chi boauml kinh cuotildeng dieatilden taucirc cuoslashng yugrave kieaacuten ntildeougrave nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo theaacute naoslasho laoslash hoaumli chuugraveng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten luyeaumln trong caaumlt vaaacuten vaoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten luyeaumln trong phoacirc troumlocircngrdquo

Nocirci ntildeaacircy naoslashy caugravec tyoslash-kheo ocircucirc hoaumli chuugraveng naoslasho caugravec tyoslash-kheo khoacircng kheugraveo nghe khoacircng lougraveng tai khoacircng an truugrave taacircm ntildeearing hiearingu caugravec kinh ntildeiearingn ngoaiumli ntildeaiumlo vaoslash caugravec thocirc vaecircn do vaecircn soacute saugraveng taugravec vocircugravei caugravec toumloslash hoa myotilde Hoiuml nghoacute raegraveng caugravec phaugravep aaacutey

320 MLS III soaacute 121 Kinh Tiearingu Khoacircng (Culasunnata sutta) trang 152 321 M III trang 109

Khaugravei Nieaumlm Khoacircng trong Kinh Taiumlng PAringli 237

khoacircng caagraven phaucirci ghi nhocircugrave vaoslash thoiuml trigrave Nhoumlng ntildeoaacutei vocircugravei caugravec kinh ntildeiearingn do Nhouml lai dieatilden thuyeaacutet thaacircm saacircu khougrave hiearingu sieacircu vieaumlt lieacircn heauml ntildeeaacuten Khoacircng thigrave hoiuml seotilde kheugraveo nghe lougraveng tai an truugrave taacircm ntildeearing hiearingu chuugraveng vigrave hoiuml nghoacute raegraveng caugravec phaugravep aaacutey caagraven phaucirci ghi nhocircugrave vaoslash thoiuml trigrave vaoslash sau khi ghi nhocircugrave caugravec phaugravep aaacutey roagravei hoiuml seotilde cuoslashng baoslashn baiumlc lsquoNtildeieagraveu naoslashy laoslash gigrave Theaacute naoslasho laoslash yugrave nghoacutea cuucirca caugravei naoslashy Hoiuml seotilde phocirci baoslashy nhoumlotildeng gigrave ntildeoumlocirciumlc daaacuteu kiacuten seotilde giaucirci thiacutech nhoumlotildeng ntildeiearingm choumla ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech seotilde xua tan nghi vaaacuten trong phaugravep Phaaumlt Naoslashy caugravec tyoslash-kheo ntildeaacircy goiumli laoslash hoaumli chuugraveng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten luyeaumln trong caaumlt vaaacuten vaoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten luyeaumln trong phoacirc troumlocircngrdquo 322

(Idha bhikkhave yassaUacute parisAringyaUacute bhikkhacirc ye te suttantAring TathAringgatabhAringsitAring gambhnerAring gambhneratthAring lokuttarAring suntildentildeatAringpatisantildentildeuttAring tesu bhantildentildeamAringnesu nn sussacircsanti na sotaUacute odahanti œa antildentildeAringcittaUacute upaEcircEcirchAringpenti na ca te dhanune uggahetabbaUacute pariyAringpuœitabbaUacute mantildentildeanti ye pana te suttantAring kavikatAring kAringveyyAring cittakkharAring cittavyantildejanAring bAringhirakAring sAringvakabhAringsitAring tesu bhantildentildeamAringnesu sussacircsanti sotaUacute odahanti antildentildeAringcittaUacute upaEcircEcirchAringpenti te ca dhamme uggahetabbaUacute pariyAringpuœitabbaUacute mantildentildeanti te taUacuten dhammaUacute pariyAringpuœitvAring na crsquoeva antildentildeamantildentildeaUacute paEcircipucchanti na paEcircivivaranti idaUacute kathaUacute imassa kvattho ti Te avivaEcircantilde crsquoeva na vivaranti anuttAringni-katantilde ca na uttAringnne-karonti anekavihitesu ca kankhAringEcirchAringnneyesu dhammesu kakhaUacute na paEcircivinodenti AyaUacute vuccati bhikkhave ukkAringcita-vinnetAring parisAring no paEcircipucchAring-vinnetAring)323

Trong nhoumlotildeng ntildeoaiumln vaecircn treacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde chaelig soumliuml kieaumln caugravec phaugravep thoaiumli maoslash ngaoslashi giaucircng lieacircn quan tocircugravei chaacircn lyugrave cuucirca khoacircng taugravenh toaacutei thoumlocirciumlng coumlugraveu caugravenh raaacutet saacircu saeacutec khougrave hiearingu vaoslash nhaaacuten maiumlnh raegraveng nhoumlotildeng ai choumla naeacutem ntildeoumlocirciumlc yugrave nghoacutea thaaumlm thaacircm ntildeougrave seotilde thaaacutet baiumli trong vieaumlc 322 BGS I Choumlocircng II Hai phaugravep v Phaaringm Hoaumli chuugraveng 6 trang 68-9 323 A I trang 14

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 238

phocirci baoslashy chaacircn lyugrave tieagravem aaringn lsquoNaoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet nhocircoslash an truugrave naoslasho maoslash nay oacircng an truugrave

vocircugravei soumliuml an truugrave vieacircn maotildenrsquo lsquoBaiumlch Ntildeoumlugravec Theaacute toacircn nhocircoslash an truugrave vaoslasho khoacircng taugravenh neacircn

nay con ntildeaotilde an truugrave vocircugravei soumliuml an truugrave vieacircn maotildenrsquo lsquoThaaumlt quyugrave hoaugrave Thaaumlt quyugrave hoaugrave Naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet oacircng

nay thaaumlt soumliuml ntildeaotilde an truugrave vocircugravei soumliuml an truugrave cuucirca baaumlc ntildeaiumli nhaacircn vigrave soumliuml an truugrave cuucirca baaumlc ntildeaiumli nhaacircn laoslash khoacircng taugravenh Vigrave vaaumly naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet neaacuteu cougrave moaumlt tyoslash-kheo oumlocircugravec muoaacuten lsquoCaagraveu cho toacirci ntildeoumlocirciumlc an truugrave trong soumliuml an truugrave vieacircn maotilden cuucirca (khaugravei nieaumlm) khoacircng taugravenhrsquo vaoslash naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet vograve tyoslash-kheo aaacutey neacircn quaugraven saugravet raegraveng lsquoTreacircn ntildeoumlocircoslashng maoslash ta ntildeaotilde ntildei vaoslasho laoslashng khaaacutet thoumliumlc hoaeumlc moaumlt khu trong ntildeougrave ta ntildeaotilde ntildei khaaacutet thoumliumlc hoaeumlc treacircn con ntildeoumlocircoslashng ta rocircoslashi laoslashng sau khi khaaacutet thoumliumlc xongndash trong ntildeougrave taacircm cuucirca ta cougrave khocircucirci leacircn tham saacircn vaoslash si ntildeoaacutei vocircugravei caugravec saeacutec do maeacutet nhaaumln thoumlugravec khoacircngrsquo324

(Katamena tvam SAringriputta vihAringrena etarahi bahulam viharasne ti SuntildentildeatAring-vihAringrena kho aham bhante etarahi bahulam viharAringmi SAringdhu sAringdhu SAringriputta MahAringpurisa-vihAringrena kira tvam SAringriputta etarahi bahulam viharasi MahAringpurisa-vihAringro hesa SAringriputta yadidam SuntildentildeatAring TasinAringtiha SAringriputta bhikkhu sace Aringkaœkheyya SuntildentildeatAringvihAringrena etarahi bahulaUacute vihareyyan ti tena SAringriputta bhikkhunAring iti paEcircisantildecikkhitabbaUacute Yena cahaUacute maggena gAringmaUacute piœOslashAringya pAringvisiUacute yasmintilde ca padese piœOslashAringya acariUacute yena ca maggena gAringinato piœOslashAringya paEcircikkamiUacute ritthi nu kho me tattha cakkhuvintildentildeeyyesu racircpesu chando vAring rAringgo vAring doso va moho vAring paEcircighaUacute vAring pi cetaso ti)325

- - 324 MLS III soaacute 151 Kinh Khaaacutet thoumliumlc Thanh togravenh trang 343 325 M III 294

6

KHAUgraveI NIEAumlM TAUgraveNH KHOAcircNG TRONG KINH NtildeIEAringN NtildeAIumlI THOumlOslashA

Giocircugravei thieaumlu Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli thoumloslasha Nhouml chuugraveng ta bieaacutet Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng ban phaugravep

thoaiumli baegraveng thuaaumlt toumloslash lyugrave Khoacircng (P SuntildentildeatAring Skt divideacircnyatAring 空性) maoslash baegraveng giaugraveo lyugrave Duyeacircn khocircucirci (PratnetyasamutpAringda 緣起 因緣生起) vaoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo (Madhya-mAringrga madhyamAring-pratipad 中

論) Vaoslashi theaacute kyucirc sau moaumlt nhougravem caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 金剛般若波

羅密經) vaoslash Taacircm-kinh HŸdaya Sacirctra (心經) hoaeumlc Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (PrajntildeAring HŸdaya Sacirctra (心經般若) thuoaumlc heauml kinh ntildeiearingn Baugravet-nhaotilde (PrajntildeAring-pAringramitAring 般若

波羅密經) ntildeaotilde giocircugravei thieaumlu maiumlnh meotilde giaugraveo lyugrave Taugravenh-khoacircng Ntildeougrave laoslash lyugrave do taugravec giaucirc ntildeaotilde choiumln caugravec kinh naoslashy ntildeearing phaacircn tiacutech cho muiumlc ntildeiacutech cuucirca choumlocircng lsquoKhaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasharsquo

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 240

Troumlocircugravec heaacutet chuugraveng ta caagraven tham khaucirco xuaaacutet xoumlugrave veagrave nhoumlotildeng nguoagraven kinh ntildeiearingn naoslashy

1 Vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt Nougravei veagrave nguoagraven goaacutec cuucirca kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt

vaoslash nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave moaacutei lieacircn quan thuoaumlc dooslashng hoiuml vocircugravei nhau nhouml chuugraveng ta ntildeoumlocirciumlc bieaacutet nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha socircugravem nhaaacutet cougrave leotilde laoslash kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 般若波羅密經) lsquoBaugravet-nhaotilde Ba-la-maaumltrsquo hoaeumlc cooslashn goiumli lsquoKinh Triacute tueauml Toaacutei thoumlocirciumlngrsquo laoslash biearingu troumlng cuucirca phaugravep-baucirco khoacircng phaucirci trong moaumlt kinh rieacircng reotilde maoslash nhieagraveu kinh cougrave lieacircn quan vocircugravei nhau nhouml laoslash moaumlt gia ntildeigravenh dooslashng hoiuml hay moaumlt trieagraveu ntildeaiumli vocircugravei nhau Tieaacuten soacute Edward Conze ntildeaotilde coaacuteng hieaacuten moaumlt phaagraven locircugraven ntildeocircoslashi migravenh trong vieaumlc nghieacircn coumlugraveu dogravech thuaaumlt vaoslash giaucirci thiacutech nhoumlotildeng hoiumlc thuyeaacutet Baugravet-nhaotilde naoslashy ntildeoaacutei chieaacuteu vocircugravei nhoumlotildeng nguoagraven kinh cuucirca ngoacircn ngoumlotilde Khotan (phiacutea Ntildeoacircng cuucirca noumlocircugravec Iran) Taacircy-taiumlng Trung-hoa vaoslash Phaiumln ngoumlotilde ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt danh saugravech 40 kinh ntildeiearingn Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt khoacircng phaucirci taaacutet caucirc chuugraveng laoslash kinh ntildeiearingn ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln khoaucircng 100 troumlocircugravec taacircy logravech maoslash ntildeoumlocirciumlc ntildeeagraveu ntildeaeumln tieaacutep tuiumlc bieacircn soaiumln cho ntildeeaacuten thocircoslashi gian Phaaumlt giaugraveo bograve tieacircu dieaumlt ocircucirc AAacuten ntildeoauml toumloslash theaacute kyucirc XIII Edward Conze326 ntildeaotilde phaacircn bieaumlt thocircoslashi gian bieacircn soaiumln

326 Edward Conze The PrajnAringpAringramitAring Literature Tokyo 1978 trang 1

Conze 1960 trang 9 trocircucirc ntildei 1968 trang 11 trocircucirc ntildei cuotildeng xem MahAringyAringna Buddhism - The Doctrinal Foundation Paul Williams New York 4th rpt 1998 trang 41

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 241

cuucirca caugravec kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cougrave boaacuten giai ntildeoaiumln trong soumliuml phaugravet triearingn vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt nhouml sau 1 Laoslashm chi tieaacutet moaumlt baucircn kinh goaacutec (100 troumlocircugravec taacircy logravech

ndash naecircm 100) ntildeearing tigravem ra nguyeacircn baucircn chiacutenh 2 Mocircucirc roaumlng baucircn kinh ntildeougrave (naecircm 100-300) 3 Trigravenh baoslashy laiumli yugrave nghoacutea trong nhoumlotildeng baoslashi kinh ngaeacuten

vaoslash nhoumlotildeng baucircn tougravem loumlocirciumlc cuucirca thearing vaecircn xuoacirci chuyearingn thaoslashnh thocirc (naecircm 300-500)

4 Giai ntildeoaiumln aucircnh houmlocircucircng Maaumlt giaugraveo vaoslash soumliuml houmlng thogravenh cuucirca pheugravep tu thaagraven thoacircng (naecircm 600-1200)

Soumliuml phaacircn chia truyeagraven thoaacuteng naoslashy ntildeocircn giaucircn laoslash doumliumla theo ntildeoauml daoslashi cuucirca kinh Laaacutey nhoumlotildeng baoslashi thocirc ba moumlocirci hai vaagraven (sloka) nhouml laoslash moaumlt ntildeocircn vograve ntildeearing ntildeo loumlocircoslashng cougrave nhoumlotildeng kinh lsquoLocircugravenrsquo (hoaeumlc Daoslashi) bao goagravem 18000 25000 vaoslash 100000 dooslashng vaoslash theo tieaacuten soacute Conze taaacutet caucirc kinh naoslashy thuoaumlc giai ntildeoaiumln thoumlugrave hai trong boaacuten giai ntildeoaiumln phaugravet triearingn ocircucirc treacircn vaoslash nhoumlotildeng kinh lsquonhoucircrsquo bao goagravem toumloslash vaoslashi traecircm haoslashng hoaeumlc iacutet hocircn cho ntildeeaacuten 8000 haoslashng doumlocircoslashng nhouml xuaaacutet hieaumln ocircucirc giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu hoaeumlc suoaacutet giai ntildeoaiumln thoumlugrave ba

Kinh Baugravet-nhaotilde coaring xoumla nhaaacutet hoaeumlc caecircn baucircn nhaaacutet laoslash Kinh Baugravet-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircsAring-sarikAring PrajntildeAringpAringramitAring Sacirctra 八天頌般若波羅密經) cooslashn goiumli laoslash lsquoKinh veagrave Triacute-tueauml Vieacircn-maotilden cougrave 8000 dooslashngrsquo vaoslash baoslashi kinh ngaeacuten hocircn cougrave thearing laoslash Kinh Baucirco-tiacutech (Ratra-guna-samuccaya-gAringthAring 寶積經) Cougrave thearing laoslash (theo nhoumlotildeng lyugrave thuyeaacutet hieaumln nay) kinh Baugravet-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 242

nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng thaoslashnh kinh Nhaaacutet-Baugravech-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Sata-sAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 一百千頌般若波 羅密經) (100000 dooslashng) vaoslash Nhograve-Vaiumln-Nguotilde-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Pantildecavimplusmnati-sAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 二萬五千頌般若波羅密經) (25000 dooslashng) vaoslash Kinh-Nhograve-Thieacircn-Nguotilde-Baugravech tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt roagravei (SAringrdhadvisAringhasrikAring 二千五百頌般若波羅密經) (2500 dooslashng) Thaaumlp-Baugravet-Thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircAringdasasAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 十八千頌般若波羅密經) hoaeumlc Kinh Triacute-tueauml Toaacutei-thoumlocirciumlng cougrave 18000 dooslashng Thaaumlp-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (DasasahasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 十千頌般若波羅密經) hoaeumlc Kinh Triacute-tueauml Toaacutei-thoumlocirciumlng cougrave 10000 dooslashng cuotildeng thaelignh thoaucircng ntildeoumlocirciumlc phaacircn vaoslasho caugravec kinh lsquolocircugravenrsquo (daoslashi) Thaaacutet-Baugravech-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (SaptasatikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 七百頌般若波羅密經) (700 dooslashng) vaoslash Nhaaacutet-Baugravech-Nguotilde-Thaaumlp-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Adhyardhasatiku PrajntildeAring-pAringramitAring 一百五十頌般若波羅密經) cougrave 150 dooslashng ntildeoumlocirciumlc phaacircn vaoslasho caugravec kinh loaiumli lsquonhoucircrsquo (ngaeacuten)327

Trong nhoumlotildeng kinh ngaeacuten khoaucircng 300-500 dooslashng cougrave hai kinh cougrave nieacircn ntildeaiumli socircugravem nhaaacutet xuaaacutet hieaumln khoaucircng naecircm 400 troumlocircugravec taacircy logravech laoslash Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra

327 Prajntildea PAringramitAring Text 20-24 cuotildeng xem EL trang 132

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 243

金剛般若波羅密經) cougrave 300 dooslashng vaoslash Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra 心 經) hoaeumlc Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (PrajntildeAring HŸdaya Sacirctra 心經般若) khoaucircng 25 hoaeumlc 14 dooslashng328 vaoslash theo baucircn dogravech Haugraven bieacircn soaiumln sau naoslashy chaelig cougrave 262 toumloslash329

a Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt Kinh Kim-cang (VajrachedikAring 金剛 hoaeumlc

金剛般若) cooslashn goiumli laoslash Kinh Kim-cang Chaeumlt-ntildeoumlugravet (Diamond Cutter sacirctra) (vigrave vajra 金剛tieaacuteng saaacutem seugravet (thunderbolt) nghoacutea laoslash moaumlt soumlugravec maiumlnh voumlotildeng chaeacutec khoacircng thearing choaacuteng laiumli ntildeoumlocirciumlc nhouml Kim-cang) cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquokinh Triacute-tueauml Tuyeaumlt-ntildeoaacuteirsquo Baoslashi kinh naoslashy cougrave hai phaagraven vaoslash 32 choumlocircng ntildeaacircy laoslash cuoaumlc ntildeaoslashm thoaiumli gioumlotildea Ntildeoumlugravec-Phaaumlt (佛陀) vaoslash toacircn giaucirc Tu-boagrave-ntildeeagrave (Subhacircti須菩提) Tuy nhieacircn baucircn tieaacuteng Phaiumln thigrave khoacircng cougrave phaacircn chia choumlocircng cougrave moaumlt baucircn ntildeoumlocirciumlc oacircng Max Muller vaoslash nhieagraveu nhaoslash hoiumlc giaucirc khaugravec cho raegraveng cougrave nieacircn ntildeaiumli khoaucircng naecircm 530 ntildeoumlocirciumlc giocircugravei thieaumlu trong baucircn dogravech cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp (Kumarajiva摎摩羅什) taiumli Trung-hoa Tuy nhieacircn baucircn naoslashy khoacircng giuugravep iacutech gigrave ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu Khoacircng gioaacuteng nhouml nhoumlotildeng baucircn tougravem loumlocirciumlc kinh Kim-cang (nhouml ntildeoumlocirciumlc bieaacutet) khoacircng phaucirci coaacute gaeacuteng trigravenh baoslashy moaumlt cuoaumlc khaucirco saugravet cougrave heauml thoaacuteng veagrave nhoumlotildeng locircoslashi daiumly Triacute tueauml Baugravet-nhaotilde (PrajntildeAring-pAringramitAring) Thay vigrave vaaumly kinh giocircugravei haiumln

328 SSPW trang 14 329 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring

Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 258

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 244

trong vaoslashi tieacircu ntildeeagrave trung taacircm ntildeoumlocirciumlc ghi khaeacutec qua triacute tueauml troumliumlc giaugravec hocircn laoslash qua kieaacuten thoumlugravec lyugrave luaaumln Keaacutet quaucirc kieaumlt taugravec naoslashy ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu nhaoslash hoiumlc giaucirc vaoslash nhoumlotildeng baaumlc chaacircn tu taugraven doumlocircng

Toumliumla ntildeaagravey ntildeuucirc cuucirca kinh laoslash Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (VajracchedikAring PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) (nhouml baucircn dogravech cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp) ntildeaotilde chaelig ra toacircng chaelig cuucirca kinh naoslashy laoslash phocirci baoslashy Triacute tueauml Kim-cang chaeumlt ntildeoumlugravet caugravec hoaoslashi nghi chaaacutep thuucirc ntildeearing phaugravet triearingn taacircm boagrave ntildeeagrave Taacircm Kim-cang laoslash triacute tueauml tuyeaumlt ntildeoaacutei cuucirca soumliuml giaugravec ngoauml toaacutei thoumlocirciumlng Ntildeieagraveu maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucircng trong khi ntildeaoslashm thoaiumli vocircugravei toacircn giaucirc Tu-boagrave-ntildeeagrave coaacutet yeaacuteu ntildeocircn giaucircn chaelig ntildeearing loaiumli troumloslash nghi ngocircoslash cuucirca Tu-boagrave-ntildeeagrave maoslash nhoumlotildeng hoaoslashi nghi naoslashy khocircucirci leacircn toumloslash toumloslash khi Tu-boagrave-ntildeeagrave nghe ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucircng Theo Hoaoslashoslash Thoumlocirciumlng Nhaaacutet-haiumlnh teacircn cuucirca kinh laoslash Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt Kim-cang (VajracchedikAring) nghoacutea laoslash lsquoKim-cang chaeumlt ntildeoumlugravet caugravec phieagraven naotildeo voacirc minh tham duiumlc hoaeumlc voiumlng toumlocircucircngrsquo OcircUcirc Vieaumlt nam vaoslash Trung hoa Phaaumlt toumlucirc goiumli laoslash kinh Kim-cang nhaaacuten maiumlnh toumloslash lsquoKim-cangrsquo nhoumlng thaaumlt ra toumloslash lsquochaeumlt ntildeoumlugravetrsquo quan troiumlng hocircn Vigrave vaaumly teacircn ntildeaagravey ntildeuucirc cuucirca kinh naoslashy laoslash lsquoKim-cang Chaeumlt ntildeoumlugravet Phieagraven naotildeorsquo330

PrajntildeAring-pAringramitAring nghoacutea laoslash lsquoTriacute tueauml toaacutei thoumlocirciumlngrsquo lsquoSoumliuml hiearingu bieaacutet sieacircu vieaumltrsquo hoaeumlc lsquoTriacute tueauml ntildeoumla chuugraveng ta voumlocirciumlt qua bearing khoaring ntildei ntildeeaacuten bocircoslash kiarsquo Nghieacircn coumlugraveu vaoslash tu taaumlp theo kinh naoslashy seotilde giuugravep chuugraveng ta chaeumlt ntildeoumlugravet voacirc minh vaoslash 330 The Diamond that cut through Illusion Thich Nhat Hanh California Parallel Press 1991 trang 1

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 245

chuyearingn hoaugrave taacircm chuugraveng ta an laiumlc toumliuml taiumli Cougrave saugraveu baucircn dogravech Haugraven baeacutet ntildeaagraveu laoslash baucircn dogravech cuucirca

ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp (Kumarajiva摎摩羅什 - 402 taacircy logravech) Boagrave-ntildeeagrave loumlu-chiacute (Bodhiruci 菩提留志 - 509 taacircy logravech) Chocircn-ntildeeaacute (Paramartha 真諦 - 562 CE) Ntildeaiumlt-ma cuugravec-ntildea (Dharmagupta 達摩鋦多 - 605 CE) vaoslash ngaoslashi Huyeagraven-trang (Hsuan-tsang 玄莊 - 648 CE) Nghoacutea-togravenh (I-tsing 義淨 - 703 CE) Nhoumlotildeng baucircn dogravech naoslashy khoacircng phaucirci gioaacuteng nhau Baucircn dogravech cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp thigrave khoacircng troumliumlc tieaacutep toumloslash baucircn tieaacuteng Phaiumln Theacircm vaoslasho ntildeougrave cougrave nhieagraveu baucircn dogravech cuucirca tieaacuteng Taacircy-taiumlng Moacircng coaring vaoslash Maotilden-chaacircu (Manchu) cuotildeng nhouml Xoaacutec-ntildei-a-na (Sogdian thuoaumlc dooslashng Iran) maoslash hieaumln nay bieaacuten maaacutet hoaoslashn toaoslashn khoacircng cooslashn noumlotildea Cougrave ntildeeaacuten haoslashng traecircm hoaeumlc nhieagraveu baucircn socircugrave giaucirci baegraveng tieaacuteng Phaiumln Taacircy-taiumlng vaoslash Trung-hoa laoslash baegraveng choumlugraveng cho thaaacutey soumliuml phoaring bieaacuten roaumlng locircugraven cuucirca kinh naoslashy OcircUcirc phoumlocircng Taacircy kinh naoslashy baeacutet ntildeaagraveu thu huugravet raaacutet nhieagraveu taagraveng locircugravep Cuotildeng ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln nhieagraveu baucircn dogravech toumloslash nguyeacircn baucircn tieaacuteng Phaiumln ra ngoacircn ngoumlotilde Anh Phaugravep vaoslash Ntildeoumlugravec Rieacircng tieaacuteng Anh ntildeaotilde cougrave iacutet nhaaacutet taugravem baucircn ngoaoslashi ra cooslashn cougrave nhoumlotildeng baucircn choumla ntildeaagravey ntildeuucirc Nhoumlotildeng baucircn socircugrave giaucirci cuotildeng ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln trong tieaacuteng Nhaaumlt hieaumln ntildeaiumli vaoslash Thaugravei lan Doumlocircoslashng nhouml raegraveng Kinh Kim-cang ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc truoslash ntildeogravenh toumloslash troumlocircugravec laoslash iacutet cougrave aucircnh houmlocircucircng trong toumlocircng lai hocircn laoslash trong quaugrave khoumlugrave vocircugravei moaumlt phaiumlm vi aucircnh houmlocircucircng voacirc cuoslashng locircugraven lao nhouml kinh ntildeaotilde toumloslashng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 246

traucirci qua331

b Taacircm-kinh Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra 心經) thoumlocircoslashng ntildei moaumlt

taaumlp vocircugravei kinh Kim-cang laoslash kinh duy nhaaacutet saugravenh vocircugravei kinh Kim-cang trong soumliuml thogravenh haoslashnh phoaring bieaacuten Thaaumlt ra hai kinh naoslashy laoslash cougrave keaacutet hocirciumlp gaagraven guotildei vocircugravei nhau caucirc veagrave baucircn chaaacutet vaoslash higravenh thoumlugravec nhoumlng hoaoslashn toaoslashn khoacircng thiacutech hocirciumlp ntildeearing nougravei veagrave phoumlocircng dieaumln so saugravenh cao thaaacutep laatilden nhau maeumlc duoslash Taacircm-kinh laoslash moaumlt taugravec phaaringm coumliumlc kyoslash coacirc ntildeoaumlng noaumli dung chaelig goagravem cougrave moaumlt trang giaaacutey duy nhaaacutet trong haagraveu heaacutet caugravec baucircn hieaumln nay cougrave hai baucircn dogravech moaumlt daoslashi vaoslash moaumlt ngaeacuten

Hai baucircn naoslashy gioaacuteng nhau veagrave thaacircn baoslashi nhoumlng baucircn daoslashi hocircn thigrave cougrave theacircm giocircugravei thieaumlu keaacutet luaaumln vaoslash phaagraven toumlocircoslashng thuaaumlt veagrave nhaacircn duyeacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucircng kinh Kinh naoslashy thaaumlt ra cuotildeng laoslash moaumlt cuoaumlc ntildeoaacutei thoaiumli maeumlc duoslash chaelig cougrave moaumlt ngoumlocircoslashi nougravei trong ntildeougrave hai vaaacuten ntildeeagrave (saeacutec vaoslash khoacircng) ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh toumlugravec laoslash hai thaugravei coumliumlc maoslash gioumlotildea ntildeougrave moaumlt naecircng loumliumlc ntildeoumlocirciumlc taiumlo ra ntildeearing thieaacutet laaumlp dooslashng chuyearingn hoaugrave bieaumln choumlugraveng

Nhaacircn vaaumlt trong kinh laoslash Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Bodhisattva Avalokiteplusmnvara) laoslash higravenh aucircnh noaringi baaumlt nhaaacutet trong vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (divideAringriputra) Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm thuyeaacutet giaucircng cho vograve ntildeaiumli ntildeeauml toumlucirc locircugraven laoslash Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Ngaoslashi ntildeaotilde ntildeoumla ra quaugrave trigravenh tieaacuten triearingn taacircm linh cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Triacute 331 EL trang 151

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 247

tueauml thaacircm saacircu toaacutei thoumlocirciumlng Ntildeaeumlc bieaumlt kinh naoslashy laoslash moaumlt baucircn tuyeacircn ngoacircn cuucirca lyugrave

Toumlugrave-dieaumlu-ntildeeaacute trong augravenh saugraveng noaringi baaumlt cuucirca touml toumlocircucircng Taugravenh-khoacircng Nhouml trong haagraveu heaacutet caugravec kinh raaacutet ngaeacuten khaugravec phaagraven locircugraven nhoumlotildeng locircoslashi kinh ntildeeagraveu laaacutey toumloslash kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt loaiumli lsquoLocircugravenrsquo (daoslashi) Tuy nhieacircn nhoumlotildeng phaagraven naoslashy ntildeoumlocirciumlc thoaacuteng nhaaacutet vocircugravei nhau thaoslashnh moaumlt thearing kheugraveo leugraveo ntildeaagravey soumlugravec thuyeaacutet phuiumlc vaoslash nhoumlotildeng naaacutec thang bieaumln choumlugraveng theo taagraveng baaumlc caugravei naoslashy tieaacutep caugravei khaugravec raaacutet loacirc-giacutec qua phaugravep thoaiumli cuucirca Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm ban cho toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Nhouml thearing thoacircng ntildeieaumlp cuucirca Tueauml giaugravec Baugravet-nhaotilde laoslash choumla ntildeuucirc coacirc ntildeoaumlng hoaoslashn toaoslashn baoslashi kinh laiumli theacircm vaoslasho moaumlt keaacutet luaaumln chiacutenh xaugravec cuucirca moaumlt ntildeoaiumln thaagraven chuugrave ngaeacuten taiumlo thaoslashnh moaumlt soumliuml coacirc ntildeoaumlng tinh tuugravey thoumliumlc soumliuml ldquoYeaacutet ntildeeaacute yeaacutet ntildeeaacute ba la yeaacutet ntildeeaacute ba la taecircng yeaacutet ntildeeaacute boagrave ntildeeagrave ta baoslash hardquo lsquoVoumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua bocircoslash kia voumlocirciumlt qua hai bocircoslash oacirci giaugravec ngoauml (堨諦堨諦波羅堨諦波羅增堨諦菩提薩婆訶)332

AAcircm ntildeieaumlu thiacutech ntildeaugraveng cuucirca nhoumlotildeng thaagraven chuugrave naoslashy laoslashm cho taacircm touml cuucirca con ngoumlocircoslashi doumlocircoslashng nhouml mocircucirc ra ntildeearing thaacircm nhaaumlp vaoslasho Triacute tueauml toaacutei haaumlu

Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh cuotildeng noaringi tieaacuteng vaoslash gaacircy aacircn toumlocirciumlng nhouml Kinh Kim-cang Baucircn goaacutec tieaacuteng Phaiumln cuucirca hai kinh naoslashy ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey treacircn laugrave buoacircng ocircucirc Nhaaumlt baucircn kinh ngaeacuten hocircn ntildeoumlocirciumlc mang ntildeeaacuten ntildeougrave khoaucircng naecircm

332 般 若 波 羅 密 多 心 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八 trang 135

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 248

609 vaoslash baucircn daoslashi hocircn ntildeoumlocirciumlc mang ntildeeaacuten vaoslasho naecircm 850 Trong khoaucircng thocircoslashi gian saugraveu theaacute kyucirc baucircy baucircn dogravech cuucirca kinh ntildeoumlocirciumlc ra ntildeocircoslashi nhouml cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp (KumAringrajneva 摎摩羅什) hoaeumlc ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi (naecircm 400) Huyeagraven-trang (Hsuan-tsang 玄莊naecircm 649) Phaugravep-nguyeaumlt (Dharmacandra 法月naecircm 741) Ntildeaiumli-hueauml (PrajntildeAring大慧 naecircm 790) Tueauml-nhaotilden (PrajntildeAringcakra 慧眼naecircm 861) Thi-hoauml (Fa-cheng 施護 naecircm 856) vaoslash Ntildeaoslash-na-ba-la (DAringnapala 陀那杷羅 naecircm 1000) Kinh Baugravet-nhaotilde cuotildeng ntildeoumlocirciumlc Voacirc-caaacuteu-houmlotildeu luaaumln souml (Vimalamitra 無垢有) dogravech ra tieaacuteng Taacircy taiumlng Cougrave nhoumlotildeng baucircn dogravech vaoslash nhoumlotildeng baucircn socircugrave giaucirci cuucirca Moacircng coaring vaoslash Maotilden-chu (Manchu) OcircUcirc phoumlocircng Taacircy cougrave hocircn 10 baucircn dogravech tieaacuteng Anh beacircn caiumlnh ntildeougrave cooslashn cougrave saugraveu baucircn dogravech tieaacuteng Phaugravep vaoslash moaumlt baucircn tieaacuteng Ntildeoumlugravec Ntildeieagraveu naoslashy cho thaaacutey soumliuml phoaring bieaacuten cuucirca Taacircm-kinh333

Trung-Anh Phaaumlt hoiumlc Toumliuml ntildeiearingn (Dictionary of Chinese Buddhist Terms 中英佛學辭典) ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea nhouml sau

ldquoBaugravet-nhaotilde Taacircm-kinh cougrave nhieagraveu baucircn dogravech vocircugravei nhieagraveu toumliumla ntildeeagrave khaugravec nhau baucircn cuucirca ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp ntildeoumlocirciumlc soumlucirc duiumlng phoaring bieaacuten ntildeaotilde nougravei leacircn baucircn chaaacutet cuucirca caugravec kinh Tueauml giaugravec Cougrave nhieagraveu socircugrave giaucirci veagrave baucircn kinh naoslashyrdquo334 Nhigraven chung trung bigravenh coumlugrave moatildei traecircm naecircm cougrave hai

baucircn dogravech mocircugravei cuucirca Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh ntildeoumlocirciumlc ra maeacutet ntildeoaumlc giaucirc moatildei baucircn cougrave soumliuml caucirci thieaumln hocircn Bocircucirci leotilde tiacutenh 333 EL trang 152 334 DCBT trang 337-8

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 249

chaaacutet coacirc ntildeoaumlng vaoslash tinh hoa cuucirca kinh neacircn Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh raaacutet ntildeoumlocirciumlc phoaring bieaacuten vaoslash phaugravet haoslashnh roaumlng raotildei khaeacutep Trung hoa Vieaumlt nam vaoslash nhieagraveu noumlocircugravec khaugravec

Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh thuoaumlc ntildea-heauml phaugravei bocircucirci leotilde ntildeoumlocirciumlc taaacutet caucirc caugravec heauml phaugravei Phaaumlt giaugraveo chaaacutep nhaaumln nhouml laoslash moaumlt giaugraveo nghoacutea tinh yeaacuteu cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo khoacircng chaelig bocircucirci caugravec truyeagraven thoaacuteng nghieacircn coumlugraveu hoiumlc giaucirc maoslash cooslashn caugravec truyeagraven thoaacuteng tu taaumlp cuucirca thieagraven vaoslash togravenh ntildeoauml Bocircucirci tiacutenh chaaacutet ngaeacuten nguotildei vaoslash coacirc ntildeoaumlng baoslashi kinh naoslashy thiacutech hocirciumlp cho caugrave nhaacircn hay taaumlp thearing deatilde nhocircugrave vaoslash ntildeoiumlc tuiumlng Kinh raaacutet phoaring bieaacuten caucirc giocircugravei xuaaacutet gia vaoslash taiumli gia ocircucirc caugravec noumlocircugravec nhouml Vieaumlt nam Trung hoa Nhaaumlt baucircn Ntildeaiumli haoslashnhellip thoumlocircoslashng tuiumlng ocircucirc cuoaacutei moatildei buoaringi leatilde Soumliuml phoaring bieaacuten roaumlng raotildei cuucirca kinh laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeiearingm ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha ocircucirc noumlucirca sau thieacircn nieacircn kyucirc thoumlugrave nhaaacutet Nougravei moaumlt caugravech khaugravec tinh hoa cuucirca toaoslashn thearing kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc choumlugravea trong 262 toumloslash cuucirca baucircn Haugraven dogravech Taacircm-kinh Theaacute neacircn ta mocircugravei thaaacutey soumliuml quan troiumlng cuucirca kinh naoslashy theaacute naoslasho

Khaugravei nieaumlm Taugravenh-Khoacircng trong Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-Thoumloslasha

Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp Nieaacutet-baoslashn Phaaumlt giaugraveo trocircucirc neacircn raaacutet noaringi tieaacuteng vaoslash phaugravet triearingn toumloslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy thaoslashnh Phaaumlt giaugraveo Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringna 小乘) (chuugraveng ta cuotildeng goiumli laoslash Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu) vaoslash Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna 大乘) (cuotildeng goiumli laoslash Phaaumlt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 250

giaugraveo Phaugravet triearingn sau naoslashy)335 Soumliuml phaacircn chia gioumlotildea Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash Tiearingu-thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp khoaucircng gioumlotildea theaacute kyucirc I troumlocircugravec taacircy logravech vaoslash theaacute kyucirc I sau taacircy logravech Tiearingu-thoumloslasha laoslash troumlocircoslashng phaugravei Phaaumlt giaugraveo Baucirco thuucirc coaacute gioumlotilde nhoumlotildeng locircoslashi daiumly vaoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp truyeagraven thoaacuteng cuucirca Phaaumlt giaugraveo cuotildeng nhouml xem kinh ntildeiearingn PAringli nhouml nguoagraven kinh ntildeiearingn chiacutenh336

Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha chaelig cougrave moaumlt vograve Phaaumlt laoslash ngoumlocircoslashi ntildeaotilde saugraveng laaumlp ra Phaaumlt giaugraveo vaoslash muiumlc ntildeiacutech cao nhaaacutet cuucirca hoiuml laoslash trocircucirc thaoslashnh A-la-haugraven moaumlt ntildeeauml toumlucirc phaiumlm haiumlnh

335 Trong theaacute kyucirc thoumlugrave IV troumlocircugravec taacircy logravech Phaaumlt giaugraveo chia thaoslashnh hai nhaugravenh

chiacutenh Ntildeaiumli chuugraveng boauml (MahAringsaœgika) vaoslash Nguyeacircn thuyucirc boauml (Sthaviras) Ntildeeaacuten theaacute kyucirc thoumlugrave III troumlocircugravec taacircy logravech cougrave taugravem boauml phaugravei mocircugravei (chi nhaugravenh) xuaaacutet phaugravet toumloslash Ntildeaiumli chuugraveng boauml Cuotildeng trong theaacute kyucirc thoumlugrave III-II troumlocircugravec taacircy logravech cougrave moumlocircoslashi chi nhaugravenh mocircugravei xuaaacutet phaugravet toumloslash Nguyeacircn thuyucirc Moumlocircoslashi taugravem boauml phaugravei naoslashy sau naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringna) Truyeagraven thoaacuteng veagrave caugravec boauml phaugravei naoslashy choumla chiacutenh xaugravec vaoslash rootilde raoslashng laeacutem Xem Edward Conzes Buddhist Thought in India Ann Arbor University of Michigan Press 1967 trang 119-120

336 Kinh ntildeiearingn Pali ntildeoumlocirciumlc bieacircn soaiumln vaoslash hieaumlu ntildeiacutenh hoaoslashn chaelignh trong ba kyoslash kieaacutet taaumlp Kyoslash kieaacutet taaumlp laagraven thoumlugrave nhaaacutet chaelig vaoslashi thaugraveng sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp nieaacutet baoslashn (483 troumlocircugravec taacircy logravech) ocircucirc Voumlocircng-xaugrave (RAringjagaha) Sau ntildeougrave khoaucircng 100 naecircm kyoslash thoumlugrave hai ntildeoumlocirciumlc toaring choumlugravec khoaucircng 383 troumlocircugravec taacircy logravech ocircucirc thaoslashnh Xaugrave-veauml (Vesali) vaoslash laagraven thoumlugrave ba khoaucircng naecircm 225 troumlocircugravec taacircy logravech ocircucirc thuucirc ntildeoacirc Hoa-thograve thaoslashnh (Pataliputra Ba-tra-lograve-phaaacutet-thaoslashnh) Kinh ntildeiearingn Nguyeacircn thuyucirc ntildeoumlocirciumlc chia thaoslashnh ba taiumlng (piEcircaka) Luaaumlt taiumlng (VinayapiEcircaka nhoumlotildeng giocircugravei luaaumlt trong taecircng chuugraveng) Kinh taiumlng (Suttaptaka nhoumlotildeng phaugravep thoaiumli cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt) vaoslash Luaaumln taiumlng (AbhidhammapiEcircaka caugravec baoslashi luaaumln phaacircn tiacutech chi tieaacutet kinh taiumlng) Cuotildeng cougrave nhoumlotildeng taugravec phaaringm sau naoslashy nhouml Kinh Na-tieacircn tyoslash-kheo (Milindapantildeha) Thanh-togravenh-ntildeaiumlo luaaumln (Visuddhimagga) vaoslash A-tyoslash-ntildeaoslashm (Abhidhammatthasangaha) Kinh cuucirca phaugravei Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu boauml (Sarvastivada) ntildeoumlocirciumlc vieaacutet baegraveng tieaacuteng Phaiumln (Sanskrit)

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 251

cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet baegraveng chiacutenh soumliuml noatilde loumliumlc cuucirca migravenh

Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt troumlocircoslashng phaugravei phaugravet triearingn roaumlng raotildei sau naoslashy ntildeaotilde cougrave moaumlt soumliuml caucirci caugravech mocircugravei Hoiuml khoacircng chaelig chaaacutep nhaaumln kinh ntildeiearingn PAringli nhouml laoslash nguoagraven kinh ntildeiearingn chiacutenh maoslash cooslashn chaaacutep nhaaumln nhieagraveu kinh ntildeiearingn khaugravec ntildeoumlocirciumlc vieaacutet baegraveng tieaacuteng Phaiumln Haugraven Taacircy taiumlnghellip337 Theo caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha khoacircng chaelig cougrave moaumlt vograve Phaaumlt maoslash cooslashn nhieagraveu vograve noumlotildea Lyugrave toumlocircucircng cuucirca hoiuml khoacircng chaelig trocircucirc thaoslashnh A-la-haugraven maoslash cooslashn houmlocircugraveng ntildeeaacuten laoslashm moaumlt vograve Boagrave-taugravet (vograve Phaaumlt seotilde thaoslashnh) laoslash nhoumlotildeng vograve cougrave thearing chuyearingn hoaugrave taaacutet caucirc nghieaumlp (karmas 業) xaaacuteu vaoslash ntildeau khoaring cuucirca chiacutenh migravenh vaoslash seotilde chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh baegraveng taaacutet caucirc taaacutem looslashng toumloslash bi haelig xaucirc voacirc loumlocirciumlng Ntildeiearingm khaugravec bieaumlt trieaacutet lyugrave chiacutenh yeaacuteu noumlotildea gioumlotildea Phaaumlt giaugraveo Tiearingu-thoumloslasha vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash trong khi Tiearingu-thoumloslasha khauacuteng ntildeogravenh thoumliumlc thearing cuucirca caugravec phaugravep (dharmas) thigrave

337 Khoacircng cougrave taiumlng kinh Ntildeaiumli thoumloslasha (MAringhayAringna) bocircucirci leotilde caugravec kinh ntildeaiumli thoumloslasha

khoacircng phaucirci laoslash moaumlt boauml heauml thoaacuteng xuyeacircn suoaacutet maoslash chaelig laoslash rocircoslashi raiumlc toumloslashng kinh rieacircng bieaumlt goiumli laoslash caugravec kinh ntildeaiumli thoumloslasha (MahAringyAringna sacirctras) khocircucirci ntildeaagraveu ntildeoumlocirciumlc vieaacutet baegraveng tieaacuteng Phaiumln Nhieagraveu baucircn goaacutec Phaiumln ngoumlotilde ntildeaotilde bograve thaaacutet laiumlc vaoslash hieaumln chaelig cougrave nhoumlotildeng baucircn dogravech tieaacuteng baegraveng Taacircy taiumlng vaoslash Trung quoaacutec Vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli thoumloslasha ban ntildeaagraveu laoslash kinh Baugravet nhaotilde vaoslash voacirc soaacute nhoumlotildeng kinh ntildeaiumli thoumloslasha khaugravec maoslash khoacircng thearing lieaumlt keacirc heaacutet teacircn ocircucirc ntildeaacircy Nhouml trigravenh baoslashy ocircucirc treacircn cuoaacuten saugravech naoslashy chaelig giocircugravei thieaumlu Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng trong vaoslashi kinh Ntildeaiumli thoumloslasha nhouml Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Vajrachedika-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) Baugravet-nhaotilde taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) thuoaumlc heauml Kinh ntildeiearingn Baugravet nhaotilde Tuy nhieacircn thaelignh thoaucircng toacirci cuotildeng triacutech daatilden toumloslash caugravec kinh Duy ma caaumlt (Vimalaknerti) Dieaumlu phaugravep lieacircn hoa (Saddharma PuœOslasharneka Sacirctra)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 252

Ntildeaiumli-thoumloslasha tuyeacircn boaacute raegraveng caugravec phaugravep laoslash roatildeng khoacircng Nougravei moaumlt caugravech khaugravec ngaotilde khoacircng laoslash khaugravei nieaumlm lieacircn

quan ntildeeaacuten Tiearingu-thoumloslasha (pudgalanairAringtmya 我空) vaoslash phaugravep khoacircng (dharma- nairAringtmya 法空) laoslash lieacircn quan ntildeeaacuten Ntildeaiumli-thoumloslasha338

Soumliuml phaugravet triearingn sau naoslashy cuucirca Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha trieaacutet lyugrave cuucirca khaugravei nieaumlm phaugravep khoacircng (dharma nairAringtmya) ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln roaumlng raotildei coaacutet yeaacuteu ntildeearing phuucirc ntildeogravenh thoumliumlc thearing rieacircng bieaumlt cuucirca caugravec phaugravep (hieaumln houmlotildeu) Do ntildeougrave saeacutec laoslash khoacircng thoumliumlc toumlocircucircng (vikalpa想) vaoslash caugravec thuoaumlc tiacutenh (keaacutet hocirciumlp vocircugravei toumlocircucircng) cuotildeng khoacircng thaaumlt Touml toumlocircucircng naoslashy ntildeoumlocirciumlc phoaring bieaacuten roaumlng raotildei vocircugravei soumliuml noaringi leacircn cuucirca neagraven vaecircn hoiumlc Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha qua caugravec kinh nhouml kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring 般若波羅密經) Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-PuœOslasharneka 妙法蓮花經) Kinh Laecircng-giaoslash (LaœkAringvatAringra

楞伽經) Kinh Thaagraven-thoacircng du-hiacute (Lalitavistara

神通遊戲經) Tam-muoaumli-voumlocircng kinh

(SamAringdhirAringja三妹王經) Kim-quang-minh kinh

(SuvarnaprabhAringsa金光明經) Thaaumlp-ntildeogravea kinh

(Dasabhacircmi十地經) Voacirc-loumlocirciumlng-thoiuml kinh (SukhAringvati

無量壽經) Duy-ma-caaumlt kinh (Vimalaknerti 維摩詰經) Hoa-nghieacircm kinh (AumlvataUacutesaka Sacirctra 華嚴經) vaoslash voacirc soaacute 338 Xem TR Sharma An Introduction to Buddhist Philosophy Delhi Eastern Book Linkers 1994 trang 24

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 253

nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha khaugravec raaacutet nhieagraveu khoacircng thearing lieaumlt keacirc noaringi vaoslash ntildeaeumlc bieaumlt trong caugravec kinh naoslashy laoslash kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring) TRV Murti ntildeaotilde nougravei raegraveng ldquoVaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt doumliumla treacircn khaugravei nieaumlm caecircn baucircn cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde caugravech maiumlng hoaugrave Phaaumlt giaugraveo trong taaacutet caucirc caugravec laotildenh voumliumlc trieaacutet hoiumlc vaoslash tu taaumlprdquo339

Heauml thoaacuteng trieaacutet hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt bao goagravem kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) vaoslash Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) trong Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde laoslashm moaumlt soumliuml thay ntildeoaringi cocirc baucircn trong nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm troumlocircugravec kia Hai khaugravei nieaumlm ntildei ntildeoacirci vocircugravei nhau laoslash ngaotilde khoacircng (pudgalnairAringtamya) vaoslash phaugravep khoacircng (dharmanaitAringtmya) nhouml ntildeaotilde tigravem thaaacutey trong neagraven vaecircn hoiumlc Phaaumlt giaugraveo Tiearingu-thoumloslasha ntildeoumlocirciumlc tieaacuten triearingn hocircn trong neagraven vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Khaugravei nieaumlm caecircn baucircn cuucirca phaugravep khoacircng (nairAringtmya) ntildeoumlocirciumlc chuyearingn thaoslashnh Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) Sau ntildeougrave khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng naoslashy thaacircm nhaaumlp vaoslasho vaoslashi khaugravei nieaumlm maoslash chuucirc yeaacuteu thuoaumlc baucircn thearing hoiumlc tri thoumlugravec hoiumlc hoaeumlc sieacircu higravenh hoiumlc Moaumlt soaacute khaugravei nieaumlm nhouml AringdhyAringtma saeacutec (racircpa色) houmlotildeu vi (saUacuteskŸta有為) voacirc vi (asamkŸta 無為) toumliuml taugravenh (prakŸti自性) houmlotildeu (bhAringva有) voacirc houmlotildeu (abhAringva無

有) thoumliumlc thearing (svabhAringva 實體) chaacircn thearing (parabhAringva真體) thoumlugravec (vijAringna 識) haoslashnh 339 Murti TRV ed Srinpoche C Mani MAringdhyamika Dialectic and the

Philosophy of NAringgAringrjuna (The Dalai Lama Tibetan Indology Studies vol I) Sarnath 1977 trang x

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 254

(saUacuteskara行) soumliuml kieaumln (vastu事健) vaoslash houmlotildeu tigravenh (sattva有情) cougrave lieacircn quan keaacutet hocirciumlp vocircugravei khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring)

Heauml thoaacuteng Trung luaaumln (MAringdhyamika 中論) laoslash moaumlt troumlocircoslashng phaugravei touml toumlocircucircng doumliumla treacircn khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng nhoumlng ngaoslashi Long-thoiuml340(NAringgAringrjuna 龍樹) khoacircng thearing ntildeoumlocirciumlc coi laoslash nhaoslash saugraveng laaumlp bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde hieaumln houmlotildeu troumlocircugravec ngaoslashi trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc ngay troumlocircugravec caucirc ngaoslashi Maotilde Minh341 (Ashvaghobdquoa 馬鳴) Tuy nhieacircn chiacutenh ngaoslashi Long-thoiuml laoslash baaumlc luaaumln souml ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde daatilden giaucirci Taugravenh-khoacircng thaoslashnh cougrave heauml thoaacuteng Ntildeaacircy laoslash soumliuml ntildeougraveng gougravep vaoslash thaoslashnh coacircng roumliumlc rocircotilde cuucirca ngaoslashi Ngaoslashi ntildeaotilde naeacutem nhoumlotildeng socirciumli chaelig vaoslash ntildean keaacutet chuugraveng laiumli thaoslashnh moaumlt cuoaumln ntildeougrave chiacutenh laoslash soumliuml coaacuteng hieaacuten voacute ntildeaiumli Ngaoslashi ntildeaotilde phaugravet triearingn nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng ntildeaotilde iacutet nhieagraveu raucirci raugravec ntildeougrave ntildeaacircy thaoslashnh tuyeaumlt haucirco trong moaumlt taugravenh caugravech toumlocircng tuiumlc xuyeacircn suoaacutet phaugravet triearingn toaoslashn dieaumln vocircugravei nhoumlotildeng lyugrave luaaumln bieaumln choumlugraveng chaeumlt cheotilde vaoslash saeacutec beugraven Ngaoslashi cuotildeng ntildeaotilde bieacircn soaiumln nhieagraveu taugravec phaaringm trong ntildeougrave Trung quaugraven luaaumln (MAringdhyamika-karikAring) ntildeoumlocirciumlc coi laoslash

340 Ngaoslashi Long thoiuml laoslash tổ thứ 14 trong 28 tổ Phật giaacuteo Ấn độ người Nam Ấn sanh vagraveo năm 160 Nhờ sự gia hộ của Đức Đại-Nhật Như-Lai ngagravei mở được thaacutep bằng sắt vagraveo becircn trong vagrave đảnh lễ Ngagravei Kim Cang Taacutet Đoả rồi được ban lễ quaacuten đảnh vagrave tiếp nhận hai bộ Đại Kinh Caacutec kinh ngagravei ghi cheacutep lại coacute Na Tiecircn Tỳ kheo Kinh Trung Luận Thập nhị mocircn luận Ngagravei thọ khoảng 60 tuổi truyền y baacutet cho tổ Ca na đề bagrave (Kanadeva) 341 Ngaoslashi Maotilde Minh sanh vagraveo thế kỷ thứ nhất luacutec đầu theo ngoại đạo sau vigrave biện luận thua ngagravei Hiếp tocircn giả necircn qui y Phật phaacutep Từ đoacute ngagravei hết sức truyền baacute chaacutenh phaacutep lagravem ra những bộ Ntildeại-thừa Khocircucirci-tiacuten-luận Ntildeại-thừa Trang-nghiecircm kinh luận Phật giaacuteo Nam Ấn ntildeoauml nhờ vậy magrave lần lần thịnh vượng

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 255

moaumlt kieaumlt taugravec trigravenh baoslashy trong moaumlt taugravenh caugravech cougrave heauml thoaacuteng trieaacutet lyugrave Trung luaaumln nougravei rieacircng vaoslash Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha nougravei chung Chiacutenh vigrave leotilde ntildeougrave maoslash PT Raju taugravec giaucirc quyearingn lsquoIdealistic Thought of Indiarsquo ntildeaotilde ghi nhaaumln raegraveng ldquoLaoslash moaumlt bieaumln choumlugraveng gia ntildeaiumli souml Long-thoiuml ntildeoumlugraveng haoslashng ntildeaagraveu cougrave moaumlt khoacircng hai treacircn theaacute giocircugraveirdquo

Caugravec nhaoslash Khoacircng luaaumln (divideacircnyatAringvAringdins 空論者 tu taaumlp theo troumlocircoslashng phaugravei naoslashy) ntildeaotilde xem hoiuml nhouml laoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi thuoaumlc heauml Trung luaaumln (MAringdhyamikas) hoaeumlc nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo maoslash chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaugravec ngoauml Con ntildeoumlocircoslashng ntildeougrave toumlugravec khaeacutec voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan chaaacutep thuucirc ntildeoaacutei ntildeaotildei hai beacircn cuucirca hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phuucirc ntildeogravenh thoumlocircoslashng haegraveng vaoslash ntildeoaiumln dieaumlt

Nghieacircn coumlugraveu vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cuotildeng cho thaaacutey moaumlt soaacute caugravec nhaoslash Du giaoslash (YogAringcAringrins 瑜 伽者) ntildeaotilde bieacircn soaiumln nhoumlotildeng tougravem taeacutec cuucirca Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt thaoslashnh thearing thocirc Ngaoslashi Traagraven Na342 (DignAringga 陳那) ntildeaotilde nougravei trong taugravec phaaringm PrajntildeAring-pAringramitAring-piœOslashAringrtha cougrave 16 maatildeu Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性)343 Ngaoslashi Souml-toumlucirc-hieagraven 342 Dignga (S) Trn Na Mhadignga (S) Diṅnga (S) Ngagravei Trn Na khai t Trn Na phaacutei hoagraven thagravenh mocircn hc Nhacircn Minh Lyacute lun vagrave tuyecircn dng A-li-da-duyecircn-khi lun 343 PrajntildeAringpAringramitAring-piœOslashAringrtha I-II ed G Tucci (Minor Saœskrit Texts on

the PrajntildeAringpAringramitAring) Journal of Royal Asiatic Society 1947 618 trang 263-64 1 Khoacircng Boagrave-taugravet (Bodhisattva-divideacircnyatAring) 2 BhoktŸ-divideacircnyatAring 3 AdhyAringtmika-divideacircnyatAring 4 Khoacircng soumliuml kieaumln (Vastu-divideacircnyatAring) 5 Khoacircng saeacutec (Racircpa-divideacircnyatAring) 6 Khoacircng Toumliuml taugravenh (PrakŸti-divideacircnyatAring) 7 Khoacircng thoumlugravec (VijntildeAring-divideacircnyatAring) 8 Khoacircng houmlotildeu tigravenh (Sattva-divideacircnyatAring) 9 Khoacircng haoslashnh

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 256

(Haribhadra 師子賢) cuotildeng ntildeeagrave caaumlp trong socircugrave luaaumln cuucirca ngaoslashi Phi toumliuml taugravenh (prakŸtiplusmnacircnyatAring 非自性) Phi houmlotildeu vi (saUacuteskŸtaplusmnacircnyatAring 非有為) vaoslash Phi voacirc-vi (asaUacuteskŸtaplusmnunyatAring 非無為) ntildeeagraveu thuoaumlc veagrave Voacirc-saeacutec-giocircugravei (Aumlloka 無色界) Ngaoslashi Traagraven Na cuotildeng phuucirc ntildeogravenh ngay caucirc chiacutenh baucircn thaacircn Boagrave-taugravet cuotildeng laoslash Khoacircng344 Vigrave vaaumly cougrave thearing nougravei raegraveng khaugravei nieaumlm caecircn baucircn cuucirca ngaotilde khoacircng (pudgala-nairAringtmya) vaoslash phaugravep khoacircng (dharma-nairAringtmya) trong Phaaumlt giaugraveo ban ntildeaagraveu ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng chi tieaacutet hocircn trong hai moumlocirci maatildeu Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) nhouml ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong Baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircsAringsarikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 八天頌般若波羅密經) trong khi ntildeougrave PrajntildeAring-pAringramitAring-piœOslashAringrtha cuucirca ngaoslashi Traagraven na chaelig neacircu ra cougrave moumlocircoslashi saugraveu maatildeu Taugravenh-khoacircng

Cuotildeng cougrave nhieagraveu nhaoslash bigravenh luaaumln hieaumln ntildeaiumli khaugravec chauacuteng haiumln nhouml Giaugraveo souml Stcherbatsky345Aiyaswami Sastri BhAringvaviveka346 Obermiller347 Murti348hellip laoslash

(SaUacuteskAringra-divideacircnyatAring) 10 Khoacircng phaugravep (Dharma-divideacircnyatAring) 11 Khoacircng ngaotilde (Atma-divideacircnyatAring) 12 Khoacircng phaugravep (Pudgalanaira-divideacircnyatAring) 13 Khoacircng houmlotildeu vi (SaUacuteskŸta-divideacircnyatAring) 14 Khoacircng voacirc vi (AsaUacuteskŸta-divideacircnyatAring) 15 SAringvadya-divideacircnyatAring 16 Nirvadya-divideacircnyatAring

344 Nhouml treacircn trang 263 BodhisattvaUacute na paplusmnyAringmnety uktavAringœs tattvato muniaelig bhoktAringdhyAringtmikavastunAringUacute kathitAring tena divideacircnyatAring

345 Prof Stcherbatsky MadhyAringnta-vibhAringga Discrimination between Middle and Extremes Calcutta 1971

346 BhAringvaviveka PrajntildeAringpradnepa on MadhyamakaplusmnAringstra 347 Obermiller E A Study of the Twenty Aspects of divideacircnyatAring Idian Historical Quarterly Taaumlp IX 1933 348 Murti TRV The Central Philosophy of Buddhism An Study of the

MAringdhyamika System Delhi Harper Collins 1998

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 257

nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi cougrave coaacuteng hieaacuten locircugraven trong vieaumlc phaugravet triearingn toumlocircng tuiumlc khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) Theo tieaacuten soacute Harsh Narayan Taugravenh-khoacircng laoslash thuyeaacutet houml voacirc thanh togravenh hoaoslashn toaoslashn laoslash thuyeaacutet phuucirc ntildeogravenh soumliuml troaacuteng khoacircng trieaumlt ntildeearing cuucirca caugravec phaugravep hieaumln houmlotildeu cho ntildeeaacuten nhoumlotildeng heauml quaucirc cuoaacutei cuoslashng cuucirca soumliuml phuucirc ntildeogravenh Ntildeearing choumlugraveng minh vaoslash cuucircng coaacute quan ntildeiearingm naoslashy oacircng khoacircng chaelig ntildeoumla ra vaoslashi baegraveng choumlugraveng cuucirca caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash cooslashn doumliumla vaoslasho nhoumlotildeng nhaaumln ntildeogravenh truyeagraven thoaacuteng nhouml sau

ldquoSoumliuml haagraveu nhouml ntildeoagraveng nhaaacutet triacute cuucirca moaumlt nhaaumln ntildeogravenh truyeagraven thoaacuteng nhouml vaaumly thaaumlt khougrave ntildeearing hiearingu theaacute naoslasho soumliuml dieatilden dogravech Taugravenh-khoacircng houml voacirc cougrave thearing bograve baugravec boucirc vigrave cho laoslash hoaoslashn toaoslashn sai laagravemrdquo

Nhoumlotildeng nhaoslash Du-giaoslash luaaumln (YogAringcAringra) ntildeaotilde moacirc taucirc Taugravenh-khoacircng nhouml laoslash hoaoslashn toaoslashn houml voacirc Tieaacuten soacute Radhakrishnan nougravei raegraveng soumliuml tuyeaumlt ntildeoaacutei (divideacircnyatAring) doumlocircoslashng nhouml laoslash baaacutet ntildeoaumlng trong tiacutenh tuyeaumlt ntildeoaacutei Tieaacuten soacute TRV Murti cho raegraveng triacute tueauml Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring) laoslash moaumlt soumliuml tuyeaumlt ntildeoaacutei hoaoslashn toaoslashn

lsquoSoumliuml tuyeaumlt ntildeoaacutei thoumlocircoslashng mang yugrave nghoacutea Khoacircng (plusmnacircnya) bocircucirci nougrave troaacuteng roatildeng taaacutet caucirc caugravec thuoaumlc tiacutenhrsquo

Nhouml chuugraveng ta thaaacutey vocircugravei phong traoslasho noaringi leacircn cuucirca caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash caugravec nhaoslash trieaacutet hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha khuynh houmlocircugraveng mocircugravei cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) laoslashm phong phuugrave theacircm khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring) trong kinh ntildeiearingn pAringli hoaeumlc ngaotilde khoacircng vaoslash phaugravep khoacircng trong Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringna) Khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash soumliuml caugravech maiumlng hougravea khaugravei

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 258

nieaumlm lsquokhoacircngrsquo troumlocircugravec kia trong kinh ntildeiearingn Nguyeacircn-thuucircy vocircugravei nhoumlotildeng thoumliumlc thearing hoaeumlc yugrave nghoacutea saacircu saeacutec hocircn chauacuteng haiumln Taugravenh-khoacircng nhouml laoslash Baucircn chaaacutet ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca Thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm lyugrave Duyeacircn khocircucirci (PratnetyasamutpAringda 緣起因緣生起) Trung ntildeaiumlo (中道) Nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa 涅槃) Voumlocirciumlt khoucirci soumliuml Phuucirc ntildeogravenh vaoslash Khoacircng thearing dieatilden taucirc ntildeoumlocirciumlc (ChatubdquokoEcirci-vinirmukta) vaoslash laoslash Phoumlocircng tieaumln cuucirca Tuiumlc ntildeeaacute (Sammuti Skt SaUacutevŸtisatya 俗諦) vaoslash Chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrtha-satya Skt ParamAringrthasatya 真諦)

Baacircy giocircoslash chuugraveng ta seotilde nghieacircn coumlugraveu chuugraveng toumloslashng boumlocircugravec nhoumlng ntildeaagraveu tieacircn chuugraveng ta phaucirci hiearingu yugrave nghoacutea tougravem goiumln cuucirca Taugravenh-khoacircng trong laotildenh voumliumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha

1 Ntildeogravenh nghoacutea Taugravenh-khoacircng Thuaaumlt toumloslash divideacircnyatAring349 laoslash soumliuml keaacutet hocirciumlp cuucirca lsquoplusmnacircnyarsquo

(khoacircng troaacuteng roatildeng roatildeng tueaacutech) vocircugravei haaumlu toaacute lsquotarsquo (toumlocircng ntildeoumlocircng vocircugravei tieaacuteng Anh laoslash lsquonessrsquo [chaelig cho danh toumloslash]) nghoacutea laoslash soumliuml troaacuteng khoacircng soumliuml troaacuteng roatildeng hoaeumlc chaacircn khoacircng Khaugravei nieaumlm cuucirca toumloslash naoslashy veagrave cocirc baucircn thuoaumlc caucirc hocirciumlp lyugrave laatilden bieaumln choumlugraveng Thaaumlt khougrave hiearingu khaugravei nieaumlm naoslashy laoslash do yugrave nghoacutea chaacircn ntildeeaacute (paramAringrtha真諦) cuucirca nougrave laoslash ntildeeauml nhaaacutet nghoacutea khoacircng (thaeacuteng nghoacutea khoacircng ligravea caugravec phaugravep thigrave khoacircng cougrave toumliuml taugravenh paramAringrtha-divideacircnyatAring 真空) lieacircn quan ntildeeaacuten yugrave nghoacutea ngoacircn ngoumlotilde-logiacutec hoiumlc (vyavahAringra) ntildeaeumlc bieaumlt bocircucirci vigrave toumloslash nguyeacircn hoiumlc (nghoacutea laoslash 349 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring

Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 218

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 259

plusmnacircnya troaacuteng roatildeng hoaeumlc khoacircng cougrave gigrave trong higravenh daugraveng cuucirca caugravec phaugravep) ntildeaotilde cho thaaacutey khoacircng cougrave cung caaacutep theacircm gigrave vaoslasho yugrave thoumliumlc tieatilden hoaeumlc lyugrave thuyeaacutet cuucirca khaugravei nieaumlm naoslashy

Theo Trung-Anh Phaaumlt hoiumlc Toumliuml ntildeiearingn350 nougravei lsquoBaucircn chaaacutet khoacircng laoslash Taugravenh-khoacircng vaaumlt thearing cuucirca baucircn chaaacutet caugravec hieaumln toumlocirciumlngrsquo laoslash yugrave nghoacutea caecircn baucircn cuucirca divideacircnyatAring

Ntildeearing boaring sung tiacutech coumliumlc vaoslasho yugrave nghoacutea naoslashy chuugraveng ta toumloslashng boumlocircugravec khaucirco saugravet laotildenh voumliumlc ntildeogravenh nghoacutea naoslashy qua nhoumlotildeng soumliuml viacute von ntildeaagravey thocirc ca vaoslash gocirciumli higravenh cuucirca Taugravenh-khoacircng nhouml sau

2 Nhoumlotildeng So saugravenh veagrave Taugravenh-khoacircng Ngaoslashi Phaaumlt aacircm (Buddhaghosa) duoslashng moaumlt soaacute higravenh

aucircnh so saugravenh ntildeearing minh hoiumla veagrave soumliuml khoacircng thoumliumlc thearing cuucirca baucircn chaaacutet hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep Ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna) cuotildeng laaacutey nhoumlotildeng so saugravenh naoslashy ntildeearing chaelig ra hieaumlu quaucirc cuucirca logic choumlugravea ntildeoumliumlng trong chuugraveng ntildeearing thoumliumlc nghieaumlm baucircn chaaacutet khoacircng thoumliumlc cuucirca caugravec phaugravep Nhoumlotildeng phaugravep naoslashy ntildeaotilde toumloslashng mocircugravei (nicanava) gioaacuteng nhouml soumlocircng tan khi maeumlt trocircoslashi leacircn (suriyaggamane ussavabindu) nhouml boiumlt noumlocircugravec ngaeacuten nguucirci (udake dndaraji) nhouml haiumlt caacircy muoslash taiumlc ocircucirc doumlocircugravei ntildeaugravey duoslashi (aragge sasapo) nhouml tia chocircugravep ngaeacuten nguucirci (vijjuppado viya ca paritthayino) nhouml aucirco giaugravec (mAringyAring 幻覺)nhouml sougraveng naeacuteng (marici 焰喻dieaumlm duiuml) nhouml giaaacutec mocirc (supinanta夢) nhouml baugravenh xe loumlucirca (alatacakka熱輪車) nhouml thaoslashnh Caoslashn-thaugravet-baoslash (Gandharvas gandhabba-nagara乾撻婆)nhouml boiumlt 350 DCBT trang 259

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 260

bougraveng (phena 浮水) vaoslash nhouml caacircy chuoaacutei (kadali 香蕉) Cuotildeng thaaumlt thuugrave vograve vaoslash yugrave nghoacutea khi ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde

duoslashng haagraveu heaacutet caugravec so saugravenh naoslashy trong taugravec phaaringm (Karikas) cuucirca ngaoslashi nhouml baugravenh xe loumlucirca (alatacakranirmana熱輪車) giaaacutec moaumlng (svapnasupinanta 夢) aucirco giaugravec (mAringyAring 幻

覺) aucirco toumlocircucircng (marici 幻想) higravenh caagraveu vooslashng treacircn trocircoslashi (ambu-candra球周) thaoslashnh Caoslashn-thaugravet-baoslash (gandhar-vanagara 乾撻婆)351

Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng duoslashng voacirc soaacute nhoumlotildeng higravenh aucircnh so saugravenh trong kinh ntildeiearingn pAringli ntildeearing chaelig ra soumliuml khoacircng thaaumlt cuucirca moatildei loaiumli phaugravep vaoslash chiacutenh nhoumlotildeng higravenh aucircnh viacute von naoslashy sau naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng moaumlt caugravech hieaumlu quaucirc trong caugravec troumlocircoslashng phaugravei trieaacutet hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc bieaumlt nhoumlotildeng nhaoslash touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo Trung hoa352 ntildeaotilde so saugravenh Taugravenh-khoacircng vocircugravei nhieagraveu higravenh aucircnh vaoslash maoslashu saeacutec linh ntildeoaumlng nhouml sau 1 Taugravenh-khoacircng nhouml khoacircng choumlocircugraveng ngaiumlihellip gioaacuteng nhouml

houml khoacircng troaacuteng khoacircng hieaumln houmlotildeu trong moiumli hieaumln toumlocirciumlng nhoumlng choumla bao giocircoslash caucircn trocircucirc hoaeumlc choumlocircugraveng ngaiumli baaacutet coumlugrave toumlocircugraveng traiumlng naoslasho

2 Taugravenh-khoacircng nhouml Nhaaacutet thieaacutet triacutehellip gioaacuteng nhouml troaacuteng khoacircng ocircucirc khaeacutep nocirci naeacutem gioumlotilde vaoslash bieaacutet moiumli ntildeieagraveu moiumli nocirci

3 Taugravenh-khoacircng nhouml soumliuml bigravenh ntildeauacutenghellip gioaacuteng nhouml Khoacircng bigravenh ntildeauacuteng vocircugravei taaacutet caucirc khoacircng phaacircn bieaumlt thieacircn leaumlch

351 MAringdhyamikavŸtti ed L de la Vallee Poussin Bibliotheca Buddhica Taaumlp IV 1902-13 trang 173 177 352 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain

The Pennsylvania State University 1972 trang 100-1

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 261

baaacutet coumlugrave nocirci naoslasho 4 Taugravenh-khoacircng biearingu thograve taugravenh chaaacutet meacircnh moacircnghellip

gioaacuteng nhouml khoacircng voacirc bieacircn roaumlng locircugraven vaoslash voacirc taaumln 5 Taugravenh-khoacircng khoacircng cougrave higravenh saeacutec vaoslash bougraveng daugravenghellip

gioaacuteng nhouml khoacircng khoacircng mang daugraveng daaacutep hoaeumlc biearingu toumlocirciumlng gigrave

6 Taugravenh-khoacircng biearingu thograve soumliuml thanh togravenhhellip gioaacuteng nhouml khoacircng luoacircn luoacircn trong saugraveng khoacircng gocirciumln phieagraven naotildeo oacirc ueaacute

7 Taugravenh-khoacircng chaelig soumliuml baaacutet ntildeoaumlnghellip gioaacuteng nhouml khoacircng luoacircn luoacircn ocircucirc traiumlng thaugravei doumloslashng chaelig naecircng ntildeoaumlng nhoumlng voumlocirciumlt leacircn tieaacuten trigravenh sanh vaoslash dieaumlt

8 Taugravenh-khoacircng chaelig soumliuml phuucirc ntildeogravenh tiacutech coumliumlchellip phuucirc ntildeogravenh taaacutet caucirc nhoumlotildeng gigrave cougrave giocircugravei haiumln vaoslash keaacutet thuugravec

9 Taugravenh-khoacircng biearingu thograve soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca phuucirc ntildeogravenhhellip phuucirc ntildeogravenh taaacutet caucirc Ngaotilde chaaacutep vaoslash ntildeoaiumln dieaumlt nhoumlotildeng chaaacutep thuucirc vaoslasho Taugravenh-khoacircng (chaelig ra tiacutenh sieacircu vieaumlt xuyeacircn suoaacutet giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec trougravei buoaumlc)

10 Taugravenh-khoacircng biearingu thograve soumliuml khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc hoaeumlc khoacircng naeacutem gioumlotilde ntildeoumlocirciumlchellip gioaacuteng nhouml khoacircng gian hoaeumlc houml khoacircng khoacircng loumlu daaacuteu hoaeumlc naeacutem gioumlotilde phaugravep gigrave

Khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring 空) xuaaacutet hieaumln ntildeaagraveu tieacircn trong kinh ntildeiearingn PAringli vaoslash ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn trong moatildei troumlocircoslashng phaugravei trieaacutet hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha baegraveng ngheauml thuaaumlt so saugravenh gocirciumli higravenh nhouml moumlocircoslashi viacute von treacircn ntildeaotilde minh hoiumla kheugraveo leugraveo vaoslash higravenh toumlocirciumlng taugravenh chaaacutet aucirco giaugravec cuucirca caugravec hieaumln toumlocirciumlng vaoslash khoacircng chaaacutep thuucirc caucirc Taugravenh-khoacircng ntildeougrave

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 262

3 YUgrave nghoacutea cuucirca Khaugravei nieaumlm Taugravenh-Khoacircng

a Taugravenh-khoacircng nhouml Baucircn chaaacutet ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca Thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm

Trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml voacirc ngaotilde (anattAring 無我) nhoumlotildeng nhaoslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy (TheravAringdists) vaoslash Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringnists) ntildeaotilde hiearingu Khoacircng (Suntildentildeam) hoaeumlc voacirc ngaotilde (anAringtmam) nghoacutea laoslash soumliuml khoacircng toagraven taiumli cuucirca baaacutet coumlugrave moaumlt thoumliumlc thearing naoslasho nhouml ngaotilde hoaeumlc con ngoumlocircoslashi (pudgala-suntildentildeatAring) maoslash N Dutt ntildeaotilde nougravei raegraveng

lsquoNhoumlotildeng nhaoslash Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml (SarvAringstivAringdins) cuotildeng saugraveng taiumlo theacircm phaugravep aaacuten thoumlugrave touml lsquokhoacircngrsquo (plusmnacircnya) trong tam phaugravep aaacuten laoslash ntildeau khoaring (dukkha) voacirc thoumlocircoslashng (anitya) vaoslash voacirc ngaotilde (anAringtma) Maeumlc duoslash phaugravep aaacuten thoumlugrave touml naoslashy khoacircng chuyeacircn chocircucirc yugrave nghoacutea Ntildeaiumli-thoumloslasha nhoumlng nougrave cougrave yugrave nghoacutea khoacircng gigrave khaugravec hocircn laoslash voacirc ngaotilde (anAringtma)rdquo 353

Trong khi caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde cho lsquokhoacircngrsquo laoslash soumliuml khoacircng toagraven taiumli cuucirca ngaotilde (pudgala suntildentildeatAring) cuotildeng nhouml laoslash soumliuml khoacircng toagraven taiumli cuucirca phaugravep (dharma suntildentildeatAring)

Toumloslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) cuotildeng chaelig ra baucircn chaaacutet ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm hoaeumlc ntildeieagraveu gigrave ntildeougrave gioaacuteng nhouml vaaumly higravenh thoumlugravec cuucirca baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec hieaumln toumlocirciumlng Taugravenh-khoacircng bao phuucirc taaacutet caucirc nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave lieacircn quan ntildeeaacuten quan ntildeiearingm veagrave cuoaumlc ntildeocircoslashi vaoslash theaacute giocircugravei 353 Aspects of MahAringyAringna Buddhism trang 26 This view is endorsed by

PT Raju Idealistic Thought of India trang 207 cuotildeng xem Buddhism its Religion and Philosophy Prof WS Karunaratne Buddhist Research Society Singapore 1988 trang 44

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 263

Baucircn chaaacutet thaaumlt thoumlocircoslashng cougrave hai khaugravei nieaumlm trieaacutet lyugrave roaumlng raotildei higravenh thoumlugravec hieaumln houmlotildeu vaoslash baucircn chaaacutet hieaumln houmlotildeu (chaelig cho yugrave nghoacutea troumloslashu toumlocirciumlng cuucirca nguyeacircn lyugrave vuotilde truiuml pheugravep taeacutec quan heauml nhaacircn quaucirc hoaeumlc lyugrave nhouml thograve cuucirca caugravec phaugravep) Trong loacutenh voumliumlc naoslashy thoumliumlc thearing ntildeiacutech thoumliumlc khoacircng phaucirci laoslash vuotilde truiuml nhoumlng laoslash nguyeacircn nhaacircn ntildeaagravey ntildeuucirc cho vuotilde truiuml nhouml ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy trong choumlocircng thoumlugrave hai cuucirca Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Sadharma-puœOslasharika Sacirctra) nhouml sau

ldquoBaucircn thearing chaacircn thaaumlt cuucirca taaacutet caucirc caugravec hieaumln toumlocirciumlng duy chaelig cougrave chouml Phaaumlt vocircugravei chouml Phaaumlt mocircugravei cougrave thearing hiearingu Thaaumlt toumlocircugraveng cuucirca caugravec phaugravep Thaaumlt toumlocircugraveng naoslashy bao goagravem nhouml thograve toumlocircugraveng nhouml thograve taugravenh nhouml thograve thearing nhouml thograve loumliumlc nhouml thograve taugravec nhouml thograve nhaacircn nhouml thograve duyeacircn nhouml thograve quaucirc nhouml thograve baugraveo vaoslash nhouml thograve boaringn maiumlt coumlugraveu caugravenh ntildeauacutengrdquo354

(唯佛與佛乃能究盡諸法實相所謂諸法如是相如

是性如是體如是力如是作如是因如是緣如是果

如是報如是体末究竟等)355

Nhouml chuugraveng ta thaaacutey thoumliumlc thearing nhouml vaaumly cougrave nghoacutea raegraveng taaacutet caucirc caugravec phaugravep luoacircn luoacircn nhouml chuugraveng laoslash Taaacutet caucirc toumlocircugraveng taugravenh thearing loumliumlc taugravec nhaacircn duyeacircn quaucirc baugraveo vaoslash soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet nhouml nhau cuucirca chiacuten thaoslashnh toaacute treacircn cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep luoacircn nhouml vaaumly Giaucirci thiacutech roaumlng hocircn laoslash

Nhouml nougravei khi chuugraveng ta giaugravec ngoauml moaumlt toumlocircugraveng cougrave nghoacutea raegraveng giaugravec quan cuucirca chuugraveng ta tieaacutep xuugravec caugravec toumlocircugraveng maoslash caugravec toumlocircugraveng ntildeougrave ntildeang hiearingn thograve nhoumlotildeng taugravenh caugravech noaringi baaumlt 354 LS Chapter II trang 24 355

妙 法 蓮 華 經 佛 教 經 典 會 佛 教 慈 慧 服 務 中 心香 港 一

九九 四trang 47

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 264

hoaeumlc baucircn chaaacutet cuucirca toumlocircugraveng ntildeougrave Toumloslash ntildeougrave toagraven taiumli nhoumlotildeng toumlocircugraveng beacircn ngoaoslashi biearingu loauml nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh noaumli taiumli hoaeumlc baucircn chaaacutet do ntildeougrave toumlocircugraveng naoslashy giaucirc hieaumln nhouml moaumlt thoumliumlc thearing naoslasho ntildeougrave Thoumliumlc thearing giaucirc ntildeogravenh naoslashy rootilde raoslashng cougrave moaumlt naecircng loumliumlc haegraveng houmlotildeu beacircn trong nhouml baucircn chaaacutet cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) maoslash nhoumlotildeng ntildeoaumlng cocirc ntildeogravenh houmlocircugraveng cuucirca chuugraveng houmlocircugraveng beacircn ngoaoslashi ntildeearing hoaoslashn thaoslashnh choumlugravec naecircng biearingu loauml toumlocircugraveng cuucirca chuugraveng Ntildeougrave laoslash moaumlt toumlocircugraveng toagraven taiumli nhouml thograve Theaacute giocircugravei hoaeumlc vuotilde truiuml laoslash heauml thoaacuteng locircugraven cuucirca voacirc soaacute caugravec phaugravep Caugravec phaugravep cuoslashng toagraven taiumli cuoslashng hoaiumlt ntildeoaumlng vaoslash aucircnh houmlocircucircng laatilden nhau ntildeearing taiumlo ra voacirc soaacute hieaumln toumlocirciumlng Ntildeaacircy goiumli laoslash nguyeacircn nhaacircn Nguyeacircn nhaacircn doumlocircugravei nhoumlotildeng ntildeieagraveu kieaumln khaugravec nhau seotilde taiumlo ra nhoumlotildeng hieaumlu quaucirc khaugravec nhau ntildeearing daatilden ntildeeaacuten keaacutet quaucirc hoaeumlc toaacutet hoaeumlc xaaacuteu hoaeumlc trung dung Ntildeaacircy laoslash ntildeogravenh lyugrave raaacutet chung nguyeacircn nhaacircn toagraven taiumli hoaeumlc higravenh thoumlugravec toagraven taiumli laoslash nhouml vaaumly Nougravei moaumlt caugravech khaugravec bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc moiumli phaugravep toagraven taiumli khoacircng cougrave Taugravenh-khoacircng khoacircng cougrave gigrave toagraven taiumli Do ntildeougrave Taugravenh-khoacircng coumliumlc kyoslash soaacuteng ntildeoaumlng vaoslash tiacutech coumliumlc trong Taacircm-kinh nougravei laoslash lsquoSaeacutec chauacuteng khaugravec vocircugravei khoacircng khoacircng chauacuteng khaugravec vocircugravei saeacutecrsquo (色不是空空不是色)356 Vaoslash ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna) tuyeacircn boaacute raegraveng Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt baucircn chaaacutet ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm baegraveng moaumlt locircoslashi tuyeacircn boaacute baaacutet huucirc nhouml

lsquoVocircugravei Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc ntildeeagraveu cougrave thearing khoacircng cougrave

356 般 若 波 羅 密 多 心 經 trang 134

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 265

Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc ntildeeagraveu khoacircng thearingrsquo357

Vaoslash doacute nhieacircn ntildeieagraveu naoslashy toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thoumliumlc thearing nhouml Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vieaacutet

ldquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave (Subhacircti) locircoslashi cuucirca Nhouml lai (TathagAringta) laoslash thaaumlt toumlocircng oumlugraveng vocircugravei baucircn thearing Chuugraveng laoslash nhoumlotildeng locircoslashi toaacutei haaumlu khoacircng cougrave giaucirc doaacutei cuotildeng khoacircng phaucirci khoacircng chiacutenh thoaacutengrdquo

(須 菩 提如 來 是 真 語 者實 語 者如

語 者不 獨 語 者不 異 語 者)358

Taugravenh-khoacircng khoacircng phaucirci laoslash moaumlt giaugraveo nghoacutea Ntildeocircn giaucircn laoslash caugravei cougrave thearing naeacutem ntildeoumlocirciumlc trong tiacutenh nguyeacircn tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslash toaringng thearing cuucirca nougrave laoslash voacirc souml triacute cuucirca luaaumln Du-giaoslash chaelig daoslashnh rieacircng cho Ntildeoumlugravec Phaaumlt toaacutei cao Taugravenh-khoacircng toumlocirciumlng troumlng cho soumliuml troaacuteng khoacircng cuucirca caugravec tiacuten ntildeieagraveu Ai xem Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt tiacuten ntildeieagraveu seotilde laoslash nhoumlotildeng naiumln nhaacircn cuucirca nhoumlotildeng choumlugraveng bogravenh traagravem kha khoacircng thearing choumlotildea ntildeoumlocirciumlc nhouml trong cuoaacuten Caecircn-baucircn Trung Quaugraven luaaumln tuiumlng (MacirclamAringdhyamika-kAringrikAring) ntildeaotilde xaugravec ntildeogravenh raegraveng

(divideacircnyatAring sarvadrsEcircīnAringm proktAring nihplusmnaraUgraveam jinaih yeplusmnam tu divideacircnyatAring drsEcircistAringnasAringdhyAringn pabhAringplusmnire)359

Trong kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt Taugravenh-khoacircng chaelig cho theaacute giocircugravei tueauml giaugravec laoslash khoacircng taugravech rocircoslashi khoucirci theaacute giocircugravei voiumlng toumlocircucircng lsquoSaeacutec (theaacute giocircugravei voiumlng toumlocircucircng) laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet

357 The Middle Treatise (T 1564 in Vol 30 tr by KumAringrajneva in 409

AD) xxiv 14 NAringgAringrjunarsquos Twelve Gate Treatise viii Boston D Reidel Publishing Company 1982 cuotildeng xem Empty Logic Hsueh Li Cheng Delhi Motilal Banarsidass 1991 trang 43

358 金 剛 般 若 波 羅 密 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八 tr 121 359 MacirclaMAringdhyamika-kAringrikAring of NagAringrjuna David J Kalupahana Delhi

Motilal Banarsidass 1996 xxii trang 16

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 266

vocircugravei khoacircng (theaacute giocircugravei tueauml giaugravec) vaoslash lsquokhoacircng laoslash ntildeoagraveng vocircugravei saeacutecrsquo360 Taiumli ntildeaacircy lsquosaeacutec thigrave ntildeoagraveng vocircugravei khoacircngrsquo cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc coi nhouml ntildeearing chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng ntildei leacircn toumloslash voiumlng toumlocircucircng ntildeeaacuten tueauml giaugravec trong khi lsquokhoacircng thigrave ntildeoagraveng vocircugravei saeacutecrsquo ntildeearing chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng ntildei xuoaacuteng toumloslash tueauml giaugravec ntildeeaacuten voiumlng toumlocircucircng

Muiumlc ntildeiacutech cuucirca Taugravenh-khoacircng chaelig ra soumliuml phaugravet triearingn ngoacircn ngoumlotilde ntildeoaiumln dieaumlt (voacirc ngoacircn) vaoslash hieaumlu quaucirc ntildeoumla ntildeeaacuten lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo (divideacircnyatAring) toumlocircng oumlugraveng vocircugravei chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash traiumlng thaugravei trong ntildeougrave ngoacircn ngoumlotilde cuotildeng bograve ntildeoaiumln taaumln vaoslash lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo nghoacutea laoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaugravep hieaumln houmlotildeu lieacircn quan tocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy chuugraveng ta laoslash moaumlt thoumliumlc teaacute ntildeoumlocirciumlc xaugravec laaumlp thaaumlt soumliuml

Nhoumlotildeng nhaoslash khoacircng luaaumln (divideacircnyavadin) khoacircng phaucirci laoslash ngoumlocircoslashi hay hoaoslashi nghi trieaumlt ntildeearing cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash ngoumlocircoslashi theo thuyeaacutet houml voacirc reotilde tieagraven phuucirc ntildeogravenh soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec phaugravep vigrave locirciumli iacutech cuucirca chiacutenh nougrave hoaeumlc ngoumlocircoslashi thiacutech thuugrave trong vieaumlc tuyeacircn boaacute raegraveng vograve aaacutey khoacircng cougrave hieaumln houmlotildeu Muiumlc tieacircu cuucirca vograve aaacutey ntildeocircn giaucircn chaelig cho thaaacutey raegraveng taaacutet caucirc caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng treacircn theaacute giocircugravei naoslashy cuoaacutei cuoslashng ntildeoumlocirciumlc xem laoslash chaacircn thoumlocircoslashng chaacircn ngaotilde vaoslash chaacircn laiumlc ntildeougrave laoslash yugrave nghoacutea cuucirca Taugravenh-khoacircng Do theaacute nhoumlotildeng soumliuml toumliuml maacircu thuaatilden vaoslash toumlocircng ntildeoaacutei chaelig laoslash soumliuml taiumlm xuaaacutet hieaumln theo nhaacircn duyeacircn vaoslash choumlotilde nghoacutea

Thaaumlt ra nhaoslash khoacircng luaaumln thiacutech thuugrave tuyeacircn boaacute caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng laoslash moaumlng aucirco giaaacutec mocirc aucirco toumlocircucircng hoa ntildeoaacutem con trai cuucirca ngoumlocircoslashi ntildeaoslashn baoslash voacirc sanh pheugravep

360 般 若 波 羅 密 多 心 經 trang 134

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 267

thuaaumlthellip ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng taaacutet caucirc chuugraveng laoslash tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng thaaumlt Nhoumlng ntildeaacircy khoacircng phaucirci laoslash muiumlc tieacircu thaaumlt soumliuml cuucirca vograve aaacutey Vograve aaacutey muoaacuten moacirc taucirc ntildeocircn giaucircn nhoumlng nhaaacuten maiumlnh thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu khoacircng thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep Vograve aaacutey khauacuteng ntildeogravenh nhieagraveu laagraven moaumlt caugravech doumlugravet khoaugravet raegraveng vograve aaacutey khoacircng phaucirci laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi theo thuyeaacutet houml voacirc chuucirc nghoacutea ngoumlocircoslashi chuucirc troumlocircng soumliuml phuucirc ntildeogravenh tuyeaumlt ntildeoaacutei maoslash thaaumlt ra vograve aaacutey vaatilden duy trigrave Thoumliumlc taiumli thoumliumlc nghieaumlm cuucirca caugravec phaugravep

Nhaoslash Khoacircng luaaumln bieaacutet raegraveng soumliuml phuucirc ntildeogravenh tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash khoacircng thearing bocircucirci vigrave soumliuml caagraven thieaacutet cuucirca tieagraven khauacuteng ntildeogravenh Vograve aaacutey chaelig phuucirc ntildeogravenh thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu cuucirca caucirc hai soumliuml phuucirc ntildeogravenh vaoslash khauacuteng ntildeogravenh Vograve aaacutey chaelig triacutech khaucirc naecircng tri thoumlugravec toumloslash laaumlp troumlocircoslashng toaacutei haaumlu chaelig bocircucirci bieaacutet raegraveng quyeagraven loumliumlc cuucirca nougrave laoslash khoacircng thearing baugravec boucirc trong theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm Vograve aaacutey muoaacuten raegraveng chuugraveng ta neacircn phaugravet khocircucirci nhoumlotildeng phaiumlm truoslash ocircucirc treacircn vaoslash nhoumlotildeng maacircu thuaatilden cuucirca triacute naecircng vaoslash chaaacutep thuucirc thoumliumlc taiumli Vograve aaacutey khauacuteng ntildeogravenh thoumliumlc taiumli nhouml nougrave ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln vaoslash cho raegraveng thoumliumlc taiumli laoslash noaumli taiumli trong soumliuml xuaaacutet hieaumln vaoslash roagravei chuyearingn hoaugrave taaacutet caucirc chuugraveng thoumliumlc taiumli laoslash moaumlt thoumliumlc thearing khoacircng ntildeoaacutei ntildeaotildei haiumlnh phuugravec vaoslash voumlocirciumlt leacircn khoucirci laaumlp luaaumln nocirci maoslash taaacutet caucirc ntildea nguyeacircn khocircucirci leacircn Ntildeaacircy laoslash moaumlt soumliuml thaoslashnh laaumlp bieaumln choumlugraveng trong Taugravenh-khoacircng maoslash chuugraveng ta neacircn quaugraven saugravet OcircUcirc ntildeaacircy triacute thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc chuyearingn thaoslashnh nhoumlotildeng Choumlugraveng nghieaumlm Thuaagraven togravenh

Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-puœOslasharneka sacirctra) ntildeaotilde nougravei vocircugravei chuugraveng ta raegraveng ngay khi chuugraveng ta voumlocircugraveng vaoslasho caugravec loaiumli tri thoumlugravec thigrave chuugraveng ta seotilde gioaacuteng nhouml

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 268

nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi bograve muoslash hoaoslashn toaoslashn trong bougraveng ntildeeacircm Khi chuugraveng ta ntildeaiumlt ntildeeaacuten haiumln ntildeogravenh nocirci maoslash cougrave haiumln cheaacute touml toumlocircucircng thuugrave nhaaumln soumliuml yeaacuteu keugravem cuucirca nougrave vaoslash nhoumlotildeng quan ntildeiearingm houmlocircugraveng veagrave Thoumliumlc taiumli thigrave soumliuml muoslash quaugraveng cuucirca chuugraveng ta ntildeoumlocirciumlc choumlotildea trograve nhoumlng thograve loumliumlc cuucirca chuugraveng ta vaatilden bograve lu mocircoslash chaelig khi naoslasho chuugraveng ta socircucirc houmlotildeu ntildeoumlocirciumlc triacute thuaagraven togravenh cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt thigrave chuugraveng ta seotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thograve loumliumlc chaacircn thaaumlt Ntildeaacircy laoslash Thoumliumlc taiumli saacircu saeacutec teaacute nhograve vaoslash thuaagraven triacute cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde chuyearingn hoaugrave triacute thoumlugravec vaoslash houmlocircugraveng ntildeeaacuten giaugravec ngoauml troumliumlc tieaacutep ngang qua triacute thuaagraven togravenh Ntildeougrave laoslash soumliuml giaugravec ngoauml toaacutei haaumlu sieacircu vieaumlt nhaaacutet vaoslash bocircucirci theaacute chuugraveng ta seotilde trocircucirc thaoslashnh moaumlt vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt361

Do ntildeougrave chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng Taugravenh-khoacircng laoslash khaugravei nieaumlm chiacutenh cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc bieaumlt laoslash trieaacutet lyugrave trung luaaumln vaoslash nougrave cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc hiearingu nhouml chaacircn nhouml (PurnatAring tathatAring真如) Nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa涅槃) lyugrave duyeacircn-khocircucirci (Pratneitya-samutpAringda 緣起因緣生起) Chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrthatAring 真諦)Vieatilden ly (NairAringtmya 遠離) Chaacircn lyugrave Socircucirc kieaacuten khoacircng cooslashn tranh luaaumln (Satya真理) Nhaaacutet thieaacutet Phaugravep khoacircng (Sarvadharma-plusmnacircnyatAring一切法空) Nhaaacutet thieaacutet Luiumlc cuugrave nghoacutea khoacircng (Sarva-padAringrthaplusmnacircnyatAring一切六句義空)362 Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu khoacircng (SarvabhavaplusmnacircnyatAring一切有空)

nougravei chung nghoacutea laoslash baucircn chaaacutet thoumliumlc cuucirca Thoumliumlc teaacute toaacutei 361 LS trang 29 39 116 amp 134 362 Padartha (S) Lục cuacute nghĩa Saugraveu phạm trugrave dugraveng để hiện thị thực thể thuộc taacutenh taacutec dụng vagrave nguyecircn lyacute sinh thagravenh hoại diệt của caacutec phaacutep Thật Đức Nghiệp Đồng Dị vaoslash Hoagrave hợp

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 269

haaumlu

b Taugravenh-khoacircng nhouml laoslash lyugrave Duyeacircn khocircucirci Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) trong boauml Baugravet-

nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeaotilde toumlocircoslashng thuaaumlt raegraveng taiumli hoaumli chuugraveng ocircucirc ntildeaelignh nuugravei Linh thoumlugraveu (GŸdhrakacircEcirca 靈 鷲) thaoslashnh Voumlocircng xaugrave (RAringjŸgha 王舍) Ntildeoumlugravec Thiacutech-ca Maacircu-ni (divideAringkya-muni 釋迦牟尼) ntildeaotilde yeacircu caagraveu toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (divideAringriputra 舍利弗) thaelignh Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara Bodhisattva 觀世音菩薩) giaucircng veagrave chaacircn lyugrave cuucirca Taugravenh-khoacircng Ntildeearing traucirc locircoslashi caacircu houcirci cuucirca toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml Ba-la-maaumlt quaugraven chieaacuteu taaacutet caucirc khoaring naotildeo cuucirca chuugraveng sanh vaoslash tuyeacircn thuyeaacutet chaacircn lyugrave toumloslash quan ntildeiearingm cuucirca Taugravenh-khoacircng nhouml sau

ldquoNaoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Saeacutec (racircpa) khoacircng khaugravec vocircugravei khoacircng (divideacircnya) khoacircng cuotildeng khoacircng khaugravec saeacutec Saeacutec laoslash ntildeoagraveng vocircugravei khoacircng vaoslash khoacircng thigrave ntildeoagraveng vocircugravei saeacutec Cuotildeng theaacute thoiuml (vedanAring) toumlocircucircng (sanjntildeAring) haoslashnh (saUacuteskAringra) thoumlugravec (vijntildeAringna) cuotildeng gioaacuteng nhouml vaaumly Naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng nhieatildem khoacircng togravenh khoacircng taecircng khoacircng giaucircmrdquo (舍利子色不異空空不異色色即是空空即是色受想行

識亦復如是舍利子是諸法空相不生不滅不垢不淨不

增不減)363

Trong kinh ntildeiearingn PAringli ntildeaotilde tuyeacircn boaacute saugraveu caecircn saugraveu traagraven vaoslash saugraveu thoumlugravec cuotildeng nhouml naecircm uaaringn ntildeeagraveu laoslash khoacircng taugravenh nhouml sau lsquoMaeacutet laoslash khoacircng phaucirci ngaotilde vaoslash baaacutet coumlugrave caugravei

363 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 270

gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilde saeacutec khoacircng phaucirci ngaotildehellip thoumlugravec laoslash khoacircng phaucirci ngaotilde vaoslash baaacutet coumlugrave caugravei gigrave thuoaumlc veagrave ngaotilderdquo364 roagravei Taacircm-kinh giaucirci thiacutech yugrave nieaumlm naoslashy roaumlng ra nhouml sau lsquoSaeacutec chauacuteng khaugravec vocircugravei khoacircngrsquo hoaeumlc lsquoKhoacircng chauacuteng khaugravec vocircugravei saeacutecrsquo vaoslash lsquoTaugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng nhieatildem khoacircng togravenh khoacircng taecircng vaoslash khoacircng giaucircmrdquo nghoacutea raegraveng saeacutec khoacircng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh nougrave (svabhava) nougrave sanh khocircucirci laoslash do duyeacircn sanh do ntildeougrave saeacutec laoslash khoacircng hoaeumlc lsquontildeoagraveng nghoacutea vocircugravei khoacircngrsquohellip Ntildeougrave laoslash thaaumlt seotilde maacircu thuaatilden vocircugravei soumliuml kieaumln raegraveng caugravec hieaumln toumlocirciumlng gaeacuten bougrave vocircugravei nhau bocircucirci caugravec moaacutei lieacircn quan cuucirca nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc chuucirc thearing vaoslash khaugravech thearing taugravec nhaacircn vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng toaringng thearing vaoslash moaumlt phaagraven ntildeoagraveng nhaaacutet hay ntildea daiumlng toagraven taiumli hoaeumlc tieacircu dieaumlt vaoslash thocircoslashi gian vaoslash khoacircng gianhellip Baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave ngang qua thoumliumlc nghieaumlm ntildeeagraveu tuyoslash thuoaumlc vaoslasho nhaacircn duyeacircn do ntildeougrave nougrave khoacircng phaucirci thaaumlt Theo Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh khaugravech thearing nhaaumln thoumlugravec chuucirc thearing nhaaumln thoumlugravec vaoslash thoumlugravec laoslash tuyoslash thuoaumlc laatilden nhau Thoumliumlc teaacute cuucirca caugravei naoslashy laoslash phuiuml thuoaumlc vaoslasho caugravei khaugravec neaacuteu caugravei naoslashy giaucirc thigrave nhoumlotildeng caugravei khaugravec hauacuten cuotildeng giaucirc Chuucirc thearing nhaaumln thoumlugravec vaoslash yugrave thoumlugravec cuucirca khaugravech thearing beacircn ngoaoslashi hauacuten cuotildeng laoslash giaucirc Vigrave vaaumly khi moaumlt ngoumlocircoslashi nhaaumln thoumlugravec beacircn trong hoaeumlc beacircn ngoaoslashi ntildeeagraveu laoslash voiumlng toumlocircucircng thigrave seotilde thaaacutey khoacircng cougrave gigrave caucirc taiumlo taugravec vaoslash huyucirc dieaumlt nhieatildem vaoslash togravenh taecircng vaoslash giaucircmhellip Do theaacute nougravei raegraveng lsquoTaugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng nhieatildem khoacircng togravenh khoacircng taecircng khoacircng 364 BKS IV trang 29

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 271

giaucircmrdquo Maeumlt khaugravec ntildeieagraveu maoslash chuugraveng ta nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc thigrave

khoacircng thearing coi nhouml khoacircng thaaumlt troumloslash khi caugravei ntildeougrave laoslash khoacircng thaaumlt cougrave thearing khoacircng bao giocircoslash toagraven taiumli ntildeoumlocirciumlc Do ntildeougrave khoacircng thearing nougravei raegraveng moaumlt phaugravep hoaeumlc laoslash thaaumlt hoaeumlc laoslash khoacircng thaaumlt vaoslash baaacutet coumlugrave locircoslashi tuyeacircn boaacute naoslasho nhouml vaaumly ntildeeagraveu thaaumlt laoslash khougrave hiearingu Theo touml toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo nhouml Taugravenh-khoacircng thoumlocircoslashng chaelig laoslash moaumlt teacircn goiumli taiumlm thocircoslashi cho soumliuml kieaumln taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash tuyoslash thuoaumlc laatilden nhau maoslash Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy cuotildeng goiumli laoslash Lyugrave Duyeacircn khocircucirci hoaeumlc Nhaacircn duyeacircn (PratnetyasamutpAringda) Teacircn goiumli gioaacuteng nhau nhoumlng yugrave nghoacutea thaacircm saacircu hai thoumloslasha cougrave khaugravec Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Bodhisattva Avalokiteplusmnvara 觀世音菩薩) ntildeaotilde duoslashng lyugrave Duyeacircn khocircucirci phuucirc ntildeogravenh nhoumlotildeng coumliumlc ntildeiearingm vaoslash choumlugraveng minh Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep Trong locircoslashi daiumly cuucirca Taacircm-kinh chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu Taugravenh-khoacircng Trung ntildeaiumlo (中道) vaoslash lyugrave Duyeacircn khocircucirci cougrave thearing hoaugraven ntildeoaringi laatilden nhau vaoslash ntildeoumla ntildeeaacuten keaacutet luaaumln raegraveng nhoumlotildeng lyugrave thuyeaacutet sieacircu higravenh laoslash khoacircng thearing thaoslashnh laaumlp ntildeoumlocirciumlc

Chuugraveng ta cougrave thearing minh hoiumla lyugrave Duyeacircn-khocircucirci baegraveng coacircng thoumlugravec nhouml sau

Baucircng IV

X = - X bocircucirci vigrave X do V Y Z Whellip taiumlo thaoslashnh Chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey ocircucirc ntildeaacircy lyugrave do taiumli sao Taugravenh-

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 272

khoacircng ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml laoslash lyugrave duyeacircn khocircucirci X khoacircng phaucirci laoslash X cho neacircn laoslash Khoacircng nhoumlng X hieaumln houmlotildeu laoslash do nhaacircn duyeacircn cuucirca V Y Z Whellip keaacutet laiumli maoslash khocircucirci leacircn cho neacircn laoslash Duyeacircn-khocircucirci Ntildeaacircy laoslash soumliuml lieacircn heauml maaumlt thieaacutet toagraven taiumli gioumlotildea lyugrave duyeacircn khocircucirci vaoslash Taugravenh-khoacircng Caugravei naoslashy bao haoslashm caugravei khaugravec caucirc hai khoacircng thearing taugravech rocircoslashi nhau Taugravenh-khoacircng laoslash heauml quaucirc loacirc-gic cuucirca quan ntildeiearingm Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave Duyeacircn khocircucirci Taugravenh-khoacircng laoslash chuucirc ntildeeagrave trung taacircm cuucirca heauml thoaacuteng trieaacutet hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha Toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng trong heauml thoaacuteng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeearing chaelig moaumlt traiumlng thaugravei nocirci maoslash taaacutet caucirc caugravec chaaacutep thuucirc ntildeoumlocirciumlc xem nhouml baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca hieaumln toumlocirciumlng laoslash hoaoslashn toaoslashn bograve choaacutei boucirc Nougravei caugravech khaugravec neaacuteu chuugraveng ta bieaacutet taaacutet caucirc phaugravep thoumlocircoslashng khoacircng cougrave toumlocircugraveng coaacute ntildeogravenh laoslash chuugraveng ta gieo ntildeoumlocirciumlc chuucircng toumlucirc tueauml giaugravec nhouml kinh Dieaumlu-Phaugravep Lieacircn-Hoa (Saddharma PuœOslasharneka) daiumly raegraveng

lsquoBieaacutet caugravec phaugravep khoacircng cougrave toumlocircugraveng coaacute ntildeogravenh thoumlocircoslashng haegraveng haiumlt gioaacuteng veagrave Phaaumlt tiacutenh seotilde sanh khocircucircirsquo365

(知 法 常 空 性佛 種 從 緣 生)366

Trong choumlocircng ntildeaagraveu cuucirca taugravec phaaringm Trung quaugraven luaaumln (MAringdhyamika plusmnAringstra) ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna) ntildeaotilde ntildeoumla ra neagraven taucircng trieaacutet lyugrave cuucirca ngaoslashi nhouml moaumlt baucircng tougravem taeacutet ngaeacuten goiumln cuucirca taugravem soumliuml phuucirc ntildeogravenh (Baugravet baaacutet 八不) ntildeearing moacirc taucirc Lyugrave Duyeacircn khocircucirci nhouml sau

Baaacutet sanh dieaumlc baaacutet dieaumlt Baaacutet nhaaacutet dieaumlc baaacutet dograve

365 LS trang 42 366 妙 法 蓮 華 經trang 46

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 273

Baaacutet thoumlocircoslashng dieaumlc baaacutet ntildeoaiumln Baaacutet khoumlugrave dieaumlc baaacutet lai

(不生亦不滅不一亦不異不常亦不斷不去亦不來)

Taiumlm dogravech Khoacircng phaucirci sanh cuotildeng khoacircng phaucirci dieaumlt Khoacircng phaucirci moaumlt cuotildeng khoacircng phaucirci khaugravec Khoacircng phaucirci thoumlocircoslashng cuotildeng khoacircng phaucirci ntildeoaiumln Khoacircng phaucirci ntildei cuotildeng khoacircng phaucirci ntildeeaacuten367

ldquoAnirodhamanutpAringdamanucchedamplusmnAringplusmnvatam anekAringrthamanAringnAringrthamanAringgamamanirgamamrdquo368

Nghoacutea laoslash nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave sanh-dieaumlt moaumlt-khaugravec thoumlocircoslashng-ntildeoaiumln ntildei-ntildeeaacuten trong ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci Hay nougravei moaumlt caugravech khaugravec veagrave cocirc baucircn nocirci ntildeaacircy chaelig cougrave duy nhaaacutet lsquokhoacircng sanhrsquo ntildeoumlocirciumlc coi ngang haoslashng vocircugravei Taugravenh-khoacircng OcircUcirc vaoslashi choatilde khaugravec thigrave ngaoslashi Long thoiuml cuotildeng cho raegraveng Duyeacircn khocircucirci laoslash Taugravenh-khoacircng OcircUcirc ntildeaacircy Taugravenh-khoacircng (lieacircn heauml tocircugravei baaacutet sanh) thigrave naegravem ocircucirc trong thoumliumlc taiumli cuucirca lyugrave Trung ntildeaiumlo vaoslash lyugrave Trung ntildeaiumlo naoslashy voumlocirciumlt khoucirci hai quan ntildeiearingm caecircn baucircn ntildeoaacutei ntildeaotildei laoslash hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu Taugravenh-khoacircng laoslash soumliuml hieaumln houmlotildeu toumlocircng ntildeoaacutei cuucirca caugravec phaugravep hoaeumlc laoslash soumliuml toumlocircng ntildeoaacutei OAcircng Radharishnan trong taugravec phaaringm ldquoIndian Philosophyrdquo (Trieaacutet hoiumlc AAacuten-ntildeoauml) ntildeaotilde vieaacutet raegraveng ldquohellipVigrave vaaumly trong Trung-Luaaumln lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo khoacircng cougrave nghoacutea khoacircng hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei maoslash laoslash hieaumln houmlotildeu toumlocircng ntildeoaacuteirdquo

Cooslashn phaugravep thoaiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei tiacutech coumliumlc trong kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt laoslash gigrave Nougravei goiumln phaugravep thoaiumli naoslashy cougrave lieacircn 367 Trung Quaugraven Luaaumln HT Quaotildeng Lieacircn dogravech Tu vieaumln Quaotildeng ntildeoumlugravec 1994 trang 56 368 divideacircnyAring Dharma Sinhalese Edition trang 57

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 274

quan ntildeeaacuten moaacutei quan heauml gioumlotildea caugravec phaugravep houmlotildeu vi vaoslash voacirc vi Phaugravep ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash houmlotildeu vi neaacuteu nougrave chaelig lieacircn quan ntildeeaacuten caugravec phaugravep khaugravec Caugravec phaugravep quen thuoaumlc trong cuoaumlc soaacuteng haoslashng ngaoslashy cuucirca chuugraveng ta laoslash houmlotildeu vi trong hai caugravech moaumlt laoslash moatildei phaugravep tuoslashy thuoaumlc vaoslasho voacirc soaacute caugravec phaugravep khaugravec xung quanh nougrave vaoslash hai laoslash taaacutet caucirc caugravec phaugravep bograve raoslashng buoaumlc vocircugravei nhau roagravei daatilden ntildeeaacuten khoaring voacirc minh ngang qua mougravec xiacutech noaacutei nhau cuucirca 12 nhaacircn duyeacircn Moaumlt baoslashi keauml baaacutet huucirc trong kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde keaacutet luaaumln nhouml sau

ldquoNhaaacutet thieaacutet houmlotildeu vi phaugravep Nhouml moaumlng huyeatilden baoslasho aucircnh

Nhouml loauml dieaumlc nhouml ntildeiearingn OumlUgraveng taugravec nhouml thograve quaugravenrdquo

Taiumlm dogravech ldquoPhaucirci quaugraven nhouml theaacute naoslashy

Taaacutet caucirc phaugravep houmlotildeu vi Nhouml moacirciumlng huyeatilden boiumlt bougraveng Nhouml soumlocircng nhouml ntildeiearingn chocircugraveprdquo

(一切有為法如夢幻泡影如露亦如電應作如是觀)369

Nhouml gioiumlt noumlocircugravec vaoslash augravenh chocircugravep caugravec phaugravep trong cuoaumlc ntildeocircoslashi naoslashy ngaeacuten nguucirci vaoslash chougraveng phai taoslashn Moatildei soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca chuugraveng chocirciumlt noaringi leacircn roagravei nhanh chougraveng bieaacuten maaacutet gioaacuteng nhouml boiumlt bougraveng vaoslash chuugraveng cougrave thearing chaelig ntildeoumlocirciumlc thiacutech thuugrave hieaumln houmlotildeu trong choaacutec laugravet Soumliuml voacirc thoumlocircoslashng thay ntildeoaringi caucircnh toumlocirciumlng xung quanh chuugraveng ta Nougrave chougraveng ntildeoaringi gioaacuteng nhouml nhoumlotildeng daugraveng higravenh maacircy bay luoacircn ntildeoaringi thaoslashnh nhieagraveu higravenh thuoslash maoslash ta ngaeacutem trong nhoumlotildeng ngaoslashy heoslash oi 369 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 132

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 275

boumlugravec Soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca theaacute giocircugravei naoslashy gioaacuteng nhouml aucirco giaugravec nhouml ngoumlocircoslashi bograve nhaeumlm maeacutet thaaacutey hoa ntildeoaacutem maoslash ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng khoacircng thaaacutey troumlocircugravec maeacutet hoiuml Gioaacuteng nhouml nhaoslash aucirco thuaaumlt biearingu dieatilden trooslash xaucirco ntildeaugravenh loumloslasha chuugraveng ta vaoslash nougrave laoslash khoacircng thaaumlthellip Gioaacuteng nhouml ngoiumln ntildeeoslashn tieaacutep tuiumlc chaugravey saugraveng chaelig khi daagraveu cooslashn cuotildeng vaaumly theaacute giocircugravei naoslashy cuucirca chuugraveng ta chaelig tieaacutep tuiumlc khi khaugravet augravei cooslashn toagraven taiumli Khi tueauml tri ntildeieagraveu naoslashy thigrave daagraven daagraven chuugraveng ta seotilde troumliumlc giaugravec veagrave thoumliumlc taiumli coumlugraveu caugravenh maoslash trong kinh Di-ntildeaoslash thoumlocircoslashng tuiumlng raegraveng

AUgravei baaacutet nhieatildem baaacutet sanh ta baoslash Nieaumlm baaacutet nhaaacutet baaacutet sanh togravenh ntildeoauml

(愛不染不生裟婆念不一不生淨土)

Dogravech AUgravei khoacircng nhieatildem thigrave khoacircng sanh ta baoslash Nieaumlm khoacircng chaugravenh khoacircng sanh togravenh ntildeoauml

Boagrave-taugravet thaaacutey rootilde baucircn chaaacutet thoumliumlc taiumli nhouml nougrave ntildeang laoslash khi so saugravenh vocircugravei vieaumlc quaugraven saugravet soumliuml hieaumln houmlotildeu thoacircng thoumlocircoslashng cuucirca chuugraveng ta thigrave caugravei nhigraven cuucirca chuugraveng ta laoslash giaucirc giaaacutec mocirc khoacircng thaaumlt nhouml nougrave ntildeang laoslash

Tougravem laiumli nhoumlotildeng gigrave chuugraveng ta thaaacutey xung quanh chuugraveng ta cougrave thearing nougrave gioaacuteng nhouml caugravec vigrave sao Caugravec vigrave sao khoacircng cougrave thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc noumlotildea khi oacircng maeumlt trocircoslashi saugraveng chougravei hieaumln ra cuotildeng vaaumly caugravec phaugravep cuucirca theaacute gian naoslashy cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaaacutey chaelig trong maoslashn ntildeeacircm cuucirca voacirc minh vaoslash trong soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca caugravec thoumliumliumlc nghieaumlm troumliumlc giaugravec Nhoumlng chuugraveng seotilde khoacircng cooslashn hieaumln houmlotildeu noumlotildea khi chuugraveng ta choumlugraveng lyugrave Baaacutet nhograve cuucirca Tuyeaumlt ntildeoaacutei370

Ntildeougrave laoslash muiumlc ntildeiacutech duy nhaaacutet trong locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec 370 SSPW trang 20

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 276

Phaaumlt ldquoToaoslashn thearing phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt taaumlp trung chuucirc yeaacuteu

trong truiumlc ntildeoumlugraveng cuucirca lyugrave Duyeacircn khocircucirci Heauml thoaacuteng Trung luaaumln nhouml soumliuml laoslashm saugraveng toucirc lyugrave Duyeacircn khocircucirci laoslash Taugravenh-khoacircngrdquo371

c Taugravenh-khoacircng nhouml Trung ntildeaiumlo Thuaaumlt toumloslash lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo chaelig cho moaumlt caugravei gigrave trung

gian nhoumlng nougrave sieacircu voumlocirciumlt baaacutet coumlugrave soumliuml ntildeoaacutei ntildeaotildei cuucirca hieaumln houmlotildeu-phi hieaumln houmlotildeu thuoaumlc tiacutenh-baucircn chaaacutet hoaeumlc nguyeacircn nhaacircn-keaacutet quaucirchellip

Trong moaumlt baoslashi keauml (kAringrikAring 2418) ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde quaugraven saugravet Trung ntildeaiumlo nhouml lyugrave Duyeacircn khocircucirci vaoslash Taugravenh-khoacircng nhouml sau

ldquoCaugravei gigrave thuoaumlc nhaacircn duyeacircn ta goiumli laoslash Taugravenh-khoacircng Nougrave laoslash soumliuml ntildeogravenh danh doumliumla vaoslasho nhau maoslash cougrave Ntildeaacircy chaelig laoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlordquo (yaaelig pratneyasamutpAringdaaelig plusmnacircnyatAringUacute tAringUacute pracakbdquomahe) 372

Rootilde raoslashng lyugrave Duyeacircn khocircucirci vaoslash Taugravenh-khoacircng laoslash moaumlt vaoslash gioaacuteng nhau Moaumlt baoslashi keauml khaugravec tieaacutep tuiumlc trigravenh baoslashy gioaacuteng nhouml yugrave treacircn

ldquoNtildeougrave laoslash soumliuml ntildeogravenh danh taiumlm thocircoslashi vaoslash ntildeougrave laoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlordquo

(sAring prajntildeAringptir upAringdAringya pratipat saiva madhyamAring)

lsquoSoumliuml ntildeogravenh danh taiumlm thocircoslashirsquo laoslash chaelig cho chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu duoslashng higravenh thoumlugravec ngoacircn ngoumlotilde dieatilden ntildeaiumlt vaoslash toumlocircng oumlugraveng vocircugravei ngoacircn ngoumlotilde ntildeougrave con ngoumlocircoslashi cougrave thearing taiumlm hiearingu

Vaoslash soumliuml phieacircn dogravech cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde giaucirci thiacutech 371 CPB trang 166 372 Candrakneti on MAringdhyamika-plusmnAringstra

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 277

raegraveng baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca moaumlt ntildeoaacutei toumlocirciumlng khoacircng thearing naoslasho ntildeoumlocirciumlc xaugravec ntildeogravenh baegraveng triacute thoumlugravec vaoslash moacirc taucirc thaaumlt hoaeumlc khoacircng thaaumlt373

Trong kinh Duy-ma-caaumlt (Vimalaknerti Sacirctra 維 摩

詰 經) goiumli ntildeaacircy laoslash caugravenh coumlucirca phaugravep khoacircng hai (Baaacutet nhograve) ldquoLuugravec baaacutey giocircoslash troumlocircucircng giaucirc Duy-ma-caaumlt thoumla vocircugravei caugravec vograve

Boagrave-taugravet raegraveng lsquoThoumla caugravec ngaoslashi laoslashm theaacute naoslasho maoslash Boagrave-taugravet choumlugraveng ntildeoumlocirciumlc phaugravep moacircn khoacircng hai Xin caugravec ngaoslashi vocircugravei taoslashi huoslashng bieaumln maoslash nougravei theo choatilde hiearingu cuucirca migravenhhelliprsquordquo

- Phaugravep-toumliuml-taiumli Boagrave-taugravet nougravei lsquoSanh vaoslash dieaumlt laoslash hai Phaugravep voaacuten khoacircng sanh thigrave nay khoacircng dieaumlt ntildeoumlocirciumlc voacirc sanh phaugravep nhaatilden Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Ntildeoumlugravec-Thuucirc Boagrave-taugravet nougravei lsquoNgaotilde vaoslash ngaotilde socircucirc laoslash hai Khoacircng ngaotilde thigrave khoacircng ngaotilde socircucirc Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Baaacutet-tuaaacuten Boagrave-taugravet nougravei lsquoThoiuml vaoslash khoacircng thoiuml laoslash hai Khoacircng thoiuml thigrave khoacircng thuucirc ntildeaeacutec khoacircng thuucirc ntildeaeacutec thigrave khoacircng laaacutey khoacircng boucirc khoacircng taiumlo khoacircng taugravec Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Ntildeoumlugravec-ntildeaelignh Boagrave-taugravet nougravei lsquoNaotildeo vaoslash togravenh laoslash hai Phaugravep voaacuten khoacircng naotildeo thigrave nay khoacircng togravenh Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Thieacircn-nhaotilden Boagrave-taugravet nougravei lsquoToumlocircugraveng vaoslash khoacircng toumlocircugraveng laoslash hai Neaacuteu bieaacutet toumlocircugraveng laoslash khoacircng toumlocircugraveng cuotildeng khoacircng chaaacutep thuucirc khoacircng toumlocircugraveng thearing nhaaumlp bigravenh ntildeauacuteng Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Dieaumlu-Tyugrave Boagrave-taugravet nougravei lsquoTaacircm Boagrave-taugravet vaoslash taacircm Thanh- 373 Xem chi tieaacutet Bimal Krishna Matilal Epistemology Logic and

Grammar in Indian Philosiphical Literature Paris Mouton 1971 trang 148-151 lsquoA Critique of the MAringdhyamika Positionrsquo The Problem of Two Truths ed by Mervyn Sprung trang 56-7

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 278

vaecircn laoslash hai Baucircn chaaacutet cuucirca taacircm laoslash khoacircng nhouml moaumlng aucirco Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Phaaacutet-sa Boagrave-taugravet nougravei lsquoThieaumln vaoslash augravec laoslash hai Neaacuteu khoacircng thieaumln hoaeumlc augravec thaacircm nhaaumlp voacirc toumlocircugraveng giaugravec ngoauml Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Souml-toumlucirc Boagrave-taugravet nougravei lsquoToaumli vaoslash phoumlocircugravec laoslash hai Thaaumlt taugravenh cuucirca toaumli khoacircng khaugravec phoumlocircugravec soaacuteng vocircugravei triacute tueauml saugraveng suoaacutet khoacircng trougravei khoacircng mocircucirc Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Souml-toumlucirc-yugrave Boagrave-taugravet nougravei lsquoHoumlotildeu laaumlu vaoslash voacirc laaumlu laoslash hai Thaaacutey caugravec phaugravep bigravenh ntildeauacuteng khoacircng houmlotildeu vaoslash voacirc laaumlu khoacircng maeacutec nocirci toumlocircugraveng khoacircng truugrave nocirci voacirc toumlocircugraveng Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Na-la-dieacircn Boagrave-taugravet nougravei lsquoTheaacute gian vaoslash xuaaacutet theaacute laoslash hai Baucircn chaaacutet cuucirca theaacute gian laoslash Taugravenh-khoacircng nhouml xuaaacutet theaacute Trong ntildeougrave khoacircng ra khoacircng vaoslasho khoacircng traoslashn khoacircng phaacircn taugraven Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Thieaumln-YUgrave Boagrave-taugravet nougravei lsquoLuaacircn hoagravei vaoslash Nieaacutet-baoslashn laoslash hai Neaacuteu thaaacutey baucircn chaaacutet luaacircn hoagravei thigrave seotilde khoacircng sanh khoacircng toumlucirc khoacircng buoaumlc khoacircng mocircucirc khoacircng sinh khoacircng dieaumlt Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Hieaumln-kieaacuten Boagrave-taugravet nougravei lsquoTaaumln vaoslash baaacutet taaumln laoslash hai Baucircn chaaacutet taaumln vaoslash baaacutet taaumln laoslash voacirc taaumln voacirc taaumln laoslash khoacircng khoacircng thigrave khoacircng cougrave taaumln vocircugravei baaacutet taaumln Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Hyucirc-kieaacuten Boagrave-taugravet nougravei lsquoSaeacutec vaoslash khoacircng saeacutec laoslash hai Baucircn chaaacutet saeacutec laoslash khoacircng khoacircng phaucirci saeacutec dieaumlt mocircugravei khoacircng maoslash baucircn chaaacutet saeacutec toumliuml khoacircng Cuotildeng gioaacuteng vaaumly thoiuml toumlocircucircng haoslashnh vaoslash thoumlugravec laoslash khoacircnghellip Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Boagrave-taugravet Baucirco-aaacuten-thuucirc nougravei lsquoThiacutech nieaacutet-baoslashn vaoslash chaugraven theaacute gian laoslash hai Neaacuteu khoacircng thiacutech nieaacutet-baoslashn khoacircng chaugraven theaacute

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 279

gian laoslash khoacircng hai Taiumli sao Vigrave cougrave buoaumlc thigrave cougrave giaucirci khoacircng buoaumlc thigrave khoacircng caagraveu giaucirci maoslash khoacircng buoaumlc khoacircng giaucirci thigrave khoacircng thiacutech khoacircng chaugraven Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

- Laiumlc-thaaumlt Boagrave-taugravet nougravei lsquoThaaumlt vaoslash khoacircng thaaumlt laoslash hai Thaaumlt cooslashn khoacircng cougrave huoaacuteng chi khoacircng thaaumlt Taiumli sao Vigrave khoacircng thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc baegraveng maeacutet thogravet nhoumlng tueauml nhaotilden thigrave khoacircng thaaacutey khoacircng khoacircng thaaacutey Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

Nhouml theaacute moatildei vograve Boagrave-taugravet toumloslash toumloslash trigravenh baoslashy vaoslash taaacutet caucirc Boagrave-taugravet thaelignh Boagrave-taugravet Vaecircn thuoslash lsquoKiacutenh xin ngaoslashi nougravei cho chuugraveng con nghe gigrave laoslash phaugravep moacircn khoacircng hai cuucirca Boagrave-taugravetrsquo

Vaecircn thuoslash Souml locirciumli ntildeaugravep lsquoTheo choatilde hiearingu cuucirca ta khoacircng nougravei khoacircng ngoumlotilde khoacircng chaelig vaoslash khoacircng bieaacutet xa ligravea vaaacuten ntildeaugravep Nhouml vaaumly laoslash choumlugraveng vaoslasho phaugravep moacircn khoacircng hairsquo Tieaacutep ntildeougrave Vaecircn-thuoslash souml-locirciumli houcirci Boagrave-taugravet Duy-ma-caaumlt raegraveng lsquoMoatildei chuugraveng toacirci ntildeaotilde trigravenh baoslashy choatilde hiearingu cuucirca migravenh roagravei xin thaelignh troumlocircucircng giaucirc cuotildeng nougravei cho bieaacutet gigrave laoslash phaugravep moacircn khoacircng hai cuucirca Boagrave-taugravetrsquo

Troumlocircucircng giaucirc Duy-ma-caaumlt laeumlng thinh khoacircng nougravei moaumlt locircoslashi Luugravec ntildeougrave Boagrave-taugravet Vaecircn thuoslash mocircugravei taugraven doumlocircng nhouml sau lsquoHay thay Hay thay Khoacircng cougrave ngay caucirc moaumlt locircoslashi hay moaumlt choumlotilde Ntildeaacircy mocircugravei thaaumlt laoslash phaugravep moacircn khoacircng hairsquo

Trong khi giaucircng phaugravep moacircn khoacircng hai naoslashy naecircm ngaoslashn Boagrave-taugravet trong hoaumli chuugraveng ntildeeagraveu choumlugraveng ntildeoumlocirciumlc phaugravep moacircn khoacircng hai vaoslash ntildeaiumlt ntildeeaacuten traiumlng thaugravei Voacirc sanh phaugravep nhaatilden374

Cuotildeng gioaacuteng yugrave treacircn trong kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt (VajrachedikAring-PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) ntildeaotilde dieatilden taucirc nhouml sau

ldquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Nhouml lai bieaacutet vaoslash thaaacutey taaacutet caucirc nhoumlotildeng

374 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain

The Pennsylvania State University 1972 trang 95-6

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 280

chuugraveng sanh naoslashy ntildeaotilde ntildeaiumlt voacirc loumlocirciumlng coacircng ntildeoumlugravec Taiumli sao (bocircucirci vigrave) hoiuml khoacircng cooslashn chaaacutep vaoslasho ngaotilde toumlocircugraveng nhaacircn toumlocircugraveng chuugraveng sanh toumlocircugraveng thoiuml giaucirc toumlocircugraveng phaugravep toumlocircugraveng hoaeumlc phi phaugravep toumlocircugraveng Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml cooslashn chaaacutep vaoslasho toumlocircugraveng thigrave hoiuml vaatilden cooslashn bograve trougravei buoaumlc vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh vaoslash thoiuml giaucirc Neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml chaaacutep vaoslasho phaugravep toumlocircugraveng thigrave hoiuml vaatilden cooslashn bograve trougravei buoaumlc vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh vaoslash thoiuml giaucirc Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml chaaacutep chaeumlc phi-phaugravep toumlocircugraveng thigrave hoiuml vaatilden cooslashn bograve trougravei buoaumlc vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh vaoslash thoiuml giaucirc Vigrave theaacute chuugraveng ta khoacircng neacircn chaaacutep thuucirc vaoslasho phaugravep toumlocircugraveng hoaeumlc phi phaugravep toumlocircugravengrdquo

(須菩提如來悉知悉見是諸眾生得如是無量福德

所以故是諸眾生無復亦相人相眾生相壽者相無

法相亦無非法相何以故是諸眾生若心取相則為著

我人眾生壽者若取法相即著我人眾生壽者是

故不應取法不應取非法)375

Khaugravei nieaumlm phaugravep toumlocircugraveng cuotildeng nhouml phi phaugravep toumlocircugraveng cougrave nghoacutea laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh hai beacircn bocircucirci vigrave do nhoumlotildeng nhaacircn vaoslash duyeacircn maoslash cougrave do ntildeougrave nougrave chaelig laoslash taiumlm cougrave nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei vocircugravei Tu-boagrave-ntildeeagrave raegraveng

lsquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Khi Nhouml lai nougravei veagrave ngaotilde toumlugravec laoslash khoacircng cougrave ngaotilde nhoumlng phaoslashm phu chuugraveng sanh laiumli nghoacute laoslash cougrave ngaotilde Cuotildeng theaacute naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Khi Nhouml lai nougravei phaoslashm phu toumlugravec phi phaoslashm phu mocircugravei goiumli laoslash phaoslashm phursquo

(須菩提如來說有我者即非有我而凡夫之人以為有我須

菩提凡夫者如來說即非凡夫是名凡夫)376

Ntildeaacircy laoslash phoumlocircng tieaumln Trung ntildeaiumlo (Madhyama) gioumlotildea nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo (Madhyama-mAringrga) hoaeumlc tieaacuten trigravenh trung dung cuucirca haoslashnh ntildeoaumlng 375 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 113-4 376Nhouml treacircn trang 129

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 281

(Madhyama pratipAringda) Con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy moaumlt caugravech

ntildeaeumlc thuoslash saacircu saeacutec lieacircn quan ntildeeaacuten toumloslashng caugrave nhaacircn vaoslash xaotilde hoaumli higravenh thaoslashnh ntildeoaumlng loumliumlc cho nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca con ngoumlocircoslashi treacircn theaacute giocircugravei Nougrave ntildeaotilde chaelig ra moaumlt taugravenh chaaacutet ntildeaeumlc thuoslash trieaacutet lyugrave cuucirca Trung luaaumln vocircugravei lsquokhoacircng chaaacutep thuucircrsquo caugravec nghogravech lyugrave cuucirca nougrave Khaugravei nieaumlm Trung ntildeaiumlo laoslash neagraven taucircng cho taaacutet caucirc phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt - Trung ntildeaiumlo khoacircng cougrave nghoacutea laoslash di saucircn ntildeoaumlc quyeagraven cuucirca Trung luaaumln (MAringdhyamika) - tuy nhieacircn Trung ntildeaiumlo ntildeoumlocirciumlc ngaoslashi Long-thoiuml (NAringgAringrjuna) vaoslash caugravec toaring souml tieaacutep noaacutei oumlugraveng duiumlng trong moaumlt heauml thoaacuteng chaeumlc cheotilde ntildeaeumlc saeacutec ntildeoaacutei vocircugravei caugravec vaaacuten ntildeeagrave veagrave baucircn thearing hoiumlc nhaaumln thoumlugravec luaaumln vaoslash thaagraven hoiumlc

Nhouml chuugraveng ta ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp ocircucirc choumlocircng troumlocircugravec377 khaugravei nieaumlm Trung ntildeaiumlo ntildeaotilde choumlugraveng minh rootilde raoslashng ntildeaagravey hieaumlu quaucirc trong vaecircn hoiumlc Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Trung ntildeaiumlo nhouml moaumlt duiumlng cuiuml ntildeoumlocirciumlc khai thaugravec nhouml laoslash moaumlt trocirciuml loumliumlc houmlocircugraveng ntildeeaacuten soumliuml giaucirci thiacutech chiacutenh xaugravec baaacutet coumlugrave ntildeiearingm quan troiumlng naoslasho cuucirca Phaaumlt giaugraveo Moaumlt trong nhoumlotildeng vaaacuten ntildeeagrave giaugraveo lyugrave chuucirc yeaacuteu nhaaacutet ntildeoaacutei vocircugravei Phaaumlt toumlucirc ntildeougrave laoslash khaugravei nieaumlm voacirc ngaotilde (nairAringtmya) vaoslash ocircucirc ntildeaacircy nhouml baaacutet coumlugrave choatilde naoslasho khaugravec chuugraveng ta seotilde gaeumlp soumliuml aucircnh houmlocircucircng roaumlng raotildei cuucirca lyugrave Trung ntildeaiumlo maoslash ngaoslashi Long-thoiuml giaucirci thiacutech nhouml soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca baaacutet coumlugrave quan ntildeiearingm trieaacutet hoiumlc ndash quan ntildeiearingm maoslash thaaumlt soumliuml khoacircng cougrave quan ntildeiearingm naoslasho heaacutet

ldquoChouml Phaaumlt ntildeaotilde chaelig ra ntildeaacircy laoslash ngaotilde ntildeaacircy laoslash voacirc ngaotilde vaoslash ntildeaacircy

377 Chapter V trang 136-43

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 282

khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave ngaotilde hay voacirc ngaotilde naoslashordquo (Aringtmety api prajntildeapitam anAringtmetly api deplusmnitaUacute

buddhair nAringtmAring na cAringnAringtmAring kaplusmncid ity api deplusmnitaUacute)378

Con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo vaoslash lyugrave Duyeacircn khocircucirci (PratnetyasamutpAringda) laoslash hai caugravech ntildeearing chaelig ntildeogravenh moaumlt khaugravei nieaumlm gioaacuteng nhau goiumli laoslash Taugravenh-khoacircng Caucirc hai nhaegravem chaelig ra traiumlng thaugravei chaacircn thaaumlt cuucirca vaiumln phaugravep laoslash khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc vaoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc voumlocirciumlt khoucirci bieacircn giocircugravei cuucirca touml toumlocircucircng vaoslash ngoacircn ngoumlotilde 379

Do theaacute trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo Trung ntildeaiumlo vaoslash Taugravenh-khoacircng laoslash baegraveng nhau vaoslash ntildeoagraveng nhau nhoumlng nougrave chaelig ra moaumlt yeaacuteu toaacute quan troiumlng chiacutenh khaugravec ntildeougrave laoslash Lyugrave Duyeacircn khocircucirci neaacuteu hiearingu theo yugrave nghoacutea thoumliumlc nghieaumlm ntildeocircn giaucircn chaelig laoslash moaumlt thuaaumlt ngoumlotilde ntildeocircn thuaagraven Soumliuml kieaumln naoslashy ntildeoumlocirciumlc ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng (Candraknerti 月稱)380 giaucirci thiacutech roaumlng hocircn gioaacuteng nhouml nhoumlotildeng baugravenh xe (cuucirca moaumlt xe keugraveo) laoslash nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute cuucirca chieaacutec xe do ntildeougrave toaoslashn thearing caaacuteu truugravec naoslashy ntildeoumlocirciumlc giaucirc danh taiumlm goiumli nhouml laoslash moaumlt xe keugraveo trong yugrave nghoacutea bigravenh thoumlocircoslashng Xe keugraveo khoacircng thearing toumliuml laaumlp vigrave nougrave higravenh thaoslashnh toumloslash soumliuml leauml thuoaumlc cuucirca nhieagraveu thaoslashnh toaacute khaugravec nougrave thieaacuteu baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh nougrave Vaoslash chiacutenh

378 Madhyamaka-plusmnAringstra (Trung luaaumln) 379 NagAringrjuna The Middle Treatise xviii 7 380 Candrakīrti (S) Nguyệt Xứng Tecircn một trưởng giagrave thagravenh Tỳ-xaacute-ly cầu Phật trị bệnh truyền nhiễm cho dacircn trong thagravenh ETHacircy cũng lagrave tecircn của một vị luận sư thuộc phaacutei Cụ Duyecircn Trung Quaacuten dograveng dotildei Bagrave La Mocircn ở Samanta Nam Ấn Sư rất thocircng thaiumlo Trung Quaacuten lẫn Mật thừa taacutec phẩm gồm coacute Lục Chi Du Giagrave Chuacute Kim Cang Taacutet ETHỏa Thagravenh Tựu Phaacutep Nhập Trung Quaacuten Huệ Trung Luận Chuacute (tức Căn Bản Trung Luận Chuacute Minh Giải) Taacutec ETHăng Minh Quảng Thiacutech Nhập Trung Quaacutenhellip

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 283

nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute naoslashy cuotildeng khoacircng thearing taiumlo ntildeoumlocirciumlc baugravenh xe caagraven truiumlc khoacircng thearing taiumlo ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca chuugraveng Taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy toaugravet leacircn yugrave nghoacutea cuucirca Taugravenh-khoacircng Taugravenh-khoacircng nhouml vaaumly taugravenh caugravech cuucirca nougrave laoslash khoacircng thearing taiumlo ntildeoumlocirciumlc vaoslash cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli nhouml laoslash Trung ntildeaiumlo381 Hocircn noumlotildea theo locircoslashi giaucirci thiacutech cuucirca ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng Khoacircng quaugraven (divideacircnyatAring 空觀) Giaucirc quaugraven (Upadaya-pratipadAring 假觀) vaoslash Trung quaugraven (Madhyama pratipada 中觀) ntildeoumlocirciumlc coi nhouml laoslash lsquonhoumlotildeng teacircn khaugravecrsquo (viplusmnebdquoa santildejntildeAring) cuucirca lyugrave Duyeacircn khocircucirci382 Veagrave phoumlocircng dieaumln yugrave nghoacutea cuucirca hai toumloslash naoslashy ocircucirc moaumlt choatilde khaugravec ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng nougravei raegraveng baaacutet coumlugrave caugravei gigrave laoslash yugrave nghoacutea cuucirca ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn-khocircucirci thigrave caugravei ntildeougrave laoslash Taugravenh-khoacircng383 Toumloslash lsquogiaucirc quaugravenrsquo (upAringdAringya prajntildeapti) doumliumla treacircn vaoslashi taoslashi lieaumlu cuotildeng ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu dogravech giaucirc dieatilden dogravech nhieagraveu caugravech khaugravec Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc gaugraven trong vaoslashi danh phaugravep maoslash trieaacutet lyugrave Phaaumlt giaugraveo goiumli laoslash Giaucirc quaugraven (prajntildeapti) Do ntildeougrave cuoaacutei cuoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo giaucirci thoaugravet khoucirci hai coumliumlc ntildeoan cuucirca toagraven taiumli 381 Xem Candrakneti (Nguyệt Xứng) PrasannapadAring on MAringdhyamikaplusmnAringstra

(2418) nhouml treacircn trang 220 yAring ceyaUacute svabhAringvaplusmnunyatAring sAring prajntildeaptir upAringdAringya saiya plusmnunyatAring upAringdAringya prajntildeaptir iti vyavasthAringpyate cakrAringdiny upAringdAringya rathAringœgAringni rathaaelig prajntildeayate tasya vAring savAringœgAringny upAringdAringya prajntildeap sAring svabhAringvenAringnutpattih yAring ca svabhAringvAringnanutpattih sAring plusmnunyatAring saiva svabhAringvAringnutpattilakbdquoaœAring plusmnacircnyatAring madhyamAring pratipat iti vyayateasthAringpyate

382 Nhouml treacircn Tad evaUacute pratnetyasamutpAringdasyaivaitAring viplusmnesasaUacutejntildeAring plusmnacircnyatAring upAringdAringya prajntildeaptih madhyamAring pratipad iti

383 Xem Candraknerti (Nguyệt Xứng) on MAringdhyamikaplusmnastra (Trung luaaumln) PratnetyasamutpAringdaplusmnabdasya yorsquo arthah sa evarsquo plusmnacircnyatAringplusmnabdAringrthah

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 284

vaoslash khoacircng toagraven taiumli Trung quaugraven (Madhyama pratipada) laoslash giaucirci thoaugravet

khoucirci hai coumliumlc ntildeoan cuucirca thoumlocircoslashng haegraveng vaoslash ntildeoaiumln dieaumlt Trung ntildeaiumlo laoslash thaaacutey caugravec phaugravep nhouml chuugraveng ntildeang laoslash Trong toaoslashn thearing luaaumln tuiumlng (kAringrikAring) naoslashy cougrave boaacuten phaagraven laoslash Duyeacircn quaugraven Khoacircng quaugraven Giaucirc quaugraven vaoslash Trung quaugravenThaaumlt ra caucirc boaacuten ntildeeagraveu cougrave heauml quaucirc lieacircn quan vocircugravei nhau Theo Gadjin M Nagao nougravei caucirc boaacuten phaagraven keaacutet hocirciumlp laatilden nhau trong moaumlt caugravech naoslasho ntildeougrave ntildeoumlocirciumlc coi laoslash bigravenh ntildeauacuteng384 Do ntildeougrave toaoslashn boauml heauml quaucirc cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp thaoslashnh moaumlt coacircng thoumlugravec nhouml sau

Baucircng V

Duyeacircn quaugraven (緣 觀) = Khoacircng quaugraven (空 觀) = Giaucirc quaugraven (假 觀)

= Trung quaugraven (中 觀)

Veagrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea lyugrave Duyeacircn khocircucirci (pratnetyasamutpAringda) vaoslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde trigravenh baoslashy raegraveng Duyeacircn-khocircucirci laoslash Taugravenh-khoacircng nougrave chaelig giaucirc danh (vijntildeapti) hieaumln cougrave chiacutenh laoslash con ntildeoumlocircoslashng Trung-ntildeaiumlo (MadhyamAringpratipada)385

384 Nhouml treacircn trang 31(Cuotildeng neacircn nhocircugrave raegraveng trong truyeagraven thoaacuteng Trung-

Nhaaumlt phaugravei Thieacircn thai taaacutet caucirc cougrave ba troumloslash pratnetyasamutpAringda thaoslashnh laaumlp lsquoba chaacircn lyugraversquo Khoacircng (Taugravenh-khoacircng) giaucirc (Duyeacircn khocircucirci) vaoslash Trung (Trung ntildeaiumlo) Xem Takakusu The Essentials of Buddhist Philosophy (Honolulu Office Appliance Co Third Ed trang 129 (triacutech toumloslash Gadjin M Nagao trang 42)

385 MAringdhyamika-plusmnAringstra (Trung luaaumln)

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 285

Ntildeearing keaacutet luaaumln chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem laoslash ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci cougrave moaacutei lieacircn heauml troumlocircugravec vaoslash sau laatilden nhau ocircucirc thocircoslashi gian vaoslash khoacircng gian khaugravec nhau maoslash khoacircng cougrave lieacircn keaacutet laatilden nhau trong moaumlt caaacuteu truugravec rieacircng bieaumlt Nguyeacircn nhaacircn cougrave thearing laoslash troumlocircugravec vaoslash keaacutet quaucirc cougrave thearing laoslash sau Ntildeoumlugraveng veagrave phoumlocircng dieaumln caaacuteu truugravec thocircoslashi gian chuugraveng cougrave thearing ntildeoumlugraveng caugravech laatilden nhau Phaacircn tiacutech ocircucirc trigravenh ntildeoauml thoumliumlc nghieaumlm ntildeaotilde cho thaaacutey khoacircng cougrave gigrave ngoaoslashi chaacircn khoacircng vaoslash chaacircn khoacircng ntildeoumla ntildeeaacuten Taugravenh-khoacircng ocircucirc trigravenh ntildeoauml sieacircu vieaumlt ngoaoslashi khaugravei nieaumlm Nougravei moaumlt caugravech khaugravec Boagrave-taugravet luoacircn luoacircn oumlocircugravec muoaacuten voumlocirciumlt qua moiumli phaacircn bieaumlt caugravec phaugravep cuucirca laotildenh voumliumlc tri thoumlugravec ntildeearing ntildeaiumlt ntildeeaacuten trigravenh ntildeoauml cuucirca Taugravenh-khoacircng maoslash Venkatramanan nougravei raegraveng

ldquoNtildeoaacutei vocircugravei ba ntildeieagraveu treacircn cougrave thearing theacircm moaumlt yugrave nghoacutea noumlotildea cuucirca Taugravenh-khoacircng laoslash soumliuml voumlocirciumlt qua caugravec giaugravec quan soumliuml khaugravet khao thoumliumlc taiumli khaugravet khao choumlugraveng nhaaumlp vieacircn maotilden laoslash caecircn baucircn vaoslash nocirci phaugravet khocircucirci taaacutet caucirc nhoumlotildeng haiumlnh nghieaumlp cuucirca Boagrave-taugravetrdquo386

YUgrave nghoacutea moaacutei lieacircn quan ntildeoagraveng nhaaacutet gioumlotildea Duyeacircn khocircucirci vaoslash Taugravenh-khoacircng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha naegravem ocircucirc choatilde nhaaumln thoumlugravec soumliuml kieaumln trieaacutet hoiumlc nghoacutea laoslash ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci ocircucirc taagraveng locircugravep theaacute gian ntildeeaacuten Taugravenh-khoacircng ocircucirc taagraveng locircugravep sieacircu vieaumlt Nougravei moaumlt caugravech khaugravec ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci laoslash baaumlc thang sieacircu higravenh ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten beauml cao cuucirca Taugravenh-khoacircng ocircucirc moumlugravec ntildeoauml sieacircu vieaumlt Vaoslash nougravei moaumlt caugravech chiacutenh xaugravec Taugravenh-khoacircng Trung ntildeaiumlo vaoslash ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci theo Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash troaacuteng khoacircng Chuugraveng nhouml nhoumlotildeng 386 Venkatramanan K NAringgAringrjunarsquos Philosophy Delhi 1978 tr 339 (a)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 286

phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco ntildeearing trocirciuml duyeacircn chuugraveng ta toumloslash boucirc khaugravet augravei Chuugraveng ntildeaotilde higravenh thaoslashnh moaumlt choumlugravec naecircng gioaacuteng nhouml vaaumly ntildeearing traugravenh nhoumlotildeng coumliumlc ntildeoan cuucirca chuucirc nghoacutea tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslash chuucirc nghoacutea houml voacirc Chuugraveng ntildeaotilde tuyeacircn boaacute raegraveng caugravec phaugravep laoslash troaacuteng khoacircng nghoacutea laoslash caugravec phaugravep khoacircng cougrave toagraven taiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei cuotildeng khoacircng cougrave tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng toagraven taiumli Neaacuteu caugravec phaugravep trong vuotilde truiuml naoslashy toagraven taiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei chuugraveng seotilde cougrave baucircn chaaacutet cuucirca chuugraveng vaoslash khoacircng thearing tuoslashy thuoaumlc vaoslasho nhaacircn duyeacircn nhoumlng khoacircng cougrave gigrave trong theaacute giocircugravei cougrave thearing thaaacutey laoslash ntildeieagraveu kieaumln nguyeacircn nhaacircn ntildeoaumlc laaumlp Vigrave vaaumly soumliuml toagraven taiumli cuucirca caugravec phaugravep khoacircng phaucirci thaaumlt tuyeaumlt ntildeoaacutei hoaoslashn toaoslashn Vaoslash neaacuteu soumliuml toagraven taiumli cuucirca caugravec phaugravep laoslash tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng thaaumlt hoaeumlc khoacircng cougrave gigrave seotilde khoacircng cougrave soumliuml thay ntildeoaringi hoaeumlc ntildeoaumlng cocirc trong vuotilde truiuml nhoumlng thaaumlt ra vaatilden cooslashn voacirc soaacute caugravec phaugravep ntildeoumlocirciumlc nhaaumln bieaacutet ntildeang khocircucirci leacircn toumloslash caugravec ntildeieagraveu kieaumln nhaacircn duyeacircn d Taugravenh-khoacircng laoslash Nieaacutet-baoslashn

Vaoslash yugrave nghoacutea keaacute tieaacutep Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash nieaacutet-baoslashn Nhouml chuugraveng ta bieaacutet trong kinh ntildeiearingn PAringli lsquokhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring 空) nghoacutea laoslash nieaacutet-baoslashn (NibbAringna 涅槃) traiumlng thaugravei troaacuteng khoacircng moaumlt thoumliumlc taiumli voumlocirciumlt qua khoucirci ntildeau khoaring hoaeumlc traiumlng thaugravei giaucirci thoaugravet cuoaacutei cuoslashng Sau naoslashy caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc caugravec baaumlc ntildeaiumlo souml Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeoagraveng nhaaacutet hoaugrave Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) vocircugravei nieaacutet-baoslashn vaoslash theacircm vaoslasho vaoslashi yugrave nghoacutea laoslashm phong phuugrave khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring) trong kinh ntildeiearingn Pali

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 287

Nhouml chuugraveng ta thaaacutey trong Choumlocircng Naecircm387 khaugravei nieaumlm nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc chuugrave yugrave nhieagraveu trong kinh ntildeiearingn PAringli cuotildeng nhouml trong caugravec baoslashi vieaacutet cuucirca caugravec hoiumlc giaucirc hieaumln ntildeaiumli Trong PAringli nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc nhouml ntildeoaiumln dieaumlt (khaya 斷滅) taaacutet caucirc tham meacirc (rAringga貪迷) ghen gheugravet (dosa 疾妒) aucirco toumlocircucircng (moha 幻想) augravei duiumlc (taœhAring 愛欲) aucirco giaugravec (saœkhAringrAring 幻覺) taoslash kieaacuten (upAringdAringna 邪見) laaumlu (Aringsava 漏) phieagraven naotildeo (klesa煩 惱) houmlotildeu (bhava有) sanh (jAringti生) giaoslash cheaacutet (jarAringmaraœa老死) vaoslash ntildeau khoaring (dukkha苦) Kinh taiumlng PAringli ntildeaotilde moacirc taucirc traiumlng thaugravei tiacutech coumliumlc cuucirca nieaacutet-baoslashn nhouml traiumlng thaugravei an laiumlc (accantasukha 安樂) baaacutet toumlucirc (accuta 不死) an toacutenh (acala dhnera安靜) khinh an (santa 輕安) vaoslash voacirc uyugrave (akutobhaya無畏) Ntildeaacircy laoslash traiumlng thaugravei an laiumlc nhaaacutet vaoslash muiumlc ntildeiacutech cuucirca thieagraven laoslash daatilden taacircm ntildeeaacuten moaumlt traiumlng thaugravei nhouml vaaumly voumlocirciumlt treacircn caugravec khoaring vaoslash laiumlc ocircucirc treacircn ntildeocircoslashi Haoslashnh giaucirc seotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei cao nhaaacutet laoslash Dieaumlt thoiuml toumlocircucircng ntildeogravenh (SantildentildeAringvedayitanirodha 滅受想定) Ntildeoumlugraveng veagrave laotildenh voumliumlc sieacircu higravenh nieaacutet-baoslashn (NibbAringna) laoslash Dieaumlt thoiuml toumlocircucircng ntildeogravenh (SantildentildeAringvedayitanirodha) vocircugravei ntildeieagraveu kieaumln haoslashnh giaucirc phaucirci tu taaumlp theacircm nhoumlotildeng coacircng haiumlnh caagraven thieaacutet khaugravec ntildeearing ntildeaiumlt A-la-haugraven quaucirc

Trong Nhouml Thograve Ngoumlotilde kinh (Itivuttaka 如是語經)388 cougrave moaumlt ntildeoaiumln vaecircn raaacutet ntildeaugraveng chuugrave yugrave nhouml

387 PP trang 143-51 388 Itivuttaka ed E Windish London PTS 1889 trang 37

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 288

lsquoAtthi bhikkhave abhacirctam akatam asaœkhataUacutersquo ntildeaotilde cho thaaacutey Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy xem nieaacutet-baoslashn khoacircng phaucirci laoslash houml voacirc chuucirc nghoacutea maoslash laoslash moaumlt caugravei gigrave ntildeougrave raaacutet tiacutech coumliumlc389 laoslash soumliuml suy dieatilden sieacircu higravenh hoiumlc cuucirca nieaacutet-baoslashn tuy nhieacircn nieaacutet-baoslashn thigrave voacirc taaumln vaoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc nhouml houml khoacircng voacirc vi (AumlkAringsa 無為) Nieaacutet-baoslashn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash sieacircu giocircugravei (ApariyAringpanna-dhAringtu hoaeumlc Lokuttara-dhAringtu 超界) voumlocirciumlt khoucirci ba cootildei Ntildeaacircy laoslash traiumlng thaugravei giaugravec ngoauml (sacchikAringtabba) trong chiacutenh moatildei ngoumlocircoslashi (paccattaUacute veditabbo vintildentildeacirchi) Nieaacutet-baoslashn thigrave ntildeoagraveng nhaaacutet (ekarasa 同一) vaoslash nocirci ntildeougrave khoacircng cougrave ngaotilde gioaacuteng nhouml soumliuml bieaacuten maaacutet cuucirca ngoiumln ntildeeoslashn trong traiumlng thaugravei hieaumln houmlotildeu voacirc bieacircn khoacircng thearing naoslasho hiearingu ntildeoumlocirciumlc

Khaugravei nieaumlm chiacutenh xaugravec hocircn cuucirca nieaacutet-baoslashn cougrave thearing thaaacutey chaeacutec chaeacuten ntildeaacircy laoslash moaumlt traiumlng thaugravei voumlocirciumlt khoucirci ngoacircn toumloslash touml toumlocircucircng vaoslash soumliuml giaugravec ngoauml toaacutei thoumlocirciumlng cuucirca chiacutenh moatildei Boagrave-taugravet trong khi theo ngaoslashi Long-thoiuml nhoumlotildeng nhaoslash Trung-luaaumln (divideacircnyatAringvAringdins) seotilde khoacircng tigravem kieaacutem nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) laoslash nocirci chaaacutem doumlugravet phieagraven naotildeo (kleplusmnas 煩惱) vaoslash uaaringn (skandhas 蘊) Nieaacutet-baoslashn cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash

ldquoNieaacutet-baoslashn laoslash khoacircng phaucirci loaiumli boucirc cuotildeng khoacircng phaucirci ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc cuotildeng khoacircng phaucirci moaumlt phaugravep ntildeoaiumln dieaumlt cuotildeng khoacircng

Iṭivuttaka (P) Như thị ngữ Kinh itivṛttaka (S) ityuktaka (S) Kinh Phật thuyết như vậy Gồm 112 bagravei kinh ngắn khởi đầu bằng Tocirci nghe như vầy ghi lại hagravenh nghi ở đời quaacute khứ của Phật vagrave đệ tử 389 KathAringvatthu I-II ed AC Taylor London PTS 1894-95 trang 124 cuotildeng xem Milindapantildeha ed V Trenckner London PTS 1962 trang 316

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 289

phaucirci moaumlt phaugravep thoumlocircoslashng haegraveng nieaacutet-baoslashn cuotildeng khoacircng phaucirci bograve ntildeeoslash neugraven cuotildeng khoacircng phaucirci ntildeoumlocirciumlc khocircucirci leacircnrdquo

(Aprahneœam asamprAringptam anucchinnam aplusmnAringvataUacute Aniruddham anutpannam etan nirvAringœam ucyate) 390

Ntildeieagraveu naoslashy cuotildeng ntildeoumlocirciumlc nougravei trong kinh ntildeiearingn PAringli NirupAringdhiplusmnebdquoa laoslash traiumlng thaugravei giaucirci thoaugravet toaacutei haaumlu ntildeoaiumln dieaumlt taaacutet caucirc caugravec uaaringn vaoslash phieagraven naotildeo Vaoslash nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt traiumlng thaugravei khaugravec hocircn ndash ApratibdquoEcirchita NirvAringœa nghoacutea laoslash traiumlng thaugravei Boagrave-taugravet laugravenh xa vieaumlc nhaaumlp giaucirci thoaugravet Nieaacutet-baoslashn toaacutei haaumlu (duoslash Boagrave-taugravet cougrave khaucirc naecircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc) laoslash vigrave Boagrave-taugravet muoaacuten hy sinh ntildeem thaacircn migravenh phuiumlc vuiuml taaacutet caucirc chuugraveng sanh ntildeearing hoiuml giaucirci thoaugravet troumlocircugravec vaoslash ngaoslashi seotilde laoslash vograve cuoaacutei cuoslashng cooslashn moaumlt chuugraveng sanh naoslasho ntildeau khoaring thigrave Boagrave-taugravet cooslashn choumla nhaaumlp nieaacutet-baoslashn Ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng trong Trung Quaugraven Luaaumln tuiumlng (MAringdhyamika-KAringrikAringvŸtti 中觀論頌) ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea nieaacutet-baoslashn nhouml sau

ldquoTraiumlng thaugravei maoslash khoacircng toumloslash boucirc cuotildeng khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khoacircng phaucirci houml voacirc cuotildeng khoacircng phaucirci voacutenh vieatilden khoacircng phaucirci tieacircu dieaumlt cuotildeng khoacircng phaucirci taiumlo taugravecrdquo

(svabhAringvena hi vyavasthitAringnAringUacute kleplusmnAringnAringUacute skandhAringnAringUacute ca svabhAringvasyAringnapAringyitvAringt kuto nivŸttir yatas tannivŸttyAring nirvAringœam yadi khalu plusmnacircnyavaditaaelig kleplusmnAringnAringUacute skandhAringnAringUacute vAring nivŸttilakbdquoaœam nirvAringœam necchanti kiUacute lakbdquoaœarh tarhnecchanti ucyate

ldquoaprahneœam asamprAringptam anucchinnam aplusmnAringplusmnvatam aniruddham anutpannam etan nirvAringœam ucyaterdquo)391

390 Triacutech trong Mahayana Buddhism N Dutt Calcutta 1976 trang 237 391 MAringdhyamika KAringrikAringvŸtti (PrasannapadAring) by Canraknerti Commentary

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 290

ldquoChoumlugravec naecircng cuucirca tueauml giaugravec chauacuteng nhoumlotildeng chuyearingn hoaugrave soumliuml thaaumlt maoslash cooslashn taiumlo soumliuml thay ntildeoaringi thaugravei ntildeoauml cuucirca chuugraveng ta ntildeoaacutei vocircugravei nougraverdquo

(na prajntildeAring aplusmnacircnyAringn bhAringvAringn plusmnacircnyAringn karoti bhAringvAring eva plusmnacircnyAringaelig)392

Soumliuml thay ntildeoaringi laoslash thuoaumlc nhaaumln thoumlugravec luaaumln (chuucirc thearing) khoacircng phaucirci thuoaumlc baucircn thearing (ntildeoaacutei thearing) Thaaumlt thearing nhouml nougrave ntildeaotilde toumloslashng Nieaacutet-baoslashn khoacircng phaucirci laoslash houmlotildeu (bhAringva有) hoaeumlc phi houmlotildeu (abhAringva非有)hellip Nougrave xa ligravea taaacutet caucirc thaeacuteng nghoacutea ntildeeaacute cuucirca nieaacutet-baoslashn (bhAringvAringbhAringva-parAringmarplusmnakbdquoayo nirvAringœam 勝義諦的涅槃)393 Ntildeaacircy laoslash hoaoslashn toaoslashn toumlocircng oumlugraveng theo phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly chuugraveng ta loaiumli boucirc soumliuml hieaumln houmlotildeu (bhava-dŸbdquoEcirci 現有) vaoslash phi hieaumln houmlotildeu (vibhava-dŸbdquoEcirci 非現有)394 Ntildeaacircy laoslash yugrave nghoacutea chaacircn thaaumlt cuucirca voacirc kyugrave (avyAringkrta 無記) ntildeoumlocirciumlc xem nhouml baucircn chaaacutet cuucirca Nhouml lai (TathAringgata 如來) - khoacircng vaaacuten ntildeeagrave gigrave lieaumlu maoslash Nhouml-lai toagraven taiumli sau khi cheaacutet hoaeumlc khoacircng toagraven taiumli hoaeumlc caucirc hai hoaeumlc khoacircng caucirc hai395 Nieaacutet-baoslashn nhouml laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi vocircugravei tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash giaucirci thoaugravet khoucirci voiumlng taacircm Vaoslash chaelig ligravea nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy laoslash chuugraveng ta seotilde ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn

Ntildeaacircy laoslash noaumli dung cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash giaucirci thoaugravet cuoaacutei cuoslashng chaelig cougrave thearing ngang qua Taugravenh-khoacircng bocircucirci loaiumli boucirc

on MAringdhayamika KAringrikArings Bib Budd IV trang 521 392 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 393Eta evaUacute na kasyacin nirvAringœe prahAringœaUacute nAringpi kasyacin nirodha iti

vijntildeeyam tataplusmn ca sarua kalpanAringksayaracircpam eva nirvAringœam tathoktam Aumlrya RatnAringvalyAringm na cAringbhAringvopi nirvAringœam kuta evAringsya bhAringvatAring bhavAringbhAringva-parAringmarplusmna-kbdquoayo nirvAringœam ucyate MKV trang 524

394 MK xxv trang 10 395 Tham khaucirco VadAringnta ParibhAringbdquoAring choumlocircng I

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 291

taaacutet caucirc caugravec chaaacutep thuucirc kieaacuten thuucirc vaoslash nhoumlotildeng ntildeogravenh kieaacuten396 Long-thoiuml luaaumln chuucirc noaringi baaumlt cuucirca hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde trigravenh baoslashy ntildeiearingm naoslashy raaacutet rootilde Ngaoslashi nougravei raegraveng lsquoBocircucirci vigrave toacirci khoacircng chaaacutep thuucirc baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave neacircn toacirci traugravenh ntildeoumlocirciumlc moiumli loatildei laagravemrsquo

Ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng bigravenh luaaumln theacircm raegraveng ocircucirc ntildeaacircy khoacircng cougrave caugravei gigrave bograve loaiumli troumloslash gioaacuteng nhouml tham duiumlc (rAringga 貪欲)hellip cuotildeng khoacircng cougrave ntildeieagraveu gigrave cougrave thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nhouml nhoumlotildeng thaugravenh quaucirc nhouml Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn (srotAringpatti修陀還) Tu-ntildeaoslash-haoslashm (sakŸdAringgAringmi 修陀含)hellip Nougrave khoacircng phaucirci thoumlocircoslashng haegraveng nhouml baucircn thearing thaaumlt (aplusmnacircnya)397 Baucircn chaaacutet cuucirca nougrave khoacircng cougrave nguoagraven goaacutec bieaacuten hoaiumli vaoslash toumlocircugraveng (lakbdquoaœa相) cuucirca nougrave laoslash khoacircng chaaacutep nhaaumln baaacutet coumlugrave higravenh daugraveng naoslasho398 Trong moaumlt phaugravep khoacircng moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc nhouml vaaumly laoslashm theaacute naoslasho cougrave moaumlt soumliuml toumlocircucircng toumlocirciumlng (kalpanAring 想像) cuucirca soumliuml toagraven taiumli phieagraven naotildeo (kleplusmnas) vaoslash uaaringn (skandhas) vaoslash soumliuml hoaiumli dieaumlt chuugraveng ngang qua nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) cougrave thearing tigravem ocircucirc ntildeaacircu Bao laacircu nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca soumliuml toumlocircucircng toumlocirciumlng

396 lsquoMuktis tu plusmnacircnyatAringdŸsEcirces tadarthAringplusmnesabhAringvanAringrsquo A dictum of

NAringgAringrjuna quoted in BCAP p 438 and also in SubhAringsita Samgrha Also in Guœaratnas commentary (trang 47) on SaOslashOslasharplusmnana Samuccaya buddhaih pratyeka-buddhaiplusmn ca plusmnravakaiplusmn ca nisevitAring mAringrgas tvam ekAring moksasya nAringstyanya iti niplusmncayah ASP IX 41 na vinAringnena mAringrgeœa bodhir ityAringgamo yatah GBWL IX trang 41

397 Giaugraveo souml Stcherbatsky ntildeeagrave nghograve chuugrave thiacutech cuoaacutei trang laoslash Aplusmnacircnya = NirvAringœa of the HnenayAringnists = PradhAringna of SAringUacutekhya

398 Giaugraveo souml Stcherbatsky dogravech lsquoprapantildecarsquo baegraveng soaacute nhieagraveu vaoslash thaelignh thoaucircng laiumli nhaaacuten maiumlnh veagrave yugrave nghoacutea cuucirca toumloslash

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 292

chuugraveng ta tieaacutep tuiumlc toagraven taiumli thigrave nocirci ntildeougrave khoacircng cougrave nieaacutet-baoslashn Nieaacutet-baoslashn chaelig ntildeoumlocirciumlc giaugravec ngoauml khi taaacutet caucirc nhoumlotildeng noatilde loumliumlc cuucirca tiacutenh ntildeaeumlc thuoslash hoaugrave hoaeumlc ntildeogravenh nghoacutea (prapantildecas) chaaacutem doumlugravet

Ntildeearing baugravec boucirc quan ntildeiearingm cuucirca Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml (SarvAringstivada上座部) cho raegraveng khoacircng chaaacutep nhaaumln soumliuml toagraven taiumli cuucirca phieagraven naotildeo (kleplusmnas) vaoslash uaaringn (skandhas) ocircucirc caugravec taagraveng baaumlc nocirci maoslash nieaacutet-baoslashn ntildeaiumlt ntildeeaacuten nhoumlng cougrave thearing chuugraveng toagraven taiumli trong vooslashng luaacircn hoagraveihellip nghoacutea laoslash troumlocircugravec khi ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn Nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha traucirc locircoslashi moaumlt caugravech sinh ntildeoaumlng raegraveng nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave soumliuml khaugravec bieaumlt naoslasho duoslash nhoucirc nhaaacutet gioumlotildea nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa 涅 槃) vaoslash luaacircn hoagravei (SaUacutesAringra輪迴) Vigrave vaaumly thaaumlt ra nieaacutet-baoslashn khoacircng ntildeooslashi houcirci cougrave tieaacuten trigravenh tieacircu dieaumlt Nieaacutet-baoslashn thaaumlt soumliuml laoslash hoaoslashn toaoslashn bieaacuten maaacutet (kbdquoaya 遍滅) cuucirca taaacutet caucirc nhoumlotildeng voiumlng toumlocircucircng Phieagraven naotildeo uaaringn soumliuml bieaacuten maaacutet cuucirca chuugraveng nougravei chung laoslash caagraven thieaacutet trong nieaacutet-baoslashn399 tuy nhieacircn theo caugravec nhaoslash trung luaaumln khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave moaumlt thoumliumlc thearing naoslasho toagraven taiumli Nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi maoslash khoacircng loaiumli boucirc ntildeoumlocirciumlc khaugravei nieaumlm lsquoTarsquo vaoslash lsquocuucirca Tarsquo thigrave thoumlocircoslashng chaaacutep soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec phaugravep khoacircng toagraven taiumli

Nougravei roaumlng hocircn vograve aaacutey ntildei theo nhoumlotildeng con ntildeoumlocircoslashng do caugravec heauml thoaacuteng khaugravec chuucirc troumlocircng cougrave thearing laoslash caugravech toaacutet nhaaacutet ntildeearing giaucirci thoaugravet toumloslashng phaagraven hoaeumlc laoslash mocircugravei baeacutet ntildeaagraveu cho ntildeieagraveu naoslashy400 Quan saugravet nhouml thaaumlt trong baaacutet coumlugrave moacirc thoumlugravec 399 MadhyamakavŸtti ed L de la Vallee Poussin BB iv 1902-13 trang 445 400EkaUacute hi yAringnaUacute dvitneyaUacute na vidyate Cuotildeng xem

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 293

ntildeaeumlc bieaumlt naoslasho nhouml laoslash thoumliumlc thearing hieaumln houmlotildeu sanh khocircucircihellip laoslash ntildeieagraveu kieaumln ntildeearing taiumlo moaumlt caugravei khaugravec soumliuml ntildeoaacutei nghogravech maacircu thuaatilden toumloslash ntildeougrave taiumlo neacircn soumliuml phaacircn bieaumlt Chuugraveng ta khoacircng thearing traugravenh ntildeoumlocirciumlc soumliuml chaaacutep thuucirc vaoslasho nhoumlotildeng ntildeieagraveu chuugraveng ta cho laoslash thaaumlt vaoslash quan ntildeiearingm keaacute tieaacutep cuucirca chuugraveng ta laoslash seotilde choaacutei boucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu khaugravec Quan ntildeiearingm do soumliuml giocircugravei haiumln vaoslash phaugraven quyeaacutet cuucirca nougrave ntildeaotilde taiumlo neacircn soumliuml ntildeoaacutei ntildeaotildei - nguoagraven goaacutec cuucirca luaacircn hoagravei Ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde trigravenh baoslashy soumliuml khauacuteng ntildeogravenh bieaumln choumlugraveng nhouml sau khi ngaotilde ntildeoumlocirciumlc thoumloslasha nhaaumln thigrave ntildeieagraveu khaugravec (para) naucircy sinh ntildeoaacutei laaumlp vocircugravei nougrave vocircugravei soumliuml phaacircn chia ngaotilde vaoslash khoacircng phaucirci ngaotilde chaaacutep thuucirc vaoslash khoacircng chaaacutep thuucirc Tuoslashy thuoaumlc nhoumlotildeng caugravei naoslashy maoslash caugravei khaugravec naucircy sanh Chaaacutep thuucirc sanh ra khaugravet augravei tigravem caagraveu houmlocircucircng thoiuml duiumlc laiumlc vaoslash khaugravet augravei che ntildeaaumly taaacutet caucirc caugravec sai

AumlbdquotaSAringhasrikAringPrajntildeAringpAringramitAring divideAringnti Deva Bib Ind trang 319 EkaUacute eva hi yAringnaUacute bhavati yad uta buddha-yAringnaUacute bodhisattvAringnaUacute yathAring Aringyusmatah subhacircter nirdeplusmnah It is explicitly stated in the AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka Haribhadra GOS Baroda trang 120 that it is the opinion of NAringgAringrjuna and his followers that the votaries of other paths do not gain final release that they remain in a lower state but are at the end of the period enlightened by the Buddha Aumlrya NAringgAringrjuna-pAringdAringis tanmatanusAringriœaplusmn caikayAringna-nayavAringdina Aringhuh labdhvAring bodhi-dvayaUacute hy ete bhavAringd uttrastamAringnasAringh bhavanty Aringyuh-ksayAringt tusEcircAringh prAringpta-nirvaœa-saUacutejntildeiah na tesaUacute asti nirvAringœaUacute kim tu janma-bhavatraye dhAringtau na vidyate tesAringUacute tepi tisEcirchanty anAringsrave aklisEcirca-jntildeAringna-hAringnAringya paplusmncAringd buddhaih prabodhitAringh sambhŸtya bodhi-sambhAringraUacutes tepi syur lokanAringyakAringh AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka Haribhadra GOS Baroda trang 120 The Catuh Stava (I 21 triacutech trong Advayavajra trang 22) ldquoDharmadhAringtor asambhedAringd yAringnabhedosti na prabho yAringnatritayam AringkhyAringtaUacute tvayAring sattvAringvatAringratahrdquo

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 294

laagravem (cuucirca ntildeoaacutei thearing) Bograve muoslash quaugraveng bocircucirci ntildeieagraveu naoslashy ngoumlocircoslashi khaugravet augravei ntildeaotilde mocirc toumlocircucircng chaaacutet loumlocirciumlng cuucirca caugravec phaugravep vaoslash naeacutem gioumlotilde nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeearing thoaotilde maotilden nhu caagraveu duiumlc laiumlc Luaacircn hoagravei do ntildeougrave hieaumln houmlotildeu ngay khi cougrave soumliuml chaaacutep thuucirc cuucirca lsquongaotildersquo401

Trong heauml thoaacuteng Trung luaaumln nguoagraven goaacutec cuucirca khoaring (dukkha) laoslash soumliuml daaacuten migravenh vaoslasho caugravec quan nieaumlm (dŸsEcirci 觀念) hoaeumlc voiumlng toumlocircucircng (kalpanAring 妄想) Voiumlng toumlocircucircng Phaacircn bieaumlt (KalpanAring vikalpa 妄想分別) laoslash ntildeeauml nhaaacutet voacirc minh (avidyAring 無明) Thaaumlt teaacute laoslash khoacircng (plusmnacircnya) trao cho nougrave vocircugravei moaumlt taugravenh caugravech ntildeogravenh danh nougrave nhouml laoslash lsquocaugravei naoslashyrsquo hoaeumlc lsquokhoacircng phaucirci caugravei naoslashyrsquo laoslash taiumlo thieacircn leaumlch moaumlt phaagraven vaoslash khoacircng thaaumlt Ntildeieagraveu naoslashy voacirc tigravenh laoslash ntildeearing phuucirc ntildeogravenh soumliuml thaaumlt vigrave cho raegraveng taaacutet caucirc xaugravec ntildeogravenh laoslash phuucirc ntildeogravenh Bieaumln choumlugraveng naoslashy nhouml Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) cuucirca quan nieaumlm (dŸsEcircis) laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh quan ntildeiearingm laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh ntildeaagraveu tieacircn cuucirca thoumliumlc taiumli ntildeougrave laoslash baucircn chaaacutet voacirc phaacircn bieaumlt (nirvikalpa nibdquoprapantildeca 無分別) Hiearingu moaumlt caugravech ntildeuugraveng ntildeaeacuten Taugravenh-khoacircng khoacircng phaucirci laoslash houml voacirc maoslash laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca phuucirc ntildeogravenh nougrave laoslash soumliuml hiearingu ntildeuugraveng cuucirca soumliuml bougravep meugraveo sai laagravem troumlocircugravec kia veagrave soumliuml thaaumlt nhouml lyugrave

Toumloslash Taugravenh-khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khaugravei nieaumlm chaacircn thaaumlt cuucirca nougrave trong tieaacuten trigravenh giaucirci thoaugravet hoaeumlc nieaacutet-baoslashn vaoslash cougrave nhoumlotildeng yugrave nghoacutea khaugravec nhau trong suoaacutet tieaacuten trigravenh naoslashy

401 RatnAringvalne of NAringgAringrjuna triacutech trong Bodhi-CaryavatAringra-PantildejikAring by PrajntildeAringkaramati Bib Ind tr 492

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 295

Taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy laoslash troaacuteng khoacircng trong yugrave nghoacutea raegraveng chuugraveng khoacircng cougrave nhoumlotildeng baucircn chaaacutet taugravenh caugravech hoaeumlc choumlugravec naecircng xaugravec ntildeogravenh

Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing loaiumli boucirc caugravec hoiumlc thuyeaacutet vaoslash quan ntildeiearingm Tuyeacircn boaacute raegraveng caugravec phaugravep laoslash roatildeng khoacircng cougrave thearing chaelig cho thaaacutey nhoumlotildeng lyugrave luaaumln vaoslash khaugravei nieaumlm lan man veagrave baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep laoslash khoacircng thearing chaaacutep nhaaumln ntildeoumlocirciumlc Toumloslash naoslashy cuotildeng duoslashng ntildeearing ntildeaugravenh giaugrave laiumli vaoslash ntildeearing ntildeogravenh danh laiumli caugravec phaugravep voacirc giaugrave trograve voacirc duiumlng bograve loaiumli boucirc Taacircm troaacuteng khoacircng cougrave nghoacutea laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi cougrave thearing thaaacutey theaacute giocircugravei naoslashy laoslash ntildeau khoaring vaoslash voumlocirciumlt leacircn chuugraveng

Khaugravei nieaumlm Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) nhouml laoslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) laoslash nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha phuucirc ntildeogravenh soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec thaoslashnh toaacute vocircugravei nhau Nhieagraveu khiacutea caiumlnh cuucirca khaugravei nieaumlm naoslashy ntildeoumlocirciumlc laoslashm noaringi baaumlt bocircucirci nhoumlotildeng thuaaumlt toumloslash khaugravec ntildeoumlocirciumlc duoslashng trong caugravec taugravec phaaringm Ntildeaiumli-thoumloslasha Thiacute duiuml khi nieaacutet-baoslashn ntildeoagraveng vocircugravei Taugravenh-khoacircng thigrave soumliuml nguiuml yugrave raegraveng taaacutet caucirc caugravec phaugravep nougravei chung ntildeoagraveng toagraven taiumli laoslash thaaumlt soumliuml khoacircng toagraven taiumli gioaacuteng nhouml aucirco toumlocircucircng khoacircng cougrave thoumliumlc thearing nhouml ntildeogravea ntildeaiumli (pŸthivne-dhAringtu 地大) laoslash khoacircng cuucirca nguoagraven goaacutec thaaumlt soumliuml ntildeoaiumln dieaumlt hoaeumlc toagraven taiumli thaaumlt trong thoumliumlc taiumli402 Khi caugravec phaugravep ntildeoagraveng vocircugravei Chaacircn nhouml (TathatAring 真如) hoaeumlc phaugravep taugravenh (DharmatAring 法性) thigrave taaacutet caucirc caugravec phaugravep treacircn theaacute giocircugravei naoslashy veagrave cocirc baucircn laoslash gioaacuteng baucircn chaaacutet nhau khoacircng cougrave baaacutet 402 divide trang 246

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 296

coumlugrave nhaotilden hieaumlu hoaeumlc baucircn thearing naoslasho laoslash cuucirca toumliuml nougrave403 Nougrave khoacircng cougrave soumliuml toagraven taiumli vaoslash khoacircng khoacircng toagraven taiumli404 Taugravenh-khoacircng laoslash biearingu hieaumln cuucirca soumliuml phuucirc ntildeogravenh vaoslash chaacircn nhouml (TathatAring) laoslash nhoumlotildeng khiacutea caiumlnh tiacutech coumliumlc cuucirca chaacircn lyugrave Khi nougrave ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash thaaumlt teaacute (bhacirctakoEcircne 實濟 chaacircn thaaumlt teaacute coumliumlc chaelig nieaacutet-baoslashn thaaumlt choumlugraveng ligravea hauacuten houml voiumlng) laoslash augravem chaelig raegraveng soumliuml phaacircn taugravech caugravec phaugravep laoslash nhoumlotildeng ntildeogravenh danh sai laagravem khi moaumlt ngoumlocircoslashi cuoaacutei cuoslashng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Thoumliumlc taiumli seotilde voumlocirciumlt qua ntildeieagraveu maoslash khoacircng thearing voumlocirciumlt qua vaoslash chiacutenh nhouml theaacute laoslash chaacircn lyugrave Moaumlt soaacute nhoumlotildeng toumloslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) cuotildeng thoumlocircoslashng duoslashng laoslash khoacircng phaucirci khoacircng chaacircn lyugrave (avitathatAring 不非真理) ntildeoaumlc nhaaacutet (ananyatathatAring 獨一) khoacircng thay ntildeoaringi ntildeoumlocirciumlc (aviparyAringsatathatAring 不遍) chaacircn ntildeeaacute (paramAringrtha 真諦) baucircn chaaacutet(tattva 本質) baucircn thearing khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc (acintyadhAringtu 難誦的本體) phaugravep giocircugravei (dharmadhAringtu 法界) baucircn thearing caugravec phaugravep (dharmasthiti 本體諸法) thuaagraven togravenh an ntildeogravenh gioumlotildea sanh vaoslash dieaumlt (supraplusmnAringnta 淳淨) khoacircng thearing taugravech rocircoslashi vaoslash khoacircng thearing chia cheucirc (advaya advayAringdhnekAringra 不分)405

Trong ntildeoaiumln thoumlugrave ba cuucirca Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (HŸdaya sutra) daiumly raegraveng

ldquoVigrave vaaumly trong Taugravenh-khoacircng (sacircnya) khoacircng cougrave saeacutec

403 LaœkAringvatAringra-sacirctra ed B Nanjio Kyoto 1923 trang 226 404 divide trang 263 405 S II trang 25 ldquoIti kho bhikkhave yAring tatra TathatAring avutatthatAring

anantildentildeaTathAringgata idapaccayatAring ayaUacute vuccati bhikkhave paEcircicca-samuppAringdordquo

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 297

(racircpa) thoiuml (vedAringna)iuml toumlocircucircng (sanjntildeAring) haoslashnh (saUacuteskara) thoumlugravec (vijntildeAringna) khoacircng cougrave maeacutet tai muotildei loumlocircotildei thaacircn vaoslash yugrave khoacircng cougrave saeacutec thanh houmlocircng vograve xuugravec phaugravep cuotildeng khoacircng cougrave moumlocircoslashi taugravem caucircnh giocircugravei toumloslash caucircnh giocircugravei saeacutec cho ntildeeaacuten caucircnh giocircugravei taacircm cuotildeng khoacircng cougrave nhoumlotildeng phaugravep nhouml moumlocircoslashi hai nhaacircn duyeacircn trong chuoatildei hieaumln houmlotildeu toumloslash voacirc minh cho ntildeeaacuten sanh giaoslash bogravenh vaoslash cheaacutet cuotildeng khoacircng cougrave boaacuten chaacircn lyugrave khoacircng cougrave triacute tueauml vaoslash khoacircng cougrave soumliuml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlcrdquo

(是故空中無色無受想行識無眼耳劓舌身

意無色聲香味觸法無眼界乃至無意識界無無

明亦無無明盡乃至無老死亦無老死盡無苦集亦

道無智亦無得)406

Trong ntildeoaiumln vaecircn naoslashy chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey raegraveng taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaugravep soaacute caecircn baucircn vaoslash quan troiumlng cuucirca Phaaumlt giaugraveo ntildeeagraveu bograve choaacutei boucirc naecircm uaaringn moumlocircoslashi taugravem giocircugravei boaacuten dieaumlu ntildeeaacute hay ngay caucirc nieaacutet-baoslashn vaoslash con ntildeoumlocircoslashng thaugravenh thieaumlnhellip ntildeeagraveu bograve baugravec boucirc YUgrave toumlocircucircng locircugraven naoslashy cougrave thearing tougravem goiumln trong moaumlt caacircu raaacutet noaringi tieaacuteng cuucirca kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt nhouml lsquoOumlng voacirc socircucirc truiuml nhi sanh kyoslash taacircmrsquo (OcircUcirc nocirci khoacircng choatilde maoslash sanh taacircm 應無所住而生其心)407

Cuotildeng kinh naoslashy nhoumlng moaumlt ntildeoaiumln khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly toacircn giaucirc Tu-boagrave-ntildeeagrave raegraveng

ldquoChuugraveng sanh neacircn loaiumli boucirc taacircm chaaacutep vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh vaoslash thoiuml giaucirc phaugravep vaoslash phi phaugravep Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml cooslashn chaaacutep vaoslasho toumlocircugraveng thigrave hoiuml vaatilden cooslashn chaaacutep vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh thoiuml giaucirc Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu hoiuml

406 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134-5 407 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 116

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 298

cooslashn chaaacutep vaoslasho phaugravep thigrave hoiuml vaatilden cooslashn chaaacutep vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh thoiuml giaucirc Taiumli sao (bocircucirci vigrave) neaacuteu taacircm cuucirca hoiuml cooslashn chaaacutep vaoslasho phi phaugravep thigrave hoiuml vaatilden cooslashn chaaacutep vaoslasho ngaotilde nhaacircn chuugraveng sanh thoiuml giaucirc Vigrave vaaumly khoacircng neacircn chaaacutep gioumlotilde vaoslasho phaugravep vaoslash phi phaugravep Ntildeougrave laoslash taiumli sao Ntildeoumlugravec Nhouml lai daiumly raegraveng lsquoNaoslashy caugravec tyoslash kheo neacircn bieaacutet phaugravep ntildeoumlocirciumlc giaucircng gioaacuteng nhouml chieaacutec beoslash Ngay caucirc phaugravep cooslashn phaucirci boucirc huoaacuteng chi phi phaugraveprdquo

(是諸眾生無復我相人相眾生相壽者相無法相亦

無非法相何以故是諸眾生若心取相則為著我人眾

生壽者若取法相即著我人眾生壽者是故不應取法

不應取非法以是義故如來常說汝等毘丘知我說法如

箋喻者法尚應捨何況非法)408

Bocircucirci vigrave phaugravep Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucircng khoacircng phaucirci laoslash moaumlt hoiumlc thuyeaacutet trieaacutet hoiumlc khoacircng laoslash gigrave caucirc ngoaoslashi phoumlocircng phaugravep trograve bogravenh ntildeearing roumlucirca saiumlch caugravec caaacuteu nhieatildem beacircn trong taacircm chuugraveng sanh Neaacuteu trong Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh chaacircn lyugrave thaugravenh thieaumln nieaacutet-baoslashn (traiumlng thaugravei an laiumlc haiumlnh phuugravec vaoslash voumlocirciumlt khoucirci tam giocircugravei) laoslash muiumlc ntildeiacutech cuucirca Boagrave-taugravet tu taaumlp thigrave trong Ntildeaiumli-thoumloslasha chaelig cougrave moaumlt thoumliumlc taiumli laoslash xem nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) phaugravep giocircugravei (DharmadhAringtu) hoaeumlc baugravet chaugravenh ntildeaiumlo ntildeeagraveu laoslash nhoumlotildeng voiumlng toumlocircucircng hoaeumlc chaelig laoslash phoumlocircng phaugravep trograve bogravenh Khi bogravenh nhaacircn ntildeoumlocirciumlc laoslashnh bogravenh nghoacutea laoslash giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec chaaacutep thuucirc thigrave boaacuten dieaumlu ntildeeaacute chaugravenh phaugravep nieaacutet-baoslashnhellip trocircucirc thaoslashnh voacirc duiumlng vaoslash boucirc laiumli phiacutea sau nhouml lsquochieaacutec beoslashrsquo thaucirc troacirci khi ngoumlocircoslashi ntildeaotilde qua ntildeeaacuten bocircoslash kia roagravei

Khi moaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaotilde giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet caugravec phaugravep vograve aaacutey khoacircng cooslashn phaacircn bieaumlt hoaeumlc chaaacutep gioumlotilde caugravec 408 Nhouml treacircn 113-4

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 299

phaugravep noumlotildea Vigrave vaaumly cuotildeng nougravei raegraveng luaacircn hoagravei laoslash ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei nieaacutet-baoslashn vograve aaacutey trocircucirc thaoslashnh hoaoslashn thieaumln thaoslashnh Phaaumlt bocircucirci vigrave nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha cho raegraveng chuugraveng sanh khoacircng gigrave hocircn laoslash chouml Phaaumlt nhoumlng bograve voiumlng toumlocircucircng taiumlo nghieaumlp maoslash cougrave khaugravec Vigrave vaaumly chuugraveng ta toumloslash taacircm cuucirca migravenh phaucirci loaiumli troumloslash khaugravei nieaumlm khoacircng chaelig caugrave nhaacircn chiacutenh migravenh maoslash cooslashn baucircn chaaacutet cuucirca baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave maoslash chuugraveng ta nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc Khi chuugraveng ta ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei taacircm ntildeougrave thigrave khi aaacutey ta khoacircng phaacircn bieaumlt migravenh vocircugravei vaaumlt khaugravec toumlocircng oumlugraveng vocircugravei baucircn chaaacutet cuucirca theaacute giocircugravei (thoumliumlc taiumli toumlocircng ntildeoaacutei) hoaeumlc toumloslash (thoumliumlc taiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei) sieacircu vieaumlt Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nieaacutet-baoslashn nghoacutea laoslash baucircn chaaacutet cuucirca Taugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacutei soumliuml sieacircu vieaumlt tuyeaumlt ntildeoaacutei trong yugrave nghoacutea Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml Baugravet-nhaotilde Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) ntildeaotilde keaacutet luaaumln raegraveng

lsquoBocircucirci vigrave khoacircng cougrave soumliuml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Boagrave-taugravet quaugraven Triacute tueauml Baugravet-nhaotilde taacircm khoacircng cougrave choumlocircugraveng ngaiumli vaoslash vigrave khoacircng cougrave choumlocircugraveng ngaiumli neacircn khoacircng cougrave socirciuml haotildei giaucirci thoaugravet khoucirci moiumli trougravei buoaumlc xa ligravea voiumlng toumlocircucircng ntildeieacircn ntildeaucirco vaoslash ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn toaacutei haaumlursquo

(以無所得故菩提薩埵依般若波羅密多故心無罣

礙無罣礙故無有恐布遠離齻倒夢想究竟涅槃) 409

Ntildeougrave laoslash lyugrave do taiumli sao troumlocircucircng giaucirc Duy-ma-caaumlt (Bodhisattva Vimalakirti) vaatilden laeumlng thinh khi nghe caugravec Boagrave-taugravet houcirci theaacute naoslasho laoslash phaugravep moacircn khoacircng hai410 Ntildeaacircy cuotildeng laoslash lyugrave do Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde im laeumlng vaoslash traucirc locircoslashi Upaplusmniva veagrave nieaacutet-baoslashn nhouml sau 409 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134-5 410 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain

The Pennsylvania State University 1972 trang 97

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 300

ldquoVograve aaacutey ntildeaotilde nghaelig ngocirci khoacircng thearing ntildeo loumlocircoslashng Vigrave nieaacutet-baoslashn khoacircng cougrave teacircn Khi taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash ntildeoaiumln dieaumlt Locircoslashi kinh thuyeaacutet cuotildeng khoacircngrdquo411

Cuotildeng raaacutet houmlotildeu iacutech neaacuteu chuugraveng ta tham khaucirco theacircm moaumlt chuugravet veagrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea nieaacutet-baoslashn vaoslash luaacircn hoagravei

Thaaumlt ra baucircn thearing vaoslash hieaumln toumlocirciumlng khoacircng phaucirci laoslash hai thoumliumlc thearing rieacircng bieaumlt cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash hai traiumlng thaugravei cuucirca moaumlt thearing gioaacuteng nhau Tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash thearing chaacircn thaaumlt duy nhaaacutet chiacutenh laoslash thoumliumlc thearing cuucirca luaacircn hoagravei do nhoumlotildeng voiumlng toumlocircucircng (kalpanAring 妄想) trigrave gioumlotilde Toumloslash tuyeaumlt ntildeoaacutei (minh) ngang qua caugravec higravenh thoumlugravec touml toumlocircucircng taiumlo thaoslashnh voiumlng toumlocircucircng laoslash theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm (voacirc minh) vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash theaacute giocircugravei chaacircn thaaumlt khoacircng bograve bougravep meugraveo qua trung gian cuucirca voiumlng toumlocircucircng412

Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrthatAring) hoaeumlc khoacircng thoumliumlc thearing (NairAringtmya) caucirc ngaotilde (pudgala) vaoslash phaugravep (Dharma) do nhaacircn duyeacircn taiumlo neacircn caugravec phaugravep taiumlm goiumli laoslash caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng (Samvrtisatya tuiumlc ntildeeaacute)

Taugravenh-khoacircng cuotildeng toumlocirciumlng troumlng cho lsquokhoacircng baucircn thearingrsquo (nihsvabhAringvatAring) qua ntildeougrave cougrave thearing tueauml giaugravec lsquoTiacutenh ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca nhoumlotildeng ntildeoaacutei laaumlprsquo Chiacutenh trong augravenh saugraveng naoslashy maoslash ngaoslashi Long-thoiuml thaaacutey khoacircng cougrave soumliuml khaugravec gioumlotildea lsquotaoslash baoslashrsquo (SaUacutesAringra) vaoslash lsquonieaacutet-baoslashnrsquo (NirvAringœa)

Houmlotildeu vi ntildeoagraveng vocircugravei voacirc vi vaoslash voacirc vi ntildeoagraveng vocircugravei houmlotildeu vi ntildeougrave laoslash thoacircng ntildeieaumlp chiacutenh maoslash vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde (prajntildeAring-pAringramitAring) ntildeaotilde tuyeacircn boaacute Traiumlng thaugravei tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng 411 Nhouml treacircn trang 98 412 MK xxv trang 9

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 301

thearing hiearingu naoslashy thoumlocircoslashng haegraveng nhouml nhouml ocircucirc troumlocircugravec chuugraveng ta Chuugraveng ta cougrave thearing ntildeoagraveng nhaaacutet hoaugrave nougrave trong chuugraveng ta Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly raegraveng quan nieaumlm theaacute giocircugravei nhouml thaaumlt xuaaacutet hieaumln khi toumliuml ngaotilde tieacircu dieaumlt khi taaacutet caucirc nhoumlotildeng lieacircn quan aaringn taoslashng cho soumliuml thaecircng hoa cuucirca ngaotilde bograve maaacutet taugravec duiumlng Chuugraveng ta khoacircng phaucirci nhaeacutem ntildeeaacuten nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) rieacircng touml vaoslash caugrave nhaacircn maoslash phaucirci bao goagravem caucirc ngoumlocircoslashi khaugravec vaoslash theaacute giocircugravei maoslash Nhaaacutet thieaacutet triacute cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt bao goagravem caucirc hai

Coacircng ntildeoumlugravec caugrave nhaacircn phaucirci neacircn hoagravei houmlocircugraveng ntildeeaacuten cho taaacutet caucirc Trong baaacutet coumlugrave troumlocircoslashng hocirciumlp naoslasho khoacircng cougrave soumliuml choumlugraveng ntildeaiumlt caugrave nhaacircn khoacircng cougrave thaaumlt thearing naoslasho cougrave thearing cung caaacutep voacutenh vieatilden soumliuml ngoumloslashng chaelig vaoslash an togravenh khoacircng cougrave soumliuml giaucirci thoaugravet hoaoslashn toaoslashn baegraveng soumliuml goumlocirciumlng eugravep ntildeoaiumln dieaumlt taaacutet caucirc

Vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde (PrajntildeAring-pAringramitAring) ntildeaotilde noatilde loumliumlc ntildeieagraveu chaelignh vaoslash thaecircng hoa nhoumlotildeng quan nieaumlm seotilde gaeumlp phaucirci khi tu taaumlp theo luaaumln A-tyoslash-ntildeaiumlt-ma (Abhidharma)413 Luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm ntildeaotilde thuyeaacutet phuiumlc chuugraveng ta raegraveng nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave lsquongaotildersquo maoslash chaelig cougrave lsquophaugraveprsquo Maeumlc duoslash chuugraveng sanh khoacircng thaaumlt tuy nhieacircn vigrave looslashng toumloslash bi khoacircng toumloslash boucirc vaoslash locirciumli iacutech cuucirca chuugraveng sanh neacircn vaatilden vaaumln duiumlng phoumlocircng tieaumln ntildeoauml sanh Luaaumln A-tyoslash-ntildeaoslashm phuucirc nhaaumln caugravec phaugravep houmlotildeu vi giuugravep nhaaumln thoumlugravec

413 Xem chi tieaacutet ocircucirc Basic Buddhist Concepts Kogen Mizuno tr Charles

S Terry and Richard L Gage Tokyo 1994 trang 13-35 vaoslash 2500 Years of Buddhism PV Bapat Ministry of Information and Broadcasting Government of India 1919 trang 31- 42

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 302

hiearingm hoiumla cuucirca chaaacutep thuucirc vaoslasho caugravec phaugravep houmlotildeu vi maoslash caugravec phaugravep naoslashy ntildeoaacutei laaumlp vocircugravei phaugravep voacirc vi vaoslash khuyeaacuten hoaugrave tu taaumlp triacute tueauml nhouml laoslash moaumlt ntildeoumlugravec taugravenh ntildeearing thaaacutey lsquothoumliumlc thearingrsquo cuucirca caugravec phaugravep

Ngoumlocirciumlc laiumli vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde quaugraven saugravet taugravenh rieacircng bieaumlt cuucirca caugravec phaugravep chaelig laoslash nhoumlotildeng taiumlm thocircoslashi giaucirc danh vaoslash quaugraven chieaacuteu ntildeearing thaaacutey caugravec phaugravep chaelig laoslash Taugravenh-khoacircng Moiumli higravenh toumlocircugraveng ntildeeagraveu khoacircng bograve keaacutet augraven laoslash choumlocircugraveng ngaiumli tueauml giaugravec toaacutei thoumlocirciumlng Choumloslashng naoslasho nhograve bieacircn (hai beacircn ntildeoaacutei ntildeaotildei) tan bieaacuten thigrave khi aaacutey keaacutet quaucirc khoacircng thearing toumlocircucircng ntildeoumlocirciumlc Khoacircng chaelig voacirc soaacute ntildeoaacutei thearing phaugravep traagraven ntildea daiumlng (cuucirca touml toumlocircucircng) ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei Taugravenh-khoacircng maoslash chiacutenh chuucirc thearing yugrave caecircn cuotildeng khoacircng khaugravec nhouml moaumlt vaoslash ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei Taugravenh-khoacircng

Khi chuugraveng ta ra khoucirci nhoumlotildeng thougravei quen phaacircn bieaumlt yugrave thoumlugravec Taugravenh-khoacircng seotilde hiearingn loauml vieacircn maotilden cuiuml thearing ngay chuugraveng ta thai taiumlng Phaaumlt nocirci chuugraveng ta

Ngoumlocircoslashi naoslasho chaelig coaacute gaeacuteng giaucirci thiacutech thoumliumlc thearing Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt duiumlng cuiuml lyugrave thuyeaacutet suoacircng thigrave chaelig chuoaacutec thaaacutet baiumli Caugravec phaugravep raaacutet ntildeocircn giaucircn naegravem aaringn ngay phiacutea sau cuucirca hoiumlc thuyeaacutet naoslashy neaacuteu chuugraveng ta taugravec yugrave seotilde thaaacutey

Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cuotildeng khoacircng ntildeeagrave nghograve chaelig cougrave Taugravenh-khoacircng toagraven taiumli Neaacuteu tuyeacircn boaacute troaacuteng roatildeng raegraveng lsquoCaugravec phaugravep thoumliumlc soumliuml laoslash khoacircngrsquo laoslash hoaoslashn toaoslashn voacirc nghoacutea Chiacutenh ntildeougrave cuotildeng giaucirc bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng khoacircng cougrave caucirc phuucirc ntildeogravenh laatilden khauacuteng ntildeogravenh 414

414 SSPW trang 21

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 303

Taacircm-kinh (HŸdaya Sacirctra) ntildeoumla ra naecircm yugrave nghoacutea ntildeearing keaacutet luaaumln laoslash lsquoVoumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua bocircoslash kia voumlocirciumlt qua hai bocircoslash oacirci giaugravec ngoaumlrsquo (堨諦堨諦波羅堨諦波羅增堨諦菩提薩婆訶)415

Voumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua caecircn vaoslash traagraven bocircucirci caucirc hai ntildeeagraveu khoacircng

Voumlocirciumlt qua voumlocirciumlt qua tham ntildeaeacutem caugravec phaugravep houmlotildeu vi vaoslash toumloslash boucirc chuugraveng bocircucirci taaacutet caucirc ntildeeagraveu khoacircng

Voumlocirciumlt qua bocircoslash kia qua bocircoslash Nieaacutet-baoslashn baucircn chaaacutet thaaumlt caugravec phaugravep houmlotildeu vi

Voumlocirciumlt qua hai bocircoslash voumlocirciumlt qua ta baoslash vaoslash nieaacutet-baoslashn sieacircu voumlocirciumlt hai beacircn bocircoslash ntildeoaacutei ntildeaotildei khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phuucirc ntildeogravenh ntildeoagraveng nhaaacutet trong Taugravenh-khoacircng

Giaugravec ngoauml OAcirci thoumlugravec taelignh Traiumlng thaugravei cuoaacutei cuoslashng cuucirca Taugravenh-khoacircng sieacircu vieaumlt voacirc minh ntildeaotilde tan

Nhouml chuugraveng ta thaaacutey trong moatildei troumlocircoslashng hocirciumlp toumloslash kinh ntildeiearingn Pali ntildeeaacuten Ntildeaiumli-thoumloslasha nghoacutea laoslash toumloslash khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring) ntildeeaacuten Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) yugrave nghoacutea caoslashng mocircucirc roaumlng vaoslash thaacircm saacircu Nougravei caugravech khaugravec rootilde raoslashng soumliuml thay ntildeoaringi toumloslash Nguyeacircn-thuucircy ntildeeaacuten Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash soumliuml caugravech maiumlng hoaugrave toumloslash phaugravep (dharmavAringda 法) ntildeeaacuten baaacutet nhograve (advayavAringda 不二) toumloslash nieaumlm (dŸbdquoEcircivAringda 念) ntildeeaacuten khoacircng nieaumlm (plusmnacircnyavAringda非念) toumlocircugraveng (dharmavAringda相) ntildeeaacuten taugravenh (dharmatAringvAringda性) toumloslash ngaotilde khoacircng thaaumlt (pudgala-nairAringtmya我不實) ntildeeaacuten phaugravep khoacircng thaaumlt (dharmanairAringtmya 法不實)

415 般 若 波 羅 密 多 心 經 trang 135

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 304

Phaugravep thoaiumli naoslashy cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing thiacutech hocirciumlp cho chuugraveng ta voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc khoaring naotildeo vaoslash trocircucirc thaoslashnh moaumlt tyoslash kheo thaaumlt soumliuml (bhinnakleplusmnho bhikbdquouaelig) vaoslash ntildeaiumlt nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) Nhoumlng ngay khi nhograve bieacircn cuucirca chuucirc thearing vaoslash khaugravech thearing voumlocirciumlt qua thigrave khoacircng cougrave tyoslash kheo (BhikbdquoutAring) cuotildeng khoacircng cougrave nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) ntildeoumlocirciumlc choumlugraveng

416 Choumlocircugraveng cougrave hai phieagraven naotildeo choumlocircugraveng (kleplusmnAringvaraœa煩惱障) vaoslash socircucirc tri choumlocircugraveng (jntildeeyAringvaraœa 所知障) Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) laoslash toumlocircng phaucircn vocircugravei hai choumlocircugraveng naoslashy vigrave nougrave laoslash chaacircn triacute

ldquoNieaacutet-baoslashn laoslash voiumlng toumlocircucircng Ngay caucirc cougrave moaumlt traiumlng thaugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn thigrave ntildeougrave cuotildeng chaelig laoslash voiumlng toumlocircucircngrdquo 417 Boagrave-taugravet laoslash moaumlng aucirco ngay caucirc ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng chaelig laoslash giaucirc danh ngay caucirc tueauml giaugravec sieacircu vieaumlt cuotildeng chaelig laoslash giaucirc danh Giaaacutec mocirc tieaacuteng vang bougraveng chieaacuteu higravenh aucircnh aucirco hoaugrave phuoslash thuaaumlt houml khoacircng laoslash nhoumlotildeng ntildeoaacutei thearing cuucirca triacute thoumlugravec418 Baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde kinh (divideatasAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 八千頌般惹經) cuotildeng nougravei caugravec phaugravep laoslash moaumlng aucirco Chuugraveng khoacircng sanh khoacircng dieaumlt khoacircng taecircng khoacircng giaucircm khoacircng caaacuteu khoacircng togravenh khoacircng phuucirc ntildeogravenh khoacircng khauacuteng ntildeogravenh khoacircng thoumlocircoslashng khoacircng ntildeoaiumln khoacircng phaucirci khoacircng (divideacircnyatAring) maoslash cuotildeng khoacircng phaucirci phi-khoacircng

416 SSPW trang 45 417Nirvœamapi mAringyopamam svapnopamam AbdquoEcircasAringhasrikAring-prajntildea-pAringramitAring ed R Mitra Calcutta 1888 trang 40 418 Nhouml treacircn trang 25 39 196 198 200 205 279 483 amp 484

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 305

(aplusmnacircnyatAring)419 Chuugraveng chaelig laoslash giaucirc danh laoslash moaumlng aucirco (MAringyAring 夢幻) Vaoslash moaumlng aucirco ntildeaotilde cho thaaacutey phaiumlm truoslash maacircu thuaatilden nhau seotilde khoacircng ntildei ntildeeaacuten ntildeaacircu trong khaucirco saugravet bieaumln choumlugraveng ntildeearing cuoaacutei cuoslashng khoacircng cougrave toagraven taiumli vaoslash cuotildeng khoacircng cougrave khoacircng toagraven taiumli420 Taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash giaucirc danh chuugraveng chaelig laoslash moaumlt quy oumlocircugravec moaumlt leauml thoumlocircoslashng vaoslash moaumlt soumliuml thoaucirc hieaumlp taiumlm thocircoslashi421 Kinh Laecircng giaoslash (LaœkAringvatAringra 楞伽經) ntildeaotilde cho raegraveng chuugraveng gioaacuteng nhouml aucirco moaumlng giaaacutec mocirc aucirco toumlocircucircng soumloslashng cuucirca con thoucirc con trai cuucirca ngoumlocircoslashi ntildeaoslashn baoslash khoacircng sanh ntildeeucirc thaoslashnh quaugravech aucirco maeumlt traecircng keugravep xieaacutec vooslashng loumlucirca hoa ntildeoaacutem houml khoacircng tieaacuteng vang aucirco aucircnh boumlugravec tranh con roaacuteihellip ntildeeagraveu khoacircng toagraven taiumli vaoslash khoacircng khoacircng toagraven taiumli 422 Nhieagraveu kinh trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (Lalitavistara 神通遊戲經)423 Tam-muoaumli-voumlocircng kinh (SamAringdhirAringja 三妹王經)424 Kim-quang-minh kinh (SuvarœaprabhAringsa 金光明經)425 Vieacircn-giaugravec

419 Nhouml treacircn trang 119 120 185 amp 262 420 NAringmaracircpameva mAringyAring mAringyaiva nAringmaracircpam Nhouml treacircn trang 898 mAringyAringyAringaelig padam na vidyate Nhouml treacircn trang 1209 421 Yachcha prajntildeaptidharmam tasya notpAringdo na nirodho nyatra

saUacutejntildeAringsaUacuteketamAringtreœa vyavahriyate Nhouml treacircn trang 325 422 LankAringvatAringrasacirctra ed B Nanjio Kyoto 1923 trang 22 51 62 84 85 90 95 amp 105 423 Xem Lalitavistara ed PL Vaidya BST I 1958 trang 176 177 amp 181 424 Xem SamAringdhi-rAringja Sanskrit Manuscript No 4 Hodgson collection

Royal Asiatic Society London trang 27 amp 29 425 Xem Suvarœa-prabhAringsa Manuscript No 8 Hodgson collection

Royal Asiatic Society London trang 31 32 amp 44

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 306

kinh (圓覺經) vaoslash Baugravet-nhaotilde kinh (般若波羅密經) cuotildeng cho nhoumlotildeng moacirc taucirc gioaacuteng vaaumly

ldquoVieacircn giaugravec chieaacuteu saugraveng khaeacutep nocirci togravech toacutenh khoacircng ntildeoaacutei laaumlp nhau Chiacutenh trong traiumlng thaugravei chieaacuteu saugraveng ntildeougrave vograve Boagrave-taugravet thaaacutey ntildeoumlocirciumlc haegraveng haoslash sa theaacute giocircugravei chouml Phaaumlt nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng nhouml hoa ntildeoaacutem gioumlotildea houml khoacircng thoaiumlt chigravem thoaiumlt noaringi vocircugravei bao nhieacircu higravenh thaugravei Chuugraveng khoacircng cougrave ntildeoagraveng nhaaacutet cuotildeng khoacircng cougrave taugravech rocircoslashi (baucircn chaaacutet vieacircn giaugravec) Toumloslash ntildeougrave chuugraveng khoacircng trougravei khoacircng mocircucirc Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu giaugravec ngoauml chuugraveng sanh naoslashy voaacuten thearing laoslash Phaaumlt vaoslash sanh toumlucirc nieaacutet-baoslashn ntildeeagraveu nhouml giaaacutec moaumlng ntildeeacircm quardquo426

ldquoThoumliumlc thearing toaacutei haaumlu cuucirca Taugravenh-khoacircng laoslash gigrave Nieaacutet-baoslashn Nieaacutet-baoslashn laoslash khoacircng nieaacutet-baoslashn bocircucirci vigrave khoacircng cougrave thoumlocircoslashng haegraveng cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumltrdquo 427

Hoaeumlc moaumlt ntildeoaiumln vaecircn khaugravec trong Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt

ldquoBoagrave-taugravet Tu-boagrave-ntildeeagrave baiumlch raegraveng lsquoNaoslashy Kausika Boagrave-taugravet khaugravet ngoumlocircotildeng baugravenh xe locircugraven neacircn truiuml vaoslasho Triacute tueauml Baugravet-nhaotilde vocircugravei phaugravep thoaiumli veagrave Taugravenh-khoacircng Vograve aaacutey khoacircng neacircn truiuml trong saeacutec thoiuml toumlocircucircng haoslashnh vaoslash thoumlugravec bocircucirci vigrave saeacutec thigrave taiumlm bocirciuml hoaeumlc khoacircng thoumlocircoslashng haegravenghellip Vograve aaacutey khoacircng neacircn truiuml vaoslasho quaucirc Alahaugravenhellip ngay caucirc phaugravep thoaiumli cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhouml theaacute Boagrave-taugravet seotilde laoslashm locirciumli iacutech cho voacirc taaumln chuugraveng houmlotildeu tigravenh rsquo

Khi aaacutey ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet nghoacute raegraveng lsquoNocirci naoslasho maoslash Boagrave-taugravet neacircn truiumlrsquo

Tu-boagrave-ntildeeagrave bieaacutet touml toumlocircucircng cuucirca ngaoslashi Xaugrave-locirciumli-phaaacutet neacircn nougravei lsquoNgaoslashi nghoacute gigrave theaacute Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Nocirci naoslasho Nhouml lai cougrave thearing truiumlrsquo

426 The Complete Enlightenment Tr amp Com by Charsquon Master Sheng-yen London 1999 tr 26 427 LSPW trang 145

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 307

Xaugrave-locirciumli-phaaacutet baiumlch raegraveng lsquoNhouml lai truiuml nocirci khoacircng truiuml Chiacutenh taacircm khoacircng truiuml laoslash Nhouml lai Nhouml lai khoacircng cougrave truiuml vaoslasho caugravec phaugravep houmlotildeu vi cuotildeng khoacircng truiuml nocirci phaugravep voacirc vi Nhouml lai truiuml nocirci taaacutet caucirc caugravec phaugravep khoacircng truiuml vaoslash khoacircng phaucirci nocirci khoacircng khoacircng truiumlrsquo Gioaacuteng theaacute Boagrave-taugravet neacircn truiuml taacircm trong caugravech naoslashy

Luugravec ntildeougrave trong hoaumli chuugraveng cougrave nhieagraveu chouml thieacircn nghoacute raegraveng lsquoNgoacircn ngoumlotilde vaoslash locircoslashi cuucirca Daiuml xoa deatilde hiearingu nhoumlng nhoumlotildeng ntildeieagraveu maoslash Boagrave-taugravet Tu-boagrave-ntildeeagrave nougravei thaaumlt laoslash khougrave hiearingursquo

Bieaacutet touml toumlocircucircng cuucirca chouml thieacircn Tu-boagrave-ntildeeagrave ntildeaugravep raegraveng lsquoTrong ntildeougrave khoacircng cougrave locircoslashi khoacircng cougrave dieatilden vaoslash khoacircng cougrave nghersquo

Chouml thieacircn nghoacute raegraveng lsquoBoagrave-taugravet Tu-boagrave-ntildeeagrave ntildeogravenh laoslashm cho phaugravep thoaiumli deatilde hiearingu nhoumlng thaaumlt ra ngaoslashi laiumli laoslashm cho hoiumlc thuyeaacutet trocircucirc neacircn tinh teaacute saacircu saeacutec vaoslash khougrave hiearingu hocircnrsquo

Bieaacutet ntildeoumlocirciumlc touml toumlocircucircng cuucirca chouml thieacircn Tu-boagrave-ntildeeagrave lieagraven nougravei raegraveng lsquoNeaacuteu moaumlt ngoumlocircoslashi muoaacuten ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn Tu-ntildeaoslash-haoslashm A-na-haoslashm hoaeumlc A-la-haugravenhellip vograve aaacutey khoacircng neacircn phaugravet khocircucirci triacute tueauml saacircu xa naoslashyhelliprsquo

Chouml thieacircn nghoacute raegraveng lsquoAi cougrave thearing hiearingu vaoslash ntildeoagraveng yugrave vocircugravei nhoumlotildeng gigrave ngaoslashi Tu-boagrave-ntildeeagrave voumloslasha tuyeacircn boaacutersquo

Tu-boagrave-ntildeeagrave bieaacutet touml toumlocircucircng cuucirca chouml thieacircn lieagraven nougravei lsquoTa nougravei chuugraveng sanh nhouml giaaacutec moaumlng aucirco hoaugrave Baaumlc Touml-ntildeaoslash-haoslashm Tu-ntildeaoslash-hoaoslashn A-na-haoslashm vaoslash A-la-haugraven cuotildeng gioaacuteng nhouml giaaacutec moaumlng aucirco hoaugrave

Chouml thieacircn traucirc locircoslashi raegraveng lsquoBaiumlch Tu-boagrave-ntildeeagrave vaaumly phaugravep cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugrave saorsquordquo

Tu-boagrave-ntildeeagrave traucirc locircoslashi lsquoVaacircng ta nougravei phaugravep cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugrave Nieaacutet-baoslashn cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugraversquo

Chouml thieacircn houcirci lsquoOAgrave Baiumlch ngaoslashi cougrave phaucirci ngaoslashi voumloslasha nougravei nieaacutet-baoslashn cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugraversquo

Tu-boagrave-ntildeeagrave traucirc locircoslashi lsquoNaoslashy chouml thieacircn neaacuteu ocircucirc ntildeougrave cougrave traiumlng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 308

thaugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn ta cuotildeng nougravei nougrave gioaacuteng nhouml giaaacutec moaumlng vaoslash aucirco hoaugrave Naoslashy chouml thieacircn khoacircng cougrave soumliuml khaugravec bieaumlt nhoucirc nhaaacutet naoslasho gioumlotildea nieaacutet-baoslashn vaoslash giaaacutec moaumlng aucirco hoaugrave caucircrdquo428

Ntildeougrave laoslash hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy ocircucirc ntildeaacircy Thaaumlt khougrave tigravem thaaacutey nhoumlotildeng locircoslashi tuyeacircn boaacute nhouml vaaumly ocircucirc vaecircn hoiumlc kinh Veauml ntildeaoslash hoaeumlc caugravec nguoagraven kinh ntildeiearingn cuucirca caugravec toacircn giaugraveo khaugravec Bocircucirci vigrave ntildeoaacutei ngoumlocirciumlc vocircugravei Ngaotilde thoumlocircoslashng haegraveng (Phaiumlm thieacircn) cuucirca hoiumlc thuyeaacutet U-pa-ni-saeacutec (Upanishad) hoaeumlc nhoumlotildeng toacircn giaugraveo houmlotildeu thaagraven nhouml Thieacircn chuugravea giaugraveo Hindu giaugraveohellip

Theaacute neacircn chuugraveng ta cougrave thearing thaaacutey raegraveng neaacuteu nieaacutet-baoslashn laoslash muiumlc ntildeiacutech cao nhaaacutet trong kinh ntildeiearingn Pali thigrave trong tieaacuten trigravenh tieaacuten hoaugrave vocircugravei boumlocircugravec phaugravet triearingn mocircugravei cuucirca caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde cho raegraveng Phaaumlt quaucirc cuotildeng nhouml giaaacutec moaumlng aucirco hoaugrave vaoslash nieaacutet-baoslashn cuotildeng vaaumly ngay caucirc neaacuteu cougrave caugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn thigrave cuotildeng seotilde gioaacuteng nhouml giaaacutec moaumlng nhouml tuoagraveng aucirco hoaugrave thoacirci nghoacutea laoslash nieaacutet-baoslashn Phaaumlt quaucirc laoslash muiumlc ntildeiacutech cuucirca giaugravec ngoauml nhoumlng khi thoumlugravec taelignh vaoslash tueauml giaugravec thigrave chuugraveng toumlugravec laoslash chiacutenh ta

e Taugravenh-khoacircng voumlocirciumlt ra ngoaoslashi Phuucirc ntildeogravenh vaoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc

Trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc bieaumlt Trung-quaugraven-luaaumln ngoacircn ngoumlotilde gioaacuteng nhouml moaumlt trooslash chocirci vaoslash nhoumlotildeng lyugrave luaaumln lieaumlu A laoslash B hoaeumlc A khoacircng phaucirci B ntildeeagraveu gioaacuteng nhouml trooslash xieaacutec aucirco hoaugrave

428 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain

The Pennsylvania State University 1972 trang 94-5

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 309

Trong troumlocircoslashng hocirciumlp naoslashy haoslashnh ntildeoaumlng hoaeumlc phaucircn bieaumln ntildeeagraveu ntildeoagraveng voiumlng toumlocircucircng maeumlc duoslash nougrave cougrave yugrave nghoacutea raegraveng caugravei naoslashy phaucircn bieaumln caugravei khaugravec Cuotildeng theaacute theo ngaoslashi Long-thoiuml chiacutenh caucirc locircoslashi cuucirca ngaoslashi cuotildeng laoslash troaacuteng roatildeng gioaacuteng nhouml aucirco thuaaumlt hoaeumlc voiumlng toumlocircucircng vaoslash vigrave theaacute ngaoslashi ntildeaotilde phuucirc ntildeogravenh tiacutenh chaaacutet cuucirca caugravec phaugravep Soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca moaumlt caugravei gigrave thoumliumlc thearing Ngaoslashi ntildeaotilde nougravei

lsquoGioaacuteng nhouml moaumlt nhaoslash aucirco thuaaumlt taiumlo moaumlt con roaacutei ntildeearing phuucirc nhaaumln con roaacutei do chiacutenh aucirco thuaaumlt hoaugrave ra ntildeougrave laoslash soumliuml phuucirc ntildeogravenh vaoslash baugravec boucircrsquo 429

Soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml chaelig laoslash moaumlt duiumlng cuiuml ntildeearing loaiumli troumloslash caugravec coumliumlc ntildeoan Neaacuteu nocirci ntildeougrave khoacircng cougrave coumliumlc ntildeoan ntildeearing loaiumli troumloslash thigrave cuotildeng khoacircng caagraven nhoumlotildeng duiumlng cuiuml nhouml khauacuteng vaoslash phuucirc ntildeogravenh Nhoumlotildeng toumloslash nhouml ntildeuugraveng sai hoaeumlc loatildei laagravem thoumliumlc ra laoslash nhoumlotildeng toumloslash troaacuteng roatildeng khoacircng cougrave lieacircn quan ntildeeaacuten thoumliumlc thearing Chaugravenh kieaacuten cuotildeng troaacuteng roatildeng nhouml taoslash kieaacuten thoacirci

Trung luaaumln ntildeaotilde phuucirc ntildeogravenh nhoumlotildeng taoslash kieaacuten vaoslash phocirci baoslashy chaugravenh kieaacuten nhouml moaumlt duiumlng cuiuml choumlotildea bogravenh chaaacutep thuucirc Ntildeearing giaugravec ngoauml vograve aaacutey phaucirci voumlocirciumlt qua caucirc chaugravenh vaoslash taoslash thaaumlt vaoslash giaucirc vaoslash thaaacutey caugravec phaugravep laoslash khoacircng baucircn chaaacutet Chuugraveng ta khoacircng phaucirci phuucirc ntildeogravenh baaacutet coumlugrave caugravei gigrave Khoacircng cougrave caugravei gigrave ntildeearing phuucirc ntildeogravenh caucirc Do theaacute chuugraveng ta voumlocirciumlt qua caucirc khauacuteng vaoslash phuucirc ntildeogravenh

Trong kinh Baugravet-nhaotilde ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh raegraveng

429 NAringgAringrjuna Hui Cheng lun (The Refutation Treatise) T 1631 tr 24

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 310

lsquoHocircn noumlotildea Boagrave-taugravet neacircn an truiuml trong triacute tueauml ba-la-maaumlt Khi an truiuml trong aaacutey Boagrave-taugravet seotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml khoacircng voumlocirciumlt qua hoaeumlc soumliuml voumlocirciumlt qua baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho Ntildeougrave laoslash Boagrave-taugravet an truiuml trong triacute tueauml ba-la-maaumlt vaoslash gioaacuteng nhouml vaaumly vograve aaacutey houmlocircugraveng daatilden ntildeoumla taaacutet caucirc chuugraveng sanh an truiuml triacute tueauml ba-la-maaumlt Nhoumlng ntildeoauml sanh maoslash khoacircng thaaacutey ntildeoauml sanh vigrave taaacutet caucirc ntildeeagraveu nhouml huyeatilden hoaugravehelliprdquo430

Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) veagrave cocirc baucircn laoslash khoacircng dieatilden taucirc (avAringchya or anabhilAringpya) ntildeoumlocirciumlc vigrave nougrave voumlocirciumlt qua boaacuten phaiumlm truoslash bieaumln luaaumln triacute thoumlugravec (chatubdquokoEcirci-vinirmukta) Nougrave laoslash baucircn thearing voumlocirciumlt qua soumliuml toagraven taiumli khoacircng toagraven taiumli toagraven taiumli vaoslash khoacircng toagraven taiumli khoacircng toagraven taiumli vaoslash khoacircng khoacircng toagraven taiumli Nougrave khoacircng phaucirci laoslash khauacuteng ntildeogravenh khoacircng phaucirci laoslash phuucirc ntildeogravenh khoacircng phaucirci laoslash khauacuteng vaoslash phuucirc ntildeogravenh cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash khoacircng khauacuteng ntildeogravenh vaoslash khoacircng phuucirc ntildeogravenh Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt thoumliumlc nghieaumlm nougrave laoslash toumlocircng ntildeoaacutei duyeacircn khocircucirci (pratnetya-samutpAringda) laoslash hieaumln toumlocirciumlng (saUacutesAringra) Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt tuyeaumlt ntildeoaacutei nougrave laoslash chaacircn thaaumlt (tattva) giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec phaugravep (nirvAringœa) Theaacute giocircugravei laoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc bocircucirci vigrave nougrave sieacircu voumlocirciumlt vaoslash khoacircng cougrave loaiumli phaiumlm truoslash naoslasho thoaucirc ntildeaugraveng ntildeearing moacirc taucirc nougrave Caugravec phaugravep laoslash khoacircng (divideacircnya) Khoacircng cougrave thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu (SvabhAringva-divideacircnya) vaoslash thoumliumlc taiumli laoslash Duyeacircn sanh (PratnetyasamutpAringda) hoaeumlc khoacircng cougrave caugravec phaugravep

Ntildeearing deatilde hiearingu chuugraveng ta cougrave thearing minh hoiumla boaacuten phaiumlm truoslash bieaumln luaaumln tri thoumlugravec (chatubdquokoEcirci-vinirmukta) trong moaumlt coacircng thoumlugravec nhouml sau

430 LSPW trang 140

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 311

Hieaumln houmlotildeu = X Khoacircng hieaumln houmlotildeu = -X Hieaumln houmlotildeu hoaeumlc khoacircng hieaumln houmlotildeu = X -X Khoacircng hieaumln houmlotildeu hoaeumlc khoacircng khoacircng hieaumln houmlotildeu = -(X -X)

Baucircng VI

Ngaoslashi Maotilde minh (Ashvaghobdquoa 馬鳴) ntildeaotilde nougravei raegraveng

Chaacircn-nhouml (真如) khoacircng phaucirci khoacircng (divideacircnya 空) cuotildeng khoacircng phaucirci khoacircng (Aplusmnacircnya 非空) khoacircng phaucirci khoacircng cuotildeng khoacircng phaucirci phi khoacircng khoacircng phaucirci phi khoacircng cuotildeng khoacircng phaucirci phi khoacircng vigrave Chaacircn-nhouml voumlocirciumlt qua boaacuten loaiumli phaiumlm truoslash naoslashy lsquoTaaacutet caucirc caugravec phaugravep treacircn theaacute giocircugravei khocircucirci thuyucirc khoacircng cougrave saeacutec khoacircng cougrave taacircm khoacircng cougrave thoumlugravec khoacircng cougrave baaacutet sanh khoacircng cougrave sanh roaacutet cuoslashng laoslash chuugraveng khoacircng thearing giaucirci nghoacutea ntildeoumlocirciumlcrsquo431 Nhoumlng ntildeieagraveu naoslashy khoacircng cougrave nghoacutea laoslash nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave thoumliumlc thearing bocircucirci leotilde thoumliumlc thearing doumlocircoslashng nhouml raegraveng lsquoBaucircn chaaacutet thoumliumlc cuucirca thoumliumlc teaacute tuyeaumlt ntildeoaacutei laoslash khoacircng phaucirci khoacircng thaaumltrsquo

Caugravec nhaoslash khoacircng luaaumln (divideacircnyavadins) ntildeaotilde xem lsquohieaumln houmlotildeursquo lsquotoagraven taiumlirsquo lsquokhauacuteng ntildeogravenhrsquo lsquobaucircn chaaacutetrsquo trong yugrave nghoacutea hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei hoaeumlc thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu taiumlm goiumli Thoumlocircoslashng haegraveng Ai cho raegraveng theaacute giocircugravei naoslashy hieaumln houmlotildeu laoslash phaiumlm moaumlt loatildei locircugraven bocircucirci vigrave khi chuugraveng ta thaacircm nhaaumlp saacircu chuugraveng ta seotilde khaugravem phaugrave toaoslashn thearing theaacute giocircugravei vocircugravei taaacutet caucirc

431 Suzuki The Awakening of Faith in the MahAringyAringna trang 111-2

- [(X) (-X) (X -X) -(X -X)]

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 312

hieaumln toumlocirciumlng ntildea daiumlng veagrave cocirc baucircn laoslash toumlocircng ntildeoaacutei vaoslash vigrave theaacute roaacutet cuoaumlc laoslash khoacircng thaaumlt Vaoslash nhoumlotildeng ai chuucirc troumlocircng khoacircng hieaumln houmlotildeu hoaeumlc khoacircng sanh cuotildeng laoslash phaiumlm loatildei locircugraven bocircucirci vigrave hoiuml ntildeang phuucirc nhaaumln thoumliumlc taiumli hieaumln toumlocirciumlng cuucirca theaacute giocircugravei Hoiuml buoaumlc toaumli nhoumlotildeng nhaoslash khoacircng luaaumln laoslash nhoumlotildeng nhaoslash houml voacirc chuucirc nghoacutea (nAringstikas 虛無主義者) Houml voacirc chuucirc nghoacutea hay Thoumlocircoslashng haegraveng chuucirc nghoacutea ntildeeagraveu sai laagravem Veagrave cocirc baucircn tri thoumlugravec lieacircn quan ntildeeaacuten toumlocircng ntildeoaacutei phaacircn tiacutech vaoslash lyugrave luaaumln trong nhoumlotildeng soumliuml maacircu thuaatilden veagrave toumloslash ngoumlotilde Taaacutet caucirc ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc bocircucirci vigrave chuugraveng laoslash toumlocircng ntildeoaacutei Nougravei goiumln laoslash cougrave boaacuten phaiumlm truoslash hieaumln houmlotildeu khoacircng hieaumln houmlotildeu hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu khoacircng hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng khoacircng hieaumln houmlotildeu vaoslash neaacuteu nougravei roaumlng thigrave cougrave saugraveu moumlocirci hai loaiumli taoslash kieaacuten432 Caugravec taoslash kieaacuten naoslashy khoacircng cung caaacutep cho ta thoumliumlc thearing Thoumliumlc thearing sieacircu voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc phaiumlm truoslash vaoslash 62 quan nieaumlm naoslashy Muoaacuten ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chaelig cougrave thearing giaugravec ngoauml troumliumlc tieaacutep ngang qua kinh nghieaumlm taacircm linh Chiacutenh tuyeaumlt ntildeoaacutei baaacutet nhograve naoslashy maoslash caugravec phaugravep sanh khocircucirci Chuugraveng ta phaucirci voumlocirciumlt leacircn nhograve bieacircn chuucirc-khaugravech thearing cuucirca triacute thoumlugravec vaoslash caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng

Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng phaucirci laoslash moaumlt nhaoslash sieacircu higravenh hoiumlc bieaumln luaaumln maoslash chaelig laoslash moaumlt nhaoslash tu taaumlp thoumliumlc tieatilden Soumliuml quan taacircm cuucirca ngaoslashi laoslash giaucirci thoaugravet vaoslash chaelig cho chuugraveng sanh con ntildeoumlocircoslashng toumliuml migravenh cocircucirci trougravei khoaring ntildeearing ntildeaiumlt toumliuml taiumli giaucirci thoaugravet Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash baaumlc ntildeaiumlo souml taoslashi gioucirci vigrave khaucirc naecircng houmlocircugraveng daatilden kheugraveo leugraveo cuucirca ngaoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt

432 D I LS trang 48

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 313

bieaacutet raegraveng taaacutet caucirc ngoacircn ngoumlotilde vaoslash khaugravei nieaumlm laoslash roatildeng khoacircng vaoslash nhoumlotildeng lyugrave luaaumln saugraveo ngoumlotilde neacircn toumloslash boucirc Nhoumlng maeumlt khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt hiearingu raegraveng chuugraveng sanh chaaacutep thuucirc vaoslasho caugravec phaugravep vaoslash chaelig cougrave thearing nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc baegraveng triacute thoumlugravec phaacircn bieaumlt Ntildeearing cougrave thearing giuugravep hoiuml loaiumli boucirc caugravec chaaacutep thuucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde soumlucirc duoslashng nhoumlotildeng toumloslash ngoumlotilde nhouml laoslash Trung ntildeaiumlo vaoslash coumliumlc ntildeoan tuiumlc ntildeeaacute vaoslash chaacircn ntildeeaacute khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phuucirc ntildeogravenh khoacircng vaoslash phi khoacircng ntildeearing phocirci baoslashy chaugravenh phaugravep cuucirca ngaoslashi Thaaumlt ra lsquobaucircn thearing thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc vaoslash khoacircng thearing nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlcrsquo 433 Vigrave theaacute taaacutet caucirc hoiumlc thuyeaacutet hoaeumlc phaugravep thoaiumli maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucircng khoacircng gigrave hocircn chaelig laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln (upAringya 方便) ntildeearing ntildeaiumlt muiumlc ntildeiacutech buoacircng xaucirc chaaacutep thuucirc

Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde viacute con ngoumlocircoslashi khi cooslashn chaaacutep thuucirc gioaacuteng nhouml bograve bogravenh bograve loumlucirca chaugravey nhouml coaumli nguoagraven ntildeau khoaring voiumlng toumlocircucircng vaoslash voacirc minh Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt duiumlng cuiuml trograve bogravenh hoaeumlc nhouml noumlocircugravec daaumlp loumlucirca ntildeearing maoslash con ngoumlocircoslashi cougrave thearing giaucirci thoaugravet khoucirci ntildeau khoaring Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha cho raegraveng neaacuteu ngoumlocircoslashi naoslasho hiearingu ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet muiumlc ntildeiacutech vaoslash choumlugravec naecircng cuucirca duiumlng cuiuml trograve bogravenh thigrave seotilde khoacircng baugravem gioumlotilde nougrave maotildei neaacuteu khoacircng vograve aaacutey cuotildeng khoacircng giaucirci thoaugravet ntildeoumlocirciumlc

1 Taugravenh-khoacircng nhouml Phoumlocircng tieaumln cuucirca Tuiumlc ntildeeaacute vaoslash Chaacircn ntildeeaacute

Chuugraveng ta cuotildeng cougrave thearing hiearingu hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng qua hai phoumlocircng tieaumln tuiumlc ntildeeaacute (SaUacutevrtisatya

433 LS trang 7

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 314

VyavahAringra俗諦) vaoslash chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrthasatya真

諦) Ngaoslashi Long-thoiuml daiumly raegraveng lsquoVigrave locirciumli iacutech cho chuugraveng sanh taaacutet caucirc chouml Phaaumlt ntildeaotilde thuyeaacutet

phaugravep qua hai phoumlocircng tieaumln cuucirca tuiumlc ntildeeaacute vaoslash chaacircn ntildeeaacutersquo 434

Theo yugrave ntildeaiumli souml Long-thoiuml hai chaacircn lyugrave phaucircn chieaacuteu khaugravec nhau trong moaumlt tiacutenh caugravech trong ntildeougrave chuugraveng ta cougrave thearing nhaaumln thoumlugravec phaugravep vaoslash tuoslashy theo quan ntildeiearingm cuucirca chuugraveng ta veagrave chuugraveng Tuiumlc ntildeeaacute lieacircn quan ntildeeaacuten lyugrave triacute vaoslash tigravenh caucircm maoslash chuugraveng ta nhaaumln vaoslash vigrave vaaumly ntildeoaacutei thearing cuucirca tri thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc xem laoslash coaacute ntildeogravenh xaugravec ntildeogravenh vaoslash toumliuml hieaumln houmlotildeu Khi moaumlt ngoumlocircoslashi thaaacutey caugravec phaugravep toumloslash quan ntildeiearingm tuiumlc ntildeeaacute vograve aaacutey seotilde chaaacutep nhaaumln quy oumlocircugravec cuucirca ngoacircn ngoumlotilde cuotildeng nhouml soumliuml toagraven taiumli baucircn thearing YUgrave nghoacutea cuucirca moaumlt toumloslash laoslash muiumlc ntildeiacutech maoslash toumloslash biearingu troumlng Baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca phaugravep cougrave thearing duoslashng ngoacircn ngoumlotilde ntildeearing moacirc taucirc vaoslash giaucirci thiacutech

Ntildeaacircy laoslash laaumlp troumlocircoslashng cuucirca tuiumlc ntildeeaacute thoumlocircoslashng trigravenh baoslashy caugravec phaugravep theo triacute thoumlugravec lan man435 Ngoumlocirciumlc laiumli neaacuteu Boagrave-taugravet nhaaumln thoumlugravec caugravec phaugravep toumloslash quan ntildeiearingm chaacircn ntildeeaacute vograve aaacutey seotilde ntildeaugravenh giaugrave laiumli theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng maoslash khoacircng chaaacutep thuucirc Boagrave taugravet maoslash thaaacutey ntildeoumlocirciumlc taugravenh troaacuteng roatildeng cuucirca baucircn chaaacutet caugravec phaugravep coaacute ntildeogravenh xaugravec ntildeogravenh vaoslash toumliuml toagraven taiumli ntildeougrave thigrave seotilde nhaaumln thaaacutey khoacircng cougrave quy oumlocircugravec cuucirca ngoacircn ngoumlotilde cuotildeng

434 The Twelve Gate Treatise viii xxiv 8 See Chi-tsang The Meaning

of the Two fold Truth trang 77-115 and The Profound Meaning of the Treatises trang 1-14

435 Xem chi tieaacutet ocircucirc Mervyn Sprung ed nhouml treacircn trang 17 38 43 vaoslash 57 vaoslash N Dutt Aspects of MahAringyAringna Buddhism and Its Relation to HnenayAringna London 1930 trang 216-27

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 315

nhouml khoacircng cougrave soumliuml toagraven taiumli baucircn thearing YUgrave nghoacutea cuucirca ngoacircn ngoumlotilde ntildeoumlocirciumlc biearingu hieaumln trong triacute ougravec con ngoumlocircoslashi Ngoacircn ngoumlotilde khoacircng thearing cung caaacutep baucircn chaaacutet thaaumlt vaoslash khaugravei nieaumlm laoslash pheaacute thaucirci ntildei Quan ntildeiearingm khoacircng chaaacutep thuucirc ntildeougrave laoslash chaacircn ntildeeaacute 436

Veagrave cocirc baucircn hai ntildeeaacute laoslash moaumlt phoumlocircng tieaumln Phoumlocircng tieaumln naoslashy ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp ntildeearing giuugravep Phaaumlt giaugraveo phuucirc nhaaumln nhoumlotildeng chuucirc nghoacutea houml voacirc hay chuucirc nghoacutea thoumlocircoslashng haegraveng ntildeearing giuugravep chuugraveng sanh cougrave thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc phaugravep Phaaumlt vaoslash ntildeearing giaucirci thiacutech nhoumlotildeng choatilde khougrave hiearingu hay maacircu thuaatilden naoslasho ntildeougrave trong locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn437

Vocircugravei hai heauml thoaacuteng chaacircn lyugrave naoslashy vaaacuten ntildeeagrave cuucirca sanh vaoslash baaacutet sanh ngoumlocircoslashi vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt taaumln vaoslash voacirc taaumlnhellip cougrave thearing giaucirci thiacutech deatilde daoslashng vaoslash hocirciumlp lyugrave Khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei con ngoumlocircoslashi vaoslash chouml thieacircn toagraven taiumli nghoacutea laoslash nghieaumlp (karma) vaoslash ta baoslash (saUacutesara) toagraven taiumli baugravet chaugravenh ntildeaiumlo vaoslash ba thaacircn Phaaumlt (Trikaya 三 身) toagraven taiumli oaring baugravenh laoslash oaring baugravenh caacircy vieaacutet laoslash caacircy vieaacutet ntildeougrave laoslash quan ntildeiearingm tuiumlc ntildeeaacute Khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei raegraveng chouml thieacircn vaoslash cootildei ngoumlocircoslashi khoacircng toagraven taiumli ta baoslash (saUacutesAringra) vaoslash nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) khoacircng toagraven taiumli Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash giaugravec ngoauml khoacircng toagraven taiumli ntildeougrave laoslash ngaoslashi ntildeoumlugraveng veagrave quan ntildeiearingm chaacircn ntildeeaacute maoslash nougravei Trong Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde (VajrachedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra) trigravenh baoslashy soumliuml nghogravech lyugrave naoslashy nhouml sau

lsquoNhouml lai nougravei taacircm khoacircng phaucirci taacircm mocircugravei goiumli laoslash taacircmrsquo 436 Xem chi tieaacutet ocircucirc Chi-tsang nhouml treacircn Cuotildeng xem Mervyn Sprung nhouml treacircn trang 17 43 amp 58 437 Chi-tsang nhouml treacircn

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 316

(如 來 說 諸 心皆 為 非 心是 名 為 心)438

Cuotildeng theaacute trong moaumlt ntildeoaiumln khaugravec lsquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Nhouml lai giaucircng Triacute tueauml Ba-la-maaumlt

khoacircng phaucirci Triacute tueauml Ba-la-maaumlt mocircugravei goiumli laoslash Triacute tueauml Ba-la-maaumltrsquo

(須 菩 提佛 說 般 若 波 羅 密即 非 般 若 波 羅

密是 名 般 若 波 羅 密)439

lsquoNaoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Nhouml lai nougravei chuugraveng sanh khoacircng phaucirci laoslash chuugraveng sanh mocircugravei goiumli laoslash chuugraveng sanhrsquo

(眾 生 眾 生 者 如 來 說 非 眾 生 是 名 眾 生)440

Ntildeearing deatilde nhocircugrave chuugraveng ta cougrave thearing tougravem goiumln trong coacircng thoumlugravec nhouml sau

Chuugraveng sanh = B khoacircng chuugraveng sanh = -B Baucircng VII

B ntildeaagraveu tieacircn laoslash chuugraveng sanh trong tuiumlc ntildeeaacute -B laoslash phuucirc nhaaumln chuugraveng sanh trong chaacircn ntildeeaacute B thoumlugrave ba laoslash giaucirc cougrave Tuoslashy taacircm chuugraveng sanh maoslash trong ntildeougrave hieaumln tuiumlc hay chaacircn ntildeeaacute hoaeumlc soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet hoaugrave tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute

Ntildeiearingm quan troiumlng ocircucirc ntildeaacircy raegraveng hai chaacircn lyugrave khoacircng bao giocircoslash taugravech rocircoslashi rieacircng reotilde thaoslashnh hai phaiumlm truoslash khaugravec nhau Maeumlc duoslash tuiumlc ntildeeaacute khoacircng phaucirci laoslash voacirc vi nhoumlng laiumli laoslash caecircn baucircn ntildeearing ntildeaiumlt chaacircn ntildeeaacute vaoslash nieaacutet-baoslashn Trung quaugraven luaaumln nougravei raegraveng lsquoKhoacircng cougrave tuiumlc ntildeeaacute thigrave chaacircn ntildeeaacute cuotildeng khoacircng thaoslashnh laaumlp ntildeoumlocirciumlcrsquo441 Tuiumlc ntildeeaacute khoacircng phaucirci laoslash voacirc 438 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 126 439 Nhouml treacircn trang 118 440 Nhouml treacircn trang 128 441 Nhouml treacircn xxiv trang 10 the Twelve Gate Treatise viii

B = -B =gt B

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 317

duiumlng trong vieaumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml cuotildeng khoacircng phaucirci khoacircng cougrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute Chaacircn ntildeeaacute ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech bocircucirci ngoacircn toumloslash vaoslash ngoacircn toumloslash laoslash tuiumlc ntildeeaacute Boagrave-taugravet bieaacutet vaoslash tu taaumlp hai ntildeeaacute Boagrave-taugravet duoslashng ngoacircn ngoumlotilde khaugravei nieaumlm nhoumlng thoumlugravec taelignh raegraveng chuugraveng khoacircng cougrave biearingu troumlng khoacircng vograve triacute vaoslash khoacircng cougrave baucircn thearing Boagrave-taugravet ntildeaotilde vaaumln duiumlng lyugrave Duyeacircn khocircucirci ntildeearing phuucirc ntildeogravenh caugravec ntildeiearingm coumliumlc ntildeoan vaoslash tueauml giaugravec chuugraveng laoslash khoacircng Ntildeaacircy chiacutenh laoslash phoumlocircng tieaumln (upAringya 方便) ntildeearing Boagrave-taugravet cougrave thearing soaacuteng trong tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute ntildeoagraveng thocircoslashi vaoslash vigrave vaaumly cougrave thearing ntildeoauml sanh locirciumli iacutech migravenh vaoslash ngoumlocircoslashi khaugravec ntildeoagraveng nhau Thaaumlp nhograve moacircn luaaumln daiumly raegraveng

lsquoNeaacuteu ai khoacircng bieaacutet hai ntildeeaacute naoslashy vograve aaacutey khoacircng thearing locirciumli migravenh locirciumli ngoumlocircoslashi Nhoumlng neaacuteu moaumlt ngoumlocircoslashi bieaacutet tuiumlc ntildeeaacute vograve aaacutey lieagraven bieaacutet chaacircn ntildeeaacute vaoslash neaacuteu vograve aaacutey bieaacutet chaacircn ntildeeaacute vograve aaacutey seotilde bieaacutet tuiumlc ntildeeaacutersquo 442

Hai ntildeeaacute chaelig cougrave giaugrave trograve khi chuugraveng ta ntildeoumlugraveng ocircucirc ntildeeaacute naoslashy coaacute gaeacuteng ntildeearing moacirc taucirc ntildeeaacute khaugravec vaoslash nghogravech lyugrave cuucirca nougrave lieacircn quan ntildeeaacuten ntildeeaacute kia Ntildeaacircy laoslash phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco ntildeearing giaucirci thiacutech traiumlng thaugravei huyeagraven aucirco gioumlotildea tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute cho nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi chaelig naeacutem laaacutey moaumlt phiacutea

Muiumlc ntildeiacutech hai ntildeeaacute naoslashy laoslash voumlocirciumlt qua chiacutenh nougrave vaoslash thaaacutey

442 The Twelve Gate treatise viii Chi-tsang bigravenh luaaumln raegraveng lsquoBieaacutet chaacircn

ntildeeaacute laoslash locirciumli iacutech cho baucircn thaacircn bieaacutet tuiumlc ntildeeaacute laoslash locirciumli iacutech cho ngoumlocircoslashi khaugravec bieaacutet caucirc hai chaacircn lyugrave ntildeoagraveng thocircoslashi laoslash locirciumli iacutech cho bigravenh ntildeauacuteng taaacutet caucirc chuugraveng sanh Do ntildeougrave hai ntildeeaacute ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlprsquo Xem A Commentary on the Twelve Gate Treatise (T 1825) trang 206 Cuotildeng xem The Profound Meaning of Three Treatise trang 11 and The meaning of the Twofold Truths trang 81 82c 85c amp 86

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 318

baucircn chaaacutet khoacircng phaacircn bieaumlt cuucirca hai ntildeeaacute Khi taaacutet caucirc nhoumlotildeng toumlocircng ntildeoaacutei ntildeaotilde voumlocirciumlt qua vaoslash taaacutet caucirc nhoumlotildeng nhograve bieacircn ntildeeagraveu toumloslash boucirc moaumlt traiumlng thaugravei kyoslash dieaumlu cuucirca giaucirci thoaugravet hieaumln ntildeeaacuten trong ntildeougrave taaacutet caucirc caugravec khaugravec bieaumlt noaringi leacircn thaoslashnh moaumlt toaringng thearing Trong traiumlng thaugravei toaringng thearing khoacircng hai naoslashy vograve aaacutey seotilde giaugravec ngoauml hieaumln taiumli yugrave nghoacutea lsquosaeacutec ntildeoagraveng vocircugravei khoacircng rsquo vaoslash lsquokhoacircng ntildeoagraveng vocircugravei saeacutecrsquo (色即是空空即是色)443 cuucirca Taacircm-kinh trung taacircm cuucirca vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde vaoslash doumliumla treacircn ntildeieagraveu naoslashy ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde heauml thoaacuteng vaoslash higravenh thaoslashnh laiumli moaumlt hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng soaacuteng ntildeoaumlng hocirciumlp nhaaacutet Vuotilde khiacute cuucirca ngaoslashi laoslash haoslashng loaiumlt nhoumlotildeng lyugrave leotilde tranh luaaumln bieaumln choumlugraveng loacirc-giacutec doumliumla treacircn nhoumlotildeng thearing thoumlugravec phuucirc ntildeogravenh laoslash soumliuml giaucirci thiacutech roaumlng raotildei veagrave lyugrave Duyeacircn khocircucirci vaoslash cuoaacutei cuoslashng laoslash yugrave nghoacutea Taugravenh-khoacircng tieagravem aaringn trong Taugravenh-khoacircng

Ntildeogravenh thoumlugravec Duyeacircn khocircucirci giuugravep chuugraveng ta bieaacutet nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc cuucirca theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng moaumlt caugravech tinh teaacute Sau khi phaacircn taugravech nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc cuucirca theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng ntildeieagraveu chuugraveng ta ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc trong yugrave nghoacutea sieacircu voumlocirciumlt naoslashy khoacircng cougrave gigrave khaugravec ngoaoslashi Taugravenh-khoacircng Sau khi chuugraveng ta ntildeaiumlt ntildeeaacuten trigravenh ntildeoauml naoslashy cougrave thearing goiumli laoslash chaacircn khoacircng Moaumlt maeumlt laoslash 12 nhaacircn duyeacircn maeumlt khaugravec laoslash Taugravenh-khoacircng vaoslash chiacutenh gioumlotildea laoslash soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca toaoslashn thearing theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng Nhaaumln thoumlugravec lyugrave Duyeacircn khocircucirci laoslash moaumlt noatilde loumliumlc ntildeearing phaacircn tiacutech caugravec nguyeacircn lyugrave sinh khocircucirci theaacute gian vaoslash ntildeieagraveu maoslash cuoaacutei cuoslashng ntildeaiumlt ntildeeaacuten baegraveng tieaacuten

443 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 319

trigravenh naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash tuiumlc ntildeeaacute Maeumlt khaugravec tieaacuten trigravenh daatilden ntildeeaacuten khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng ocircucirc trigravenh ntildeoauml chaacircn ntildeeaacute cougrave thearing bieaacutet laoslash chaacircn khoacircng Ntildeeaacuten ntildeaacircy vograve aaacutey laeumlng thinh voumlocirciumlt ra ngoaoslashi taaacutet caucirc tri thoumlugravec

Ntildeearing deatilde hiearingu doumliumla treacircn caecircn baucircn ba trigravenh ntildeoauml Nhograve ntildeeaacute cuucirca ngaoslashi Chi Tsang444 toacirci (taugravec giaucirc) cougrave ntildeoaringi moaumlt soaacute kyugrave hieaumlu vaoslash thoumliumlc hieaumln moaumlt baucircn tougravem taeacutet nhouml sau

∆ = B (bocircucirci vigrave B nghoacutea laoslash chuugraveng sanh) or = (bocircucirci vigrave laoslash hoaeumlc laoslash) sim = - (bocircucirci vigrave - laoslash phuucirc ntildeogravenh phuucirc nhaaumln) Baucircng VIII

Con ntildeoumlocircoslashng toumloslash meacirc laagravem ntildeeaacuten tueauml giaugravec baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca Taugravenh-khoacircng doumliumla treacircn caecircn baucircn hai ntildeeaacute cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc minh hoaiuml qua muotildei teacircn cuucirca hoaiuml ntildeoagrave nhouml sau

Baucircng IX

TUIumlC NtildeEAacute CHAAcircN NtildeEAacute 1 B 1 ndashB 2 B -B 2 ndash(B -B) 3 (B -B) -(B -B)

3 ndash[(B -B) (B -B)]

444 Garma CC Chang The Buddhist Teaching of Totality Britain The

Pennsylvania University 1972 trang 109

TUIumlC NtildeEAacute CHAAcircN NtildeEAacute 1 Khauacuteng ntildeogravenh cougrave chuugraveng sanh B 1 Phuucirc ntildeogravenh chuugraveng sanh -B

2 Khauacuteng ntildeogravenh hoaeumlc cougrave chuugraveng sanh hoaeumlc khoacircng chuugraveng sanh B -B

2 Phuucirc ntildeogravenh hoaeumlc cougrave chuugraveng sanh hoaeumlc khoacircng chuugraveng sanh -(B -B)

3 Khauacuteng ntildeogravenh cougrave chuugraveng sanh khoacircng chuugraveng sanh hoaeumlc phuucirc ntildeogravenh cougrave chuugraveng sanh khoacircng chuugraveng sanh

(B -B) -(B -B)

3 Khoacircng cougrave khauacuteng ntildeogravenh khoacircng cougrave phuucirc ntildeogravenh cuucirca cougrave chuugraveng sanh khoacircng khoacircng chuugraveng sanh

-[(B -B) -(B -B)]

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 320

Ntildeearing keaacutet luaaumln phaagraven naoslashy ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde nhaaacuten maiumlnh hai ntildeeaacute nhouml sau

ldquoNeaacuteu ai choumla phaacircn bieaumlt ntildeoumlocirciumlc hai ntildeeaacute thigrave khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc yugrave nghoacutea saacircu saeacutec phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumltrdquo 445

Hoaeumlc ldquoAi khoacircng bieaacutet laaumlp troumlocircoslashng cuucirca hai ntildeeaacute naoslashy thigrave khoacircng thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc locircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumlyrdquo

(dve satye tamupAringshritya BuddhAringnAringm dharmadhAringraœa lokasamvŸtisayantildecha satyantildecha paramAringrthataaelig yenayor na vijAringnanti vibhAringgam satyayor dvayoaelig te tattvam na vijAringnanti gambhneram BuddhaplusmnAringsane) 446

Do theaacute hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc thuyeaacutet laoslash ntildeearing giaucirci thiacutech cho con ntildeoumlocircoslashng tu taaumlp taacircm linh vaoslash theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm Hai ntildeeaacute cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml cuotildeng ntildeoumlocirciumlc coi laoslash hai chaacircn lyugrave coaacute ntildeogravenh Soumliuml phaacircn bieaumlt cuucirca ngaoslashi gioumlotildea tuiumlc (saUacutevrtisatya) vaoslash chaacircn ntildeeaacute (paramAringrthasatya) laoslash toumlocircng oumlugraveng theo soumliuml khaugravec bieaumlt baucircn thearing hoiumlc gioumlotildea lsquothoumliumlc taiumli toumlocircng ntildeoaacuteirsquo vaoslash lsquothoumliumlc taiumli tuyeaumlt ntildeoaacuteirsquo

Moaacutei Lieacircn heauml gioumlotildea Khoacircng vaoslash Taugravenh-Khoacircng Chuugraveng ta baeacutet ntildeaagraveu nghieacircn coumlugraveu ntildeeaacuten moaumlt ntildeiearingm quan

troiumlng cuucirca khoacircng vaoslash Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash moaacutei quan heauml gioumlotildea khaugravei nieaumlm Khoacircng (SuntildentildeatAring 空) trong Kinh taiumlng Pali vaoslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha

Locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo haagraveu

445 The Middle Treatise xxiv 9 The Twelve Gate Treatise viii 446 Nhouml treacircn XXIV trang 8-9

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 321

nhouml gioaacuteng nhau trong hai heauml kinh ntildeiearingn nhoumlng chuugraveng chaelig khaugravec bocircucirci vigrave quan ntildeiearingm cuucirca toumloslashng troumlocircoslashng phaugravei Trung Quaugraven luaaumln ntildeaagraveu tieacircn ntildeaotilde chaelig ra soumliuml khoacircng ntildeaagravey ntildeuucirc vaoslash thieaacuteu khaucirc naecircng laaumlp luaaumln loacirc-gic cuucirca khaugravei nieaumlm khoacircng (SuntildentildeatAring) trong kinh ntildeiearingn Pali cho vieaumlc moacirc taucirc chiacutenh xaugravec veagrave thoumliumlc thearing hay lyugrave giaucirci veagrave thoumliumlc thearing Maeumlt khaugravec khaugravei nieaumlm khoacircng trong kinh ntildeiearingn Pali nghieacircng veagrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash nguyeacircn lyugrave khoacircng tieaacutep caaumln nhieagraveu veagrave trieaacutet lyugrave vaoslash nhoumlotildeng bieaumln choumlugraveng phoumlugravec taiumlp Vigrave vaaumly phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy theo maatildeu cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng ntildei xuyeacircn suoaacutet beacircn trong taaacutet caucirc nhoumlotildeng biearingu thograve trieaacutet hoiumlc cuucirca nguyeacircn lyugrave Duyeacircn khocircucirci Thaaumlt ra neaacuteu Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy doumliumla treacircn caecircn baucircn cuucirca bieaumln luaaumln Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeearing phuucirc nhaaumln thoumliumlc taiumli cuucirca khoaring (dukkhatAring) thigrave seotilde toaringn haiumli ntildeeaacuten yugrave thoumlugravec heauml ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash noatilde loumliumlc tu taaumlp ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Neaacuteu ocircucirc ntildeougrave khoacircng cougrave khoaring thigrave khoacircng caagraven phaucirci trau doagravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash tu taaumlp thoaugravet khoaring Gioaacuteng nhouml khoaring cooslashn cougrave nhoumlotildeng phaiumlm truoslash khaugravec nhouml thoiuml (vedanAring 受) ntildeaiumlo loauml (magga道) vaoslash giaucirci thoaugravet (nibbuti 解脫)hellip cuotildeng nhouml theaacute

Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy phuucirc nhaaumln thoumliumlc taiumli cuucirca ngoumlocircoslashi caucircm thoiuml (vedaka受者)iuml ngoumlocircoslashi taiumlo taugravec (kAringraka造作者) ngoumlocircoslashi giaucirci thoaugravet (nibbuta 解脫者) Cougrave thearing ntildei xa hocircn vaoslash phuucirc ntildeogravenh caucirc soumliuml giaucirci thoaugravet (nibbuti) caucircm thoiuml (vedAringna) vaoslash ntildeaiumlo loauml (magga) Nhoumlng ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc laoslashm khoacircng phaucirci vigrave nhoumlotildeng nguyeacircn nhaacircn ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Phuucirc nhaaumln thoumliumlc taiumli cuucirca ntildeaiumlo loauml laoslash traugravei quy taeacutec toacircn giaugraveo Phuucirc nhaaumln caucircm thoiuml laoslash phuucirc

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 322

nhaaumln chiacutenh khaucirc naecircng cuucirca thoumliumlc nghieaumlm Phuucirc nhaaumln giaucirci thoaugravet laoslash laoslashm cho ntildeocircoslashi soaacuteng khoacircng muiumlc ntildeiacutech cao thoumlocirciumlng vaoslash theo Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy tiacutenh trieaumlt ntildeearing vaoslash toumlocircng tuiumlc cuucirca trieaacutet hoiumlc laoslash phuiuml thuoaumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash tieaacuteng goiumli cuucirca ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Quan ntildeiearingm cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy hoaoslashn toaoslashn ngoumlocirciumlc vocircugravei ngaoslashi Long-thoiuml Trong Trung quaugraven luaaumln ngaoslashi Long-thoiuml phuucirc nhaaumln khoacircng chaelig ngoumlocircoslashi taiumlo taugravec (kAringraka) maoslash cooslashn caucirc taiumlo taugravec (kriyAring) (choumlocircng XVIII) khoacircng chaelig ngoumlocircoslashi giaucirci thoaugravet (nibbuta) maoslash ngay caucirc giaucirci thoaugravet (nibbuti NirvAringœa) (choumlocircng XXV) khoacircng chaelig ngaotilde (pudgala我) maoslash cooslashn uaaringn (skandha蘊) giocircugravei (dhAringtu界) vaoslash xoumlugrave (Aringyatana處) (choumlocircng III) Bieaumln luaaumln cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde khoacircng caucircn trocircucirc ngaoslashi phuucirc nhaaumln ngay caucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash caugravec thieagraven choumlugraveng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhoumlng nhoumlotildeng nhaoslash Nguyeacircn-thuucircy ntildeaotilde choiumln theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo hocircn laoslash ntildeaiumlo loauml trung luaaumln cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml

Soumliuml khaugravec bieaumlt cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash khaugravei nieaumlm khoacircng (SuntildentildeatAring空) trong phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy laoslash do soumliuml khaugravec bieaumlt khi tieaacutep caaumln vocircugravei nhoumlotildeng soumliuml kieaumln cuucirca baucircn chaaacutet Soumliuml kieaumln naoslashy seotilde rootilde hocircn khi chuugraveng ta quan saugravet laiumli khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy seotilde thaaacutey haagraveu nhouml trong moatildei yugrave nghoacutea ntildeeagraveu lieacircn quan ntildeeaacuten yugrave nghoacutea ntildeaiumlo ntildeoumlugravec 1 Khoacircng (SuntildentildeatAring) laoslash toaoslashn vuotilde truiuml ntildeeagraveu khoacircng 2 Khoacircng laoslash hai khi nougrave biearingu thograve khoacircng thoumliumlc thearing vaoslash khoacircng chaeacutec

chaeacuten 3 Khoacircng laoslash boaacuten khi biearingu thograve khoacircng thaaacutey thoumliumlc thearing trong toumliuml ngaotilde

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 323

khoacircng quy thoumliumlc thearing cho ngaotilde khaugravec khoacircng cougrave soumliuml chuyearingn thoumliumlc thearing toumloslash toumliuml ngaotilde ntildeeaacuten ngaotilde khaugravec vaoslash khoacircng cougrave chuyearingn thoumliumlc thearing toumloslash ngaotilde khaugravec ntildeeaacuten toumliuml ngaotilde (neva katthaci attAringnam passati (na ca kvacani parassa ca attAringnaUacute kvaci passati) na tam parassa parassa kintildecanabhave upanetabbam passati na parassa attanam attano kincanabhave upanetabbam passati)447

4 Khoacircng laoslash saugraveu khi oumlugraveng duiumlng cho saugraveu caecircn saugraveu traagraven saugraveu thoumlugravec toumloslash ntildeougrave nougrave cougrave saugraveu ntildeaeumlc taugravenh laoslash khoacircng ngaotilde (atta) khoacircng toumliuml ngaotilde (attaniya) khoacircng thoumlocircoslashng (nicca) khoacircng voacutenh voumlotildeu (dhuva) khoacircng baaacutet dieaumlt (sassata) vaoslash khoacircng tieaacuten hoaugrave (avipariœAringmadhamma)448

5 Khoacircng laoslash taugravem khi biearingu thograve khoacircng sanh (asAringra nissAringra sarAringpagata nneccasAringrAringsAringra) khoacircng voacutenh coumlucircu (dhuvasAringrAringsAringra) khoacircng an laiumlc (sukhasAringrAringsAringra) khoacircng toumliuml ngaotilde (attasAringrAringsAringra) khoacircng thoumlocircoslashng haegraveng (suntildentildeaUacute niccena) khoacircng voumlotildeng (suntildentildeaUacute dhuvena) khoacircng laacircu daoslashi (suntildentildeaUacute sussatena) vaoslash khoacircng tieaacuten hoaugrave (avipariœAringmadhamma)449

6 Khoacircng laoslash moumlocircoslashi khi biearingu thograve troaacuteng roatildeng (ritta) troaacuteng khoacircng (tuccha) vaeacuteng (suntildentildea) voacirc ngaotilde (anatta) voacirc thaagraven (anissariya) khoacircng toumliuml do (akamakAringri) khoacircng thoucirca oumlocircugravec voiumlng (alabbhaniya) khoacircng naecircng loumliumlc (avasavattaka) khoacircng toaacutei cao (para) vaoslash khoacircng togravech togravenh (vivitta)450

7 Khoacircng laoslash moumlocircoslashi hai maatildeu khi biearingu thograve khoacircng chuugraveng sanh (satto) khoacircng suugravec sanh (jnevo) khoacircng ngoumlocircoslashi (naro) khoacircng thanh xuaacircn (mAringnavo) khoacircng phuiuml noumlotilde (itthi) khoacircng ntildeaoslashn oacircng (puriso) khoacircng ngaotilde (attAring) khoacircng toumliuml ngaotilde (attaniya) khoacircng

447 Visuddhimagga II ed HC Warren and D Kosambi HOS 41 1950 trang 654 448 Nhouml treacircn 449 Nhouml treacircn 450 Nhouml treacircn trang 655

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 324

ngaotilde maiumln (ahaUacute) khoacircng cuucirca toacirci (mama) khoacircng cuucirca ngoumlocircoslashi (antildentildeassa) vaoslash khoacircng baaacutet coumlugrave cuucirca ai (kassaci)451

8 Khoacircng cougrave boaacuten moumlocirci maatildeu voacirc thoumlocircoslashng (anicca) khoaring (dukkha) bogravenh (roga) bograve augravep xe (gaœOslasha) tai oumlocircng (sallu) ntildeau ntildeocircugraven (agha) oaacutem (AringbAringdhu) khoacircng toaacutei cao (para) bieaacuten hoaugrave (paloka) lo laeacuteng (iti) augravep boumlugravec (upuddava) socirciuml haotildei (bhayu) phieagraven nhieatildeu (upasagga) run raaringy (cala) suy nhoumlocirciumlc (pabhaUgravega) khoacircng chaeacutec (addhuvu) khoacircng toumliuml veauml (atAringna) khoacircng nocirci aaringn (alena) khoacircng cougrave soumliuml giuugravep ntildeocircotilde (asaraœa) khoacircng noumlocircng naugraveu (asaraœnebhacircta) troaacuteng loatildeng (ritta) vaeacuteng laeumlng (tuccha) khoacircng (suntildentildea) voacirc ngaotilde (anatta) buoagraven (anassAringda) baaacutet locirciumli (Aringdnenava) thay ntildeoaringi (vipariœAringma-dhamma) khoacircng baucircn chaaacutet (asAringraka) ntildeocircugraven ntildeau (aghamacircla) haoslashnh haiuml (vadhaka) ntildeoaiumln dieaumlt (vibhava) truiumly laiumlc (sAringsava) toagravei teauml (saUgravekhatu) naucircn looslashng (maramisa) houmlocircugraveng ntildeeaacuten sanh (jAringtidhamma) houmlocircugraveng ntildeeaacuten hoaiumli (jarAringdhamma) houmlocircugraveng ntildeeaacuten bogravenh (vyAringdhidhummu) houmlocircugraveng ntildeeaacuten cheaacutet (maraUgraveadhamma) houmlocircugraveng ntildeeaacuten saagraveu bi khoaring oumlu naotildeo (sokuparidevu dukkhu domanassa upAringyAringsa dhamma) nhaacircn (samudaya) (atthaœ-gama taugravem phaagraven) buoacircng boucirc (nissaranœa)452

Khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly neacircn quaugraven theaacute giocircugravei nhouml khoacircng nghoacutea laoslash chuugraveng ta neacircn quaugraven chuucirc thearing vaoslash khaugravech thearing cuucirca theaacute giocircugravei nhouml caugravec caugravech treacircn 453

Khoacircng chaelig phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy quaugraven saugravet theaacute giocircugravei baegraveng caugravech naoslashy maoslash cougrave nhieagraveu phaacircn taugravech khaugravec cuucirca khaugravei nieaumlm naoslashy ntildeaotilde cho thaaacutey chi tieaacutet hocircn vaoslash saacircu saeacutec hocircn veagrave khaugravei nieaumlm Khoacircng Troumlocircugravec khi ntildeeagrave caaumlp ntildeieagraveu naoslashy chuugraveng ta nhigraven vaoslasho soaacute loumlocirciumlng Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc 451 Nhouml treacircn 452 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden 453 Nhouml treacircn trang 655-6

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 325

lieaumlt keacirc trong caugravec kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml sau Luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca (Abhisama-

yAringlaUacutekAringrAringloka 莊嚴證道歌) veagrave Baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh (AbdquoEcircsAringhaplusmnrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 八天頌般若波羅密經) cuucirca Souml-toumlucirc-hieagraven (Haribhadra 師子賢) nougravei cougrave hai moumlocirci maatildeu Taugravenh-khoacircng Cuoaacuten Trung-Bieacircn Phaacircn-bieaumlt luaaumln socircugrave (MadhyAringnata-vibhaUgravegaEcircnekAring 中邊分別論疏) nougravei cougrave moumlocircoslashi saugraveu maatildeu Taugravenh-khoacircng Traagraven na (DignAringga 陳那) trong Luaaumln Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring-piœdAringrtha) nougravei cougrave 16 maatildeu Taugravenh-khoacircng454 Obermiller455 nougravei cougrave 20 maatildeu Taugravenh-khoacircng doumliumla treacircn caecircn baucircn luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca (AbhisamayAringlaUacutekarAringloka) cuucirca ngaoslashi Souml-toumlucirc-hieagraven (Haribhadra) Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircsAringhaplusmnrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring) theacircm vaoslasho moaumlt khuynh houmlocircugraveng mocircugravei trong laotildenh voumliumlc Taugravenh-khoacircng khi nougravei raegraveng Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc Giaucirci thiacutech veagrave Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cougrave luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng- 454 PrajntildeAringpAringramitAring-piœOslashAringrtha I-II ed G Tucci (Minor Sanskrit Texts on

the PrajntildeAringpAringramitAring ) Journal of Royal Asiatic Society 1947 618 trang 263-4

1 Bodhisattva-divideacircnyatAring 2 BhoktŸ-divideacircnyatAring 3 AdhyAringtmika-divideacircnyatAring 4 Vastu-divideacircnyatAring 5 Racircpa-divideacircnyatAring 6 Prapti-divideacircnyatAring 7 VijntildeAringna-divideacircnyatAring 8 Sattva-divideacircnyatAring 9 SaUacuteskAringra-divideacircnyatAring 10 Dharma-divideacircnyatAring 11 Atma-divideacircnyatAring 12 Pudgalanairatmya-divideacircnyatAring 13 SaUacuteskŸta-divideacircnyatAring 14 AsaUacuteskŸta-divideacircnyatAring 15 SAringvadya-divideacircnyatAring 16 Nirvadya-divideacircnyatAring

455 Obermiller E A Study of the Twenty Aspects of divideacircnyatAring Indian Historical Quarterly taaumlp Ix 1933 trang 170-87

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 326

ntildeaiumlo-ca do ngaoslashi Souml-toumlucirc-hieagraven bieacircn soaiumln nougravei veagrave hai moumlocirci maatildeu Taugravenh-khoacircng vaoslash ngaoslashi cuotildeng quy cho moatildei loaiumli Taugravenh-khoacircng toumlocircng oumlugraveng vocircugravei moaumlt cho ntildeeaacuten moumlocircoslashi caucircnh giocircugravei thieagraven (moumlocircoslashi ntildeogravea dasa-bhacircmi) TRV Murti456 ntildeaotilde cho moaumlt danh saugravech 20 maatildeu Taugravenh-khoacircng nhouml phaagraven phuiuml luiumlc trong cuoaacuten lsquoThe Central Philosophy of Buddhismrsquo (Trieaacutet lyugrave cuucirca Phaaumlt giaugraveo) tougravem goiumln laiumli soumliuml caucirci caugravech sau naoslashy maoslash ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde khoacircng giaucirci thiacutech chuugraveng Danh saugravech naoslashy ntildeoumlocirciumlc thaaacutey ocircucirc nhieagraveu nocirci trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha phaaumlt giaugraveo chauacuteng haiumln Nhograve-Vaiumln-Nguotilde Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Pantildecavimplusmnati-sAringhasrikAring-prajntildeAring-pAringramitAring) Trung-Bieacircn Phaacircn-bieaumlt luaaumln socircugrave (MadhyAringnta-vibhaœgaEcircnekAring) vaoslash luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca (Abhisama-yAringlaœkAringrAringloka) Rootilde raoslashng giaugraveo souml Murti ntildeaotilde khoacircng bieaacutet danh saugravech naoslashy ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln trong vaecircn hoiumlc Pali vigrave neaacuteu khoacircng oacircng ntildeaotilde khoacircng nougravei danh saugravech naoslashy ntildeoumlocirciumlc chi tieaacutet trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha Chuugraveng ta cougrave thearing triacutech danh saugravech 20 Taugravenh-khoacircng trong luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca457 nhouml sau

1 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Noaumli khoacircng (adhyAringtma-plusmnacircnyatAring 內空的不實本質) Ntildeaagraveu tieacircn oumlugraveng duiumlng trong nhoumlotildeng soumliuml kieaumln vaaumlt lyugrave hoaeumlc caugravec traiumlng thaugravei nhouml thoiuml toumlocircucircnghellip Baucircn chaaacutet naoslashy khoacircng thearing moacirc taucirc hoaeumlc laoslash thay ntildeoaringi (akacircEcircastha) hoaeumlc phaugrave huyucirc (avinAringplusmnne) cuotildeng khoacircng phaucirci thaaumlt (sat) hoaeumlc khoacircng phaucirci phi thaaumlt (asat) Ntildeieagraveu naoslashy taiumlo thaoslashnh Taugravenh-khoacircng toumlocircng ntildeoaacutei hoaeumlc khoacircng toumlocircng ntildeoaacutei

456 CPB trang 351-6 457 Cuoslashng trang saugravech ntildeaotilde daatilden

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 327

2 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Ngoaiumli khoacircng (bahirdhAring-plusmnacircnyatAring 外空的不實本質) Ntildeaacircy lieacircn quan ntildeeaacuten nhoumlotildeng higravenh toumlocircugraveng beacircn ngoaoslashi bocircucirci vigrave taaacutet caucirc caugravec higravenh naoslashy hieaumln ra toumlocircugraveng ngoaoslashi nocirci thaacircn nhouml maeacutet muotildeihellip Chuugraveng khoacircng cougrave baucircn chaaacutet thaaumlt

3 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Noaumli khoacircng vaoslash Ngoaiumli khoacircng (adhyAringtma-bahirdhAring-plusmnacircnyatAring 內外空的不實本質) Khi caugravec phaugravep khoacircng thaaumlt thigrave caecircn baucircn cuucirca caugravec phaugravep cuotildeng khoacircng thaaumlt nhaaumln thoumlugravec caugravec phaugravep cuotildeng khoacircng thaaumlt

4 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Nhaaumln thoumlugravec veagrave Taugravenh-khoacircng hoaeumlc Phuucirc ntildeogravenh caucirc Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring-plusmnacircnyatAring 非空的不

實本質) Ntildeaacircy laoslash maatildeu quan troiumlng cuucirca Taugravenh-khoacircng Soumliuml phaugraven xeugravet caugravec phaugravep laoslash toumlocircng ntildeoaacutei khoacircng thaaumlt cougrave thearing nhouml moaumlt quan ntildeiearingm khi caugravec phaugravep bograve phuucirc nhaaumln baucircn thaacircn soumliuml phuucirc nhaaumln khoacircng thearing bograve phuucirc nhaaumln Phuucirc nhaaumln chiacutenh toumliuml thaacircn nougrave laoslash moaumlt toumlocircng ntildeoaacutei khoacircng thaaumlt nhouml soumliuml phuucirc nhaaumln

5 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Ntildeaiumli khoacircng (大空的不實本質) chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng khoacircng laoslash soumliuml moacirc phoucircng khaugravei nieaumlm cuucirca chuugraveng ta veagrave khoacircng laoslash toumlocircng ntildeoaacutei ntildeoaacutei vocircugravei soumliuml phaacircn bieaumlt caugravec houmlocircugraveng ntildeoacircng taacircyhellip vaoslash taaacutet caucirc caugravec phaugravep trong caugravec houmlocircugraveng ntildeougrave Taugravenh-khoacircng laoslash troaacuteng khoacircng nhouml ntildeaiumli khoacircng bocircucirci vigrave nougrave troaacuteng roatildeng voacirc taaumln

6 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Chaacircn khoacircng hoaeumlc Taugravenh-khoacircng cuucirca Chaacircn ntildeeaacute (parmAringrtha-plusmnacircnyatAring 真空的不實本質) bocircucirci baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca chaacircn khoacircng nghoacutea laoslash baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa) vigrave khoacircng cougrave thaaumlt thearing cuucirca moaumlt thoumliumlc taiumli rieacircng bieaumlt naoslasho

7 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep houmlotildeu vi hoaeumlc Taugravenh-khoacircng cuucirca tuiumlc ntildeeaacute (saUacuteskŸta-plusmnacircnyatAring 俗空有為的不實本質)

8 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Caugravec phaugravep voacirc vi (asaUacuteskŸta-plusmnacircnyatAring 無為的不實本質) hai baucircn chaaacutet houmlotildeu vi vaoslash voacirc vi naoslashy thoumlocircoslashng ntildei ntildeoacirci Caugravec phaugravep houmlotildeu vi (saUacuteskŸta) laoslash khoacircng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 328

thaaumlt vaoslash khoacircng cougrave gigrave beacircn trong khoacircng phaucirci thoumlocircoslashng haegraveng cuotildeng khoacircng phaucirci ngaeacuten nguucirci Caugravec phaugravep voacirc vi (asaUacuteskŸta) chaelig cougrave thearing nhaaumln ntildeoumlocirciumlc trong soumliuml ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei caugravec phaugravep houmlotildeu vi nougrave khoacircng ntildeoumlocirciumlc sanh ra cuotildeng khoacircng bograve huyucirc dieaumlt bocircucirci baaacutet coumlugrave hoaiumlt ntildeoaumlng naoslasho cuucirca chuugraveng ta

9 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Soumliuml voacirc haiumln (atyanta-plusmnacircnyatAring 無

限的不實本質) maatildeu Taugravenh-khoacircng naoslashy lieacircn quan ntildeeaacuten nhaaumln thoumlugravec cuucirca chuugraveng ta veagrave soumliuml giocircugravei haiumln vaoslash voacirc haiumln TRV Murti458 nougravei raegraveng thaaacutey rootilde hai coumliumlc ntildeoan naoslashy hoaeumlc chaaacutem doumlugravet thuyeaacutet sinh toagraven vaoslash huyucirc dieaumlt laoslash chuugraveng ta ntildeang ntildei Trung ntildeaiumlo vaoslash do ntildeougrave Trung ntildeaiumlo hoaeumlc Voacirc haiumln cougrave thearing choumlugraveng minh baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh nougrave Soumliuml voacirc haiumln nghoacutea laoslash khoacircng cougrave gigrave trong chiacutenh nougrave Trung ntildeaiumlo cuotildeng khoacircng cougrave vograve triacute maoslash chaelig laoslash soumliuml giaucirc danh

10 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Voacirc thuyucirc vaoslash voacirc chung (anavarAringgra-plusmnacircnyatAring 無始無終的不實本質) maatildeu Taugravenh-khoacircng naoslashy gioaacuteng nhau trong taugravenh caugravech Nougrave oumlugraveng duiumlng soumliuml phaacircn bieaumlt cuucirca thocircoslashi gian chauacuteng haiumln khocircucirci thuyucirc chiacutenh gioumlotildea vaoslash khocircucirci chung Nhoumlotildeng taugravenh caugravech naoslashy laoslash khaugravech thearing Chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng khoacircng cougrave gigrave coaacute ntildeogravenh ocircucirc luugravec khocircucirci thuyucirc chiacutenh gioumlotildea vaoslash khocircucirci chung thocircoslashi gian nhouml troacirci chaucircy laatilden vaoslasho nhau Vigrave vaaumly phuucirc nhaaumln khocircucirci thuyucirchellip thigrave khocircucirci chung cuotildeng trocircucirc thaoslashnh voiumlng toumlocircucircng vaoslash chuugraveng ntildeoumlocirciumlc nhaaumln bieaacutet nhouml laoslash toumlocircng ntildeoaacutei hoaeumlc khoacircng thaaumlt

11 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Soumliuml khoacircng phuucirc nhaaumln (anavakAringra-plusmnacircnyatAring 非夫定的不實本質) khi chuugraveng ta phuucirc nhaaumln baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho nhouml khoacircng bieaumln hoauml ntildeoumlocirciumlc phaugravep khaugravec ntildeoumlocirciumlc gioumlotilde laiumli tieaacutep theo nhouml khoacircng thearing phuucirc nhaaumln khoacircng thearing toumloslash choaacutei ntildeougrave laoslash touml toumlocircucircng

12 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Toumliuml taugravenh (prakŸti-plusmnacircnyatAring 自

性的不實本質) taaacutet caucirc caugravec phaugravep toagraven taiumli trong chiacutenh nougrave 458 CPB trang 354

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 329

Khoacircng ai taiumlo chuugraveng hoaeumlc tigravenh cocircoslash hoaeumlc laoslashm haiumli chuugraveng Taaacutet caucirc caugravec phaugravep baucircn thaacircn chuugraveng laoslash troaacuteng roatildeng khoacircng cougrave toumliuml tiacutenh

13 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Taaacutet caucirc caugravec phaugravep (sarvadharma-plusmnacircnyatAring 諸法相的不實本質) vigrave khoacircng cougrave thoumliumlc taiumli neacircn hieaumln toumlocirciumlng caugravec phaugravep khoacircng thaaumlt

14 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Toumlocircugraveng (lakbdquoaœa-plusmnacircnyatAring相的不實本質) Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy ntildeaotilde noatilde loumliumlc ntildeoumla ra moaumlt ntildeogravenh nghoacutea chiacutenh xaugravec veagrave thoumliumlc thearing nhouml laoslash Taugravenh-khoacircng thearing loacutenh hoaumli ntildeoumlocirciumlc cuucirca saeacutec phaugravep vaoslash thoumlugravec (vijntildeAringna) Nhouml vaaumly saeacutec vaoslash caugravec thoumliumlc thearing khaugravec khoacircng cougrave thuoaumlc tiacutenh taaacutet yeaacuteu cuucirca chuugraveng Taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeogravenh nghoacutea cougrave tiacutenh chaaacutet cuucirca moaumlt danh hieaumlu trong soumliuml phaacircn loaiumli nougravei chung vaoslash vigrave vaaumly chaelig laoslash khaugravei nieaumlm trong choumlotilde nghoacutea

15 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Quaugrave khoumlugrave Hieaumln taiumli vaoslash Vograve lai (anauplambha-plusmnacircnyatAring 過去現在未來的不實本質) baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt hoaeumlc taugravenh caugravech thuaagraven danh toumliuml cuucirca quaugrave khoumlugrave hieaumln taiumli vaoslash vograve lai cougrave thearing choumlugraveng minh ntildeoumlocirciumlc baegraveng caugravech quan saugravet toumliuml thaacircn quaugrave khoumlugrave khoacircng cougrave hieaumln taiumli cuotildeng nhouml toumlocircng lai vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli vaoslash khoacircng cougrave nhoumlotildeng lieacircn quan ntildeeaacuten nhoumlotildeng nhaaumln thoumlugravec cuucirca quaugrave khoumlugravehellip khoacircng cougrave khocircucirci leacircn

16 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Voacirc Phaugravep Houmlotildeu Phaugravep Khoacircng (abhAringva-svabhAringva-plusmnacircnyatAring 無法有法空的不實本質) taaacutet caucirc nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute cuucirca hieaumln houmlotildeu hieaumln toumlocirciumlng laoslash tuoslashy thuoaumlc duyeacircn khocircucirci laatilden nhau (pratnetyasamutpannatvAringt) vaoslash chuugraveng khoacircng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh chuugraveng

17 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Houmlotildeu khoacircng (bhAringva-plusmnacircnyatAring 有空的不實本質) naecircm chaaacutep thuucirc (upAringdAringna skandhas) nghoacutea laoslash khoaring (duhkha) nhaacircn (samudaya) giocircugravei (loka) nieaumlm (dŸbdquoEcirci) vaoslash sanh (bhAringva) khoacircng toumlocirciumlng troumlng cho baaacutet coumlugrave thoumliumlc taiumli khaugravech thearing naoslasho soumliuml keaacutet taaumlp cuucirca chuugraveng laoslash khoacircng thoumliumlc thearing chaelig nhouml moaumlt nhougravem taiumlm sanh khocircucirci do nhaacircn

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 330

duyeacircn Ntildeieagraveu naoslashy cho thaaacutey soumliuml toumlocircng oumlugraveng vocircugravei nhoumlotildeng toumloslash vaoslash khaugravei nieaumlm maoslash khoacircng cougrave thoumliumlc thearing

18 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Phi Voacirc-houmlotildeu (abhAringva-plusmnacircyatAring 非無有的不實本質) nhaaumln bieaacutet tuyeaumlt ntildeoaacutei nhouml soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca naecircm chaaacutep thuucirc cuotildeng khoacircng thaaumlt Khoacircng laoslash moaumlt trong caugravec phaugravep voacirc vi ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml khoacircng choumlocircugraveng ngaiumli (anAringvŸtti) Ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc xaugravec ntildeogravenh chaeacutec chaeacuten do soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca caugravec tiacutenh caugravech tiacutech coumliumlc Cuotildeng gioaacuteng nhouml vaaumly nieaacutet-baoslashn laoslash moaumlt phaugravep voacirc vi

19 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Houmlotildeu phaugravep khoacircng (svabhAringva-plusmnacircnyatAring 有法空的不實本質) trong maatildeu naoslashy Taugravenh-khoacircng nhaaacuten maiumlnh baucircn chaaacutet thaaumlt taiumli nhouml caugravei gigrave ntildeougrave hieaumln dieaumln trong phaugravep (svabhAringva) laoslash khoacircng SvabhAringva laoslash bieaumln choumlugraveng keaacute cuucirca Houmlotildeu phaugravep khoacircng (svabhAringvasya plusmnacircnyatAring)

20 Baucircn chaaacutet khoacircng thaaumlt cuucirca Ntildeeauml nhaaacutet Houmlotildeu khoacircng (parabhAringva-sacircnyatAring 第一有空的不實本質) taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute beacircn ngoaoslashi nhouml nhaacircn toaacute hoaeumlc ntildeieagraveu kieaumln ntildeougraveng baaacutet coumlugrave vai trooslash naoslasho trong vieaumlc taiumlo thaoslashnh thoumliumlc thearing

Nghieacircn coumlugraveu caaringn thaaumln trong kinh ntildeiearingn Pali cho thaaacutey raegraveng danh saugravech naoslashy ntildeaotilde cougrave toumloslash raaacutet socircugravem chocircugrave khoacircng treatilde nhouml TRV Murti ntildeaotilde nghoacute Thaaumlt ra trong Pali cuotildeng ntildeaotilde lieaumlt keacirc moaumlt danh saugravech daoslashi hocircn 20 maatildeu veagrave hoiumlc thuyeaacutet lsquokhoacircngrsquo nhouml

ldquoKhoacircng (Suntildentildea-suntildentildeaUacute 空) houmlotildeu vi khoacircng (saUacutekhAringra-suntildentildeaUacute有為空) hoaiumli khoacircng (vipariœAringmasuntildentildeaUacute 壞空) toaacutei thoumlocirciumlng khoacircng (aggasuntildentildeaUacute最上空) toumlocircugraveng khoacircng (lakkhhœa-suntildentildeaUacute相 空) trieaumlt khoacircng (vikkhambhanasuntildentildeaUacute 撤空) loaiumli khoacircng (tadangasuntildentildeaUacute 類空) dieaumlt khoacircng (samuccheda-suntildentildeaUacute 滅空) khinh an khoacircng (patippassadhisuntildentildeaUacute 輕安空) xaucirc khoacircng (nissaraœasuntildentildeaUacute 捨空) noaumli khoacircng

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 331

(ajjhatta-suntildentildeaUacute 內空) ngoaiumli khoacircng (bahiddhAringsuntildentildeaUacute 外空) giaucirc khoacircng (dubhatosuntildentildeaUacute 假空) ntildeoagraveng phaagraven khoacircng (sabhAringga-suntildentildeaUacute 同分空) Phaacircn bieaumlt ntildeoagraveng phaagraven khoacircng (visabhAringga-suntildentildeaUacute同分分別空) duiumlc khoacircng (esanAringsuntildentildeaUacute 欲空) trigrave khoacircng (pariggahasuntildentildeaUacute 持空) laiumlc khoacircng (paEcircilAringbha-suntildentildeaUacute樂 空) ngoauml khoacircng (paEcircivedhasuntildentildeaUacute 俉空) duy khoacircng (ekattasuntildentildeaUacute惟空) tueauml khoacircng (nAringnattasuntildentildeaUacute 慧 空) nhaatilden khoacircng (khantisuntildentildeaUacute忍空) nguyeaumln khoacircng (adhiEcircEcirchAringnasuntildentildeaUacute 願空) nhaaumlp khoacircng (pariyogAringhana-suntildentildeaUacute 入空) vaoslash thaeacuteng nghoacutea ntildeeaacute khoacircng (paramatthasuntildentildeaUacute 勝義諦空)rdquo

Kinh PatisambhidAringmagga thuoaumlc Tiearingu boauml kinh (Khuddhaka-NikAringya) ntildeaotilde so saugravenh danh saugravech 25 maatildeu lsquoKhoacircngrsquo (SuntildentildeatAring) vocircugravei nhoumlotildeng Taugravenh-khoacircng cuucirca kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash ntildeaotilde thaaacutey haagraveu nhouml nhoumlotildeng danh saugravech Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy cuotildeng ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Nguyeacircn-thuucircy Chuugraveng khoacircng chaelig toumlocircng oumlugraveng trong yugrave nghoacutea maoslash cooslashn toumlocircng oumlugraveng trong toumloslash ngoumlotilde Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde thuyeaacutet phuiumlc maiumlnh meotilde raegraveng moaumlt thocircoslashi ntildeoaiumln naoslasho ntildeougrave trong logravech soumlucirc Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi ban ntildeaagraveu ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp raaacutet gaagraven guotildei Nguyeacircn-thuucircy vocircugravei Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc caucirc hai troumlocircoslashng phaugravei ntildeaotilde ruugravet ra moaumlt soaacute thuaaumlt ngoumlotilde toumloslash nhoumlotildeng truyeagraven thoaacuteng chung cougrave thearing goiumli laoslash Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi ban ntildeaagraveu Danh saugravech naoslashy cuotildeng cho chuugraveng ta bieaacutet locircoslashi daiumly cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy veagrave lyugrave khoacircng ntildeaotilde phaugravet triearingn toaacutet ntildeeiumlp vaoslash do theaacute caugravec hoiumlc giaucirc nhouml Aiyaswami Sastri vaoslash Stcherbatsky459 ntildeaotilde cho raegraveng Taugravenh-khoacircng 459 MadhyAringnta-vibhanga Trans Th Stcherbatsky Leningral 1937 pv

Cuotildeng xem Buddhism its Religion and Philosophy Prof WS

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 332

cuucirca Trung luaaumln (MAringdhyamika) ntildeaotilde khoacircng tieacircu biearingu cho soumliuml phaugravet triearingn maeumlc duoslash cougrave soumliuml mocircugravei hoaeumlc heauml thoaacuteng laiumli Taugravenh-khoacircng trong logravech soumlucirc touml toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo

Chuugraveng ta cuotildeng chuugrave yugrave raegraveng danh saugravech ocircucirc treacircn khoacircng phaucirci laoslash taaacutet caucirc moiumli yugrave nghoacutea khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo cuucirca phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Quaugraven saugravet baucircn chaaacutet ntildea daiumlng cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhau nhouml moaumlt duiumlng cuiuml thieagraven Baucircn thaacircn Nieaacutet-baoslashn bao goagravem Taugravenh-khoacircng vaoslash giaucirci thoaugravet cuoaacutei cuoslashng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc baegraveng caugravech tueauml tri Taugravenh-khoacircng460

Cougrave nhieagraveu soumliuml tieaacutep caaumln ntildeearing hiearingu Taugravenh-khoacircng nhouml chuugraveng ta ntildeaotilde baoslashn baiumlc ocircucirc treacircn Quaugraven saugravet vaecircn hoiumlc trieaacutet lyugrave roaumlng locircugraven veagrave khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng TR Sharma trong cuoaacuten lsquoGiocircugravei thieaumlu veagrave Trieaacutet lyugrave Phaaumlt giaugraveorsquo (An Introduction to Buddhist Philosophy)461 ntildeoumla ra nhieagraveu caugravech tieaacutep caaumln nhouml

bull Vaecircn hoiumlc Pali cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy nougravei veagrave khaugravei nieaumlm Khoacircng

bull Truyeagraven thoaacuteng Tiearingu-thoumloslasha sau naoslashy giaucirci nghoacutea veagrave giaugraveo lyugrave Khoacircng

Karunaratne Buddhist Research Society Singapore 1988 tr 44 Ntildeearing minh hoiumla ntildeieagraveu naoslashy taugravec giaucirc triacutech locircoslashi cuucirca Th Stcherbatsky nougravei nhouml sau ldquoToumloslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) nhouml laoslash moaumlt soumliuml caugravech taacircn caagraven thieaacutet cuucirca Ntildeaiumli thoumloslasha theo dooslashng phaugravet triearingn trieaacutet hoiumlc Nguoagraven goaacutec cuucirca nougrave ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong Tiearingu-thoumloslasha nhoumlng Ntildeaiumli thoumloslasha ntildeaotilde gaugraven cho nougrave moaumlt soumliuml giaucirci thiacutech hoaoslashn toaoslashn mocircugravei toumloslash ntildeougrave cho thaaacutey hai troumlocircoslashng phaugravei chiacutenh cuucirca Phaaumlt giaugraveo cougrave soumliuml khaugravec nhau rootilde raoslashngrdquo

460 Visuddhimagga II trang 658 461 TR Sharma An introduction to Buddhist Philosophy Delhi Eastern Book Linkers 1994 tr 75-6

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 333

bull Duy thoumlugravec (VijntildeAringnavAringda) Trung luaaumln (MAringdhyamika) vaoslash kinh Baugravet-nhaotilde (PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctras) mocircucirc roaumlng vaoslash heauml thoaacuteng hoaugrave laiumli Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring)

bull Nhoumlotildeng truyeagraven thoaacuteng trong kinh Phoumlocircng ntildeauacuteng (Vaipulyasacirctra) chuugrave thiacutech veagrave Taugravenh-khoacircng

bull Minh-coumlugrave-luaaumln (PrassanapadAring) cuucirca ngaoslashi Nguyeaumlt-xoumlugraveng (Candraknerti) vaoslash luaaumln Trang-nghieacircm Choumlugraveng-ntildeaiumlo-ca (AbhisamayAringlaUacutekarAringloka) cuucirca Souml-toumlucirc-hieagraven (Haribhadra) cuotildeng baoslashn nhieagraveu veagrave Taugravenh-khoacircng

Khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng doumlocircoslashng nhouml khoacircng phaugravet triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc trong Vaecircn hoiumlc Pali Ban ntildeaagraveu cuucirca Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy vaoslash Tiearingu-thoumloslasha sau naoslashy ngoaiumli troumloslash moaumlt soaacute tham khaucirco raucirci raugravec veagrave Taugravenh-khoacircng trong caugravec taugravec phaaringm trieaacutet hoiumlc cuucirca truyeagraven thoaacuteng Nguyeacircn-thuucircy Khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc phaugravet triearingn ntildeaagravey ntildeuucirc trong heauml thoaacuteng Trung luaaumln vaoslash Baugravet-nhaotilde Ngaoslashi Long-thoiuml ntildeoumlocirciumlc xem nhouml baaumlc luaaumln chuucirc sieacircu xuaaacutet ntildeaotilde nhaaacuten maiumlnh trieaacutet lyugrave houml voacirc (niaeligsvabhAringva 虛無主義) trong khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring)

Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc minh hoiumla vocircugravei nhieagraveu taagraveng yugrave nghoacutea lieacircn tieaacutep trong kinh ntildeiearingn Pali vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc soumliuml thaecircng hoa cuucirca khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng keaacutet hocirciumlp vocircugravei moaumlt soaacute nhoumlotildeng tieaacuten trigravenh tu choumlugraveng

Trong kinh ntildeiearingn Pali yugrave nghoacutea ntildeaagraveu khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo(SuntildentildeatAring) khoacircng mang yugrave nghoacutea trieaacutet hoiumlc nhouml laoslash khoacircng baucircn thearing Thaaumlt ra yugrave nghoacutea khaugravei nieaumlm lsquokhoacircngrsquo maoslash chuugraveng ta quaugraven saugravet chiacutenh xaugravec theo thoumliumlc taiumli hieaumln houmlotildeu cuucirca nougrave lsquonhouml chuugraveng ntildeang laoslashrsquo maoslash thaoslashnh phuucirc ntildeogravenh hay khauacuteng ntildeogravenh (cougrave maeumlt hay vaeacuteng maeumlt cuucirca

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 334

chuugraveng) YUgrave nghoacutea thoumlugrave hai lsquokhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea nhouml voacirc ngaotilde bocircucirci vigrave khoacircng cougrave ngaotilde vaoslash ngaotilde socircucirc (anattAring) nhoumlng nougrave toagraven taiumli do 12 nhaacircn duyeacircn (PaEcircicca-samuppAringda) YUgrave nghoacutea thoumlugrave ba lsquokhoacircngrsquo laoslash nieaacutet-baoslashn (NibbAringna) traiumlng thaugravei cuoaacutei cuoslashng cuucirca giaucirci thoaugravet trong khi caugravec kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha nougravei raegraveng Taugravenh-khoacircng sieacircu vieaumlt theaacute giocircugravei naoslashy nhouml moaumlt lsquotaaumlp hocirciumlp locircugravenrsquo cuucirca voacirc soaacute caugravec phaugravep Taaacutet caucirc caugravec phaugravep cuoslashng toagraven taiumli hocirciumlp taugravec vaoslash aucircnh houmlocircucircng laatilden nhau ntildeearing taiumlo voacirc soaacute hieaumln toumlocirciumlng Ntildeaacircy goiumli laoslash nguyeacircn nhaacircn Nguyeacircn nhaacircn doumlocircugravei nhoumlotildeng ntildeieagraveu kieaumln khaugravec taiumlo neacircn nhoumlotildeng hieaumlu quaucirc khaugravec cougrave thearing daatilden ntildeeaacuten keaacutet quaucirc toaacutet xaaacuteu hoaeumlc trung bigravenh Ntildeaacircy laoslash nguyeacircn lyugrave chung nguyeacircn nhaacircn cuucirca toagraven taiumli hoaeumlc higravenh thoumlugravec cuucirca toagraven taiumli nhouml vaaumly Nougravei moaumlt caugravech khaugravec bocircucirci vigrave Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc caugravec phaugravep cougrave thearing toagraven taiumli khoacircng cougrave Taugravenh-khoacircng khoacircng gigrave cougrave thearing toagraven taiumli trong Taacircm-kinh daiumly raegraveng lsquoKhoacircng khoacircng khaugravec vocircugravei saeacutecrsquo462 Vigrave vaaumly Taugravenh-khoacircng nhouml baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca thoumliumlc taiumli kinh nghieaumlm Tuy nhieacircn ocircucirc giai ntildeoaiumln naoslashy chuugraveng ta chaelig cougrave thearing baugravem vaoslasho khaugravei nieaumlm hoaugrave vaoslash thuyeaacutet nhaaacutet nguyeacircn cuucirca vuotilde truiuml Bocircucirci vigrave baaacutet coumlugrave khaugravei nieaumlm hoaugrave naoslasho cuotildeng laoslash moaumlt coumliumlc ntildeoan Ntildeaacircy laoslash yugrave nghoacutea ntildeaagraveu cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha

YUgrave nghoacutea thoumlugrave hai Taugravenh-khoacircng nhouml nguyeacircn lyugrave Duyeacircn-khocircucirci bocircucirci vigrave phaugravep khoacircng cougrave baucircn chaaacutet cuucirca chiacutenh nougrave (svabhAringva) nougrave do nhaacircn duyeacircn taiumlo neacircn do theaacute maoslash

462 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 335

Taacircm-kinh (HŸdaya) daiumly raegraveng lsquoMaeacutet laoslash voacirc ngaotilde vaoslash voacirc ngaotilde socircucirc saeacutec laoslash voacirc ngaotildehellip nhaotilden thoumlugravec laoslash voacirc ngaotildehelliprsquo 463

YUgrave nghoacutea thoumlugrave ba Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash Trung ntildeaiumlo Nhouml chuugraveng ta bieaacutet caugravec phaugravep doumlocircoslashng nhouml thaaumlt taiumlm goiumli laoslash thaaumlt choumlugrave khoacircng phaucirci thaaumlt Nhoumlng Taugravenh-khoacircng trong yugrave nghoacutea naoslashy cougrave thearing bograve hiearingu sai nhouml laoslash khoacircng cougrave gigrave ngoan khoacircng houml voacirc Theaacute neacircn chuugraveng ta neacircn phaacircn bieaumlt gioumlotildea sanh vaoslash baaacutet sanh hieaumln houmlotildeu vaoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu thoumlocircoslashng vaoslash voacirc thoumlocircoslashng ta baoslash (SaUacutesAringra) vaoslash nieaacutet-baoslashn (NirvAringœa)hellip Taaacutet caucirc nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy ntildeeagraveu coi nhouml coumliumlc ntildeoan Vigrave vaaumly Trung ntildeaiumlo (madhyama) ntildeoumlocirciumlc duoslashng ntildeearing ntildeaugravenh tan touml duy nhograve bieacircn vaoslash biearingu thograve ntildeieagraveu gigrave ntildeougrave toumlugravec khaeacutec nhoumlng sieacircu vieaumlt hai beacircn nhouml sanh vaoslash khoacircng sanh thuoaumlc tiacutenh vaoslash thaaumlt thearing nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirchellip Toumloslash Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash phuucirc ntildeogravenh caucirc hai houml voacirc chuucirc nghoacutea vaoslash hieaumln thoumliumlc chuucirc nghoacutea vaoslash nhoumlotildeng moacirc taucirc cuucirca chuugraveng veagrave theaacute giocircugravei naoslashy bograve loaiumli boucirc

YUgrave nghoacutea thoumlugrave touml Taugravenh-khoacircng nhouml nieaacutet-baoslashn nhoumlng khoacircng phaucirci tigravem caagraveu moaumlt nieaacutet-baoslashn kiearingu maatildeu nhouml trong kinh ntildeiearingn Pali maoslash laoslash voumlocirciumlt qua nieaacutet-baoslashn nhouml ntildeoagraveng vocircugravei Nhouml lai (TathAringgata 如來) hoaeumlc Phaugravep taugravenh (DharmatAring 法性) nghoacutea laoslash caugravec phaugravep trong theaacute giocircugravei naoslashy veagrave cocirc baucircn laoslash baucircn chaaacutet gioaacuteng nhau khoacircng cougrave danh hieaumlu hoaeumlc baaacutet coumlugrave thoumliumlc thearing naoslasho Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde tuyeacircn boaacute maiumlnh meotilde raegraveng khoacircng cougrave soumliuml khaugravec bieaumlt nhoucirc nhiacutet naoslasho gioumlotildea nieaacutet-baoslashn vaoslash ta baoslash Moaumlt khi caugravec

463 BKS IV trang 29

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 336

chaaacutep thuucirc caugravec phaugravep ntildeoaacutei ntildeaotildei hoaoslashn toaoslashn bieaacuten maaacutet thigrave ntildeougrave laoslash traiumlng thaugravei nieaacutet-baoslashn cuucirca chaacircn khoacircng

YUgrave nghoacutea keaacute tieaacutep Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash voumlocirciumlt qua caugravec phuucirc ntildeogravenh vaoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc thuyeaacutet nhaaacutet nguyeacircn hay nhograve nguyeacircn vaoslash caugravec phaugravep theaacute giocircugravei laoslash khoacircng thearing cougrave Chiacutenh soumliuml phuucirc ntildeogravenh cuucirca khaugravei nieaumlm hoaugrave naoslashy ntildeaotilde trigravenh baoslashy moaumlt soumliuml phuucirc nhaaumln nhograve bieacircn vaoslash khoacircng nhograve bieacircn Ntildeougrave laoslash thaaumlt thearing sieacircu vieaumlt voumlocirciumlt qua toagraven taiumli khoacircng toagraven taiumli toagraven taiumli vaoslash khoacircng toagraven taiumli khoacircng toagraven taiumli vaoslash khoacircng khoacircng toagraven taiumli Nougrave voumlocirciumlt khoucirci boaacuten loaiumli phaiumlm truoslash bieaumln luaaumln (chatubdquokoEcirci-vinirmukta) veagrave lsquokhoacircng khauacuteng ntildeogravenh khoacircng phuucirc ntildeogravenh khoacircng khauacuteng vaoslash phuucirc ntildeogravenh cuotildeng khoacircng phi khauacuteng ntildeogravenh vaoslash phi phuucirc ntildeogravenhrsquo Ntildeeaacuten giai ntildeoaiumln naoslashy vograve aaacutey voumlocirciumlt khoucirci caugravec chaaacutep thuucirc toumloslash thoacirc ntildeeaacuten teaacute Ngay caucirc neaacuteu ocircucirc ntildeougrave cougrave traiumlng thaugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn ntildeeauml nhaaacutet nghoacutea khoacircng thaeacuteng nghoacutea khoacircng thigrave cuotildeng laoslash giaaacutec mocirc voiumlng toumlocircucircng Do theaacute Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng chaaacutep thuucirc

Tuy nhieacircn neaacuteu Taugravenh-khoacircng laoslash hoaoslashn toaoslashn khoacircng khoacircng thigrave thaaumlt voacirc nghoacutea Do theaacute giai ntildeoaiumln cuoaacutei cuoslashng Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash phoumlocircng tieaumln cuucirca tuiumlc ntildeeaacute (SaUacutevrtisatya) vaoslash chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrthasatya) Nougravei moaumlt caugravech khaugravec maeumlc duoslash tuiumlc ntildeeaacute laoslash houmlotildeu vi nhoumlng laiumli caagraven thieaacutet cho vieaumlc ntildeaiumlt chaacircn ntildeeaacute vaoslash nieaacutet-baoslashn Taaacutet caucirc phaugravep hieaumln toumlocirciumlng laoslash khoacircng ntildeougrave nhoumlng vaatilden toumloslash caugravec phaugravep aaacutey maoslash giaugravec ngoauml Trong Taacircm-kinh trung taacircm coaacutet lootildei cuucirca vaecircn hoiumlc kinh ntildeiearingn Baugravet-nhaotilde ntildeaotilde giaucirci thiacutech xuaaacutet saeacutec yugrave nghoacutea naoslashy vocircugravei caacircu lsquoSaeacutec chauacuteng khaugravec khoacircng khoacircng

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 337

chauacuteng khaugravec saeacutecrsquo464 Tuiumlc ntildeeaacute khoacircng phaucirci laoslash voacirc duiumlng trong vieaumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml cuotildeng khoacircng phaucirci khoacircng cougrave moaacutei lieacircn quan gioumlotildea tuiumlc vaoslash chaacircn ntildeeaacute Vigrave theaacute Baugravet-nhaotilde laoslash baucircn chaaacutet cuucirca chaacircn triacute thaaacutey caugravec phaugravep nhouml thaaumlt toumloslash ntildeougrave lsquoBoagrave-taugravet toumliuml taiumli khoacircng choumlocircugraveng ngaiumli khoacircng socirciuml haotildei voumlocirciumlt qua caugravec voiumlng toumlocircucircng ntildeieacircn ntildeaucircorsquo465 ntildeearing ngaoslashi ung dung toumliuml taiumli (自在) boumlocircugravec vaoslasho theaacute gian ban phaugravep thoaiumli Taugravenh-khoacircng cho taaacutet caucirc moiumli chuugraveng sanh

Do theaacute khaugravei nieaumlm lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo trong kinh ntildeiearingn Baugravet-nhaotilde ntildeaotilde mocircucirc cho chuugraveng ta thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Pali khaugravei nieaumlm lsquoKhoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc ntildeocircn giaucircn vocircugravei yugrave nghoacutea thoumliumlc taiumli hieaumln toumlocirciumlng laoslash khoacircng chocircugrave khoacircng nougravei veagrave baucircn thearing nhouml Taugravenh-khoacircng trong vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Nougravei moaumlt caugravech khaugravec khaugravei nieaumlm Khoacircng trong kinh ntildeiearingn Pali nghieacircn veagrave laotildenh voumliumlc khoacircng laoslash voacirc ngaotilde cho tocircugravei khi soumliuml xuaaacutet hieaumln vaoslash phaugravet triearingn cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlc bieaumlt vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde laotildenh voumliumlc voacirc ngaotilde ntildeoumlocirciumlc chia thaoslashnh hai phaagraven ngaotilde khoacircng (pudgala nairAringtmya) vaoslash phaugravep khoacircng (dharma nairAringtmya) nghoacutea laoslash toumloslash chuucirc thearing ntildeeaacuten khaugravech thearing toumloslash saugraveu caecircn ntildeeaacuten saugraveu traagraven toumloslash soumliuml khauacuteng ntildeogravenh cuucirca sanh hoaeumlc khoacircng sanh ntildeeaacuten soumliuml phuucirc ntildeogravenh sanh hoaeumlc khoacircng sanhhellip ntildeeagraveu troaacuteng khoacircng Cuotildeng cougrave thearing nougravei raegraveng khaugravei nieaumlm khoacircng trong kinh taiumlng Nguyeacircn-thuucircy laoslash neagraven taucircng cho soumliuml phaugravet triearingn Taugravenh-khoacircng trong vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde

133 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 134 465 Nhouml treacircn trang 135

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 338

Nougravei veagrave vai trooslash cuucirca Taugravenh-khoacircng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Tieaacuten soacute Edward Conze khauacuteng ntildeogravenh raegraveng tieacircu biearingu cho dooslashng vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde caugravec nhaoslash lyugrave luaaumln Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde xem Taacircm-kinh nhouml lsquosoumliuml Chuyearingn baugravenh xe phaugravep laagraven thoumlugrave hairsquo466 Bocircucirci vigrave Taacircm-kinh laoslash baoslashi kinh ngaeacuten nhaaacutet trong hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng laoslash baoslashi kinh duy nhaaacutet maoslash Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara) tham doumliuml moaumlt caugravech tiacutech coumliumlc nhouml laoslash baaumlc daatilden giaucirci sieacircu xuaaacutet augravenh saugraveng Taugravenh-khoacircng

Quay veagrave quaugrave khoumlugrave sau baucircy tuaagraven thieagraven ntildeogravenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaugravec ngoauml baoslashi kinh ntildeaagraveu tieacircn maoslash ngaoslashi giaucircng cho naecircm anh em Kieagraveu-traagraven-nhouml ocircucirc Loaumlc-Uyearingn (Sarnath鹿苑) Chouml-ntildeoaiuml-xoumlugrave (Isipatana 諸天墮處)

laoslash kinh Chuyearingn-Phaugravep-luaacircn (Dhammacakka-pavattanavaggo 經轉法論) hoaeumlc lsquoKinh Chuyearingn Baugravenh xe phaugravep ntildeaagraveu tieacircnrsquo daiumly raegraveng neacircn traugravenh hai coumliumlc ntildeoan laoslash quaugrave tham ntildeaeacutem nguotilde duiumlc hoaeumlc quaugrave haoslashnh xaugravec khoaring haiumlnh neacircn theo con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo ntildeearing ntildeoumla ntildeeaacuten thanh togravenh giaugravec ngoauml vaoslash giaucirci thoaugravet467 Ntildeougrave cuotildeng goiumli laoslash lyugrave Toumlugrave-ntildeeaacute (ntildeougrave laoslash Khoaring Nguyeacircn nhaacircn cuucirca khoaring Khoaring dieaumlt vaoslash Con ntildeoumlocircoslashng ntildeoumla ntildeeaacuten khoaring dieaumlt 四諦) Khoaring laoslash vaaacuten ntildeeagrave trung taacircm cuucirca con ngoumlocircoslashi Baegraveng higravenh thoumlugravec naoslashy hay higravenh thoumlugravec khaugravec taaacutet caucirc nhoumlotildeng nhaoslash touml toumlocircucircng tieaacuten boauml treacircn theaacute giocircugravei ntildeeagraveu taaumlp trung ocircucirc vieaumlc tigravem ntildeaugravep augraven cho vaaacuten

466 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring

Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 108-9 467 Xem chi tieaacutet trong cuoaacuten Voumlocircoslashn Nai-Chieaacutec Noacirci Phaaumlt giaugraveo Thiacutech Noumlotilde Giocircugravei Houmlocircng Delhi-7 Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc 2005

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 339

ntildeeagrave naoslashy Vaoslash phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt oumlugraveng duiumlng cho baaacutet coumlugrave ai chiacutenh migravenh thoumliumlc nghieaumlm chaacircn lyugrave vaoslash muoaacuten caagraveu thoaugravet khoaring Ntildeougrave laoslash lyugrave do phaugravep thoaiumli ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquoChuyearingn baugravenh xe phaugravep ntildeaagraveu tieacircnrsquo vaoslash trong ntildeougrave lyugrave Toumlugrave ntildeeaacute 468 ntildeoagraveng vocircugravei vidyAring (minh triacute tueauml 明)

Chuugraveng ta cougrave thearing ntildeoiumlc ntildeoaiumln vaecircn naoslashy trong Taacircm-kinh

lsquoChouml Phaaumlt ba ntildeocircoslashi quaugrave khoumlugrave hieaumln taiumli vaoslash vograve lai ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec (anuttara-samyak-sambodhi) ntildeeagraveu nhocircoslash triacute tueauml Baugravet-nhaotilde Vigrave theaacute chuugraveng ta bieaacutet triacute tueauml Baugravet-nhaotilde laoslash ntildeaiumli thaagraven chuugrave ntildeaiumli minh chuugrave voacirc voacirc ntildeauacuteng chuugrave cougrave thearing tieacircu dieaumlt taaacutet caucirc khoaring naotildeo cuucirca chuugraveng sanhrsquo

(三世諸佛依般若波羅密多故得阿耨多羅三貓三菩

提故知般若波羅密多是大神咒是大明咒是無上咒

是無等等咒能除一切苦真實不虛)469

Vigrave theaacute tieaacuten soacute Edward Conze ntildeaotilde xem Taacircm-kinh naoslashy nhouml laoslash lsquoBaucircn tuyeacircn ngoacircn laiumli veagrave lyugrave Toumlugrave ntildeeaacute cho nhoumlotildeng Boagrave-taugravet baeacutet ntildeaagraveu tu taaumlp theo phaugravep thoaiumli Ntildeaiumli thoumloslasha ntildeearing thaecircng tieaacuten taacircm linhrsquo470 Vaoslash Tieaacuten soacute Conze ntildeaotilde giaucirci thiacutech yugrave nghoacutea ntildeoaiumln maaumlt chuugrave trong phaagraven keaacutet luaaumln cuucirca Taacircm-kinh nhouml sau

Toumloslash mantra (mantAring trong PAringli神咒) hoaeumlc vidyAring (vijjAring trong PAringli 明) khoacircng cougrave nghoacutea laoslash lsquotruyeagraven thuyeaacutet biacute maaumlt huyeagraven aaringn cuucirca naecircng loumliumlc thaagraven thoacircng ntildeoumlocirciumlc keaacutet 468 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 108-9 469 般 若 波 羅 密 多 心 經trang 135 470 Edward Conze Text Sources and Bibliography of the PrajntildeAring-pAringramitAring-hŸdaya Journal of Royal Asiatic Society 1948 tr 47

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 340

tinh laiumli trong moaumlt thearing thoumlugravec thaagraven chuugraversquo Ntildeuugraveng hocircn mantra nghoacutea laoslash lsquoLyugrave Toumlugrave ntildeeaacute laoslash neagraven taucircng Triacute tueauml (vijjAring) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumltrsquo Toumlocircng ntildeoumlocircng vocircugravei lsquoChuyearingn baugravenh xe phaugravep ntildeaagraveu tieacircnrsquo (第一轉法論) maoslash trong ntildeougrave Toumlugrave ntildeeaacute nhouml tieacircu ntildeeagrave chiacutenh trong khi caugravec nhaoslash lyugrave luaaumln Ntildeaiumli-thoumloslasha laiumli xem Taacircm-kinh nhouml lsquoChuyearingn baugravenh xe phaugravep thoumlugrave hairsquo (第二轉法論) bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm ntildeaotilde thaaumlm thaacircm triacute tueauml Taugravenh-khoacircng loaiumli troumloslash taaacutet caucirc khoaring naotildeo cho chuugraveng sanh ngaoslashi ntildeaotilde giaucirci thiacutech yugrave nghoacutea Toumlugrave ntildeeaacute toumloslash quan ntildeiearingm Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) Cuotildeng cougrave thearing nougravei raegraveng neaacuteu Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy xem lsquoToumlugrave ntildeeaacutersquo laoslash chaacircn lyugrave thaaumlt vaoslash nieaacutet-baoslashn laoslash muiumlc ntildeiacutech toaacutei haaumlu cuucirca haoslashnh giaucirc thigrave trong Ntildeaiumli-thoumloslasha xem caugravec phaugravep nhouml Toumlugrave ntildeeaacute nieaacutet-baoslashn vaoslash ngay caucirc lsquoneaacuteu cougrave caugravei gigrave cao hocircn nieaacutet-baoslashn thigrave cuotildeng chaelig laoslash voiumlng toumlocircucircngrsquo (nirvAringœamapi mAringyopamam svapno-pamam)471 Soumliuml phuucirc ntildeogravenh taaacutet caucirc khoacircng cougrave thoumliumlc thearing trong lsquochoumlugraveng ntildeaiumltrsquo cuotildeng khoacircng cougrave lsquokhoacircng choumlugraveng ntildeaiumltrsquo (得不得) laoslash yugrave nghoacutea thaacircm saacircu vaoslash chiacutenh xaugravec trong khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha

Toumloslash nhoumlotildeng ntildeiearingm neacircu treacircn chuugraveng ta cougrave thearing hiearingu raegraveng Taugravenh-khoacircng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde cougrave nguoagraven goaacutec ocircucirc kinh ntildeiearingn Pali nhoumlng caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde laoslashm phong phuugrave ntildea daiumlng vaoslash heauml thoaacuteng laiumli Nougravei moaumlt caugravech khaugravec locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave khoacircng (SuntildentildeatAring) haagraveu nhouml gioaacuteng nhau trong hai heauml thoaacuteng nhoumlng chuugraveng xuaaacutet hieaumln doumlocircoslashng nhouml khaugravec bieaumlt laoslash tuyoslash theo quan ntildeiearingm

471 AbdquoEcircasAringhasrikAringprajntildeapAringramitAring ed R Mitra Calcutta 1888 trang 40

Khaugravei Nieaumlm Taugravenh-khoacircng trong Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha 341

ntildeoumlocirciumlc chaaacutep chaaumln cuucirca toumloslashng troumlocircoslashng phaugravei Cuotildeng chuugrave yugrave raegraveng ntildeearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Boagrave-taugravet khoacircng caagraven

phaucirci tu taaumlp toumloslash toumloslash (tieaumlm tu) maoslash Boagrave-taugravet cougrave thearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml toumlugravec thigrave ocircucirc moaumlt giai ntildeoaiumln naoslasho ntildeougrave khi caugravec chaaacutep thuucirc ntildeoumlocirciumlc loaiumli boucirc vaoslash ngay caucirc Taugravenh-khoacircng cuotildeng khoacircng naeacutem gioumlotilde472 Giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet lsquokhoacircng chaaacutep thuucircrsquo cuucirca Taugravenh-khoacircng laoslash triacute tueauml toaacutei thoumlocirciumlng Ntildeaacircy laoslash giaucirci thoaugravet (moksa 解脫)473

Thaaumlt ra thuaaumlt toumloslash lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo ntildeoumlocirciumlc soumlucirc duiumlng ntildeocircn giaucircn nhouml moaumlt duiumlng cuiuml trograve bogravenh phoumlocircng tieaumln cuucirca tieaacuten trigravenh giaucirci thoaugravet nieaacutet-baoslashn Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc Taugravenh-khoacircng laoslash soumliuml buoacircng boucirc chaaacutep thuucirc Phaugravep thoaiumli veagrave Taugravenh-khoacircng nhaegravem ntildeearing buoacircng xaucirc taaacutet caucirc khaugravet augravei cuucirca taacircm Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec hoiumlc soumliuml phuucirc ntildeogravenh (cuucirca Taugravenh-khoacircng) naoslashy cougrave moaumlt hieaumlu quaucirc tiacutech coumliumlc ngaecircn chaeumln Boagrave-taugravet khoacircng laoslashm ntildeieagraveu augravec maoslash noatilde loumliumlc giuugravep ngoumlocircoslashi khaugravec nhouml chiacutenh baucircn thaacircn migravenh Ntildeoumlugravec haiumlnh naoslashy khieaacuten nuoacirci doumlocircotildeng vaoslash taecircng troumlocircucircng looslashng toumloslash bi (karuœAring 慈悲) Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt nhaaumln thoumlugravec luaaumln Taugravenh-khoacircng nhouml augravenh saugraveng chaacircn triacute tueauml giaugravec raegraveng chaacircn lyugrave khoacircng phaucirci laoslash thoumliumlc thearing tuyeaumlt ntildeoaacutei Tri thoumlugravec chaelig cung caaacutep kieaacuten thoumlugravec khoacircng cung caaacutep triacute tueauml chaacircn thaaumlt vaoslash tueauml giaugravec laoslash voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc ngoacircn luaaumln Veagrave maeumlt sieacircu higravenh Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash taaacutet caucirc caugravec phaugravep khoacircng cougrave baucircn chaaacutet taugravenh caugravech vaoslash choumlugravec naecircng coaacute ntildeogravenh khougrave thearing hiearingu ntildeoumlocirciumlc Nocirci ntildeaacircy

472 Chi- tsang Chung-kuan-lun-su (A Commentary on the Middle Treatise) T 1842 trang 11 473 The Middle Treatise xviii 5

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 342

khoacircng chuucirc troumlocircng chaelig cougrave houml voacirc maoslash chuucirc yeaacuteu laoslash ntildeearing giuugravep hoaeumlc giaucirci thiacutech nguyeacircn nhaacircn cuucirca nhoumlotildeng khaucirc naecircng cougrave giaugrave trograve thoumliumlc tieatilden vaoslash thoumliumlc nghieaumlm trong theaacute giocircugravei hieaumln toumlocirciumlng Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt tinh thaagraven Taugravenh-khoacircng laoslash soumliuml toumliuml do nieaacutet-baoslashn hoaeumlc giaucirci thoaugravet khoucirci khoaring aucirci474

Tougravem laiumli Taugravenh-khoacircng khoacircng phaucirci laoslash lyugrave thuyeaacutet maoslash laoslash naaacutec thang ntildeearing boumlocircugravec leacircn giaucirci thoaugravet Naaacutec thang maoslash nocirci ntildeougrave khoacircng caagraven phaucirci baoslashn luaaumln chaelig caagraven caaacutet chaacircn boumlocircugravec leacircn Neaacuteu Boagrave-taugravet khoacircng boumlocircugravec duoslash chaelig moaumlt baaumlc thigrave naaacutec thang trocircucirc neacircn voacirc duiumlng Naaacutec thang chaelig houmlotildeu iacutech cho ngoumlocircoslashi thoumliumlc haoslashnh ntildei treacircn ntildeougrave Cuotildeng theaacute Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc duoslashng nhouml moaumlt phoumlocircng tieaumln truyeagraven thoaacuteng dieatilden taucirc soumliuml phuucirc ntildeogravenh hoaoslashn toaoslashn theaacute giocircugravei naoslashy baegraveng tueauml giaugravec YUgrave nghoacutea trung taacircm laoslash soumliuml phuucirc nhaaumln khoacircng chaaacutep thuucirc taaacutet caucirc theaacute giocircugravei quanh ta trong moiumli khiacutea caiumlnh vaoslash nhoumlotildeng heauml thuoaumlc keoslashm theo thigrave soumliuml giaucirci thoaugravet seotilde ntildeeaacuten ngay chuugraveng ta trong giaacircy phuugravet hieaumln taiumli naoslashy Taugravenh-khoacircng toumlocirciumlng troumlng cho moaumlt phoumlocircng phaugravep tu taaumlp hocircn chaelig laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm baoslashn luaaumln Soumliuml houmlotildeu duiumlng duy nhaaacutet cuucirca Taugravenh-khoacircng laoslash giuugravep chuugraveng ta loaiumli boucirc phieagraven naotildeo vaoslash voacirc minh ntildeang bao boiumlc chuugraveng ta ntildeearing mocircucirc ra nhoumlotildeng tieaacuten trigravenh taacircm linh sieacircu voumlocirciumlt theaacute giocircugravei naoslashy ngang qua tueauml giaugravec

474 Hsueh-li Cheng NAringgAringrjunarsquos Twelve Gate Treatise Boston D

Reidel Publishing Company 1982 trang 13-4

7

BOAgrave-TAUgraveT-HAIumlNH

Sau khi nghieacircn coumlugraveu soumliuml phaugravet triearingn cuucirca khaugravei nieaumlm

Boagrave-taugravet (Bodhisattva 菩薩) vaoslash Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) ntildeiearingm keaacute tieaacutep trong choumlocircng naoslashy chuugraveng ta seotilde baoslashn baiumlc veagrave vaaacuten ntildeeagrave Boagrave-taugravet-haiumlnh (BodhisattvAring-cAringryAring 菩薩行) trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha

Trong Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Toacircn-giaugraveo-hoiumlc475 ntildeaotilde trigravenh baoslashy lsquoBoagrave-taugravet-ntildeaiumlorsquo xuaaacutet phaugravet toumloslash tieaacuteng Sanskrit lsquoBodhisattvAring-cAringryAringrsquo nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet-haiumlnh yugrave naoslashy ntildeoumlocirciumlc duoslashng roaumlng raotildei trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha

Vocircugravei augravenh saugraveng tueauml giaugravec lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (Trung ntildeaiumlo) Boagrave-taugravet tiacutech coumliumlc thoumliumlc haoslashnh Boagrave-taugravet-haiumlnh qua haoslashnh trigrave caugravec ba-la-maaumlt (PAringramitArings波羅密) Khi chuugraveng ta nougravei veagrave Boagrave-taugravet hoaeumlc noatilde loumliumlc cuucirca caugravec ngaoslashi ntildeearing trocircucirc thaoslashnh giaugravec ngoauml thigrave vai trooslash cuucirca caugravec Ba-la-maaumlt trocircucirc neacircn quan troiumlng Khi chuugraveng ta baoslashn baiumlc veagrave maeumlt ntildea daiumlng cuucirca tu taaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh cougrave nghoacutea laoslash chuugraveng ta khoacircng nougravei ntildeeaacuten thaacircn vaaumlt lyugrave cuucirca Boagrave-taugravet maoslash laoslash caugravec phaugravep

475 Encyclopedia of Religion ed Mircea Eliade Taaumlp II Collier

Macmillan publishing Company London 1987 trang 165

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 344

Boagrave-taugravet tu taaumlp Caugravec phaugravep Boagrave-taugravet tu taaumlp goagravem cougrave ba phaagraven 1 Khocircucirci Tiacuten taacircm (起信心) 2 Phaugravet Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (發菩提心) 3 Tu Ba-la-maaumlt (須波羅密)476

Khocircucirci Tiacuten taacircm

Ntildeearing baeacutet ntildeaagraveu vocircugravei Khocircucirci Tiacuten taacircm Boagrave-taugravet troumlocircugravec heaacutet kiacutenh leatilde Tam baucirco (ba ngoacirci quyugrave baugraveu) Phaaumlt (Buddha 佛) phaugravep (Dhamma 法) vaoslash taecircng (SaUgravegha 僧) vaoslash saugravem hoaacutei (PAringpAringdeplusmnanAring 懺悔) nghieaumlp xaaacuteu quaugrave khoumlugrave troumlocircugravec chouml Phaaumlt ntildeearing caagraveu soumliuml gia hoauml cuucirca caugravec ngaoslashi vaoslash thanh togravenh toumliuml taacircm laoslash boumlocircugravec quan troiumlng trong Boagrave-taugravet ntildeaiumlo

Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha leatilde saugravem hoaacutei ntildeoumlocirciumlc coi nhouml moaumlt higravenh thoumlugravec toumliuml hoaacutei loatildei vaoslash houmlugravea toumloslash boucirc nhoumlotildeng nghieaumlp xaaacuteu quaugrave khoumlugrave voumloslasha qua (vidacircsaœa-samudAringcAringva) Saugravem hoaacutei troumlocircugravec chouml Phaaumlt laoslash caagraveu tha loumliumlc chouml Phaaumlt vaoslash chouml Boagrave-taugravet choumlugraveng minh looslashng aecircn naecircn cuucirca migravenh bocircucirci phaiumlm naecircm troiumlng toaumli (pantildecAringnantaryakarma 五無間業) hoaeumlc caugravec loatildei nheiuml vi teaacute khaugravec AEcircn naecircn laoslash moaumlt ntildeoumlugravec haiumlnh toaacutet ntildeearing saugravem choumloslasha nghieaumlp xaaacuteu

Trong vaecircn hoiumlc phaaumlt giaugraveo tieaacuteng Phaiumln saugravem hoaacutei (pAringpAringdeplusmnanAring) laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeieagraveu caagraven laoslashm troumlocircugravec khi phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩提心) Trong cuoaacuten lsquoCon ntildeoumlocircoslashng Boagrave-taugravet-haiumlnhrsquo

476 G Dhammsiri Fundamentals of Buddhist Ethics The Buddhist

Research Society Singapore 1986 trang 113-28

Boagrave-taugravet-haiumlnh 345

(BodhicaryAringvatAringra菩薩行) cuucirca ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva luaaumln souml raaacutet noaringi tieaacuteng vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave VII) ntildeaotilde giaucirci thiacutech tieaacuten trigravenh saugravem hoaacutei nhouml sau

lsquoNhoumlotildeng gigrave augravec nghieaumlp vigrave voacirc minh Con ntildeaotilde taiumlo nocirci thaacircn khaaringu yugrave

Xin houmlocircugraveng veagrave Tam baucirco Cha meiuml thaagravey toaring vaoslash aacircn troumlocircucircng Con thaoslashnh taacircm saugravem hoaacuteirsquo477

Voacirc cuoslashng socirciuml haotildei con xin noumlocircng toumliumla Phoaring-hieagraven Boagrave-taugravet Vaecircn-thuoslash Boagrave-taugravet

Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet vigrave looslashng ntildeaiumli bi Xin coumlugraveu con moaumlt keucirc meacirc mocircoslash

Houml-khoacircng-taiumlng Boagrave-taugravet Ntildeogravea-taiumlng Boagrave-taugravet Cuoslashng caugravec vograve Boagrave-taugravet khaugravec xin che chocircucirc cho con478

Trong Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn (MahAring-vastu 佛本行集經異本) giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu tieacircn khi Boagrave-taugravet saugravem hoaacutei goiumli laoslash Boaringn haiumlnh (本行) haiumlnh caecircn baucircn cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng ntildeaacircy cuotildeng laoslash ntildeogravea ntildeaagraveu tieacircn trong thaaumlp ntildeogravea (bhacircmi 地) Boagrave-taugravet socirc phaugravet taacircm tu taaumlp haiumlnh naoslashy laoslash phaucirci kiacutenh troiumlng souml troumlocircucircng cha meiuml vaoslash caugravec baaumlc aacircn souml Chiacutenh toumloslash taugravenh haiumlnh naoslashy (prakŸiti 性) Boagrave-taugravet cougrave thearing tu taaumlp moumlocircoslashi haiumlnh laoslashnh (daplusmna-kuplusmnala-karma-patha 十善業道 Thaaumlp-thieaumln nghieaumlp-ntildeaiumlo) vaoslash khuyeaacuten ngoumlocircoslashi khaugravec thoumliumlc hieaumln haiumlnh coacircng ntildeoumlugravec boaacute thiacute Nhoumlng khi Boagrave-taugravet choumla hoaoslashn toaoslashn thanh togravenh thigrave choumla thearing phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm Khi hoaoslashn thaoslashnh nhoumlotildeng haiumlnh naoslashy vograve aaacutey boumlocircugravec leacircn giai ntildeoaiumln keaacute tieaacutep maoslash trong Phaaumlt-

477 GBWL trang 13 478 Nhouml treacircn trang 16

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 346

baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn goiumli laoslash Giaucirci-haiumlnh (praœidhAringna-caryAring 解行)

Thaeacuteng giaucirci hoaeumlc thieaumln touml duy (adhimukti atimukti善思惟)479 laoslash giai ntildeoaiumln thoumlugrave hai chaelig cho soumliuml bieaacutet rootilde tiacuten taacircm looslashng khaugravet khao mong mootildei ntildeaiumlt giaugravec ngoauml (trong kinh Pali goiumli laoslash Duiumlc nhouml yugrave tuugravec) Yeaacuteu toaacute naoslashy xaucircy ra ngay troumlocircugravec khi khocircucirci phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩提心)

Thuaaumlt toumloslash lsquothaeacuteng giaucircirsquo nghoacutea laoslash nhieaumlt tigravenh khaugravet ngoumlocircotildeng maiumlnh meotilde Trong Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Phaaumlt-hoiumlc toumloslash naoslashy xuaaacutet phaugravet lsquoadhirsquo vaoslash cougrave goaacutec lsquomucrsquo (muntildecati) nghoacutea laoslash giaucirci thoaugravet toumloslash boucirc moaumlt vograve triacute hieaumln taiumli tieaacuten ntildeeaacuten moaumlt khuynh houmlocircugraveng mocircugravei Vigrave vaaumly thaeacuteng giaucirci nhouml theaacute cougrave moaumlt loumliumlc houmlocircugraveng thieaumln ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet (vimokkha 解脫) vocircugravei soumliuml keaacutet hocirciumlp cuucirca Nguyeaumln ba-la-maaumlt (adhiEcircEcirchAringna-pAringramne 願波羅密)

Nhoumlotildeng nhaoslash bieacircn soaiumln nhaaacutet laoslash caugravec taugravec giaucirc cuucirca kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Daplusmna-bhacircmika Sacirctra 十地經) ntildeaotilde bao goagravem haiumlnh naoslashy trong ntildeogravea thoumlugrave nhaaacutet Vaoslash theo kinh Thaaumlp-ntildeogravea Boagrave-taugravet toumlocircng lai phaucirci chuaaringn bograve moaumlt chaeumlng ntildeoumlocircoslashng daoslashi tu taaumlp ntildeearing ntildeaiumlt Boagrave-taugravet quaucirc (Bodhisattvahood 菩薩果) Troumlocircugravec khi baeacutet ntildeaagraveu tieaacuten trigravenh naoslashy Boagrave-taugravet phaucirci khocircucirci taacircm boagrave-ntildeeagrave ntildeearing laoslashm ntildeoaumlng loumliumlc houmlocircugraveng thieaumln vaoslash chuyearingn thaoslashnh nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave maiumlnh meotilde 479 Adhimukti(阿提目多迦) dogravech laoslash thieaumln touml duy toumliuml tin 善思惟 (means

entire freedom of mind confidence) triacutech trong DCBT trang 288

Boagrave-taugravet-haiumlnh 347

Phaugravet Boagrave-ntildeeagrave-taacircm Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (菩提心) laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm quan

troiumlng trong phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha maeumlc duoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc nougravei troumliumlc tieaacutep rootilde raoslashng trong phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy Tuy nhieacircn chiacutenh ocircucirc Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash khaugravei nieaumlm boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeaotilde phaugravet triearingn caucirc veagrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec laatilden taacircm lyugrave hoiumlc vaoslash soumliuml phaugravet triearingn naoslashy cuotildeng ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong Maaumlt giaugraveo (密教) trong ntildeougrave boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeoumlocirciumlc xem nhouml ntildeaiumli laiumlc (mahAringsukha 大樂) Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha phaugravet triearingn cuoslashng luugravec vocircugravei thuyeaacutet phieaacutem thaagraven xuaaacutet hieaumln ntildeaotilde chuucirc troumlocircng raegraveng boagrave-ntildeeagrave-taacircm tieagravem aaringn trong taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash ntildeoumlocirciumlc hiearingn loauml trong Phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身) hoaeumlc chaacircn nhouml (Bhacircta-tathatAring一如如如真如) nocirci chuugraveng sanh taugravenh

Maeumlc duoslash toumloslash boagrave-ntildeeagrave-taacircm khoacircng thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Pali nhoumlng daaacuteu veaacutet cuucirca nougrave cuotildeng cougrave aucircnh houmlocircucircng chauacuteng haiumln nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt sau khi rocircoslashi boucirc cung thaoslashnh ntildeaotilde laaumlp nguyeaumln duoslash cho xoumlocircng thogravet cougrave tan raotilde cuotildeng quyeaacutet tigravem ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet sanh toumlucirc cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh480 Chiacutenh sau khi boagrave-ntildeeagrave-taacircm naoslashy thaoslashnh toumliumlu ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc toacircn xoumlng laoslash baaumlc giaugravec ngoauml ndash Theaacute toacircn (世尊) vaoslash ngaoslashi baeacutet ntildeaagraveu ban phaugravep thoaiumli thoaugravet khoaring cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh

Maeumlc duoslash trong Vaecircn hoiumlc tieaacuteng phaiumln ban ntildeaagraveu goagravem kinh Ntildeaiumli-soumliuml (MahAringvastu 大事) vaoslash Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (Lalitavistara 神通遊戲經) rootilde raoslashng cougrave nghieacircng 480 Xem M I trang 163 amp A I trang 145

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 348

veagrave taugraven thaugraven tinh thaagraven locirciumli tha vigrave ngoumlocircoslashi cuucirca Boagrave-taugravet nhoumlng Boagrave-taugravet troumlocircugravec phaucirci noatilde loumliumlc tigravem caagraveu boagrave ntildeeagrave cho chiacutenh migravenh roagravei sau ntildeougrave mocircugravei taaumln looslashng coumlugraveu giuugravep ngoumlocircoslashi khaugravec khoucirci sanh toumlucirc (saUacutesara 輪迴) Ngoumlocircoslashi cooslashn trougravei buoaumlc trong phieagraven naotildeo thigrave khoacircng thearing houmlocircugraveng daatilden ngoumlocircoslashi khaugravec gioaacuteng nhouml chaoslashng muoslash khoacircng thearing daatilden daeacutet ngoumlocircoslashi khaugravec Nhoumlng trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy locirciumli tha laoslash ntildeoaumlng loumliumlc chiacutenh ntildeearing phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta) vaoslash soumliuml thay ntildeoaringi naoslashy ntildeoumlocirciumlc biearingu loauml qua taugravenh caugravech cuucirca Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara) baaumlc ntildeaiumli toumloslash bi ntildeaotilde toumloslash boucirc chiacutenh soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca migravenh ntildeearing ocircucirc laiumli coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh

Cuoslashng vocircugravei soumliuml phaugravet triearingn veagrave maeumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec boagrave-ntildeeagrave-taacircm cuotildeng phaugravet triearingn ocircucirc maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc Soumliuml phaugravet triearingn naoslashy ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong caugravec taugravec phaaringm cuucirca nhoumlotildeng nhaoslash trieaacutet hoiumlc Phaaumlt giaugraveo nhouml Long-thoiuml (NAringgAringrjuna 龍樹) Theaacute-thaacircn (Vasubandhu 世親天親) vaoslash Thieacircn-YUgrave (Sthiramati 天意) DT Suzuki ntildeaotilde triacutech locircoslashi cuucirca ngaoslashi Long-thoiuml nhouml sau

lsquoBoagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash khoacircng cougrave taaacutet caucirc caugravec ntildeogravenh nghoacutea nhouml caugravec phaiumlm truoslash cuucirca naecircm uaaringn (skandhas) moumlocircoslashi hai giocircugravei (Aringyatanas) vaoslash moumlocircoslashi taugravem xoumlugrave (dhAringtus) khoacircng cougrave gigrave ntildeaeumlc bieaumlt toagraven taiumli cougrave thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc Boagrave-ntildeeagrave taacircm laoslash vuotilde truiuml khoacircng cougrave toumliuml ngaotilde Boagrave-ntildeeagrave taacircm khoacircng thearing taiumlo ntildeoumlocirciumlc vaoslash baucircn chaaacutet cuucirca nougrave laoslash troaacuteng roatildengrsquo 481

Vocircugravei soumliuml phaugravet triearingn hocircn cuucirca laotildenh voumliumlc sieacircu higravenh hoiumlc khaugravei nieaumlm boagrave-ntildeeagrave-taacircm (菩偍心) trocircucirc neacircn khoacircng thearing

481 DT Suzuki Outlines of Mahayana Buddhism NY 1977 trang 297

Boagrave-taugravet-haiumlnh 349

ntildeogravenh nghoacutea ntildeoumlocirciumlc Cuoaacutei cuoslashng caugravec baaumlc ntildeaiumlo souml phaucirci moacirc taucirc boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash looslashng toumloslash bi hoaeumlc voacirc loumlocirciumlng (aprameya 無量) voacirc haiumln (aparyanta 無限) vaoslash voacutenh coumlucircu (akbdquoaya 永久)482 Tuy nhieacircn khi thocircoslashi gian troacirci qua hai laotildenh voumliumlc ntildeaiumlo ntildeoumlugravec hoiumlc vaoslash taacircm lyugrave hoiumlc cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm troaumln laatilden vocircugravei nhau vaoslash boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeoumlocirciumlc coi nhouml Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei triacute tueauml (prajntildeAring 智慧) vaoslash do ntildeougrave toumlocirciumlng troumlng veagrave maeumlt taacircm lyugrave hoiumlc vaoslash boagrave ntildeeagrave taacircm ntildeoumlocirciumlc xem laoslash toumloslash bi (karuœAring 慈悲) khi toumlocirciumlng troumlng cho maeumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec hoiumlc483

Boagrave-ntildeeagrave-taacircm gioaacuteng nhouml nhouml nhouml (BhacirctatathatAring 如如) chaacircn-nhouml (TathatAring真如) hoaeumlc Phaaumlt taugravenh (Bud-dhatvAring 佛性) ntildeang tieagravem aaringn trong moatildei chuugraveng sanh Boagrave-ntildeeagrave-taacircm aaringn taoslashng naoslashy caagraven neacircn ntildeoumlocirciumlc khocirci daaumly vaoslash loumlu phaugravet dieaumlu duiumlng Nhoumlng boagrave-ntildeeagrave seotilde khougrave phaugravet khocircucirci neaacuteu chaelig vigrave soumliuml giaucirci thoaugravet cho chiacutenh caugrave nhaacircn maoslash phaucirci vigrave ngoumlocircoslashi khaugravec Neaacuteu vograve Boagrave-taugravet nguyeaumln tu taaumlp theo taacircm boagrave-ntildeeagrave maoslash chaelig vigrave locirciumli iacutech cuucirca chiacutenh migravenh thigrave vograve aaacutey seotilde khoacircng voumlocirciumlt qua sanh toumlucirc cuotildeng khoacircng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc boagrave-ntildeeagrave-taacircm vigrave touml toumlocircucircng muoaacuten ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash moaumlt chaaacutep thuucirc Baucircn thaacircn chaaacutep thuucirc laoslash moaumlt taoslash kieaacuten Vigrave vaaumly chaelig cougrave ngoumlocircoslashi khoacircng cougrave ntildeogravenh kieaacuten mocircugravei cougrave thearing khocircucirci boagrave-ntildeeagrave-taacircm

Trong Kinh Luaaumln Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (BodhicittotapAringda

482 Nhouml treacircn trang 209 483 Xem AbhisamayAringlaœkAringrAringloka Gaekwadrsquos Oriental series Baroda

LXII trang 19 nocirci ntildeaotilde nougravei divideacircnyatAringkaruœAring-garbhaUacute bodhicittaUacute

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 350

sacirctra-divideAringstra 經論菩提心) ntildeaotilde lieaumlt keacirc moumlocircoslashi phaaringm haiumlnh moaumlt vograve Boagrave-taugravet neacircn tu taaumlp ntildeearing khocircucirci boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash

1 Thaacircn caaumln baiumln laoslashnh (paricinoti kalyAringnamitrAringœi) 2 Kiacutenh leatilde chouml Phaaumlt (pacircjayati buddhAringn) 3 Vun troagraveng coacircng ntildeoumlugravec (saUacutegŸhœAringti kuplusmnalamacirclAringni) 4 Tu hoiumlc Phaaumlt phaugravep (gavebdquoayati praœnetadharmAringn) 5 Troumlocircucircng doumlocircotildeng taacircm toumloslash bi (bhavati nityaUacute suratacittaaelig) 6 Chograveu ntildeoumliumlng nhoumlotildeng khoaring ntildeau (kbdquoamate duaeligkhAringnyAringpatitAringni) 7 Thaoslashnh thaaumlt toaacutet buiumlng (bhavati maitraaelig kAringruœikaaelig) 8 Chaugravenh nieaumlm (bhavati samacittAringplusmn

ayaaelig) 9 Theo phaugravep Ntildeaiumli-thoumloslasha (plusmnraddhayAringbhinandati mahAringyAringnaUacute) 10 Caagraveu triacute tueauml Ntildeoumlugravec Phaaumlt (gavebdquoayati buddha-prajntildeAringUacute)

Cooslashn cougrave boaacuten phaaringm haiumlnh khaugravec cuotildeng ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong baoslashi luaaumln naoslashy laoslash

1 Quaugraven toumlocircucircng chouml Phaaumlt (anuvicintayan buddhAringn) 2 Quaugraven thaacircn baaacutet togravenh (pratyavekbdquoamAringœaaelig kAringyasyAringdinavAringn) 3 Toumloslash bi ntildeoaacutei vocircugravei chuugraveng sanh (dayamanaaelig sattvebdquou) 4 Caagraveu quaucirc voacirc thoumlocirciumlng (gavebdquoayannuttaniaUacute phalaUacute)484

Trong Boagrave-taugravet ntildeaiumlo giaacircy phuugravet quan troiumlng nhaaacutet laoslash phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm Boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash soumliuml keaacutet hocirciumlp gioumlotildea triacute tueauml vaoslash toumloslash bi maoslash kinh Boagrave-taugravet ntildeogravea (Bodhisattva-bhacircmi 菩薩地經) daiumly raegraveng lsquoBaegraveng phoumlocircng tieaumln cuucirca ba thoumloslasha ta seotilde daatilden taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslasho nieaacutet baoslashn Vaoslash ngay khi ta ntildeoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslasho nieaacutet baoslashn thaaumlt ra khoacircng cougrave chuugraveng sanh naoslasho ntildeoumlocirciumlc ntildeoaumlrsquorsquo485

484 Triacutech trong EB III trang 186 485 LSPW trang 124

Boagrave-taugravet-haiumlnh 351

Hoaeumlc cougrave moaumlt phaugravep thoaiumli noaringi tieaacuteng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash lsquoTa seotilde traucirci qua haoslashng traecircm ngaoslashn kieaacutep chograveu ntildeau khoaring ocircucirc ntildeogravea nguiumlc suugravec sanh ngaiuml quyucirc ntildeearing ntildeoauml toumloslashng chuugraveng sanh trong nhoumlotildeng cootildei aaacutey vaoslash ntildeoumla taaacutet caucirc hoiuml ntildeeaacuten nieaacutet baoslashn khoacircng cooslashn sougravet moaumlt airsquo486

Boagrave-taugravet Ntildeogravea-taiumlng (Kbdquotigarbha Bodhisattva 地藏菩薩) cuotildeng ntildeaotilde toumloslashng theauml nguyeaumln raegraveng

lsquoNtildeogravea nguiumlc cooslashn thigrave ta seotilde khoacircng thaoslashnh Phaaumlt khi naoslasho chuugraveng sanh giaucirci thoaugravet heaacutet thigrave khi aaacutey ta mocircugravei ntildeaiumlt quaucirc boagrave-ntildeeagraversquo487

Boagrave-taugravet ntildeaotilde xem migravenh nhouml ntildeoagraveng nhaaacutet vocircugravei taaacutet caucirc chuugraveng sanh Ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva 寂天) ntildeaotilde giaucirci thiacutech trong Boagrave-taugravet-ntildeaiumlo (BodhicaryAringvatAringra 菩薩道) nhouml sau

Ntildeaagraveu tieacircn toacirci neacircn tinh taaacuten Thieagraven quaugraven taugravenh bigravenh ntildeauacuteng gioumlotildea toacirci vaoslash chuugraveng sanh Toacirci seotilde baucirco veauml chuugraveng sanh nhouml baucircn thaacircn toacirci Bocircucirci vigrave taaacutet caucirc ntildeeagraveu bigravenh ntildeauacuteng trong socirciuml khoaring vaoslash thiacutech laiumlc Maeumlc duoslash thaacircn thearing cougrave khaugravec nhoumlng taaacutet caucirc chuugraveng sanh laoslash moaumlt Ntildeeagraveu mong muoaacuten ntildeaiumlt haiumlnh phuugravec nhouml toacirci Nhoumlotildeng ntildeau khoaring voacirc vaoslashn maoslash toacirci traucirci qua Bocircucirci vigrave chaaacutep ngaotilde taiumlo neacircn Xin ntildeoumloslashng toaringn haiumli ntildeeaacuten ngoumlocircoslashi khaugravec Cuotildeng theaacute nhoumlotildeng ntildeau khoaring cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec Ntildeoumloslashng xaucircy ntildeeaacuten cho toacirci

486 Nhouml treacircn 487 Sacirctra of the Past Vows of Earth Stove Bodhisattva The Collected

Lectures of TripiEcircaka Hsuan Hua tr Bhiksu Heng Ching Buddhist Text Translation Society The Institute for Advanced Studies of World Religious NY 1974 trang 20

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 352

Tuy nhieacircn bocircucirci vigrave xem chuugraveng sanh nhouml baucircn thaacircn toacirci Neacircn noaringi khoaring cuucirca hoiuml laoslash cuucirca toacirci Nguyeaumln cho toacirci xoaugrave saiumlch nhoumlotildeng ntildeau khoaring cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec Bocircucirci vigrave noaringi khoaring cuucirca hoiuml laoslash cuucirca toacirci Chuugraveng sanh nhouml chiacutenh baucircn thaacircn toacirci Neacircn toacirci seotilde laoslashm locirciumli iacutech cho taaacutet caucircrdquo488

Sau khi noatilde loumliumlc tu taaumlp cougrave moaumlt traiumlng thaugravei taacircm quan troiumlng khaugravec trong Boagrave-taugravet-ntildeaiumlo sinh khocircucirci laoslash nhaaumln thoumlugravec boagrave-ntildeeagrave-taacircm Ngaoslashi Togravech-thieacircn trong Boagrave-taugravet ntildeaiumlo nougravei raegraveng

lsquoAi mong muoaacuten dieaumlt troumloslash nhoumlotildeng ntildeau khoaring trong ntildeocircoslashi soaacuteng hieaumln taiumli Ai mong muoaacuten chuugraveng sanh ntildeoumlocirciumlc nhieagraveu an vui Ai mong muoaacuten ntildeoumlocirciumlc haiumlnh phuugravec voacutenh vieatilden Vigrave khoacircng phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm Ngay khi boagrave-ntildeeagrave-taacircm khocircucirci Nhoumlotildeng phieagraven naotildeo trougravei buoaumlc sanh toumlucirc khoacircng cooslashnrsquo 489

Nhoumlotildeng ai muoaacuten giaucirci thoaugravet khocircucirci theaacute giocircugravei ntildeau khoaring Phaucirci maiumlnh meotilde trigrave gioumlotilde taacircm boagrave-ntildeeagrave naoslashyrdquo490

Ngaoslashi Togravech-thieacircn giaucirci thiacutech roaumlng hocircn veagrave caugravech ntildeoaacutei xoumlucirc cuucirca Boagrave-taugravet nhouml

lsquoSuugravec vaaumlt con meoslasho vaoslash teacircn aecircn troaumlm

Di chuyearingn nheiuml nhaoslashng vaoslash caaringn thaaumln

Seotilde hoaoslashn thaoslashnh nhoumlotildeng gigrave hoiuml mong muoaacuten

Boagrave-taugravet cuotildeng dograveu daoslashng nhouml theaacute

Vocircugravei soumliuml kiacutenh troiumlng toacirci voacirc cuoslashng bieaacutet ocircnrsquo

Sau nhoumlotildeng locircoslashi maiumlnh meotilde laoslash soumliuml locirciumli iacutech

488 GBWL trang 104 489 Nhouml treacircn trang 2 490 Nhouml treacircn trang 3

Boagrave-taugravet-haiumlnh 353

Cuucirca ngoumlocircoslashi triacute khuyeacircn nhuucirc vaoslash daiumly doatilde Toacirci luoacircn laoslash hoiumlc trooslash khieacircm nhoumlocircoslashng cuucirca taaacutet caucirc moiumli ngoumlocircoslashi491

Cuotildeng theaacute chuugraveng ta cougrave thearing nougravei raegraveng khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet laoslash moaumlt lyugrave toumlocircucircng hocirciumlp lyugrave nhaaacutet thiacutech hocirciumlp vocircugravei phaugravep thoaiumli maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde giaucircng trong kinh KAringlAringma492 laoslash chuugraveng sanh khoacircng neacircn tin theo ngoumlocircoslashi khaugravec moaumlt caugravech muoslash quaugraveng maoslash phaucirci noatilde loumliumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml baegraveng chiacutenh khaucirc naecircng cuucirca migravenh choumlugrave khoacircng leauml thuoaumlc vaoslasho moaumlt ai

Boagrave-taugravet sauumln saoslashng traucirci qua ntildeau khoaring ntildeearing giuugravep nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec do theaacute Boagrave-taugravet ntildeaotilde thoumliumlc hieaumln moaumlt coacircng haiumlnh cao caucirc cuucirca soumliuml toumliuml nguyeaumln trigrave hoaotilden nhaaumlp nieaacutet baoslashn cuucirca migravenh ntildeearing trocircucirc laiumli ta baoslash nhieagraveu laagraven ntildeoauml sanh493

Boagrave-taugravet cuotildeng thoumliumlc haoslashnh haiumlnh voacirc thoumlocirciumlng cuugraveng doumlocircoslashng (Anuttara PacircjAring 無上供養) ntildeoaacutei vocircugravei Phaaumlt (Buddha佛) phaugravep (Dhamma 法) vaoslash taecircng (SaUgravegha 僧) ntildeearing gougravep phaagraven taiumlo neacircn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm

Boagrave-ntildeeagrave-taacircm cougrave hai 1 Locirciumli tha (LokAringrhitaUacute 利他) vaoslash 2 Toumliuml locirciumli (AumltmahitaUacute 自利)494

Troumlocircugravec tieacircn Boagrave-taugravet neacircn ntildeaiumlt giaugravec ngoauml roagravei sau ntildeougrave houmlocircugraveng daatilden ngoumlocircoslashi khaugravec con ntildeoumlocircoslashng giaugravec ngoauml aaacutey Trong kinh Boagrave-taugravet ntildeogravea giaucirci thiacutech raaacutet nhieagraveu veagrave hai laotildenh voumliumlc locirciumli tha vaoslash toumliuml locirciumli cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm 495

491 Nhouml treacircn trang 46 492 BGS I trang 171-2 cuotildeng xem Choumlocircng I trang 23-4 493 Nhouml treacircn 494 DCBT trang 218 495 EJ Thomas Buddhism London 1934

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 354

Soumliuml toumliuml nguyeaumln laoslash ntildeiearingm trung taacircm trong Boagrave-taugravet ntildeaiumlo vaoslash tinh thaagraven cuucirca soumliuml toumliuml nguyeaumln ntildeoumlocirciumlc ngaoslashi Togravech-thieacircn minh hoiumla moaumlt caugravech soaacuteng ntildeoaumlng nhouml

Nguyeaumln cho toacirci seotilde laoslash baaumlc loumlocircng y y taugrave Trograve bogravenh cho bogravenh nhaacircn Cho ntildeeaacuten khi naoslasho khoacircng cooslashn moaumlt chuugraveng sanh bogravenh Nguyeaumln toacirci laoslashm noumlocircugravec cam loagrave Daaumlp taeacutet loumlucirca ntildeougravei khaugravet nocirci chuugraveng sanh Suoaacutet trong thocircoslashi hoaiumli kieaacutep Toacirci seotilde thiacute thaacircn migravenh laoslashm thoumliumlc phaaringm noumlocircugravec uoaacuteng cho chuugraveng sanh Nguyeaumln toacirci laoslash kho chaacircu baugraveu voacirc taaumln Boaacute thiacute cho nhoumlotildeng ai ngheoslasho khougrave Nguyeaumln toacirci thaoslashnh nhoumlotildeng gigrave maoslash chuugraveng sanh caagraven Ntildeearing gaagraven guotildei vocircugravei chuugraveng sanh Khoacircng cougrave chuugravet gigrave tieaacutec nuoaacutei Toacirci seotilde xaucirc boucirc thaacircn thearing vaoslash nieagravem vui cuucirca migravenh Vaoslash coacircng ntildeoumlugravec tiacutech tuiuml trong ba ntildeocircoslashi Hoagravei houmlocircugraveng vigrave locirciumli iacutech cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh Nguyeaumln cho nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi maeacuteng choumlocircotildei toacirci AUgravec yugrave hay baaacutet coumlugrave haoslashnh ntildeoaumlng vu khoaacuteng naoslasho Maeacuteng choumlocircotildei hoaeumlc laoslashm nhuiumlc toacirci Caagraveu cho hoiuml hoaoslashn toaoslashn giaugravec ngoauml Nguyeaumln toacirci seotilde laoslash ngoumlocircoslashi baucirco veauml cho ngoumlocircoslashi coacirc theaacute Ngoumlocircoslashi chaelig ntildeoumlocircoslashng cho nhoumlotildeng keucirc laiumlc houmlocircugraveng Caugravei caagraveu chieaacutec thuyeagraven cho nhoumlotildeng ai qua soacircng Nguyeaumln toacirci seotilde laoslash haucirci ntildeaucirco Cho nhoumlotildeng ai ntildeaeacutem chigravem Ngoiumln ntildeeoslashn saugraveng cho nhoumlotildeng ai tigravem augravenh saugraveng

Boagrave-taugravet-haiumlnh 355

Gioumlocircoslashng naegravem cho nhoumlotildeng ai mootildei meaumlt Vaoslash noacirc leauml cho nhoumlotildeng ai caagraven haagraveu caaumln496

Trong Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn (MahAring-vastu佛本行集經異本) boagrave-ntildeeagrave-taacircm naoslashy cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash taacircm (citta心) maiumlt-na-thoumlugravec (manas mano-ratha 末那識) hoaeumlc touml duy (saUacutekalpa 思惟) vaoslash soumliuml hieaumlu quaucirc cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeoaacutei vocircugravei taacircm nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet ntildeaotilde dieatilden taucirc khaugravet voiumlng trocircucirc thaoslashnh Ntildeoumlugravec Phaaumlt toaacutei thoumlocirciumlng vigrave taaacutet caucirc chuugraveng sanh

ldquoNguyeaumln cho toacirci ntildeoumlocirciumlc taugravei sanh nhieagraveu laagraven ntildeearing cougrave thearing giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh Toacirci giaucirci thoaugravet vaoslash cougrave thearing giaucirci thoaugravet ngoumlocircoslashi khaugravec Toacirci thanh togravenh vaoslash cougrave thearing thanh togravenh ngoumlocircoslashi khaugravec Cuoaacutei cuoslashng toacirci giaugravec ngoauml vaoslash cougrave thearing giaugravec ngoauml ngoumlocircoslashi khaugravecrdquo

Theo moacirc taucirc chi tieaacutet giaacircy phuugravet phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash soumliuml kieaumln voacirc thoumlocirciumlng sieacircu voumlocirciumlt caugravec coacircng ntildeoumlugravec khieaacuten cho xuaaacutet hieaumln nhieagraveu hieaumln toumlocirciumlng khaugravec thoumlocircoslashng (Adbhuta Dharma) nhouml traugravei ntildeaaacutet chaaacuten ntildeoaumlng augravenh saugraveng phaugravet ra Toaoslashn theaacute giocircugravei trocircucirc neacircn vui toumlocirci hocircn vaoslasho nhoumlotildeng giaacircy phuugravet naoslashy 497

Toumloslash moaumlt con ngoumlocircoslashi muoaacuten trocircucirc thaoslashnh moaumlt Boagrave-taugravet vograve aaacutey neacircn phaugravet nguyeaumln tu taaumlp theo moumlocircoslashi haiumlnh nguyeaumln Phoaring hieagraven (praœidhAringnas 十種大願Thaaumlp chuucircng ntildeaiumli nguyeaumln) nhouml sau 1 MahAringpacircjopasthAringnAringya PrathamaUacute MahAringpraœidhAringnam

Abhinirharati

496 GBWL trang 20-2 497 EJ Thomas Buddhism London 1934

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 356

Moaumlt laoslash Kiacutenh leatilde chouml Phaaumlt (一 者 禮 敬 諸 佛) 2 SarvatathAringgatabhAringbdquoitadharmanetrisaUacutedhAringraœAringyahellip

Saddharmapari-grahAringyadvitneyaUacute Hai laoslash Taugraven thaugraven coacircng ntildeoumlugravec Nhouml lai (二 者 稱 讚 如 來)

3 TubdquoitabhavanavAringsaUacute Aringdim kŸtvAringhellip yAringvan mahAringparinirvAringœopasamkramaœAringya tŸtneyam Ba laoslash Roaumlng tu cuugraveng doumlocircoslashng (三 者 廣 修 供 養)

4 SarvabhacircmipariplusmnodhanaUacutehellip cittotpAringdAringbhinirhAringrAringyahellip caturthaUacute Boaacuten laoslash Saugravem hoaacutei nghieaumlp choumlocircugraveng (四 者 懺 悔 業 章)

5 SarvasattvadhAringtuparipAringcanAringya SarvabuddhadharmAring-vatAringraœAringya SarvajntildeajntildeAringna-pratisthAringpanAringya hellip pantildecamam Naecircm laoslash Tuoslashy haelig coacircng ntildeoumlugravec (五 者 隨 喜 功 德)

6 LokadhAringtuvaimAringtryAringvatAringnAringya sastham Saugraveu laoslash Thaelignh chuyearingn phaugravep luaacircn (六 者 請 轉 法 輪) 7 SarvabuddhaksetrapariplusmnodhanAringya saptamam

Baucircy laoslash Thaelignh Phaaumlt truiuml theaacute (七 者 請 佛 住 世)

8 MahAringyAringnAringvataranAringya astamam Taugravem laoslash Thoumlocircoslashng theo hoiumlc Phaaumlt (八 者 常 隨 佛 學)

9 SarvabodhisattvacaryAringcaranAringya amoghasarvacestatAringyai navamam Chiacuten laoslash Haegraveng thuaaumln chuugraveng sanh (九 者 恆 順 眾 生)

10 AbhisambodhimahAringjntildeAringnAringbhijntildeAringbhinirharAringya daplusmnamam TAringni ca MahAringpranidhAringnAringni daplusmnabhir nisthAringpadair abhinirharati Moumlocircoslashi laoslash Phoaring giai hoagravei houmlocircugraveng (十 者 普 皆 迴 向)

Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩提心) vaoslash nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave (PraœidhAringna菩提) laoslash ntildeaugravenh daaacuteu cho soumliuml khocircucirci ntildeaagraveu haiumlnh thoumlugrave hai Phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm cuucirca Boagrave-taugravet Theo Ntildeaiumli-thoumloslasha

Boagrave-taugravet-haiumlnh 357

Ntildeaiumli-trang-nghieacircm kinh luaaumln (MahAringyAringna-sacirctrAring-laUgravekAringra 乘大莊嚴經論) nguyeaumln (PraœidhAringna 願) laoslash nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm Nocirci chaugravenh ntildeieaumln troumlocircugravec chouml Phaaumlt Boagrave-taugravet vigrave locirciumli iacutech vaoslash giaucirci thoaugravet cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash khocircucirci taacircm nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave (AbhnennehAringrakaraœa MacirclapraœidhAringna 願菩提) ntildeearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt vograve Phaaumlt vaoslash toumloslash ntildeaacircy vograve aaacutey baeacutet ntildeaagraveu haiumlnh nghieaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh

Trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy boaringn nguyeaumln (abhinnehAringra 本願) (muoaacuten trocircucirc thaoslashnh vograve Phaaumlt maoslash choumla tuyeacircn boaacute vocircugravei ngoumlocircoslashi khaugravec veagrave yugrave ntildeogravenh cuucirca migravenh) cougrave troumlocircugravec khi Boagrave-taugravet khocircucirci yugrave nguyeaumln (mano-praœidhi 意

願) Boaringn nguyeaumln laoslash nocirci sanh boagrave-ntildeeagrave-taacircm498 Vograve Boagrave-taugravet phaucirci ntildeuucirc taugravem ntildeieagraveu kieaumln (SamodAringna Dhamma) thigrave boaringn nguyeaumln (abhnennehAringra 根願) mocircugravei hoaoslashn thaoslashnh laoslash 1 Manussottam Moaumlt con ngoumlocircoslashi 2 LiUgravega Sampatti Ngoumlocircoslashi nam 3 Hetu Cougrave ntildeuucirc khaucirc naecircng saugraveng suoaacutet cougrave thearing trocircucirc thaoslashnh baaumlc

Alahaugraven trong ntildeocircoslashi naoslashy 4 SatthAringra Dassanam Cougrave khaucirc naecircng laoslashm baaumlc sa moacircn 5 PabbajjAring Laaumlp nguyeaumln troumlocircugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt 6 Guœa Sampatti Choumlugraveng caugravec taagraveng thieagraven 7 AdhikAringra Sauumln saoslashng hy sinh ngay thaacircn naoslashy 8 ChandatAring Nguyeaumln voumlotildeng chaeacutec499

Theo caugravec nhaoslash Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu boauml (SarvAringstivAringds

498 BDBSL trang 168 499 BuddhavaUacutesa ed by R Morris II London 1882 trang 59

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 358

一切有部者) ai ntildeaotilde ntildeaiumlt Boagrave-taugravet quaucirc (Bodhisattvahood 菩薩果) phaucirci cougrave naecircm ntildeieagraveu thuaaumln locirciumli laoslash

1 Khoacircng sanh nocirci cootildei augravec maoslash chaelig ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi hoaeumlc trocircoslashi 2 Khoacircng sanh trong nhaoslash ngheoslasho hoaeumlc giai caaacutep thaaacutep 3 Ngoumlocircoslashi nam ntildeaiumlo ntildeoumlugravec choumlugrave khoacircng phaucirci laoslash phuiuml noumlotilde 4 Saugraveu caecircn hoaoslashn haucirco khoacircng thieaacuteu keugravem 5 Nhocircugrave nhoumlotildeng ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec cuucirca chiacutenh migravenh maoslash khoacircng

queacircn500

Trong Socircugrave giaucirci cuucirca Kinh-taaumlp (Sutta NipAringta Commentary 經集之疏解) vieaacutet raegraveng Boagrave-taugravet trong thocircoslashi gian haoslashnh Ba-la-maaumlt khoacircng sanh vaoslasho 18 traiumlng thaugravei xaaacuteu keugravem (aEcircEcirchAringrasa abhabbaEcircEcirchAringnAringni 十八法

不共) nhouml 1 Khoacircng bao giocircoslash bograve muoslash 2 Ntildeieaacutec 3 Maaacutet triacute 4 Hay chaucircy noumlocircugravec daotildei 5 Ngoumlocircoslashi man daotilde (milakkhesu) 6 Noacirc leauml 7 Dograve giaugraveo 8 Ntildeoaringi giocircugravei tiacutenh 9 Khoacircng phaiumlm trong naecircm troiumlng toaumli (Aringnantarika-kammas) 10 Ngoumlocircoslashi huucirci 11 Thuugrave (khoacircng nhoucirc hocircn caugravei giuotildea hoaeumlc locircugraven hocircn con voi) 12 Choumla bao giocircoslash sanh trong caucircnh giocircugravei ngaiuml quyotilde 13 Khoacircng laoslashm quyotilde KAringlakantildejakas

500 Bs trang 3

Boagrave-taugravet-haiumlnh 359

14 Khoacircng sanh trong ntildeogravea nguiumlc A-tyoslash Voacirc-giaugraven (Avci)501 15 Khoacircng sanh trong ntildeogravea nguiumlc Thieaacutet-vi (Lokantaraka) 16 Khoacircng laoslashm ma Ba-tuaagraven (MAringra)502 17 Khoacircng sanh trong caucircnh giocircugravei khoacircng cougrave tigravenh thoumlugravec

(asantildentildeibhAringva) 18 Khoacircng sanh trong cootildei trocircoslashi Voacirc-nhieaumlt (SuddhAringvAringsas)503 19 Khoacircng sanh trong cootildei trocircoslashi Saeacutec giocircugravei (racircpa) 20 Cuotildeng khoacircng sanh trong Tiearingu theaacute giocircugravei (CakkavAringla)504

Theo Kinh Boaringn-sanh Sarabhanga (Sarabhanga-JAringtakAring)505 Boagrave-taugravet neacircn toumloslash boucirc ntildeieagraveu locircugraven lao (MahAringpari-ccAringga) laoslash Vocirciuml Con Kinh thaoslashnh Ntildeocircoslashi soaacuteng vaoslash Thaacircn thearing

Khi chouml Phaaumlt quaugraven thaaacutey Boagrave-taugravet laaumlp locircoslashi nguyeaumln (abhnennehAringra) thaoslashnh Phaaumlt vaoslash quaugraven bieaacutet Boagrave-taugravet ntildeougrave seotilde thaoslashnh toumliumlu haiumlnh nguyeaumln trong toumlocircng lai neacircn ntildeaotilde tuyeacircn

501 Avīcī (S) A tỳ địa ngục Avīci (P) Vocirc giaacuten địa ngục Địa ngục coacute naecircm higravenh phạt nghiệp xấu vagrave hậu quả khocircng dừng nghỉ khocircng thời gian triền miecircn khocircng ngưng trệ khốn khổ khocircng chỗ cugraveng đầy ấp khocircng ngưng Bị đagravey địa ngục nagravey do phạm một trong naecircm trọng tội giết hại cha giết mẹ giết hại a-la-haacuten lagravem Phật đổ maacuteu phaacute hoại tăng đoagraven 502 Māra (S) Ma ba tuần Thiecircn ma coacute tecircn riecircng lagrave Pagravepman hay Pagravepiyas thường được phiecircn lagrave Ba Bỉ Duyecircn Ba duyecircn Ba huyện Caacutec bản kinh cổ nhất ghi tecircn lagrave Ma Ba Huyện Theo Nhất Thiết Kinh Acircm Nghĩa quyển 10 chữ Huyện với chữ Tuần giống nhau chỉ khaacutec lagrave chữ Huyện được ghi bằng bộ Mục ở becircn traacutei nhưng do sao cheacutep lầm chữ Mục thagravenh chữ Nhật necircn chữ Huyện bị đọc thagravenh chữ Tuần Do gọi sai thagravenh thoacutei quen người ta bỏ luocircn cả chữ Nhật becircn cạnh chữ Tuần chỉ cograven chữ Tuần đơn như hiện nay 503 Śuddhāvāsa (S) Taacutec bigravenh Thiecircn tử Vocirc nhiệt thiecircn Một vị trời hiện xuống dugraveng nhiều phương thiện khuyến khiacutech thaacutei tử Tất đạt đa xuất gia 504 Triacutech trong GP Malalasekere nhouml treacircn trang 323 505 SBFB V Sarabhanga-JAringtakAring soaacute 552 trang 64

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 360

boaacute vograve aaacutey seotilde trocircucirc thaoslashnh Phaaumlt Locircoslashi tuyeacircn boaacute naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash thoiuml kyugrave (VeyyAringkaraœa SktVyAringkaraœa 受記) Caugravec vograve Phaaumlt toumlocircng lai maoslash Boagrave-taugravet seotilde gaeumlp trong thocircoslashi kyoslash haoslashnh Boagrave-taugravet ntildeaiumlo cuotildeng seotilde thoiuml kyugrave nhouml vaaumly cho Boagrave-taugravet506

Trong truyeagraven thoaacuteng kinh taiumlng PAringli taacircm nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave (PraœidhAringna 願) ntildeoumlocirciumlc chia laoslashm hai phaagraven Ntildeaagraveu tieacircn yugrave nguyeaumln (mano-panAringdhAringna 意願) laoslash khaugravet ngoumlocircotildeng boagrave-ntildeeagrave traiumlng thaugravei naoslashy toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thieaumln touml duy (Adhimukti hoaeumlc Atimukti 善思惟) vaoslash biearingu thograve khocircucirci ntildeaagraveu tieaacuten trigravenh taacircm linh ntildeearing cuoaacutei cuoslashng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc keaacutet quaucirc toaacutei haaumlu cuucirca giaugravec ngoauml thaoslashnh quaucirc cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm Sau khi Boagrave-taugravet laaumlp nguyeaumln boagrave-ntildeeagrave voumlotildeng chaeacutec ocircucirc giaacircy phuugravet giao ntildeiearingm thuaagraven thuiumlc taacircm boagrave-ntildeeagrave thigrave trong taacircm seotilde khocircucirci leacircn moaumlt oumlocircugravec nguyeaumln maiumlnh meotilde vaoslash chaacircn thaoslashnh ntildeearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Taacircm nguyeaumln (cetopanidhAringna 願) cuotildeng xaucircy ra nhoumlng haagraveu nhouml khoacircng cougrave yugrave nghoacutea ntildeaeumlc bieaumlt nhouml thoiuml kyugrave ntildeaotilde thaaacutey trong cuoslashng troumlocircoslashng hocirciumlp ntildeougrave Ntildeieagraveu naoslashy phaucircn aucircnh moaumlt giai ntildeoaiumln khi maoslash tieaacuten trigravenh tu taaumlp vaatilden choumla hoaoslashn toaoslashn vaiumlch rootilde hoaeumlc choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml choumlugraveng ntildeaiumlt vieacircn maotilden507

Soumliuml phaugravet triearingn boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash ntildeieagraveu kieaumln thieaacutet yeaacuteu ntildeaagraveu tieacircn ntildeearing xaugravec ntildeogravenh vograve aaacutey laoslash Boagrave-taugravet vaoslash sau khi phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm vograve aaacutey baeacutet ntildeaagraveu thoumliumlc haoslashnh haiumlnh nguyeaumln (cariyAring Skt caryAring行) cuucirca moaumlt vograve Boagrave-taugravet508

506 EJ Thomas Buddhism London 1934 507 EJ Thomas Buddhism London 1934 508 N Dutt (ed) Bodhisattvabhacircmiaelig VolII (Patna) KP Jayaswal Research Institute 1978 trang 9

Boagrave-taugravet-haiumlnh 361

DT Suzuki nougravei raegraveng boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash moaumlt higravenh thoumlugravec cuucirca phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身) maoslash moatildei ngoumlocircoslashi ntildeeagraveu cougrave nhoumlng chuugraveng sanh queacircn maaacutet vigrave bograve cuoaacuten huugravet theo nguotilde duiumlc cuucirca cuoaumlc ntildeocircoslashi509

ldquoNieaacutet baoslashn (NirvAringœa 涅槃) Phaugravep-thaacircn (DharmakAringya 法身) Nhouml-lai (TathAringgata 如來) Nhouml-lai taiumlng (TathAring-gatagarbha 如來藏) Chaacircn-ntildeeaacute (ParamAringrtha 真諦) Ntildeoumlugravec-phaaumlt (Buddha 佛陀) Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩提心) vaoslash Chaacircn-chouml (BhacirctatathatAring 真如)hellipTaaacutet caucirc ntildeeagraveu chaelig cho nhoumlotildeng maeumlt ntildea daiumlng cuucirca moaumlt thoumliumlc thearing vaoslash boagrave-ntildeeagrave-taacircm laoslash moaumlt teacircn ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlt cho phaugravep thaacircn hoaeumlc chaacircn nhouml hiearingn loauml nocirci moatildei chuugraveng sanh vaoslash thanh togravenh buoacircng xaucirc caugravec chaaacutep thuucirc ntildeougrave laoslash traiumlng thaugravei nieaacutet baoslashnrdquo 510

Trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea ntildeaotilde ntildeoumla ra boaacuten nhaacircn duyeacircn ntildeearing phaugravet boagrave-ntildeeagrave-taacircm nhouml sau 1 Boaacuten duyeacircn phuiuml (pratyayas 緣) (a) Ntildeoumlugravec Phaaumlt thograve hieaumln pheugravep

laiuml (b) Phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeaotilde ghi trong Boagrave-taugravet taiumlng (Bodhisattva-piEcircaka 菩薩藏) (c) Thoumlocircng xougravet chuugraveng sanh ntildeau khoaring vaoslash (d) Khi bograve ntildeau khoaring (kabdquoAringya-kAringla)

2 Boaacuten nhaacircn chiacutenh (hetus 因) (a) Chuucircng taugravenh Boagrave-taugravet (Bodhisattva-gotra 種性菩薩) (b) Baiumln laoslashnh (kalyAringœamitra 善 友) (c) Toumloslash bi vaoslash (d) Giuugravep chuugraveng sanh giaucircm khoaring

3 Boaacuten loumliumlc (bala 力) (a) Toumliuml loumliumlc (b) Cougrave naecircng loumliumlc khuyeaacuten ngoumlocircoslashi khaugravec phaugravet boagrave-ntildeeagrave (c) Naecircng loumliumlc thaaacutey ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt nghe ntildeoumlocirciumlc phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi cuoslashng baiumln toaacutet haoslashnh thieaumln haiumlnh (d) Cougrave naecircng loumliumlc vaoslash oumlocircugravec muoaacuten chuyearingn hoaugrave khoaring ntildeau cho chuugraveng sanh

4 Cougrave boaacuten traiumlng thaugravei laoslashm suy giaucircm boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta 菩

509 DT Suzuki Outlines of MahAringyAringna Buddhism NY 1977 trang 302 510 Nhouml treacircn trang 299

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 362

提心) (a) Houmlocircugraveng daatilden sai (b) Khoacircng ntildeuucirc toumloslash bi thoumlocircng chuugraveng sanh (c) Thocircoslash ocirc vaoslash laotildenh ntildeaiumlm trong vieaumlc loaiumli troumloslash khoaring naotildeo cho chuugraveng sanh (d) Thieaacuteu boaacuten nguyeacircn nhaacircn chiacutenh cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm (Bodhicitta)511

Trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea cuotildeng nougravei boagrave-ntildeeagrave-taacircm cougrave hai loaiumli 1 Baaacutet thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (NairyAringœika 不退轉菩提心) vaoslash 2 Thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (AnairyAringœika 退轉菩提心)

Baaacutet thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm seotilde cougrave naecircng loumliumlc khieaacuten Boagrave-taugravet tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc boagrave-ntildeeagrave trong khi thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave-taacircm khieaacuten Boagrave-taugravet khoacircng thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tueauml giaugravec

Thoaacutei chuyearingn Boagrave-ntildeeagrave taacircm cougrave hai (a) Aumltyantika (thoaacutei chuyearingn boagrave-ntildeeagrave voacutenh vieatilden) vaoslash (b) AnAringtyantika (thoaacutei chuyearingn boagrave-ntildeeagrave taiumlm thocircoslashi)512 Trong Trung-Anh Phaaumlt-hoiumlc toumliuml-ntildeiearingn (中英佛學辭典) baaacutet-thoaacutei-chuyearingn (Avaivartika hoaeumlc avinivartanneya) nghoacutea laoslash luoacircn luoacircn tinh taaacuten khoacircng luoslashi boumlocircugravec ntildeearing thauacuteng ntildeeaacuten nieaacutet baoslashn Ntildeaacircy cuotildeng laoslash moaumlt tiacutenh ngoumlotilde cuucirca caugravec ntildeoumlugravec Phaaumlt513

Ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva 寂 天) chaelig ra boagrave-ntildeeagrave-taacircm cougrave hai mdash (1) Boagrave-ntildeeagrave-taacircm nguyeaumln (Bodhi-praœidhi-citta 菩提心願) nguyeaumln houmlocircugraveng ntildeeaacuten taacircm boagrave-ntildeeagrave vaoslash (2) Boagrave-ntildeeagrave-taacircm haiumlnh (Bodhi-prasthAringna-citta 菩提心行) thoumliumlc hieaumln ntildeearing ntildeaiumlt boagrave-ntildeeagrave Coacircng ntildeoumlugravec cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm nguyeaumln seotilde baegraveng nhouml coacircng ntildeoumlugravec cuucirca 511 N Dutt nhouml treacircn trang 10 512 Nhouml treacircn 513 DCBT trang 109

Boagrave-taugravet-haiumlnh 363

Boagrave-ntildeeagrave-taacircm haiumlnh514

Boagrave-taugravet noatilde loumliumlc thoumliumlc haoslashnh thieaumln haiumlnh ntildeearing houmlocircugraveng daatilden taaacutet caucirc chuugraveng sanh ntildeaiumlt giaugravec ngoauml Ngaoslashi vaatilden tieaacutep tuiumlc coacircng haiumlnh Boagrave-taugravet ngay caucirc cougrave trigrave hoaotilden oumlocircugravec nguyeaumln thaoslashnh Phaaumlt (Buddhahood 佛果) cuucirca ngaoslashi Bao nhieacircu coacircng ntildeoumlugravec tu taaumlp ngaoslashi ntildeeagraveu houmlocircugraveng veagrave cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh

Toumloslash thocircoslashi gian cooslashn laoslash moaumlt vograve khaugravet ngoumlocircotildeng boagrave-ntildeeagrave cho tocircugravei khi Boagrave-taugravet phaugravet nhoumlotildeng locircoslashi nguyeaumln chaacircn thaoslashnh goiumli laoslash giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu cuucirca Boagrave-ntildeeagrave-taacircm nguyeaumln Coacircng ntildeoumlugravec cuucirca boagrave-ntildeeagrave-taacircm raaacutet locircugraven vaoslash khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashng vigrave chiacutenh boagrave-ntildeeagrave-taacircm taiumlo neacircn lsquoBoagrave-taugravetrsquo do theaacute maoslash Theaacute thaacircn Boagrave-taugravet (Vasubandhu 世親天親) trong Luaaumln kinh Boagrave-ntildeeagrave-taacircm (BodhicittotpAringda-sacirctra-plusmnAringstra 經論菩提心) ntildeaotilde viacute boagrave-ntildeeagrave-taacircm nhouml laoslash biearingn caucirc

ldquoTrong khocircucirci thuyucirc biearingn caucirc raaacutet locircugraven cougrave khaucirc naecircng choumlugravea taaacutet caucirc caugravec loaiumli chaacircu baugraveu loaiumli thaaacutep loaiumli trung loaiumli voumloslasha vocircugravei nhoumlotildeng vieacircn baucirco ngoiumlc voacirc giaugrave Boagrave-taugravet taacircm cuotildeng vaaumly toumloslash khocircucirci thuyucirc boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeaotilde cougrave khaucirc naecircng choumlugravea gioumlotilde taaacutet caucirc chouml thieacircn cootildei ngoumlocircoslashi Thanh vaecircn Biacutech chi Phaaumlt Boagrave-taugravet coacircng ntildeoumlugravec thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueaumlrdquo

(MahAringsamudro yadAringdau sanudeti jntildeAringtavyaaelig sorsquo dhamamadhyammottanmAringUacute cintAringmaœiratnamuktAring-phalAring-nAringmAringkaro bhavati Bodhisattvasya cittotpAringda apyenvaUacutehellip tad devamanubdquoyAringœAringUacute plusmnrAringvakapratyekabuddha-bodhisattvAringnaUacute dhyAringnasya prajntildeAringyaplusmncopaptallerrAringharab)515

514 GBWL trang 145 515 EB III trang 184

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 364

Tu taaumlp Ba-la-maaumlt Ntildeearing phaugravet triearingn boagrave-ntildeeagrave-taacircm vaoslash vieacircn trooslashn Boagrave-taugravet quaucirc

Boagrave-taugravet neacircn tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt (pAringramitArings 波羅密) Ntildeaacircy laoslash giai ntildeoaiumln thoumlugrave ba cuucirca Boagrave-taugravet-haiumlnh Nougravei moaumlt caugravech khaugravec phaugravet khocircucirci boagrave-ntildeeagrave-taacircm ntildeearing khieaacuten toumloslash moaumlt chuugraveng sanh thaoslashnh moaumlt Boagrave-taugravet vaoslash ntildeearing hoaoslashn toaoslashn giaugravec ngoauml boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet phaucirci noatilde loumliumlc vaoslash kieacircn trigrave thoumliumlc haoslashnh caugravec ba-la-maaumlt (pAringramitArings)516

Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp saugraveu hoaeumlc moumlocircoslashi ba-la-maaumlt Raaacutet nhieagraveu hoiumlc giaucirc ntildeaotilde dieatilden dogravech thuaaumlt toumloslash lsquoBa-la-maaumltrsquo T W Rhys Davids vaoslash W Stede dogravech laoslash lsquosoumliuml hoaoslashn haucirco hoaoslashn thieaumln toaacutei thoumlocirciumlngrsquo517 Ba-la-maaumlt cuotildeng dogravech laoslash ntildeoumlugravec haiumlnh sieacircu voumlocirciumlt soumliuml thaoslashnh ntildeaiumlt vieacircn maotildenhellip518 HC Warren dogravech nhouml soumliuml hoaoslashn thieaumln519 JS Speyar520 MS Bhat MV Talim521 vaoslash PV Bapat ntildeearing nguyeacircn toumloslash PAringramitAring choumlugrave khoacircng dogravech ra522

PAringramitAring ruugravet toumloslash parama (choumlugrave khoacircng phaucirci toumloslash pAringra vocircugravei caecircn goaacutec lsquoirsquo nghoacutea laoslash ntildei) nhouml kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea ntildeaotilde giaucirci thiacutech rootilde Taiumlm goiumli laoslash Ba-la-maaumlt bocircucirci vigrave ntildeooslashi houcirci 516 Gunapala Dharmasiri Fundamentals of Buddhist Ethics The

Buddhist Research Society Singapore 1986 trang 120 517 PED trang 77 518 BDBSL trang 165 519Buddhist Dictionary Colombo 1956 trang 116 HC Warren Buddhism in Translation Cambridge 1922 trang 23 520 Ed by JS Speyar The JAringtakamAringlAring (Tr) Delhi 1971 trang 93 521 MS Bhat MV Talim The Geneology of The Buddhas translation

of the BuddhavaUacutesa Bombay 1969 trang 10 522 PV Bapat Vimuttimagga and Visuddhimagga Poona 1937 tr 64-80

Boagrave-taugravet-haiumlnh 365

Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp moaumlt thocircoslashi gian daoslashi (parameœa kAringlena samudAringgatAringaelig) vaoslash phaucirci thanh togravenh taacircm (paramayAring svabhAringva-viplusmnuddhyAring viplusmnuddhAringaelig) Boagrave-taugravet cuotildeng phaucirci voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng phaaringm haiumlnh cuucirca Thanh-vaecircn (dividerAringvakArings 聲聞) vaoslash Biacutech-chi-Phaaumlt (Pratyeka-buddhas 辟支佛) ntildeearing ntildeaiumlt ntildeeaacuten traiumlng thaugravei cao nhaaacutet (paramaUacute ca phalam anuprAringyacchanti) cuucirca moaumlt Boagrave-taugravet locirciumli tha vigrave ngoumlocircoslashi Nguoagraven goaacutec cuucirca toumloslash PAringramitAring naoslashy laoslash parama nghoacutea laoslash voumlocirciumlt qua soumliuml nghi ngocircoslash YUgrave nghoacutea ntildeocircn giaucircn laoslash lsquoTraiumlng thaugravei cao nhaaacutet ntildeaelignh ntildeiearingm vaoslash hoaoslashn thieaumlnrsquo523 Toumloslash Taacircy taiumlng toumlocircng ntildeoumlocircng laoslash pha-rol-tu-phyin-pa ntildeearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Boagrave-taugravet ntildeogravea phaucirci tu taaumlp pAringramitAring naoslashy524

Higravenh thoumlugravec socircugravem hocircn cuucirca pAringramī cuotildeng chaelig ra nguoagraven goaacutec toumloslash parama Haaumlu toaacute tAring cougrave thearing theacircm vaoslasho trong pheugravep loaiumli suy cuucirca nhoumlotildeng thoumliumlc thearing troumloslashu toumlocirciumlng vocircugravei vaagraven cuoaacutei tAring Ngoumlocircoslashi ta ntildeeagrave nghograve raegraveng hocirciumlp toumloslash dAringna-pAringramitAring cougrave thearing giaucirci thiacutech nhouml lsquoPhaaringm chaaacutet hoaeumlc nhaacircn duyeacircn cuucirca moaumlt ngoumlocircoslashi boaacute thiacute ba-la-maaumlt (dAringna-pAringramī) ngoumlocircoslashi haoslashnh ba-la-maaumlt (ntildeaelignh cao nhaaacutet) cuucirca boaacute thiacutersquo Trong troumlocircoslashng hocirciumlp naoslashy haaumlu toaacute tAring cougrave thearing theacircm vaoslasho hocirciumlp toumloslash bahu-vrīhi (dAringnasya pAringramīr yasya) Nhoumlng hai toumloslash trong hocirciumlp toumloslash dAringna-pAringramitAring doumlocircoslashng nhouml ngoumlocirciumlc nhau vaoslash toaacutet hocircn cougrave thearing giaucirci thiacutech laoslash

ldquoDAringnaUacute eva pAringramitAring dAringna-pAringramitAringrdquo 525

523 Nhouml treacircn trang 166 524 Nhouml treacircn 525 Nhouml treacircn

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 366

(Boaacute thiacute ntildeeaacuten bocircoslash kia goiumli laoslash boaacute thiacute ntildeoauml)

Toumloslash pAringramitAring chuucirc yeaacuteu laoslash nhoumlotildeng nguyeacircn lyugrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec nhouml laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeuugraveng ntildeaeacuten ntildeearing daatilden ntildeeaacuten muiumlc ntildeiacutech tinh thaagraven Ntildeearing ntildeaugravep oumlugraveng laotildenh voumliumlc naoslashy cougrave moaumlt soumliuml dogravech thuaaumlt chiacutenh xaugravec vaoslash thiacutech hocirciumlp nhouml (1) ntildeoumlugravec haiumlnh526 (2) phaaringm haiumlnh527 vaoslash (3) ntildeaiumlo ntildeoumlugravec caecircn baucircn528 Veagrave maeumlt trieaacutet hoiumlc Plato nougravei pAringramitAring laoslash ntildeoumlugravec haiumlnh caecircn baucircn hoaeumlc lsquomeaumlnh leaumlnh tuyeaumlt ntildeoaacuteirsquo529 ntildeearing Boagrave-taugravet tu taaumlp nhouml Kant530 ntildeaotilde ntildeeagrave nghograve Toumlocircng toumliuml nhouml vaaumly RAP Roger cho raegraveng ntildeaacircy laoslash lsquontildeaiumlo ntildeoumlugravec tiacutech coumliumlcrsquo vigrave nougrave laoslash nguyeacircn lyugrave cao nhaaacutet ntildeearing xaugravec ntildeogravenh giaugrave trograve chaacircn thaaumlt cuucirca nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng lieacircn quan vocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng con ngoumlocircoslashi531

Caugravec ba-la-maaumlt cuucirca Boagrave-taugravet khoacircng nhoumlotildeng chaelig lieacircn quan ntildeeaacuten ntildeaiumlo ntildeoumlugravec (choumlugrave khoacircng phaucirci laoslash moaumlt khaugravei nieaumlm) maoslash cooslashn laoslash moaumlt nguyeacircn lyugrave thoumliumlc tieatilden ntildeearing xaugravec ntildeogravenh hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca chuugraveng ta trong ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy

Theo caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha coacircng haiumlnh ba-la-maaumlt seotilde ntildeoumla ntildeeaacuten Boagrave-taugravet quaucirc (Bodhisattvahood 菩薩果) vaoslash cuoaacutei cuoslashng laoslash Phaaumlt quaucirc (Buddhahood 佛果) ba-la-maaumlt laoslash phoumlocircng phaugravep tu taaumlp mocircugravei do caugravec vograve toaring Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy saugraveng taiumlo Tuy nhieacircn cougrave hai khuynh houmlocircugraveng Khuynh houmlocircugraveng ntildeaagraveu tieacircn coi coacircng haiumlnh ba-la-maaumlt laoslash 526 RS Hardy A Manual of Buddhism Varanasi 1967 trang 49 527 Nhouml treacircn trang 98 528 Nhouml treacircn trang 101 529 RA Rogers A Short History of Ethics London 1962 trang 66 530 Nhouml treacircn trang 194 531 Nhouml treacircn trang 2

Boagrave-taugravet-haiumlnh 367

moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeiearingm noaringi baaumlt cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha (MahAringyAringna) khi so saugravenh vocircugravei Tiearingu-thoumloslasha (HnenayAringna)532 Khuynh houmlocircugraveng thoumlugrave hai laoslash khoacircng cougrave gigrave mocircugravei trong saugraveu ba-la-maaumlt vigrave nhoumlotildeng ba-la-maaumlt naoslashy ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong kinh ntildeiearingn Nguyeacircn-thuucircy533 Theo yugrave kieaacuten cuucirca hoiuml trong Phaaumlt giaugraveo khoacircng cougrave gigrave ntildeoaringi mocircugravei caugravech taacircn nhoumlng doumlocircoslashng nhouml chaelig cougrave soumliuml thiacutech nghi tinh teaacute cuucirca nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng toagraven taiumli troumlocircugravec ntildeougrave Raaacutet ntildeaugraveng chuugrave yugrave laoslash cougrave soumliuml phaugravet triearingn Phaaumlt giaugraveo toumlocircng tuiumlc vaoslash soumliuml truyeagraven thoumloslasha chuyearingn giao phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt toumloslash baaumlc ntildeaiumlo souml naoslashy sang ntildeaiumlo souml khaugravec534

Cougrave soumliuml khaugravec nhau moaumlt tiacute gioumlotildea caugravec ba-la-maaumlt trong PAringli vaoslash Sanskrit Tuy nhieacircn chuucirc ntildeeagrave cuucirca chuugraveng thigrave gioaacuteng nhau ntildeeagraveu laoslash tu taaumlp ntildeearing taecircng troumlocircucircng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec535

1 Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt trong Pali Nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn Pali thoumlocircoslashng ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten ba-la-

maaumlt nhouml (1) Kinh Thiacute-duiuml (ApadAringna 譬喻經) (2) Kinh Boaringn-sanh (JAringtaka本生經) (3) Phaaumlt soumlucirc (BuddhavaUacutesa 佛史) vaoslash (4) Socircucirc-haoslashnh taiumlng (CariyAring-piEcircaka 所行藏)hellip

Trong kinh Thiacute-duiuml (ApadAringna) toumlocircoslashng thuaaumlt nhouml sau

532 DT Suzuki Study in The Lankavatara Sacirctra Routledge and Kegan Paul Ltd London 1975 trang 366 533 BDBSL trang 170-1 534 E Conze A short History of Buddhism George Allen amp Unwin Ltd

London 1980 cuotildeng xem E Conze Thirty Years of Buddhist Studies Bruno Cassier (Publisher) Ltd Oxford London 1967 tr 70

535 BDBSL trang 168

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 368

lsquoBoagrave-taugravet boaacute thiacute (dAringna) cho nhoumlotildeng ai caagraven Roagravei Boagrave-taugravet trigrave giocircugravei baecircng nghieacircm vaoslash tu taaumlp ba-la-maaumlt cho ntildeeaacuten vieacircn maotilden Cuoaacutei cuoslashng ngaoslashi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc giaugravec ngoauml toaacutei thoumlocirciumlng chaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravec ntildeaotilde voumlocirciumlt qua ntildeoumlocirciumlc vaoslash maaacutet laiumlc vaoslash khoaringrsquo (DatvAring dattabbakaUacute dAringnaUacute sīlaUacute pacircretva asesato Nekkhamme pAringramīUacute patvAring patto sambodhī uttamaUacute LabhAringlAringbhe sukhe dukkhe samAringne ca vimAringnane Savatthe sAringmako hutvAring patto sambodhi uttamaUacute)536

Trong Thanh-togravenh-ntildeaiumlo-luaaumln (Visuddhimagga 清淨道論) (IX 124) nougravei baaumlc ntildeaiumli Boagrave-taugravet (MahAringsattvas) vigrave locirciumli iacutech cho soaacute ntildeoacircng thaaacutey chuugraveng sanh ntildeau khoaring muoaacuten cho hoiuml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc traiumlng thaugravei an laiumlc maoslash nguyeaumln tu taaumlp ba-la-maaumlt khi boaacute thiacute ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn thaoslashnh thigrave taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt khaugravec ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn thaoslashnh

Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt trong kinh taiumlng Pali nhouml sau 1 Boaacute thiacute ba-la-maaumlt (DAringna-pAringrami 布施波羅密) Boagrave-taugravet boaacute thiacute

bigravenh ntildeauacuteng cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash khoacircng maoslashng lieaumlu chuugraveng sanh ntildeougrave cougrave xoumlugraveng ntildeaugraveng hay khoacircng Trong kinh Boaringn-sanh kearing nhieagraveu caacircu chuyeaumln veagrave Boagrave-taugravet hoaoslashn thaoslashnh boaacute thiacute ba-la-maaumlt Nhouml trong nhoumlotildeng kieaacutep troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt luugravec ntildeougrave ngaoslashi chaelig laoslash moaumlt Boagrave-taugravet duoslash baegraveng higravenh thoumlugravec nhaacircn hay phi nhaacircn ntildeearing thoumliumlc hieaumln haiumlnh boaacute thiacute Trong kinh Boaringn sanh Ntildeaiumli-ca-pi (MahAringkapi JAringtaka)537 kearing Boagrave-taugravet laoslash chuugravea cuucirca loaoslashi khaelig bograve quaacircn liacutenh cuucirca vua xoumlugrave VAringrAringœasi taaacuten coacircng Ntildeearing coumlugraveu ntildeaoslashn khaelig chuugravea khaelig laaacutey thaacircn migravenh giaecircng laoslashm caagraveu cho ntildeaoslashn khaelig chaiumly thoaugravet Trong truyeaumln Boaringn sanh Sasa (Sasa JAringtaka)538 Boagrave-taugravet laoslash chuugrave thoucirc roumloslashng Ntildeearing gioumlotilde troiumln nhouml locircoslashi ntildeaotilde houmlugravea thoucirc hieaacuten thaacircn migravenh cheaacutet thay cho con thoucirc khaugravec Trong truyeaumln hoaoslashng toumlucirc Thieaumln houmlotildeu

536 Ed by Marry E Lilley ApadAringna London 1925 trang 56 537 SBFB V MahAringkapi JAringtaka soaacute 516 trang 37 538 SBFB III Sasa JAringtaka soaacute 316 trang 34

Boagrave-taugravet-haiumlnh 369

(Vessantara JAringtaka)539 ntildeearing thoumliumlc hieaumln locircoslashi nguyeaumln boaacute thiacute ba-la-maaumlt hoaoslashng toumlucirc khoacircng chaelig boaacute thiacute laacircu ntildeaoslashi thaoslashnh quaugravenh maoslash ngay ntildeeaacuten vocirciuml ntildeeiumlp con thocirc vaoslash caucirc thaacircn thearing toumlugrave chi cuucirca ngaoslashihellip

2 Giocircugravei ba-la-maaumlt (Snela-pAringrami 持戒波羅密) Ntildeearing ngaecircn ngoumloslasha nhoumlotildeng augravec nghieaumlp Boagrave-taugravet tu taaumlp trigrave giocircugravei ba-la-maaumlt

3 Nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt (KbdquoAringnti-pAringrami 忍辱波羅密) Boagrave-taugravet tu taaumlp nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt ngay caucirc khi tay vaoslash chaacircn Boagrave-taugravet cougrave bograve chaeumlt ntildeoumlugravet nhouml caacircu chuyeaumln Boagrave-taugravet Nhaatilden nhuiumlc trong kinh Boaringn-sanh (Ksanti-vadi JAringtaka)

4 Tinh taaacuten ba-la-maaumlt (Vnerya-pAringrami 精進波羅密) Vigrave an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec Boagrave-taugravet tu taaumlp tinh taaacuten (Viriya) Tinh taaacuten khoacircng cougrave nghoacutea laoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca thaacircn thearing maoslash laoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca tinh thaagraven sieacircu voumlocirciumlt beagraven baelig ntildeearing thoumliumlc haoslashnh thieaumln haiumlnh locirciumli iacutech ngoumlocircoslashi khaugravec Chiacutenh tinh taaacuten ba-la-maaumlt naoslashy Boagrave-taugravet ntildeaotilde toumliuml noatilde loumliumlc khoacircng meaumlt mootildei Ntildeaacircy laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng phaaringm caugravech noaringi baaumlt cuucirca Boagrave-taugravet Trong kinh Boaringn-sanh Ntildeaiumli Taugravei-sanh (MahAringjanaka JAringtaka)540 ntildeaotilde moacirc taucirc cougrave moaumlt chieaacutec taoslashu bograve chigravem ngoaoslashi biearingn baucircy ngaoslashy Boagrave-taugravet noatilde loumliumlc kieacircn trigrave khoacircng toumloslash nan cuoaacutei cuoslashng ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc thoaugravet Thaaacutet baiumli laoslash boumlocircugravec thaoslashnh coacircng nghogravech caucircnh laoslashm gia taecircng soumliuml noatilde loumliumlc nguy hiearingm laoslashm maiumlnh theacircm yugrave chiacute kieacircn coumlocircoslashng voumlocirciumlt qua nhoumlotildeng khougrave khaecircn choumlocircugraveng ngaiumli (thoumlocircoslashng deatilde laoslashm giaucircm nhieaumlt tigravenh vaoslash maaacutet nhueauml khiacute cuucirca keucirc yeaacuteu ntildeuoaacutei) Boagrave-taugravet nhigraven thauacuteng vaoslasho muiumlc ntildeiacutech cuucirca migravenh ngaoslashi seotilde khoacircng bao giocircoslash thoaacutei chuyearingn cho tocircugravei khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc muiumlc ntildeiacutech cao thoumlocirciumlng

5 Xuaaacutet ly ba-la-maaumlt (NekkhamUacutea-pAringrami 出離波羅密) Ntildeearing phaiumlm haiumlnh thanh togravenh Boagrave-taugravet toumloslash boucirc gia ntildeigravenh soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng xuaaacutet ly khoacircng nhaoslash (NekkhamUacutea) an truugrave trong caugravec thieagraven ntildeogravenh (JhAringnas) ntildeearing loaiumli troumloslash caugravec phieagraven naotildeo chaaacutep thuucirc (Nīvaraœa) Boagrave-taugravet cougrave iacutech kyucirc cuotildeng khoacircng chaaacutep thuucirc maoslash soaacuteng theo tinh thaagraven

539 SBFB VI Vessantara JAringtaka soaacute 547 trang 246 540 SBFB VI MahAringjanaka JAringtaka soaacute 539 trang 16

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 370

voacirc ngaotilde Boagrave-taugravet sauumln saoslashng hy sinh an laiumlc cuucirca chiacutenh migravenh ntildeearing vigrave soumliuml locirciumli iacutech cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec Maeumlc duoslash neaacuteu Boagrave-taugravet soaacuteng trong ntildeocircoslashi soaacuteng xa hoa khoaugravei laiumlc nguotilde duiumlc nhoumlng ngaoslashi ntildeaotilde hiearingu baucircn chaaacutet ngaeacuten nguucirci cuucirca nougrave vaoslash giaugrave trograve cuucirca soumliuml xuaaacutet ly Tueauml tri soumliuml haotildeo huyeagraven trong duiumlc laiumlc ngaoslashi toumliuml nguyeaumln rocircoslashi boucirc nhoumlotildeng cuucirca caucirci traagraven theaacute hoaoslashng baoslasho vaoslashng baiumlc chaelig ntildeaeacutep moaumlt y phaaacuten taucirco ntildeocircn giaucircn cuucirca sa moacircn vaoslash soaacuteng moaumlt ntildeocircoslashi soaacuteng phaiumlm haiumlnh giaucirci thoaugravet vaoslash voacirc ngaotilde Khoacircng cougrave tham ntildeaeacutem lieaumlu ntildeougrave laoslash danh tieaacuteng giaoslashu cougrave danh doumliuml vaoslash thaoslashnh ntildeaiumlt traagraven theaacute hoaeumlc baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave haaacutep daatilden meacirc hoaeumlc ngaoslashi laoslashm ntildeieagraveu traugravei ngoumlocirciumlc vocircugravei phaiumlm haiumlnh

6 Triacute tueauml ba-la-maaumlt (PantildentildeAring-pAringrami 智慧波羅密) Do tueauml giaugravec neacircn bieaacutet ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu gigrave laoslash locirciumli iacutech vaoslash ntildeieagraveu gigrave laoslash toaringn haiumli chuugraveng sanh Boagrave-taugravet lieagraven thanh togravenh hoaugrave triacute tueauml cuucirca migravenh (pantildentildeAring)

7 Chaacircn thaaumlt ba-la-maaumlt (Sacca-pAringrami 真實波羅密) Khi Boagrave-taugravet ntildeaotilde chaacircn thaoslashnh (Sacca) houmlugravea moaumlt vieaumlc gigrave thigrave ngaoslashi seotilde thoumliumlc haoslashnh cho baegraveng ntildeoumlocirciumlc Vigrave vaaumly chaacircn thaaumlt ba-la-maaumlt laoslash moaumlt phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave-taugravet Ngaoslashi seotilde haoslashnh ntildeoaumlng nhouml ngaoslashi nougravei vaoslash seotilde nougravei nhouml ngaoslashi haoslashnh ntildeoaumlng (YathAring vAringdi tathAring kAringri yathAring kAringri tathAring vAringdi) Trong truyeaumln Boaringn sanh Hi-ri (Hiri JAringtaka)541 vaoslash Ma-ha-su-ta-so-ma (MahAringsutasoma JAringtaka)542 kearing veagrave Boagrave-taugravet tu taaumlp chaacircn thaaumlt Ba-la-maaumlt (Viriya PAringramitAring) Ngaoslashi raaacutet thaoslashnh taacircm toaacutet buiumlng vaoslash ntildeaugraveng tin caaumly Boagrave-taugravet chaelig nougravei ntildeieagraveu gigrave maoslash ngaoslashi nghoacute Locircoslashi nougravei touml toumlocircucircng vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng hoaoslash hocirciumlp vocircugravei nhau Ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash nogravenh bocirciuml ntildeearing caagraveu soumliuml hoatilde trocirciuml cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec khoacircng ca tuiumlng veagrave migravenh ntildeearing caagraveu ngoumlocircoslashi ngoumlocircotildeng moauml khoacircng aaringn daaacuteu nhoumlotildeng khuyeaacutet ntildeiearingm thieaacuteu xougravet cuucirca migravenh Ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc taugraven doumlocircng laoslash baaumlc toumloslash bi chaacircn thaaumlt kiacutenh troiumlng locircoslashi houmlugravea cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec nhouml locircoslashi houmlugravea cuucirca chiacutenh migravenh

8 Nguyeaumln ba-la-maaumlt (AdiEcircEcirchAringna-pAringrami 願波羅密)

541 SBFB III Hiri JAringtaka soaacute 363 trang 129 542 SBFB VI MahAringsutasoma JAringtaka soaacute 537 trang 246

Boagrave-taugravet-haiumlnh 371

AdiEcircEcirchAringna dogravech laoslash naecircng loumliumlc yugrave chiacute kieacircn coaacute Khoacircng cougrave nguyeaumln ba-la-maaumlt naoslashy thigrave caugravec ba-la-maaumlt khaugravec khoacircng thearing hoaoslashn thaoslashnh ntildeoumlocirciumlc Nguyeaumln ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash neagraven mougraveng cuucirca toaoslash cao oaacutec Chiacutenh naecircng loumliumlc yugrave chiacute naoslashy khieaacuten Boagrave-taugravet voumlocirciumlt qua taaacutet caucirc choumlocircugraveng ngaiumli nhouml bogravenh hoaiumln ntildeau khoaring tai naiumln vaoslash ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash luoslashi boumlocircugravec treacircn ntildeoumlocircoslashng Boagrave-taugravet-haiumlnh Thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (Bodhisattva SiddhAringrtha) ntildeaotilde laaumlp locircoslashi nguyeaumln kieacircn coaacute toumloslash boucirc caugravec thuugrave vui cuucirca hoaoslashng gia vaoslash ntildei tigravem giaucirci thoaugravet Traucirci qua saugraveu naecircm daoslashi tu taaumlp vaoslash tranh ntildeaaacuteu taacircm linh ngaoslashi ntildeaotilde ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei bieaacutet bao khoaring ntildeau vaoslash khougrave khaecircn nhoumlng ngaoslashi vaatilden khoacircng lui suiumlt yugrave chiacute Ngaoslashi laoslash moaumlt ngoumlocircoslashi cougrave yugrave chiacute saeacutet ntildeaugrave vaoslash chaelig rung chuyearingn bocircucirci nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng cao thoumlocirciumlng Khoacircng ai cougrave thearing caugravem doatilde ngaoslashi laoslashm ntildeieagraveu ngoumlocirciumlc vocircugravei nguyeacircn lyugrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Taacircm ngaoslashi voumlotildeng nhouml ntildeaugrave nhoumlng cuotildeng meagravem maiumli vaoslash toaacutet ntildeeiumlp nhouml moaumlt boacircng hoa

9 Toumloslash taacircm ba-la-maaumlt (Metta-pAringrami 悲心波羅密) Vocircugravei toumloslash taacircm voacirc loumlocirciumlng Boagrave-taugravet cougrave thearing giuugravep ntildeocircotilde taaacutet caucirc chuugraveng sanh heaacutet looslashng maoslash khoacircng meaumlt mootildei Trong tieaacuteng Phaiumln (Sanskrit) metta laoslash Maitrne nghoacutea laoslash nhaacircn toumloslash thieaumln chiacute vaoslash thoumlocircng taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash khoacircng phaacircn bieaumlt Chiacutenh toumloslash taacircm naoslashy Boagrave-taugravet cougrave thearing toumloslash boucirc giaucirci thoaugravet caugrave nhaacircn vigrave locirciumli iacutech cho nhoumlotildeng chuugraveng houmlotildeu tigravenh khaugravec khoacircng phaacircn bieaumlt giai caaacutep tiacuten ngoumlocircotildeng maoslashu da vaoslash giocircugravei tiacutenhVigrave Boagrave-taugravet laoslash biearingu toumlocirciumlng cuucirca toumloslash taacircm bao la ngaoslashi khoacircng laoslashm ai socirciuml cuotildeng khoacircng ai laoslashm ngaoslashi socirciuml Ngaoslashi thoumlocircng yeacircu taaacutet caucirc vocircugravei tigravenh yeacircu voacirc bocircoslash beaacuten

10 Xaucirc ba-la-maaumlt (UpekkhAring-pAringrami 捨波羅密) Xaucirc taacircm ba-la-maaumlt hay cooslashn goiumli laoslash bigravenh taacircm ba-la-maaumlt Bocircucirci vigrave xaucirc taacircm (UpekkhAring) neacircn Boagrave-taugravet thi aacircn maoslash khoacircng caagraven ntildeaugravep traucirc Toumloslash Pali Upekkha laoslash bao goagravem upa nghoacutea laoslash voacirc touml coacircng baegraveng vaoslash ntildeuugraveng ntildeaeacuten (yuttito) vaoslash ikkha nghoacutea laoslash thaaacutey hoaeumlc quan ntildeiearingm Theo toumloslash nguyeacircn hoiumlc cuucirca toumloslash naoslashy laoslash quan ntildeiearingm ntildeuugraveng ntildeaeacuten voacirc touml khoacircng chaaacutep thuucirc hoaeumlc thieacircn vograve Xaucirc taacircm ocircucirc ntildeaacircy khoacircng mang yugrave nghoacutea laoslash laiumlnh luoslashng hay traiumlng thaugravei trung laaumlp Khougrave nhaaacutet vaoslash caagraven nhaaacutet cho caugravec ba-la-maaumlt khaugravec laoslash xaucirc taacircm naoslashy ntildeaeumlc bieaumlt ntildeoaacutei vocircugravei

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 372

couml soacute soaacuteng trong theaacute giocircugravei baaacutet bigravenh ntildeauacuteng vocircugravei nhoumlotildeng thay ntildeoaringi baaacutet thoumlocircoslashng Soumliuml khinh khi xuugravec phaiumlm khen cheacirc ntildeoumlocirciumlc maaacutet buoagraven vui thoumlocircoslashng xaucircy ra trong ntildeocircoslashi soaacuteng con ngoumlocircoslashi Gioumlotildea nhoumlotildeng thaecircng traagravem ntildeougrave Boagrave-taugravet laeumlng toacutenh voumlotildeng chaeacutec nhouml taucircng ntildeaugrave vaoslash thoumliumlc haoslashnh haiumlnh xaucirc taacircm ba-la-maaumlt nheiuml nhaoslashng

Trong kinh taiumlng Pali moumlocircoslashi ba-la-maaumlt naoslashy ntildeoumlocirciumlc xem laoslash moumlocircoslashi ntildeoumlugravec haiumlnh sieacircu voumlocirciumlt moumlocircoslashi naecircng loumliumlc maoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp tiacutech coumliumlc vigrave looslashng toumloslash cho soaacute ntildeoacircng chouml thieacircn vaoslash loaoslashi ngoumlocircoslashi

2 Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt Trong Sanskrit Theo vaecircn hoiumlc tieaacuteng Phaiumln (Sanskrit) khaugravei nieaumlm

Ba-la-maaumlt cougrave hai loaiumli chiacutenh vaoslash phuiuml Cougrave saugraveu Ba-la-maaumlt chiacutenh nhouml

1 Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt (DAringna 布施波羅密) 2 Trigrave-giocircugravei ba-la-maaumlt (Snela 持戒波羅密) 3 Nhaatilden-nhuiumlc ba-la-maaumlt (KbdquoAringnti 忍辱波羅密) 4 Tinh-taaacuten ba-la-maaumlt (Vnerya 精進波羅密) 5 Thieagraven-ntildeogravenh ba-la-maaumlt (DhyAringna 禪定波羅密) 6 Triacute-tueauml ba-la-maaumlt (PrajntildeAring 智慧波羅密)

Vaoslash boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml nhouml 1 Phoumlocircng tieaumln ba-la-maaumlt (UpAringya 方便波羅密) 2 Nguyeaumln ba-la-maaumlt (PraœidhAringna 願波羅密) 3 Loumliumlc ba-la-maaumlt (Bala 力波羅密) 4 Triacute ba-la-maaumlt (JntildeAringna 智波羅密)543

Trong khi boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml trong vaecircn hoiumlc Pali laoslash 1 Nguyeaumln ba-la-maaumlt (Nekkhamma) thay cho Thieagraven ntildeogravenh ba-

543 BDBSL trang 168

Boagrave-taugravet-haiumlnh 373

la-maaumlt (DhyAringna) trong kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln 2 Chaacircn thaaumlt ba-la-maaumlt (Sacca) thay Phoumlocircng tieaumln ba-la-maaumlt

(UpAringya UpAringyakauplusmnalya) trong kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln 3 Toumloslash taacircm ba-la-maaumlt (Metta) thay cho Loumliumlc ba-la-maaumlt (Bala)

trong kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln 4 Xaucirc ba-la-maaumlt (UpekkhAring) thay cho Triacute ba-la-maaumlt (JntildeAringna)

trong vaecircn hoiumlc tieaacuteng Phaiumln

Saugraveu Ba-la-maaumlt chiacutenh naoslashy gioaacuteng nhouml saugraveu Ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong caugravec kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln khaugravec nhouml Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (Lalitavistara 神通遊戲經) (34021 ff) Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn (MahAringvastu 佛本幸集經異本) (III226) Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh (AbdquoEcircasAringhaplusmnrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 八千頌般若波羅密經) (19415) Toumloslash-bi Lieacircn-hoa kinh (KaruœAringpuœOslasharneka 慈悲蓮華經) (1271) kinh Soaiumln-taaumlp-baugrave-duyeacircn (AvadAringna-Cataka 撰集百緣 經) (74) kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha Ntildeaiumli-trang-nghieacircm (MahAringyAringna-sacirctrAringlaUgravekAringra 大乘大莊嚴經) (99) kinh Phaugravep-soaacute-danh taaumlp kinh dograve baucircn (Dharma-saUgravegraha 法

數 名 集經異本) (Sect7) Tam-muoaumli-voumlocircng kinh (SamAringdhi-rAringja Sacirctra 三妹王經) (Fol1129 3) Boagrave-taugravet-ntildeogravea kinh (Bodhisattva-bhacircmika Sacirctra 菩薩地經) (Fol 47 a 6)544 Maeumlt khaugravec boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml nhouml thoumlocircoslashng thaaacutey trong caugravec kinh nhouml Ntildeaiumli-thoumloslasha Ntildeaiumli-trang-nghieacircm kinh (MahAringyAringna-sacirctralaUgravekAringra大乘大莊嚴經) (1513) kinh Danh-nghoacutea Ntildeaiumli taaumlp (MahAringvyutpatti

544 Nhouml treacircn trang 167-8 356 chuugrave thiacutech 7

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 374

名義大集經) (Sect34) kinh Phaugravep-soaacute-danh taaumlp kinh dograve baucircn (DharmasaUgravegraha 法數名集經異本(Sect18) vaoslash kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Daplusmnabhacircmika Sacirctra 十地經 (57)545

Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde cho chuugraveng ta thaaacutey saugraveu Ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp nhieagraveu vocircugravei caugravec ntildeoaiumln daoslashi trong kinh taiumlng tieaacuteng Phaiumln trong khi boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml sau chaelig ntildeoumlocirciumlc iacutet kinh ntildeeagrave caaumlp vaoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech nhieagraveu

OAcircng Har Dayal cougrave yugrave kieaacuten raegraveng ba Ba-la-maaumlt cuoaacutei cuoslashng laoslash thoumloslasha khoacircng caagraven thieaacutet546 vigrave vaaumly oacircng ntildeaotilde ntildeearing laiumli maoslash khoacircng giaucirci thiacutech chuugraveng nhouml baucircy Ba-la-maaumlt treacircn Toumloslash ntildeieagraveu naoslashy chuugraveng ta cuotildeng deatilde daoslashng keaacutet luaaumln raegraveng caugravec hoiumlc giaucirc hieaumln nay ntildeaotilde khoacircng xem troiumlng boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml trong Vaecircn hoiumlc tieaacuteng Phaiumln maoslash chaelig chuucirc taacircm nghieacircn coumlugraveu saugraveu Ba-la-maaumlt chiacutenh Vigrave theaacute trong haagraveu heaacutet caugravec troumlocircoslashng hocirciumlp boaacuten Ba-la-maaumlt phuiuml bograve boucirc locirc trong danh saugravech caugravec Ba-la-maaumlt cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash chaelig cooslashn saugraveu Ba-la-maaumlt chiacutenh maoslash thoacirci

Vai trooslash cuucirca Taugravenh-Khoacircng trong Boagrave-taugravet-haiumlnh Nhouml Edward Conze ntildeaotilde nougravei cougrave hai coaacuteng hieaacuten locircugraven

maoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeougraveng gougravep cho touml toumlocircucircng nhaacircn loaiumli laoslash vieaumlc saugraveng taiumlo lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet vaoslash chi tieaacutet hoaugrave Taugravenh-khoacircng547 Baacircy giocircoslash chuugraveng ta baeacutet ntildeaagraveu tigravem hiearingu moaacutei lieacircn quan cuucirca Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng trong kinh taiumlng

545 Nhouml treacircn 546 Nhouml treacircn 169 547 Edward Conze Thirty Years of Buddhist Studies Bruno Cassier

(Publisher) LTD Oxford London 1967 trang 54

Boagrave-taugravet-haiumlnh 375

Ntildeaiumli-thoumloslasha Hay nougravei caugravech khaugravec laoslash vai trooslash cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyAringtAring 空性) nhouml theaacute naoslasho ntildeearing khieaacuten caugravec Boagrave-taugravet noatilde loumliumlc thoumliumlc haoslashnh moumlocircoslashi ba-la-maaumlt moaumlt caugravech khoacircng meaumlt mootildei ntildeearing thaoslashnh toumliumlu Boagrave-taugravet-haiumlnh (Bodhisattva-caryAring 菩薩行)

Chuugraveng ta seotilde ntildei thoumlugrave toumliuml vaoslasho toumloslashng Ba-la-maaumlt 1) Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt (DAringna PAringramitAring 布施波羅密)

Toumloslash dAringna (布施) trong haagraveu heaacutet caugravec dogravech thuaaumlt laoslash mang yugrave nghoacutea lsquochorsquo548 Trong Thanh-togravenh-ntildeaiumlo luaaumln (Visuddhimagga) ngaoslashi Phaaumlt-aacircm (Buddhaghosa) ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea laoslash lsquothaaumlt looslashng boaacute thiacutersquo (DAringnaUacute vuccati avakkhandhaUacute) thigrave goiumli laoslash DAringna maeumlc duoslash theo nghoacutea ntildeen DAringna cougrave boaacuten yugrave 1) boaacute thiacute 2) roaumlng loumlocirciumlng 3) cuucirca coumlugraveu teaacute vaoslash 4) haoslasho phougraveng549

Cougrave ba loaiumli boaacute-thiacute taoslashi thiacute (AumlmisadAringna 財施) phaugravep thiacute (DharmadAringna 法施) vaoslash voacirc uyugrave thiacute (AbhayadAringna 無畏施) Taoslashi thiacute laoslash thiacute cuucirca caucirci vaaumlt chaaacutet Phaugravep thiacute laoslash ban phaugravep thoaiumli khuyeacircn ngoumlocircoslashi soaacuteng ntildeuugraveng ntildeaeacuten Voacirc uyugrave thiacute laoslash ban cho ngoumlocircoslashi soumliuml khoacircng socirciuml haotildei lo laeacuteng baegraveng nhieagraveu phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco

i) Taoslashi thiacute (AumlmisadAringna 財施) Taoslashi thiacute bao goagravem noaumli thiacute vaoslash ngoaiumli thiacute Ngoaiumli thiacute laoslash

boaacute thiacute kinh thaoslashnh cuucirca baugraveu vocirciuml conhellip Boagrave-taugravet laoslash vograve khoacircng chaaacutep vaoslasho ngaotilde neacircn cougrave thearing cho caucirc kinh ntildeoacirc cuucirca baugraveu vaoslash vocirciuml conhellip Thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea laoslash moaumlt vograve hoaoslashng 548 BDBSL trang 172 549 PED trang 153

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 376

toumlucirc giaoslashu sang phuugrave quyugrave nhoumlng ngaoslashi toumloslash boucirc heaacutet ngay caucirc vocirciuml ntildeeiumlp con ngoan vaoslash hoaoslashng cung loaumlng laatildey ntildeearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt sa-moacircn khoacircng moaumlt xu diacutenh tuugravei Noaumli thiacute laoslash Boagrave-taugravet cougrave thearing cho caucirc thaacircn thearing ntildeaagraveu maeacutet tay chaacircn da thogravet vaoslash maugraveu xoumlocircng cuucirca migravenh cho ngoumlocircoslashi xin550

ii) Phaugravep thiacute (DharmadAringna 法施) Neaacuteu Boagrave-taugravet chaelig thoucirca maotilden trong vieaumlc boaacute thiacute vaaumlt

chaaacutet maoslash khoacircng khieaacuten cho chuugraveng sanh toumliuml chuyearingn hoaugrave ntildeau khoaring vaoslash phieagraven trieagraven mieacircn cuucirca hoiuml thigrave vograve Boagrave-taugravet ntildeougrave choumla soumlucirc duiumlng ntildeuugraveng phoumlocircng phaugravep hieaumlu quaucirc (anupAringya) Bocircucirci vigrave vaaumlt chaaacutet khoacircng thigrave cuotildeng choumla ntildeuucirc Caugravech toaacutet nhaaacutet ntildeearing giuugravep hoiuml laoslash phaucirci thoumliumlc hieaumln nghieaumlp toaacutet nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde daiumly nhouml sau

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo cougrave hai mougraven quaoslash laoslash quaoslash vaaumlt chaaacutet vaoslash tinh thaagraven Trong hai mougraven quaoslash naoslashy thigrave quaoslash tinh thaagraven laoslash toaacutei thoumlocirciumlng Naoslashy caugravec tyoslash-kheo cougrave hai ntildeieagraveu boaacute thiacute laoslash taoslashi thiacute vaoslash phaugravep thiacute Trong hai ntildeieagraveu naoslashy phaugravep thiacute laoslash hocircn caucirc Naoslashy caugravec tyoslash-kheo cougrave hai haoslashnh ntildeoaumlng toaacutet veagrave tinh thaagraven vaoslash vaaumlt chaaacutet Haoslashnh ntildeoaumlng toaacutet thieacircn veagrave tinh thaagraven laoslash toaacutei thoumlocirciumlngrdquo551

Vigrave theaacute phaugravep thiacute laoslash mang locirciumli iacutech tinh thaagraven ntildeeaacuten cho chuugraveng sanh laoslash ntildeem phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt ntildeeaacuten cho chuugraveng sanh ntildeearing hoiuml cougrave thearing toumliuml chuyearingn hoaugrave nghieaumlp cuucirca hoiuml Ntildeaacircy laoslash haiumlnh phuugravec voacutenh vieatilden Theaacute neacircn phaugravep thiacute laoslash coacircng ntildeoumlugravec toaacutei thoumlocirciumlng vaoslash looslashng toumloslash toaacutei thoumlocirciumlng

ldquoToumloslash bi laoslash thaaacutey soumliuml ntildeau khoaring cuucirca chuugraveng sanh vaoslash houmlocircugraveng daatilden khieaacuten hoiuml cougrave thearing chuyearingn ntildeoaringi ntildeoumlocirciumlc nghieaumlp cuucirca hoiumlrdquo

550 Nhouml treacircn trang 132 551 Itivuttaka As It Was Said tr F L Woodward MA PTS London

Oxford University Press 1948 trang 185

Boagrave-taugravet-haiumlnh 377

(Paradukke sati sadhunam hadayakampanam karotirsquo ti karuœa)552

iii) Voacirc uyugrave thiacute (AbhayadAringna 無畏施) Thiacute thoumlugrave ba laoslash voacirc-uyugrave thiacute Khi moaumlt ngoumlocircoslashi gaeumlp tai

hoiumla laoslashm khuucircng hoaucircng chiacutenh giaacircy phuugravet aaacutey Boagrave-taugravet baegraveng phoumlocircng tieaumln locircoslashi nougravei hay caugravec phoumlocircng phaugravep khaugravec ntildeearing ngoumlocircoslashi ntildeougrave toumliuml oaringn ntildeogravenh taacircm lyugrave

Thiacute voacirc uyugrave laoslash caugravech toaacutet nhaaacutet mang khoacircng khiacute hoaoslash bigravenh vaoslash traiumlng thaugravei an laiumlc cho moiumli ngoumlocircoslashi bocircucirci vigrave traiumlng thaugravei khoacircng socirciuml haotildei ntildeoumlocirciumlc xem nhouml ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei toumliuml do an laiumlc khoacircng cougrave chieaacuten tranh haaumln thuoslash ntildeaaacuteu nhau gieaacutet nhauhellip

Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha mougraven quaoslash toaacutet nhaaacutet vaoslash quyugrave nhaaacutet gioumlotildea ba mougraven quaoslash laoslash phaugravep thiacute caugravec mougraven quaoslash khaugravec ntildeoumlocirciumlc xem laoslash thaaacutep giaugrave trograve hocircn nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave laagraven ntildeaotilde daiumly ldquoPhaugravep thiacute laoslash toaacutei thoumlocirciumlng thiacuterdquo (SabbedAringnaUacute DhammadAringnaUacute jinAringti 法施是最上施) hoaeumlc

ldquoCaugravei gigrave laoslash phoumlocircng tieaumln keugravem hieaumlu quaucirc Laoslash khi Boagrave-taugravet tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt nhoumlng chaelig thoaotilde maotilden trong vieaumlc cung caaacutep vaaumlt chaaacutet cho chuugraveng sanh maoslash khoacircng ntildeoumla chuugraveng sanh chuyearingn hoaugrave khoaring voacutenh vieatilden hoaeumlc sanh vaoslasho caucircnh giocircugravei laoslashnh Ntildeougrave laoslash Boagrave-taugravet soumlucirc duiumlng phoumlocircng tieaumln keugravem hieaumlu quaucirc Taiumli sao Bocircucirci vigrave vaaumlt chaaacutet khoacircng ntildeaagravey ntildeuucirc viacute nhouml ntildeoaacuteng phaacircn duoslash laoslash nhieagraveu hay iacutet thigrave cuotildeng cougrave muoslashi hoacirci ngay caucirc cougrave ntildeoumlocirciumlc che ntildeaaumly baegraveng caugravech naoslasho Cuotildeng theaacute chuugraveng sanh ntildeau khoaring bocircucirci vigrave haoslashnh ntildeoaumlng vaoslash nghieaumlp cuucirca hoiuml khoacircng thearing laoslashm cho hoiuml haiumlnh phuugravec baegraveng caugravech chaelig oumlugraveng duiumlng thuaagraven vaaumlt chaaacutet Caugravech toaacutet nhaaacutet ntildeearing

552 EB IV trang 201

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 378

coumlugraveu hoiuml laoslash giuugravep hoiuml tu taaumlp thieaumln nghieaumlprdquo553

Trong Phaaringm Toumliumla (品序)554 cuucirca kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-puœOslasharīka Sacirctra 妙法蓮華經) ntildeaotilde trigravenh baoslashy Boagrave-taugravet thoumliumlc haoslashnh boaacute-thiacute ba-la-maaumlt nhouml sau

Vaoslasho ntildeaagraveu kinh ntildeaotilde toumlocircoslashng thuaaumlt Boagrave-taugravet Di-laeumlc nougravei vocircugravei Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli Boagrave-taugravet raegraveng toumloslash augravenh haoslasho quang saugraveng chougravei soi khaeacutep moaumlt muoacircn taugravem nghigraven cootildei ocircucirc phoumlocircng Ntildeoacircng cuucirca Nhouml lai Boagrave-taugravet Di-laeumlc ntildeaotilde thaaacutey ntildeoumlocirciumlc chouml Boagrave-taugravet nhieagraveu nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng (Gangas 恆河) vigrave caagraveu tueauml giaugravec maoslash ntildeaotilde boaacute thiacute voacirc soaacute vaoslashng baiumlc ngoiumlc san-hoacirc traacircn chaacircu ngoiumlc nhouml yugrave xaoslash coumloslash maotilde naotildeo kim coumlocircng caugravec traacircn boumlucircu cuoslashng toacirci tocircugrave kieaumlu caugravenghellip cho nhoumlotildeng chuugraveng sanh

Chauacuteng nhoumlotildeng Boagrave-taugravet boaacute thiacute xe toumlugrave maotilde xe baugraveu bao locircn che taoslashn ntildeeiumlp maoslash cooslashn boaacute thiacute caucirc vocirciuml con thaacircn thearing cuoslashng tay chaacircn ntildeaagraveu maeacutet vaoslash thaacircn thearing nhouml sau

ldquoLaiumli thaaacutey cougrave Boagrave-taugravet Boaacute thiacute caucirc vocirciuml con Thaacircn thearing cuoslashng tay chaacircn Ntildeearing caagraveu Voacirc-thoumlocirciumlng ntildeaiumlo Laiumli thaaacutey cougrave Boagrave-taugravet Ntildeaagraveu maeacutet vaoslash thaacircn thearing Ntildeeagraveu oumla vui thiacute cho Ntildeearing caagraveu triacute tueauml Phaaumltrdquo 555

(又見菩薩身肉手足及妻子施求無上道又見菩薩

頭目身體欣樂施與求佛智慧)556

553 Henri de Lubac Aspects of Buddhism trang 24 554 LS trang 3 555 Kinh Phaugravep-hoa Thiacutech Triacute-togravenh Phaaumlt hoiumlc vieaumln Quoaacutec teaacute xuaaacutet baucircn Phaaumlt logravech 2541-1997 trang 36-7 556 妙法蓮華經 佛教經典會 佛教慈慧服務中心香 港一九九四trang 16

Boagrave-taugravet-haiumlnh 379

Trong kinh Ntildeaiumli-baucirco-tiacutech (MahAringratnakacircEcirca Sacirctra 大寶積經 moaumlt trong nhoumlotildeng kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha socircugravem nhaaacutet) ntildeaotilde nougravei raegraveng chouml Boagrave-taugravet naoslasho ntildeaotilde tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc lyugrave Duyeacircn-khocircucirci cuucirca caugravec phaugravep thigrave caugravec ngaoslashi tinh taaacuten thoumliumlc haoslashnh haiumlnh Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt khoacircng meaumlt mootildei vigrave locirciumli iacutech an sinh cuucirca caugravec chuugraveng sanh557

Laiumli noumlotildea cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet thaoslashnh taacircm cuugraveng doumlocircoslashng toumlugrave soumliuml nhouml thoumliumlc phaaringm gioumlocircoslashng naegravem y phuiumlc vaoslash thuoaacutec men leacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash chouml Boagrave-taugravet Thoumliumlc phaaringm myotilde vograve traecircm mougraven thocircm ngon gioumlocircoslashng naegravem baegraveng goatilde traagravem houmlocircng quyugrave giaugrave y phuiumlc tuyeaumlt ntildeeiumlp voacirc giaugrave vaoslash thuoaacutec men houmlotildeu hieaumlu khi caagraven ntildeearing daacircng leacircn Phaaumlt phaugravep vaoslash taecircng ntildeearing caagraveu tueauml giaugravec toaacutei thoumlocirciumlng

Cuotildeng gioaacuteng theaacute trong phaaringm XII Ntildeeagrave-baoslash-ntildeaiumlt-ntildea (Devadatta 提婆達多品)558 Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde toumlocircoslashng thuaaumlt raegraveng trong voacirc loumlocirciumlng kieaacutep veagrave thocircoslashi quaugrave khoumlugrave khi ngaoslashi laoslashm vograve quoaacutec voumlocircng phaugravet nguyeaumln caagraveu ntildeaiumlo voacirc thoumlocirciumlng boagrave-ntildeeagrave looslashng khoacircng thoaacutei chuyearingn Vigrave muoaacuten ntildeaagravey ntildeuucirc saugraveu phaugravep Ba-la-maaumlt (sbquoaEcirc-pAringramitArings 六波羅密) neacircn sieacircng laoslashm vieaumlc boaacute thiacute looslashng khoacircng laatilden tieaacutec Boaacute thiacute voi ngoumliumla baucircy baugraveu noumlocircugravec thaoslashnh vocirciuml con toacirci tocircugrave baiumln beoslash cho ntildeeaacuten ntildeaagraveu maeacutet tuyucirc ougravec thaacircn thogravet tay chaacircn chauacuteng tieaacutec thaacircn maiumlng

557 GCC Chang (ed) A Treasury of MahAringyAringna Sacirctras mdash Selections

from the MahAringratnakacircEcirca Sacirctra Tr from the Chinese by the Buddhist Association of the United Sates Pennsylvania amp London 1983 tr 267

558 LS trang 182

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 380

Cuotildeng trong choumlocircng naoslashy ocircucirc ntildeoaiumln gioumlotildea Triacute-tiacutech Boagrave-taugravet (Bodhisattva PrajntildeAringkacircEcirca 智積菩薩) nougravei raegraveng ngaoslashi ntildeaotilde thaaacutey Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn trong voacirc loumlocirciumlng kieaacutep thoumliumlc haoslashnh haiumlnh boaacute-thiacute ntildeearing caagraveu tueauml giaugravec voacirc thoumlocirciumlng Vaoslash trong voacirc soaacute kieaacutep Theaacute-toacircn vaatilden khoacircng caucircm thaaacutey thoucirca maotilden vocircugravei nhoumlotildeng coacircng haiumlnh khougrave laoslashm ntildeougrave Theaacute-toacircn ntildeaotilde ntildei khaeacutep moiumli nocirci khoacircng nghaelig ngocirci ntildeearing thoumliumlc haoslashnh haiumlnh nguyeaumln phuiumlc vuiuml chuugraveng sanh maoslash chauacuteng toumloslash nan ngay caucirc chiacutenh baucircn thaacircn ngaoslashi nhouml sau

ldquoTriacute-tiacutech Boagrave-taugravet nougravei raegraveng lsquoToacirci thaaacutey Ntildeoumlugravec Thiacutech-ca Nhouml-lai ocircucirc trong voacirc loumlocirciumlng kieaacutep laoslashm nhoumlotildeng haiumlnh khoaring khougrave laoslashm choumlugravea nhieagraveu coacircng ntildeoumlugravec ntildeearing caagraveu ntildeaiumlo boagrave-ntildeeagrave choumla toumloslashng cougrave luugravec thoacirci doumlugravet Ta xem trong cootildei tam thieacircn ntildeaiumli thieacircn nhaatilden ntildeeaacuten khoacircng cougrave choatilde nhoucirc baegraveng haiumlt caucirci maoslash khoacircng phaucirci laoslash choatilde cuucirca Boagrave-taugravet boucirc thaacircn maiumlng ntildeearing vigrave locirciumli iacutech chuugraveng sanh vaaumly sao mocircugravei ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh ntildeaiumlo boagrave-ntildeeagraversquordquo559

(智 積 菩 薩 言我 見 釋 迦 如 來於 無 量 劫 難 行苦 行積 功 累 德 求 菩 提 道未 曾 止 息觀 三 千 大 千 世 界乃 至 無 有 如 芥 子 許非 是 菩 薩捨 身 命 處為 眾 生 故 然 後 得 成 菩 提 道)560

Trong choumlocircng XXIII Phaaringm Doumlocirciumlc-voumlocircng Boagrave-taugravet Boaringn soumliuml (藥王菩薩本事品)561 kearing veagrave chuyeaumln Nhaaacutet-thieaacutet Chuugraveng-sanh Hyucirc-kieaacuten Boagrave-taugravet (Bodhisattva Sarvasattva Priyadarplusmnana 一切眾生喜見菩薩) ntildeaotilde toumliuml ntildeoaacutet thaacircn ntildeearing cuugraveng doumlocircoslashng Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhaaumlt-nguyeaumlt Togravenh-

559Kinh Phaugravep-hoa Thiacutech Triacute-togravenh Phaaumlt hoiumlc vieaumln Quoaacutec teaacute xuaaacutet baucircn Phaaumlt logravech 2541-1997 trang 367 560 妙 法 蓮 華 經 trang 177-8 561 LS trang 281

Boagrave-taugravet-haiumlnh 381

minh vaoslash kinh Phaugravep-hoa (DharmaparyAringya)562 Chouml Phaaumlt ntildeoagraveng khen ngocirciumli laoslash chaacircn phaugravep cuugraveng doumlocircoslashng Nhouml-lai Neaacuteu duoslashng hoa houmlocircng chuoatildei ngoiumlc houmlocircng ntildeoaacutet houmlocircng boaumlt houmlocircng xoa phan loiumlng baegraveng luiumla cootildei trocircoslashi vaoslash houmlocircng haucirci thoumlucirc ngaiumln chieacircn ntildeaoslashn duoslashng caugravec mougraven vaaumlt cuugraveng doumlocircoslashng nhouml theaacute ntildeeagraveu chauacuteng baegraveng ntildeoumlocirciumlc Giaucirc soumlucirc quoaacutec thaoslashnh theacirc toumlucirc ntildeeagraveu chauacuteng baegraveng ntildeoumlocirciumlc Hy sinh thaacircn thearing cuugraveng doumlocircoslashng laoslash toaacutei thoumlocirciumlng cuugraveng doumlocircoslashng vigrave ntildeieagraveu naoslashy thearing hieaumln ntildeoumlugravec taugravenh voacirc ngaotilde

Loumlucirca tam muoaumli ntildeoaacutet thaacircn cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet Chuugraveng-sanh Hyucirc-kieaacuten Boagrave-taugravet Ma-ha-taugravet phaucirci ntildeeaacuten moaumlt ngaoslashn hai traecircm naecircm mocircugravei taeacutet Sau ntildeougrave ngaoslashi maiumlng chung sanh vaoslasho noumlocircugravec cuucirca Nhaaumlt-nguyeaumlt Togravenh-minh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ocircucirc nocirci laacircu ntildeaoslashi cuucirca vua Togravenh-ntildeoumlugravec boatildeng nhieacircn ngoagravei xeaacutep baegraveng hoaugrave sanh ra Trong ntildeocircoslashi naoslashy ngaoslashi ntildeaotilde xaacircy taugravem moumlocirci boaacuten ngaoslashn ngoacirci thaugravep ntildeearing thocircoslash xaugrave locirciumli cuucirca Nhaaumlt-nguyeaumlt Togravenh-minh-ntildeoumlugravec Nhouml-lai (TathAringgata Candra-vimalasacircrya-prabhAringsaplusmnrī日月淨明德如來) vaoslash troumlocircugravec thaugravep naoslashy ngaoslashi ntildeaotilde ntildeoaacutet caugravenh tay traecircm phoumlocircugravec trang nghieacircm maotilden baucircy muoacircn hai nghigraven naecircm ntildeearing cuugraveng doumlocircoslashng Khieaacuten cho voacirc soaacute chuugraveng caagraveu Thanh-vaecircn voacirc loumlocirciumlng voacirc soaacute (KoEcircis)563 ngoumlocircoslashi phaugravet taacircm voacirc thoumlocirciumlng chaugravenh ntildeauacuteng chaugravenh giaugravec ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc an truiuml trong lsquoHieaumln-nhaaacutet-thieaacutet-saeacutec-thaacircn-tam-muoaumlirsquo Sarvaracircpa-

562 Phaacutep lagrave lời noacutei của Phật Mocircn lagrave chỗ chung cho thaacutenh nhacircn vagrave chuacuteng nhacircn Phật đatilde dạy đến 84000 phaacutep mocircn 563 lsquoKoEcircis A million Also explained by 100000 or 100 lakbdquoa ie 10

millions Triacutech trong DCBT trang 261

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 382

sandarplusmnana (現一切色身三妹) Trong choumlocircng XXIV lsquoDieaumlu-aacircm Boagrave-taugravetrsquo

(Bodhisattva Gadgadasvara 妙音菩薩)564 Dieaumlu-aacircm Boagrave-taugravet ntildeaotilde hieaumln caugravec thoumlugrave thaacircn higravenh tuyoslash theo caecircn cocirc cuucirca toumloslashng chuugraveng sanh maoslash thuyeaacutet phaugravep Trong choumlocircng XXV lsquoQuan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet Phoaring-moacircn phaaringmrsquo 觀世音菩薩普門品) Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet baaumlc chuugravea tearing cuucirca looslashng toumloslash cuotildeng vigrave thoumlocircng toumlocircucircng caugravec chuugraveng sanh keacircu khoaring neacircn bieaacuten ntildeuucirc loaiumli thaacircn ntildeoagraveng soumliuml vocircugravei chuugraveng sanh maoslash thuyeaacutet phaugravep Ntildeaacircy toumlugravec laoslash loaiumli thoumlugrave hai cuucirca boaacute-thiacute toumlugravec Phaugravep thiacute

Theacircm vaoslasho ntildeougrave Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet cooslashn noaringi tieaacuteng trong haiumlnh ban thiacute voacirc-uyugrave nhouml sau

ldquoCaugravec thieaumln-nam-toumlucirc chocircugrave neacircn socirciuml seaumlt caugravec oacircng phaucirci neacircn moaumlt looslashng xoumlng danh hieaumlu Quan-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet vigrave vograve Boagrave-taugravet ntildeougrave hay ntildeem phaugravep voacirc-uyugrave-thiacute cho chuugraveng sanh Theaacute neacircn cootildei ta-baoslash moiumli ngoumlocircoslashi ntildeeagraveu goiumli ngaoslashi laoslash baaumlc ban phaugravep Voacirc-uyugraverdquo565

(是觀世音菩薩摩訶薩於布畏急難之中能施無畏是故

此娑婆世界皆號之為施舍無畏者)566

Thiacute cougrave ba ngoumlocircoslashi thiacute (我) ngoumlocircoslashi nhaaumln (他) vaoslash vaaumlt thiacute (物施) Vocircugravei tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空

性) Boagrave-taugravet thaaacutey ntildeoumlocirciumlc ba ntildeieagraveu treacircn laoslash khoacircng (tam luaacircn khoacircng togravech) Taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave ngaotilde laoslash Boagrave-taugravet cuotildeng nhouml phaugravep laoslash ngoumlocircoslashi nhaaumln vaoslash vaaumlt theaacute neacircn Boagrave-taugravet

564 LS trang 298 565 LS trang 302 566 妙 法 蓮 華 經 trang 287

Boagrave-taugravet-haiumlnh 383

khoacircng caagraveu ntildeaugravep traucirc Boagrave-taugravet tinh taaacuten thoumliumlc haoslashnh boaacute-thiacute ba-la-maaumlt hoagravei houmlocircugraveng veagrave voacirc thoumlocirciumlng boagrave-ntildeeagrave nhoumlng khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho voacirc thoumlocirciumlng boagrave ntildeeagrave567 Ntildeaacircy goiumli laoslash toaacutei thoumlocirciumlng boaacute-thiacute ba-la-maaumlt (最上布施波羅密) Voacirc soaacute Boagrave-taugravet nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng (恆河沙) ntildeaotilde thoumliumlc haoslashnh haiumlnh boaacute thiacute naoslashy nhouml sau

ldquoLaiumli thaaacutey caugravec Boagrave-taugravet Boaacute thiacute nhaatilden nhuiumlc thaucircy Soaacute ntildeoacircng nhouml haegraveng sa Ntildeaacircy bocircucirci saugraveng Phaaumlt soirdquo 568

(又見諸菩薩行施忍辱等其數如恆河其由佛光照)569

Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc hiearingu trong ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash khoacircng chaaacutep thuucirc toumlugravec laoslash triacute tueauml Taugravenh-khoacircng ntildeieagraveu khiearingn caugravec haoslashnh ntildeoaumlng cuucirca Boagrave-taugravet Taugravenh-khoacircng naoslashy phuucirc nhaaumln taaacutet caucirc caugravec touml toumlocircucircng ngoumlocircoslashi thiacute ngoumlocircoslashi nhaaumln vaoslash vaaumlt thiacute Giai taagraveng triacute tueauml vaoslash toumloslash bi khocircucirci leacircn laoslashm maaacutet hieaumlu loumliumlc cuucirca lsquongaotildersquo ntildeieagraveu maoslash khieaacuten chuugraveng sanh xoay socircucirc ntildeau khoaring suoaacutet ntildeocircoslashi

Hoiumlc thuyeaacutet voacirc-ngaotilde (NairAringtmya) laoslash moaumlt soumliuml dieatilden ntildeaiumlt sieacircu higravenh ntildeearing minh hoiumla nguyeacircn lyugrave ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash nhaacircn toaacute chiacutenh yeaacuteu ntildeoumla ntildeeaacuten soumliuml giaucirci thoaugravet Muiumlc ntildeiacutech cuucirca voacirc-ngaotilde laoslash buoacircng xaucirc moiumli chaaacutep thuucirc

Vigrave theaacute Boagrave-taugravet vocircugravei tueauml giaugravec baucircn chaaacutet Taugravenh-khoacircng voacirc ngaotilde cuucirca caugravec phaugravep neacircn ngaoslashi hoan haelig thiacute taaacutet caucirc maoslash

567 Edward Conze Selected Sayings from the Perfection of Wisdom Boulder 1978 trang 66-7 568 Kinh Phaugravep hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 54 569 妙 法 蓮 華 經 trang 18

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 384

khoacircng naeacutem gioumlotilde moaumlt vaaumlt gigrave nhouml kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajrachedikAring prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 金剛般若波羅密經) ntildeaotilde daiumly

ldquoLaiumli noumlotildea Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet ntildeoaacutei vocircugravei phaugravep neacircn khoacircng cougrave choatilde truiuml maoslash boaacute-thiacute goiumli laoslash chauacuteng truiuml nocirci saeacutec maoslash boaacute thiacute chauacuteng truiuml thanh houmlocircng vograve xuugravec phaugravep maoslash boaacute thiacute Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet neacircn nhouml theaacute maoslash boaacute thiacute chauacuteng truiuml nocirci toumlocircugraveng Vigrave sao Vigrave neaacuteu Boagrave-taugravet boaacute thiacute maoslash chauacuteng truiuml toumlocircugraveng thigrave phoumlocircugravec ntildeoumlugravec khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashngrdquo

- Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave yugrave oacircng nghoacute sao Houml khoacircng ocircucirc phoumlocircng ntildeoacircng cougrave thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc khoacircng

- Baiumlch Theaacute-toacircn khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc - Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave houml khoacircng phoumlocircng nam taacircy baeacutec boaacuten

houmlocircugraveng treacircn doumlocircugravei cougrave thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc chaecircng -Baiumlch Theaacute-toacircn khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc - Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet khoacircng truiuml toumlocircugraveng maoslash boaacute-thiacute

phoumlocircugravec ntildeoumlugravec cuotildeng laiumli nhouml theaacute khoacircng thearing nghoacute loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet neacircn nhouml theaacute maoslash truiumlrdquo (若菩薩不住相布施其福德不可思量須菩提於意云何東

方虛空可思量不

不也世尊

須菩提南西北 方思 維上下虛空方可思量不

不也世尊

須菩提菩薩無住相布施福德亦復如是不可思量須菩提

菩薩但應如所教住)570

2) Trigrave giocircugravei Ba-la-maaumlt (dividenela PAringramitAring 持戒波羅密) Thoumlugrave hai laoslash trigrave giocircugravei Ba-la-maaumlt nhouml trong kinh Phaugravep-

hoa ntildeaotilde daiumly

570 金 剛 般 若 波 羅 密 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八trang 112

Boagrave-taugravet-haiumlnh 385

ldquoCuotildeng thaaacutey ntildeuucirc giocircugravei ntildeoumlugravec Uy nghi khoacircng thieaacuteu xougravet Looslashng saiumlch nhouml boumlucircu chaacircu Ntildeearing caagraveu choumlugraveng Phaaumlt ntildeaiumlordquo571

(又見具戒威儀無缺淨如寶珠以求佛道)572

Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet gioumlotilde gigraven caugravec giocircugravei luaaumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash baucirco veauml chuugraveng nhouml ntildeang gioumlotilde gigraven caugravec vieacircn ngoiumlc quyugrave Caugravec ngaoslashi nghieacircm trigrave maoslash khoacircng cougrave vi phaiumlm duoslash laoslash loatildei nhoucirc nhaaacutet Giocircugravei phaaringm thanh togravenh vaoslash trong saugraveng cuucirca caugravec Boagrave-taugravet nhouml baucirco chaacircu voacirc giaugrave maoslash toumloslash ntildeougrave ntildeoumla caugravec ngaoslashi ntildeeaacuten tueauml giaugravec

Caugravec vograve Boagrave-taugravet Baaacutet-thoaacutei-chuyearingn (不退轉菩薩) vaacircng gioumlotilde 10 giocircugravei laoslash kim chaelig nam chiacutenh cho caugravec hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca caugravec ngaoslashi Khoacircng saugravet haiumli chuugraveng sanh khoacircng laaacutey cuucirca khoacircng cho khoacircng taoslash haiumlnh khoacircng uoaacuteng roumlocirciumlu khoacircng nougravei laugraveo khoacircng nougravei locircoslashi thoacirc baiumlo khoacircng nougravei chuyeaumln nhaotildem nhiacute khoacircng tham duiumlc khoacircng saacircn haaumln vaoslash khoacircng taoslash kieaacuten Ngay trong giaaacutec mocirc Boagrave-taugravet cooslashn khoacircng phaiumlm 10 giocircugravei naoslashy huoaacuteng chi laoslash trong luugravec taelignh caugravec ntildeieagraveu naoslashy khoacircng cougrave trong taacircm ngaoslashi573

Trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea (Bodhisattvabhacircmi 菩薩地)574 cougrave lieaumlt keacirc ba loaiumli ntildeaiumlo ntildeoumlugravec

1 Khoacircng laoslashm ntildeieagraveu traugravei ntildeaiumlo ntildeoumlugravec 2 Tu taaumlp ntildeoumlugravec haiumlnh

571 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 38 572 妙 法 蓮 華 經 trang 18 573 Edward Conze Selected Sayings from the Perfection of Wisdom Boulder 1978 trang 67 574 BB trang 140

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 386

3 Hoaoslashn thaoslashnh nhoumlotildeng ntildeieagraveu locirciumli iacutech cho chuugraveng sanh

Chaaacutep thuucirc vaoslasho ba ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc xem laoslash khuynh houmlocircugraveng touml toumlocircucircng cougrave nguoagraven goaacutec saacircu saeacutec xaucircy ra ntildeoagraveng thocircoslashi coaacute ntildeogravenh ntildeearing xaacircy doumliumlng khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave cuucirca moaumlt ngaotilde thoumlocircoslashng haegraveng Ntildeieagraveu naoslashy ntildeoumlocirciumlc chaaringn ntildeoaugraven nhouml trieaumlu choumlugraveng cuucirca thaugravei ntildeoauml khoacircng caacircn ntildeoaacutei vocircugravei khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng vaoslash ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt sieacircu higravenh chuugraveng giuugravep ntildeocircotilde ntildeearing giaucirc maiumlo noaacutei keaacutet caugravec mougravec xiacutech vocircugravei nhau khieaacuten cho taacircm voumlocircugraveng maeacutec trong vooslashng voacirc thuyucirc cuucirca khoaring ntildeau

Ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideantideva 寂天) trong taugravec phaaringm noaringi tieaacuteng Ntildeaiumli-thoumloslasha taaumlp Boagrave-taugravet hoiumlc luaaumln (divideikbdquoAringsamuccaya 大乘集菩薩學論) ntildeaotilde thuyeaacutet minh cho chuucirc nghoacutea thoumliumlc duiumlng cuucirca trigrave giocircugravei nhouml sau

ldquoBoagrave-taugravet trigrave giocircugravei vocircugravei mong muoaacuten loaiumli troumloslash caugravec augravec nghieaumlp vaoslash phi ntildeaiumlo ntildeoumlugravec Neaacuteu haoslashnh ntildeoaumlng cuucirca ntildeieagraveu augravec nghieaumlp vaoslash phi ntildeaiumlo ntildeoumlugravec khieaacuten cho taacircm trocircucirc neacircn ntildeoaumlng loaiumln vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei taacircm an toacutenh thigrave haoslashnh ntildeoaumlng nhouml theaacute cuotildeng xem laoslash ntildeoaacutei laaumlp vocircugravei thieagraven ntildeogravenh (samAringdhi 禪定)rdquo575

Taacircm an toacutenh cougrave khaucirc naecircng thaacircm nhaaumlp vaoslasho thieagraven ntildeogravenh roagravei toumloslash ntildeougrave mocircugravei thoumliumlc taaumlp thieagraven ocircucirc moumlugravec ntildeoauml cao hocircn nhouml soumliuml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeaiumli thuucirc aaacuten (mahAringmudrAring 大首印) Vaoslash khi taacircm ocircucirc moumlugravec khoacircng cougrave choumlocircugraveng ngaiumli vaoslash khoacircng socirciuml haotildei thigrave cougrave thearing nhanh chougraveng naeacutem gioumlotilde ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet saacircu saeacutec cuucirca Taugravenh-khoacircng

Khoacircng chaaacutep thuucirc laoslash nhu caagraveu caecircn baucircn ntildeearing ntildeaiumlt ntildeeaacuten traiumlng thaugravei maoslash trong ntildeougrave taacircm nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc nhaaumln thoumlugravec rootilde Chuucirc ntildeeagrave naoslashy ntildeoumlocirciumlc Luaaumln Ntildeaiumli-baugravet-nhaotilde (MahAring-prajntildeAring- 575 divide trang 66 27-30

Boagrave-taugravet-haiumlnh 387

pAringramitAring-plusmnAringstra 大智度論) trigravenh baoslashy rootilde nhouml sau ldquoTraiumlng thaugravei cao nhaaacutet cuucirca trigrave giocircugravei laoslash soumliuml khoacircng chaaacutep thuucirc

nhouml khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho toaumli loatildei hay coacircng ntildeoumlugravec laoslash moaumlt soumliuml tuyeaumlt ntildeoaacutei Boagrave-taugravet tu taaumlp thaacircm saacircu Baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt neacircn quaugraven chieaacuteu thaaacutey baucircn chaaacutet cuucirca caugravec phaugravep laoslash khoacircng vaoslash thaaacutey toaumli loatildei cuotildeng nhouml coacircng ntildeoumlugravec khoacircng phaucirci laoslash tuyeaumlt ntildeoaacuteirdquo576

Ngoumlocircoslashi trigrave giocircugravei ba-la-maaumlt luoacircn luoacircn traagravem toacutenh ocircucirc touml toumlocircucircng vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng ntildeoaacutei vocircugravei ngoumlocircoslashi phaiumlm giocircugravei vaoslash khoacircng cougrave soumliuml kieacircu haotildenh oumlu ntildeaotildei naoslasho taugraven doumlocircng ngoumlocircoslashi coacircng ntildeoumlugravec Do taacircm khoacircng chaaacutep thuucirc nhigraven vaoslasho caugravec phaugravep ntildeoaacutei ntildeaotildei neacircn taacircm trong saugraveng ligravea moiumli thaoslashnh kieaacuten 3) Nhaatilden nhuiumlc Ba-la-maaumlt (KbdquoAringnti PAringramitAring 忍辱波羅密)

Trong kinh Phaugravep-hoa dieatilden taucirc veagrave nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt nhouml sau

ldquoHoaeumlc laiumli thaaacutey Boagrave-taugravet Maoslash hieaumln laoslashm tyoslash-kheo Moaumlt migravenh ocircucirc vaeacuteng veotilde Oumla vui tuiumlng kinh ntildeiearingnrdquo 577

(或見菩薩而作毘獨處閑靜樂誦經典)578

Chouml Boagrave-taugravet ntildeaotilde rocircoslashi gia ntildeigravenh soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng khoacircng nhaoslash trocircucirc thaoslashnh khaaacutet soacute soaacuteng trong roumloslashng nuugravei non coacirc togravechhellip ntildeieagraveu naoslashy thearing hieaumln bieaacutet bao laoslash soumliuml nhaatilden nhuiumlc Nhaatilden nhograven caugravec thougravei quen traagraven theaacute nhaatilden nhograven caugravec ntildeaaacuteu tranh giaegraveng co cuucirca taacircm linh nhaatilden chograveu soumliuml socirciuml haotildei cuucirca caugravec thuugrave roumloslashng hung doumlotildehellip vaoslash taacircm vaatilden gioumlotilde soumliuml bigravenh thaucircn

576 The MahAring-prajntildeAring-pAringramitAring-plusmnAringstra of NAringgAringrjuna (tr KumAringrajneva) T 1509 Taaumlp 25 trang 163c 577 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 37 578 妙 法 蓮 華 經 trang 17

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 388

an laiumlc nhouml kinh dieatilden taucirc ldquoVaoslash thaaacutey haoslashng Phaaumlt toumlucirc Truiuml vaoslasho soumlugravec nhaatilden nhuiumlc Bograve keucirc taecircng thoumlocirciumlng maiumln Maeacuteng ruucirca cuoslashng ntildeaugravenh ntildeaaumlp Thaucircy ntildeeagraveu hay nhaatilden ntildeoumlocirciumlc Ntildeearing caagraveu choumlugraveng Phaaumlt ntildeaiumlordquo579

(又見佛子住忍辱力增上慢人惡罵唾打皆悉能忍以求

佛道) 580

ldquoNaoslashy Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli caugravei gigrave laoslash soumliuml tu taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet hay ntildeaiumli Boagrave-taugravet (MahAringsattva) Neaacuteu Boagrave-taugravet hay ntildeaiumli Boagrave-taugravet trigrave gioumlotilde nhaatilden nhuiumlc laoslash soumliuml hieagraven laoslashnh meagravem moucircng khoacircng baiumlo ntildeoaumlng vaoslash gaacircy roaacutei loaiumln trong taacircm Ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng Boagrave-taugravet khoacircng voaumli haoslashnh ntildeoaumlng hoaeumlc phaacircn bieaumlt maoslash quaugraven thaaumlt toumlocircugraveng cuucirca hieaumln toumlocirciumlng Ntildeaacircy goiumli laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp nhaatilden nhuiumlcrdquo581

(文殊師利云何名菩薩摩訶薩行處 若菩薩摩訶薩住忍

褥地

柔和善順而不卒暴心亦不敬又復於法無所行而觀諸法如實相

亦不行不分別是名菩薩摩訶薩行處)582

Boagrave-taugravet Di-laeumlc (Maitreya Bodhisattva 彌勒菩薩) nougravei vocircugravei Vaecircn-thuoslash Souml-locirciumli Boagrave-taugravet (Mantildejuplusmnrī Bodhisattva 文殊師利菩薩) raegraveng moaumlt soaacute caugravec ntildeeauml toumlucirc cuucirca ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn ntildeaotilde tu taaumlp nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt (kbdquoAringnti PAringramitAring 忍辱波羅密) Trong khi tu taaumlp nhaatilden nhuiumlc Boagrave-taugravet nhaatilden chograveu khoacircng giaaumln doumlotilde troumlocircugravec caugravec pheacirc bigravenh chaelig triacutech vaoslash haacircm doaiuml cuucirca caugravec tyoslash-kheo kieacircu maiumln nhouml trong 579 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 38 580 妙 法 蓮 華 經 trang 18 581 LS trang 197 582 妙 法 蓮 華 經 trang 185

Boagrave-taugravet-haiumlnh 389

kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajraccedikAring PrajAringntildeAring PAringramitAring) chaelig daiumly

Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Nhouml lai nougravei nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt khoacircng phaucirci laoslash nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt mocircugravei goiumli laoslash nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt Vigrave cocircugrave sao Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave nhouml thuocircucirc xoumla Ta bograve vua Ca-locirciumli (Kali) caeacutet ntildeoumlugravet thaacircn thearing Ta khi aaacutey khoacircng cougrave toumlocircugraveng ngaotilde toumlocircugraveng nhaacircn toumlocircugraveng chuugraveng sanh toumlocircugraveng thoiuml giaucirc Vigrave cocircugrave sao Ta thuocircucirc xoumla khi thaacircn thearing bograve caeacutet ra toumloslashng phaagraven neaacuteu cooslashn toumlocircugraveng ngaotilde toumlocircugraveng nhaacircn toumlocircugraveng chuugraveng sanh toumlocircugraveng thoiuml giaucirc thigrave ta seotilde sanh taacircm saacircn haaumln Naoslashy Tuoslash-boagrave-ntildeeagrave Laiumli nhocircugrave thuocircucirc quaugrave khoumlugrave naecircm traecircm ntildeocircoslashi ta laoslashm tieacircn nhaacircn nhaatilden nhuiumlc vaoslasho luugravec aaacutey ta cuotildeng khoacircng cougrave toumlocircugraveng ngaotilde toumlocircugraveng nhaacircn toumlocircugraveng chuugraveng sanh toumlocircugraveng thoiuml giaucirc Theaacute neacircn Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet neacircn ligravea taaacutet caucirc toumlocircugraveng maoslash phaugravet taacircm voacirc-thoumlocirciumlng chaugravenh-ntildeauacuteng chaugravenh-giaugravec chauacuteng neacircn truiuml saeacutec sanh taacircm chauacuteng neacircn truiuml thanh houmlocircng vograve xuugravec phaugravep sanh taacircm neacircn sanh taacircm khoacircng choatilde truiuml Neaacuteu taacircm cougrave truiuml aeacutet laoslash khoacircng phaucirci truiuml Theaacute neacircn Nhouml-lai nougravei taacircm Boagrave-taugravet neacircn khoacircng truiuml saeacutec maoslash boaacute thiacute Naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet vigrave locirciumli iacutech taaacutet caucirc chuugraveng sanh neacircn nhouml theaacute maoslash boaacute thiacute Nhouml lai nougravei taaacutet caucirc caugravec toumlocircugraveng toumlugravec khoacircng phaucirci toumlocircugraveng Laiumli nougravei taaacutet caucirc chuugraveng sanh toumlugravec khoacircng phaucirci chuugraveng sanhrdquo

(須 菩 提忍 辱 波 羅 密如 來 說 非 忍 辱 波 羅

密 是 名 忍 褥 波 羅 密何 以 故須 菩 提如 我 昔

為 歌 利 王 害 截 身 體 我 於 爾 時無 我 相無 人

相無 眾 生 相無 壽 者 相 何 以 故我 於 往 昔 支

解 時若 有 我 相人 相眾 生 相壽 者 相應 生 瞋

恨須 菩 提 又 念 過 去 於 五 百 世作 忍 仙 人 於 所

世無 我 相無 人 相無 眾 生 相無 壽 者 相是 故

須 菩 提 菩 薩 應 離 一 切 相 發 阿 耨 多 羅 三 藐 三

菩 提 心不 應 住 色 生不 應 住 聲香味觸法

生 心應 生 無 所 住 心若 心 有 住 即 為 非 住是

故 佛 說 菩 提 心不 應 住 色 布 施須 菩 提菩 薩

為 利 益 一 切 眾 生應 如 是 布 施如 來說 切 諸

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 390

相即 是 非 相又 說 一 切 眾 生即 非 眾 生)583

Nhaatilden nhuiumlc Ba-la-maaumlt laoslash quan troiumlng bocircucirci chiacutenh nhaatilden nhuiumlc mang chuugraveng ta gaagraven vocircugravei soumliuml thanh thaucircn traagravem toacutenh cuucirca nieaacutet-baoslashn Trong Sangharakshita daiumly raegraveng ldquoNhaatilden nhuiumlc laoslash moaumlt ntildeoumlugravec haiumlnh phoumlugravec hocirciumlp bocircucirci bao goagravem khoacircng chaelig nhaatilden nhograven vaoslash chograveu ntildeoumliumlng maoslash cooslashn tigravenh thoumlocircng soumliuml khieacircm toaacuten nhaatilden naiumli khoacircng cougrave giaaumln doumlotilde vaoslash traucirc thuoslashrdquo584

Trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea (Bodhisattvabhumi 菩薩地)585 nougravei cougrave ba loaiumli nhaatilden nhuiumlc

Hai loaiumli ntildeaagraveu ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh nghoacutea laoslash khoacircng cougrave augravec caucircm nhouml nhaatilden nhuiumlc tha thoumlugrave cho chiacutenh ngoumlocircoslashi gaacircy cho Boagrave-taugravet soumliuml thoumlocircng toaringn veagrave thearing xaugravec cuotildeng nhouml tinh thaagraven vaoslash kieacircn nhaatilden ntildeearing chograveu ntildeoumliumlng soumliuml ntildeau khoaring khoacircng thearing traugravenh ntildeoumlocirciumlc vaoslash phaucirci chaaacutep nhaaumln Thoumlocircng toaringn cougrave thearing laoslash moaumlt soumliuml augravem chaelig cho baaacutet coumlugrave soumliuml taoslashn nhaatilden naoslasho hoaeumlc voacirc tigravenh hay coaacute yugrave gaacircy ra Hai loaiumli nhaatilden nhuiumlc naoslashy cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc haoslashnh nhouml moaumlt ntildeoumlugravec haiumlnh xaotilde hoaumli vocircugravei quan ntildeiearingm raegraveng chaaacutep cougrave khaugravei nieaumlm lsquongaotildersquo vaoslash lsquophaugraveprsquo laoslash hoaoslashn toaoslashn thiacutech hocirciumlp vaoslash maeumlc daagraveu laoslash voacirc haiumli cho muiumlc ntildeiacutech tu taaumlp naoslashy nhoumlng chuugraveng trocircucirc thaoslashnh nguy haiumli vaoslash tieacircu coumliumlc khi ntildeoumlocirciumlc soumlucirc duiumlng lsquongaotilde vaoslash phaugraveprsquo cho vieaumlc ntildeieagraveu hoaoslash saacircn giaaumln vaoslash oaugraven thuoslash

Toumloslash hai loaiumli naoslashy naucircy sanh loaiumli nhaatilden thoumlugrave ba laoslash loaiumli

583 金 剛 般 若 波 羅 密 經trang 120-1 584 Gunapala Dharmasiri Fundamentals of Buddhist Ethics Singapore

The Buddhist Research Society 1986 trang 207 585 BB trang 189

Boagrave-taugravet-haiumlnh 391

nhaatilden khoacircng thoumliumlc haoslashnh nhouml moaumlt ntildeoumlugravec haiumlnh xaotilde hoaumli maoslash laoslash moaumlt soumliuml oumlugraveng duiumlng tu taaumlp Taugravenh-khoacircng giaucirci thoaugravet Caucirc hai loaiumli nhaatilden ntildeaagraveu caagraven thieaacutet ntildeearing Boagrave-taugravet boumlocircugravec vaoslasho loaiumli nhaatilden thoumlugrave ba ntildeougrave laoslash lsquovoacirc sanh phaugravep nhaatildenrsquo (anutpattikadharma-kbdquoAringnti 無生法忍) toumlugravec toumloslash toumliuml taugravenh baucircn chaaacutet Boagrave-taugravet ntildeaotilde nhaatilden chograveu ntildeoumlocirciumlc caugravec phaugravep voacirc thoumlocircoslashng thay ntildeoaringi khoacircng phaucirci do nhaacircn duyeacircn maoslash haiumlnh nhaatilden nhuiumlc phaugravet sanh ntildeaacircy laoslash trigravenh ntildeoauml cao nhaaacutet cuucirca haiumlnh nhaatilden nhuiumlc Bocircucirci hiearingu ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca caugravec phaugravep Boagrave-taugravet khoacircng naeacutem gioumlotilde chaaacutep thuucirc khoacircng phaacircn bieaumlt (不作分別) Baucircn chaaacutet theaacute gian laoslash ntildeieagraveu kieaumln khoacircng thaaumlt thay ntildeoaringi trong khi quan ntildeiearingm xuaaacutet theaacute gian hiearingu ntildeoumlocirciumlc Taugravenh-khoacircng baaacutet nhograve cuucirca caugravec phaugravep Maeumlt duoslash chuugraveng khoacircng phaucirci hai nhoumlng chuugraveng cuotildeng khoacircng phaucirci moaumlt Do tueauml giaugravec nhouml vaaumly Boagrave-taugravet phaugravet sanh looslashng togravenh tiacuten vaoslasho caugravec phaugravep nhouml thaaumlt vaoslash tiacuten taacircm baaacutet thoaacutei (信心不轉)586 Chiacutenh khaucirc naecircng voacirc sanh phaugravep nhaatilden naoslashy (Bodhisattvas dharmakbdquoAringnti 法忍) ntildeaotilde duy trigrave soumliuml hiearingu caugravec phaugravep nhouml thaaumlt Chiacutenh khaucirc naecircng naoslashy ntildeearing cougrave looslashng tiacuten trong soumliuml thanh togravenh vaoslash tiacutenh khoacircng lay chuyearingn ntildeoumlocirciumlc vaoslasho caugravec phaugravep thoaiumli cuucirca ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn veagrave loaiumli boucirc caugravec quan ntildeiearingm sai laagravem vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chaacircn thaaumlt caugravec phaugravep ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Voacirc-sanh-phaugravep nhaatilden587 Looslashng tiacuten thaoslashnh voumlotildeng chaeacutec taacircm voumlocirciumlt khoucirci loumlocircotildeng loumliuml vaoslash xoacircn xao vaoslash khi naecircng loumliumlc cuucirca Boagrave-taugravet caoslashng voumlotildeng maiumlnh 586 The MahAring-prajntildeAringpAringramitAring-plusmnAringstra of NAringgAringrjuna (tr KumAringrajneva) T 1509 Taaumlp 25 trang 168 b 587 Nhouml treacircn trang 170c

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 392

taacircm Boagrave-taugravet cougrave thearing chaaacutep nhaaumln vaoslash naeacutem gioumlotilde nhouml thaaumlt caugravec phaugravep Ntildeaacircy goiumli laoslash phaugravep nhaatilden588

Do soumlugravec thieagraven ntildeogravenh taacircm trocircucirc neacircn nheiuml nhaoslashng nhu nhuyeaacuten (柔軟) vaoslash thanh togravenh (清淨) Trong traiumlng thaugravei naoslashy khi Boagrave-taugravet nghe locircoslashi daiumly veagrave baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep lieagraven oumlugraveng taacircm laotildenh hoaumli (應心與會) gioumlotilde looslashng tin voumlotildeng chaeacutec (信著) vaoslash thaacircm nhaaumlp saacircu beacircn trong vaoslash toumliuml taiumlo gioumlotildea nghi ngocircoslash vaoslash xoacircn xao troumlocircugravec hieaumln toumlocirciumlng vaoslash baucircn chaaacutet caugravec phaugravep Ntildeaacircy laoslash phaugravep nhaatilden589 Nhaatilden vocircugravei caugravec phaugravep nhouml thaaumlt Vocircugravei phaugravep nhaatilden Boagrave-taugravet boumlocircugravec vaoslasho coumlucirca triacute tueauml (入智慧門) vaoslash quaugraven (觀) vuotilde truiuml thoumliumlc taiumli khoacircng cougrave baaacutet thoaacutei (不退) vaoslash baaacutet hoaacutei (不悔)590 Sau khi thaaacutey ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet cuucirca tueauml giaugravec ba-la-maaumlt Boagrave-taugravet khoacircng voiumlng toumlocircucircng taacircm cuucirca ngaoslashi vaatilden toumliuml taiumli khoucirci caugravec chaaacutep thuucirc vaoslash vigrave vaaumly ngaoslashi cougrave khaucirc naecircng nhaatilden chograveu caugravec phaugravep591 Do theaacute Voacirc-troumlocircugravec (AsaUgravega 無著) nhaoslash trieaacutet hoiumlc veagrave Du-giaoslash luaaumln (YogAringcAringra 瑜伽論) ntildeaotilde nougravei lsquoNhaatilden nhuiumlc (忍辱) laoslash yeaacuteu toaacute quan troiumlng nhaaacutet ntildeearing caugravec Boagrave-taugravet thoumlugravec taelignhrsquo vaoslash nhaatilden nhuiumlc naoslashy cuotildeng cougrave moaacutei lieacircn quan ntildeeaacuten phaugravep thaacircn (Dharmakaya 法身)

Nhaatilden nhuiumlc laoslash neagraven taucircng cuucirca caugravech soaacuteng doumliumla treacircn tueauml giaugravec Sau khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc voacirc-sanh-phaugravep-nhaatilden (Anutpattika-dharma-kbdquoAringnti) Boagrave-taugravet tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc toaoslashn theaacute giocircugravei naoslashy laoslash Taugravenh-khoacircng vaoslash hoaoslashn toaoslashn toumliuml taiumli 588 Nhouml treacircn trang 171c 589 Nhouml treacircn 590 Nhouml treacircn trang 172a 591 Nhouml treacircn trang 172a 97b 168b trocircucirc ntildei 415b amp 417c

Boagrave-taugravet-haiumlnh 393

buoacircng xaucirc Baegraveng caugravech thieaacutet laaumlp baucircn chaaacutet chaacircn thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep Boagrave-taugravet khoacircng naeacutem gioumlotilde vaoslash tham luyeaacuten theaacute giocircugravei 4) Tinh taaacuten Ba-la-maaumlt (Vnerya PAringramitAring 精進波羅密)

Tinh taaacuten Ba-la-maaumlt laoslash nguoagraven naecircng loumliumlc ntildeearing baeacutet ntildeaagraveu soumliuml nghieaumlp Boagrave-taugravet vaoslash tieaacutep tuiumlc noatilde loumliumlc cho ntildeeaacuten ngaoslashy ntildeaiumlt giaugravec ngoauml hoaoslashn toaoslashn

Tinh taaacuten cougrave ba 1 Naecircng loumliumlc vaoslash khaucirc naecircng chograveu ntildeoumliumlng ntildeoumlocirciumlc xem nhouml augraveo giaugravep

baucirco veauml khi gaeumlp nhoumlotildeng khougrave khaecircn vaoslash laoslash neagraven taucircng coaring vuotilde caagraven thieaacutet ntildeearing traugravenh soumliuml thaaacutet voiumlng tieacircu coumliumlc

2 Naecircng loumliumlc ntildeearing hoatilde trocirciuml soumliuml nhieaumlt tigravenh vaoslash yugrave chiacute voumlotildeng maiumlnh 3 Naecircng loumliumlc khoacircng meaumlt mootildei ntildeearing hoaoslashn thaoslashnh soumliuml locirciumli iacutech an

laiumlc cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh592

Ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva) ntildeaotilde phaacircn tiacutech roaumlng theacircm toumloslash cuucirca tinh taaacuten ba-la-maaumlt nhouml sau

ldquoCaugravei gigrave laoslash tinh taaacuten YUgrave chiacute kieacircn quyeaacutet theo ntildeuoaringi muiumlc ntildeiacutech toaacutet Vaoslash caugravei gigrave laoslash ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei tinh taaacuten ndash Laoslashm bieaacuteng uearing oaucirci chaaacutep thuucirc thaaacutet voiumlng vaoslash toumliuml coi reotilde migravenhrdquo593

Cuotildeng thaaumlt thuugrave vograve neaacuteu ocircucirc ntildeaacircy ta triacutech daatilden theacircm yugrave kieaacuten cuucirca Mahatma Gandhi - nhaoslash laotildenh ntildeaiumlo phong traoslasho ntildeaaacuteu tranh toumliuml do cho daacircn AAacuten khoucirci thoumliumlc daacircn Anh

ldquoNoatilde loumliumlc khoacircng doumloslashng nghoacute (duoslash ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt ntildeaiumlo ntildeoumlugravec hay toacircn giaugraveo) ntildeearing ntildeaiumlt soumliuml toumliuml thanh togravenh vaoslash cougrave thearing phaugravet triearingn thaoslashnh tiacutenh nhaatilden nhuiumlc trong chuugraveng tardquo594

592 BB trang 200 trocircucirc ntildei 593 EE trang 73 594 RK Prabhu and U R Rao The Mind of Mahatma Gandhi

Navajivan publishing House Ahmedabad 1969 trang 31

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 394

Vigrave vaaumly Boagrave-taugravet tinh taaacuten traoslashn ntildeaagravey naecircng loumliumlc caagraveu soumliuml thanh togravenh Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma PuœOslasharika Sacirctra 妙法蓮花經) ntildeaotilde moacirc taucirc chi tieaacutet Boagrave-taugravet tu taaumlp tinh taaacuten ba-la-maaumlt baegraveng caugravech khoacircng aecircn vaoslash nguucirc ntildeearing tinh taaacuten chuyeacircn nghieacircn coumlugraveu Phaaumlt phaugravep Boagrave-taugravet ntildeaotilde toumliuml tieaacutet cheaacute trong aecircn uoaacuteng soaacuteng trong roumloslashng saacircu nuugravei thauumlm ntildeearing noatilde loumliumlc caagraven caagraveu Phaaumlt quaucirc Taiumli ntildeaacircy Boagrave-taugravet cuotildeng thaaacutey cougrave chouml Boagrave-taugravet khaugravec choumla toumloslashng bao giocircoslash nguucirc Neaacuteu cougrave meaumlt hoiuml ngoagravei vaoslash thieaacutep ntildei moaumlt chuugravet thoacirci

ldquoNeaacuteu cougrave nhoumlotildeng chuugraveng sanh chuugrave taacircm theo Ntildeoumlugravec Phaaumlt baaumlc Theaacute-toacircn ntildeearing nghe phaugravep tin vaoslash chaaacutep nhaaumln phaugravep roagravei tinh taaacuten tigravem caagraveu tueauml giaugravec hueauml Phaaumlt triacute tueauml ntildeeaacuten toumloslash toumliuml nougrave toumlugravec triacute voacirc souml naecircng loumliumlc vaoslash giaucirci thoaugravet khoucirci socirciuml haotildei Boagrave-taugravet thoumlocircng xougravet vaoslash an uucirci voacirc soaacute chuugraveng sanh mang locirciumli iacutech ntildeeaacuten cho chouml thieacircn vaoslash loaoslashi ngoumlocircoslashi vaoslash coumlugraveu taaacutet caucirc chuugraveng sanh Nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Bocircucirci vigrave chouml Boagrave-taugravet tigravem caagraveu Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Ntildeaiumli Boagrave-taugravetrdquo595

(若有眾生從佛世尊聽法信受勤修精進求一切智佛智自

然智無師智如來知見力無所畏愍念安樂無量眾生利益天人

度說一切是名大乘菩薩求此乘故名為摩訶薩如彼諸子為求

鹿車出於火宅)596

ldquoNaoslashy A-daaumlt-ntildea Cougrave nhoumlotildeng thieaumln nam toumlucirc khoacircng thiacutech ocircucirc trong ntildeaiumli chuugraveng vaoslash tham gia vaoslasho caugravec cuoaumlc taugraven gaatildeu Chouml thieaumln nam toumlucirc ntildeougrave chaelig thiacutech ocircucirc nocirci yeacircn toacutenh chuyeacircn tu tinh taaacuten khoacircng toumloslashng nghaelig ngocirci cuotildeng khoacircng thiacutech soaacuteng ocircucirc cootildei ngoumlocircoslashi hoaeumlc trocircoslashi maoslash chaelig thiacutech an truiuml vaoslasho triacute tueauml thaacircm saacircu giaucirci thoaugravet khoucirci caugravec choumlocircugraveng ngaiumli Hoan haelig vocircugravei phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt moaumlt looslashng tinh taaacuten ntildeearing caagraveu triacute tueauml toaacutei thoumlocirciumlngrdquo597

595 LS trang 61 596 妙 法 蓮 華 經trang 65-6 597 LS trang 219

Boagrave-taugravet-haiumlnh 395

(阿逸多是諸善南子等不樂在眾多有所說樂靜處勤行精

進未曾休息亦不依止人天而住樂智無有障礙亦樂於諸佛之

法一念精進求無上慧)598

Theo ngaoslashi Togravech-thieacircn (divideAringntideva) cougrave ba laotildenh voumliumlc ntildeearing tu taaumlp tinh taaacuten

1 Toumliuml tin khaucirc naecircng chuucirc ntildeoaumlng cuucirca chiacutenh migravenh maoslash ntildeieagraveu naoslashy phaugravet triearingn troumliumlc tieaacutep toumloslash phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

2 Toumliuml kiacutenh troiumlng nhouml moaumlt soumliuml ngaecircn chaeumln caugravec tai hoiumla toumloslash chaaacutep thuucirc augravec caucircm vaoslash voiumlng toumlocircucircng

3 Naecircng loumliumlc cuucirca looslashng toumliuml tin khoacircng bograve beucirc gaotildey hay lay chuyearingn bocircucirci yugrave kieaacuten sai laagravem cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec599

Tinh taaacuten khoacircng ntildeocircn giaucircn chaelig laoslash naecircng loumliumlc cuucirca soumlugravec maiumlnh yugrave chiacute trong vieaumlc tu taaumlp maoslash cooslashn laoslash naecircng loumliumlc caagraven thieaacutet ntildeearing duy trigrave soumliuml taugravec yugrave toumlocircng tuiumlc vaoslash ntildeearing quaugraven saugravet taaacutet caucirc laotildenh voumliumlc cuucirca kinh nghieaumlm vocircugravei soumliuml kieacircn nhaatilden vaoslash chaecircm chuugrave toaumlt ntildeoauml

Ntildeaagraveu tieacircn tinh taaacuten ntildeoumlocirciumlc cho laoslash xuaaacutet phaugravet toumloslash looslashng tin hay tuoslashy tiacuten haoslashnh (plusmnraddhAringnusAringrin 隨信行) cuucirca Taugravenh-khoacircng Tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca Taugravenh-khoacircng Boagrave-taugravet tinh taaacuten lieacircn tuiumlc cho ntildeeaacuten ngaoslashy ntildeaiumlt giaugravec ngoauml nhouml kinh The Large Sacirctra on Perfect Wisdom (kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt) moacirc taucirc

ldquoNtildeieagraveu ntildeaagraveu tieacircn tu taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet laoslash tinh taaacuten tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng Khi Boagrave-taugravet thaacircm nhaaumlp Taugravenh-khoacircng Boagrave-taugravet ntildeaotilde khoacircng theo haiumlnh Thanh vaecircn hay Biacutech-chi Phaaumlt maoslash laoslash tu taaumlp theo phoumlocircng phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Boagrave-taugravet vaoslash nhanh chougraveng ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tueauml giaugravec Gioumlotildea nhoumlotildeng tinh taaacuten cuucirca Boagrave-taugravet

598 妙 法 蓮 華 經trang 205-6 599 EE trang 74

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 396

thigrave tinh taaacuten caagraveu triacute tueauml hoaoslashn haucirco laoslash cao nhaaacutet toaacutet nhaaacutet ntildeoumlocirciumlc loumliumla choiumln nhaaacutet xuaaacutet saeacutec nhaaacutet ntildeaagraveu tieacircn khoacircng troaumli hocircn voacirc song vaoslash sieacircu phaoslashm nhaaacutet Vaoslash taiumli sao Bocircucirci vigrave khoacircng gigrave cao hocircn lsquotinh taaacutenrsquo ntildeougrave laoslash lsquotinh taaacutenrsquoveagrave triacute tueauml hoaoslashn haucirco veagrave Taugravenh-khoacircng veagrave voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc nguyeaumlnrdquo600

Do tinh thaagraven khoacircng chaaacutep thuucirc Boagrave-taugravet tu taaumlp tinh taaacuten ba-la-maaumlt Tinh chuyeacircn tinh taaacuten seotilde taecircng troumlocircucircng naecircng loumliumlc tinh thaagraven laoslashm neagraven taucircng ntildeearing tu taaumlp thieagraven cuotildeng nhouml triacute tueauml601 Tinh taaacuten (精進) cuotildeng ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash duiumlc nhouml-yugrave-tuugravec vaoslash soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca baaacutet phougraveng daaumlt (apramAringda 不放逸) Quyeaacutet taacircm ntildeeaacuten troumlocircugravec roagravei theo ntildeougrave laoslash tinh taaacuten noatilde loumliumlc tieaacuten tu vaoslash taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave yeaacuteu toaacute cuucirca tinh thaagraven baiumlc nhoumlocirciumlc laoslashm trigrave treauml soumliuml voumlocircn leacircn602 Boagrave-taugravet toumloslash luugravec ntildeaagraveu vocircugravei yugrave chiacute theo locircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly ntildeaotilde tu taaumlp taaacutet caucirc thieaumln haiumlnh vaoslash toumloslash toumloslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tinh taaacuten ba-la-maaumlt Chiacutenh tinh taaacuten naoslashy ntildeaotilde thuugravec ntildeaaringy ntildeoumla Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Phaaumlt ntildeaiumlo cho neacircn goiumli laoslash tinh taaacuten ba-la-maaumlt603

5) Thieagraven ntildeogravenh Ba-la-maaumlt (DhyAringna PAringramitAring 禪定波羅密)

Thieagraven ntildeogravenh laoslash phoumlocircng phaugravep chuyearingn hoaugrave voumlocirciumlt thoaugravet khoucirci nhoumlotildeng taaumlp khiacute touml toumlocircucircng thoacirc vaoslash teaacute cuucirca caucirc yugrave chiacute laatilden tri thoumlugravec ngang qua soumliuml tieaacuten triearingn cuucirca tueauml giaugravec nhigraven saacircu vaoslasho baucircn chaaacutet cuucirca tieaacuten trigravenh nhaaumln thoumlugravec luaaumln vaoslash khaugravei nieaumlm nhouml chuugraveng ntildeaotilde aucircnh houmlocircucircng trong thoumliumlc 600 LSPW trang 65 601 The MahAring-prajntildeAringpAringramitAring-plusmnAringstra of NAringgAringrjuna (tr KumAringrajneva) T 1509 Taaumlp 25 trang 172 b 602 Nhouml treacircn trang 173c 603 Nhouml treacircn trang 174c

Boagrave-taugravet-haiumlnh 397

nghieaumlm moatildei ngaoslashy Muiumlc ntildeiacutech coumlugraveu caugravenh cuucirca vieaumlc thoumliumlc taaumlp thieagraven nhouml theaacute khoacircng taugravech rocircoslashi migravenh khoucirci theaacute giocircugravei beacircn ngoaoslashi maoslash taiumlo ra moaumlt taacircm lyugrave voumlotildeng chaeacutec vaoslash taugravec yugrave cougrave thearing laoslashm neagraven taucircng hoaiumlt ntildeoaumlng cho vieaumlc ntildeaugravenh giaugrave yugrave nghoacutea cuucirca baaacutet kyoslash thoumliumlc nghieaumlm naoslasho theo phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Trong caugravec moaacutei quan heauml caucircm giaugravec ntildeoumlocirciumlc naeacutem gioumlotilde khoacircng xem nheiuml vaoslash vigrave ntildeaacircy laoslash soumliuml caagraven thieaacutet tuyeaumlt ntildeoaacutei ntildeearing laoslashm suy yeaacuteu baucircn ngaotilde vaoslash chaaacutep thuucirc vaoslasho nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm hoaeumlc quan ntildeiearingm cuucirca baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho

Dooslashng hieaumln houmlotildeu ntildeoumlocirciumlc xem nhouml laoslash taugravec ntildeoaumlng bieaacuten ntildeoaringi cougrave tiacutenh caugravech sinh ntildeoaumlng vaoslash lieacircn tuiumlc gioumlotildea saugraveu caecircn vaoslash saugraveu traagraven ndash taugravec ntildeoaumlng ntildeoumlocirciumlc kinh qua treacircn neagraven taucircng cuucirca soumliuml khoacircng toagraven taiumli voumlotildeng chaeacutec Hiearingu ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu naoslashy tieaacuten trigravenh sinh hoaiumlt dieatilden ra haoslashng ngaoslashy chauacuteng nhoumlotildeng seotilde khoacircng phaugravet sinh voiumlng toumlocircucircng maoslash cooslashn taecircng troumlocircucircng soumliuml hiearingu bieaacutet trieaacutet lyugrave cuoaumlc soaacuteng Cuoaumlc ntildeocircoslashi vaatilden hieaumln houmlotildeu nhouml chuugraveng ntildeang laoslash nhoumlng vocircugravei soumliuml hiearingu trieaacutet lyugrave tinh teaacute chiacuten chaeacuten vaoslash soumliuml oumlugraveng duiumlng troumliumlc tieaacutep cuucirca nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm naoslashy Boagrave-taugravet tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc yugrave nghoacutea cuucirca Taugravenh-khoacircng phocirci baoslashy nhouml moaumlt khuynh houmlocircugraveng mocircugravei trong quy trigravenh cuotilde cuucirca caugravec phaugravep ndash moaumlt soumliuml caucircm nhaaumln mocircugravei vaoslash toumliuml nhieacircn laoslash lsquo(Taugravenh-khoacircng) doumlocircoslashng nhouml noaringi leacircn toumloslash chiacutenh caugravec phaugraveprsquo

Soumliuml an ntildeogravenh beacircn trong cuucirca Boagrave-taugravet laoslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc Taugravenh-khoacircng khoacircng cougrave soumliuml cuiuml thearing hoaugrave touml toumlocircucircng vaoslash do theaacute giaucirci thoaugravet khoucirci soumliuml xuyeacircn taiumlc cuucirca toumliuml ngaotilde trung taacircm thieacircn veagrave tigravenh caucircm Noaumli khoacircng

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 398

ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc nhouml naecircng loumliumlc biearingu troumlng cho soumliuml giaugravec ngoauml chaacircn nhouml toumlugravec Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) taiumli hieaumln houmlotildeu thoumliumlc nghieaumlm moatildei ngaoslashy khaucirc naecircng thaaacutey toumliuml migravenh vaoslash caugravec phaugravep theaacute giocircugravei vocircugravei lsquotueauml giaugravec nhouml thograversquo veagrave caugravec moaacutei lieacircn quan cuucirca chuugraveng vocircugravei nhau Soumliuml an togravenh cuucirca choumlugraveng nghieaumlm cao nhaaacutet chaugravenh ntildeogravenh (samyak-samAringdhi 正定) lieacircn quan vocircugravei soumliuml bieaacuten ntildeoaringi vaoslash hoaoslash hocirciumlp hoaugrave toaoslashn thearing caugrave nhaacircn toumloslash ntildeougrave thaugravei ntildeoauml vaoslash ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca Boagrave-taugravet laoslash hoaoslashn haucirco toumlocircng oumlugraveng vocircugravei tueauml giaugravec ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ngang qua soumliuml quaugraven chieaacuteu nhouml trong kinh The Large Sacirctra on Perfect Wisdom ntildeaotilde moacirc taucirc soaacuteng ntildeoaumlng soumliuml quaugraven chieaacuteu (觀) caugravec phaugravep nhouml

ldquo Boagrave-taugravet khoacircng truiuml nocirci baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho quaugraven chieaacuteu baucircn chaaacutet thoumliumlc cuucirca caugravec phaugravep khuyeacircn nhuucirc caugravec chuugraveng sanh khaugravec cuotildeng quaugraven chieaacuteu taaacutet caucirc caugravec phaugravep nhoumlng khoacircng bao giocircoslash Boagrave-taugravet chaaacutep thuucirc baaacutet coumlugrave phaugravep naoslasho

Laiumli noumlotildea naoslashy Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet Ntildeaiumli-thoumloslasha baaumlc ntildeaiumli nhaacircn quaugraven thaaacutey Taugravenh-khoacircng cuucirca chuucirc thearing cuotildeng toumlugravec laoslash thaaacutey Taugravenh-khoacircng cuucirca ntildeoaacutei thearingrdquo

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca chuucirc thearing Caugravec phaugravep doumliumla treacircn chuucirc thearing laoslash maeacutet tai muotildei loumlocircotildei thaacircn vaoslash yugrave Chiacutenh taiumli maeacutet laoslash khoacircng maeacutet bocircucirci vigrave nougrave khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Taiumli sao Bocircucirci vigrave nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca maeacutet Cuotildeng gioaacuteng theaacute tai muotildei loumlocircotildei thaacircn vaoslash yugrave

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca ntildeoaacutei thearing Caugravec phaugravep doumliumla treacircn chuucirc thearing laoslash saeacutec thanh houmlocircng vograve xuugravec vaoslash phaugravep Chiacutenh taiumli saeacutec laoslash khoacircng saeacutec bocircucirci vigrave nougrave khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Taiumli sao Bocircucirci vigrave nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca maeacutet Cuotildeng gioaacuteng theaacute thanh houmlocircng vograve xuugravec vaoslash phaugravep

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca Taugravenh-khoacircng Taugravenh-khoacircng

Boagrave-taugravet-haiumlnh 399

cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash khoacircng cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeougrave bocircucirci vigrave nougrave khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Vaoslash nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca nougrave

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng voacirc taaumln Ntildeougrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca voacirc cuoslashng khoacircng chaaacutem doumlugravet voacirc taaumln ntildeougrave laoslash khoacircng cuucirca voacirc taaumln bocircucirci vigrave nougrave khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Vaoslash nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca nougrave

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca voacirc thuucircy vaoslash voacirc chung Ntildeougrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca khoacircng cougrave khocircucirci thuucircy vaoslash khocircucirci chung vaoslash vigrave theaacute khocircucirci trung cuotildeng khoacircng toagraven taiumli Vaoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca khoacircng cougrave ntildeoaiumln ntildeaagraveu cuotildeng khoacircng cougrave ntildeoaiumln gioumlotildea cuotildeng khoacircng cougrave ntildeoaiumln cuoaacutei bocircucirci vigrave khoacircng cougrave gigrave ntildeeaacuten hoaeumlc ntildei Ntildeaagraveu gioumlotildea vaoslash cuoaacutei cuotildeng khoacircng cougrave ntildeaagraveu gioumlotildea vaoslash cuoaacutei bocircucirci vigrave chuugraveng khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Vaoslash nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca chuugraveng

Caugravei gigrave laoslash Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep Taaacutet caucirc caugravec phaugravep nghoacutea laoslash naecircm uaaringn moumlocircoslashi hai xoumlugrave saugraveu thoumlugravec saugraveu xuugravec saugraveu thoiuml caugravec phaugravep houmlotildeu vi vaoslash voacirc vi Chiacutenh taaacutet caucirc caugravec phaugravep laoslash khoacircng taaacutet caucirc caugravec phaugravep bocircucirci vigrave chuugraveng khoacircng cougrave khoacircng chuyearingn cuotildeng khoacircng huyucirc dieaumlt Vaoslash nhouml theaacute laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca chuugraveng

Ntildeaacircy goiumli laoslash Boagrave-taugravet Ntildeaiumli-thoumloslasha baaumlc ntildeaiumli nhaacircnrdquo604

Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma puœOslasharika Sacirctra) cuotildeng moacirc taucirc Boagrave-taugravet tu taaumlp thieagraven ntildeogravenh ba-la-maaumlt ntildeearing caagraveu ntildeaiumlo giaugravec ngoauml nhouml sau

ldquoLaiumli thaaacutey haoslashng Boagrave-taugravet saacircu vaoslasho caugravec thieagraven ntildeogravenh thaacircn taacircm laeumlng chauacuteng ntildeoaumlng Ntildeearing caagraveu ntildeaiumlo voacirc thoumlocirciumlngrdquo605

604 LSPW trang 143-6 605 Kinh Phaugravep-hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 54

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 400

(又見諸菩薩入諸禪定身心寂不動以求無上道)606

Trong choumlocircng XV ldquoTuoslashng ntildeogravea duotildeng xuaaacutetrdquo (從地勇出品) cuucirca kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa daiumly raegraveng chouml Boagrave-taugravet khoacircng chaelig moaumlt kieaacutep maoslash nhieagraveu kieaacutep tu taaumlp thieagraven ba-la-maaumlt nhouml sau

ldquoToumloslash luugravec thaoslashnh ntildeaiumlo nhaatilden ntildeeaacuten nay kyoslash thoumliumlc choumla bao laacircu maoslash caugravec ntildeaiumli chuugraveng Boagrave-taugravet ntildeougrave ntildeaotilde ocircucirc nocirci voacirc loumlocirciumlng nghigraven muoacircn oumlugravec kieaacutep vigrave Phaaumlt ntildeaiumlo neacircn sieacircng tu tinh taaacuten kheugraveo nhaaumlp xuaaacutet truiuml nocirci voacirc loumlocirciumlng nghigraven muoacircn oumlugravec tam muoaumli ntildeoumlocirciumlc thaagraven thoacircng locircugraven tu haiumlnh thanh togravenh ntildeaotilde laacircu kheugraveo hay thoumlugrave ntildeeauml taaumlp caugravec phaugravep laoslashnh gioucirci nocirci vaaacuten ntildeaugravep laoslash baugraveu quyugrave trong loaoslashi ngoumlocircoslashi taaacutet caucirc theaacute gian raaacutet laoslash iacutet cougraverdquo607

(佛亦如是 得道以來 其實未久 而此大眾諸菩薩等 以於無量千萬億劫 為佛道故 勤行精進善入出住無量百千萬億三妹得大神通 久修梵行 喜能次第習諸善法巧於問答 人中之實 一切世間甚為俙有)608

Vigrave looslashng toumloslash bi thoumlocircng toumlocircucircng caugravec chuugraveng sanh muoaacuten chuyearingn hoaugrave hoiuml maoslash Boagrave-taugravet nguyeaumln tu taaumlp thieagraven quaugraven toumloslash boucirc caugravec thuugrave vui theaacute gian ntildeearing chuyeacircn taacircm truugrave thieagraven Chiacutenh tinh thaagraven khoacircng chaaacutep thuucirc cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde khieaacuten Boagrave-taugravet buoacircng xaucirc khoacircng caagraveu khoacircng ntildeaeacutem (不受味不求報) an togravenh trong thieagraven vograve vaoslash taacircm trocircucirc neacircn meagravem maiumli nhu nhuyeaacuten609 Xuaaacutet thieagraven Boagrave-taugravet boumlocircugravec vaoslasho cootildei duiumlc giocircugravei duoslashng thieaumln xaucirco phoumlocircng tieaumln cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeearing cougrave thearing giuugravep caugravec chuugraveng sanh voumlocirciumlt

606 妙 法 蓮 華 經trang 26 607 Kinh Phap-hoa Choumlocircng XV Phaaringm Tuoslashng Ntildeogravea Duotildeng Xuaaacutet trang 380 608 妙 法 蓮 華 經trang 207 609 The MahAring-prajntildeAringpAringramitAring-plusmnAringstra of NAringgAringrjuna (tr KumAringrajneva) T 1509 Taaumlp 25 trang 187c

Boagrave-taugravet-haiumlnh 401

qua cootildei sanh toumlucirc Ntildeougrave chiacutenh laoslash thieagraven ba-la-maaumlt610 Boagrave-taugravet sau khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thieagraven ntildeogravenh ba-la-maaumlt ngaoslashi toumliuml taiumli khoacircng phaacircn bieaumlt traiumlng thaugravei taacircm ntildeogravenh toacutenh hay naugraveo loaiumln nhouml tuyeaumlt ntildeoaacutei hay houmlotildeu vi bocircucirci leotilde ngaoslashi ntildeaotilde hiearingu ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc taugravenh thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep Baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng cuotildeng laoslash baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca taacircm thieagraven ntildeogravenh an toacutenh611 Thieagraven baotildeo hoaoslash vocircugravei tueauml giaugravec veagrave chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml hoaoslashn haucirco cuucirca nougrave 6) Triacute tueauml Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring PAringramitAring 智慧波羅密)

Kinh Dieaumlu-Phaugravep Lieacircn-hoa trong phaaringm lsquoToumliumlrsquo moacirc taucirc caugravec Boagrave-taugravet tu taaumlp triacute tueauml ba-la-maaumlt nhouml sau

ldquoLaiumli thaaacutey caugravec Boagrave-taugravet Triacute saacircu chiacute beagraven chaeacutec Hay houcirci caugravec ntildeoumlugravec Phaaumlt Nghe roagravei ntildeeagraveu thuiuml trigrave Laiumli thaaacutey haoslashng Phaaumlt toumlucirc Ntildeogravenh tueauml troiumln ntildeaagravey ntildeuucirc Duoslashng voacirc loumlocirciumlng taelig-duiuml Vigrave chuugraveng maoslash giaucircng phaugravep Vui oumla nougravei caugravec phaugravep Daiumly baucirco caugravec Boagrave-taugravet Phaugrave deiumlp chuugraveng binh ma Maoslash ntildeaugravenh reagraven troaacuteng phaugraveprdquo612

(復見菩薩智志固能問諸佛聽悉受按又佛子定慧具足以無

量喻為眾稱法欣樂說無法化諸菩薩破魔兵眾而學法鼓)613

Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash triacute tueauml cuucirca caugravec Boagrave-taugravet raaacutet

610 Nhouml treacircn 611 Nhouml treacircn trang 189 b c 612 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 38 613 妙 法 蓮 華 經trang 18

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 402

thaacircm saacircu vaoslash yugrave chiacute cuucirca caugravec ngaoslashi cuotildeng raaacutet kieacircn coaacute Caugravec Boagrave-taugravet thoumlocircoslashng thoumla vocircugravei Ntildeoumlugravec phaaumlt veagrave caugravec nghi vaaacuten veagrave phaugravep vaoslash thoumliumlc haoslashnh theo giaucirci nghi cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt Nougravei caugravech khaugravec ntildeougrave cuotildeng laoslash nhaaumln trigrave gioumlotilde vaoslash tu taaumlp ba-la-maaumlt Toumlocircng oumlugraveng vocircugravei phaugravep cuotildeng cougrave caugravec phaugravep khaugravec nhouml thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueauml ba-la-maaumlt Caugravec Boagrave-taugravet ntildeaotilde duoslashng voacirc soaacute caugravec thiacute duiuml so saugravenh vaoslash lyugrave thuyeaacutet ntildeearing vigrave locirciumli iacutech cho soaacute ntildeoacircng maoslash thuyeaacutet phaugravep Caugravec Boagrave-taugravet raaacutet haelig laiumlc trong haiumlnh thuyeaacutet phaugravep vaoslash phaugravep thoaiumli caugravec ngaoslashi thuyeaacutet raaacutet thaacircm saacircu vi teaacute vaoslash tuyeaumlt dieaumlu nhouml kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa ntildeaotilde minh hoiumla nhouml sau

ldquoLaiumli cougrave vograve Boagrave-taugravet Giaucircng nougravei phaugravep togravech dieaumlt Duoslashng caugravec locircoslashi daiumly doatilde Daiumly voacirc soaacute chuugraveng sanh Hoaeumlc thaaacutey vograve Boagrave-taugravet Quan saugravet caugravec phaugravep togravenh Ntildeeagraveu khoacircng cougrave hai toumlocircugraveng Cuotildeng nhouml khoaucircng houml khoacircng Laiumli thaaacutey haoslashng Phaaumlt toumlucirc Taacircm khoacircng choatilde meacirc ntildeaeacutem Duoslashng mougraven dieaumlu tueauml naoslashy Maoslash caagraveu ntildeaiumlo Voacirc-thoumlocirciumlngrdquo614

(或有菩薩說寂滅法種種教詔無數眾生有菩薩觀諸法性無

有二相獨如虛空又見佛子心無所著以此妙慧求無上道)615

Phaugravep triacute tueauml maoslash caugravec Boagrave-taugravet giaucircng ocircucirc ntildeaacircy cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash lsquoThoumlocircoslashng togravech dieaumlt phaugraveprsquo (常寂滅法) nghoacutea laoslash taaacutet caucirc phaugravep luoacircn luoacircn mang nghoacutea khoacircng togravech cuucirca 614 Kinh Phaugravep hoa Choumlocircng I Phaaringm Toumliuml trang 40 615 妙 法 蓮 華 經trang 19

Boagrave-taugravet-haiumlnh 403

Taugravenh-khoacircng Boagrave-taugravet duoslashng nhieagraveu phoumlocircng tieaumln vaoslash caugravech thoumlugravec ntildeearing thuyeaacutet phaugravep nhaegravem muiumlc ntildeiacutech khieaacuten chuugraveng sanh

1) Toumloslash meacirc muoaumli ntildeeaacuten tueauml giaugravec 2) Hiearingu bieaacutet chaacircn chaugravenh vaoslash thoumlugravec taelignh 3) Tueauml giaugravec soumliuml thaaumlt cuoaumlc ntildeocircoslashi laoslash khoaring

Caugravec Boagrave-taugravet naoslashy thaaacutey caugravec phaugravep laoslash baaacutet nhograve Ntildeeauml toumlucirc cuucirca chouml Boagrave-taugravet cuotildeng khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho caugravec phaugravep vaoslash duoslashng triacute tueauml sieacircu vieaumlt ntildeearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml

Baucircn chaaacutet cuucirca triacute tueauml Ba-la-maaumlt naoslashy laoslash triacute baaacutet-nhograve (advAringyajntildeana 智不二) nghoacutea laoslash Taugravenh-khoacircng laoslash nguyeacircn lyugrave cocirc baucircn moaacutei lieacircn heauml cuucirca nougrave vocircugravei caugravec ba-la-maaumlt khaugravec Theo Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp naecircm ba-la-maaumlt ntildeaagraveu trong nhieagraveu kieaacutep suoaacutet trong thocircoslashi gian Boagrave-taugravet thanh togravenh triacute tueauml ba-la-maaumlt vaoslash thanh loiumlc caugravec ntildeoaacutei taugravec lieacircn ntildeocircugravei vocircugravei khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave cuucirca lsquotaugravec nhaacircnrsquo lsquohaoslashnh ntildeoaumlngrsquo hoaeumlc lsquongoumlocircoslashi nhaaumlnrsquo Keaacutet hocirciumlp vocircugravei tueauml giaugravec veagrave Taugravenh-khoacircng cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep soumliuml tu taaumlp naoslashy seotilde khieaacuten Boagrave-taugravet giaucirci thoaugravet toumloslash nhoumlotildeng voiumlng toumlocircucircng cuiuml thearing hoaugrave vaoslash phieagraven naotildeo tigravenh caucircm Tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng khieaacuten Boagrave-taugravet thoaugravet khoucirci soumliuml chaaacutep chaeumlc vaoslasho ngoacircn ngoumlotilde quaugraven saugravet vaoslash dieatilden dogravech vaecircn toumliuml laoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu houmlotildeu duiumlng trong chiacutenh chuugraveng nhoumlng choumlocircugraveng ngaiumli trong laotildenh voumliumlc tinh thaagraven khi ntildeaeumlt chuugraveng ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei chaacircn lyugrave giaucirci thoaugravet Qua soumliuml chuyearingn hoaugrave taaacutet caucirc saugraveu ba-la-maaumlt khieaacuten Boagrave-taugravet ngoauml ntildeoumlocirciumlc thaacircn Phaaumlt toumlugravec laoslash phaugravep thaacircn Chaelig tocircugravei ntildeaacircy chuugraveng ta mocircugravei goiumli triacute tueauml ba-

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 404

la-maaumlt laoslash thoumlocirciumlng thuucirc trong caugravec ba-la-maaumlt khaugravec Cuoslashng vocircugravei triacute tueauml ba-la-maaumlt moatildei ba-la-maaumlt khaugravec cuotildeng doumliuml phaagraven vaoslasho vieaumlc taecircng troumlocircucircng soumliuml an laiumlc trong taacircm nhouml baucircn ntildeoaacutei chieaacuteu ntildeaagravey hieaumlu quaucirc troumliumlc tieaacutep tueauml giaugravec tuiumlc ntildeeaacute nhouml baucircn chaaacutet toumlocircng ntildeoaacutei theo ngoumlotilde caucircnh

Triacute tueauml khoacircng tiacutech luyotilde qua soumliuml taecircng daagraven caugravec coacircng thoumlugravec lyugrave thuyeaacutet hoaeumlc qua soumliuml quan heauml ntildeoaacutei vocircugravei baaacutet coumlugrave thoumliumlc thearing vi teaacute sieacircu higravenh hay huyeagraven biacute naoslasho Chiacutenh taacircm uyearingn chuyearingn vaoslash trong saugraveng ntildeaotilde phocirci baoslashy ngang qua loauml trigravenh tu taaumlp Boagrave-taugravet hoaoslashn toaoslashn giaucirci thoaugravet khoucirci khuynh houmlocircugraveng naeacutem gioumlotilde caugravec noaumli dung cuucirca khaugravei nieaumlm hoaugrave vaoslash nhaaumln thoumlugravec luaaumln maeumlc duoslash moaumlt soaacute hoaeumlc taaacutet caucirc chuugraveng ntildeaeumlt neagraven taucircng trong chaacircn lyugrave hoaeumlc thoumliumlc taiumli Triacute tueauml laoslash vaaacuten ntildeeagrave cuucirca caucirc hai nhaaumln thoumlugravec veagrave tri thoumlugravec vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng Boagrave-taugravet khoacircng chaelig khai quang neagraven daoslashy voacirc minh cuucirca caugravec khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave maoslash cooslashn phaucirci thaacircm nhaaumlp vaoslasho thoumliumlc chaaacutet nocirci maoslash khaugravei nieaumlm cuucirca Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc hieaumln hoaugrave qua thaugravei ntildeoauml vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng trong theaacute giocircugravei naoslashy nhouml kinh Ntildeaiumli-Baugravet-nhaotilde minh hoiumla

ldquoNaoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Theaacute naoslasho laoslash vograve Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn ngoumlocircoslashi ntildeaotilde thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml ba-la-maaumlt

Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn Naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli-nhaacircn ntildeaotilde thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca saeacutec thigrave goiumli laoslash thaacircm nhaaumlp Vaoslash nhouml theaacute Boagrave-taugravet gia nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca thoiuml vv cho ntildeeaacuten Taugravenh-khoacircng cuucirca nhaotilden caecircn saeacutec traagraven nhaotilden thoumlugravec vv cho ntildeeaacuten yugrave thoumlugravec Boagrave-taugravet gia nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca Khoaring Khoaring taaumlp Khoaring dieaumlt Con ntildeoumlocircoslashng cuucirca Khoaring dieaumlt Taugravenh-khoacircng cuucirca voacirc minh vv bieaacuten hoaiumli vaoslash cheaacutet Boagrave-

Boagrave-taugravet-haiumlnh 405

taugravet thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep neacircn goiumli laoslash lsquothaacircm nhaaumlprsquo Taiumli nocirci caugravec phaugravep houmlotildeu vi vaoslash voacirc vi Boagrave-taugravet cougrave thearing higravenh thaoslashnh moaumlt khaugravei nieaumlm thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca caugravec phaugravep laoslash Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash thaacircm nhaaumlp Hocircn noumlotildea naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn ngoumlocircoslashi ntildeang ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml ba-la-maaumlt neacircn goiumli laoslash lsquothaacircm nhaaumlprsquo vigrave ngaoslashi thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng cuucirca thoumliumlc chaaacutet nguyeacircn baucircn Do theaacute naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml ba-la-maaumlt laoslash thaacircm nhaaumlp vaoslasho baucircy loaiumli Taugravenh-khoacircng goiumli laoslash thaacircm nhaaumlp Do theaacute naoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet Boagrave-taugravet thaacircm nhaaumlp vaoslasho Taugravenh-khoacircng baegraveng phoumlocircng tieaumln cuucirca baucircy loaiumli Taugravenh-khoacircng bocircucirci vigrave theaacute ngay caucirc khoacircng goiumli laoslash lsquothaacircm nhaaumlprsquo hoaeumlc lsquokhoacircng thaacircm nhaaumlprsquo Taiumli sao Bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet khoacircng phaacircn bieaumlt ntildeaacircy laoslash saeacutec nhouml laoslash lsquothaacircm nhaaumlprsquo hay lsquokhoacircng thaacircm nhaaumlprsquordquo616

Cuotildeng trong baoslashi kinh naoslashy nhoumlng ntildeoaiumln khaugravec nougravei raegraveng

ldquoNaoslashy Xaugrave-locirciumli-phaaacutet laoslashm theaacute naoslasho maoslash Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml Ba-la-maaumlt

Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly Taiumli ntildeaacircy Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn thaacircm nhaaumlp vaoslasho triacute tueauml ba-la-maaumlt Thaaumlt ra Boagrave-taugravet khoacircng phaucirci laoslash Boagrave-taugravet cuotildeng khoacircng cougrave toumloslash lsquoBoagrave-taugravetrsquo cuotildeng khoacircng cougrave tieaacuten trigravenh Boagrave-taugravet cuotildeng khoacircng cougrave triacute tueauml ba-la-maaumlt cuotildeng khoacircng cougrave toumloslash lsquotriacute tueauml ba-la-maaumltrsquo

Boagrave-taugravet khoacircng phaacircn bieaumlt lsquoBoagrave-taugravet ntildeang thaacircm nhaaumlprsquo cuotildeng khoacircng cougrave lsquoBoagrave-taugravet khoacircng thaacircm nhaaumlprsquo Boagrave-taugravet khoacircng phaacircn bieaumlt saeacutec thoiuml toumlocircucircng haoslashnh vaoslash thoumlugravec Taiumli sao Bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet baaumlc ntildeaiumli nhaacircn laoslash khoacircng caucirc chiacutenh baucircn thaacircn Boagrave-taugravet Taiumli sao Ntildeougrave chiacutenh laoslash thoumliumlc taugravenh chaacircn thaaumlt cuucirca Boagrave-taugravet Vigrave theaacute ngang qua Taugravenh-khoacircng saeacutec laoslash khoacircng Cuotildeng khoacircng cougrave laoslash khoacircng

616 LSPW trang 60

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 406

khoacircng khaugravec saeacutecrdquo617

Vigrave theaacute triacute tueauml ba-la-maaumlt cuotildeng hiearingu laoslash Taugravenh-khoacircng Nhouml chuugraveng ta ntildeaotilde nougravei yugrave nghoacutea Taugravenh-khoacircng trong choumlocircng troumlocircugravec618 ocircucirc ntildeaacircy chuugraveng ta chaelig nougravei goiumln Taugravenh-khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem nhouml con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo gioumlotildea caugravec coumliumlc ntildeoaacutei ntildeaotildei gioumlotildea hieaumln houmlotildeu vaoslash phi hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei

Trong kinh Laecircng giaoslash (LaœkAringvatAringra-sacirctra 楞伽經) ntildeaotilde chaelig ra hieaumln houmlotildeu vaoslash phi hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei nhouml laoslash nhoumlotildeng thuaaumlt toumloslash ntildeoaacutei ntildeaotildei toumloslash naoslashy choumlugraveng minh soumliuml caagraven thieaacutet cuucirca toumloslash khaugravec619 Ngaoslashi Long thoiuml ntildeaotilde bieaumln luaaumln quan ntildeiearingm cuucirca ngaoslashi trong caugravech ngoacircn cuucirca Baugravet baaacutet laoslash tougravem goiumln caugravec locircoslashi daiumly veagrave Taugravenh-khoacircng maoslash Taugravenh-khoacircng naoslashy ntildeaotilde thaaumlt soumliuml phocirci baoslashy heauml thoaacuteng nguyeacircn lyugrave xa xoumla cuucirca Ntildeoumlugravec-phaaumlt veagrave lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PaEcircicca-samuppAringda Skt Pratnetya-samutpAringda 緣起) Taugravenh-khoacircng ntildeaotilde chaelig ra soumliuml vaeacuteng maeumlt cuucirca cocirc socircucirc toumliuml hieaumln houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei trong taaacutet caucirc caugravec phaugravep hoaeumlc hieaumln toumlocirciumlng (dharma-natrAringtmya 法空)620 Ntildeieagraveu naoslashy cuotildeng augravem chaelig soumliuml khoacircng hieaumln houmlotildeu cuucirca baaacutet coumlugrave hieaumln toumlocirciumlng vaoslash thoumliumlc thearing toumliuml taiumlo vaoslash khoacircng toumliuml taiumlo

Caugravec nhaoslash trieaacutet hoiumlc ntildei xa hocircn vaoslash giaucirci thiacutech Taugravenh-khoacircng nhouml phi houmlotildeu tuyeaumlt ntildeoaacutei (abhAringva 非有) Nhaaacutet-Baugravech-Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (SatasAringhasrikAring 617 Nhouml treacircn trang 56 618 Chapter VI 619 LaœkAringvatAringra-sacirctra ed by B Nanjio Kyoto 1923 trang 54 620 Nhouml treacircn I amp MahAringyAringna- sacirctrAringlaœkAringra Pari 1907 1911 trang 1492

Boagrave-taugravet-haiumlnh 407

PrajntildeAring-pAringramitAring一百千頌般若波羅密經)621 daiumly raegraveng

ldquoVoacirc minh laoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu luaacircn hoagravei laoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu thoumlugravec danh-saeacutec saugraveu caecircn saugraveu caecircn xuugravec thoiuml khaugravet augravei chaaacutep thuucirc houmlotildeu sanh giaoslash bogravenh cheaacutet laoslash khoacircng hieaumln houmlotildeu (avidyamAringna) Boagrave-taugravet khoacircng phaacircn bieaumlt nguoagraven goaacutec hay tieacircu dieaumlt oacirc nhieatildem hay thanh togravenh beacircn naoslashy hay beacircn khaugravec cuucirca caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng Neaacuteu moaumlt nhaoslash aucirco thuaaumlt taoslashi gioucirci taiumlo ra ntildeaugravem ntildeoacircng trong quaotildeng troumlocircoslashng vaoslash ntildeem triacute tueauml ba-la-maaumlt vigrave hoiuml maoslash thuyeaacutet giaucircng ntildeearing an truiuml taaacutet caucirc chuugraveng sanh trong ntildeougrave nhoumlng thaaumlt ra khoacircng cougrave an truiuml baaacutet coumlugrave chuugraveng sanh naoslasho trong triacute tueauml ba-la-maaumlt bocircucirci vigrave taaacutet caucirc caugravec phaugravep vaoslash chuugraveng sanh laoslash cuoslashng baucircn chaaacutet chuugraveng nhouml moaumlng aucirco (mAringyAring-dharmatAring) Taaacutet caucirc caugravec phaugravep toagraven taiumli trong soumliuml khoacircng toagraven taiumli Caugravec phaugravep khoacircng chaelig khoacircng maoslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei Taugravenh-khoacircng Caugravec phaugravep laoslash ngaeacuten nguucirci ntildeau khoaring khoacircng baucircn thearing troaacuteng khoacircng voacirc toumlocircugraveng voacirc muiumlc ntildeiacutech khoacircng taiumlo vaoslash khoacircng keaacutet Taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave saeacutec thoiuml toumlocircucircng haoslashnh vaoslash thoumlugravec khoacircng cougrave maeacutet tai muotildei loumlocircotildei thaacircn vaoslash yugrave khoacircng cougrave saeacutec thanh houmlocircng vograve xuugravec vaoslash phaugravep khoacircng cougrave khoaring nguyeacircn nhaacircn cuucirca khoaring khoaring dieaumlt vaoslash con ntildeoumlocircoslashng ntildei ntildeeaacuten khoaring dieaumlt khoacircng cougrave quaugrave khoumlugrave hieaumln taiumli vaoslash toumlocircng lai khoacircng cougrave caugravec thaoslashnh toaacute khoacircng Boagrave-taugravet khoacircng Phaaumlt vaoslash khoacircng giaugravec ngoauml Chiacutenh Boagrave-taugravet cuotildeng gioaacuteng nhouml bougraveng vang cuucirca voiumlng toumlocircucircng (mAringyAring-purusa)rdquo

Tougravem laiumli Nhaaacutet-Baugravech Thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeaotilde mocircucirc roaumlng chuucirc thuyeaacutet cuucirca phuucirc ntildeogravenh vaoslash ntildeoumla nougrave ntildeeaacuten phaiumlm vi toaacutei cao Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (VajracchedikAring PrajntildeAring PAringramitAring

621 The divideata-sAringhasrikAring PrajntildeAring PAringramitAring ed by P Ghosa Calcuta 1902-

13 trang 842 1216 1360 136 141 1197 1643 amp 1440

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 408

金剛般若波羅密經) cuotildeng moacirc taucirc gioaacuteng nhouml vaaumly raegraveng nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave caugrave nhaacircn khoacircng cougrave chaaacutet loumlocirciumlng khoacircng cougrave yugrave toumlocircucircng khoacircng cougrave hoiumlc thuyeaacutet khoacircng cougrave chuugraveng sanh ntildeearing giaucirci thoaugravet khoacircng taiumlo khoacircng dieaumlt khoacircng Boagrave-taugravet khoacircng Phaaumlt vaoslash khoacircng boagrave ntildeeagrave622

Nougravei moaumlt caugravech khaugravec triacute tueauml vaoslash Taugravenh-khoacircng laoslash nhoumlotildeng nguoagraven khocircucirci ntildeaagraveu cho soumliuml nghieaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh 7) Phoumlocircng tieaumln Ba-la-maaumlt (UpAringya PAringramitAring 方便波羅密)

Ntildeaacircy laoslash ba-la-maaumlt quan troiumlng nhaaacutet trong boaacuten ba-la-maaumlt phuiuml UpAringya (方便) dogravech laoslash phoumlocircng tieaumln keaacute hoaiumlch hay duiumlng cuiuml OumlUgraveng duiumlng trong vieaumlc thuyeaacutet phaugravep laoslash tuoslashy theo khaucirc naecircng ngoumlocircoslashi nghe maoslash duoslashng phoumlocircng phaugravep (duiumlng cuiuml keaacute hoaiumlch) thiacutech hocirciumlp ntildeearing cougrave hieaumlu quaucirc vaoslash locirciumli iacutech cho thiacutenh giaucirc Ntildeaiumli-thoumloslasha tuyeacircn boaacute raegraveng Ntildeoumlugravec phaaumlt duoslashng phoumlocircng tieaumln hoaeumlc phoumlocircng phaugravep ban phaugravep thoaiumli toumloslashng phaagraven (phaagraven ntildeocircn giaucircn thaaacutep nhouml lyugrave cuucirca kinh A-haoslashm Phoumlocircng-ntildeauacuteng) cho tocircugravei khi thaaacutey khaucirc naecircng thuaagraven thuiumlc cuucirca thiacutenh giaucirc roagravei ngaoslashi mocircugravei thuyeaacutet ntildeaagravey ntildeuucirc chaacircn taugravenh cao sieacircu khougrave hiearingu (qua caugravec kinh nhouml Baugravet-nhaotilde Phaugravep-hoa Nieaacutet-baoslashn)

Ngaoslashi Thieacircn-Thai thaugravenh giaucirc beacircn Trung Quoaacutec ntildeaotilde phaacircn chia cuoaumlc ntildeocircoslashi thuyeaacutet phaugravep cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt theo baoslashi keauml nhouml

Hoa-Nghieacircm toaacutei socirc tam thaaacutet nhaaumlt

A-Haoslashm thaaumlp nhograve Phoumlocircng-Ntildeauacuteng baugravet

622 Xem BDBSL 245 amp 金 剛 般 若 波 羅 密 經 nhouml treacircn trang 215 441ii 428 4316 237 389 3713

Boagrave-taugravet-haiumlnh 409

Nhograve thaaumlp nhograve nieacircn Baugravet-nhaotilde ntildeaoslashm

Phaugravep-Hoa Nieaacutet-baoslashn coaumlng baugravet nieacircn

Taiumlm dogravech Hoa-nghieacircm troumlocircugravec nhaaacutet hai moaacutet ngaoslashy

A-Haoslashm moumlocircoslashi hai Phoumlocircng-ntildeauacuteng taugravem

Hai moumlocirci hai naecircm baoslashn Baugravet-Nhaotilde

Phaugravep-Hoa Nieaacutet-baoslashn coaumlng taugravem naecircm

Trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa choumlocircng IV phaaringm lsquoTiacuten giaucircirsquo (信解品)623 toumlocircoslashng thuaaumlt moaumlt caacircu chuyeaumln raaacutet hay veagrave vieaumlc soumlucirc duiumlng phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco nhouml sau

Cougrave moaumlt ngoumlocircoslashi ntildeaoslashn oacircng ngheoslasho thaaacutet laiumlc ntildeoumlugravea con thocirc ntildeaugraveng yeacircu Ntildeoumlugravea con thocirc beugrave boucirc cha troaacuten ntildei qua moaumlt noumlocircugravec xa khaugravec Sau naoslashy ngoumlocircoslashi cha trocircucirc neacircn giaoslashu cougrave ngoumlocircoslashi con ntildei lang thang khaeacutep nocirci ntildeearing xin thoumlugravec aecircn Ngoumlocircoslashi cha baaacutet thigravenh ligravenh gaeumlp laiumli con bieaacutet laoslash con migravenh nhoumlng khoacircng daugravem nhaaumln ngoumlocircoslashi con thaaacutey vograve naoslashy cougrave theaacute loumliumlc locircugraven giaoslashu cougrave ntildeaagravey binh liacutenh canh gaugravet lieagraven sanh looslashng khieaacutep socirciuml hoaacutei haaumln veagrave vieaumlc ntildeeaacuten laagravem nhaoslash giaoslashu naoslashy neacircn hoaucircng socirciuml ntildeogravenh boucirc chaiumly Ngoumlocircoslashi cha bieaacutet neaacuteu nhaaumln migravenh laoslashm cha chaoslashng cuoslashng toumlucirc naoslashy seotilde khoacircng tin vaoslash khieaacutep socirciuml neacircn duoslashng phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco (UpAringya-kauplusmnalya方便) sai ngoumlocircoslashi haagraveu chaiumly ntildeuoaringi theo chaoslashng cuoslashng toumlucirc ntildeougrave nougravei raegraveng nocirci ntildeaacircy caagraven thueacirc chaoslashng laoslashm ngoumlocircoslashi hoaacutet phaacircn trong nhaoslash roagravei sau ntildeougrave toumloslash toumloslash tieaacutet loauml soumliuml thaaumlt Chaoslashng cuoslashng toumlucirc ntildeoagraveng yugrave laoslashm thueacirc Ngoumlocircoslashi cha ntildeem quaagraven augraveo raugravech roumlocircugravei thuoslashng phaacircn ntildeeaacuten gaagraven con nougravei raegraveng ldquoNgoumlocircoslashi thoumlocircoslashng laoslashm ocircucirc ntildeaacircy ntildeoumloslashng laiumli ntildei nocirci khaugravec ta seotilde traucirc theacircm giaugrave cho ngoumlocirci Neacircn phaucirci an looslashng ta nhouml cha cuucirca ngoumlocirci chocircugrave cougrave saagraveu lordquo Baegraveng

623 LS trang 80

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 410

caugravech naoslashy ngoumlocircoslashi cha ntildeaotilde tigravem ntildeoumlocirciumlc cocirc hoaumli gaagraven guotildei vaoslash nougravei chuyeaumln vocircugravei con cuucirca migravenh vaoslash ngoumlocircoslashi con haiumlnh phuugravec ntildeoumlocirciumlc soaacuteng vaoslash laoslashm vieaumlc taiumli ntildeaacircy cho ntildeeaacuten moumlocircoslashi hai naecircm Cuoaacutei cuoslashng vaoslasho moaumlt ngaoslashy noiuml ngoumlocircoslashi cha bogravenh vaoslash bieaacutet ngaoslashy cheaacutet gaagraven keagrave neacircn goiumli ngoumlocircoslashi con vaoslash caucirc thaacircn toaumlc quoaacutec voumlocircng quan ntildeaiumli thaagraven dooslashng Saugravet-locirciumli haoslashng couml soacute ntildeeaacuten nougravei raegraveng ldquoCaugravec ngaoslashi neacircn rootilde ngoumlocircoslashi naoslashy laoslash con ta cuucirca ta sinh ra Nay ta cougrave taaacutet caucirc bao nhieacircu cuucirca caucirci ntildeeagraveu laoslash cuucirca con tardquo Chaoslashng cuoslashng toumlucirc nghe nougravei raaacutet vui moumloslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeieagraveu choumla toumloslashng cougrave

Trong caacircu chuyeaumln naoslashy cha laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt con laoslash caugravec Phaaumlt toumlucirc thuaagraven thaoslashnh Lao ntildeoaumlng hoaacutet phaacircn laoslash phaugravep thoaiumli thaaacutep veagrave Nieaacutet-baoslashn Tuyeacircn boaacute veagrave moaacutei quan heauml ruoaumlt thogravet cha con laoslash phaugravep thoaiumli cao cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha

Cougrave nhieagraveu nocirci trong kinh Phaugravep-hoa naoslashy nougravei raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm thaaumlt soumliuml ntildeaotilde giaugravec ngoauml caugravech ntildeaacircy nhieagraveu kieaacutep vaoslash ngaoslashi vaatilden cooslashn soaacuteng maotildei Ngaoslashi chaelig thograve hieaumln giaucirc sanh nhouml moaumlt con ngoumlocircoslashi vaoslash ntildeaiumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei caacircy boagrave-ntildeeagrave Ntildeaacircy laoslash phoumlocircng tieaumln ntildeoauml sanh cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn Ntildeaeumlc bieaumlt trong choumlocircng II phaaringm ldquoPhoumlocircng tieaumlnrdquo624 yugrave nghoacutea phoumlocircng tieaumln ntildeoumlocirciumlc saugraveng toucirc qua hoiumlc thuyeaacutet Ba thoumloslasha (TriyAringnas) laoslash Thanh-vaecircn thoumloslasha (dividerAringvaka-yAringna 聲文乘) Duyeacircn-giaugravec thoumloslasha (Pratyekabuddha-yAringna 辟支佛乘 hoaeumlc 緣覺乘) vaoslash Boagrave-taugravet thoumloslasha (Boddhisattva-yAringna 菩 薩 乘) ntildeearing toumlocircng oumlugraveng vocircugravei trigravenh ntildeoauml cuucirca ngoumlocircoslashi nghe

ldquoBoagrave-taugravet thuyeaacutet phaugravep khoacircng moucirci meaumlt trigravenh baoslashy caugravec haiumlnh nghieaumlp cuucirca theaacute gian vaoslash theo taacircm yugrave cuucirca

624 LS trang 23

Boagrave-taugravet-haiumlnh 411

chuugraveng sanh maoslash ngaoslashi hiearingn loauml thaacircn Ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash chaaacutep thuucirc vaoslasho caugravec haoslashnh ntildeoaumlng vaoslash buoacircng xaucirc taaacutet caucirc thaelignh thoaucircng ngaoslashi thograve hieaumln nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi voacirc minh hoaeumlc nhouml moaumlt baaumlc thaugravenh thaelignh thoaucircng thograve hieaumln nhouml ntildeang ocircucirc ta-baoslash hoaeumlc trong traiumlng thaugravei nieaacutet-baoslashnrdquo

Phoumlocircng tieaumln laoslash caugravech thoumlugravec trong ntildeougrave Boagrave-taugravet thoumliumlc hieaumln ntildeearing ntildeoauml sanh cho cougrave hieaumlu quaucirc Phoumlocircng tieaumln ba-la-maaumlt cuotildeng gaeacuten lieagraven looslashng toumloslash bi vaoslash coacircng ntildeoumlugravec (puœya 功

德) Caugravec toaring Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave looslashng tin voumlotildeng maiumlnh trong thoumliumlc haoslashnh phoumlocircng phaugravep thieaumln xaucirco ntildeearing ntildeaiumlt triacute tueauml toaacutei thoumlocirciumlng 8) Nguyeaumln Ba-la-maaumlt (PraœidhAringna PAringramitAring 願波羅密)

William Jamesin trong taugravec phaaringm lsquoThe Varieties of Religious Experiencersquo (Phoumlocircng phaugravep Tu taaumlp Ntildea daiumlng) ntildeaotilde trigravenh baoslashy tiacutenh chaaacutet taacircm lyugrave cuucirca thoumliumlc nghieaumlm Nguyeaumln (PraœidhAringna 願) nhouml sau

ldquoNhouml thearing ntildeougrave laoslash trong yugrave thoumlugravec con ngoumlocircoslashi trong tri giaugravec cuucirca thoumliumlc taiumli moaumlt caucircm giaugravec cuucirca soumliuml hieaumln houmlotildeu khaugravech quan moaumlt khaugravei nieaumlm cuucirca ntildeieagraveu maoslash chuugraveng ta goiumli laoslash lsquomoaumlt caugravei gigrave ntildeougraversquo saacircu laeacuteng hocircn vaoslash phoaring bieaacuten hocircn baaacutet coumlugrave caugravei gigrave ntildeaeumlc bieaumlt hay ntildeaeumlc thuoslash lsquoNhoumlotildeng tri giaugravec vocircugravei taacircm lyugrave hieaumln haoslashnh tin raegraveng cougrave nhoumlotildeng thoumliumlc thearing hieaumln houmlotildeu ntildeearing hoaoslashn thaoslashnh oumlocircugravec nguyeaumlnrsquordquo625

Thaaumlt ra nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi cougrave looslashng tiacuten doumlocircoslashng nhouml ntildeaotilde choumlugraveng minh raegraveng looslashng tiacuten nguyeaumln nhouml theaacute laoslash cougrave thearing xaucircy ra ocircucirc moatildei toacircn giaugraveo tiacuten ngoumlocircotildeng khaugravec nhau Vaoslash nguyeaumln nhouml theaacute chauacuteng nhoumlotildeng laoslash caagraven thieaacutet maoslash cooslashn taiumlo 625 William Jamesin The Varieties of Religious Experience Longmans Green and Co 1941 trang 58

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 412

ra looslashng tiacuten thaoslashnh Trong taugravec phaaringm cuucirca migravenh nhaotilde laotildenh tuiuml AAacuten-ntildeoauml Mahatma Gandhi ntildeaotilde nougravei ldquoNguyeaumln laoslash chigravea khoaugrave cuucirca buoaringi saugraveng vaoslash laoslash daacircy ntildeai trong buoaringi toaacuteirdquo626 nghoacutea laoslash chuugraveng ta haotildey baeacutet ntildeaagraveu moaumlt ngaoslashy vocircugravei locircoslashi nguyeaumln thigrave locircoslashi nguyeaumln seotilde laoslash nguoagraven suoaacutei cuucirca hy voiumlng vaoslash coaring vuotilde giaucirci quyeaacutet caugravec haiumlnh nghieaumlp haoslashng ngaoslashy Cuotildeng theaacute vaoslasho cuoaacutei ngaoslashy cuotildeng baeacutet ntildeaagraveu vocircugravei locircoslashi nguyeaumln seotilde cougrave thearing khieaacuten chuugraveng ta doumloslashng caugravec lo laeacuteng veagrave caugravei gigrave chuugraveng ta ntildeaotilde laoslashm vaoslash ntildeearing laiumli nhoumlotildeng gigrave chuugraveng ta choumla laoslashm Moaumlt maeumlt nguyeaumln giuugravep chuugraveng ta thaugravenh hougravea coacircng vieaumlc haoslashng ngaoslashy nhouml moaumlt soumliuml cuugraveng doumlocircoslashng leacircn chouml Phaaumlt vaoslash maeumlt khaugravec giuugravep hoaoslashn thaoslashnh caugravec locircoslashi nguyeaumln Vigrave theaacute nguyeaumln laoslash lsquonhoumlotildeng nguyeacircn lyugrave tinh thaagraven caagraven thieaacutetrsquo627

Bocircucirci leotilde nguyeaumln khoacircng chaelig laoslash tuyeaumlt ntildeoaacutei caagraven thieaacutet cho vieaumlc tu taaumlp chaacircn lyugrave vaoslash baaacutet haiumli (ahiUacutesAring 不害) maoslash cooslashn giuugravep trong vieaumlc thoumliumlc haoslashnh nhoumlotildeng locircoslashi nguyeaumln

Theo Gandhi ntildeieagraveu coaacutet yeaacuteu cuucirca nguyeaumln laoslash ntildeoumla ntildeeaacuten hoaoslash bigravenh vaoslash traaumlt toumliuml trong toumloslashng ntildeocircoslashi soaacuteng caugrave nhaacircn vaoslash xaotilde hoaumli nhouml ldquoKhoacircng caagraveu nguyeaumln thigrave khoacircng cougrave hoaoslash bigravenh beacircn trongrdquo ldquoNgoumlocircoslashi caagraveu nguyeaumln toumliuml vograve aaacutey seotilde cougrave hoaoslash bigravenh nocirci vograve aaacutey vaoslash toaoslashn theaacute giocircugravei Caagraveu nguyeaumln khoacircng chaelig laoslash phoumlocircng tieaumln mang traaumlt toumliuml an laiumlc maoslash cooslashn aucircnh houmlocircucircng ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy cuucirca chuugraveng tardquo628

626 Gandhi M K In Search of the Suprems taaumlp I Navajivan publishing

House Ahmedabad 1962 trang 173 627 Nhouml treacircn trang 176 628 Nhouml treacircn

Boagrave-taugravet-haiumlnh 413

Khi looslashng tin thuaagraven thuiumlc nguyeaumln ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc soumliuml an laiumlc beacircn trong taiumlo ra touml toumlocircucircng cao thoumlocirciumlng roagravei hiearingn hieaumln nocirci locircoslashi nougravei vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng cuucirca tigravenh thoumlocircng vaoslash chaacircn lyugrave cuotildeng nhouml haoslashnh ntildeoaumlng cuucirca voacirc ngaotilde Taaacutet caucirc ntildeieagraveu naoslashy taecircng soumliuml thanh togravenh trong taacircm Gandhi nougravei

ldquoCaagraveu nguyeaumln khoacircng phaucirci laoslash ntildeoaumlc nhaaacutet Caagraveu nguyeaumln khoacircng giocircugravei haiumln trong coaumlng ntildeoagraveng hay giai caaacutep cuucirca ngoumlocircoslashi khaaringn caagraveu maoslash bao goagravem taaacutet caucirc moiumli giai caaacutep Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea caagraveu nguyeaumln seotilde laoslash soumliuml thieaacutet laaumlp caucircnh giocircugravei thieacircn ntildeoumlocircoslashng treacircn traugravei ntildeaaacutetrdquo629

Ngaoslashi Togravech-thieacircn trong Ntildeaiumli-thoumloslasha taaumlp Boagrave-taugravet hoiumlc luaaumln (divideikbdquoAringsamuccaya) ntildeaotilde giaucirci thiacutech soumliuml caagraven thieaacutet cuucirca nguyeaumln (PraœidhAringna) nhouml giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu tieacircn thieaacutet yeaacuteu trong tu taaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh (Bodhisattva-caryAring) nhouml sau

ldquoBaiumlch ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn locircoslashi nguyeaumln chaacircn thaaumlt laoslash coaumli nguoagraven phaaringm chaaacutet cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt Ngoumlocircoslashi maoslash khoacircng cougrave nguyeaumln thigrave khoacircng cougrave phaaringm haiumlnh cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Baiumlch Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn khi Boagrave-taugravet laaumlp locircoslashi nguyeaumln ngay caucirc luugravec ntildeougrave khoacircng cougrave chouml Phaaumlt hieaumln houmlotildeu nhoumlng phaugravep aacircm toumloslash houml khoacircng toumloslash caugravec caacircy ntildeaagravey hoa ntildeaotilde vang ntildeeaacuten Khi Boagrave-taugravet laaumlp nguyeaumln taaacutet caucirc nhoumlotildeng phaugravep aacircm toumloslash nguoagraven taacircm cuucirca Boagrave-taugravet tuoacircn ra rdquo630

Nguyeaumln cuucirca Boagrave-taugravet xuaaacutet phaugravet toumloslash soumliuml giaugravec taelignh cuucirca Boagrave-taugravet veagrave theaacute giocircugravei ntildeau khoaring Tuy nhieacircn ntildeoumlugraveng veagrave quan ntildeiearingm cao hocircn cuucirca chaacircn lyugrave locircoslashi khaaringn nguyeaumln ntildeeaacuten nhoumlotildeng ntildeoaacutei toumlocirciumlng maoslash ntildeoaacutei toumlocirciumlng aaacutey khoacircng toagraven taiumli hieaumln 629 Gandhi MK Prayer Navajivan publishing House Ahmedabad tr 20 630 EE trang 100

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 414

houmlotildeu treacircn ntildeocircoslashi laoslash locircoslashi voacirc lyugrave toaumlt boumliumlc Nhoumlng looslashng toumloslash bi cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt khoacircng thearing caucircm oumlugraveng ntildeaiumlo giao maoslash khoacircng cougrave quan ntildeiearingm rootilde raoslashng veagrave moaacutei quan heauml gioumlotildea tuiumlc ntildeeaacute vaoslash chaacircn ntildeeaacute Triacute tueauml cuucirca Boagrave-taugravet ntildeoumlocirciumlc tu taaumlp ngang qua soumliuml phaucircn chieaacuteu cuucirca trieaacutet lyugrave vaoslash soumliuml toacutenh laeumlng cuucirca thieagraven ntildeogravenh nocirci maoslash theaacute giocircugravei caucircm oumlugraveng ntildeeaacuten locircoslashi nguyeaumln naoslashy caagraveu cho triacute tueauml cao hocircn ntildeoumlocirciumlc khai saugraveng baegraveng caugravech hiearingn loauml baucircn naecircng Taugravenh-khoacircng hiearingn loauml biacute maaumlt thaacircm saacircu nhaaacutet cuucirca tinh thaagraven aaringn beacircn trong chiacutenh toumloslashng hoaiumlt ntildeoaumlng cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy Soumliuml truy tigravem chaacircn lyugrave cuucirca Boagrave-taugravet leacircn ntildeeaacuten coumliumlc ntildeiearingm trong soumliuml thoumliumlc nghieaumlm troumliumlc tieaacutep cuucirca khaugravei nieaumlm trieaacutet lyugrave maoslash Boagrave-taugravet nhaaumln thoumlugravec qua vieaumlc nghieacircn coumlugraveu vaoslash quaugraven chieaacuteu Ntildeoagraveng thocircoslashi toumloslash bi xuaaacutet phaugravet toumloslash locircoslashi nguyeaumln chaacircn thaoslashnh cuucirca Boagrave-taugravet vaoslash toumloslash bi ntildeoumlocirciumlc taecircng troumlocircucircng cuoslashng vocircugravei triacute tueauml thaoslashnh moaumlt toaringng thearing khauacuteng ntildeogravenh cuucirca soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet Taugravenh-khoacircng vaoslash saeacutec leacircn ntildeeaacuten toaumlt baaumlc trong taugravenh vograve tha thoumlocircng yeacircu taaacutet caucirc chuugraveng sanh cooslashn ntildeang nguiumlp laeumln trong vooslashng voiumlng toumlocircucircng cuucirca theaacute giocircugravei hieaumln houmlotildeu

Vocircugravei tueauml giaugravec vaoslasho Taugravenh-khoacircng vaoslash lyugrave Duyeacircn-khocircucirci nhouml nhaugravenh caagraveu noaacutei gioumlotildea quy luaaumlt taaacutet yeaacuteu cuucirca tuiumlc ntildeeaacute vocircugravei triacute tueauml soi thaaacutey baucircn chaaacutet voiumlng aucirco Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml vaoslash loumliumlc ba-la-maaumlt khieaacuten taacircm Boagrave-taugravet traoslashn treagrave yugrave toumlocircucircng thoumlocircng yeacircu ntildeoagraveng caucircm cho voacirc soaacute chuugraveng sanh ntildeang ntildeaeacutem chigravem trong vooslashng socirciuml haotildei vaoslash ntildeau khoaring Soumliuml thoumlocircng yeacircu traoslashn treagrave ntildeoaacutei vocircugravei caugravec chuugraveng houmlotildeu tigravenh ntildeang ntildeau khoaring nhouml moaumlt tigravenh caucircm toumliuml nhieacircn cuucirca soumliuml hoaoslash hocirciumlp hoaoslashn haucirco gioumlotildea tigravenh vaoslash lyugrave Toumloslash bi thigrave saacircu saeacutec toumlocircng

Boagrave-taugravet-haiumlnh 415

oumlugraveng vocircugravei triacute tueauml ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc qua soumliuml quaugraven chieaacuteu trieaacutet hoiumlc Ngoumlocirciumlc laiumli tigravenh yeacircu thoumlocircng voacirc bocircoslash trocircucirc thaoslashnh soumliuml biearingu hieaumln laotildenh voumliumlc vaaumln haoslashnh tiacutech coumliumlc cuucirca lsquotriacute tueauml nhouml moaumlt hieaumlu quaucircrsquo ntildeaotilde tigravem thaaacutey soumliuml hieaumln thaacircn cuucirca triacute tueauml trong moaumlt loumliumlc ntildeaaringy cuoaacutei cuoslashng ntildeearing mang soumliuml haiumlnh phuugravec vaoslash nieaacutet-baoslashn cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi maoslash toumloslash khocircucirci thuyucirc ntildeaotilde ntildeoagraveng nghieaumlp khoacircng chaelig bocircucirci soumliuml voacirc minh vaoslash ntildeau khoaring trong theaacute giocircugravei maoslash cooslashn bocircucirci baucircn chaaacutet beacircn trong thaacircn taacircm maoslash baucircn chaaacutet naoslashy laoslash khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave neagraven taucircng sieacircu vieaumlt naoslasho cho soumliuml nhaaumln thoumlugravec khaugravei nieaumlm hoaugrave hoaeumlc chaaacutep thuucirc Locircoslashi nguyeaumln cuucirca Boagrave-taugravet laoslash locircoslashi nguyeaumln cuucirca tigravenh thoumlocircng trong saugraveng vaoslash tao nhaotilde ntildeoumlocirciumlc khocircucirci leacircn vaoslash nuoacirci doumlocircotildeng trong triacute tueauml maoslash triacute tueauml ntildeougrave voumlocirciumlt xa hocircn baaacutet coumlugrave nhoumlotildeng locircoslashi khauacuteng ntildeogravenh naoslasho

Cougrave boaacuten hoaegraveng theauml nguyeaumln (PraœidhAringna) noaringi tieaacuteng cuucirca Boagrave-taugravet maoslash haagraveu heaacutet caugravec toacircng phaugravei thuoaumlc caugravec noumlocircugravec Ntildeoacircng-nam-augrave chaaacutep nhaaumln Boaacuten hoaegraveng theauml nguyeaumln naoslashy xuaaacutet phaugravet toumloslash kinh Baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde (Fasc8)631 Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (choumlocircng III) kinh Trang-Nghieacircm Boagrave-taugravet (Bodhisattva Ornament taaumlp I trong 2 taaumlp)632 Boaacuten hoaegraveng theauml nguyeaumln633 nhouml sau

631 AsEcircasAringhassrikAring-prajntildeAringpAringramitAring Sacirctra (八 千 頌 般 若 波 羅 密 經) 632 菩 薩 瓔 珞 本 業 經 (The Sacirctra on the Original Action of the

Garland of the Boddhisattva (2 fasc) Translated by BuddhasmŸti (Chu-fo-nien) in 376-378 Taisho 24 (no 1485) 1010 ff lsquoGarlandrsquo (mAringlAring) mentioned in the title is the jewel-ornament consisting of crown necklet and bracelets of the Boddhisattvas This Sacirctra was composed to manifest the original Action of the Boddhisattvas

633 The Mochizuki Bukkyo Daijjten Taaumlp 2 trang 1755b (四弘誓願) Su

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 416

1 Nguyeaumln cho con coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh ngoumlocircoslashi maoslash khoacircng thearing voumlocirciumlt qua ntildeoumlocirciumlc ntildeau khoaring

2 Nguyeaumln cho con coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh ngoumlocircoslashi khoacircng hiearingu ntildeoumlocirciumlc lyugraveugrave Duyeacircn-khocircucirci

3 Nguyeaumln cho con coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh ngoumlocircoslashi khoacircng voumlotildeng chaucirci treacircn ntildeaiumlo loauml

4 Nguyeaumln cho con coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh ngoumlocircoslashi khoacircng tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc Nieaacutet-baoslashn

Toumloslash boaacuten locircoslashi nguyeaumln naoslashy cuoaacutei cuoslashng taiumlo ra moaumlt coacircng thoumlugravec Boaacuten hoaegraveng theauml nguyeaumln (四弘誓願) khaugravec toumlocircng toumliuml vaoslash khaugrave noaringi tieaacuteng vaoslash ntildeaeumlc bieaumlt trong caugravec chuoslasha Ntildeaiumli-thoumloslasha thoumlocircoslashng tuiumlng ocircucirc moatildei khoaugrave leatilde nhouml sau

ldquoChuugraveng sanh voacirc bieacircn theauml nguyeaumln ntildeoauml Phieagraven naotildeo voacirc taaumln theauml nguyeaumln ntildeoaiumln Phaugravep moacircn voacirc loumlocirciumlng theauml nguyeaumln hoiumlc Phaaumlt ntildeaiumlo voacirc thoumlocirciumlng theauml nguyeaumln thaoslashnhrdquo

(眾生無邊誓願度煩惱無盡誓願斷法門無量誓願學佛道無上誓願成)634

Theo truyeagraven thoaacuteng Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave ba vograve Boagrave-taugravet locircugraven laoslash Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara 觀世音菩薩) toumlocirciumlng troumlng cho looslashng toumloslash Boagrave-taugravet Vaecircn-thuoslash (Mantildejuplusmnri 文殊師利菩薩) toumlocirciumlng troumlng cho triacute tueauml vaoslash Boagrave-taugravet Phoaring-hieagraven (Samantabhadra 普賢菩薩) toumlocirciumlng troumlng cho locircoslashi theauml nguyeaumln Trong nhoumlotildeng nguyeaumln cuucirca chouml Boagrave-taugravet ntildeaotilde thearing hieaumln toaumlt ntildeaelignh lyugrave toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet laoslash chaelig thoumlocircng yeacircu quan taacircm ntildeeaacuten chuugraveng sanh ntildeau khoaring vaoslash chuyearingn hougravea hoiuml giaugravec ngoauml theo phaugravep thoaiumli cuucirca chouml Phaaumlt

hung shih yuan or shigu-seigan) 634 Shohei Ichimura Buddhist Critical Spirituality PrajntildeAring and divideacircnyatAring

Delhi Motilal Banarsidass 2001 trang 112

Boagrave-taugravet-haiumlnh 417

Boagrave-taugravet laoslash ngoumlocircoslashi khaugravet khao ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml ba-la-maaumlt taiumli theaacute giocircugravei cuucirca chuugraveng sanh voacirc minh voiumlng toumlocircucircng khoacircng bieaacutet giaucirci phaugravep thoaugravet khoaring Boagrave-taugravet cougrave triacute tueauml hoaoslashn haucirco trong theaacute giocircugravei houmlotildeu vi naoslashy vaoslash vigrave looslashng toumloslash bi voacirc loumlocirciumlng nhaatilden chograveu voacirc bieacircn neacircn phaugravet ntildeaiumli nguyeaumln theauml ntildeoauml chuugraveng sanh voacirc taaumln Ntildeoauml chuugraveng sanh voacirc taaumln maoslash khoacircng cougrave chuugraveng sanh naoslasho ntildeoumlocirciumlc ntildeoauml ntildeougrave laoslash nguyeaumln ba-la-maaumlt 9) Loumliumlc Ba-la-maaumlt (Bala PAringramitAring 力波羅密)

Soumliuml tu taaumlp cuucirca Boagrave-taugravet ntildeeaacuten trigravenh ntildeoauml naoslashy bao goagravem chuucirc yeaacuteu soumliuml cuucircng coaacute nhoumlotildeng naecircng loumliumlc maiumlnh meotilde nhouml thaoslashnh quaucirc quan troiumlng cuucirca tinh thaagraven thuaagraven thuiumlc Nhoumlotildeng naecircng loumliumlc naoslashy ntildeougraveng vai trooslash trong soumliuml thuugravec ntildeaaringy Boagrave-taugravet phaugravet taacircm maiumlnh meotilde ntildeeaacuten ntildeoauml sanh trong theaacute giocircugravei cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng houmlotildeu tigravenh Boagrave-taugravet khoacircng nhoumlotildeng chaelig hiearingu noaumli dung cuucirca hoiumlc thuyeaacutet vaoslash khaugravei nieaumlm cuucirca taaacutet caucirc phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt veagrave Taugravenh-khoacircng maoslash cooslashn cougrave khaucirc naecircng chuyearingn hoaugrave tri vaoslash kieaacuten cho moiumli ngoumlocircoslashi trong voacirc soaacute caugravech vaoslash phoumlocircng tieaumln

Cougrave leotilde yeaacuteu toaacute cougrave yugrave nghoacutea nhaaacutet trong boaacuten ba-la-maaumlt phuiuml laoslash loumliumlc ba-la-maaumlt bocircucirci leotilde chiacutenh loumliumlc ba-la-maaumlt chuyearingn Boagrave-taugravet ntildeeaacuten thoumliumlc haoslashnh haiumlnh nguyeaumln Maeumlc duoslash troumlocircugravec kia Boagrave-taugravet ntildeaotilde noatilde loumliumlc raaacutet nhieagraveu trong vieaumlc tu taaumlp kieaacuten tri caugravec khaugravei nieaumlm trung taacircm cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha kieaacuten tri naoslashy khoacircng khieaacuten Boagrave-taugravet toumloslash boucirc theaacute giocircugravei vaoslash an toacutenh nieaacutet-baoslashn huoaacuteng hoagrave trong soumliuml voacirc iacutech cuucirca khaugravei nieaumlm thuaagraven lyugrave toumlocircucircng hoaeumlc lyugrave luaaumln Boagrave-taugravet ntildeaotilde soaacuteng vaoslash ban phaugravep thoaiumli ntildeaagravey uy tiacuten vaoslash danh thocircm vang trong theaacute

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 418

giocircugravei naoslashy Nhoumlotildeng haiumlnh nghieaumlp cuucirca ngaoslashi ntildeeagraveu thaoslashnh toumliumlu toaacutet ntildeeiumlp Boagrave-taugravet khoacircng phiacute phaiumlm naecircng loumliumlc trong nhoumlotildeng roaacutei loaiumln hay muiumlc ntildeiacutech khoacircng rootilde raoslashng Toaoslashn thearing thoumliumlc nghieaumlm moatildei ngaoslashy cuucirca Boagrave-taugravet laoslash phaucircn chieaacuteu soumlugravec maiumlnh cuucirca locircoslashi hoaegraveng theauml nguyeaumln ntildeearing phoaring bieaacuten tueauml giaugravec cuucirca Ntildeoumlugravec phaaumlt vaoslash ntildeoumla chuugraveng giaucirci thoaugravet khoucirci ntildeau khoaring 10) Triacute Ba-la-maaumlt (JntildeAringna 智波羅密)

Soumliuml chieaacuteu saugraveng cuucirca haoslashnh trigravenh taacircm linh vaoslash triacute tueauml cuucirca Boagrave-taugravet qua ntildeeaacuten Triacute Ba-la-maaumlt toumloslash ntildeaacircy toumlugravec thocircoslashi laoslashm tieagraven ntildeeagrave cho ngaoslashi chuyearingn thaoslashnh baaumlc tueauml giaugravec hoaoslashn toaoslashn Soumliuml kieaumln yugrave nghoacutea nhaaacutet cuucirca trigravenh ntildeoauml naoslashy vaoslash biearingu toumlocirciumlng cao nhaaacutet cuucirca thaoslashnh toumliumlu toaacutei thoumlocirciumlng cuucirca Boagrave-taugravet laoslash boumlocircugravec vaoslasho traiumlng thaugravei thieagraven ntildeogravenh cuucirca taacircm caacircn baegraveng ntildeoumlocirciumlc khocircucirci leacircn toumloslash Triacute-tueauml baaacutet nhograve cuucirca Taugravenh-khoacircng Ntildeaacircy cuotildeng laoslash boumlocircugravec nhaaumlp moacircn cuucirca Boagrave-taugravet vaoslasho coaringng Nhaaacutet thieaacutet triacute cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt toumlugravec triacute tueauml tinh hoa nhaaacutet

Thaaumlt laoslash khougrave ntildeearing phaacircn bieaumlt gioumlotildea Triacute-tueauml Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring PAringramitAring 智慧波羅密) vaoslash Triacute Ba-la-maaumlt (JntildeAringna PAringramitAring 智波羅密) Ntildeaacircy laoslash moaumlt baegraveng choumlugraveng triacute baaacutet nhograve (Taugravenh-khoacircng) laoslash khoacircng taugravech rocircoslashi thoumliumlc nghieaumlm cuucirca Boagrave-taugravet ntildeoaacutei vocircugravei taaacutet caugravec caugravec maeumlt khaugravec cuucirca nougrave Chiacutenh thoumliumlc nghieaumlm naoslashy trong caucirc hai laotildenh voumliumlc khaugravei nieaumlm vaoslash nhaaumln thoumlugravec luaaumln Triacute laoslash tri giaugravec trong saugraveng vaoslash hoaoslashn haucirco cuucirca taacircm nocirci maoslash khoacircng naeacutem gioumlotilde baaacutet coumlugrave khaugravei nieaumlm cuiuml thearing hoaugrave naoslasho Ntildeaacircy laoslash soumliuml thoumlugravec taelignh troumliumlc giaugravec vaoslash duy trigrave chaacircn lyugrave cho moaumlt Boagrave-taugravet yugrave nghoacutea

Boagrave-taugravet-haiumlnh 419

vaoslash soumliuml hieaumln houmlotildeu khoacircng chaelig tigravem thaaacutey treacircn maeumlt phaacircn giocircugravei gioumlotildea nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute khoacircng beagraven chaeacutec vaoslash lieacircn tuiumlc chuyearingn ntildeeaacuten maiumlng loumlocircugravei phoumlugravec taiumlp cuucirca caugravec moaacutei quan heauml trong ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy trong khi triacute laoslash soumlugravec maiumlnh cuucirca tueauml giaugravec ntildeoumla ntildeeaacuten traiumlng thaugravei cuucirca naecircng loumliumlc giaucirci thoaugravet duiumlng cuiuml chiacutenh xaugravec cougrave khaucirc naecircng uyearingn chuyearingn voumlocirciumlt qua caugravec choumlocircugraveng ngaiumli cuucirca higravenh thoumlugravec oacirc nhieatildem vaoslash caugravec chaaacutep thuucirc thaacircm caecircn coaacute ntildeeaacute di truyeagraven trong touml toumlocircucircng vaoslash haoslashnh ntildeoaumlng Triacute ba-la-maaumlt cougrave moaumlt ntildeogravenh tiacutenh phaacircn tiacutech nhouml moaumlt ntildeaeumlc tiacutenh ntildeaeumlc thuoslash cuucirca triacute baaacutet nhograve phaugravet khocircucirci khi Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute ba-la-maaumlt Nougravei moaumlt caugravech khaugravec triacute ba-la-maaumlt gioaacuteng vocircugravei triacute tueauml ba-la-maaumlt nhoumlng triacute ba-la-maaumlt thigrave nghieacircng veagrave phaagraven khaucirc naecircng tri giaugravec cooslashn triacute tueauml ba-la-maaumlt nghieacircng veagrave phaagraven khaucirc naecircng troumliumlc giaugravec

Ntildeaotilde giaucirci thiacutech xong quan ntildeiearingm cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave vai trooslash cuucirca Taugravenh-khoacircng trong moumlocircoslashi ba-la-maaumlt Baacircy giocircoslash chuugraveng ta ntildeeaacuten khaucirco saugravet veagrave ba-la-maaumlt

Ba-la-maaumlt cougrave ba loaiumli thaaacutep gioumlotildea vaoslash cao 1) DAringna PAringramī Boaacute thiacute baaumlc thaaacutep (下分布施)

Do khocircucirci taacircm toumloslash bi boaacute thiacute cho thaacircn quyeaacuten vocirciuml con goiumli laoslash boaacute thiacute baaumlc thaaacutep (KaruœopAringya kosalla paritahitAring putta dAringrassa paricAringgo dAringna PAringramī nAringma) 2) DAringna UppapAringramī Boaacute thiacute baaumlc trung (中分布施)

Do khocircucirci taacircm toumloslash bi maoslash boaacute thiacute toumlugrave chi goiumli laoslash boaacute thiacute baaumlc trung (KaruœopAringya kosalla paritahitAring aUgravega paricAringgo dAringna acircpapAringramī nAringma)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 420

3) DAringna Paramattha pAringramī Boaacute thiacute baaumlc thoumlocirciumlng (上分布施)

Do khocircucirci taacircm toumloslash bi maoslash boaacute thiacute sinh maiumlng goiumli laoslash boaacute thiacute baaumlc thoumlocirciumlng (KaruœopAringya kosalla paritahitAring jnevita paricAringgo dAringna paramattha pAringramī nAringma)

Moatildei moumlocircoslashi ba-la-maaumlt cougrave ba baaumlc neacircn thaoslashnh ba moumlocirci ba-la-maaumlt Cuotildeng chuugrave yugrave raegraveng tuyoslash theo thocircoslashi gian tu taaumlp Boagrave-taugravet-haiumlnh maoslash moatildei Boagrave-taugravet cougrave choumlugravec naecircng khaugravec nhau nhouml

1 Triacute-tueauml Boagrave-taugravet (PantildentildeAringdhika Bodhisatta 智慧菩薩) nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp triacute tueauml vaoslash ngaoslashi traucirci qua iacutet nhaaacutet boaacuten a-taecircng-kyoslash kieaacutep (asaUgravekheyyas 阿增祇劫) vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn kieaacutep (kappas 劫) ntildeearing thoumliumlc haoslashnh caugravec ba-la-maaumlt

2 Tiacuten taacircm Boagrave-taugravet (SaddhAringdhika Bodhisatta 信心菩薩) nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp tiacuten taacircm vaoslash ngaoslashi traucirci qua iacutet nhaaacutet taugravem a-taecircng-kyoslash kieaacutep (asaUgravekheyyas) vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn kieaacutep (kappas) ntildeearing thoumliumlc haoslashnh caugravec ba-la-maaumlt

3 Tinh taaacuten Ba-la-maaumlt (ViriyAringdhika Bodhisatta 精進菩薩) nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp tinh taaacuten vaoslash ngaoslashi traucirci qua iacutet nhaaacutet moumlocircoslashi saugraveu a-taecircng-kyoslash kieaacutep (asaUgravekheyyas) vaoslash moaumlt traecircm ngaoslashn kieaacutep (kappas) ntildeearing thoumliumlc haoslashnh caugravec ba-la-maaumlt635

Ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng thigrave muoaacuten soaacuteng hieagraven hoaoslash vigrave 635 Ven Narada Maha Thero Vision of the Buddha Singapore

Singaspore Buddhist Meditation Centre trang 289-96

Boagrave-taugravet-haiumlnh 421

muoaacuten hieaumln ntildeocircoslashi vaoslash kieaacutep soaacuteng toumlocircng lai ntildeoumlocirciumlc haiumlnh phuugravec Cao hocircn moaumlt taagraveng haoslashnh giaucirc tu taaumlp theo lyugrave toumlocircucircng Thanh-vaecircn thoumloslasha ntildeearing giaucirci thoaugravet khoucirci vooslashng voacirc taaumln cuucirca sanh toumlucirc vaoslash an houmlocircucircng nieaacutet-baoslashn Cao nhaaacutet laoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp theo Ntildeaiumli-thoumloslasha trigrave hoaotilden soumliuml giaucirci thoaugravet cuucirca caugrave nhaacircn loumlu laiumli traagraven theaacute ntildeoagraveng soumliuml vocircugravei chuugraveng sanh haoslashnh Ba-la-maaumlt khieaacuten chuugraveng sanh giaucirci thoaugravet troumlocircugravec roagravei Boagrave-taugravet laoslash ngoumlocircoslashi cuoaacutei cuoslashng

Triacute tueauml Boagrave-taugravet (Intellectual Bodhisattvas 智慧菩薩) iacutet nghieacircng veagrave looslashng tin maoslash nghieacircng veagrave noatilde loumliumlc triacute tueauml (PantildentildeAring 智慧) Tiacuten taacircm Boagrave-taugravet iacutet thieacircn veagrave noatilde loumliumlc nhoumlng thieacircn veagrave looslashng tin Tinh taaacuten Boagrave-taugravet iacutet nghieacircng looslashng tin nhoumlng thieacircn veagrave noatilde loumliumlc Iacutet ai cougrave ntildeuucirc ba taugravenh caugravech ntildeaagravey ntildeuucirc moaumlt luugravec chaelig troumloslash ntildeoumlugravec Nhouml lai Baaumlc tiacuten taacircm Boagrave-taugravet (SaddhAring 信 心) cougrave thearing ntildeaiumlt giaugravec ngoauml trong thocircoslashi gian ngaeacuten Baaumlc tiacuten taacircm Boagrave-taugravet thigrave traucirci qua thocircoslashi gian daoslashi hocircn trong khi baaumlc tinh taaacuten (Vneriya 精進) thigrave daoslashi hocircn hai vograve treacircn

Boagrave-taugravet triacute-tueauml chaelig taaumlp trung tu taaumlp triacute tueauml vaoslash taecircng troumlocircucircng thieagraven ntildeogravenh hocircn laoslash quaugraven saugravet caugravec ntildeoaacutei thearing beacircn ngoaoslashi ntildeearing kiacutenh ngoumlocircotildeng Boagrave-taugravet luoacircn haoslashnh ntildeoaumlng theo lyugrave triacute choumlugrave khoacircng bograve daatilden daeacutet hoaeumlc noacirc leauml bocircucirci looslashng tin Caugravec Boagrave-taugravet naoslashy thiacutech thieagraven ntildeogravenh Maeumlc duoslash im laeumlng nhoumlng naecircng loumliumlc an laiumlc cuucirca tueauml giaugravec Taugravenh-khoacircng toumloslash taacircm toaucirc ra khieaacuten chuyearingn hoaugrave chuugraveng sanh bocircugravet khoaring

Tougravem laiumli lyugrave toumlocircucircng Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) oumlugraveng duiumlng trong soumliuml tu taaumlp taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 422

(PAringramitArings 波羅密) Caugravec ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc thanh togravenh hoaugrave vaoslash ntildeoumlocirciumlc thoumliumlc haoslashnh trong moaumlt tieagravem naecircng cao nhaaacutet Vigrave vaaumly Boagrave-taugravet neacircn tu taaumlp moumlocircoslashi ba-la-maaumlt tuaagraven toumliuml vaoslash taaacutet caucirc ngaotilde nhaacircn phaugravep chuugraveng sanh Boagrave-taugravet gaeumlp treacircn con ntildeoumlocircoslashng thoumliumlc haoslashnh Boagrave-taugravet-haiumlnh ntildeeagraveu laoslash moaumlng aucirco khoacircng thaaumlt Ntildeaacircy laoslash caugravech toaacutet nhaaacutet ntildeearing hiearingn loauml caugravec ntildeoumlugravec haiumlnh ba-la-maaumlt trong thaoslashnh toumliumlu haiumlnh cuucirca Boagrave-taugravet Nougravei caugravech khaugravec Taugravenh-khoacircng vaoslash ba-la-maaumlt laoslash nhoumlotildeng suoaacutei nguoagraven laoslashm taecircng troumlocircucircng ntildeaiumlo ntildeoumlugravec cuucirca Boagrave-taugravet Toumloslash tueauml giaugravec baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirca Taugravenh-khoacircng lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet toumlocircng oumlugraveng vocircugravei moumlocircoslashi ba-la-maaumlt seotilde ntildeoumla ntildeeaacuten nhoumlotildeng thaoslashnh toumliumlu nhouml baucircng ntildeoagrave minh hoiumla sau

Baucircng X VAI TROOslash CUUcircA TAUgraveNH-KHOAcircNG TRONG MOumlOcircOslashI BA-LA-MAAumlT

Ba-La-Maaumlt Baucircn chaaacutet Ntildeaeumlc tiacutenh Thaoslashnh toumliumlu

1 Boaacute-thiacute ba-la-maaumlt 布施波羅密

(DAringna PAringramitAring)

Tinh thaagraven buoacircng xaucirc

khoacircng chaaacutep thuucirc hoaoslash hocirciumlp vocircugravei Taugravenh-

khoacircng

Cho ra (Khoacircng naeacutem gioumlotilde)

Voacirc ngaotilde (NairAringtmya)

2

Trigrave-giocircugravei ba-la-maaumlt

持戒波羅密 (dividenela PAringramitAring)

Thanh togravenh trong saugraveng vaoslash

thanh cao

Trigrave gioumlotilde giocircugravei luaaumlt

Ntildeoaacutei xoumlucirc ntildeuugraveng ntildeaeacuten

(Kuplusmnala-karma-patha)

3

Nhaatilden-nhuiumlc ba-la-maaumlt

忍辱波羅密

(KbdquoAringnti PAringramitAring)

Vaeacuteng maeumlt cuucirca saacircn haaumln vaoslash looslashng tham

muoaacuten traucirc thuoslash oaugraven haaumln

Toumloslash bi vaoslash chograveu ntildeoumliumlng

Meagravem maiumli vaoslash nhu nhuyeaacuten

Boagrave-taugravet-haiumlnh 423

4

Tinh-taaacuten ba-la-maaumlt

精進波羅密

(Vnerya PAringramitAring)

Dieaumlu duiumlng linh ntildeoaumlng vaoslash tiacutech coumliumlc cuucirca Taugravenh-khoacircng

Nhieaumlt tigravenh noatilde loumliumlc

Chuyearingn augravec nghieaumlp thaoslashnh thieaumln nghieaumlp

khoacircng giaotildei ntildeaotildei buoacircng lung

thaaacutet voiumlng toumliuml noatilde loumliumlc cho ntildeeaacuten

ngaoslashy ntildeaiumlt giaugravec ngoauml

5

Thieagraven-ntildeogravenh ba-la-maaumlt

禪定波羅密

(DhyAringna PAringramitAring)

Traiumlng thaugravei an toacutenh thaacircm traagravem

cuucirca Taugravenh-khoacircng

Touml toumlocircucircng ntildeuugraveng ntildeaeacuten toumliuml do caacircn baegraveng taacircm lyugrave

khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho ngaotilde

Noaumli laiumlc vaoslash phaugravet triearingn triacute tueauml

6 Triacute-tueauml ba-la-maaumlt

智慧波羅密

(PrajntildeAring PAringramitAring)

Saugraveng suoaacutet troumliumlc giaugravec

Bieaacutet Taugravenh-khoacircng nhouml thaaumlt cuucirca caugravec phaugravep neacircn toumliuml taiumli gioumlotildea caugravec phaugravep

khoacircng cougrave socirciuml haotildei

Giaucirci thoaugravet

7

Phoumlocircng tieaumln ba-la-maaumlt

方便波羅密

(UpAringya PAringramitAring)

Oumlugraveng duiumlng uyearingn chuyearingn

cuucirca Taugravenh-khoacircng

Triacute tueauml saugraveng suoaacutet cougrave hieaumlu quaucirc toaacutet

Thuyeaacutet phaugravep ntildeoauml sanh cho ntildeuucirc moiumli taagraveng locircugravep chuugraveng sanh

8

Nguyeaumln ba-la-maaumlt

願波羅密

(PraœdhAringna PAringramitAring)

Nhu hoaoslash vaoslash tiacuten toumlocircucircng

Baeacutet ntildeaagraveu soumliuml nghieaumlp mocircugravei toumloslash Nguyeaumln naoslashy

Duy trigrave lieacircn tuiumlc Boagrave-ntildeeagrave taacircm nguyeaumln cho

ntildeeaacuten ngaoslashy thaoslashnh Phaaumlt ntildeaiumlo

9

Loumliumlc ba-la-maaumlt 力波羅密

(Bala PAringramitAring)

Hoaiumlt ntildeoaumlng tiacutech coumliumlc vaoslash

ntildeaagravey nhueauml khiacute

Bieaacuten thaoslashnh hieaumln thoumliumlc

Chuyearingn nhaaumln thoumlugravec hay

nguyeaumln thaoslashnh thoumliumlc taiumli

10

Triacute ba-la-maaumlt 智波羅密

(JntildeanAring PAringramitAring)

Khaucirc naecircng tri giaugravec taugravenh baaacutet

nhograve (Taugravenh-khoacircng)

Saugraveng suoaacutet khoacircng sai laagravem

Triacute bieaacutet taaacutet caucirc phaugravep

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 424

Giocircugravei-Ntildeogravenh-Tueauml Saugraveu ba-la-maaumlt (波羅密) cuotildeng ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey

trong coacircng thoumlugravec giocircugravei (plusmnīla 戒) ntildeogravenh (samAringdhi 定) vaoslash tueauml (pantildentildeAring 慧) cooslashn goiumli laoslash tam moacircn voacirc laaumlu hoiumlc (divideikbdquoArings)636 Do giocircugravei maoslash cougrave ntildeogravenh do ntildeogravenh maoslash cougrave tueauml neacircn ntildeaacircy laoslash moaumlt ntildeaelignh ba chaacircn khoacircng taugravech rocircoslashi nhau

Trong MahAring Vyutpatti637 goiumli laoslash thieaumln giocircugravei (adhi-plusmnnela 善戒) thieaumln taacircm (adhi-citta 善心) vaoslash thieaumln tueauml (adhi-prajntildeAring 善慧) Tieaacutep ntildeaagraveu ngoumlotilde adhi ntildeoumlugraveng ntildeaagraveu ntildeearing chaelig soumliuml quan troiumlng vaoslash tieacircn quyeaacutet cuucirca lsquothieaumlnrsquo Taacircm (Citta 心) ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei ntildeogravenh Thieaumln taacircm vaoslash thieaumln tueauml gioaacuteng nhouml thieagraven ba-la-maaumlt vaoslash triacute ba-la-maaumlt Giocircugravei cuoslashng vocircugravei nhaatilden toumloslash toumloslash ntildeoumlocirciumlc keaacutet hocirciumlp vocircugravei nhau nhouml moaumlt yeaacuteu toaacute quan troiumlng Caucirc hai ba-la-maaumlt naoslashy thoumlocircoslashng ntildei ntildeoacirci vocircugravei nhau ngay caucirc troumlocircugravec khi coacircng thoumlugravec cuoaacutei cuoslashng cuucirca saugraveu ba-la-maaumlt naoslashy ntildeoumlocirciumlc higravenh thaoslashnh

Tinh taaacuten ntildeoumlocirciumlc chia ocircucirc ba thieaumln thieaumln giocircugravei (thoumlocircoslashng thiacutech hocirciumlp vocircugravei couml soacute tu taaumlp) thieaumln taacircm vaoslash thieaumln tueauml (cho baaumlc xuaaacutet theaacute tu taaumlp) Boaacute thiacute ba-la-maaumlt vaoslasho thocircoslashi gian ntildeaagraveu ntildei rieacircng reotilde moaumlt migravenh sau ntildeougrave boaacute thiacute ntildeoumlocirciumlc ntildei cuoslashng vocircugravei trigrave giocircugravei Boaacute thiacute vaoslash trigrave giocircugravei ntildeoumlocirciumlc xem nhouml soumliuml tu taaumlp cuucirca couml soacute ntildeearing caagraveu haiumlnh phuugravec cho toumlocircng lai taugravei sanh Moaumlt phaugravep thoaiumli maoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng nougravei

ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt thoumlocircoslashng thuyeaacutet phaugravep veagrave boaacute thiacute troumlocircugravec roagravei trigrave giocircugravei vaoslash cootildei trocircoslashirdquo (DAringna-kathaUacute dividenela-kathaUacute sagga-

636 divideiksArings hoiumlc (Learning study) triacutech trong DCBT trang 212 637 Phaagraven 36

Boagrave-taugravet-haiumlnh 425

kathaUacute)638

Ntildeaacircy laoslash caaringm nang hoaoslashn toaoslashn cho ngoumlocircoslashi taiumli gia Ntildeoaacutei vocircugravei baaumlc xuaaacutet theaacute aaringn couml khoacircng nhaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt khuyeacircn phaucirci tu taaumlp

ldquoCaugravec phieagraven naotildeo thaaacutep keugravem vaoslash soumliuml nguy hiearingm cuucirca duiumlc laiumlcrdquo (KAringmAringnaUacute AumldinavaUacute okAringraUacute samkilesaUacute)639

Vigrave vaaumly boaacute-thiacute laoslash boumlocircugravec ntildeaagraveu cho ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlt troumlocircugravec giocircugravei nhouml moaumlt boaringn phaaumln rieacircng bieaumlt maeumlc duoslash veagrave maeumlt loacirc-giacutec nougrave cuotildeng bao goagravem haiumlnh ntildeaiumlo ntildeoumlugravec (giocircugravei luaaumlt)640

Boaacute thiacute vaoslash triacute tueauml ntildeoumlocirciumlc theacircm vaoslasho ntildeaagraveu vaoslash cuoaacutei maoslash chiacutenh gioumlotildea laoslash giocircugravei vaoslash ntildeogravenh vaoslash saugraveu ba-la-maaumlt cuotildeng phaucircn aucircnh soumliuml aucircnh houmlocircucircng cuucirca Baoslash-la-moacircn giaugraveo Ngaoslashi Theaacute-thaacircn (Vasubandhu 世身) nhaaacuten maiumlnh trong Trung luaaumln raegraveng saugraveu ba-la-maaumlt laoslash neagraven taucircng lieacircn quan ntildeeaacuten tam-voacirc-laaumlu hoiumlc Ba ba-la-maaumlt ntildeaagraveu (boaacute thiacute trigrave giocircugravei vaoslash nhaatilden nhuiumlc) toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thieaumln giocircugravei ba-la-maaumlt thoumlugrave touml laoslash tinh taaacuten ntildeoumlocirciumlc xem laoslash thuoaumlc caucirc ba thieaumln (thieaumln giocircugravei thieaumln taacircm vaoslash thieaumln tueauml) ba-la-maaumlt thoumlugrave naecircm laoslash thieagraven ntildeogravenh toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thieaumln taacircm vaoslash ba-la-maaumlt thoumlugrave saugraveu laoslash triacute tueauml toumlocircng oumlugraveng vocircugravei thieaumln tueauml nhouml biearingu ntildeoagrave minh hoiumla

Baucircng XI

Thieaumln giocircugravei Thieaumln-taacircm Thieaumln-tueauml

638 D AmbaEcircEcircha sutta VII trang 220 639 D I trang 110-112 148-9 640 BDBSL trang 166

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 426

(Adhi-plusmnnela 善 戒) darr

Boaacute thiacute Trigrave giocircugravei Nhaatilden nhuiumlc

(布 施 持 戒 忍

辱)

(Adhi-citta 善 心)darr

Thieagraven ntildeogravenh (禪 定)

(Adhi-prajntildeAring 善 慧) darr

Triacute tueauml (智 慧)

v Tinh taaacuten (精 進)

Cuotildeng cougrave soumliuml phaacircn chia caugravec ba-la-maaumlt thaoslashnh hai nhougravem (tinh taaacuten nhouml nhougravem trung laaumlp) doumliumla treacircn hoiumlc thuyeaacutet touml loumlocircng (sambhAringra 資糧) cuucirca Boagrave-taugravet Touml loumlocircng nghoacutea laoslash lsquocaugravei mang theo rieacircngrsquo nhouml lsquovaaumlt chaaacutet vaoslash nhoumlotildeng thaoslashnh phaagraven yeacircu caagraveursquo lsquonhoumlotildeng ntildeieagraveu kieaumln caagraven thieaacutetrsquo vaoslash lsquovaaumlt trang bograversquo Theo Trung-anh Phaaumlt-hoiumlc Toumliuml-ntildeiearingn641 touml loumlocircng nghoacutea laoslash soumliuml cung caaacutep cho thaacircn thearing hoaeumlc tinh thaagraven nhouml thoumliumlc phaaringm thoumlugravec aecircn triacute tueauml giaucirci triacute vv Touml loumlocircng bao goagravem phoumlocircugravec ntildeoumlugravec puœya (功德) do nhoumlotildeng thieaumln haiumlnh trong ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy vaoslash triacute (jntildeAringna 智) ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc do thieagraven vaoslash triacute tueauml Coacircng ntildeoumlugravec ntildeoumla ntildeeaacuten phoumlocircugravec baugraveu haiumlnh phuugravec giaoslashu sang vaoslash an laiumlc treacircn cootildei trocircoslashi vaoslash ngoumlocircoslashi trong khi triacute tueauml ntildeoumla ntildeeaacuten giaucirci thoaugravet voacutenh vieatilden Soumliuml tiacutech tuiuml coacircng ntildeoumlugravec nhouml muiumlc ntildeiacutech cuucirca couml soacute trong khi soumliuml tu taaumlp triacute tueauml laoslash nocirci houmlocircugraveng ntildeeaacuten cuucirca caugravec baaumlc chaacircn tu xuaaacutet theaacute

Theo ngaoslashi Theaacute-thaacircn hai ba-la-maaumlt ntildeaagraveu (boaacute thiacute vaoslash trigrave giocircugravei) laoslash ntildeoumla ntildeeaacuten coacircng ntildeoumlugravec ba-la-maaumlt cuoaacutei (triacute tueauml) thuoaumlc veagrave triacute hueauml vaoslash ba ba-la-maaumlt cooslashn laiumli (nhaatilden nhuiumlc tinh taaacuten vaoslash thieagraven ntildeogravenh) thuoaumlc veagrave touml loumlocircng nhouml baucircn 641 DCBT trang 413

Boagrave-taugravet-haiumlnh 427

biearingu ntildeoagrave minh hoiumla sau ntildeaacircy Baucircng XII

Boaacute thiacute Trigrave giocircugravei Triacute tueauml Nhaatilden nhuiumlc Tinh taaacuten Thieagraven ntildeogravenh

rarrrarr rarr

Coacircng ntildeoumlugravec Triacute hueauml Touml loumlocircng

Tuy nhieacircn soumliuml oumlugraveng duiumlng caugravec keaacutet quaucirc cuucirca taaacutet caucirc ba-la-maaumlt cho vieaumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml thaaumlt ra khoacircng caagraven phaacircn bieaumlt gioumlotildea phoumlocircugravec ntildeoumlugravec traagraven theaacute vaoslash triacute tueauml sieacircu vieaumlt vaoslash taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc coi nhouml giuugravep cho Boagrave-taugravet thaoslashnh toumliumlu oumlocircugravec nguyeaumln Trong caugravech naoslashy ngaoslashi Theaacute thaacircn ntildeaotilde coaacute gaeacuteng thoaacuteng nhaaacutet vaoslash thaecircng hoa caugravec hoaiumlt ntildeoaumlng xaotilde hoaumli vaoslash thieagraven ntildeogravenh xuaaacutet theaacute trong muiumlc ntildeiacutech duy nhaaacutet cuucirca Boagrave-taugravet truy tigravem boagrave-ntildeeagrave (Bodhi 菩提)

Vigrave vaaumly saugraveu ba-la-maaumlt lieacircn quan vocircugravei vaoslashi khaugravei nieaumlm caecircn baucircn cuucirca Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu Thaaumlt ra khoacircng cougrave gigrave mocircugravei trong coacircng thoumlugravec cuucirca saugraveu ba-la-maaumlt taaacutet caucirc muiumlc naoslashy ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong kinh taiumlng Nguyeacircn-thuucircy nhoumlng sau naoslashy ntildeoumlocirciumlc caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeoaacutei chieaacuteu ntildeearing laoslashm noaringi baaumlt nhoumlotildeng ntildeiearingm khaugravec nhau gioumlotildea caugravec ba-la-maaumlt cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha vocircugravei 37 phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo -(三十七助道品) cuucirca Tiearingu-thoumloslasha vaoslash ntildeearing so saugravenh lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha vocircugravei lyugrave toumlocircucircng A-la-haugraven cuucirca Tiearingu-thoumloslasha Thaaumlt laoslash ngaiumlc nhieacircn khi thaaacutey caugravec ba-la-maaumlt cuucirca boaacute thiacute trigrave giocircugravei vaoslash nhaatilden nhuiumlc khoacircng cougrave trong boaringn phaaumln tu taaumlp cuucirca chouml taecircng Tiearingu-thoumloslasha doumlocircoslashng nhouml raegraveng khoacircng bao goagravem nhoumlotildeng phuiumlc vuiuml locirciumli tha vaoslash

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 428

ntildeoagraveng caucircm xaotilde hoaumli642

Giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde cougrave coacircng trong vieaumlc keaacutet hocirciumlp caugravec ntildeoumlugravec haiumlnh xaotilde hoaumli cuucirca couml soacute Phaaumlt toumlucirc vocircugravei lyugrave toumlocircucircng aaringn soacute an tu cuucirca chouml taecircng trong coacircng thoumlugravec ba-la-maaumlt Vigrave theaacute Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslashm nhaugravenh caagraveu ntildeearing noaacutei choatilde caugravech khoaucircng gioumlotildea quaagraven chuugraveng xaotilde hoaumli vaoslash ntildeocircoslashi soaacuteng tu vieaumln Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde ntildeoumla ra maatildeu Boagrave-taugravet lyugrave toumlocircucircng khoacircng doumloslashng tu taaumlp boaacute-thiacute vaoslash nhaatilden nhuiumlc trong ntildeocircoslashi soaacuteng xaotilde hoaumli khi Boagrave-taugravet ntildeang tieaacuten ntildeeaacuten caugravec taagraveng naaacutec cao cuucirca thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueauml Saugraveu ba-la-maaumlt naoslashy khoacircng mocircugravei nhoumlng caugravech thoumlugravec cuucirca vograve triacute keagrave nhau ntildeoumlocirciumlc caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha xeaacutep ntildeaeumlt laiumli Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha thiacutech coacircng thoumlugravec mocircugravei naoslashy hocircn laoslash coacircng thoumlugravec 37 phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo bocircucirci leotilde 37 phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo ntildeoumlocirciumlc xem laoslash quaugrave tu vieaumln khoacircng hoaoslash xaotilde hoaumli trong phaiumlm vi vaoslash khuynh houmlocircugraveng cuucirca hoiuml Boaacute thiacute vaoslash trigrave giocircugravei cougrave thearing chaelig ntildeoumla Phaaumlt toumlucirc ntildeeaacuten coaringng cuucirca cootildei trocircoslashi thoiuml houmlocircucircng phoumlocircugravec baugraveu nieagravem vui (nhouml Tiearingu-thoumloslasha ntildeaotilde chuucirc troumlocircng) maoslash khoacircng ntildeoumlocirciumlc xem troiumlng nhouml thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueauml Taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc phaacircn chia vaoslash ntildeoumlocirciumlc xem laoslash nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute khoacircng taugravech rocircoslashi cho vieaumlc ntildeaiumlt giaugravec ngoauml

Nhieagraveu kinh ntildeaotilde taugraven doumlocircng caugravec ba-la-maaumlt nhouml laoslash lsquontildeaiumli doumlocircng locircugraven cho taaacutet caucirc caugravec nguyeacircn lyugrave toaacutet ntildeeiumlp vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh thanh caorsquo vaoslash mang an laiumlc haiumlnh phuugravec ntildeeaacuten cho chuugraveng sanh Ba-la-maaumlt laoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi baiumln toaacutet

642 Gunapala Dharmasiri Fundamentals of Buddhist Ethics Singapore

The Buddhist Research Society 1986 trang 21

Boagrave-taugravet-haiumlnh 429

cuucirca Boagrave-taugravet Ba-la-maaumlt laoslash lsquontildeaiumlo souml con ntildeoumlocircoslashng vaoslash augravenh saugravengrsquo Ba-la-maaumlt laoslash lsquonocirci quy y vaoslash truugrave aaringn laoslash nocirci uucircng hoauml vaoslash thieacircng lieacircngrsquo Ba-la-maaumlt thaaumlt soumliuml laoslash lsquocha meiuml cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanhrsquo ngay caucirc chouml phaaumlt cuotildeng laoslash lsquocon cuucirca ba-la-maaumltrsquo643

Nhoumlotildeng taugravenh caugravech chung naoslasho ntildeougrave ntildeoumlocirciumlc quy cho taaacutet caucirc caugravec ba-la-maaumlt nhouml laoslash moaumlt nhougravem Ba-la-maaumlt teaacute nhograve voacirc touml toaacutei thoumlocirciumlng quan troiumlng vaoslash baaacutet dieaumlt Ba-la-maaumlt cougrave thearing ntildeoumla ntildeeaacuten an laiumlc taugravei sanh an laoslashnh thanh thaucircn khoacircng ngoumloslashng tu taaumlp tinh thaagraven thieagraven ntildeogravenh vaoslash triacute tueauml cao nhaaacutet Ba-la-maaumlt laoslash soumliuml giaucirci thoaugravet khoucirci oacirc nhieatildem cuucirca duiumlc voiumlng thieacircn kieaacuten voacirc minh vaoslash toumliuml maotilden Ba-la-maaumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeaeumlt trong thoumlugrave toumliuml vaoslash higravenh thaoslashnh moaumlt soumliuml phoaacutei hocirciumlp tieaacuten triearingn cuucirca caugravec haiumlnh nghieaumlp Soumliuml tu taaumlp ba-la-maaumlt naoslashy khoacircng thearing khoacircng cougrave soumliuml tu taaumlp cuucirca ba-la-maaumlt troumlocircugravec ntildeougrave

Phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave-Taugravet Beacircn caiumlnh tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt cuotildeng cougrave nhoumlotildeng

ntildeaeumlc taugravenh chiacutenh cuucirca Boagrave-taugravet ntildeaotilde toaugravet leacircn trong quaugrave trigravenh tu Boagrave-taugravet ntildeaiumlo i) Boagrave-taugravet loumlu chuucircng toumlucirc (留種子)nhouml moaumlt nguyeacircn nhaacircn cho caugravec haiumlnh nghieaumlp Boagrave-taugravet

Nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet hy voiumlng taugravei sanh laiumli cootildei ngoumlocircoslashi nhieagraveu laagraven ntildeearing ntildeoauml sanh muoaacuten nhouml vaaumly Boagrave-taugravet phaucirci thograve hieaumln loumlu chuucircng toumlucirc taugravei sanh nhouml luaaumln Duy thoumlugravec (VijntildeaptimAringtratAring-siddhi 唯識) ntildeaotilde trigravenh baoslashy 643 BDBSL trang 245

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 430

ldquoBoagrave-taugravet loumlu caugravec phieagraven naotildeo choumlocircugraveng (kleplusmnAringvaraœa) ntildeearing nguyeaumln thoiuml sanh vaoslasho cootildei taoslash-baoslash (saUacutesAringra)rdquo644

(留煩惱障助願受生)

Boagrave-taugravet taugravei sanh vocircugravei ntildeaagravey ntildeuucirc taacircm vaoslash thoumlugravec bieaacutet nocirci maoslash ngaoslashi choiumln ntildeearing taugravei sanh Thaaumlt ra Boagrave-taugravet khoacircng oacirc nhieatildem bocircucirci caugravec phieagraven naotildeo nhoumlng chaelig thograve hieaumln loumlu chuucircng toumlucirc ntildeearing taiumlo nguyeacircn nhaacircn sanh trong vooslashng Duyeacircn-khocircucirci (緣 起) ntildeaacircy goiumli laoslash lsquotrigrave gioumlotilde phieagraven naotildeorsquo ii) Ntildeaiumli toumloslash bi (大慈悲)

Boagrave-taugravet neacircn tu taaumlp theo boaacuten maatildeu taacircm-vaaumlt lyugrave cuucirca caugravech soaacuteng nhouml toumloslash (maitrne 慈) bi (karuœAring 悲)hyucirc (muditAring 喜) vaoslash xaucirc (upekbdquoAring 捨) Boaacuten ntildeoumlugravec haiumlnh naoslashy khoacircng ntildeoumlugraveng rieacircng reotilde hoaeumlc rocircoslashi raiumlc nhau vaoslash looslashng toumloslash cougrave thearing coi laoslash trung taacircm vocircugravei ba haiumlnh khaugravec toumlocircng quan nhau Bi laoslash neagraven taucircng cuucirca toumloslash (karuœAring) toumlocirciumlng troumlng cho tigravenh thoumlocircng kiacutenh troiumlng vaoslash quan taacircm taaacutet caucirc chuugraveng sanh Chiacutenh soumliuml cuiuml thearing cuucirca tigravenh thoumlocircng tigravenh caucircm cho raegraveng ntildeocircoslashi soaacuteng quyugrave giaugrave ntildeoaacutei vocircugravei chuugraveng ta vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli cuotildeng quyugrave giaugrave ntildeoaacutei vocircugravei chuugraveng sanh khaugravec neacircn yeacircu thoumlocircng taaacutet caucirc nhouml chiacutenh baucircn thaacircn migravenh Hyucirc (MuditAring) laoslash nieagravem vui ntildeoagraveng caucircm vocircugravei vieaumlc thieaumln Hyucirc laoslash soumliuml haiumlnh phuugravec trong taaacutet caucirc soumliuml haiumlnh phuugravec laoslash heauml quaucirc cuucirca looslashng toumloslash Xaucirc (UpekbdquoAring) laoslash ntildeieagraveu kieaumln tieacircn quyeaacutet cuucirca looslashng toumloslash toumlocirciumlng troumlng cho looslashng toumloslash ntildeeaacuten taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash soumliuml traagravem toacutenh voacirc touml

Trong toumliuml ntildeiearingn Pali-Anh ntildeaotilde ntildeogravenh nghoacutea looslashng toumloslash

644 Chen Wei Shi Lun Shindo Edition choumlocircng 9 trang 31 dooslashng 10

Boagrave-taugravet-haiumlnh 431

(KaruœAring) nhouml sau ldquoOumlocircugravec muoaacuten mang locirciumli iacutech vaoslash an laiumlc ntildeeaacuten cho chuugraveng

sanh (ahita-dukkha-apanayakammata) hoaeumlc muoaacuten loaiumli boucirc phieagraven naotildeo vaoslash ntildeau khoaring cho chuugraveng sanh Looslashng Toumloslash cuotildeng chaelig moaumlt traiumlng thaugravei cao thoumlocirciumlng thoumlocircng yeacircu taaacutet caucirc chuugraveng sanh (paradukkhe sati sadhunam hadaya-kampanam karoti)rdquo645

Looslashng ntildeaiumli toumloslash laoslash ntildeoaumlng cocirc chiacutenh cuucirca Boagrave-taugravet ngoumlocircoslashi ntildeaotilde hy sinh soumliuml an toacutenh cuucirca baucircn thaacircn vigrave an laiumlc cho soaacute ntildeoacircng vaoslash vigrave looslashng toumloslash thoumlocircng xougravet theaacute giocircugravei ntildeau khoaring naoslashy Looslashng ntildeaiumli toumloslash laoslash ntildeaeumlc tiacutenh chiacutenh cuucirca lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet ntildeearing phuiumlc vuiuml xaotilde hoaumli nhouml Peter Harve ntildeaotilde nougravei

ldquoLooslashng toumloslash laoslash ntildeoaumlng cocirc chiacutenh vaoslash ntildeoumlocirciumlc nhaaacuten maiumlnh nhieagraveu trong phaaringm haiumlnh cuucirca Boagrave-taugravet Theo Phaaumlt giaugraveo (ocircucirc phoumlocircng ntildeoacircng vaoslash baeacutec) sau khi thoiuml giocircugravei xong laaumlp haiumlnh nguyeaumln Boagrave-taugravet nhouml moaumlt locircoslashi houmlugravea nghieacircm trang ntildeearing dieatilden taucirc looslashng toumloslash bi noatilde loumliumlc giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng sanh Looslashng toumloslash naoslashy ntildeoumlocirciumlc biearingu hieaumln qua soumliuml tu taaumlp lieacircn tuiumlc veagrave caugravec haiumlnh boaacute thiacute ba-la-maaumlt trigrave giocircugravei ba-la-maaumlt nhaatilden nhuiumlc ba-la-maaumlt tinh taaacuten ba-la-maaumlt thieagraven ntildeogravenh ba-la-maaumlt vaoslash triacute tueauml ba-la-maaumlt Phaaumlt giaugraveo (ocircucirc phiacutea Nam) trigrave gioumlotilde moumlocircoslashi ba-la-maaumlt nhouml nhoumlotildeng phaaringm haiumlnh cao thoumlocirciumlng ntildeearing trocirciuml duyeacircn cho locirciumli iacutech cuucirca chuugraveng sanhrdquo646

Trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei raegraveng bocircucirci vigrave chuugraveng sanh ntildeau khoaring trong saugraveu caucircnh khoaring Boagrave-taugravet phaugravet khocircucirci looslashng toumloslash voacirc loumlocirciumlng ntildeearing daatilden daeacutet chuugraveng ntildeeaacuten moaumlt ntildeaiumlo loauml toaacutet ntildeeiumlp hocircn nhouml sau

ldquoTa duoslashng maeacutet Phaaumlt xem Thaaacutey saugraveu ntildeoumlocircoslashng chuugraveng sanh

645 PED trang 197 646 Peter Harvey An Introdution to Buddhism Delhi Munshiram Manoharlai 1990 trang 200

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 432

Ngheoslasho cuoslashng khoacircng phoumlocircugravec hueauml Vaoslasho ntildeoumlocircoslashng hiearingm sanh toumlucirc Khoaring noaacutei luoacircn khoacircng doumlugravet Saacircu tham nocirci nguotilde duiumlc Nhouml traacircu lsquomaorsquo meaacuten ntildeuoacirci Do tham augravei toumliuml che Ntildeui muoslash khoacircng thaaacutey bieaacutet Chauacuteng caagraveu Phaaumlt theaacute locircugraven Cuoslashng phaugravep doumlugravet soumliuml khoaring Saacircu vaoslasho caugravec taoslash kieaacuten Laaacutey khoaring muoaacuten boucirc khoaring Phaaumlt vigrave chuugraveng sanh naoslashy Maoslash sanh looslashng ntildeaiumli birdquo647

(我以佛眼觀見六道眾生貪窮無福慧入生死險道相續

苦不斷深著於五欲如犛牛愛尾以貪愛自蔽盲瞑無所見不求

大世佛乃與斷苦法入諸邪見以苦求捨苦為是眾生故而起大

悲心)648

Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng khauacuteng ntildeogravenh raegraveng phaugravet triearingn looslashng ntildeaiumli toumloslash nghoacutea laoslash phaugravet triearingn taacircm vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli phaugravet triearingn taacircm laoslash phaugravet triearingn looslashng toumloslash

ldquoNaoslashy La-haagraveu-la taecircng troumlocircucircng taacircm laoslash taecircng troumlocircucircng soumliuml thaacircn thieaumln Naoslashy La-haagraveu-la vigrave taecircng troumlocircucircng taacircm laoslash taecircng troumlocircucircng soumliuml thaacircn thieaumln neacircn augravec caucircm bograve tan ntildei Naoslashy La-haagraveu-la taecircng troumlocircucircng taacircm laoslash taecircng troumlocircucircng looslashng toumloslash Naoslashy La-haagraveu-la vigrave taecircng troumlocircucircng taacircm laoslash taecircng troumlocircucircng looslashng toumloslash neacircn soumliuml haotildem haiumli bieaacuten maaacutetrdquo649

Trong choumlocircng XXIV phaaringm ldquoDieaumlu-aacircm Boagrave-taugravetrdquo (Bodhisattva Gadgadasvara 妙音菩薩) toumlocircoslashng thuaaumlt toumloslash soumliuml nhaaumlp ntildeogravenh cuucirca Hieaumln-nhaaacutet-thieaacutet-saeacutec-thaacircn-tam- 647 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng II Phaaringm Phoumlocircng tieaumln trang 94-5 648 妙 法 蓮 華 經trang 47 649 MLS II trang 95

Boagrave-taugravet-haiumlnh 433

muoaumli (Sarvaracircpasandarplusmnana 現一切色身三妹) Boagrave-taugravet Dieaumlu-aacircm vigrave looslashng ntildeaiumli bi hieaumln ntildeuucirc thoumlugrave thaacircn higravenh vigrave chuugraveng sanh maoslash ban phaugravep thoaiumli Caugravec thaacircn toumlocircugraveng nhouml thaacircn Phaiumlm-voumlocircng Ntildeeaacute-thiacutech Ntildeaiumli-toumliuml-taiumli-thieacircnTyoslash-kheo tyoslash-kheo-ni oumlu-baoslash-taeacutec oumlu-baoslash-di ntildeoagraveng nam ntildeoagraveng noumlotilde hoaeumlc hieaumln thaacircn trocircoslashi daiuml-xoa caoslashn-thaugravet baoslash

Boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm toumlocirciumlng troumlng cho chuugravea tearing cuucirca looslashng toumloslash cuotildeng ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc trong choumlocircng XXV phaaringm ldquoQuaugraven-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet Phoaring moacircnrdquo cuucirca kinh Phaugravep-hoa nhouml sau

ldquoDieaumlu aacircm Quaugraven-theaacute-aacircm Phaiumlm-aacircm Haucirci-trieagraveu-aacircm Tieaacuteng hocircn theaacute gian kia Cho neacircn thoumlocircoslashng phaucirci nieaumlm Nieaumlm nieaumlm chocircugrave sanh nghi Quan-aacircm baaumlc togravenh thaugravenh Nocirci khoaring naotildeo naiumln cheaacutet Hay vigrave laoslashm noumlocircng caaumly Ntildeuucirc taaacutet caucirc coacircng ntildeoumlugravec Maeacutet laoslashnh troacircng chuugraveng sanh Biearingn phoumlocircugravec locircugraven khoacircng loumlocircoslashng Cho neacircn phaucirci ntildeaotildenh leatilderdquo650

(妙音觀世音梵音海潮音勝彼世間音是故常修

念念念物生疑觀世音淨聖於苦煩死危能為作依估

具一切功德慈眼現眾生福眾海無量是故應頂禮)651

iii) Ntildeogravea vograve Baaacutet thoaacutei chuyearingn (地位不退轉) Boagrave-taugravet laoslash baaumlc tu taaumlp theo lyugrave toumlocircucircng cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha

650 Kinh Phaugravep Hoa Choumlocircng XXIV Phaaringm Dieaumlu-aacircm Boagrave-taugravet tr 603-4 651 妙 法 蓮 華 經trang 290

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 434

(MahAringyAringna 大乘) choumlugrave khoacircng theo thoumloslasha khaugravec Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash ntildeaiumli phaugravep (大法) Neaacuteu Boagrave-taugravet tin vaoslasho ntildeaiumli phaugravep toumlugravec Boagrave-taugravet tin vaoslasho coumlucirca phaugravep cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Boagrave-taugravet caagraven cougrave looslashng tin roaumlng locircugraven bocircucirci vigrave Phaaumlt phaugravep roaumlng locircugraven nhouml biearingn caucirc vaoslash chaelig cougrave thearing boumlocircugravec vaoslasho (法門) baegraveng looslashng tiacuten (信心) Looslashng tin laoslash meiuml cuucirca coacircng ntildeoumlugravec vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh cho Boagrave-taugravet tu taaumlp Vigrave theaacute looslashng tiacuten baaacutet thoaacutei chuyearingn trong Ntildeaiumli-thoumloslasha (khoacircng lui suiumlt xuoaacuteng Tiearingu-thoumloslasha hay Duyeacircn-giaugravec thoumloslasha) laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeaeumlc tiacutenh cuucirca haiumlnh Boagrave-taugravet

ldquoBoagrave-taugravet goiumli laoslash nhoumlotildeng baaumlc cocircucirci baugravenh xe locircugraven (Ntildeaiumli-thoumloslasha 大 乘) bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet tu taaumlp theo thoumloslasha naoslashy neacircn goiumli laoslash ntildeaiumli Boagrave-taugravet (mahAringsattvas 摩 訶 薩)rdquo 652

(是 名大 乘 菩薩求此乘故 名為摩訶薩 勤行精進)653

iv) Touml toumlocircucircng Baaacutet-thoaacutei-chuyearingn (思想不退轉) Touml toumlocircucircng cuucirca Boagrave-taugravet coaacute ntildeogravenh vaoslash an truiuml baaacutet thoaacutei

chuyearingn trong vieaumlc thoumliumlc haoslashnh Boagrave-taugravet ntildeaiumlo toumlugravec tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt vaoslash haoslashng ngaoslashn coacircng haiumlnh khaugravec v) Baaacutet thoaacutei chuyearingn trong Tu taaumlp (修習不退轉)

Boagrave-taugravet chaelig tieaacuten tocircugravei chocircugrave khoacircng luoslashi laiumli neacircn cooslashn goiumli laoslash baaacutet thoaacutei chuyearingn Boagrave-taugravet Tuy nhieacircn khoacircng phaucirci taaacutet caucirc Boagrave-taugravet ntildeeagraveu ntildeoumlocirciumlc baaacutet thoaacutei chuyearingn moaumlt soaacute ntildeaiumlt moaumlt soaacute khoacircng nhouml kinh Large Sacirctra on Perfect Wisdom minh hoiumla

ldquoHocircn noumlotildea Boagrave-taugravet bieaacutet raegraveng lsquoNhoumlotildeng Boagrave-taugravet naoslashy ntildeoumlocirciumlc

652 LS trang 61 653 妙 法 蓮 華 經trang 65-6

Boagrave-taugravet-haiumlnh 435

thoiuml kyugrave seotilde ntildeaiumlt giaugravec ngoauml nhoumlng cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet thigrave choumla ntildeoumlocirciumlc Nhoumlotildeng Boagrave-taugravet naoslashy ntildeoumlocirciumlc baaacutet thoaacutei chuyearingn nhoumlng nhoumlotildeng vograve khaugravec thigrave choumla ntildeoumlocirciumlc Nhoumlotildeng Boagrave-taugravet naoslashy socircucirc houmlotildeu ntildeaagravey ntildeuucirc triacute tueauml sieacircu vieaumlt nhoumlng nhoumlotildeng vograve khaugravec thigrave choumla ntildeoumlocirciumlc Nhoumlotildeng Boagrave-taugravet naoslashy ntildeoumlocirciumlc ntildeaagravey ntildeuucirc triacute tueauml ntildei moatildei trong moumlocircoslashi houmlocircugraveng tocircugravei voacirc soaacute heauml thoaacuteng theaacute giocircugravei nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng vaoslash taiumli ntildeougrave Boagrave-taugravet toacircn kiacutenh ntildeaotildenh leatilde vaoslash toacircn thocircoslash chouml Nhouml-lai vaoslash cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet choumla ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml sieacircu vieaumlt choumla ntildei tocircugravei voacirc soaacute Phaaumlt saugravet ntildeearing toacircn kiacutenh ntildeaotildenh leatilde vaoslash toacircn thocircoslash chouml Nhouml-lai Cougrave vograve Boagrave-taugravet deatilde loacutenh hoaumli triacute tueauml sieacircu vieaumlt nhoumlng cougrave vograve khaugravec thigrave khoacircng Boagrave-taugravet naoslashy ntildeaiumlt an laiumlc khi ngaoslashi boucirc xuoaacuteng nhoumlotildeng yugrave toumlocircucircng nhouml saeacutec laoslash voiumlng khoacircng ngaotilde troaacuteng khoacircng voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc nguyeaumlnrsquordquo654

vi) Chuyearingn Phaugravep luaacircn Baaacutet thoaacutei (法輪不退轉) Chouml Boagrave-taugravet chuyearingn phaugravep luaacircn baaacutet thoaacutei ntildeearing daiumly vaoslash

caucircm hoaugrave chuugraveng sanh baegraveng locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn Vigrave vaaumly cougrave moaumlt phaugravep thoaiumli laoslash lsquoBaugravenh xe phaugravep chuyearingn maotildeirsquo nghoacutea laoslash Boagrave-taugravet vigrave looslashng toumloslash thoumlocircng xougravet chuugraveng sanh maoslash chuyearingn phaugravep luaacircn baaacutet thoaacutei vii) Boagrave-taugravet troagraveng coacircng ntildeoumlugravec thaacircm saacircu (種功德根)

Trong nhieagraveu ntildeocircoslashi Boagrave-taugravet ntildeaotilde troagraveng coacircng ntildeoumlugravec thaacircm saacircu Caecircn thaacircm saacircu naoslashy ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash lsquocoaumli coacircng ntildeoumlugravecrsquo vaoslash chuugraveng laoslash coaumli nguoagraven cuucirca moiumli ntildeoumlugravec haiumlnh Coaumli nguoagraven naoslashy laoslash voacirc haiumln vaoslash voacirc bocircoslash beaacuten

Nhouml kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt daiumly raegraveng nhoumlotildeng vograve troagraveng coaumli laoslashnh khoacircng chaelig nocirci moaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt hai ba boaacuten hoaeumlc naecircm Ntildeoumlugravec Phaaumlt maoslash ntildeeaacuten haoslashng trieaumlu chouml Phaaumlt khoacircng thearing ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc Ntildeaiumli Boagrave-taugravet ntildeaotilde troagraveng 654 LSPW trang 78

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 436

coaumli coacircng ntildeoumlugravec nocirci voacirc soaacute chouml Phaaumlt nhieagraveu nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng (Gangas 恆河) cuucirca traecircm ngaoslashn moumlocircoslashi ngaoslashn soacircng Haegraveng Vigrave theaacute chouml Boagrave-taugravet raaacutet hoaoslashn haucirco ocircucirc nhoumlotildeng coaumli nguoagraven thaacircm saacircu nhouml kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp

ldquo Chuugraveng ntildeougrave toumloslash laacircu nhaatilden laiumli ocircucirc nocirci voacirc loumlocirciumlng voacirc bieacircn caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt troagraveng caugravec coaumli laoslashnh thaoslashnh toumliumlu ntildeaiumlo Boagrave-taugravet thoumlocircoslashng tu phaiumlm haiumlnh Theaacute toacircn Vieaumlc nhouml theaacute ntildeocircoslashi raaacutet khougrave tinrdquo655

(其等久遠已來於無量無邊諸佛所殖諸善根成就菩薩道

修梵行世尊如所之事世所難信)656

Nhoumlotildeng vograve Boagrave-taugravet naoslashy traucirci qua voacirc soaacute kieaacutep ntildeaotilde ocircucirc troumlocircugravec voacirc soaacute chouml Phaaumlt troagraveng coaumli nguoagraven coacircng ntildeoumlugravec baegraveng caugravech cuugraveng doumlocircoslashng Tam baucirco hoaeumlc chuyearingn baugravenh xe baaacutet thoaacutei vaoslash ntildeoumlocirciumlc caugravec chouml Phaaumlt taugraven doumlocircng khen ngocirciumli viii) Triacute tueauml cuucirca Boagrave-taugravet (智慧)

Triacute tueauml laoslash keaacutet quaucirc cuucirca taacircm boagrave-ntildeeagrave roaumlng locircugraven Do taacircm boagrave-ntildeeagrave roaumlng locircugraven nguyeaumln ntildeoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash khoacircng thaaacutey chuugraveng sanh ntildeoumlocirciumlc ntildeoauml Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde nougravei vocircugravei Tu-boagrave-ntildeeagrave Boagrave-taugravet khocircucirci ntildeaagraveu vocircugravei Boagrave-taugravet thoumloslasha ntildeeagraveu phaucirci tueauml giaugravec

ldquo Cougrave taaacutet caucirc caugravec loaoslashi chuugraveng sanh hoaeumlc loaoslashi sanh baegraveng troumlugraveng hoaeumlc loaoslashi sanh baegraveng thai hoaeumlc sanh choatilde aaringm oumlocircugravet hoaeumlc hoaugrave sanh hoaeumlc cougrave higravenh saeacutec hoaeumlc khoacircng higravenh saeacutec hoaeumlc cougrave toumlocircucircng hoaeumlc khoacircng toumlocircucircng hoaeumlc chauacuteng cougrave toumlocircucircng chauacuteng khoacircng toumlocircucircng ta ntildeeagraveu khieaacuten vaoslasho voacirc douml Nieaacutet-baoslashn maoslash ntildeoumlocirciumlc dieaumlt ntildeoauml ntildeougrave Dieaumlt ntildeoauml nhouml theaacute voacirc loumlocirciumlng voacirc soaacute voacirc bieacircn

655 Kinh Phaugravep Hoa Phaaringm XV Tuoslashng Ntildeogravea Duotildeng Xuaaacutet trang 435 656 妙 法 蓮 華 經trang 207

Boagrave-taugravet-haiumlnh 437

chuugraveng sanh maoslash thaaumlt khoacircng cougrave chuugraveng sanh naoslasho ntildeoumlocirciumlc dieaumlt ntildeoaumlrdquo

(所有一切眾生之類若卵生若胎生若濕生若化

生若有色若無色若有想若無想若非有想若非無想

我皆令入無餘涅槃而亦度之如是亦度無量無數無邊眾

生實無眾生得亦度者)657

Maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoauml voacirc soaacute chuugraveng sanh thaaumlt ra khoacircng cougrave chuugraveng sanh naoslasho ntildeoumlocirciumlc ntildeoauml khoacircng chaaacutep thuucirc vaoslasho baaacutet coumlugrave toumlocircugraveng haiumlnh naoslasho ix) Nguyeacircn lyugrave thaoslashnh Phaaumlt (成佛的原理)

Taaacutet caucirc chuugraveng sanh voaacuten toumliuml laoslash Phaaumlt vaoslash ntildeoagraveng vocircugravei Phaaumlt khoacircng khaugravec Ntildeaacircy laoslash chiacutenh nguyeacircn lyugrave moatildei trong chuugraveng ta laoslash moaumlt vograve Phaaumlt maoslash trong choumlocircng XX cuucirca Kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa phaaringm lsquoThoumlocircoslashng Baaacutet Khinh Boagrave-taugravetrsquo (Bodhisattva SadAringparibhacircta 常不輕菩薩) thoumlocircoslashng taugraven doumlocircng Coacircng ntildeoumlugravec ntildeaeumlc bieaumlt cuucirca Boagrave-taugravet Thoumlocircoslashng-baaacutet-khinh laoslash ngaoslashi luoacircn kiacutenh troiumlng moiumli ngoumlocircoslashi Boagrave-taugravet traucirci ntildeocircoslashi migravenh du haoslashnh khaeacutep nocirci tieaacutep caaumln vocircugravei taaacutet caucirc chuugraveng sanh baaacutet kearing laoslash Boagrave-taugravet bieaacutet ngoumlocircoslashi ntildeougrave hay khoacircng ngaoslashi ntildeeagraveu cung kiacutenh chaaacutep tay troumlocircugravec hoiuml maoslash nougravei locircoslashi raegraveng

ldquoToacirci khoacircng bao giocircoslashi daugravem khinh caugravec ngaoslashi vigrave caugravec ngaoslashi seotilde laoslashm Phaaumltrdquo658

(我 不 敢 輕 於 汝 等汝 等 皆 當 作 佛)659

Boagrave-taugravet khoacircng buoagraven khi ngoumlocircoslashi naoslasho ntildeougrave choumlucirci maeacuteng hoaeumlc xaelig nhuiumlc Boagrave-taugravet khi nghe Boagrave-taugravet nougravei caacircu khougrave

657 金 剛 般 若 波 羅 密 經 trang 111 658 LS trang 167 659 妙 法 蓮 華 經trang 253-4

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 438

hiearingu ntildeougrave Ngaoslashi vaatilden bigravenh thaucircn thoumliumlc haoslashnh haiumlnh nguyeaumln kiacutenh troiumlng ntildeougrave bocircucirci vigrave Boagrave-taugravet bieaacutet chaeacutec raegraveng taaacutet caucirc chuugraveng sanh toumlocircng lai seotilde thaoslashnh Phaaumlt x) Tu taaumlp Ntildeaiumli Coacircng haiumlnh (修習大功行)

Beacircn caiumlnh tu taaumlp saugraveu hoaeumlc moumlocircoslashi ba-la-maaumlt (PAringramitArings 波羅密) Boagrave-taugravet cuotildeng tu taaumlp boaacuten Nhieaacutep-phaugravep (Catuaelig-saUacutegraha-vastu 四攝法)660 nhouml boaacute thiacute (DAringna 布施) augravei ngoumlotilde (Priyavacana 愛語) locirciumli haoslashnh (ArthakŸtya 利行) vaoslash ntildeoagraveng soumliuml (SamAringnAringrthatAring 同事) 1 Boaacute thiacute Boagrave-taugravet toumloslash bi ban boaacute taoslashi thiacute phaugravep thiacute vaoslash voacirc uyugrave thiacute cho

chuugraveng sanh ntildeearing ntildeoumla hoiuml ntildeeaacuten tigravenh thoumlocircng vaoslash nhaaumln ntildeoumlocirciumlc chaacircn lyugrave

2 AUgravei ngoumlotilde Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp nougravei locircoslashi meagravem moucircng thoumlocircng yeacircu vaoslash voacirc ngaotilde (deatilde maoslash khougrave laoslashm lieacircn tuiumlc) Boagrave-taugravet thaaacutey taaacutet caucirc chuugraveng sanh nhouml ntildeoagraveng thearing thaacircn vocircugravei Boagrave-taugravet Vigrave locirciumli iacutech giaucirci thoaugravet cho hoiuml Boagrave-taugravet duoslashng phoumlocircng tieaumln locircoslashi leotilde eacircm dograveu ntildeearing caucircm hoaugrave vaoslash ntildeoumla chuugraveng trocircucirc veagrave vocircugravei chaugravenh phaugravep

3 Ntildeoagraveng-soumliuml Ntildeearing deatilde daoslashng hoaugrave ntildeoauml chuugraveng sanh Boagrave-taugravet phaucirci ntildeoagraveng soumliuml cuoslashng coacircng vieaumlc vocircugravei hoiuml ntildeearing deatilde gaagraven guotildei roagravei toumloslash toumloslash chaelig cho hoiuml con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet

4 Locirciumli haoslashnh Boagrave-taugravet cougrave thearing thograve hieaumln duoslashng traecircm ngaoslashn thaacircn higravenh Khi thaaacutey chuugraveng sanh ntildeau khoaring thigrave thograve hieaumln thaacircn ntildeau khoaring nhouml hoiuml mang ntildeieagraveu locirciumli iacutech ntildeeaacuten cho hoiuml roagravei toumloslash toumloslash chaelig con ntildeoumlocircoslashng an laiumlc

Boaacuten phoumlocircng phaugravep caucircm hoaugrave naoslashy laoslash phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco cho Boagrave-taugravet treacircn ntildeoumlocircoslashng haoslashnh Boagrave-taugravet-haiumlnh xi) Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp trong nhieagraveu kieaacutep (劫)

Moaumlt kieaacutep nhoucirc (小劫) laoslash 16800000 naecircm Moaumlt

660 DCBT trang 175

Boagrave-taugravet-haiumlnh 439

kieaacutep (kalpa 劫) laoslash 336000000 naecircm vaoslash moaumlt ntildeaiumli kieaacutep (mAringhAringkalpa 大劫) laoslash 1334000000 naecircm661 Moaumlt ngaoslashn kieaacutep nhoucirc thaoslashnh moaumlt trung kieaacutep (中劫) Boaacuten trung kieaacutep thaoslashnh moaumlt ntildeaiumli kieaacutep Moatildei ntildeaiumli kieaacutep chia thaoslashnh boaacuten a-taecircng-kyoslash-kieaacutep (阿僧祇劫 hoaiumli kieaacutep (壞劫) dieaumlt kieaacutep (滅劫) thaoslashnh kieaacutep (成劫) vaoslash truiuml kieaacutep (住劫) Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp ba a-taecircng-kyoslash-kieaacutep nhouml vaaumly Tuoslashy thuoaumlc vaoslasho thocircoslashi gian Boagrave-taugravet tu taaumlp caugravec ba-la-maaumlt vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh maoslash Boagrave-taugravet toumloslash toumloslash choumlugraveng ntildeoumlocirciumlc caugravec ntildeogravea trong thaaumlp ntildeogravea (Bhacircmis地) do theaacute cougrave nhieagraveu taagraveng baaumlc Boagrave-taugravet khaugravec nhau Tuy nhieacircn nougravei chung trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha thoumlocircoslashng tuyeacircn boaacute raegraveng Boagrave-taugravet phaucirci tu taaumlp moaumlt thocircoslashi gian raaacutet daoslashi khougrave ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc khougrave toumlocircucircng toumlocirciumlng ntildeoumlocirciumlc vocircugravei soaacute kieaacutep khoacircng thearing nghoacute baoslashn voacirc taaumln vaoslash voacirc haiumln loumlocirciumlng662 vaoslash kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa minh hoiumla nhouml sau

ldquomaoslash caugravec ntildeaiumli chuugraveng Boagrave-taugravet ntildeougrave ntildeaotilde ocircucirc nocirci voacirc loumlocirciumlng nghigraven muoacircn oumlugravec kieaacutep vigrave Phaaumlt ntildeaiumlo neacircn sieacircng tu tinh taaacutenrdquo663

(而此大眾諸菩薩等已於無量千萬億劫為佛道故精進修習)664

xii) Voacirc thoumlocirciumlng Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravec (AnuttarAring Samyaksambodhi 無上正等正覺)

Keaacutet quaucirc cuucirca Voacirc-thoumlocirciumlng Chaugravenh-ntildeauacuteng Chaugravenh-giaugravec (AnuttarAring Samyaksambodhi 阿耨多羅三藐三菩提

無上正等正覺) laoslash keaacutet quaucirc cao nhaaacutet quan troiumlng nhaaacutet 661 Xem chuugrave thiacutech 82 trang 31 choumlocircng II 662 LS trang 14 663 Kinh Phaugravep Hoa Phaaringm XV Tuoslashng Ntildeogravea Duotildeng Xuaaacutet trang 436 664 妙 法 蓮 華 經trang 207

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 440

cuucirca tueauml giaugravec laoslash soumliuml choumlugraveng ngoauml Phaaumlt quaucirc Kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde choumlugraveng minh nhoumlotildeng ntildeoumlugravec haiumlnh

vaoslash phaaringm caugravech cuotildeng nhouml nhieagraveu caugravec coacircng haiumlnh vi teaacute khaugravec maoslash Boagrave-taugravet tu taaumlp Tuy nhieacircn tuoslashy soumliuml tu taaumlp khaugravec nhau maoslash ntildeogravea vograve cuucirca Boagrave-taugravet khaugravec nhau

Sau khi baoslashn veagrave phaaringm chaaacutet cuucirca Boagrave-taugravet hoaeumlc ntildeaiumli Boagrave-taugravet cuotildeng raaacutet houmlotildeu duiumlng neaacuteu cougrave danh saugravech caugravec Boagrave-taugravet maoslash caugravec kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha thoumlocircoslashng ntildeeagrave caaumlp Ntildeieagraveu naoslashy seotilde cung caaacutep caugravec daaacuteu veaacutet vaoslash yugrave toumlocircucircng ntildeearing hiearingu baucircn chaaacutet chaaacutet loumlocirciumlng cuucirca Boagrave-taugravet hoaeumlc ntildeaiumli Boagrave-taugravet trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Thaelignh thoaucircng ngay caucirc chaelig laoslash danh hieaumlu nhoumlng cougrave soumliuml gocirciumli yugrave cao Thaaumlt ra chuugraveng ta cuotildeng neacircn ghi nhocircugrave raegraveng baucircn chaaacutet hay tiacutenh caugravech cuucirca caugravec Boagrave-taugravet laoslash biearingu toumlocirciumlng cuucirca thuoaumlc tiacutenh vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh cuucirca Thiacutech-ca Maacircu-ni ntildeaiumlo ntildeoumlugravec cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde trocircucirc thaoslashnh muiumlc ntildeiacutech cho chuugraveng sanh thuaagraven taacircm houmlocircugraveng ntildeeaacuten tu taaumlp Ntildeougrave laoslash lyugrave do taugravec giaucirc ntildeaotilde lieaumlt keacirc danh saugravech cuucirca chouml Boagrave-taugravet ocircucirc cuoaacutei taaumlp saugravech665

Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt vaoslash Moumlocircoslashi Ntildeogravea Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave moaumlt yeaacuteu toaacute quan troiumlng noumlotildea laoslash

ntildeogravea (Bhacircmi 地) hoaeumlc tieaacuten trigravenh choumlugraveng ngoauml cuucirca Boagrave-taugravet lsquoNtildeogravearsquo thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn (MahAringvastu 佛本幸集經異本) kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea (Bodhisattva-bhacircmi菩薩地經)kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Daplusmnabhacircmika Sacirctra 十地經) kinh Thuucirc-laecircng-nghieacircm (首楞嚴經) Nhoumlng theo Har Dayal N Dutt vaoslash nhieagraveu hoiumlc giaucirc khaugravec nougravei raegraveng higravenh nhouml luugravec 665 Xem cuoaacutei saugravech trang 347-9

Boagrave-taugravet-haiumlnh 441

ntildeaagraveu chaelig cougrave baucircy ntildeogravea nhouml trong kinh Boagrave-taugravet-ntildeogravea kinh Laecircng-giaoslash (LankAringvatAringra Sacirctra 楞伽經) vaoslash cuoaacutei cuoslashng higravenh thaoslashnh moumlocircoslashi ntildeogravea trong Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitAring 般若波羅密) Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn vaoslash kinh Thaaumlp-ntildeogravea kinh Thuucirc Laecircng nghieacircm ntildeaotilde theacircm vaoslasho ba Ntildeogravea sau gioaacuteng nhouml troumlocircoslashng hocirciumlp ntildeaotilde theacircm ba Ba-la-maaumlt cuoaacutei vaoslasho danh saugravech thaoslashnh moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt Trong Baugravech-khoa Toaoslashn-thouml Phaaumlt-hoiumlc666 ntildeaotilde nougravei loauml trigravenh tieaacuten triearingn taacircm linh cuucirca Boagrave-taugravet (ntildeogravea) laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng ntildeaeumlc ntildeiearingm ntildeoaumlc ntildeaugraveo ntildeearing phaacircn bieaumlt gioumlotildea Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash Tiearingu-thoumloslasha

Saugraveu ntildeogravea ntildeaagraveu laoslash cuucirca caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha nhoumlng boaacuten phaagraven sau do caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha saugraveng taiumlo Vaoslash Har Dayal667 ntildeaotilde ntildeeagrave nghograve raegraveng baucircy ntildeogravea trong Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave thearing coi gioaacuteng nhouml Phaaumlt giaugraveo nguyeacircn cougrave ba VihAringras vaoslash boaacuten quaucirc choumlugraveng laoslash Touml-ntildeaoslash-hoaoslashn (SotAringpanna 入流七來) Tu-ntildeaoslash-hoaoslashn (SakadAringgAringmi 一來) A-na-haoslashm (AnAringgAringmi 不來) vaoslash A-la-haugraven (Arahanta 阿羅漢) Hoaeumlc Radhakishman trong Indian philosophy (Trieaacutet hoiumlc AAacuten-ntildeoauml) ntildeaotilde nougravei raegraveng Boagrave-taugravet tu taaumlp Baugravet chaugravenh ntildeaiumlo ntildeearing caagraven caagraveu Phaaumlt quaucirc nhouml Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy chuucirc troumlocircng ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc chi tieaacutet hougravea thaoslashnh moumlocircoslashi ntildeogravea trong Ntildeaiumli-thoumloslasha

Chuugraveng ta cuotildeng cougrave thearing suy luaaumln nhouml trong kinh taiumlng Pali khi Boagrave-taugravet tu taaumlp seotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc chiacuten taagraveng

666 EB III trang 74-5 667 BDBSL trang 270-1

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 442

thieagraven (JhAringnas 禪)668 vaoslash sau ntildeougrave thaoslashnh Phaaumlt Phaaumlt quaucirc cougrave thearing xem laoslash taagraveng thoumlugrave moumlocircoslashi vaoslash taagraveng cuoaacutei cuoslashng cuucirca giaucirci thoaugravet nhouml ntildeeaacuten toumliuml nhieacircn maoslash khoacircng caagraven duiumlng coacircng neacircn Phaaumlt giaugraveo Nguyeacircn-thuucircy chaelig cougrave chiacuten taagraveng thieagraven Cougrave thearing chaecircng khaugravei nieaumlm moumlocircoslashi ntildeogravea trong Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash lieacircn quan toumlocircng oumlugraveng vocircugravei chiacuten taagraveng thieagraven trong kinh taiumlng Pali

Nougravei chung khi nougravei veagrave yugrave toumlocircucircng ba-la-maaumlt (PAringramitAring) lieacircn quan ntildeeaacuten ntildeogravea (Bhacircmi) nghoacutea laoslash khi Boagrave-taugravet tu taaumlp moatildei moaumlt ntildeogravea toumlocircng oumlugraveng vocircugravei choumlugraveng moaumlt ntildeogravea Khi Boagrave-taugravet chuyearingn toumloslash taagraveng baaumlc naoslashy ntildeeaacuten taagraveng baaumlc khaugravec cho ntildeeaacuten cuoaacutei cuoslashng taiumli naaacutec thang thoumlugrave moumlocircoslashi Boagrave-taugravet haagraveu nhouml trocircucirc thaoslashnh ntildeoagraveng vocircugravei ntildeoumlugravec Phaaumlt socircucirc houmlotildeu nhoumlotildeng naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn Sau khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Phaugravep-vaacircn-ntildeogravea (Dharma-megha 法云地) Boagrave-taugravet vigrave looslashng toumloslash bi ban boaacute moumla phaugravep ntildeearing roumlucirca saiumlch caugravec tham duiumlc phieagraven naotildeo vaoslash khieaacuten taacircm ntildeieagraven trong saiumlch ntildeearing gieo troagraveng ruoaumlng phoumlocircugravec

Ntildeogravea (Bhacircmi 地) nghoacutea laoslash lsquontildeaaacutet nocirci vuoslashngrsquo vaoslash nghoacutea bougraveng laoslash naaacutec thang trigravenh ntildeoauml vaoslash taagraveng caaacutep cuucirca taacircm Khaugravei nieaumlm naoslashy cuucirca ntildeogravea cung caaacutep cho ta yugrave nghoacutea cuucirca tieaacuten trigravenh taacircm linh choumlugraveng ngoauml cuucirca Boagrave-taugravet Trong khi caugravec ba-la-maaumlt lieacircn quan ntildeeaacuten khiacutea caiumlnh thoumliumlc tieatilden cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng tinh thaagraven thigrave caugravec ntildeogravea chaelig ra naaacutec thang thaoslashnh quaucirc daagraven daagraven Ntildeougrave laoslash ntildeocircoslashi soaacuteng lyugrave toumlocircucircng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha Khi Boagrave-taugravet toumloslash toumloslash tieaacuten ntildeeaacuten moaumlt laotildenh voumliumlc cuucirca

668 Xem choumlocircng III trang 73

Boagrave-taugravet-haiumlnh 443

ntildeoumlugravec haiumlnh naoslasho ntildeougrave traiumlng thaugravei chuyearingn tieaacutep toumloslash taagraveng baaumlc naoslashy ntildeeaacuten taagraveng baaumlc khaugravec toumlocircng oumlugraveng

Trong kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Dasa-Bhacircmika-sacirctra 十地經) ntildeaotilde naacircng ntildeogravea leacircn ntildeeaacuten moumlocircoslashi vigrave toumlocircng oumlugraveng vocircugravei moumlocircoslashi ntildeogravea669

ldquoYorsquo asyAringm pratisEcirchito bodhisattvo bhacircyastvena jambudvneipeplusmnvaro bhavati mahaisryAringdhipata pratilabdho dharmAringnupaksne krtne prabhuh satyvAringh mahAringtyAringgena sangrahnetukuplusmnalah sattvAringnacircm mAringtsaryamalavinir-vrttay paryanto mahAringtyAringgAringrambhaih Tatasarvamavirahitam buddha manasikAringrairdharma manasikAringraih samghamanasikAringrairbodhisattva manasikAringrair-bodhisattva-caryAring manisikAringraih pAringramitAring manisikAringrairbhacircmi manisikAringrairrdquo670

Khi Boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeogravea naoslashy laoslash vograve aaacutey sieacircu xuaaacutet khoucirci cootildei dieacircm-phuoslash-ntildeeagrave (Jambudvnepa 閻浮提) Nhoumlotildeng haiumlnh nghieaumlp cuucirca vograve aaacutey laoslash boaacute thiacute augravei ngoumlotilde locirciumli haoslashnh vaoslash ntildeoagraveng soumliuml Boaacute thiacute ba-la-maaumlt laoslash moaumlt trong nhoumlotildeng hoaoslashn thaoslashnh ntildeaagraveu tieacircn cuucirca ntildeogravea naoslashy Nhoumlng cougrave thearing raegraveng soaacute cuucirca ba-la-maaumlt vaoslash ntildeogravea ntildeoumlocirciumlc taecircng tocircugravei moumlocircoslashi nhouml keaacutet quaucirc saugraveng taugravec cuucirca heauml thoaacuteng maugravey tiacutenh thaaumlp phaacircn trong khoa hoiumlc saugravech soaacute hoiumlc cuucirca theaacute kyucirc thoumlugrave III-IV taacircy logravech

Moaacutei lieacircn quan cuucirca Moumlocircoslashi Ba-la-maaumlt vaoslash Moumlocircoslashi Ntildeogravea ntildeoumlocirciumlc minh hoaiuml nhouml sau

Baucircng XIII 669 BDBSL trang 167 670 PLVaidya DasaBhumikasacirctra Buddhist Sanskrit Texts No7

Darbhanga Mithila Institute of Post-graduate Studies amp Research in Sanskrit Learning 1967 trang 3

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 444

MOAacuteI LIEAcircN QUAN CUUcircA MOumlOcircOslashI BA-LA-MAAumlT VAOslash MOumlOcircOslashI NtildeOgraveA 671

TU TAAumlP THAOslashNH TOumlIumlU CHOumlUgraveNG NtildeAIumlT HIEAumlN HOumlOtildeU

1

Boaacute thiacute Ba-la-maaumlt

布施波羅密

(DAringna PAringramitAring)

Hoan haelig ntildeogravea 歡 喜 地

(PramuditAring Bhacircmi)

Cougrave tri kieaacuten Phaaumlt moumlocircoslashi loumliumlc giaucirci thoaugravet dieaumlt troumloslash ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng phaugravep toumlocircugraveng phi meacirc phi giaugravec toumlugravec laoslash trung ntildeaiumlo bigravenh ntildeauacuteng vocircugravei baaacutet bigravenh ntildeauacuteng cuotildeng ntildeeagraveu bigravenh ntildeauacuteng baucircn lai toumliuml tiacutenh vieacircn dung voacirc ngaiumli hieaumln tieagraven giaugravec ngoauml cuoslashng toaumlt vocircugravei Nhouml Lai cuoslashng toaumlt vocircugravei caucircnh giocircugravei cuucirca Phaaumlt phaugravep laiumlc hieaumln

tieagraven

2

Trigrave giocircugravei Ba-la-maaumlt

持戒波羅密

(dividenela PAringramitAring)

Ly caaacuteu ntildeogravea 離 垢 地

(VimalAring Bhacircmi)

Moumlocircoslashi Socircucirc y (Aumlplusmnaya) cuucirca vograve Boagrave Taugravet trocircucirc neacircn chaacircn thaaumlt nhu nhuyeaacuten thanh togravenh ligravea caugravec phieagraven naotildeoVograve aaacutey ntildeoumlocirciumlc ntildeaagravey ntildeuucirc

moumlocircoslashi nhaacircn laoslashnh Nhoumlotildeng sai bieaumlt ntildeeagraveu laoslash chung cuoslashng taugravenh chung cuoslashng cuotildeng

khoacircng chung cuoslashng chaelig laoslash giaucirc danh hocirciumlp laiumli cuucirca caugravec dograve bieaumlt

3

Nhaatilden nhuiumlc Ba-la-maaumlt 忍辱波羅密

(KbdquoAringnti PAringramitAring)

Phaugravep quang ntildeogravea

法 光 地

(PrabhAringkarne Bhacircmi)

Ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moumlocircoslashi Taugravec yugrave (ManaskAringraugrave) treacircn moumlocircoslashi Taacircm socircucirc (CittAringplusmnaya) Boagrave Taugravet quaugraven

saugravet caugravec phaugravep houmlotildeu vi (SaUacuteskAringraSaUacuteskrita) laoslash voacirc thoumlocircoslashng

khoaring xaaacuteu xa khoacircng ntildeaugraveng tin vaoslash bograve sanh dieaumlt trong moatildei saugravet na Hocircn noumlotildea chuugraveng

khoacircng thearing quay trocircucirc laiumli veagrave quaugrave khoumlugrave khoacircng thearing ntildei vaoslasho traiumlng thaugravei khaugravec ocircucirc

toumlocircng lai vaoslash cuotildeng khoacircng thearing phaacircn bieaumlt trong hieaumln taiumli vograve aaacutey ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc thanh togravenh

cuoslashng toaumlt vaoslash tiacutenh saugraveng suoaacutet phaugravet sinh

4

Tinh Taaacuten Ba-la-maaumlt 精進波羅密

(Vnerya PAringramitAring)

Dieaumlm tueauml ntildeogravea 焰 慧 地

(Arcibdquomatne Bhacircmi)

Ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moumlocircoslashi truiuml moumlocircoslashi giocircugravei haiumlnh khieaacuten tueauml phaugravet sanh vaoslash tu taaumlp Ba moumlocirci

baucircy Phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo (BodhipAringkbdquoika Dharma) ntildeearing mocircucirc ntildeoumlocircoslashng ntildei ntildeeaacuten giaugravec ngoauml

Triacute tueauml ntildeoumlocirciumlc saugraveng suoaacutet toaumlt baaumlc vaoslash tueauml giaugravec vieacircn maotilden

671 BDBSL trang 284-291

Boagrave-taugravet-haiumlnh 445

5

Thieagraven ntildeogravenh Ba-la-maaumlt 禪定波羅密

(DhyAringna PAringramitAring)

Nan thaeacuteng ntildeogravea 難 勝 地

(SudurjayAring Bhacircmi)

Ntildeaiumlt moumlocircoslashi Thanh togravenh taacircm (CittAringplusmnayavisuddhi-samatAring) thoacircng suoaacutet lyugrave toumlugrave ntildeeaacute (Aumlrya-Satya) bieaacutet rootilde caugravec loaiumli chaacircn lyugrave khaugravec nhau vaoslash taaacutet caucirc ntildeoagraveng dograve

khoacircng thearing ntildeeaacuten ntildeoumlocirciumlc Chaacircn ntildeeaacute vaoslash tuiumlc ntildeeaacute vieacircn dung khoacircng hai Thoumliumlc choumlugraveng caugravec phaugravep houmlotildeu vi laoslash troaacuteng khoacircng huyeatilden aucirco looslashng toumloslash bi trocircucirc neacircn voacirc haiumln loumlocirciumlng ntildeoaacutei vocircugravei

chuugraveng sanh

6

Triacute tueauml Ba-la-maaumlt

智慧波羅密

(PrajntildeAring PAringramitAring)

Hieaumln tieagraven ntildeogravea 現 前 地

(Abhimukhne Bhacircmi)

Quaugraven chieaacuteu moumlocircoslashi taacircm nhouml nhouml cuucirca caugravec phaugravep ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Nhu thuaaumln nhaatilden

(Anulomikī-KbdquoAringnti)672 tuy nhieacircn vaatilden choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Voacirc sanh phaugravep nhaatilden (Anulomikī-Dharma-KbdquoAringnti)673 Baucircn

taugravenh thanh togravenh voacirc vi chaacircn nhouml khoacircng nhieatildem khoacircng togravenh thoumlocircoslashng hieaumln tieagraven vaoslash

toumliuml tiacutenh chaacircn nhouml toucirc loauml

7

Phoumlocircng tieaumln Ba-la-maaumlt 方便波羅密

(UpAringya PhaaumltAringramitAring)

Vieatilden haoslashnh ntildeogravea 遠 行 地

(DacircraœgamAring Bhacircmi)

Ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc tri kieaacuten triacute tueauml vaoslash phoumlocircng tieaumln thieaumln xaucirco ntildeearing baeacutet ntildeaagraveu ntildeoumla ntildeeaacuten moumlocircoslashi nhaacircn cuucirca moaumlt giai ntildeoaiumln mocircugravei Taacircm trocircucirc

neacircn tinh teaacute quan saugravet toumlocircng tuiumlc ba phaugravep Khoacircng (plusmnacircnyatAring) voacirc toumlocircugraveng

(animittatAring) voacirc nguyeaumln (apraœihitatAring) vaoslash chocircn nhouml hiearingn loauml khoacircng gigrave khoacircng phaucirci chocircn nhouml cuoslashng toaumlt bocircoslash beaacuten chaacircn

nhouml

8 Nguyeaumln Ba-la-maaumlt

Baaacutet ntildeoaumlng ntildeogravea 不 動 地

Do ntildeaiumlt Voacirc-sanh Phaugravep nhaatilden (Anulomikī-Dharma-KbdquoAringnti) vaoslash Moumlocircoslashi loumliumlc neacircn voumlocirciumlt

672 Ntildeoumlugravec nhaatilden veagrave soumliuml vaacircng theo (Nghieacircn coumlugraveu Kinh Laecircng Giaoslash Daisetz Teitaro Suzuki T Chocircn Thieaumln vaoslash Tuaaacuten Maatilden dogravech GHPGVN Ban Giaugraveo duiumlc Taecircng ni naecircm 1992 trang 475) 673 Ntildeaacircy laoslash soumliuml choumlugraveng thoumliumlc khoacircng cougrave gigrave ntildeoumlocirciumlc sanh ra hay ntildeoumlocirciumlc taiumlo ra trong theaacute giocircugravei naoslashy khi caugravec soumliuml vaaumlt ntildeoumlocirciumlc thaaacutey ntildeuugraveng nhouml chiacutenh chuugraveng laoslash (yathAringbhacirctam-nhouml thoumliumlc) Theo quan ntildeiearingm cuucirca triacute tueauml tuyeaumlt ntildeoaacutei thigrave chuugraveng chiacutenh laoslash Nieaacutet Baoslashn khoacircng bograve aucircnh houmlocircucircng bocircucirci sinh vaoslash dieaumlt chuugravet naoslasho caucirc (Nghieacircn coumlugraveu Kinh Laecircng Giaoslash Daisetz Teitaro Suzuki T Chocircn Thieaumln vaoslash Tuaaacuten Maatilden dogravech GHPGVN Ban Giaugraveo duiumlc Taecircng ni 1992 trang 473)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 446

願波羅密 (PraœdhAringna PAringramitAring)

(AcalAring Bhacircmi) khoucirci moiumli soumliuml haiumln cheaacute trougravei buoaumlc ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moaumlt taacircm chaacircn nhouml thoumlocircoslashng truiuml

khoacircng thay ntildeoaringi

9 Loumliumlc Ba-la-maaumlt

力波羅密

(Bala PAringramitAring)

Thieaumln tueauml ntildeogravea 善 慧 地

(SAringdhumatne Bhacircm)

Phaugravet ra dieaumlu duiumlng cuucirca chaacircn nhouml bieaacutet nhouml thaaumlt taaacutet caucirc caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng vaoslash

baucircn chaaacutet hieaumln ra voacirc soaacute thaacircn hougravea ntildeoauml chuugraveng sanh ntildeaagravey ntildeuucirc boaacuten triacute voacirc ngaiumli

(PratisaUacutevids) vaoslash ntildeoumlocirciumlc caugravec Ntildeaoslash-la-ni (dhAringraœis)674 baucirco trigrave

10

Triacute Ba-la-maaumlt 智波羅密

(JntildeanAring PAringramitAring)

Phaugravep vaacircn ntildeogravea 法 云 地

(DharmameghAring Bhacircmi)

Boumlocircugravec vaoslasho ngoacirci vograve Ntildeiearingm ntildeaiumlo (abhibdquoeka)675 vaoslash Nhaaacutet thieaacutet triacute

(SarvajntildeajntildeAringnaviplusmnasAringbhiseka) caugravec coacircng haiumlnh tu taaumlp ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc hooslashan maotilden coacircng ntildeoumlugravec vieacircn trooslashn Toumloslash bi triacute tueauml phaugravet sinh ntildeuucirc soumlugravec che chocircucirc voacirc loumlocirciumlng chuugraveng

sanh Toumloslash ntildeaacircy bougraveng toumloslash maacircy dieaumlu truoslashm khaeacutep Nieaacutet Baoslashn Soumliuml giaugravec ngoauml ntildeoumlocirciumlc xuaaacutet hieaumln Boagrave taugravet ntildeoumlocirciumlc ngoagravei vaoslasho tooslasha Ntildeaiumli baucirco

voumlocircng (MahAringratnarAringjapadma) Chouml phaaumlt xuaaacutet hieaumln troumlocircugravec vograve aaacutey vaoslash taugraven thaugraven

laoslash Baaumlc Chaugravenh ntildeauacuteng Chaugravenh giaugravec (Samyak-sambodhi)

674 Dhāraṇī (S) Đagrave la ni Trigrave cuacute Tổng trigrave Năng trigrave Năng giagrave Một cacircu trigrave một cacircu đagrave la ni một cacircu chơn ngocircn một cacircu chuacute Darani (J) Coacute nhiều cacircu thigrave gọi lagrave Chacircn ngocircn (Dharani) nếu chỉ một cacircu gọi lagrave Chuacute (Mantra) Man tragrave la (yacute mật) cugraveng với thần chuacute (dharini) lagrave ngữ mật vagrave ấn lagrave thacircn mật nếu được kheacuteo học vagrave thực hagravenh thigrave hagravenh giả sẽ lagrave một với chư Phật thacircn ngữ yacute migravenh lagrave thacircn ngữ yacute của chư Phật Chacircn ngocircn coacute naecircm loại Như Lai chacircn ngocircn Bồ taacutet chacircn ngocircn Kim Cang chacircn ngocircn (chacircn ngocircn bậc thaacutenh) Nhị thừa chacircn ngocircn vaoslash Chư thiecircn chacircn ngocircn (chacircn ngocircn bậc thần) Chacircn ngocircn coacute boaacuten phaacutep Tiecircu tai Hagraveng phục Nhiếp triệu vagrave Tăng iacutech Chacircn ngocircn coacute ba loại Nhiều chữ gọi lagrave Đagrave la ni (Dharani) một chữ gọi lagrave chacircn ngocircn khocircng chữ gọi lagrave Thật tướng 675 Abhiṣeka (S) Điểm đạo Abhiseca (P) Abhisecanam (P) Abhi-secani Wang (T) Tục lấy nước rưới lecircn đầu biểu lộ sự chuacutec tụng Nghi thức trong Phật giaacuteo để chuẩn bị tiếp nhận những giaacuteo phaacutep biacute mật

Boagrave-taugravet-haiumlnh 447

--- ---

8 NtildeOumlUgraveC PHAAumlT

QUA KHAUgraveI NIEAumlM PHAAumlT THAAcircN

Muiumlc ntildeiacutech houmlocircugraveng ntildeeaacuten cao nhaaacutet cuucirca khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng (空性) vaoslash boagrave-taugravet (菩 薩) laoslash Nhouml-lai (如 來) baaumlc toumlocirciumlng troumlng cho soumliuml hoaoslashn haucirco cuucirca taaacutet caucirc caugravec ntildeoumlugravec haiumlnh vaoslash triacute tueauml Laoslashm theaacute naoslasho boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc vograve triacute vaoslash soumliuml chuyearingn hoaugrave nhouml theaacute laoslash vaaacuten ntildeeagrave cho chuugraveng ta loumlu taacircm Baaumlc Ntildeaiumli Boagrave-taugravet (Bodhisattvas Mahasattvas 菩 薩 摩 訶 薩) laoslash baaumlc thaugravenh trong nhieagraveu troumlocircoslashng hocirciumlp cuotildeng ntildeoumlocirciumlc kiacutenh troiumlng nhouml baaumlc lsquoChaugravenh ntildeauacuteng giaugravecrsquo(Samyak-sambodhi 正等覺) Nhouml trong kinh Trang-nghieacircm (KAringraœOslashavyacircha Sacirctra 莊嚴經) boagrave-taugravet Quan-theaacute-aacircm (Avalokiteplusmnvara 觀世音菩薩) ntildeoumlocirciumlc xoumlng taugraven laoslash baaumlc Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec Theaacute neacircn thaaumlt laoslash locirciumli iacutech ntildeearing baoslashn baiumlc veagrave caugravec toumlocircugraveng haucirco (Lakbdquoaœas 好 相) toumlocircugraveng phuiuml (Anuvyantildejanas) cuucirca Nhouml-lai cuotildeng nhouml khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn theo quan ntildeiearingm cuucirca caugravec troumlocircoslashng phaugravei Phaaumlt giaugraveo nhouml sau

Khaugravei nieaumlm Phaaumlt Thaacircn trong Kinh taiumlng PAringli Nghieacircn coumlugraveu nguoagraven goaacutec vaoslash soumliuml thaecircng hoa cuucirca khaugravei nieaumlm Phaaumlt thaacircn (Buddha-kAringya 佛身) chuugraveng ta seotilde thaaacutey trong

Boagrave-taugravet-haiumlnh 449

kinh ntildeiearingn Pali ntildeeagrave caaumlp nhaacircn caugravech cuucirca ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca (divideAringkyamuni 釋迦牟尼佛) vograve ntildeaiumlt Phaaumlt quaucirc (Buddhahood 佛果) sau nhieagraveu naecircm khoaring haiumlnh Phaaumlt Thiacutech ca laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng con ngoumlocircoslashi logravech soumlucirc vocircugravei chiacutenh nghieaumlp (karma 業) cuucirca ngaoslashi nhouml caugravec chuugraveng sanh khaugravec nhoumlng vocircugravei noatilde loumliumlc vaoslash quyeaacutet taacircm loaiumli troumloslash nghieaumlp xaaacuteu ntildeau khoaring ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc giaucirci thoaugravet toaacutei haaumlu trocircucirc thaoslashnh baaumlc giaugravec ngoauml khi tuoaringi voumloslasha 35676 Sau ntildeougrave Ntildeoumlugravec-Phaaumlt thaoslashnh laaumlp moaumlt heauml thoaacuteng trieaacutet lyugrave vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Phaaumlt giaugraveo

Trong Troumlocircoslashng-boauml kinh ntildeaotilde giaucirci thiacutech khaugravei nieaumlm Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml sau

ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash baaumlc A-la-haugraven Nhouml lai OumlUgraveng cuugraveng Chaugravenh bieaacuten tri Minh haiumlnh tuugravec Thieaumln theauml Theaacute gian giaucirci Voacirc thoumlocirciumlng soacute Ntildeieagraveu ngoumliuml troumlocirciumlng phu Thieacircn nhaacircn souml Phaaumlt Theaacute-toacircn Ngaoslashi bieaacutet xuyeacircn suoaacutet caugravec theaacute giocircugravei cuucirca trocircoslashi ma voumlocircng aaringn soacute baoslash-la-moacircn vaoslash cootildei ngoumlocircoslashi Ngaoslashi thuyeaacutet phaugravep maoslash phaugravep ntildeougrave sieacircu xuaaacutet ocircucirc chaeumlng ntildeaagraveu gioumlotildea vaoslash cuoaacuteirdquo677

(BhagavAring arahaUacute sammasambuddho vijjAringcaraœasampanno lokavidacirc anuttaro purisadhammasAringrathi satthAring devamanussAringnam buddho bhagavAring So imaUacute lokaUacute sadevakaUacute sabrahmakaUacute sasamaœa-brAringhmaœaUacute pajaUacute sadevaUacute sayaUacute abhintildentildeAring sacchi katvAring pavedeti So dhammseti adikalyAringœaUacute etc)

Soumliuml moacirc taucirc nhouml vaaumly thigrave khoacircng cho raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt voaacuten laoslash hocircn moaumlt con ngoumlocircoslashi Trong vuotilde truiuml hoiumlc cuucirca Phaaumlt giaugraveo cougrave caugravec chouml thieacircn ocircucirc caugravec cootildei trocircoslashi khaugravec nhau cao nhaaacutet caugravec

676 Sn trang 76 trocircucirc ntildei M I trang 166 trocircucirc ntildei amp 246 trocircucirc ntildei 677 D I trang 87-8 LS trang 144 376 triacutech trong Lalitavistara ed PLVaidya BST I 1958 trang 3

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 450

cootildei trocircoslashi laoslash Phaiumlm thieacircn (Brahmaloka 梵天)678 laoslash nhoumlotildeng chuugraveng sanh cougrave nhieagraveu phoumlocircugravec ntildeoumlugravec vaoslash naecircng loumliumlc nhoumlng laiumli thaaacutep trong naecircng loumliumlc choumlugraveng ntildeaiumlt caugravec quaucirc thaugravenh hoaeumlc A-la-haugraven (Arahata 阿羅漢) Vigrave theaacute caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha khoacircng gaugraven baaacutet coumlugrave caugravec yeaacuteu toaacute thaagraven thaugravenh hay troumloslashu toumlocirciumlng naoslasho vaoslasho Phaaumlt thaacircn Taaacutet caucirc cho laoslash Ntildeoumlugravec phaaumlt Thiacutech ca laoslash baaumlc tu taaumlp tinh thaagraven thanh togravenh vaoslash ntildeocircn giaucircn trong chiacutenh ntildeocircoslashi naoslashy vaoslash nhouml laoslash keaacutet quaucirc keaacutet taaumlp coacircng ntildeoumlugravec cuucirca nhoumlotildeng ntildeocircoslashi troumlocircugravec ntildeoumla ntildeeaacuten tieaacuten trigravenh cao nhaaacutet cuucirca hoaoslashn haucirco vaoslash ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khoacircng nhoumlotildeng chaelig triacute tueauml vaoslash naecircng loumliumlc cao hocircn baaacutet coumlugrave thieacircn nhaacircn naoslasho maoslash cooslashn ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc triacute tueauml vaoslash naecircng loumliumlc sieacircu vieaumlt nhaaacutet

Trong Trung boauml toacircn giaucirc A-nan giaucirci thiacutech taiumli sao Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc coi laoslash cao hocircn A-la-haugraven maeumlc duoslash caucirc hai cougrave muiumlc tieacircu ntildeaiumlt ntildeeaacuten cuoslashng gioaacuteng nhau Toacircn giaucirc A-nan nougravei raegraveng khoacircng moaumlt tyoslash-kheo naoslasho ntildeoumlocirciumlc xem laoslash cougrave ntildeaagravey ntildeuucirc taaacutet caucirc oumlu tuugrave trong caugravec higravenh toumlocircugraveng cuucirca hoiuml nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt Hocircn noumlotildea Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ngoumlocircoslashi khocircucirci ntildeaagraveu cuucirca con ntildeoumlocircoslashng maoslash troumlocircugravec ntildeougrave khoacircng cougrave hoaeumlc bograve queacircn laotildeng baaumlc thieaumln theauml hoaeumlc baaumlc coacircng boaacute veagrave moaumlt ntildeaiumlo loauml maoslash caugravec baaumlc Thanh-vaecircn theo tu taaumlp (dividerAringvakas 聲聞)679

Taiumli moaumlt nocirci maoslash khuynh houmlocircugraveng thaugravenh hoaugrave quaugrave maiumlnh khieaacuten caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu chaelig gioumlotilde noaringi taugravenh caugravech con ngoumlocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt moaumlt hoaeumlc hai theaacute kyucirc sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt toagraven taiumli khi caugravec kinh ntildeiearingn ntildeoumlocirciumlc coi nhouml 678 Trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha chauacuteng haiumln nhouml kinh Thaaumlp ntildeogravea nougravei raegraveng Boagrave-taugravet cougrave

thearing trocircucirc thaoslashnh moaumlt Ntildeaiumli thieacircn (MahAringbrahma) trong ntildeogravea thoumlugrave chiacuten neaacuteu ngaoslashi muoaacuten

679 M III trang 8

Boagrave-taugravet-haiumlnh 451

thaoslashnh higravenh rootilde raoslashng Nhoumlng thaaumlt ra Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt nhaacircn caugravech locircugraven trong luugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt taiumli tieagraven taecircng chuugraveng ntildeaotilde xem ngaoslashi nhouml baaumlc sieacircu nhaacircn

ldquoNhoumlotildeng tyoslash-kheo nougravei baaumlc thaugravenh nhaacircn cougrave ba moumlocirci hai toumlocircugraveng toaacutet vaoslash chaelig cougrave baaumlc thaugravenh mocircugravei socircucirc houmlotildeu ntildeoumlocirciumlc haucirco toumlocircugraveng vaoslash hai haiumlnh nghieaumlprdquo

(DvAringttimsimAringni bhikkhave mahAringpurisassa mahAringpurisa lakkhanAringni yehi samannAringgatassa mahAringpurisassa dveca gatiyo bhavanti anantildentildeAring sace kho pana agAringpasma anagAringriyam pabbajati araham hoti sammAringsambuddho loke vicattacchado idha bhikkhave mahAringpuriso suppatitthita pAringdo hoti) 680

Kinh Phaaumlt cuotildeng nougravei raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave ba moumlocirci hai toumlocircugraveng cuucirca thaugravenh nhaacircn vaoslash thaacircn Nhouml-lai ntildeoumlocirciumlc laoslashm baegraveng kim coumlocircng cougrave moumlocircoslashi loumliumlc vaoslash boaacuten voacirc uyugrave Vigrave vaaumly ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi tin toumlocircucircng tuyeaumlt ntildeoaacutei vaoslasho Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca vaoslash voacirc cuoslashng kiacutenh ngoumlocircotildeng ngaoslashi

Chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei ngaoslashi laoslash baaumlc Theaacute gian giaucirci vaoslash Nhouml lai vaoslash bieaacutet raegraveng toumlocircng lai baucircn chaaacutet sieacircu phaoslashm cuucirca ngaoslashi seotilde ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng vaoslash laoslashm roaumlng locircugraven hocircn Maeumlc duoslash soumliuml nhaaumlp nieaacutet baoslashn cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde cho thaaacutey soumliuml giocircugravei haiumln cuucirca con ngoumlocircoslashi bograve chi phoaacutei bocircucirci luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng nhoumlng caugravec ntildeeauml toumlucirc cuucirca ngaoslashi cuotildeng luoacircn luoacircn xem ngaoslashi laoslash moaumlt nhaacircn caugravech phi phaoslashm Ntildeoaiumln vaecircn doumlocircugravei ntildeaacircy ntildeaotilde moacirc taucirc

ldquoNaoslashy A-nan neaacuteu ngoumlocirci muoaacuten Nhouml-lai cougrave thearing soaacuteng moaumlt kieaacutep hoaeumlc hocircn moaumlt kieaacuteprdquo

(Ramaniyam Aumlnanda rAringjagaham ramaniyo gijjhakacircto pabbato yassa kassaci Aumlnanda cattAringro iddhipAringdAring bhAringvitAring bahulnekatAring yAringnikatAring vatthukatAring anutthitAring paricitAring susamAringraddhAring so Aringkankamano kappam vAring tiEcircEcircheyya

680 D Lakkhana Sutta ix trang 236

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 452

kappAringvasesam vAring tathAringgatassa kho Aumlnanda cattAringro idddhipAringdAring bhAringvitAring bahulnekatAringhellip so AumlkankhamAringno Aumlnanda tathAringgato kappam vAring tiEcircEcircheyya kappAringvasesam vAring ti) 681

Vaoslash kinh Ntildeaiumli Nieaacutet-baoslashn cuotildeng toumlocircoslashng thuaaumlt ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde ntildeoumla chaacircn ngaoslashi ra khoucirci quan taoslashirdquo (ntildeearing chocircoslash ngaoslashi Ntildeaiumli Ca-dieaacutep veagrave ntildeaucircnh leatilde) cuotildeng laoslash moaumlt yeaacuteu toaacute cho caugravec ntildeeauml toumlucirc Phaaumlt tin raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca laoslash moaumlt sieacircu nhaacircn baaacutet toumlucirc Vaoslash baucircn chaaacutet sieacircu phaoslashm cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc truyeagraven qua nhieagraveu theaacute heauml sau naoslashy vaoslash ntildeoumlocirciumlc mocircucirc roaumlng ra vocircugravei nhieagraveu ntildeoaiumln kinh cuoaacutei cuoslashng ntildeaotilde taiumlo neacircn caugravec truyeagraven thuyeaacutet veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml trong truyeaumln Boaringn sanh Theo nhoumlotildeng kinh ntildeiearingn nhouml vaaumly soumliuml giaugravec ngoauml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc khoacircng chaelig baegraveng phoumlocircng phaugravep thoumliumlc haoslashnh khoaring haiumlnh maoslash cooslashn mang daaacuteu veaacutet cuucirca voacirc soaacute haiumlnh nghieaumlp ngaoslashi ntildeaotilde laoslashm trong nhoumlotildeng ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec trong voacirc soaacute kieaacutep khoacircng thearing ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc vaoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc nhouml moaumlt sieacircu nhaacircn ngoumlocircoslashi cougrave ba moumlocirci hai haucirco toumlocircugraveng vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml ntildeaeumlc thuoslash khaugravec

Theo lyugrave thuyeaacutet Tiearingu-thoumloslasha sau naoslashy vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha nhoumlotildeng ntildeeauml toumlucirc Phaaumlt ntildeaotilde xem Ntildeoumlugravec-Phaaumlt nhouml baaumlc thieacircn nhaacircn souml vaoslash doacute nhieacircn ntildeaotilde gaugraven nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet phi phaoslashm cho ngaoslashi khoacircng chaelig sau khi ngaoslashi nhaaumlp nieaacutet-baoslashn maoslash ngay caucirc khi ngaoslashi cooslashn soaacuteng Nhoumlotildeng phaaringm chaaacutet naoslashy goagravem caucirc maeumlt triacute tueauml vaoslash ntildeaiumlo ntildeoumlugravec vaoslash ngay caucirc thaacircn vaaumlt lyugrave cuotildeng taiumlo cho ngaoslashi chuyearingn hoaugrave toumloslash vograve triacute con ngoumlocircoslashi ntildeeaacuten vograve triacute cuucirca moaumlt thoumliumlc thearing toaacutei haaumlu trong theaacute giocircugravei

681 D MahAringparinibbAringna Sutta xiii trang 182

Boagrave-taugravet-haiumlnh 453

Quan ntildeiearingm Phaaumlt Thaacircn trong Thocircoslashi kyoslash Phaacircn chia Boauml Phaugravei

Quan ntildeiearingm veagrave Phaaumlt thaacircn (Buddha-body 佛身) nhouml vaaumly laoslash ntildeaeumlc taugravenh cuucirca thocircoslashi kyoslash truyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Phaugravei Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml (SthaviravAringdin 上坐部) vaoslash Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (MahAringsAringUgraveghika 大眾部) ntildeaotilde phaugravet triearingn nhoumlotildeng quan ntildeiearingm naoslashy

Trong kinh Thaugravenh-caagraveu (Ariyapariyesana Sutta) cuucirca Trung-boauml ntildeaotilde nougravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Nhaaacutet-thieaacutet triacute vaoslash ngaoslashi khoacircng tigravem kieaacutem nieaacutet-baoslashn (涅槃) maoslash chaelig tigravem Chaugravenh ntildeauacuteng giaugravec (Samyak Sambuddhahood 正等覺)682 vaoslash thuyeaacutet phaugravep thaacircm saacircu coacircng boaacute moaumlt chaacircn lyugrave troumlocircugravec ntildeougrave choumla bieaacutet hoaeumlc bograve boucirc queacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt trocircucirc thaoslashnh nhaoslash tieacircn tri vaoslash thaaacutey ntildeoumlocirciumlc chaacircn lyugrave thaacircm saacircu Luugravec ntildeaagraveu Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng ngaagraven ngaiumli ntildeearing giaucircng phaugravep ntildeougrave cho soaacute ntildeoacircng socirciuml raegraveng chuugraveng sanh choumla ntildeuucirc caecircn cocirc ntildeearing hiearingu thigrave seotilde khoacircng ntildeem laiumli soumliuml locirciumli iacutech houmlotildeu hieaumlu chaelig laoslashm nhoiumlc looslashng Nhouml-lai thoacirci Ngaoslashi tuyeacircn boaacute nhouml sau

ldquoTa laoslash baaumlc chieaacuten thaeacuteng taaacutet caucirc Ta laoslash baaumlc Nhaaacutet-thieaacutet-triacute Ta khoacircng ntildeoaumlng bocircucirci taaacutet caucirc caugravec phaugravep theaacute gian Ta hoaoslashn haucirco trong theaacute giocircugravei naoslashy Ta laoslash baaumlc ntildeaiumlo souml voacirc song Ta laoslash baaumlc giaugravec ngoauml an toacutenh vaoslash togravech dieaumlt rdquo (Sabbobibho sabbavidorsquohamasmi sabbesu dhammesu anopalitto ahaUacute hi arahAring loke ahaUacute satthAring anuttaro ekorsquomhi sammAringsambuddho sitibhacircto rsquosmi nibbuto)683

Nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm Phaaumlt nhouml vaaumly laoslash caecircn baucircn cuucirca phaugravei Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml Sau khi houmlugravea khaucirc vocircugravei Phaiumlm thieacircn 682 DCBT trang 337 683 M Ariyapariyesana Sutta I trang 171

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 454

ntildeaotilde thaelignh Ntildeoumlugravec Phaaumlt vigrave locirciumli iacutech cuucirca chuugraveng sanh maoslash thuyeaacutet phaugravep Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoagraveng yugrave ban boaacute phaugravep thoaiumli Phaugravep ntildeoumlocirciumlc Ntildeoumlugravec Phaaumlt thuyeaacutet bao goagravem Toumlugrave-dieaumlu-ntildeeaacute (Ariya saccas 四妙諦) Baugravet-chaugravenh-ntildeaiumlo (AEcircEcirchAringUgrave-gikamagga 八正道) vaoslash lyugrave Duyeacircn khocircucirci (Paticca-samuppAringda 緣起) Nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha doumliumla vaoslasho quyeaacutet ntildeogravenh treacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeearing thieaacutet laaumlp hoiumlc thuyeaacutet cuucirca hoiuml raegraveng chaelig cougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nhaaacutet-thieaacutet-triacute cougrave thearing giaugravec ngoauml chaacircn lyugrave cao nhaaacutet vaoslash naecircm aaringn soacute Kieagraveu-traagraven-nhouml nghe baoslashi phaugravep ntildeaagraveu tieacircn lsquoKinh Chuyearingn phaugravep luaacircnrsquo (Dhamma-cakkappavattana-sutta 轉法輪經) ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash Thanh-vaecircn (dividerAringvakas 聲聞) ngoumlocircoslashi cougrave thearing ntildeaiumlt quaucirc A-la-haugraven (Arahathood 阿羅漢果) chaelig baegraveng caugravech quaugraven saugravet phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt tu taaumlp tueauml tri ngaotilde khoacircng (anatta-pudgalanairAringtmya 我空) phaugravep khoacircng (dharma-suntildeyatAring 法空) ocircucirc taaacutet caucirc caugravec chuucirc thearing vaoslash khaugravech thearing hieaumln toumlocirciumlng

Nhoumlotildeng nhaoslash Nguyeacircn-thuyucirc vaoslash Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml cuoslashng vocircugravei nhoumlotildeng phaugravei chi nhaugravenh khaugravec ntildeaotilde xem Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml moaumlt con ngoumlocircoslashi ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Phaaumlt quaucirc taiumli Boagrave-ntildeeagrave-ntildeaiumlo-traoslashng (BodhgayAring) nhoumlng cooslashn mang thaacircn ngoumlocircoslashi neacircn ngaoslashi vaatilden bograve chi phoaacutei bocircucirci soumliuml mootildeng manh ngaeacuten nguucirci voacirc thoumlocircoslashng nhouml taaacutet caucirc con ngoumlocircoslashi khaugravec Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml khoacircng taugraven thaoslashnh quan ntildeiearingm naoslashy laoslashm theaacute naoslasho moaumlt baaumlc thaugravenh nhaacircn gioumlotildea caugravec thaugravenh nhaacircn cougrave ntildeaagravey ntildeuucirc triacute vaoslash haiumlnh trong ntildeocircoslashi naoslashy chaelig khi sanh nhouml thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (SiddhAringrtha 士達多) laiumli trocircucirc thaoslashnh moaumlt con ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng Theaacute neacircn hoiuml cho raegraveng soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca ngaoslashi trong theaacute giocircugravei

Boagrave-taugravet-haiumlnh 455

traagraven gian chaelig laoslash moaumlt soumliuml thograve hieaumln ntildeearing chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet cho theaacute giocircugravei (lokadhAringtu)684 naoslashy vaoslash ngaoslashi ntildeaotilde thaoslashnh toumliumlu ntildeuucirc caugravec ba-la-maaumlt trong nhoumlotildeng kieaacutep troumlocircugravec khi cooslashn laoslash moaumlt vograve boagrave-taugravet

Theaacute neacircn Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (大眾部) cho laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng chaelig laoslash moaumlt thoumliumlc thearing sieacircu phaoslashm maoslash cooslashn cougrave taaacutet caucirc soumliuml hoaoslashn haucirco nhaaacutet-thieaacutet-triacute toumloslash khi kieaacutep thograve hieaumln trong baoslasho thai cuucirca hoaoslashng haaumlu Ma-da chocircugrave khoacircng phaucirci sau khi ntildeaiumlt giaugravec ngoauml doumlocircugravei goaacutec caacircy boagrave-ntildeeagrave Cuotildeng chuugrave yugrave raegraveng Ntildeaiumli-thoumloslasha cho raegraveng khoacircng chaelig cougrave moaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm (瞿曇佛) cuucirca theaacute giocircugravei ta-baoslash (Saha lokadhAringtu 娑婆世界) maoslash cooslashn cougrave voacirc soaacute chouml Phaaumlt toumloslash nhieagraveu voacirc soaacute caugravec theaacute giocircugravei khaugravec noumlotildea

Caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha vaoslash caugravec phaugravei chi nhaugravenh ntildeeagrave caaumlp raegraveng

Thaacircn Phaaumlt laoslash toaoslashn thoumliumlc thearing sieacircu xuaaacutet theaacute gian (lokottara 出世間) Taugravem moumlocirci giocircugravei (dhAringtus 界) bieaacuten maaacutet soumliuml baaacutet togravenh AAcircm thanh vaoslash thaacircn thearing khoacircng keaacutet hocirciumlp vocircugravei phaugravep baaacutet togravenh Thaacircn thearing khoacircng thuoaumlc veagrave traagraven gian (laukika) thanh togravenh voacirc laaumlu (Aringsrava-visamyukta 無漏) vaoslash khoacircng huyucirc dieaumlt ntildeoumlocirciumlc

684 Loka (S) Cảnh giới Laukka (S) Thế Thế gian Thế giới cảnh giới Mỗi thế giới nhỏ coacute Tu di sơn Mặt trời Mặt trăng Tứ thiecircn hạ chung quanh nuacutei Tu di Tứ thiecircn vương Đao lợi thiecircn Dạ ma thiecircn Đacircu suất thiecircn Hoacutea lạc thiecircn Tha hoacutea thiecircn vaoslash Sơ thiền thiecircn Mỗi thế giới đều qua bốn kỳ thagravenh trụ hoại vaoslash khocircng Bốn kỳ ấy lagrave bốn Trung kiếp hiệp thagravenh một Đại kỳ kiếp 1000 thế giới nhỏ vagrave moaumlt đệ nhị thiền thiecircn hiệp thagravenh Tiểu thiecircn thế giới 1000 tiểu thiecircn thế giới vagrave moaumlt đệ tam thiền thiecircn hiệp thagravenh Trung thiecircn thế giới 1000 trung thiecircn thế giới vagrave moaumlt đệ tứ thiền thiecircn hiệp thagravenh Đại thiecircn thế giới

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 456

Saeacutec thaacircn (toumlugravec laoslash baugraveo thaacircn) (RacircpakAringya 色身) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash voacirc haiumln nhouml keaacutet quaucirc voacirc loumlocirciumlng coacircng ntildeoumlugravec cuucirca ngaoslashi ntildeaotilde gieo Chaacircn ntildeeaacute (ParamAringrtha 真諦) ntildeoumlocirciumlc giaucirci thiacutech laoslash lsquovoacirc taaumlnrsquo lsquokhoacircng ntildeo loumlocircoslashngrsquo vaoslash lsquokhoacircng lieaumlt keacircrsquo ntildeoumlocirciumlc Nougrave cougrave thearing hoaeumlc locircugraven hoaeumlc nhoucirc vaoslash cuotildeng cougrave thearing laoslash cuucirca baaacutet coumlugrave soaacute naoslasho Trong oumlugraveng thaacircn (NirmAringœa-kAringya 應身) cuucirca ngaoslashi ngaoslashi cougrave thearing oumlugraveng hieaumln baaacutet coumlugrave nocirci naoslasho trong vuotilde truiuml naoslashy

Theo phaugravei Vetulyakas trong Luaaumln Bieaumln-giaucirci (KathAringvatthu 論辯邂)685 ntildeaotilde nougravei rootilde hocircn veagrave quan ntildeiearingm naoslashy raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng chaelig soaacuteng trong theaacute giocircugravei cuucirca con ngoumlocircoslashi cuotildeng khoacircng an truiuml ocircucirc baaacutet coumlugrave nocirci naoslasho maoslash ntildeougrave chaelig laoslash oumlugraveng thaacircn thograve hieaumln (abhinimmito jino) ntildeearing thuyeaacutet phaugravep Caugravec nhaoslash nguyeacircn thuyucirc cho raegraveng soumliuml sai khaugravec naoslashy laoslash do dieatilden dogravech sai nghoacutea ntildeen cuucirca ntildeoaiumln kinh686

ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaucircn sanh vaoslash giaugravec ngoauml trong theaacute giocircugravei naoslashy voumlocirciumlt qua theaacute giocircugravei naoslashy vaoslash khoacircng chaaacutep thuucirc ntildeoaacutei vocircugravei caugravec phaugravep theaacute gianrdquo (BhagavAring loke jAringto loke sambuddho lokaUacute abhibhuyya viharati anacircpalitto lokenAring ti)687

Phaugravei Navattabbam cuotildeng boaring sung theacircm nhouml

685 KathAringvatthu ed AC Taylor London PTS 1894-95 XVII 1 amp 2 Kathavatthu (P) Biện giải Thuyết sự Luận sự Một tập trong baucircy tập của bộ Thắng Phaacutep Tạng gồm 23 phẩm 217 bagravei luận Saacutech nagravey tương truyền do chiacutenh tay Mục Kiền Liecircn Đế Tu lagravem thượng thủ trong kỳ kiết tập kinh điển tại thagravenh Hoa thị năm 250 troumlocircugravec Taacircy logravech do vua A Dục triệu tập 686 N Dutt Buddhist Sects in India Delhi Motilal rpt 1998 trang 105 687 S III trang 140

Boagrave-taugravet-haiumlnh 457

- ldquoKhoacircng thearing nougravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt soaacuteng trong theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashirdquo (xviii 1) (Buddho bhagava manussaloke aEcircEcirchAringsne ti) - ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing toagraven taiumli baaacutet coumlugrave choatilde naoslasho treacircn theaacute giocircugravei naoslashyrdquo (xi6) (sabbAring disAring BuddhAring tiEcircEcirchantAring ti) - ldquoNhoumlotildeng phaugravep thoaiumli ntildeoumlocirciumlc giaucircng toumloslash oumlugraveng thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumltrdquo (xviii2) (abhinimmitena desito ti) Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde chaelig ra raegraveng theo caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha

Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash cougrave maeumlt ocircucirc khaeacutep nocirci vaoslash nhouml theaacute voumlocirciumlt khoucirci phaiumlm truoslash ntildeogravenh couml ocircucirc baaacutet coumlugrave nocirci choatilde hay houmlocircugraveng naoslasho cuiuml thearing taaacutet caucirc phaugravep thoaiumli ntildeoumlocirciumlc thuyeaacutet toumloslash oumlugraveng thaacircn cuucirca ngaoslashi

Vocircugravei nhaaumln xeugravet voacirc touml ngaoslashi Phaaumlt-aacircm (Buddhaghosa 佛音) (ntildeaotilde hiearingu phaugravei VetulyakArings ndash thuoaumlc Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml) khi khouml khouml cho raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt luoacircn luoacircn ocircucirc cootildei trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet (Tubdquoita 兜率天) troumlocircugravec khi giaugraveng xuoaacuteng cootildei ta-baoslash naoslashy Trong luaaumln Bieaumln giaucirci (KathAringvatthu 論辯邂) toaring Hoaoslash-tu-maaumlt-ntildea (Vasu-mitra 和須密多)688 khoacircng nghi ngocircoslash Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml ntildeaeumlc bieaumlt caugravec phaugravei chi nhaugravenh nhouml Vetulyaka vaoslash Thuyeaacutet-Xuaaacutet-theaacute boauml (LokottaravAringda 說出世部) ntildeaotilde xem Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash sieacircu vieaumlt nhouml trong luaaumln Bieaumln-giaucirci (KAringthAringvatthu)689 choumlugraveng minh

ldquoLieaumlu chouml Phaaumlt cougrave khaugravec laatilden nhaurdquo (atthi buddhanaUacute buddhehi hinAringtirekatAring ti)

688 Vasumitra (S) Bagrave tu mật Thế Hữu Thiecircn Hữu Hoagrave tu mật đa Cougrave hai nghoacutea

2- Tecircn vị thiện tri thức thứ 25 magrave Thiện Tagravei đồng tử coacute đến tham vấn 689 KathAringvatthu XXI trang 5

1- Vị tổ thứ baucircy một trong 28 vị tổ Phật giaacuteo ở Ấn độ thế kỳ thứ I một vị đại luận sư trong số Tứ luận sư Lagrave Thượng thủ của 500 hiền thaacutenh kết tập kinh điển vagraveo năm 400 sau khi Phật nhập diệt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 458

Phaugravei AUgraven-ntildeaiumlt-la (Andhakas 按達羅690 moaumlt chi nhaugravenh khaugravec cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml) cho raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca mang baugraveo thaacircn (SambhogakAringya 報身) choumlugrave choumla ntildeaiumlt ntildeeaacuten phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身)

Ngaoslashi Phaaumlt-aacircm nougravei raegraveng phaugravei AUgraven-ntildeaiumlt-la chuucirc troumlocircng chouml Phaaumlt cougrave caugravec phaaringm chaaacutet khaugravec nhau nhouml laoslash vieaumlc ntildeaiumlt Toumlugrave nieaumlm xoumlugrave (SatipatthAringna 四念處) vaoslash Toumlugrave chaugravenh caagraven (SammappadhAringna 四正勤) vv Troumlocircoslashng phaugravei Chiacutenh thoaacuteng (Nguyeacircn-thuucircy 佛教原始) cho raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing khaugravec veagrave thaacircn (sarnera身) thoiuml maiumlng (Aringyu 壽命) vaoslash phaugravet quang (prabhAringva 發光) Trong luaaumln Bieaumln-giaucirci (KathAringvatthu 論辯邂)691 ntildeaotilde cho thaaacutey phaugravei UttarAringpathakas chuucirc troumlocircng chouml Phaaumlt cougrave thearing khoacircng cougrave toumloslash bi (karunAring 慈悲) vaoslash thaacircn Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc taiumlo toumloslash nhoumlotildeng thaoslashnh toaacute thanh togravenh (anAringsrava dharma 清淨法)692

Thoiuml maiumlng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt (Aringyu) thigrave voacirc taaumln bocircucirci coacircng ntildeoumlugravec voacirc loumlocirciumlng toumloslash nhieagraveu kieaacutep quaugrave khoumlugrave cuucirca ngaoslashi Nhoumlng ngaoslashi thograve hieaumln cougrave thoiuml maiumlng nhouml nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec

Naecircng loumliumlc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt (tejas prabhAringva 能力) laoslash voacirc taaumln Ngaoslashi cougrave thearing thograve hieaumln trong cuoslashng moaumlt luugravec ocircucirc nhieagraveu theaacute giocircugravei trong vuotilde truiuml naoslashy

Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng bao giocircoslash meaumlt moucirci trong vieaumlc giaugravec ngoauml chuugraveng sanh vaoslash chaelig con ntildeoumlocircoslashng tueauml giaugravec (viplusmnuddha-

690 Andhaka (S) aacuten đạt la phaacutei Một bộ phaacutei Tiểu thừa Phaacutei nagravey coacute boaacuten bộ Đocircng sơn trụ bộ Tacircy sơn trụ bộ Vương sơn trụ bộ vaoslash Nghĩa thagravenh bộ 691 KathAringvatthu XXVII trang 3 692 N Dutt Buddhist Sects in India Delhi Motilal 1998 trang 106-0

Boagrave-taugravet-haiumlnh 459

sraddhAring) cho hoiuml Caugravec luaaumln giaucirc Trung-hoa ntildeaotilde giaucirci thiacutech raegraveng looslashng toumloslash (karunAring 慈悲) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash voacirc haiumln loumlocirciumlng vaoslash cougrave thearing vigrave ntildeoauml heaacutet taaacutet caucirc chuugraveng sanh maoslash trigrave hoaotilden vieaumlc nhaaumlp nieaacutet-baoslashn

Taacircm cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt luoacircn an truiuml trong thieagraven ntildeogravenh Ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash nguucirc hoaeumlc mocirc

Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing chaelig trong moaumlt saugravet na (eka-ksaœikacitt 剎那) hiearingu ntildeoumlocirciumlc taaacutet caucirc caugravec phaugravep Taacircm ngaoslashi nhouml ntildeaoslashi goumlocircng saugraveng Ngaoslashi cougrave thearing traucirc locircoslashi toumlugravec khaeacutec baaacutet coumlugrave caacircu houcirci naoslasho maoslash khoacircng loumlocircotildeng loumliuml Trong luaaumln Bieaumln-giaucirci (KathAringvatthu)693 phaugravei AUgraven-ntildeaiumlt-la (Andhakas 按達羅) ntildeaotilde chuucirc troumlocircng raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave triacute tueauml ntildeoaacutei vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep hieaumln tieagraven (sabbasmiUacute paccuppanne ntildeAringnam atthneti)

Ntildeoumlugravec Phaaumlt luoacircn luoacircn bieaacutet raegraveng nocirci ngaoslashi khoacircng cooslashn caugravec toumlocircugraveng baaacutet togravenh (kbdquoaya-jntildeAringna不淨諸相) vaoslash ngaoslashi khoacircng cooslashn bograve taugravei sanh (anutpAringdajntildeAringna 無再生) noumlotildea

Nhoumlotildeng gigrave trigravenh baoslashy ocircucirc treacircn nhouml ntildeoumlocirciumlc boaring sung laoslashm voumlotildeng theacircm trong locircoslashi vaecircn hoa myotilde cuucirca Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-baucircn (MahAringvastu 佛本行集經異本) nhouml sau Boagrave-taugravet trong kieaacutep cuoaacutei cuoslashng laoslash thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea (SiddhAringrtha Gautama) toumliuml sanh (upapAringduka 自生) (beacircn hoacircng meiuml chun ra) choumlugrave khoacircng phaucirci sinh ra toumloslash cha meiuml nhouml nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec Ngaoslashi ngoagravei kieaacutet giaoslash trong thai taiumlng toumloslash cootildei trocircoslashi ngaoslashi nhaaumlp vaoslasho thai ngaoslashi haoslashnh ntildeoaumlng nhouml baaumlc baucirco hoauml Trong khi ocircucirc trong thai ngaoslashi vaatilden thanh togravenh khoacircng bograve oacirc ueaacute bocircucirci ntildeocircoslashm giaucirci vaoslash nhoumlotildeng chaaacutet nhocirc khaugravec

693 KathAringvatthu XXVII V9

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 460

trong buiumlng meiuml vaoslash ngaoslashi boumlocircugravec ra khoucirci thai meiuml toumloslash hoacircng beacircn phaucirci vigrave ngaoslashi khoacircng cougrave nghieaumlp tham augravei vaoslash con trai cuucirca thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea laoslash La-haagraveu-la (RAringhula 羅候羅) cuotildeng toumliuml sanh nhouml vaaumly

Nhoumlotildeng thaoslashnh toumliumlu cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash sieacircu xuaaacutet theaacute gian (lokottara 出世間) vaoslash khoacircng thearing so saugravenh vocircugravei baaacutet coumlugrave phaugravep theaacute gian naoslasho khaugravec Soumliuml tu taaumlp cuucirca ngaoslashi laoslash xuaaacutet theaacute vaoslash vigrave theaacute coacircng ntildeoumlugravec vaoslash thaacircn thearing ngaoslashi ngay caucirc nhoumlotildeng hoaiumlt ntildeoaumlng nhouml ntildei ntildeoumlugraveng naegravem ngoagravei cuotildeng laoslash xuaaacutet theaacute AEcircn uoaacuteng ntildeaeacutep y vaoslash taaacutet caucirc coumlucirc chaelig khaugravec cuotildeng laoslash sieacircu vieaumlt Chiacutenh vigrave chaelig taiumlm thograve hieaumln theo caugravech theaacute gian nhouml chaacircn ngaoslashi voaacuten saiumlch nhoumlng ngaoslashi vaatilden roumlucirca Mieaumlng ngaoslashi thocircm ngaugravet nhouml hoa sen xanh nhoumlng ngaoslashi vaatilden ntildeaugravenh raecircng Thaacircn ngaoslashi khoacircng bograve aucircnh houmlocircucircng bocircucirci maeumlt trocircoslashi giougrave vaoslash moumla nhoumlng ngaoslashi vaatilden ntildeaeacutep y vaoslash soaacuteng doumlocircugravei maugravei che Ngaoslashi voaacuten voacirc bogravenh nhoumlng vaatilden thograve hieaumln uoaacuteng thuoaacutec

A-tyoslash-ntildeaiumlt-ma Caacircu-xaugrave-luaaumln tuiumlng (Abhidharma-koplusmna 阿毘曇俱舍論頌) vaoslash VyAringkhyAring nougravei raegraveng Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml chuucirc troumlocircng chouml Phaaumlt cougrave thearing xuaaacutet hieaumln cuoslashng moaumlt luugravec trong nhieagraveu theaacute giocircugravei vaoslash caugravec ngaoslashi cougrave nhaaacutet-thieaacutet-triacute bieaacutet taaacutet caucirc caugravec hieaumln toumlocirciumlng ntildeoagraveng thocircoslashi Trong luaaumln Bieaumln-giaucirci vaoslash Caacircu-xaugrave khoacircng nougravei gigrave ntildeaeumlc bieaumlt veagrave khaugravei nieaumlm boagrave-taugravet nhouml Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml

Ntildeoumlugravec Phaaumlt thograve hieaumln theo nhoumlotildeng caugravech cuucirca theaacute giocircugravei nhieagraveu nhouml soumliuml tu taaumlp theo nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep xuaaacutet theaacute gian Khoacircng cougrave gigrave chung gioumlotildea ngaoslashi vaoslash chuugraveng sanh trong theaacute giocircugravei Neaacuteu soumliuml sieacircu vieaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln thigrave maiumlng soaacuteng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt phaucirci voacirc taaumln vaoslash ngaoslashi

Boagrave-taugravet-haiumlnh 461

khoacircng bograve chi phoaacutei bocircucirci nguucirc mocirc khi maoslash ngaoslashi ntildeaotilde khoacircng meaumlt moucirci Khi ngaoslashi ntildeaotilde toumloslashng thoumlugravec taelignh thigrave laoslashm sao cougrave mocirc

Khaugravei nieaumlm xuaaacutet theaacute gian (lokottara) chaelig xuaaacutet hieaumln trong phaagraven giocircugravei thieaumlu cuucirca Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn (MahAringvastu) vaoslash do theaacute baegraveng choumlugraveng baoslashi kinh naoslashy laoslash cuucirca caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha vaoslash theo dooslashng thocircoslashi gian phaugravei Thuyeaacutet-Xuaaacutet-theaacute-boauml (LokottaravAringda) ntildeaotilde theacircm vaoslasho nhoumlotildeng choumlocircng giocircugravei thieaumlu Nhoumlotildeng giaugraveo lyugrave chuucirc yeaacuteu ntildeoumlocirciumlc ntildeeagrave caaumlp trong caugravec taugravec phaaringm Tiearingu-thoumloslasha laoslash Toumlugrave-dieaumlu-ntildeeaacute (Ariya saccas 四 妙 諦) Baugravet-chaugravenh-ntildeaiumlo (AumlEcircEcirchAringUgravegika-magga 八正道) lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (PratnetyasamutpAringda 緣起) caugravec uaaringn (蘊) caaacuteu thaoslashnh moaumlt ngaotilde voacirc ngaotilde (AnAringtman 無我) nghieaumlp (karma 業) 37 Phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo (Bodhipakbdquonekadharmas 三十七(助)道品) Taiumli ntildeaacircy khoacircng cougrave ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten soumliuml khoacircng hieaumln houmlotildeu cuucirca caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng toumlugravec Phaugravep khoacircng (Dharma-plusmnacircnyatAring 法空) tam thaacircn (TrikAringya 三身) vaoslash hai choumlocircugraveng (Aringvaraœas 障) laoslash phieagraven naotildeo

choumlocircugraveng (kleplusmna 煩 惱 障) vaoslash socircucirc tri choumlocircugraveng (jntildeeyAring 所知障) Chaelig trong caugravec hoiumlc thuyeaacutet cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave

boagrave-taugravet haiumlnh (Bodhisattva-CaryArings 菩薩行) moumlocircoslashi ntildeogravea (Dasa Bhacircmi 十地) voacirc soaacute chouml Phaaumlt vaoslash voacirc soaacute Phaaumlt saugravet (Ksetras 佛 剎) ntildeoumlocirciumlc xem laoslash nhoumlotildeng phaagraven theacircm vaoslasho sau naoslashy hocircn laoslash nhoumlotildeng phaagraven troumlocircugravec ntildeougrave694 Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml cuoslashng vocircugravei Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml ntildeoagraveng yugrave raegraveng 694 N Dutt Buddhist Sects in India Delhi Motilal 1998 trang 81

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 462

thaacircn Phaaumlt cougrave choumlugravea nhoumlotildeng yeaacuteu toaacute baaacutet togravenh trong khi Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml tranh luaaumln raegraveng thaacircn Phaaumlt thoaugravet khoucirci caugravec toumlocircugraveng baaacutet togravenh

Theo Dograve-boauml-toacircng-luaacircn luaaumln (Samayabhedopara-canacakra 異部宗輪論) cho raegraveng quan ntildeiearingm cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml (MahAringsAringUgraveghika 大眾部) Nhaaacutet-thuyeaacutet-boauml (EkavyAringvahAringrika 一說部) Thuyeaacutet Xuaaacutet-theaacute (LokuttaravAringdin 說出世部) vaoslash Keacirc-daatilden boauml (Kurukulaka 計引部) cho raegraveng thaacircn Phaaumlt laoslash thanh togravenh vocircugravei soumliuml moacirc taucirc nhouml sau

1 Thaacircn Nhouml-lai laoslash sieacircu vieaumlt treacircn taaacutet caucirc theaacute giocircugravei 2 Nhouml-lai khoacircng cougrave thoumliumlc thearing cuucirca theaacute gian (Laukikadharma) 3 Taaacutet caucirc locircoslashi cuucirca Nhouml-lai laoslash nhaegravem muiumlc ntildeiacutech thuyeaacutet phaugravep 4 Nhouml-lai giaucirci thiacutech rootilde raoslashng hieaumln toumlocirciumlng cuucirca caugravec phaugravep 5 Nhouml-lai daiumly taaacutet caucirc caugravec phaugravep nhouml chuugraveng ntildeang laoslash 6 Nhouml-lai cougrave saeacutec thaacircn 7 Khaucirc naecircng cuucirca Nhouml-lai laoslash voacirc taaumln 8 Thoiuml maiumlng cuucirca Nhouml-lai laoslash voacirc haiumln 9 Nhouml-lai khoacircng bao giocircoslash meaumlt moucirci trong vieaumlc ntildeoauml sanh 10 Nhouml-lai khoacircng nguucirc 11 Nhouml-lai voumlocirciumlt leacircn khoucirci nhu caagraveu nghi vaaacuten 12 Nhouml-lai thoumlocircoslashng thieagraven ntildeogravenh khoacircng nougravei tuy nhieacircn ngaoslashi chaelig

duoslashng ngoacircn ngoumlotilde cho phoumlocircng tieaumln thuyeaacutet phaugravep 13 Nhouml-lai hiearingu lieagraven taaacutet caucirc caugravec vaaacuten ntildeeagrave 14 Nhouml-lai vocircugravei triacute tueauml hiearingu lieagraven hoaoslashn toaoslashn caugravec phaugravep chaelig

trong moaumlt saugravet na 15 Nhouml-lai cougrave taaumln triacute (kbdquoaya-jntildeAringna 盡智) vaoslash voacirc sanh triacute

(anutpAringda-jntildeAringna無生智) cho ntildeeaacuten khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc nieaacutet-

Boagrave-taugravet-haiumlnh 463

baoslashn695 Soumliuml khauacuteng ntildeogravenh cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml raegraveng thaacircn Phaaumlt laoslash

sieacircu nhaacircn khoacircng cougrave phieagraven naotildeo vaoslash moaumlt ntildeoaiumln vaecircn trong Ntildeaiumli-tyoslash-baoslash-sa luaaumln (Abhidharma-mahAringvibhAringbdquoAring-plusmnAringstra 大毘婆沙論)696 raegraveng

ldquoMaeumlc duoslash Nhouml-lai cooslashn ocircucirc theaacute giocircugravei nhoumlng ngaoslashi sieacircu vieaumlt vaoslash khoacircng bograve oacirc nhieatildem bocircucirci caugravec phaugravep phieagraven naotildeordquo

Vaoslash moaumlt ntildeoaiumln vaecircn trong A-haoslashm ghi raegraveng ldquoDuoslash saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt bograve huyucirc dieaumlt nhoumlng maiumlng soaacuteng cuucirca ngaoslashi raaacutet daoslashi bocircucirci vigrave phaugravep thaacircn (dharmakAringya) cuucirca ngaoslashi vaatilden toagraven taiumli maotildeirdquo

Ntildeieagraveu naoslashy cuotildeng uucircng hoauml cho quan ntildeiearingm cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml Theo quan ntildeiearingm naoslashy khoacircng phaucirci thaacircn Phaaumlt dieaumlt luugravec 80 tuoaringi taugravenh caugravech phi phaoslashm toumlugravec thaacircn thaaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt cooslashn saeacutec thaacircn chaelig laoslash moaumlt soumliuml biearingu hieaumln dieaumlu duiumlng thaacircn thaaumlt cuucirca ngaoslashi Quan ntildeiearingm nhouml vaaumly cougrave thearing coi nhouml soumliuml phaugravet triearingn hoiumlc thuyeaacutet cuucirca baucircn chaaacutet sieacircu nhaacircn vocircugravei ba moumlocirci hai toumlocircugraveng haucirco vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml Hoiumlc thuyeaacutet veagrave Phaaumlt thaacircn naoslashy cougrave thearing xem laoslash cougrave troumlocircugravec khi Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave maeumlt

Theo Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp kinh dograve baucircn (MahAring-vastu) nougravei

ldquoKhoacircng cougrave gigrave treacircn theaacute giocircugravei naoslashy cougrave thearing baegraveng vocircugravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt Taaacutet caucirc caugravec toumlocircugraveng gaeacuten lieagraven vocircugravei ngaoslashi ntildeeagraveu sieacircu vieaumlt khoucirci theaacute giocircugravei naoslashyrdquo (Na hi kimcit samyaksambuddhanam lokena samam atha khalu sarvam eva mahesinam lokottaram)

695 EB III trang 424 696 Ntildeaiumli-tyoslash-baoslash-sa luaaumln (Abhidharma-mahAringvibhAringbdquoAring-plusmnAringstra) taaumlp 76

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 464

Theo nhouml luaaumln Bieaumln giaucirci vaoslash socircugrave giaucirci cuucirca luaaumln do ngaoslashi Phaaumlt-aacircm bieacircn soaiumln cuotildeng gioaacuteng yugrave kieaacuten vocircugravei phaugravei AUgraven-ntildeaiumlt-la (Andhaka) UttarAringpathaka and Vetulyaka Ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei lyugrave thuyeaacutet treacircn phaugravei Thoumlocirciumlng-toaiuml-boauml (SthaviravAringdins 上座部) vaoslash Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu boauml (SarvAringstivAringdins 一切有部) nhaaacuten maiumlnh thaacircn Phaaumlt cooslashn phieagraven naotildeo nghoacutea laoslash saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vocircugravei phieagraven naotildeo keugraveo daoslashi 80 naecircm laoslash saeacutec thaacircn thaaumlt vaoslash khi ngaoslashi ntildeaiumlt traiumlng thaugravei Nieaacutet-baoslashn vaoslash giaugravec ngoauml phaugravep thaacircn thigrave mocircugravei thoaugravet khoucirci phieagraven naotildeo

Theo yugrave kieaacuten cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave ba moumlocirci hai toumlocircugraveng toaacutet vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml saeacutec thaacircn ngaoslashi nhouml thaacircn cuucirca ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng do nghieaumlp (karma 業) taiumlo thaoslashnh Theo nhouml Dograve-boauml-toacircng-luaacircn luaaumln (Samayabhedoparacanacakra 異部

宗輪論) nhoumlotildeng nhaoslash Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml daiumly raegraveng ldquoNhouml-lai choumla toumloslashng thuyeaacutet phaugravep Nhouml-lai choumla toumloslashng giaucirci thiacutech rootilde raoslashng caugravec phaugravep nhouml chuugraveng ntildeang laoslash taaacutet caucirc caugravec kinh ntildeiearingn choumla toumloslashng ntildeoumlocirciumlc dieatilden thuyeaacutetrdquo Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml khauacuteng ntildeogravenh raegraveng phaugravep thaacircn laoslash

keaacutet quaucirc cuucirca soumliuml thaoslashnh toumliumlu ntildeaiumlo ntildeoumlugravec quaugraven chieaacuteu triacute tueauml giaucirci thoaugravet vaoslash giaucirci thoaugravet tri kieaacuten Phaugravep thaacircn khoacircng gigrave ngoaoslashi moaumlt Ntildeoumlugravec Phaaumlt lyugrave thuyeaacutet togravech toacutenh vaoslash troumloslashu toumlocirciumlng ntildeaotilde higravenh thaoslashnh neagraven taucircng cho saeacutec thaacircn vaaumlt lyugrave

Trong Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml uucircng hoauml quan ntildeiearingm khoacircng cougrave phieagraven naotildeo trong saeacutec thaacircn Phaaumlt nhouml moaumlt ntildeoaiumln trong A-haoslashm ntildeaotilde dieatilden taucirc

ldquoMaeumlc duoslash Nhouml-lai vaatilden cooslashn ocircucirc theaacute giocircugravei naoslashy nhoumlng ngaoslashi phi phaoslashm vaoslash khoacircng bograve oacirc nhieatildem bocircucirci caugravec phaugravep theaacute gianrdquo

Boagrave-taugravet-haiumlnh 465

Nhoumlng Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml trong Ntildeaiumli-tyoslash-baoslash-sa-luaaumln697 (Abhidharma-mahAringvibhAringbdquoAring-plusmnAringstra 大毘婆沙

論) ntildeaotilde dogravech cuoslashng ntildeoaiumln kinh ntildeougrave cho raegraveng bocircucirci saeacutec thaacircn Phaaumlt laoslash Nhouml-lai vaatilden cooslashn ocircucirc theaacute giocircugravei naoslashy vaoslash phaugravep thaacircn ngaoslashi thigrave phi phaoslashm vaoslash khoacircng bograve oacirc nhieatildem Soumliuml dieatilden dogravech nhouml vaaumly ntildeaotilde laoslashm rootilde quan ntildeiearingm cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml nhaaumln ra tiacutenh troumloslashu toumlocirciumlng cuucirca Phaugravep thaacircn trong saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Quan ntildeiearingm khaugravec nhau veagrave Phaaumlt thaacircn gioumlotildea Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml vaoslash Nhaaacutet thieaacutet houmlotildeu boauml doumlocircoslashng nhouml ruugravet ra toumloslash soumliuml kieaumln raegraveng Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml nghieacircng veagrave duy taacircm hoaugrave saeacutec thaacircn Phaaumlt trong khi Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml nghieacircng veagrave thoumliumlc taiumli hoaugrave saeacutec thaacircn Phaaumlt698 Caugravec troumlocircoslashng phaugravei Tiearingu-thoumloslasha Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml iacutet nougravei veagrave nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm thaacircn Ntildeoaacutei vocircugravei hoiuml Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi thaaumlt soumliuml soaacuteng trong theaacute giocircugravei naoslashy nhouml baaacutet coumlugrave con ngoumlocircoslashi naoslasho khaugravec vaoslash bograve chi phoaacutei bocircucirci nhoumlotildeng traiumlng thaugravei yeaacuteu ntildeuoaacutei cuucirca thaacircn thearing Baegraveng pheugravep aaringn duiuml thaelignh thoaucircng hoiuml nougravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ntildeoagraveng vocircugravei phaugravep khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave augravem chaelig sieacircu higravenh naoslasho nhoumlng nhoumlotildeng ntildeiearingm naoslashy ntildeaotilde cho moaumlt cocirc hoaumli ntildeearing Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha phaugravet triearingn lyugrave thuyeaacutet veagrave phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身) cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml baeacutet ntildeaagraveu bigravenh luaaumln veagrave thaacircn Phaaumlt nhoumlng chiacutenh troumlocircoslashng phaugravei Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten vaaacuten ntildeeagrave lsquothaacircnrsquo trong thaugravei ntildeoauml nghieacircm chaelignh vaoslash lougravet ntildeoumlocircoslashng cho soumliuml nghieacircn coumlugraveu cuucirca caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha

Taiumli moaumlt nocirci maoslash khuynh houmlocircugraveng thaugravenh hoaugrave quaugrave maiumlnh khieaacuten caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu chaelig gioumlotilde noaringi 697 Nhouml treacircn taaumlp 76 698 EB III trang 423-6

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 466

taugravenh caugravech con ngoumlocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt moaumlt hoaeumlc hai theaacute kyucirc sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt toagraven taiumli khi caugravec kinh ntildeiearingn ntildeoumlocirciumlc coi nhouml thaoslashnh higravenh rootilde raoslashng

Vaoslash khi ntildeoaacutei dieaumln vocircugravei nhoumlotildeng moacirc taucirc veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeaotilde nougravei treacircn cuotildeng thaaumlt khougrave cho nhoumlotildeng troumlocircoslashng phaugravei Tiearingu-thoumloslasha sau naoslashy thaecircng hoa taugravenh caugravech ngoumlocircoslashi trong Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng cougrave nhoumlotildeng soumliuml dieatilden taucirc chaeacutec chaeacuten cuucirca caugravec taugravec phaaringm troumlocircugravec kia ntildeearing minh choumlugraveng cho nhoumlotildeng soumliuml dieatilden dogravech khaugravec vay moumlocirciumln chuugraveng Moaumlt soaacute nhoumlotildeng dieatilden dogravech naoslashy nhouml

1) ldquoNtildeoumlugravec Phaaumlt nougravei vocircugravei toacircn giaucirc A-nan troumlocircugravec khi ngaoslashi nhaaumlp Ntildeaiumli nieaacutet-baoslashn (ParinibbAringna) lsquoSau khi Nhouml-lai nhaaumlp dieaumlt haotildey laaacutey giocircugravei vaoslash luaaumlt laoslashm thaagraveyrsquordquo (Yo vo Aumlnanda mayAring dhammo ca vinayo ca desito pantildentildeatto so vo maUacute accayena satthAring)699

Phaugravep (Dhamma 法) vaoslash luaaumlt (Vinaya 律) rootilde raoslashng laoslash soumliuml soumlu taaumlp veagrave caugravec phaugravep thoaiumli vaoslash giocircugravei luaaumlt Ntildeaacircy cuotildeng laoslash baegraveng choumlugraveng veagrave cuoaumlc ntildeaoslashm thoaiumli gioumlotildea toacircn giaucirc A-nan (Aumlnanda) vocircugravei Gopaka-MoggallAringna trong kinh Gopaka-MoggallAringna700 cuucirca Trung-boauml Trong ntildeougrave toacircn giaucirc A-nan giaucirci thiacutech taiumli sao caugravec tyoslash kheo caucircm thaaacutey khoacircng nocirci noumlocircng toumliumla (appatisarana 無處歸依) sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp Nieaacutet-baoslashn A-nan nougravei raegraveng caugravec tyoslash kheo neacircn noumlocircng toumliumla nocirci phaugravep (dhammapatisarana 歸依法) vaoslash toacircn giaucirc chaelig ra caugravei gigrave laoslash phaugravep vaoslash luaaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

2) ldquoVigrave theaacute Nhouml-lai (divideAringkyaputtneyasamana) cougrave thearing nougravei ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc sanh ra nhouml baaumlc Theaacute-toacircn (BhagavAring) toumloslash kim khaaringu phaugravep ntildeoumlocirciumlc sanh phaugravep ntildeoumlocirciumlc thaoslashnh laaumlp Maeumlc duoslash

699 D MahAringparinibbAringna Sutta trang 242 700 M III trang 7 trocircucirc ntildei

Boagrave-taugravet-haiumlnh 467

trong ntildeoaiumln kinh naoslashy phaugravep (Dhamma) laoslash ntildeoagraveng vocircugravei Phaiumlm thieacircn (BrahmAring) Boaacutei caucircnh naoslashy chaelig ra khoacircng cougrave yugrave nghoacutea taacircm lyugrave trong ntildeougrave chaelig cougrave soumliuml caacircn baegraveng gioumlotildea Phaiumlm thieacircn vaoslash Nhouml-lai nghoacutea laoslash phaugravep thaacircn ntildeoagraveng vocircugravei thaacircn Phaiumlm thieacircn (Bhagavatorsquomhi putto oraso mukhato jAringto dhammajo dhammanimmito dhammdAringyAringdo iti tam kissa hetu tathAringgatassa hrsquoetam adhivacanam dhammakayo iti pi brahmakAringyo iti pi dhammabhacircto it pi ti) ldquoNhouml moaumlt Baoslash-la-moacircn nougravei vograve aaacutey sanh ra nhouml moaumlt Phaiumlm thieacircn do mieaumlng Phaiumlm thieacircn sanhrdquo (BrAringhmano putto oraso mukhato jAringto brAringhmajo brAringhmanimmito brAringhmadAringyAringdo)701

3) Vakkali treacircn gioumlocircoslashng bogravenh tha thieaacutet muoaacuten gaeumlp Theaacute toacircn vigrave vaaumly Theaacute-toacircn ntildeeaacuten vaoslash nougravei

Naoslashy Vakkali baegraveng chaugravenh kieaacuten ngoumlocirci haotildey thaaacutey rootilde thaacircn baaacutet togravenh Ngoumlocircoslashi naoslasho thaaacutey phaugravep thigrave ngoumlocircoslashi ntildeougrave thaaacutey Ta ngoumlocircoslashi naoslasho thaaacutey Ta laoslash ngoumlocircoslashi ntildeougrave thaaacutey phaugravep (Alam vakkali kim te pacirctikAringyena diEcircEcirchena yo kho vakkali dhammaUacute passati so maUacute passati yo maUacutepassati so dhammaUacute passati)702 Chaelig sau khi nougravei ntildeieagraveu naoslashy Ntildeoumlugravec Phaaumlt mocircugravei nougravei Phaugravep thoaiumli voacirc thoumlocircoslashng (anicca 無常) Cougrave nhieagraveu ntildeoaiumln cuoslashng noaumli dung naoslashy trong kinh taiumlng Pali cougrave thearing coi nhouml laoslash tieagraven thaacircn cuucirca nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm Ntildeaiumli-thoumloslasha sau naoslashy vaoslash cougrave thearing higravenh thaoslashnh neagraven taucircng nghieacircn coumlugraveu cuucirca hoiuml Nhoumlng cougrave nhieagraveu ntildeoaiumln ntildeoiumlc thaaacutey khoacircng cougrave biearingu troumlng hoaeumlc mang baaacutet coumlugrave yugrave nghoacutea taacircm lyugrave naoslasho caucirc Trong ntildeoaiumln vaecircn naoslashy Ntildeoumlugravec Phaaumlt chaelig thaacircn ngaoslashi nhouml baaacutet togravenh (pacirctikAringya 不淨) vaoslash ntildeoumlocirciumlc nhaaacuten maiumlnh trong phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi Ngoaoslashi ra ngaoslashi cooslashn daiumly theacircm neacircn kiacutenh troiumlng phaugravep thoaiumli cuucirca ngaoslashi nhouml chiacutenh baucircn thaacircn ngaoslashi

701 N Dutt MahAringyAringna Buddhism Calcutta 1976 trang 159 702 S Vakkalia sutta III trang 110 trocircucirc ntildei

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 468

4) Trong Taecircng chi boauml kinh Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash chouml thieacircn khoacircng phaucirci laoslash Caoslashn-thaugravet-baoslash khoacircng phaucirci con ngoumlocircoslashi Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde cho thaaacutey cougrave daaacuteu veaacutet cuucirca nhoumlotildeng khaugravei nieaumlm thaacircn cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha Khoacircng thearing khoacircng cougrave yugrave nghoacutea sieacircu higravenh trong nhoumlotildeng kinh naoslashy maeumlc duoslash ngoumlocircoslashi bieacircn soaiumln kinh naoslashy khoacircng cougrave yugrave truyeagraven ntildeaiumlt chuugraveng Baoslash-la-moacircn Drona thaaacutey cougrave daaacuteu baugravenh xe (chuyearingn luaacircn xa) doumlocircugravei chaacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt lieagraven houcirci Ntildeoumlugravec Phaaumlt lieaumlu ngaoslashi laoslash chouml thieacircn Caoslashn-thaugravet-baoslash (gandhabba 乾 撻 婆) Daiuml-xoa (yakkha 夜叉) hoaeumlc con ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt traucirc locircoslashi ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash nhoumlotildeng houmlotildeu tigravenh nhouml ntildeaotilde neacircu vigrave ngaoslashi ntildeaotilde thoaugravet khoucirci baaacutet togravenh (Aringsavas) maoslash chouml thieacircn Caoslashn-thaugravet-baoslash Daiuml-xoa hoaeumlc con ngoumlocircoslashi cougrave Gioaacuteng nhouml hoa sen trong noumlocircugravec duoslash thaacircn trong noumlocircugravec nhoumlng voumlocircn leacircn khoucirci buoslashn cuotildeng theaacute Ntildeoumlugravec Phaaumlt sanh trong theaacute giocircugravei naoslashy troumlocircucircng thaoslashnh trong theaacute giocircugravei naoslashy nhoumlng voumlocirciumlt leacircn khoucirci nougrave (abhibhuyya) vaoslash soaacuteng maoslash khoacircng bograve oacirc nhieatildem Vigrave theaacute Ntildeoumlugravec Phaaumlt nougravei vocircugravei vograve baoslash-la-moacircn ntildeoumloslashng xem ngaoslashi laoslash gigrave heaacutet ngoaiumli troumloslash laoslash moaumlt vograve Phaaumlt

Ngay caucirc cougrave thearing giaucirc ntildeogravenh raegraveng yugrave toumlocircucircng Ntildeaiumli-thoumloslasha tieagravem aaringn trong locircoslashi dieatilden taucirc ocircucirc treacircn maeumlc duoslash khoacircng dieatilden taucirc toumlocircng xoumlugraveng nhoumlng soumliuml ntildeaoslashm luaaumln trong luaaumln Bieaumln-giaucirci (KathAringvatthu) ntildeaotilde thieaacutet laaumlp soumliuml hieaumln houmlotildeu logravech soumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeoaacutei laiumli vocircugravei nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi phuucirc nhaaumln quan ntildeiearingm naoslashy vaoslash taugravenh caugravech trong ntildeougrave giocircugravei thieaumlu caugravec doumlotilde kieaumln ntildeocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeaotilde ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc trong kinh taiumlng Pali rootilde raoslashng yugrave kieaacuten cuucirca nhoumlotildeng nhaoslash nguyeacircn thuyucirc ntildeeagrave caaumlp ntildeeaacuten thaacircn Phaaumlt

Maeumlc duoslash toumloslash saeacutec thaacircn (RacircpakAringya 色身) vaoslash phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身) ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong caugravec taugravec phaaringm Pali sau naoslashy cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha hoaeumlc baugraven-Ntildeaiumli-thoumloslasha nhoumlng

Boagrave-taugravet-haiumlnh 469

nhoumlotildeng ntildeieagraveu naoslashy khoacircng mang baaacutet coumlugrave yugrave nghoacutea thoumliumlc tieatilden naoslasho caucirc

Ngaoslashi Phaaumlt-aacircm vaoslasho theaacute kyucirc thoumlugrave V ntildeaotilde nougravei veagrave thaacircn Phaaumlt nhouml sau

ldquoTheaacute-toacircn ngoumlocircoslashi socircucirc houmlotildeu saeacutec thaacircn saugraveng chougravei ntildeoumlocirciumlc toacirc ntildeiearingm vocircugravei taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml vaoslash ba moumlocirci hai toumlocircugraveng haucirco cuucirca thaugravenh nhaacircn Theaacute-toacircn cuotildeng socircucirc houmlotildeu phaugravep thaacircn thanh togravenh moiumli maeumlt vaoslash ntildeoumlocirciumlc toacirc ntildeiearingm vocircugravei giocircugravei ntildeogravenh vv ntildeaagravey quang minh vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh khoacircng thearing so saugravenh ntildeoumlocirciumlc vaoslash hoaoslashn thieaumln rdquo (Yo pi so bhagavAring asiti anuvyantildejana-patimandita-dvattimsamahAringpurisalakkhaœa-vicitra-racircpakAringyo sabbAringkAringraparisuddha silakkhandhAringdigunaratana samiddha-dhammakAringyo samahattapuntildentildeamahatta appatipuggalo araham sammAringsambuddho)703

Maeumlc duoslash khaugravei nieaumlm cuucirca ngaoslashi Phaaumlt-aacircm laoslash thoumliumlc tieatilden Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde thoaugravet khoucirci caugravec thaoslashnh trigrave toacircn giaugraveo gaugraven cho ngaoslashi nhoumlotildeng naecircng loumliumlc sieacircu nhieacircn Trong Luaaumln Thuoslash-thaeacuteng-nghoacutea (AEcircEcirchasAringlinne 論殊勝義)704 ngaoslashi Phaaumlt-aacircm nougravei raegraveng suoaacutet ba thaugraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaeacuteng maeumlt ocircucirc theaacute giocircugravei ta-baoslash laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeang giaucircng luaaumln A-tyoslash-ntildeaiumlt-ma cho maatildeu haaumlu ocircucirc cung trocircoslashi Ntildeaacircu-suaaacutet (Tubdquoita 兜率) Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde taiumlo moaumlt soaacute taacircm aucircnh gioaacuteng ngaoslashi y heaumlt Nhoumlotildeng taacircm aucircnh naoslashy nhouml thaaumlt gioaacuteng Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml ntildeuugravec ngay caucirc aacircm thanh locircoslashi nougravei hay vaagraveng haoslasho quang toaucirc toumloslash thaacircn ngaoslashi Taacircm aucircnh Phaaumlt naoslashy ntildeoumlocirciumlc chouml thieacircn ocircucirc thoumlocirciumlng giocircugravei baucirco veauml choumlugrave khoacircng phaucirci chaelig cougrave cootildei ngoumlocircoslashi vaoslash trocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng

703 PP trang 234 704 Atthasalini (P) Phaacutep t lun chuacute Lun Thugrave Thng Ngha Boauml luaaumln ntildeaagraveu tieacircn cuucirca Taiumlng luaaumln

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 470

Tougravem laiumli nhoumlotildeng nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha ntildeaotilde cho laoslash saeacutec thaacircn Phaaumlt (RacircpakAringya 色身) laoslash gioaacuteng nhouml thaacircn cuucirca chuugraveng sanh vaoslash phaugravep thaacircn (DhammakAringya 法身) ngaoslashi laoslash soumliuml keaacutet taaumlp cuucirca phaugravep thoaiumli giocircugravei vaoslash luaaumlt705

Kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute (Lalitavistara 神通遊戲

經) ntildeaotilde moacirc taucirc higravenh aucircnh veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt sieacircu vieaumlt hocircn baaacutet coumlugrave con ngoumlocircoslashi naoslasho vaoslash ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei khaugravei nieaumlm baugraveo thaacircn (SambhogakAringya 報身) vaoslash phaugravep thaacircn (Dhamma-kAringya 法身) cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha maeumlc duoslash hai choumlocircng cuoaacutei laoslash nougravei veagrave hoiumlc thuyeaacutet chaacircn nhouml (TathatAring 真如) Kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute ntildeaotilde thaagraven thaugravenh hoaugrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhoumlng khoacircng thaaacutey cougrave daaacuteu veaacutet khaugravei nieaumlm veagrave Tam thaacircn Phaaumlt (TrikAringya 三身) Nhieagraveu ntildeoaiumln trong kinh nougravei Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln trong theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi theo caugravech thoumlugravec loaoslashi ngoumlocircoslashi (lokAringnuvartana) vaoslash neaacuteu ngaoslashi muoaacuten ngaoslashi cougrave thearing khoacircng ocircucirc moaumlt trong caugravec cootildei trocircoslashi vaoslash ntildeaiumlt giaugravec ngoauml trong traiumlng thaugravei ntildeougrave706

Cougrave ntildeoaiumln Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucirci thiacutech vocircugravei toacircn giaucirc A-nan raegraveng khoacircng gioaacuteng nhouml loaoslashi ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng soaacuteng trong soumliuml nhocirc nhocircugravep cuucirca thai meiuml maoslash an truiuml trong moaumlt baucirco taiumlng (ratnavyacircha 寶藏) ntildeaeumlt trong thai Baucirco taiumlng aaacutey coumlugraveng nhouml kim coumlocircng nhoumlng meagravem maiumli nhouml phiacutea doumlocircugravei cuucirca con chim Ca-chieacircn-laacircn-ntildeaoslash (KAringcilindika 迦亶鄰陀)707 vaoslash chiacutenh ntildeocircoslashi soaacuteng naoslashy cuotildeng nhouml caugravec soumliuml kieaumln khaugravec cuucirca ntildeocircoslashi naoslashy ntildeeagraveu laoslash taugravenh caugravech sieacircu phaoslashm Cuoslashng luugravec ntildeougrave Ntildeoumlugravec 705 N Dutt trang 142 706 Nhouml treacircn trang 144 707 Kacilindika (S) Ca chiecircn lacircn đagrave Ca chiecircn lacircn đề Ca giagrave lacircn địa điểu Thật khả augravei điểu Một loagravei chim

Boagrave-taugravet-haiumlnh 471

Phaaumlt tieacircn ntildeoaugraven taiumli nocirci ntildeaacircy trong toumlocircng lai con ngoumlocircoslashi khoacircng tu taaumlp thaacircn khaaringu vaoslash yugrave voacirc minh baaacutet tiacuten kieacircu haotildenh khoacircng tin vaoslasho soumliuml giaucirci thoaugravet vaoslash nhaacircn caugravech phi phaoslashm cuucirca Ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn

Qua nhoumlotildeng thocirc ca taugraven doumlocircng cuucirca Thaagraven-thoacircng Du-hiacute kinh (神通遊戲經) cho laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc ntildeoumlocirciumlc gaugraven cho toumlocircugraveng haucirco vaoslash toumlocircugraveng phuiuml moaumlt con ngoumlocircoslashi treacircn taaacutet caucirc con ngoumlocircoslashi ngoumlocircoslashi maoslash kieaacutep troumlocircugravec laoslashm nhaiumlc soacute treacircn cootildei trocircoslashi vaoslash nguyeaumln seotilde thaoslashnh Phaaumlt ntildeearing coumlugraveu ntildeoauml chuugraveng sanh vaoslash ntildeaotilde toumloslash boucirc theaacute giocircugravei ntildeearing hoaoslashn thaoslashnh oumlocircugravec nguyeaumln Moaumlt caacircu chuyeaumln khaugravec chouml thieacircn ntildeaotilde cuugraveng baucirco taiumlng cho Boagrave-taugravet ntildeearing ngaoslashi cougrave thearing an truugrave trong ntildeougrave khi ngaoslashi ntildeoumlocircng trong thai meiuml ngaoslashi ntildeaotilde bieaacuten ra nhieagraveu higravenh toumlocircugraveng toumloslash Ntildeaiumli-trang-nghieacircm ntildeogravenh (MahAringvyacircha SamAringdhi 大莊嚴定) Ntildeieagraveu naoslashy rootilde raoslashng khoacircng phaucircn aucircnh baaacutet coumlugrave yugrave toumlocircucircng gigrave veagrave oumlugraveng hoaugrave thaacircn (NirmAringœakAringya 應身化身) maoslash chaelig gioaacuteng nhouml caugravec pheugravep laiuml thaagraven thoacircng nhouml ntildeaotilde ntildeeagrave caaumlp trong kinh taiumlng Pali Trong choumlocircng cuoaacutei cuucirca kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute nougravei veagrave caugravec vaaumlt toumlocirciumlng troumlng nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash Troaacuteng locircugraven (mahAringdruma 大鼓) bocircucirci vigrave ngaoslashi socircucirc houmlotildeu Phaugravep thaacircn triacute (Dharma-kAringya-jntildeAringna 法身智)

Choumlocircng naoslashy cougrave thearing laoslash soumliuml theacircm vaoslasho cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha (大乘佛教) chuugraveng ta cougrave lyugrave do ntildeearing nougravei raegraveng kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute trong higravenh thoumlugravec nguyeacircn thuucircy laoslash luaaumln cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml (SarvAringstivAringda 一切有部) chuucirc troumlocircng Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml moaumlt con ngoumlocircoslashi vocircugravei caugravec thuoaumlc tiacutenh sieacircu nhieacircn

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 472

Khaugravei nieaumlm Phaaumlt Thaacircn trong Ntildeaiumli-Thoumloslasha Hoiumlc thuyeaacutet cuucirca caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu haagraveu

heaacutet chuucirc yeaacuteu laoslash ntildeoumlocirciumlc tigravem thaaacutey trong Thaaumlp-baugravet-thieacircn-tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircAringdasasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 十八千頌般若波羅密) cuoslashng vocircugravei troumlocircoslashng phaugravei Trung luaaumln (MAringdhyamika 中論) cuucirca ntildeaiumli souml Long-thoiuml (龍樹) Caucirc hai kinh vaoslash luaaumln naoslashy ntildeaotilde ntildeoumla ra quan ntildeiearingm veagrave hai thaacircn nhouml sau

Saeacutec thaacircn (Racircpa-kAringya色身hoaeumlc oumlugraveng thaacircn NirmAringœa-kAringya 應身) laoslash chaelig cho thaacircn thearing toumlocircugraveng thoacirc vaoslash toumlocircugraveng teaacute Nougravei chung laoslash thaacircn cuucirca con ngoumlocircoslashi

Phaugravep thaacircn (Dharma-kAringya 法身) cougrave hai nghoacutea 1) Thaacircn phaugravep do con ngoumlocircoslashi giaugravec ngoauml thaoslashnh Phaaumlt vaoslash 2) Nguyeacircn lyugrave sieacircu higravenh cuucirca vuotilde truiuml toumlugravec Chaacircn nhouml (TathatAring 真如)

Phaugravei Du-giaoslash (YogAringcAringra瑜伽論) phaacircn bieaumlt saeacutec thaacircn thoacirc vocircugravei saeacutec thaacircn teaacute vaoslash ntildeaeumlt teacircn laoslash saeacutec thaacircn (Racircpa-kAringya) hay oumlugraveng thaacircn (NirmAringœa-kAringya 應身) vaoslash baugraveo thaacircn (Sambhoga-kAringya 報身)

Kinh Dieaumlu-phaugravep Laecircng-giaoslash (Saddharma LankAringvatAringra Sacirctra 妙法楞伽經) trigravenh baoslashy giai ntildeoaiumln ntildeaagraveu tieacircn cuucirca Du-giaoslash (YogAringcAringra 瑜伽論) ntildeaotilde xem baugraveo thaacircn nhouml Ntildeauacuteng-loumlu Phaaumlt hay Phaugravep Ntildeauacuteng-loumlu (Nisyanda-buddha Dharmanisyanda-buddha 等流佛法等流) nghoacutea laoslash thaacircn do phaugravep taiumlo thaoslashnh

Kinh Laecircng-giaoslash (SacirctrAringlaUacutekAringra 楞伽經) ntildeaotilde duoslashng toumloslash baugraveo thaacircn cho ntildeauacuteng-loumlu Phaaumlt (Nisyanda-buddha 等流佛)

Boagrave-taugravet-haiumlnh 473

vaoslash toumliuml-taugravenh thaacircn (SvAringbhAringvika-kAringya 自性身) cho phaugravep thaacircn708

Trong Hieaumln-quaugraven-trang-nghieacircm luaaumln (Abhi-samayAringlaUgravekAringrakAringrikAring 現觀莊嚴論) vaoslash kinh tougravem goiumln cuucirca Nhograve-vaiumln Nguotilde-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh (Pantildeca-viUacuteplusmnati-sAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 二萬五千頌般若波羅密經) ntildeaotilde chaelig ra thaacircn teaacute maoslash chouml Phaaumlt duoslashng ntildeearing thuyeaacutet phaugravep cho chouml boagrave-taugravet vaoslash phaugravep thaacircn thanh togravenh do tu taaumlp Boagrave-ntildeeagrave phaagraven (bodhi-pAringkbdquoika) vaoslash caugravec phaugravep khaugravec taiumlo neacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt Caugravec kinh naoslashy ntildeaotilde duoslashng toumloslash toumliuml taugravenh thaacircn (SvabhAringva SvAringbhAringvika-kAringya 自性身) ntildeearing chaelig Phaugravep thaacircn sieacircu higravenh

Trong Duy-thoumlugravec luaaumln (VijntildeaptimAringtratAringsiddhi 唯

識論) vaatilden cougrave khaugravei nieaumlm thaacircn nhoumlng baegraveng caugravech chaaacutep nhaaumln toumloslash mocircugravei Toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn (SvasambhogakAringya自受用身) ntildeearing chaelig cho phaugravep thaacircn vaoslash Tha-thoiuml-duiumlng thaacircn (ParasambhogakAringya 他受用身) cho baugraveo thaacircn

Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-pAringramitArings 般

若波羅密經) cuotildeng duy trigrave khaugravei nieaumlm raegraveng phaugravep thaacircn do phaugravep taiumlo thaoslashnh maoslash theo yugrave kinh laoslash triacute tueauml Ba-la-maaumlt giuugravep cho boagrave-taugravet ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc phaugravep khoacircng (Dharma-divideacircnyatAring 法空) Thaaumlp-baugravet-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircAringdasasAringhasrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 十八

千頌般若波羅密經) tieaacutep tuiumlc ntildeoumla vaaacuten ntildeeagrave lieaumlu laoslash soumliuml kiacutenh troiumlng xaugrave-locirciumli cuucirca Nhouml-lai (TathAringgata-kAringya 如來身) thigrave

708 N Dutt trang 136-7

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 474

cougrave nhieagraveu coacircng ntildeoumlugravec hocircn soumliuml kiacutenh troiumlng baegraveng caugravech vieaacutet cheugravep hoaeumlc copy kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (toumlugravec kinh Triacute-tueauml hoaoslashn haucirco) Caacircu traucirc locircoslashi raegraveng xaugrave locirciumli tuoslashy thuoaumlc thaacircn do Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt laoslashm thanh togravenh vaoslash chiacutenh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt laoslash coaumli nguoagraven cuucirca chouml Phaaumlt Coaumli nguoagraven naoslashy xoumlugraveng ntildeaugraveng ntildeoumlocirciumlc kiacutenh troiumlng hocircn laoslash xaugrave locirciumli cuucirca Nhouml-lai ntildeoumlocirciumlc taiumlo ra toumloslash nguoagraven ntildeougrave vaoslash vigrave theaacute kiacutenh troiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cougrave coacircng ntildeoumlugravec hocircn xaugrave locirciumli Cuotildeng theacircm vaoslasho ntildeaacircy laoslash taaacutet caucirc locircoslashi daiumly cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeeagraveu toumloslash Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash phaugravep souml (DharmabhAringœaka 法師) neacircn duy trigrave vaoslash ban traucirci khaeacutep vigrave theaacute caugravec phaugravep souml phaucirci kiacutenh troiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash baucirco veauml nhouml laoslash baucirco veauml phaugravep thaacircn cuucirca Nhouml-lai

Nhaaacutet-thieaacutet-triacute (SarvajntildeatAring 一切智) do triacute Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt maoslash cougrave toumloslash Nhaaacutet-thieaacutet-triacute maoslash thaacircn Nhouml-lai ntildeoumlocirciumlc sanh ra vaoslash cuoaacutei cuoslashng xaugrave locirciumli cuucirca thaacircn Nhouml-lai ntildeoumlocirciumlc kiacutenh thocircoslash vigrave theaacute Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt xoumlugraveng ntildeaugraveng ntildeoumlocirciumlc kiacutenh troiumlng toacircn thocircoslash709

Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha thaacircn thaaumlt cuucirca Nhouml-lai laoslash Taugravenh-khoacircng voacirc vi nghoacutea laoslash thaacircn vuotilde truiuml sieacircu vieaumlt hocircn chiacutenh saeacutec thaacircn cuucirca Nhouml-lai Toumloslash thaacircn vuotilde truiuml hoaeumlc voacirc vi phocirci baoslashy chiacutenh dieaumlu duiumlng cuucirca nougrave laoslash saeacutec thaacircn vaaumlt lyugrave taiumlm thocircoslashi hiearingn hieaumln vigrave looslashng toumloslash bi ntildeem thoacircng ntildeieaumlp thoaugravet khoaring ntildeeaacuten vocircugravei moiumli ngoumlocircoslashi Quan ntildeiearingm nhouml vaaumly ntildeoumlocirciumlc ruugravet ra toumloslash quan ntildeiearingm lyugrave toumlocircucircng cuucirca Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml ntildeaotilde xem saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash sieacircu nhaacircn Tuy nhieacircn ntildeaeumlc ntildeiearingm trong hoiumlc thuyeaacutet Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha thaaacutey thaacircn thaaumlt cuucirca Nhouml-lai trong Taugravenh-khoacircng hoaeumlc chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei khoacircng bograve giocircugravei

709 N Dutt trang 145

Boagrave-taugravet-haiumlnh 475

haiumln bocircucirci yugrave toumlocircucircng phaugravep thaacircn sieacircu xuaaacutet khoacircng phieagraven naotildeo nhouml thaacircn thaaumlt cuucirca Nhouml-lai maoslash Ntildeaiumli-chuugraveng-boauml chuucirc troumlocircng

Kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Vajra-chedikAring-prajntildeAring-pAringramitAring Sacirctra 金剛般若波羅密經) daiumly nhouml sau

ldquoAi duoslashng saeacutec maoslash thaaacutey Nhouml-lai duoslashng aacircm thanh maoslash tigravem Nhouml-lai laoslash ntildei con ntildeoumlocircoslashng taoslash khoacircng thearing thaaacutey Nhouml-lairdquo

( 若以色見我 以音聲我 是人行邪道 不能見如來) 710

Vaoslash trong Thaaumlp-baugravet-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (AbdquoEcircAringdasasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 十八千頌般

若波羅密經) trigravenh baoslashy raegraveng ldquoThaaumlt ra khoacircng thearing thaaacutey Nhouml-lai baegraveng saeacutec thaacircn maoslash baegraveng phaugravep thaacircnrdquo

(Na hi tathAringgato racircpa-kAringyato drabdquoEcircavyaaelig dharmakAringyas tathAringgata)

Trong kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-puœOslasharneka Sacirctra 妙法蓮花經) daiumly raegraveng

ldquoNhouml lai laoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt baaacutet dieaumlt voacutenh vieatilden thoiuml maiumlng voacirc taaumln vaoslash ntildeaotilde hiearingn hieaumln voacirc thoumlocircoslashng ngaeacuten nguucirci Ntildeaacircy chaelig laoslash moaumlt phoumlocircng tieaumlnrdquo

Ntildeieagraveu naoslashy cho thaaacutey quan ntildeiearingm Phaaumlt thaacircn cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ntildeoagraveng vocircugravei chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei hay Taugravenh-khoacircng Nhouml ocircucirc treacircn Nhouml lai ntildeaotilde nougravei ldquoAi thaaacutey phaugravep laoslash thaaacutey Tardquo vaoslash phaugravep laoslash ntildeoagraveng vocircugravei Taugravenh-khoacircng chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei triacute tueauml cuucirca Taugravenh-khoacircng khoacircng thearing nhaaumln thoumlugravec ntildeoumlocirciumlc hay laoslash triacute tueauml Ba-la-maaumlt Vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha nhaaacuten maiumlnh raegraveng phaugravep thaacircn thoumliumlc thearing voacirc taaumln cuucirca tueauml giaugravec laoslash sieacircu vieaumlt hocircn saeacutec thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash ntildeoagraveng nghoacutea vocircugravei dograve 710 金 剛 般 若 波 羅 密 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八 trang 130

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 476

thuiumlc thaacircn (VipAringka-kAringya Nisyanda-kAringya 異熟身) toumlugravec keaacutet quaucirc thuaagraven thuiumlc thaoslashnh toumliumlu nhoumlotildeng locircoslashi nguyeaumln vaoslash soumliuml tu taaumlp toumloslash nhieagraveu kieaacutep troumlocircugravec cuucirca ngaoslashi Lyugrave thuyeaacutet naoslashy ntildeeaacuten toumloslash truyeagraven thuyeaacutet cuucirca Ntildeoumlugravec-Phaaumlt trong ntildeougrave nougravei veagrave baucircn chaaacutet phi phaoslashm cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Maacircu-ni Cuotildeng gioaacuteng nhouml trong Voacirc-loumlocirciumlng-thoiuml kinh (SukhAringvatnevyacircha 無量壽經) A-suugravec-phaaumlt-quoaacutec kinh (AkbdquoobhyatathAringgata-syavyacircha 阿畜佛國經)711 ntildeaotilde moacirc taucirc Ntildeoumlugravec Phaaumlt A-di-ntildeaoslash (AmitAringbha 阿彌陀佛) vaoslash A-suugravec-beauml Phaaumlt (Akbdquoo-bhiya 阿畜坒佛) cuoslashng voacirc soaacute chouml Phaaumlt nhouml nhoumlotildeng phaugravep thaacircn nhoumlng baugraveo thaacircn vocircugravei higravenh saeacutec toaacutet ntildeeiumlp vaoslash ntildeoumlugravec haiumlnh tinh khieaacutet laoslash xuaaacutet phaugravet toumloslash thaoslashnh toumliumlu myotilde maotilden nhoumlotildeng locircoslashi nguyeaumln vaoslash tu taaumlp Vigrave theaacute trong Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave nhieagraveu lyugrave thuyeaacutet veagrave Phaaumlt thaacircn Hai thaacircn a) phaugravep thaacircn keaacutet hocirciumlp baugraveo thaacircn b) hoaugrave thaacircn

Tam thaacircn phaugravep thaacircn baugraveo thaacircn vaoslash hoaugrave thaacircn

Boaacuten thaacircn phaugravep thaacircn baugraveo thaacircn saeacutec thaacircn vaoslash hoaugrave thaacircn

Naecircm thaacircn phaugravep thaacircn baugraveo thaacircn saeacutec thaacircn hoaugrave thaacircn vaoslash oumlugraveng thaacircn

Thaaumlt ra chaelig cougrave ba vigrave saeacutec thaacircn laoslash baugraveo thaacircn thaacircn do phoumlocircugravec baugraveu maoslash taiumlo thaoslashnh saeacutec toumlocircugraveng vaoslash hoaugrave thaacircn toumlugravec laoslash oumlugraveng thaacircn toumlugravec thaacircn do Nhouml-lai hiearingn hieaumln oumlugraveng hoaugrave Neaacuteu oumlugraveng hieaumln nhouml thaacircn Phaaumlt thigrave goiumli laoslash oumlugraveng thaacircn neaacuteu hieaumln khaugravec thaacircn Phaaumlt goiumli laoslash hoaugrave thaacircn

711 Akobhya-tathāgatasya-vyūha sūtra (S) A suacutec Phật quốc Kinh Kinh A suacutec Kinh A suacutec Phật quốc Saacutet Chư Bồ taacutet Học Thagravenh Phẩm vaoslash Kinh Đại bảo tiacutech Bất động Như lai Hội

Boagrave-taugravet-haiumlnh 477

Trong kinh Kim-quang-minh (SuvarœaprabhAringsa 金光明) Dieaumlu-Ntildeoaringng (Ruciraketu 妙懂) vaoslash baoslash-la-moacircn Kieagraveu-traagraven-nhouml (KauUgraveOslashinya 橋陳如) ntildeougraveng vai trooslash taoslash kieaacuten Ruciraketu houcirci baoslash-la-moacircn Kieagraveu-traagraven-nhouml taiumli sao Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca thaoslashnh toumliumlu voacirc loumlocirciumlng coacircng ntildeoumlugravec maoslash maiumlng soaacuteng ngaeacuten nguucirci chaelig cougrave 80 tuoaringi Baoslash-la-moacircn Kieagraveu-traagraven-nhouml traucirc locircoslashi ai thocircoslash phoumlocirciumlng xaugrave locirciumli cuucirca Nhouml-lai seotilde ntildeoumlocirciumlc sanh leacircn cootildei trocircoslashi Ruciraketu houcirci chouml Phaaumlt ocircucirc khaeacutep theaacute giocircugravei khoacircng bieaacutet baaacutet kyoslash ngoumlocircoslashi naoslasho hay chouml thieacircn naoslasho cougrave thearing ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc thoiuml maiumlng cuucirca Nhouml-lai Chouml Phaaumlt traucirc locircoslashi cougrave thearing ntildeeaacutem ntildeoumlocirciumlc caugravec gioiumlt noumlocircugravec trong biearingn caucirc nhoumlng khoacircng thearing bieaacutet ntildeoumlocirciumlc thoiuml maiumlng cuucirca Nhouml-lai Baoslash-la-moacircn Kieagraveu-traagraven-nhouml chaelig giaucirc vocircoslash khoacircng bieaacutet LitcchavikumAringra traucirc locircoslashi raegraveng thaaumlt laoslash voacirc lyugrave ntildeearing troacircng mong cougrave nhoumlotildeng quaucirc doumloslasha toumloslash caacircy taugraveo cuotildeng theaacute thaaumlt phi lyugrave neaacuteu hy voiumlng xaugrave locirciumli toumloslash thaacircn Phaaumlt (Buddha-kAringya 佛身) Nhouml-lai voaacuten khoacircng cougrave goaacutec ngaoslashi choumla toumloslashng toagraven taiumli vaoslash ntildeoumlocirciumlc nhaaumln bieaacutet Soumliuml cougrave maeumlt cuucirca ngaoslashi cuotildeng chaelig laoslash oumlugraveng thaacircn Laoslashm theaacute naoslasho ntildeearing cougrave moaumlt thaacircn khoacircng xoumlocircng khoacircng maugraveu rocircoslashi taaacutet caucirc xaugrave locirciumli Chouml phaaumlt chaelig cougrave phaugravep thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn ntildeougrave toumlugravec laoslash phaugravep giocircugravei (Dharma-dhAringtu 法界)

1 OumlUgraveng thaacircn (NirmAringœakAringya 應身)

Moaumlt maeumlt caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha coaacute gaeacuteng chaelig ra raegraveng caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha ntildeaotilde sai laagravem khi tin raegraveng Thiacutech-ca Maacircu-ni laoslash con ngoumlocircoslashi baegraveng xoumlocircng thogravet vaoslash xaugrave locirciumli cooslashn toagraven taiumli maeumlt khaugravec hoiuml giocircugravei thieaumlu hai khaugravei nieaumlm laoslash oumlugraveng thaacircn vaoslash Phaaumlt thaacircn Baaacutet coumlugrave ntildeieagraveu gigrave ntildeoumlocirciumlc nougravei laoslash do Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca thoumliumlc hieaumln thigrave do oumlugraveng thaacircn cuucirca

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 478

Phaaumlt thaacircn hieaumln ra theo caugravech theaacute gian (lokAringnuvartana) ntildeearing cougrave thearing minh choumlugraveng vocircugravei moiumli ngoumlocircoslashi raegraveng ntildeaiumlt Phaaumlt quaucirc laoslash ntildeieagraveu cougrave thearing con ngoumlocircoslashi laoslashm ntildeoumlocirciumlc Chouml Phaaumlt cougrave Thaoslashnh-socircucirc-taugravec-triacute (kŸtyAringnusthAringnajntildeAringna 成所作智) bieaacutet taaacutet caucirc caugravec phaugravep Chouml Phaaumlt cougrave thearing hieaumln baaacutet coumlugrave higravenh toumlocircugraveng naoslasho caugravec ngaoslashi muoaacuten vigrave soumliuml giaugravec ngoauml cho taaacutet caucirc chuugraveng sanh Khaugravei nieaumlm Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave oumlugraveng thaacircn gioaacuteng nhouml khaugravei nieaumlm cuucirca Nhaaacutet-thieaacutet-houmlotildeu-boauml

Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeaotilde ntildeaeumlc bieaumlt chaelig ra oumlugraveng thaacircn hoaeumlc saeacutec thaacircn Kinh Nhograve-vaiumln Nguotilde-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Pantildecavimplusmnati-sAringhaplusmnrikAring PrajntildeAring-pAringramitAring 二萬五千頌般若波羅密經) nougravei raegraveng boagrave-taugravet sau khi tu taaumlp caugravec phaugravep caagraven thieaacutet vaoslash triacute tueauml ba-la-maaumlt lieagraven trocircucirc thaoslashnh Chaugravenh-ntildeauacuteng-giaugravec Sau ntildeougrave baegraveng oumlugraveng thaacircn Phaaumlt caugravec ngaoslashi phuiumlc vuiuml chuugraveng sanh ocircucirc taaacutet caucirc caugravec caucircnh giocircugravei (lokadhAringtus 世界) moumlocircoslashi phoumlocircng trong taaacutet caucirc thocircoslashi baegraveng OumlUgraveng-hoaugrave-vaacircn (NirmAringœamegha 應化云) Ntildeaacircy goiumli laoslash NairmAringœikakAringya

Theo nguoagraven Trung-hoa ngaoslashi Long-thoiuml trong cuoaacuten Ntildeaiumli-triacute-ntildeoauml luaaumln baoslashn veagrave kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt do ngaoslashi bieacircn soaiumln nougravei cougrave hai thaacircn laoslash saeacutec thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn Saeacutec thaacircn laoslash thaacircn do cha meiuml taiumlo ra cougrave nhoumlotildeng thuoaumlc tiacutenh nhouml nhoumlotildeng chuugraveng sanh khaugravec vaoslash bograve chi phoaacutei bocircucirci nhoumlotildeng luaaumlt voacirc thoumlocircoslashng Saeacutec thaacircn Phaaumlt sanh ra taiumli Kieagraveu-taugravet-la (Kosala 橋薩羅 Xaugrave-veauml thaoslashnh) trong khi phaugravep thaacircn sanh taiumli thaoslashnh Voumlocircng-xaugrave

Boagrave-taugravet-haiumlnh 479

(RAringjagrha 王舍) Saeacutec thaacircn thigrave caagraven cho tuiumlc ntildeeaacute Chiacutenh vigrave giaucirci thoaugravet cho chuugraveng sanh maoslash ngaoslashi hieaumln nhieagraveu saeacutec thaacircn nhieagraveu danh hieaumlu nhieagraveu nocirci sanh vaoslash nhieagraveu phoumlocircng phaugravep giaugravec ngoauml Soumliuml dieatilden dogravech thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn naoslashy cuotildeng theo Baugravet Nieaacutet-baoslashn kinh (ParinirvAringœa Sacirctra 般涅槃經) vaoslash Thaacircm-maaumlt kinh (Sandhi-nirmocana Sacirctra 深密經)

Moaumlt soaacute luaaumln Du-giaoslash (YogAringcAringra 瑜伽論) daiumly veagrave khaugravei nieaumlm oumlugraveng thaacircn nhouml sau (a) Kinh Laecircng-giaoslash (SacirctrAringlaUacutekAringra) giaucirci thiacutech chouml Phaaumlt thograve hieaumln

nhieagraveu oumlugraveng thaacircn ntildeearing phuiumlc vuiuml chuugraveng sanh trong nhieagraveu theaacute giocircugravei Ntildeearing thograve hieaumln thaacircn ngoumlocircoslashi Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeooslashi houcirci phaucirci cougrave ngheauml thuaaumlt vaoslash phoumlocircng caugravech nhouml moaumlt ngoumlocircoslashi bigravenh thoumlocircoslashng soaacuteng ntildeocircoslashi soaacuteng cougrave gia ntildeigravenh roagravei xuaaacutet ly vaoslash cuoaacutei cuoslashng tu taaumlp giaugravec ngoauml

(b) Trong Duy-thoumlugravec luaaumln (VijntildeAringptimAringtratAringsiddhi 唯識論) nougravei raegraveng OumlUgraveng thaacircn ntildeearing ntildeoauml con ngoumlocircoslashi (PŸthagjanas 人) Thanh-vaecircn (dividerAringvakas聲聞) Biacutech-chi-Phaaumlt (Pratyeka-buddha 辟支佛 緣覺) Boagrave-taugravet (Bodhisattva 菩薩) laoslash nhoumlotildeng ngoumlocircoslashi choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moaumlt cuucirca moumlocircoslashi ntildeogravea (Bhacircmis 地) Oumlugraveng thaacircn nocirci taaacutet caucirc caucircnh giocircugravei duoslash togravenh hay baaacutet togravenh

(c) Nhoumlotildeng cuoaacuten luaaumln Trung-hoa veagrave Phaugravep thaoslashnh toumliumlu (Siddhi 法成就) ntildeeagrave caaumlp trong nhieagraveu caugravech Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing chuyearingn hoaugrave thaacircn taacircm hay aacircm thanh cuucirca ngaoslashi hoaeumlc cuucirca thaacircn khaugravec cho muiumlc ntildeiacutech ntildeoauml sanh Ngaoslashi khoacircng chaelig chuyearingn hoaugrave thaacircn taacircm hay aacircm thanh cuucirca ngaoslashi hoaeumlc cuucirca thaacircn khaugravec cho muiumlc ntildeiacutech ntildeoauml sanh khoacircng chaelig chuyearingn hoaugrave thaacircn ngaoslashi thaoslashnh Thiacutech-ca Maacircu-ni (divideAringkyamuni 釋迦牟尼佛) hoaeumlc toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet thaoslashnh coacirc gaugravei treucirc maoslash cooslashn cougrave thearing taiumlo ra moaumlt thaacircn thearing mocircugravei soaacuteng ntildeoaumlng vaoslash cougrave tigravenh thoumlugravec Thoumlocircoslashng ngaoslashi bieaacuten ra aacircm thanh cuucirca Phaiumlm thieacircn hoaeumlc qua aacircm thanh cuucirca toacircn giaucirc Xaugrave-

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 480

locirciumli-phaaacutet hoaeumlc Tu-boagrave-ntildeeagrave nhoumlng ntildeearing dieatilden ntildeaiumlt yugrave Nhouml-lai Vaoslash ntildeaacircy chiacutenh laoslash lyugrave do ta thaaacutey nhieagraveu khi toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet (舍利弗) hoaeumlc Tu-boagrave-ntildeeagrave (須 菩 提) giaucirci thiacutech moaumlt soaacute locircoslashi daiumly khougrave hiearingu cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha trong ntildeougrave baucircn thaacircn toacircn giaucirc Xaugrave-locirciumli-phaaacutet hoaeumlc Tu-boagrave-ntildeeagrave higravenh nhouml cuotildeng khoacircng hiearingu heaacutet yugrave nghoacutea Caugravech thoumlugrave ba trong ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing chuyearingn hoaugrave aacircm thanh cuucirca ngaoslashi nhouml thieacircn aacircm troaringi leacircn Touml toumlocircucircng cuucirca ngaoslashi laoslash sieacircu vieaumlt (lokottara 出世界) vaoslash thanh togravenh (anAringsrava 清

淨) Ntildeoumlugravec Phaaumlt cougrave thearing nhaaumlp taacircm vocircugravei baaacutet coumlugrave touml toumlocircucircng naoslasho ngaoslashi thiacutech Thaaumlt ra ngaoslashi xuaaacutet hieaumln vocircugravei oumlugraveng thaacircn nhouml Thiacutech-ca Maacircu-ni vocircugravei taacircm thiacutech hocirciumlp vocircugravei theaacute giocircugravei con ngoumlocircoslashi nhoumlng ngaoslashi cuotildeng cougrave thearing taiumlo touml toumlocircucircng ngaoslashi trong taacircm cuucirca ngoumlocircoslashi khaugravec

(d) Kinh Dieaumlu-phaugravep Laecircng-giaoslash (Saddharma LankAringvatAringra Sacirctra 妙法楞伽經) giaucirci thiacutech moaacutei lieacircn quan gioumlotildea oumlugraveng thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn OumlUgraveng thaacircn khoacircng phaucirci do haoslashnh ntildeoaumlng taiumlo ra Nhouml-lai cuotildeng khoacircng phaucirci trong hoaeumlc ngoaoslashi oumlugraveng thaacircn ldquoSarve hi nirmitabuddhAring na karmaprabhavAring na tesu TathAringgato na cAringnyatra tebhya TathAringgatordquo Ntildeieagraveu naoslashy chaelig cougrave thearing ntildeoumlocirciumlc khi Thiacutech toumlucirc cuucirca Thieagraven na

Phaaumlt (Jina 禪那) tueauml giaugravec ntildeoumlocirciumlc theaacute giocircugravei houmlotildeu higravenh khoacircng taugravech rocircoslashi taacircm vaoslash hoiuml cougrave thearing ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc oumlugraveng thaacircn giaucirci thoaugravet toumloslash taugravec (kriyAring 作) vaoslash haoslashnh (saUacuteskAringra 行) loumliumlc (bala力) thaeacuteng triacute (abhijntildeAring 勝智)vaoslash soaacuteng (vaplusmnita 生) Gioaacuteng nhouml phaugravep thaoslashnh toumliumlu Nhouml-lai ntildeaotilde taiumlo ra oumlugraveng thaacircn ntildeearing thoumliumlc hieaumln caugravec soumlugrave meaumlnh cuucirca Nhouml-lai (TathAringgatakŸtya 如來使命) Vaoslash caugravec Kim-cang Thuucirc Boagrave-taugravet (VajrapAringœi 金剛首菩薩)712 ntildeaotilde phuiumlc vuiuml nhouml laoslash thograve giaucirc cho caugravec oumlugraveng 712 Vajrapāni (S) Kim Cang Thủ Bồ taacutet Channa Dorje (T) Vajirapāni (P) Chấp Kim cang Bồ taacutet Biacute Mật Chủ Bồ taacutet Kim Cang Thủ Dược Xoa Tướng Kim Cang Lực sĩ Kim Cang Mật tiacutech Chấp Kim cang Chấp Kim cang thần Mật Tiacutech Lực sĩ Kim Cang Taacutet đotildea

Boagrave-taugravet-haiumlnh 481

thaacircn Phaaumlt vaoslash choumlugrave khoacircng phuiumlng soumliuml cho caugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt thaaumlt vaoslash choumlugravec naecircng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml vaaumly laoslash ntildeearing ban phaugravep thoaiumli vaoslash giaucirci nghoacutea nhoumlotildeng ntildeaeumlc tiacutenh cuucirca boaacute thiacute (dAringna 布施) trigrave giocircugravei (snela 持戒) thieagraven ntildeogravenh (dhyAringna 禪定) giaucirci thoaugravet (vimokbdquoa 解脫) vaoslash duy taacircm (vijntildeAringna 惟心)

OumlUgraveng thaacircn thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc dogravech nhouml thaacircn do Ntildeoumlugravec Phaaumlt oumlugraveng hieaumln ntildeearing thaoslashnh toumliumlu locircoslashi nguyeaumln ntildeoauml sanh Soumliuml biearingu hieaumln cuucirca baugraveo thaacircn trong theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm nhouml Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm vaoslash nhoumlotildeng vograve troumlocircugravec ntildeougrave vaoslash noaacutei tieaacutep Nhouml-lai laoslash oumlugraveng thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt713 Soumliuml giaugraveng sanh cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt xuoaacuteng theaacute giocircugravei ta-baoslash khoacircng phaucirci laoslash moaumlt soumliuml ngaatildeu nhieacircn maoslash laoslash moaumlt may maeacuten locircugraven cho loaoslashi ngoumlocircoslashi bieaacutet ntildeaiumlo loauml ntildeeaacuten nieaacutet-baoslashn Ntildeaacircy laoslash soumliuml giaugraveng xuoaacuteng cuucirca moaumlt baaumlc thaugravenh hoaugrave thaacircn thaoslashnh moaumlt con ngoumlocircoslashi nhoumlotildeng soumliuml kieaumln khaugravec toumloslash khi sanh ntildeeaacuten nhaaumlp nieaacutet-baoslashn laoslash nhoumlotildeng haiumlnh nghieaumlp hieaumln thoumliumlc troumlocircugravec maeacutet thaaumlt soumliuml ntildeaugraveng tin gaagraven guotildei vocircugravei chuugraveng sanh714 Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm laoslash moaumlt vograve Phaaumlt trong voacirc soaacute chouml Phaaumlt vaoslash chouml Boagrave-taugravet laoslash nhoumlotildeng higravenh thoumlugravec baaumlc thaugravenh khaugravec ntildeoumlocirciumlc choiumln ntildeearing ntildeoauml sanh nhouml Haribhadra ntildeaotilde nougravei

ldquoKhi moaumlt soaacute chuugraveng sanh caagraven caagraveu nghe phaugravep hoaeumlc caugravec nhu caagraveu khaugravec Ntildeoumlugravec Phaaumlt vigrave hoaoslashn thaoslashnh ntildeaiumli nguyeaumln troumlocircugravec ntildeougrave

713Yena divideAringkyamuni-tathAringgatAringdiracircpeœAringsaUacutesAringraUacute sarvaloka-dhAringtubdquou sat-tvAringnAringUacute samnehitara arthaUacute samaœkaroty asau kAringyaaelig prabandhatayAringnuparato nairmAringœiko buddhasya bhagavataaelig tathAring coktam karoti yena citrAringœi hitAringni jagataaelig samam AringbhavAringt sonupacchinnaaelig kAringyo nairUacuteAringniko muneaelig AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 532 714 Xem Buston trang 133 trocircucirc ntildei Uttaratantra of AsaUgravega trang 245 trocircucirc

ntildei (Obermillerrsquos Trans Acta Orientalia Taaumlp IX 1931)

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 482

cuucirca ngaoslashi vaoslash vigrave muiumlc ntildeiacutech ntildeoauml sanh neacircn hiearingn hieaumln thaacircn ngaoslashi trong higravenh thoumlugravec naoslashy hay higravenh thoumlugravec khaugravecrdquo715

Trong Tiearingu-thoumloslasha Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi cao thoumlocirciumlng noaringi baaumlt trong nhaacircn loaiumli bocircucirci soumliuml choumlugraveng ntildeaiumlt toaacutei thoumlocirciumlng cuucirca ngaoslashi Ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash chouml thieacircn troumlocircugravec khi ntildeaiumlt boagrave-ntildeeagrave Logravech soumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca tuyeaumlt ntildeoaacutei caagraven thieaacutet trong Phaaumlt giaugraveo Trong Ntildeaiumli-thoumloslasha maeumlc duoslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave-ntildeaoslashm laoslash moaumlt nhaacircn vaaumlt logravech soumlucirc nhoumlng ngaoslashi khoacircng phaucirci laoslash vograve Phaaumlt duy nhaaacutet vaoslash soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca ngaoslashi laoslash moaumlt trong voacirc soaacute laagraven hiearingn hieaumln cuucirca ngaoslashi Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde kheugraveo traugravenh ntildeoumlocirciumlc nhoumlotildeng ntildeieagraveu khauacuteng ntildeogravenh troumlocircugravec ntildeougrave cho raegraveng cougrave soumliuml tuoslashy thuoaumlc chaaacutep thuucirc vaoslasho nhaacircn vaaumlt logravech soumlucirc naoslasho ntildeougrave cuotildeng nhouml nhaoslash thaoslashnh laaumlp toacircn giaugraveo ntildeougrave

2 Baugraveo thaacircn (SambhogakAringya 報身) Saeacutec thaacircn hoaeumlc oumlugraveng thaacircn laoslash ntildeearing ntildeoauml chuugraveng sanh (PŸthagjanas 人 ) Thanh-vaecircn (dividerAringvaka 聲聞) Biacutech-chi-Phaaumlt (Pratyekabuddhas 辟支佛 緣覺) vaoslash Boagrave-taugravet (Bodhi-sattvas 菩薩) laoslash nhoumlotildeng vograve maoslash choumla ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc moaumlt trong moumlocircoslashi ntildeogravea vigrave theaacute moaumlt thaacircn khaugravec ntildeoumlocirciumlc saugraveng taiumlo ra ntildeearing soumlucirc duiumlng moaumlt thaacircn thiacutech hocirciumlp cho locirciumli iacutech cuucirca taaacutet caucirc boagrave-taugravet Ntildeaacircy goiumli laoslash Tha-thoiuml-duiumlng thaacircn (ParasambhogakAringya 他受用身) khaugravec vocircugravei Toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn (SvasambhogakAringya 自受用身) laoslash thaacircn chaelig toumliuml chouml Phaaumlt cougrave thearing soumlucirc duiumlng

Chiacutenh Toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn ntildeougraveng vai trooslash phaugravep souml cuucirca voacirc soaacute kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha haagraveu nhouml thoumlocircoslashng xaucircy ra ocircucirc ntildeaelignh

715 AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 525

Boagrave-taugravet-haiumlnh 483

Linh-thoumlugraveu (GŸdhrakacircEcirca 靈鷲) nocirci duy nhaaacutet trong ba cootildei ntildeoumlocirciumlc xem laoslash thanh togravenh vaoslash thiacutech hocirciumlp cho baugraveo thaacircn (SambhogakAringya 報身) xuaaacutet hieaumln

Toumloslash moacirc taucirc ocircucirc treacircn veagrave soumliuml xuaaacutet hieaumln cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash caugravech thuyeaacutet giaucircng phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde cho thaaacutey caugravec nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha cuotildeng khoacircng thearing queacircn hoaeumlc voumlocirciumlt leacircn khaugravei nieaumlm con ngoumlocircoslashi cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt maoslash caugravec nhaoslash Tiearingu-thoumloslasha chuucirc troumlocircng Hoiuml vaatilden cho Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca vai trooslash chuugravea tearing cuucirca vuotilde truiuml maoslash chuugraveng sanh voacirc cuoslashng kiacutenh troiumlng cuugraveng doumlocircoslashng vocircugravei ntildeaagravey hoa houmlocircng Taaacutet caucirc Boagrave-taugravet Thanh-vaecircn chuugraveng sanh ocircucirc caugravec theaacute giocircugravei khaugravec nhau trong moumlocircoslashi phoumlocircng ntildeeaacuten ntildeearing nghe Ntildeoumlugravec Phaaumlt giaucircng veagrave kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-paramitAring 般若波羅密經) Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-pundarneka 妙法蓮花經) hoaeumlc kinh Hoa-nghieacircm (GandavyacirchaAvaUacutesaka-sacirctra 華嚴經)716

Theo thuyeaacutet sieacircu higravenh cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha caugravec boagrave-taugravet laiumli cougrave chouml Phaaumlt giaugravem hoauml cuucirca chiacutenh hoiuml vaoslash chouml phaaumlt ntildeougrave choumlugraveng ntildeoumlocirciumlc phaugravep thaacircn gioaacuteng nhouml phaugravep thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca Caugravec boagrave-taugravet cuotildeng ntildeeaacuten hoaeumlc thaelignh thoaucircng do chouml Phaaumlt gocircucirci ntildeeaacuten ntildeearing chaoslasho ntildeougraven vaoslash cuugraveng doumlocircoslashng hoa houmlocircng leacircn Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech ca maoslash Phaaumlt saugravet (cootildei Phaaumlt truiuml) laoslash ta-baoslash theaacute giocircugravei (Saha lokadhAringtu 娑婆 世界) Thaelignh thoaucircng nhoumlotildeng moacirc taucirc naoslashy ntildei quaugrave xa khi nougravei raegraveng chouml Phaaumlt ntildeeaacuten choatilde Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca ntildeearing nghe phaugravep thoaiumli vaoslash quaugrave nhieagraveu voacirc soaacute chouml Phaaumlt vaoslash boagrave-taugravet ntildeeaacuten noaringi ta baoslash theaacute giocircugravei phaucirci san baegraveng caugravec ntildeaiumli doumlocircng nuugravei non biearingn caucirc 716 N Dutt trang 157

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 484

soacircng ngooslashi thaoslashnh phoaacute cuotildeng nhouml chouml thieacircn con ngoumlocircoslashi vaoslash caugravec sinh vaaumlt khaugravec

Khi chuugraveng ta ntildeoiumlc caugravec kinh ntildeiearingn Tiearingu-thoumloslasha ta thaaacutey chouml taecircng thoumlocircoslashng ntildeeaacuten gaeumlp Ntildeoumlugravec Phaaumlt vaoslash ntildei cuoslashng vocircugravei hoiuml laoslash moaumlt hay hai sa-di (sAringmaneras 沙彌) Cuotildeng theaacute khi chuugraveng ta ntildeoiumlc kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa toumlocircoslashng thuaaumlt veagrave soumliuml khoacircng ntildeuucirc khoaucircng troaacuteng cho voacirc soaacute chouml Phaaumlt neacircn chouml phaaumlt khoacircng thearing mang theo hoiuml caugravec boagrave-taugravet ntildeougraveng vai trooslash nhouml thograve giaucirc (upasthAringpakas 持者)

Theo Nhaaacutet-baugravech-thieacircn Tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh (SatasAringhasrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 一百千頌般若

波羅密經) vaoslash Nhograve-vaiumln Nguotilde-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (Pantildecavimplusmnati-sAringhaplusmnrikAring PrajntildeAringpAringramitAring 二萬五千頌般若波羅密經) daiumly raegraveng chiacutenh laoslash thaacircn coumliumlc kyoslash chougravei loiumli toumloslash moatildei loatilde chaacircn loacircng chieaacuteu ra voacirc soaacute haoslasho quang roumliumlc rocircotilde chieaacuteu khaeacutep caugravec theaacute giocircugravei (lokadhAringtus 世界) nhieagraveu nhouml soaacute caugravet soacircng Haegraveng Khi loumlocircotildei keugraveo ra roaumlng daoslashi toumloslash ntildeougrave cuotildeng voacirc soaacute tia saugraveng toaucirc ra vaoslash moatildei vaagraveng saugraveng laoslash hoa sen ngaoslashn caugravenh trong ntildeougrave oumlugraveng thaacircn cuucirca Nhouml lai an toiumla (TathAringgatavigraha moaumlt loaiumli oumlugraveng thaacircn cuucirca Nhouml lai - NirmAringœakAringya) ntildeang ban phaugravep thoaiumli bao goagravem caugravec Ba-la-maaumlt cho chouml Boagrave-taugravet Thanh-vaecircn vaoslash chuugraveng sanh

Sau khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Souml-toumlucirc Du-hiacute Tam-muoaumli (SiUacutehavikrnedita samAringdhi 師子遊戲三昧) thaacircn ngaoslashi chieaacuteu saugraveng tam thieacircn ntildeaiumli thieacircn theaacute giocircugravei (TrisAringhasra-mahAringsAringhasra lokadhAringtu 三千大千世界) gioaacuteng nhouml augravenh saugraveng cuucirca maeumlt trocircoslashi maeumlt traecircng chieaacuteu khaeacutep theaacute giocircugravei Ntildeoumlugravec

Boagrave-taugravet-haiumlnh 485

Phaaumlt chaelig ra chaacircn toumliuml taugravenh (PrakŸtyAringtmabhAringva 真自性) cuucirca taaacutet caucirc caugravec phaugravep Moaumlt soaacute taagraveng locircugravep chouml thieacircn cuotildeng nhouml loaoslashi ngoumlocircoslashi cuucirca boaacuten cootildei Dieacircm-phuoslash-ntildeeagrave (Jambudvnepa 閻浮提) Taacircy-ngoumlu-hoaugrave chaacircu (AparagodAringna 西牛化) vv thaaacutey chaacircn toumliuml taugravenh (PrakrtyAringtmabhAringva) vaoslash suy nghoacute Nhouml-lai ntildeang ngoagravei troumlocircugravec hoiuml ban phaugravep thoaiumli Toumloslash thaacircn naoslashy laiumli phougraveng ra voacirc soaacute tia saugraveng khieaacuten taaacutet caucirc chuugraveng sanh toumloslash caugravec caucircnh giocircugravei khaugravec thaaacutey Ntildeoumlugravec Phaaumlt Thiacutech-ca thuyeaacutet phaugravep Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cho taecircng chuugraveng vaoslash hoaumli chuugraveng tyoslash-kheo

Kinh Dieaumlu-phaugravep Laecircng-giaoslash (Saddharma LankAringvatAringra Sacirctra 妙法楞伽經) ntildeaagraveu tieacircn trigravenh baoslashy khaugravei nieaumlm ntildeauacuteng loumlu (Nisyanda 等流法) hoaeumlc phaugravep taugravenh ntildeauacuteng loumlu Phaaumlt (DharmatAringnisyanda Buddha 等流佛) vaoslash doumlocircoslashng nhouml toumloslash baugraveo thaacircn choumla hieaumln houmlotildeu Chuugraveng ta cuotildeng cougrave thearing thaaacutey caugravec taugravec phaaringm Tiearingu-thoumloslasha chaelig ra thaacircn sieacircu vieaumlt cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt vocircugravei toumlocircugraveng haucirco vaoslash toumlocircugraveng phuiuml cuucirca baaumlc thaugravenh nhaacircn Ntildeaacircy laoslash keaacutet tuiuml coacircng ntildeoumlugravec voacirc loumlocirciumlng do ngaoslashi tu taaumlp trong nhieagraveu kieaacutep quaugrave khoumlugrave

Trung-hoa dogravech lsquoSambhogakAringyarsquo laoslash Pao shen (報身) Pao (報) nghoacutea laoslash keaacutet quaucirc vaoslash thaoslashnh quaucirc ntildeaugravep laiumli thaacircn (報身) laoslash thaacircn thearing Baugraveo thaacircn cuotildeng cougrave nghoacutea laoslash thaoslashnh quaucirc dograve thuiumlc (vipAringka 異熟 quaucirc chiacuten muoagravei) hoaeumlc ntildeauacuteng loumlu (nisyanda 等流 dooslashng chaucircy) Nhoumlotildeng nhaoslash Du-giaoslash luaaumln sau naoslashy goiumli laoslash tha-thoiuml-duiumlng thaacircn khaugravec vocircugravei toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn Maeumlc duoslash Baugravet-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt kinh ntildeaotilde khoacircng phaacircn bieaumlt baugraveo thaacircn vocircugravei oumlugraveng thaacircn nhoumlng kinh chaelig ra thaacircn sieacircu vieaumlt cuucirca

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 486

Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml laoslash keaacutet quaucirc coacircng ntildeoumlugravec toumloslash voacirc soaacute kieaacutep troumlocircugravec Kinh Laecircng-giaoslash (LankAringvatAringra 楞伽經) ntildeaotilde duoslashng toumloslash ngoumlotilde lsquodograve thuiumlcrsquo hoaeumlc lsquontildeauacuteng loumlursquo ntildeearing chaelig soumliuml chuyearingn tieaacutep toumloslash khaugravei nieaumlm Dograve thuiumlc thaacircn (VipAringkajakAringya 異熟身)cuucirca Tiearingu-thoumloslasha ntildeeaacuten khaugravei nieaumlm lsquoTha-thoiuml-duiumlng thaacircnrsquo (ParasambhogakAringya 他受用身) cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha

Goiumli laoslash baugraveo thaacircn bocircucirci vigrave biearingu hieaumln cho thaacircn toagraven taiumli laoslash hieaumln houmlotildeu cuucirca soumliuml houmlocircucircng thoiuml ntildeaagravey ntildeuucirc chaacircn lyugrave cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha nhouml kinh daiumly lsquohoumlocircucircng thuiuml hoaoslashn toaoslashn chaacircn lyugrave hoaeumlc toumloslash khi tueauml giaugravec chaacircn lyugraversquo717 Baugraveo thaacircn laoslash dieaumlu duiumlng hiearingn hieaumln cuucirca phaugravep thaacircn trong theaacute giocircugravei thoumliumlc nghieaumlm trong higravenh thoumlugravec houmlotildeu higravenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde xuaaacutet hieaumln ocircucirc ntildeaacircy nhouml moaumlt chouml thieacircn toaacutei thoumlocirciumlng couml nguiuml ocircucirc cootildei Saeacutec-coumlugraveu-caugravenh thieacircn (AkanibdquoEcircha 色究竟天) vaoslash chung quanh laoslash voacirc soaacute caugravec boagrave-taugravet Ngaoslashi ntildeoumlocirciumlc ban cho ba moumlocirci hai toumlocircugraveng toaacutet vaoslash taugravem moumlocirci toumlocircugraveng phuiuml718 Thaacircn naoslashy laoslash keaacutet quaucirc keaacutet tuiuml cuucirca voacirc loumlocirciumlng coacircng ntildeoumlugravec cuucirca caugravec kieaacutep troumlocircugravec Nhoumlotildeng moacirc taucirc veagrave baugraveo thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt trong kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha Nhaaacutet-baugravech-thieacircn Tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cuotildeng nougravei raaacutet hay veagrave baugraveo thaacircn nhouml toumloslash moatildei phaagraven cuucirca thaacircn Phaaumlt toumloslash ntildeaelignh ntildeaagraveu baoslashn tay baoslashn chaacircn ngay caucirc caugravec ngougraven tay caugravec tia haoslasho quang chieaacuteu ra ntildeeaacuten taaumln cuoslashng cuucirca theaacute giocircugravei719 Chaelig cougrave nhoumlotildeng Boagrave-taugravet

717 Buston taaumlp I trang 129 718 DvAringtriUacuteplusmnal lakbdquoaœAringsitivyantildejanAringtmAring muner ayam SAringmbhogiko mataaelig kAringyo mahAringyAringnopabhogataaelig AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 526 719 divideata SAringhasrikAring trang 2 trocircucirc ntildei

Boagrave-taugravet-haiumlnh 487

ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc ntildeogravea thoumlugrave moumlocircoslashi mocircugravei cougrave thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc baugraveo thaacircn phoumlocircugravec toumlocircugraveng cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt maoslash nhoumlotildeng vograve khaugravec thigrave khoacircng thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc Ntildeaacircy laoslash yugrave toumlocircucircng cuucirca caugravec luaaumln souml Trung quaugraven (MAringdhyamika 中論)720

3 Phaugravep thaacircn (DharmakAringya 法身)

Thaacircn thoumlugrave ba hoaoslashn toaoslashn thuoaumlc caucircnh giocircugravei traagraven gian (SamvŸti) vaoslash sieacircu vieaumlt vaoslash nhouml theaacute nhoumlotildeng nhaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveu bao goagravem caucirc ngaoslashi Long thoiuml ntildeaotilde xem thaacircn naoslashy nhouml laoslash saeacutec thaacircn hoaeumlc oumlugraveng thaacircn Chaelig cougrave Ntildeaiumli-thoumloslasha cho laoslash thaacircn thaaumlt duy nhaaacutet cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash thoumliumlc taiumli vaoslash khoacircng khaugravec toumloslash caugravec phaugravep trong vuotilde truiuml naoslashy Maeumlc duoslash noatilde loumliumlc ntildeearing ntildeogravenh nghoacutea phaugravep thaacircn baegraveng nhoumlotildeng toumloslash ngoumlotilde ntildeang hieaumln haoslashnh nhoumlng seotilde khoacircng chaelig khoacircng ntildeuugraveng maoslash cooslashn ntildeoumla ntildeeaacuten sai laagravem Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde coaacute gaeacuteng ntildeoumla ra yugrave toumlocircucircng naoslashy trong khaucirc naecircng ngoacircn ngoumlotilde cho pheugravep

KAringrikAring721 vaoslash Phaugravep ntildeauacuteng loumlu (Siddhi 等流法) goiumli phaugravep thaacircn laoslash toumliuml taugravenh thaacircn (SvabhAringvika SvabhAringva-kAringya自性身) vigrave thaacircn naoslashy khoacircng thearing ntildeo loumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc vaoslash voacirc haiumln Phaugravep thaacircn traoslashn ntildeaagravey khaeacutep houml khoacircng Phaugravep thaacircn laoslash caecircn baucircn cuucirca baugraveo thaacircn vaoslash oumlugraveng thaacircn Phaugravep thaacircn ligravea taaacutet caucirc ntildeaiumli maotilden toumlocircugraveng (mahAringpacircrœalaksanas 大滿相) vaoslash hiacute

720 Ntildeaacircy laoslash quan ntildeiearingm cuucirca luaaumln souml Phaugravep-tuugrave (Dharmamitra) (MAringdhyamika Buston taaumlp I trang 131 trocircucirc ntildei) Taugravec phaaringm cuucirca ngaoslashi Phaugravep-tuugrave ntildeoumlocirciumlc goiumli laoslash PrasphuEcircapAringda vaoslash hieaumln nay ntildeang loumlu gioumlotilde taiumli Taacircy-taiumlng 721 KAringrikAring (kAringraka) Locircoslashi ngaeacuten goiumln suugravec tiacutech hoiumlc thuyeaacutet (concise

statement in verse of doctrine) triacutech trong A Sanskrit English Dictionary Etymologically and Philologically Arranged with Special reference to Cognate Indo-European Languages print 14 times Delhi Motilal Banarsidass 1997 trang 274

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 488

luaaumln (nibdquopra-pantildeca 戲論) Phaugravep thaacircn laoslash chaacircn thaaumlt baaacutet dieaumlt vaoslash coacircng ntildeoumlugravec (guœas 功德) voacirc loumlocirciumlng Phaugravep thaacircn cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash taacircm cuotildeng khoacircng phaucirci laoslash saeacutec vaoslash laiumli noumlotildea chouml Phaaumlt cougrave thearing cougrave rieacircng baugraveo thaacircn nhoumlng taaacutet caucirc chouml Phaaumlt ntildeeagraveu ntildeoagraveng gioaacuteng nhau chaelig cougrave moaumlt phaugravep thaacircn Ntildeieagraveu naoslashy cougrave thearing toumliuml migravenh choumlugraveng bieaacutet (pratyAringtmavedya 自證) maoslash khoacircng thearing moacirc taucirc ntildeoumlocirciumlc vigrave neaacuteu dieatilden taucirc thigrave toumliumla gioaacuteng nhouml coaacute dieatilden taucirc maeumlt trocircoslashi theaacute naoslasho cho ngoumlocircoslashi muoslash nghe maoslash ngoumlocircoslashi naoslashy choumla toumloslashng bieaacutet maeumlt trocircoslashi ra sao

Trong Baugravet-thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash nhoumlotildeng kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt khaugravec maeumlc duoslash lieacircn tuiumlc phuucirc ntildeogravenh nhoumlotildeng ntildeieagraveu khauacuteng ntildeogravenh veagrave thoumliumlc thearing nhoumlng choumla bao giocircoslash quaucirc quyeaacutet chaacircn nhouml (TathatAring 真如) hoaeumlc Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring 空性) hoaeumlc phaugravep thaacircn (Dharma-kAringya 法身) trong yugrave nghoacutea thaaumlt cuucirca nougrave laoslash cuotildeng khoacircng toagraven taiumli Vaecircn kinh dieatilden taucirc nhouml sau

ldquoNhouml thograve laoslash khoacircng bieaacuten ntildeoaringi khoacircng thay ntildeoaringi voumlocirciumlt khoucirci khaugravei nieaumlm vaoslash phaacircn bieaumltrdquo (TathatAringvikAringrAring nirvikAringrAringvikalpAring nirvikalpAring) Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde chaelig ra khaugravei nieaumlm tiacutech coumliumlc cuucirca thoumliumlc taiumli

hocircn laoslash soumliuml hoaoslashn toaoslashn phuucirc ntildeogravenh Baugravet-thieacircn Tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt cuotildeng tuyeacircn boaacute gioaacuteng nhouml vaaumly veagrave phaugravep thaacircn nhouml sau

ldquoNhouml-lai bieaacutet taaacutet caucirc caugravec phaugravep toagraven taiumli trong theaacute giocircugravei hoaeumlc Nhouml lai ntildeaotilde toumloslashng ban phaugravep thoaiumli raegraveng caugravec hieaumln toumlocirciumlng toagraven taiumli chaelig laoslash moaumlt giaaacutec mocirc vaoslash khoacircng caagraven houcirci lieaumlu khi naoslasho Nhouml-lai ntildeeaacuten vaoslash nocirci naoslasho Nhouml-lai seotilde ntildei haotildey giaugravec ngoauml Nhouml-lai trong caugravec phaugraveprdquo

Boagrave-taugravet-haiumlnh 489

Cougrave ngoumlocircoslashi nougravei Phaaumlt thaacircn khocircucirci leacircn ngang qua nguyeacircn nhaacircn vaoslash keaacutet quaucirc (lyugrave Duyeacircn-khocircucirci) gioaacuteng nhouml aacircm thanh cuucirca oaacuteng saugraveo tuoslashy ntildeieagraveu kieaumln maoslash cougrave nghe hay khoacircng Ai chaiumly theo saeacutec toumlocircugraveng vaoslash aacircm thanh cuucirca Nhouml-lai ntildeearing tigravem Nhouml lai cougrave maeumlt hay khoacircng laoslash ntildei xa vocircugravei chaacircn lyugrave Cuotildeng khoacircng cougrave nghoacutea gigrave hocircn laoslash chiacutenh thaacircn ntildeougrave do thoumliumlc taiumli bieaacuten hieaumln nhoumlng ntildeougrave laiumli laoslash hiacute luaaumln (prapadca) noumlotildea

Khi Thaaumlp-baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt khauacuteng ntildeogravenh raegraveng Nhouml-lai khoacircng toagraven taiumli Ntildeieagraveu naoslashy augravem chaelig raegraveng ai ntildeoiumlc tuiumlng kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha cougrave thearing thaaacutey Nhouml-lai Ngay caucirc chouml boagrave-taugravet troumloslash khi vaoslash cho tocircugravei khi naoslasho ntildeaiumlt ntildeeaacuten ntildeogravea thoumlugrave moumlocircoslashi mocircugravei thaaacutey thaacircn Nhouml-lai tuy nhieacircn yugrave nghoacutea vi teaacute nghoacutea laoslash Toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn Boagrave-taugravet vaatilden cooslashn trong vooslashng voiumlng toumlocircucircng vaoslash khocircucirci nieaumlm raegraveng vaaumln duiumlng triacute Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt ntildeearing loaiumli troumloslash soumliuml chaaacutep thuucirc nocirci ntildeaacircy khoacircng cougrave Nhouml-lai Cuotildeng gioaacuteng Thaaumlp-baugravet thieacircn tuiumlng Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt vaoslash kinh Kim-cang Baugravet-nhaotilde (VajracchedikAring PrajntildeAring-pAringramitAring) kinh Boagrave-taugravet taiumlng (BodhicaryAringvatAringra 菩薩藏經)722 trigravenh baoslashy nhouml sau

ldquoAi duoslashng saeacutec ntildeearing thaaacutey Ta vaoslash duoslashng aacircm thanh ntildeearing tigravem Ta thigrave khoacircng thearing thaaacutey Ta bocircucirci vigrave chaelig cougrave thearing thaaacutey Nhouml-lai trong yugrave nghoacutea cuucirca toumliuml taugravenh phaugravep (dharmatAring) vigrave taaacutet caucirc baaumlc ntildeaiumlo souml chaelig cougrave moaumlt laoslash phaugravep thaacircn Toumliuml taugravenh phaugravep khoacircng thearing nhaaumln bieaacutet vaoslash ntildeougrave cuotildeng laoslash Nhouml-lairdquo (Dharmato buddha drabdquoEcircavya dharmakAringya hne nayakAringyah dharmatAring cAringpy avijntildeeyAring na sAring sakyAring vijAringnituUacute)

Nhoumlotildeng nhaoslash Du-giaoslash luaaumln ntildeaeumlc bieaumlt raaacutet quan taacircm ntildeeaacuten khaugravei nieaumlm phaugravep thaacircn Kinh Laecircng-giaoslash daiumly raegraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt

722 GBWL trang 42

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 490

(toumliuml taugravenh phaugravep DharmatAring 自性法) khoacircng cougrave baaacutet coumlugrave cocirc socircucirc naoslasho (nirAringlamba) voumlocirciumlt khoucirci caugravec saeacutec caecircn higravenh toumlocircugraveng vaoslash vigrave theaacute voumlocirciumlt khoucirci nhaotilden quan cuucirca haoslashng Thanh-vaecircn Biacutech-chi Phaaumlt hoaeumlc khoacircng phaucirci Ntildeaiumli-thoumloslasha maoslash phaugravep thaacircn chaelig cougrave thearing toumliuml giaugravec ngoauml trong chiacutenh vograve ntildeougrave

Kinh Laecircng-giaoslash goiumli laoslash Toumliuml taugravenh phaugravep thaacircn (SvAringbhAringvika-dharmakAringya 自性身) Toumliuml taugravenh phaugravep thaacircn naoslashy vi teaacute thaaumlm thaacircm baaacutet dieaumlt vaoslash laoslash moaumlt vaoslash cuoslashng thaacircn vocircugravei taaacutet caucirc chouml Phaaumlt Duy-thoumlugravec Tam-thaaumlp luaaumln tuiumlng (TrimplusmnikAring 惟識三十論頌) giaucirci thiacutech phaugravep thaacircn chuyearingn toumloslash socircucirc y (Aringsraya 所依) a-laiumli-da-thoumlugravec (AringlayavijntildeAringna 阿賴耶識) thaoslashnh triacute (jntildeAringna 成智) vaoslash chuyearingn tan hai choumlocircugraveng (dausEcirchulyas 二障) laoslash phieagraven naotildeo choumlocircugraveng (kleplusmnAringvaraœa煩惱障) vaoslash socircucirc tri choumlocircugraveng (jntildeeyAringvaraœa 所知障)

Hieaumln-quaugraven Trang-nghieacircm luaaumln (AbhisamayAring-lankAringrakAringrikAring 現觀莊嚴論) cuotildeng giaucirci thiacutech toumlocircng toumliuml veagrave phaugravep thaacircn Cougrave hai loaiumli phaugravep thaacircn laoslash

1) Boagrave ntildeeagrave phaagraven (BodhipAringkbdquoika 菩提分) vaoslash caugravec phaugravep khaugravec laoslash baucircn thaacircn thanh togravenh chaacircn triacute (jntildeAringnAringtmanAring 真智) vaoslash ly hiacute luaaumln (nibdquoprapantildeca 戲 論) vaoslash

2) Phaugravep thaacircn thoumlugrave hai laoslash chuyearingn socircucirc y (Aringsraya 所依) thaoslashnh toumliuml taugravenh thaacircn (SvabhAringvakAringya 自性身)

Muiumlc ntildeiacutech cuucirca caugravec boagrave-taugravet laoslash giaugravec ngoauml phaugravep thaacircn Moatildei chuugraveng sanh cougrave phaugravep thaacircn hoaeumlc phaugravep thaacircn taiumlo ra taaacutet caucirc chuugraveng sanh treacircn theaacute giocircugravei nhoumlng chuugraveng ta bograve voacirc minh che mocircoslash khoacircng thaaacutey ntildeoumlocirciumlc soumliuml thaaumlt Muiumlc ntildeiacutech maoslash Boagrave-taugravet ntildeaiumlt

Boagrave-taugravet-haiumlnh 491

ntildeeaacuten laoslash chuyearingn hoaugrave voacirc minh (avidyAring 無明) vaoslash tueauml giaugravec soumliuml thaaumlt laoslash vograve aaacutey cougrave phaugravep thaacircn cuoslashng vocircugravei taaacutet caucirc

Boagrave-taugravet hoaoslashn toaoslashn giaugravec ngoauml tiacutenh ntildeoagraveng nhaaacutet cuucirca ngaoslashi vocircugravei Taugravenh-khoacircng (dharmata plusmnacircnyatAring 性空) vaoslash roaumlng locircugraven (samatAring 大) vocircugravei taaacutet caucirc caugravec phaugravep Phaugravep thaacircn laoslash moaumlt vocircugravei tuyeaumlt ntildeoaacutei cougrave thearing khieaacuten cho Ntildeoumlugravec Phaaumlt troumliumlc giaugravec vaoslasho chaacircn lyugrave chiacutenh choumlugravec naecircng dieaumlu duiumlng naoslashy cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt ntildeaotilde phocirci baoslashy caugravec phaugravep hieaumln toumlocirciumlng

Ntildeaacircy laoslash nguoagraven suoaacutei soumlugravec maiumlnh tieagravem taoslashng ntildeearing toumloslash ntildeougrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt hiearingn hieaumln cuiuml thearing hoaugrave trong caucircnh giocircugravei haiumln cheaacute Baugraveo thaacircn laoslash biearingu hieaumln cuiuml thearing cuucirca chiacutenh Ntildeoumlugravec Phaaumlt (toumliuml-thoiuml-duiumlng thaacircn) vaoslash tha-thoiuml duiumlng naecircng loumliumlc toucirca saugraveng khaeacutep chouml thieacircn Hocircn noumlotildea vigrave ntildeaiumli nguyeaumln ntildeoauml taaacutet caucirc chuugraveng sanh Ntildeoumlugravec Phaaumlt thaelignh thoaucircng hoaugrave thaacircn trong voacirc soaacute oumlugraveng thaacircn ntildeearing ntildeaiumlt muiumlc ntildeiacutech coumlugraveu khoaring naoslashy

Kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt lieacircn tuiumlc nhaeacutec chuugraveng ta haotildey xem Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhouml phaugravep thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn ntildeougrave aaringn taoslashng troumlocircugravec chuugraveng ta723 Phaugravep thaacircn laoslash thoumliumlc chaaacutet thaaumlt taiumli cuucirca vuotilde

723Ye mAringUacute racircpeœa cAringdrAringkbdquour ye mAringUacute ghobdquoeœa anvayuaelig mithyAringprahAringœa-prasŸtAring na mAringUacute drakbdquoyanti te janAringaelig dharmato BuddhAring drabdquoEcircavyAring dharmakAringya hi nAringyakAringaelig dharmatAring cAringpy avijntildeeyAring na sAring plusmnakyAring vijAringnitum VajracchedikAring trang 43 triacutech trong MKV trang 448 BodhicaryAringvAringtAringra AumlcAringrya divideAringntideva trang 421 uktaih hy etad Bhagavata dharmakAringya BuddhAring Bhagavantaaelig mAring khalu punar imaUacute bhikbdquoavaaelig satkAringyaUacute kAringyaUacute manyadhvaUacute dharma-kAringya parinibdquopattito mAringm bhikbdquoavo drakbdquoyanty ebdquoa ca TathAringgatakAringyaaelig

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 492

truiuml Phaugravep thaacircn thoaugravet khoucirci caugravec quan nieaumlm ntildeoaacutei ntildeaotildei hai beacircn Vigrave laoslash baucircn chaaacutet cuucirca vuotilde truiuml neacircn goiumli laoslash toumliuml taugravenh thaacircn (svAringbhAringvika-kAringya)724 nhoumlng phaugravep thaacircn725 vaatilden laoslash moaumlt con ngoumlocircoslashi vocircugravei voacirc soaacute coacircng ntildeoumlugravec vaoslash naecircng loumliumlc ocircucirc ntildeougrave726

Moaacutei Lieacircn quan gioumlotildea OumlUgraveng thaacircn Baugraveo thaacircn vaoslash Phaugravep thaacircn

Ba thaacircn cuucirca oumlugraveng thaacircn baugraveo thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn ntildeaotilde phaugravet triearingn thaoslashnh moaumlt higravenh thoumlugravec tieaacuten boauml trong kinh taiumlng Ntildeaiumli-thoumloslasha OumlUgraveng thaacircn laoslash thaacircn hiearingn hieaumln moaumlt higravenh thoumlugravec ntildeiacutech thoumliumlc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc ntildeoumlocirciumlc kiacutenh troiumlng (trong khi hoaugrave thaacircn laoslash caugravec thaacircn khaugravec vocircugravei higravenh toumlocircugraveng Ntildeoumlugravec Phaaumlt) Quaugrave toacircn kiacutenh ngaoslashi caugravec ntildeeauml toumlucirc ntildeaotilde toacircn xoumlugraveng ngaoslashi lsquochuugravea tearing cuucirca looslashng toumloslashrsquo nhouml moaumlt baaumlc sieacircu logravech soumlucirc vaoslash khoacircng rocircoslashi boucirc chuugraveng sanh Thaacircn oumlugraveng hoaugrave cuucirca baaumlc giaugravec ngoauml laoslash voumlocirciumlt thocircoslashi gian khoacircng gian khoacircng higravenh toumlocircugraveng maoslashu saeacutec hoaeumlc kiacutech cocircotilde khoacircng giocircugravei haiumln bocircucirci phaiumlm vi vaoslash cocirc socircucirc Thaacircn sieacircu logravech soumlucirc cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt biearingu hieaumln voacirc soaacute thaacircn vigrave looslashng toumloslash coumlugraveu chuugraveng sanh ra khoucirci theaacute giocircugravei taoslash baoslash

OumlUgraveng thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt xuaaacutet hieaumln trong hai thaacircn khaugravec laoslash baugraveo thaacircn vaoslash phaugravep thaacircn Baugraveo thaacircn laoslash thaacircn phoumlocircugravec baugraveu thaacircn thoiuml houmlocircucircng khoacircng chaelig thoiuml houmlocircucircng haiumlnh phuugravec AbdquoEcircaSAringhasrikAringPrajNAringpAringramitAring (BibIndica) trang 94 mukhyato dharmakAringyas tathAringgataaelig AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 181 Cuotildeng xem trang 205 amp 521 trocircucirc ntildei 724SarvAringkAringrAringm viplusmnuddhiUacute ye dharmAringaelig prAringptAring nirAringsravAringaelig svAringbhAringviko muneaelig kAringyas tebdquoAringm prakŸti-lakbdquoaœaaelig AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 523 725 Outlines of MahAringyAringna trang 223-4 726 AbhisamayAumllaUacutekAringrAumlloka of Haribhadra GOS Baroda trang 523 trocircucirc ntildei

Boagrave-taugravet-haiumlnh 493

cuucirca thaacircn thearing toaacutet ntildeeiumlp maoslash cooslashn houmlocircucircng coacircng ntildeoumlugravec cuucirca voacirc loumlocirciumlng ntildeoumlugravec haiumlnh tu taaumlp Theo tinh thaagraven hougravea thaacircn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc saeacutec

Thaacircn thoumlocircoslashng truiuml cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt goiumli laoslash phaugravep thaacircn laoslash thaacircn chaacircn thaaumlt Ntildeougrave chiacutenh laoslash phaugravep Nhouml chaacircn lyugrave phaugravep thaacircn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc bieaacutet laoslash voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc saeacutec

Ntildeearing cougrave thearing hiearingu hoiumlc thuyeaacutet treacircn chuugraveng ta cougrave thearing theo trigravenh toumliuml ngoumlocirciumlc laiumli Khoacircng cougrave phaugravep thaacircn laoslashm neagraven taucircng thigrave caucirc hai baugraveo thaacircn vaoslash oumlugraveng thaacircn khoacircng thearing cougrave Toumlocircng toumliuml khoacircng cougrave baugraveo thaacircn vaoslash oumlugraveng thaacircn thigrave phaugravep thaacircn khougrave thearing hiearingu noaringi

Baaumlc giaugravec ngoauml trong oumlugraveng thaacircn cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt logravech soumlucirc vaatilden laoslash moaumlt thaacircn vocircugravei phaugravep thaacircn voacirc toumlocircugraveng vaoslash oumlugraveng thaacircn khoacircng thearing thaaacutey ntildeoumlocirciumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaeumlt thaoslashnh phoumlocircng trigravenh phaugravep thaacircn laoslash ntildeoagraveng vocircugravei Taugravenh-khoacircng Ntildeaacircy laoslash chaacircn lyugrave vaoslash triacute tueauml ntildeougrave laoslash hoaoslashn haucirco Nhaaumln thoumlugravec ntildeuugraveng ntildeaeacuten raegraveng Taugravenh-khoacircng khoacircng phaucirci laoslash traiumlng thaugravei phuucirc ntildeogravenh hoaeumlc toacutenh laeumlng maoslash Taugravenh-khoacircng laoslash hoaiumlt ntildeoaumlng tiacutech coumliumlc vaoslash dieaumlu duiumlng lieacircn tuiumlc lieacircn quan ntildeeaacuten chaacircn lyugrave (phaugravep) Baugraveo thaacircn ntildeoumlocirciumlc hoaoslashn thaoslashnh do phoumlocircugravec baugraveo thaoslashnh toumliumlu ntildeaagravey ntildeuucirc caugravec phaugravep Tuy saeacutec thaacircn vaaumlt lyugrave nhoumlng coumlugraveu caugravenh baucircn chaaacutet thigrave nougrave vaatilden laoslash voacirc toumlocircugraveng vaoslash voacirc saeacutec Phaugravep thaacircn laoslash chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu laoslash ngay phaugravep thaacircn cuotildeng khoacircng vaoslash voacirc taaumln

-- --

9 KEAacuteT LUAAumlN

Tiacutenh Ntildeoagraveng Nhaaacutet trong Kinh taiumlng Pali vaoslash Ntildeaiumli Thoumloslasha

Soumliuml khaugravec nhau gioumlotildea khaugravei nieaumlm Boagrave-taugravet (Bodhisatta Bodhisattva菩薩) vaoslash Taugravenh-khoacircng (SuntildentildeatAring divideacircnyatAring 空性) trong kinh taiumlng Pali (杷厘經藏) vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha (大乘經典) khoacircng chaelig baegraveng ngoacircn ngoumlotilde maoslash caucirc trong tu taaumlp Trong kinh taiumlng Pali Phaaumlt giaugraveo ntildeoumlocirciumlc trigravenh baoslashy trong moaumlt phoumlocircng caugravech ntildeocircn giaucircn khieaacuten moiumli ngoumlocircoslashi deatilde hiearingu Ngoumlocirciumlc laiumli trong Ntildeaiumli-thoumloslasha dieatilden taucirc trong chi tieaacutet vaoslash ngoacircn toumloslash hoa myotilde cougrave tiacutenh chaaacutet laaumlp luaaumln trieaacutet lyugrave khougrave hiearingu vaoslash higravenh thoumlugravec khoacircng phoaring bieaacuten cho Phaaumlt toumlucirc phoaring thoacircng Nhoumlotildeng caugravech ntildeocircn giaucircn cuucirca kinh taiumlng Pali doumlocircoslashng nhouml raaacutet gaagraven vocircugravei phoumlocircng phaugravep truyeagraven khaaringu trong thocircoslashi kyoslash socirc khocircucirci cuucirca Phaaumlt giaugraveo Vaaacuten ntildeeagrave ntildeaugraveng quan taacircm laoslash lieaumlu kinh ntildeiearingn Pali cougrave gaagraven guotildei hocircn vocircugravei nhoumlotildeng phaugravep thoaiumli nguyeacircn thuucircy cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 495

Nhoumlng rootilde raoslashng nhoumlotildeng taugravec phaaringm Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash thuoaumlc giai ntildeoaiumln phaugravet triearingn sau naoslashy vocircugravei nhoumlotildeng lyugrave luaaumln sieacircu higravenh ntildeoumlocirciumlc nougravei ntildeeaacuten raaacutet nhieagraveu Soumliuml moacirc taucirc phuucirc ntildeogravenh cuucirca Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring) trong vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring-PAringramitAring 般若波羅密經) vaoslash caugravec hoiumlc thuyeaacutet khaugravec trong vaecircn hoiumlc Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde taiumlo ra moaumlt loaiumli kinh ntildeiearingn saacircu saeacutec hocircn vocircugravei nhoumlotildeng bieaumln luaaumln theo caugravech thoumlugravec trieaacutet lyugrave vaoslash laoslashm neagraven taucircng cho caugravec troumlocircoslashng phaugravei touml toumlocircucircng phaugravet triearingn sau naoslashy

Tuy nhieacircn maeumlt khaugravec nougravei chung cuotildeng cougrave nhieagraveu soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet trong kinh taiumlng Pali vaoslash Ntildeaiumli thoumloslasha nhouml sau

bull Phaugravep thoaiumli (法話) trong caugravec kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha cuoslashng vocircugravei kinh ntildeiearingn Pali veagrave cocirc baucircn ntildeoumlocirciumlc xem laoslash gioaacuteng nguoagraven goaacutec (同原) baucircn chaaacutet (同本質) vaoslash muiumlc ntildeiacutech (同目的) bocircucirci vigrave nhoumlotildeng gigrave thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc nougravei trong caugravec kinh Baugravet-nhaotilde Ba-la-maaumlt (PrajntildeAring pAringramitAring 般若波羅密經) kinh Dieaumlu-phaugravep Lieacircn-hoa (Saddharma-PuœOslasharneka 妙法蓮花經) kinh Laecircng-giaoslash (LaUgravekAringvatara 楞伽經) kinh Thaagraven-thoacircng Du-hiacute (Lalitavistara 神通遊戲經) kinh Tam-muoaumli-voumlocircng (SamAringdhirAringja 三妹王經) kinh Thaaumlp-ntildeogravea (Daplusmnabhacircmi 十地經) kinh Voacirc-loumlocirciumlng-thoiuml (SukhAringvatne 無量壽

經) kinh Duy-ma-caaumlt (Vimalaknerti 維摩詰經) cuotildeng thoumlocircoslashng ntildeoumlocirciumlc thaaacutey trong kinh taiumlng Pali

bull Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng (divideacircnyAringta 空性) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha thaaumlt soumliuml cougrave haiumlt gioaacuteng cuucirca lsquokhoacircngrsquo

Keaacutet kuaaumln 496

(SuntildentildeatAring 空) trong kinh taiumlng Pali vaoslash lsquokhoacircngrsquo laoslash baoslashi hoiumlc caecircn baucircn ntildeaagraveu tieacircn veagrave Voacirc-ngaotilde (anAringtman 無我) vaoslash lyugrave Duyeacircn-khocircucirci (Pratnetya-samutpAringda 緣 起) Vigrave theaacute lsquokhoacircngrsquo nghoacutea laoslash Voacirc-ngaotilde Duyeacircn-khocircucirci Toumlugrave-ntildeeaacute (四諦) vaoslash Giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml (戒定慧) laoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu raaacutet caecircn baucircn vaoslash laoslash nguoagraven goaacutec cho taaacutet caucirc caugravec phaugravep thoaiumli khaugravec trong Phaaumlt-giaugraveo Taaacutet caucirc nhoumlotildeng lyugrave toumlocircucircng Phaaumlt giaugraveo khaugravec xuaaacutet phaugravet hoaeumlc phaugravet triearingn toumloslash hoiumlc thuyeaacutet naoslashy ntildeeagraveu bocircucirci leotilde ntildeearing thiacutech oumlugraveng vocircugravei caecircn cocirc tiacutenh khiacute cuucirca taaacutet caucirc chuugraveng sanh vaoslash boaacutei caucircnh logravech soumlucirc toacircn giaugraveo luugravec ntildeougrave

bull Voacirc-ngaotilde vaoslash Duyeacircn-khocircucirci trong kinh taiumlng Pali laoslash biearingu thograve cho thaaumlt taiumli cuucirca taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng trong kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha

bull Phoumlocircng phaugravep Boagrave-taugravet tu taaumlp moumlocircoslashi ba-la-maaumlt (十波羅密) trong Ntildeaiumli-thoumloslasha toumlocircng ntildeoaacutei gioaacuteng vocircugravei moumlocircoslashi ba-la-maaumlt trong kinh ntildeiearingn Pali Nougravei caugravech khaugravec saugraveu ba-la-maaumlt (六波羅密) cuucirca Boagrave-taugravet haiumlnh (菩薩行) maoslash haagraveu heaacutet caugravec kinh Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeeagrave caaumlp vaoslash chuucirc troumlocircng thigrave khoacircng gigrave hocircn laoslash phoumlocircng phaugravep truyeagraven thoaacuteng giocircugravei-ntildeogravenh-tueauml vocircugravei ba moumlocirci baucircy phaaringm trocirciuml ntildeaiumlo (三十七助道) trong kinh Pali

bull Khaugravei nieaumlm moumlocircoslashi ntildeogravea (十地) cuucirca Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash cougrave toumlocircng quan vocircugravei tieaacuten trigravenh phaugravet triearingn taacircm linh cuucirca chiacuten thieagraven (九禪) trong kinh Pali

Nguoagraven goaacutec cuucirca caugravec hoiumlc thuyeaacutet Ntildeaiumli-thoumloslasha chuucirc yeaacuteu naegravem trong kinh ntildeiearingn Pali Vigrave theaacute khoacircng ntildeuugraveng ntildeearing

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 497

khauacuteng ntildeogravenh raegraveng Boagrave-taugravet thoumloslasha (菩薩乘) laoslash cao hocircn hay sieacircu vieaumlt hocircn Thanh-vaecircn-thoumloslasha Soumliuml so saugravenh khuynh houmlocircugraveng giaucirci thoaugravet mocircucirc roaumlng trong Ntildeaiumli-thoumloslasha vocircugravei soumliuml giaucirci thoaugravet caugrave nhaacircn iacutech kyucirc cuucirca Thanh-vaecircn-thoumloslasha (聲聞乘) laoslash neacircn loaiumli boucirc toumlugravec khaeacutec Nhoumlotildeng gigrave ntildeoumlocirciumlc chaaacutep nhaaumln laoslash phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt laoslash tuoslashy theo khaucirc naecircng caecircn cocirc vaoslash tiacutenh khiacute cuucirca toumloslashng caugrave nhaacircn maoslash thu nhaaumln cougrave khaugravec Ngaoslashi khoacircng bao giocircoslash xeaacutep taaacutet caucirc vocircugravei nhau vaoslasho moaumlt loaiumli triacute tueauml ntildeaeumlc thuoslash naoslasho ntildeougrave Vaoslash ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde khoacircng ntildeearing laiumli soumliuml hoaoslashi nghi trong yugrave nghoacutea cao thoumlocirciumlng cuucirca hai yugrave thoumlugravec heauml Tiearingu vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli-thoumloslasha thaacircm saacircu vaoslash trong saugraveng cuotildeng gioaacuteng nhouml trieaacutet lyugrave giaucirci thoaugravet trong kinh ntildeiearingn Pali

Thaaumlt ra phaugravep thoaiumli ntildeoumlocirciumlc giaucircng bocircucirci ntildeoumlugravec Theaacute-toacircn thigrave khoacircng phaucirci laoslash giaugraveo nghoacutea cuucirca trieaacutet lyugrave hay khoacircng laoslash gigrave taaacutet caucirc maoslash phaugravep chaelig nhouml moaumlt duiumlng cuiuml choumlotildea bogravenh ntildeearing roumlucirca saiumlch caaacuteu ueaacute thoacirc teaacute beacircn trong chuugraveng ta Cuotildeng gioaacuteng nhouml bogravenh nhaacircn ntildeoumlocirciumlc choumlotildea bogravenh khi bogravenh laoslashnh thigrave thuoaacutec maaacutet taugravec duiumlng khi chuugraveng ta giaucirci thoaugravet khoucirci phieagraven naotildeo thigrave phaugravep trocircucirc thaoslashnh voacirc duiumlng vaoslash boucirc laiumli ntildeaegraveng sau nhouml chieaacutec beoslash thaucirc troacirci sau khi ngoumlocircoslashi ntildeaotilde ntildeeaacuten bocircoslash

ldquoGioaacuteng nhouml chieaacutec beoslash sau khi do nhieagraveu coucirc gaaumly nhaugravenh vaoslash laugrave keaacutet thaoslashnh phuiumlc vuiuml ntildeearing ntildeoumla ngoumlocircoslashi qua bocircoslash kia roagravei boucirc laiumli Cuotildeng theaacute phaugravep laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng tieaumln ntildeearing voumlocirciumlt qua bocircoslash sanh vaoslash toumlucirc Khi ntildeeaacuten bocircoslash nieaacutet-baoslashn beacircn kia roagravei thigrave khoacircng cooslashn gigrave theo chuugraveng ta taaacutet caucirc ntildeeagraveu ntildeearing laiumli phiacutea saurdquo

ldquoNaoslashy caugravec tyoslash kheo neacircn bieaacutet phaugravep thoaiumli do Nhouml lai thuyeaacutet cuotildeng gioaacuteng nhouml chieaacutec beoslash Ngay caucirc phaugravep cooslashn phaucirci

Keaacutet kuaaumln 498

boucirc huoaacuteng chi phi phaugraveprdquo (汝等毘丘 知我說法 如箋喻者 法常應捨 何況非法)727

Theaacute neacircn duoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha hay Tiearingu-thoumloslasha chaelig laoslash nhoumlotildeng phoumlocircng phaugravep trograve bogravenh phoumlocircng tieaumln (UpAringya-kauplusmnalya 方便) ntildeearing phaugravet triearingn tinh thaagraven ntildeeaacuten tueauml giaugravec cao nhaaacutet vaoslash taaacutet caucirc phaugravep thoaiumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt chaelig cougrave moaumlt muiumlc ntildeiacutech giaucirci thoaugravet duy nhaaacutet nhouml biearingn caucirc roaumlng locircugraven bao la chaelig cougrave moaumlt vograve duy nhaaacutet laoslash vograve maeumln neacircn khoacircng cougrave gigrave thaaacutep hocircn hay cao hocircn Trong moaacutei lieacircn quan naoslashy chuugraveng toacirci cuotildeng maiumlo muoaumli ntildeeagrave nghograve raegraveng neacircn chaecircng trong giocircugravei hoiumlc thuaaumlt Phaaumlt giaugraveo ntildeoaringi thuaaumlt toumloslash lsquoTiearingu-thoumloslasharsquo (HnenayAringna 小乘) vaoslash lsquoNtildeaiumli-thoumloslasharsquo (MahAring-yAringna 大乘) trocircucirc thaoslashnh lsquoTruyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo thocircoslashi kyoslash ntildeaagraveursquo (初期傳統佛教) vaoslash lsquoTruyeagraven thoaacuteng Phaaumlt giaugraveo Phaugravet triearingnrsquo (後期發展傳統佛教)

OumlUgraveng Duiumlng Khaugravei Nieaumlm Boagrave Taugravet 1 Boagrave-taugravet trong soumliuml Caucirci thieaumln Caugrave nhaacircn vaoslash Xaotilde hoaumli Maatildeu higravenh chung cuucirca Boagrave-taugravet trong kinh taiumlng Pali

vaoslash Ntildeaiumli-thoumloslasha laoslash taugravenh caugravech cao thoumlocirciumlng noatilde loumliumlc naacircng ntildeocircotilde vaoslash giuugravep ngoumlocircoslashi khaugravec soaacuteng cougrave yugrave nghoacutea Nguyeaumln voiumlng cao caucirc cuucirca caucirc hai heauml thoaacuteng laoslash cuoslashng yugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet phaucirci toumliuml noumlocircng toumliumla chiacutenh migravenh toumliuml kiearingm soaugravet toumliuml thoumlugravec taelignh vaoslash toumliuml traugravech nhieaumlm Tinh taaacuten haoslashnh Boagrave-taugravet haiumlnh thuaagraven thaoslashnh saacircu saeacutec vaoslash toumloslash bi laacircn maatilden ntildeeaacuten taaacutet caucirc chuugraveng sanh

Lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet hieaumln houmlotildeu lieacircn tuiumlc vaoslash laoslashm soaacuteng 727 金剛般若波羅密經 佛學業書 台鸞 一九九八 trang 113-4

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 499

ntildeoaumlng caugravec haiumlnh nghieaumlp cuucirca Boagrave-taugravet cho ntildeeaacuten khi ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc muiumlc ntildeiacutech tueauml giaugravec Chiacutenh lyugrave toumlocircucircng ntildeaotilde taiumlo moaumlt soumlugravec maiumlnh tinh thaagraven vaoslash giaugravec taelignh ntildeearing Boagrave-taugravet voumlocirciumlt qua bearing khoaring

Boagrave-taugravet laoslash baaumlc toumloslash bi voacirc loumlocirciumlng Ngaoslashi daiumly chuugraveng ta phaucirci taecircng troumlocircucircng looslashng toaacutet vaoslash vograve tha bocircucirci taaumlp khiacute laacircu ntildeocircoslashi cuucirca con ngoumlocircoslashi laoslash iacutech kyucirc voacirc minh vaoslash tiacutenh toumliuml phuiuml ntildeaotilde phaugrave huyucirc soumliuml thaugravenh thieaumln trong looslashng moatildei ngoumlocircoslashi Chiacutenh vigrave khoacircng hiearingu phoumlocircng caugravech gocircotilde roaacutei toumliuml migravenh khoucirci vuotildeng buoslashn cuucirca phieagraven naotildeo voiumlng toumlocircucircng khieaacuten chuugraveng ta ngaucirc quicirc thaoslashnh naiumln nhaacircn vaoslash nhieagraveu laagraven chuugraveng ta trocircucirc thaoslashnh voacirc duiumlng trong vieaumlc toumliuml giaucirci thoaugravet migravenh khoucirci traiumlng thaugravei khoaring ntildeau vaoslash phieagraven naotildeo Neaacuteu chuugraveng ta thaaacutem nhuaagraven lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet trong ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy chuugraveng ta seotilde thoumlugravec taelignh naecircng loumliumlc aaringn taoslashng beacircn trong noatilde loumliumlc thaecircng tieaacuteacircn taacircm linh Chiacutenh chuugraveng ta laoslash ngoumlocircoslashi cougrave thearing toumliuml ntildeieagraveu ngoumliuml taacircm vaaumln duiumlng dieaumlu duiumlng cuucirca taacircm Boagrave taugravet ntildeearing hieaumln taiumli vaoslash toumlocircng lai chuugraveng ta vaoslash moiumli ngoumlocircoslashi ntildeoagraveng giaucirci thoaugravet an laiumlc

2 Hoiumlc thuyeaacutet Boagrave-taugravet trong soumliuml nghieaumlp Hoaegraveng phaugravep

Hiearingu bieaacutet veagrave kinh taiumlng Pali vaoslash Ntildeaiumli thoumloslasha caagraven thieaacutet nhieagraveu trong vieaumlc naacircng cao lyugrave toumlocircucircng Boagrave-taugravet cuotildeng nhouml nghoacutea lyugrave Ntildeaiumli-thoumloslasha baugravet-nhaotilde ba-la-maaumlt laoslash raaacutet thaacircm saacircu moaumlt nghieacircn coumlugraveu ntildeocircn giaucircn khoacircng thearing ntildeaugravep oumlugraveng ntildeoumlocirciumlc nhu caagraveu ngoumlocircoslashi tham hoiumlc Chuugraveng ta cougrave thearing nghieacircn coumlugraveu nhoumlotildeng chuucirc ntildeeagrave Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng naoslashy toumloslash moiumli phiacutea cuucirca phaacircn tiacutech ngoumlotilde nghoacutea biearingu toumlocirciumlng vaoslash thaacircm nhaaumlp

Keaacutet kuaaumln 500

choumlugraveng nghieaumlm (tri haoslashnh hocirciumlp nhaaacutet) Ntildeieagraveu naoslashy ntildeooslashi houcirci Boagrave-taugravet phaucirci daaacuten migravenh vaoslasho soumliuml nghieaumlp hoaegraveng phaugravep vaoslash ntildeoagraveng soumliuml OumlUgraveng duiumlng Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-Khoacircng

1 Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng vaoslash Quan ntildeiearingm Caugrave nhaacircn cuotildeng nhouml Xaotilde hoaumli

Phaugravep thoaiumli Taugravenh-khoacircng do Ntildeoumlugravec Phaaumlt daiumly naegravem ocircucirc hoiumlc thuyeaacutet Voacirc ngaotilde vaoslash Duyeacircn khocircucirci Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde cho chuugraveng ta moaumlt quan ntildeiearingm hoaoslashn haucirco veagrave caugrave nhaacircn vaoslash theaacute giocircugravei Vigrave theaacute moaumlt soumliuml thaaumlt khoacircng thearing phuucirc nhaaumln ntildeoumlocirciumlc laoslash Phaaumlt giaugraveo khoacircng bao giocircoslash bi quan vaoslash yeaacutem theaacute ocircucirc baaacutet coumlugrave thocircoslashi ntildeaiumli naoslasho cheaacute ntildeoauml naoslasho duoslash quaugrave khoumlugrave hieaumln taiumli hoaeumlc toumlocircng lai trong vaecircn hoaugrave phoumlocircng taacircy hay chaacircu augrave

Theo hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng Phaaumlt giaugraveo luoacircn mocircucirc con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet Phaaumlt giaugraveo khoacircng houmlugravea ntildeoumla con ngoumlocircoslashi leacircn cootildei trocircoslashi hoaeumlc thaecircng hoa thieacircn ntildeaoslashng hay ntildeoaiuml xuoaacuteng caucircnh giocircugravei ntildeogravea nguiumlc Phaaumlt giaugraveo khoacircng chaelig houmlocircugraveng daatilden con ngoumlocircoslashi bieaacutet rootilde chiacutenh migravenh laoslash ai taiumli sao vograve aaacutey ntildeau khoaring maoslash cooslashn chaelig ra con ntildeoumlocircoslashng giaucirci thoaugravet neaacuteu vograve aaacutey muoaacuten ntildei Theo Phaaumlt giaugraveo giaucirci thoaugravet khoacircng cougrave nghoacutea laoslash giuugravep con ngoumlocircoslashi troaacuten khoucirci cuoaumlc ntildeocircoslashi naoslashy maoslash laoslash houmlocircugraveng daatilden con ngoumlocircoslashi ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng haoslashng ngaoslashy ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei vograve aaacutey vocircugravei naecircm uaaringn phaucircn chieaacuteu vaoslash ntildeoaacutei maeumlt vocircugravei higravenh toumlocircugraveng cuucirca thaaumlt taiumli nhouml thograve Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash giaucirci thoaugravet ntildeoumlocirciumlc xaacircy doumliumlng treacircn tueauml giaugravec vaoslash soumliuml thaaacuteu hiearingu cuucirca triacute tueauml chaacircn thaaumlt Vocircugravei tueauml giaugravec nhouml vaaumly Boagrave-taugravet thoaugravet khoucirci caugravec trougravei buoaumlc ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc boagrave ntildeeagrave kieacircn coaacute noatilde loumliumlc thaoslashnh taacircm tu taaumlp vaoslash

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 501

phuiumlng soumliuml nhaacircn loaiumli khoacircng mong caagraveu oumlocircugravec muoaacuten soumliuml ntildeeagraven ocircn

Ntildeoumlugraveng veagrave maeumlt tieaacuten boauml cuucirca vaecircn minh vaaumlt chaaacutet con ngoumlocircoslashi cougrave thearing bay leacircn maeumlt traecircng sao hoaucirc hoaeumlc chigravem doumlocircugravei ntildeaugravey ntildeaiumli doumlocircng saugraveng taiumlo ra bom nguyeacircn toumlucirc kyotilde thuaaumlt khoa hoiumlc kyotilde thuaaumlt veauml tinh nhaacircn taiumlo Caoslashng nhieagraveu thaoslashnh ntildeaiumlt ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc trong theaacute giocircugravei naoslashy thigrave caoslashng nhieagraveu khuucircng hoaucircng maoslash con ngoumlocircoslashi phaucirci ntildeoaacutei maeumlt

Chiacutenh logravech soumlucirc nhaacircn loaiumli laoslash logravech soumlucirc truy tigravem ntildeoaacutei toumlocirciumlng cuucirca chaacircn lyugrave an laiumlc vaoslash haiumlnh phuugravec thigrave hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng chiacutenh laoslash ntildeoaacutei toumlocirciumlng cho muiumlc ntildeiacutech cao thoumlocirciumlng ntildeougrave

Tin toumlocircucircng voumlotildeng chaeacutec hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng laoslash neagraven taucircng khoacircng chaelig cho theaacute kyucirc XXI maoslash cooslashn ocircucirc nhoumlotildeng theaacute kyucirc keaacute tieaacutep vocircugravei muiumlc ntildeiacutech xaacircy doumliumlng thaecircng hoa vaoslash caucirci thieaumln con ngoumlocircoslashi vaoslash xaotilde hoaumli cuotildeng nhouml ngoumlocirciumlc laiumli con ngoumlocircoslashi vaoslash xaotilde hoaumli phaucirci xaacircy doumliumlng thaecircng hoa vaoslash caucirci thieaumln nhoumlotildeng gigrave maoslash voacirc tigravenh hay coaacute yugrave hoiuml laoslashm maaacutet ntildei

Taugravenh-khoacircng laoslash caugravenh coumlucirca cho chuugraveng ta haoslashnh ntildeoaumlng ntildeuugraveng vocircugravei baucircn chaaacutet chaacircn thaaumlt 2 Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng vaoslash Khoa hoiumlc

Cuotildeng thaaumlt thuugrave vograve chuugrave yugrave raegraveng nhoumlotildeng nghieacircn coumlugraveu phaugravep thoaiumli Taugravenh-khoacircng trong Phaaumlt giaugraveo caugravec nhaoslash khoa hoiumlc ntildeaotilde ntildei ntildeeaacuten keaacutet luaaumln raegraveng Taugravenh-khoacircng laoslash toumlocircng oumlugraveng vocircugravei khoa hoiumlc bocircucirci caucirc hai khoa hoiumlc vaoslash

Keaacutet kuaaumln 502

Taugravenh-khoacircng cougrave nhieagraveu ntildeiearingm toumlocircng ntildeoagraveng728

Ngoumlocircoslashi ta nougravei raegraveng nhoumlotildeng nhaoslash khoa hoiumlc nguyeacircn toumlucirc ntildeaotilde khaugravem phaugrave ra nguyeacircn lyugrave raegraveng vaaumlt chaaacutet ntildeoumlocirciumlc khai thaugravec thaoslashnh naecircng loumlocirciumlng vaoslash naecircng loumlocirciumlng cuoslashng vaaumlt chaaacutet ntildeougrave xuaaacutet hieaumln nhouml hai nhoumlng thaaumlt ra chuugraveng chaelig laoslash moaumlt ntildeocircn vograve gioaacuteng nhouml chaacircn lyugrave theo Phaaumlt giaugraveo laoslash Taugravenh-khoacircng Ntildeougrave laoslash choumlugraveng minh cuucirca soumliuml voacirc thoumlocircoslashng

Nghieacircn coumlugraveu so saugravenh hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng vaoslash moaumlt vaoslashi saeacutec thaugravei ntildeaeumlc thuoslash cuucirca khoa hoiumlc ntildeaotilde choumlugraveng toucirc nhoumlotildeng ntildeiearingm noaringi baaumlt gioaacuteng nhau Ntildeaacircy laoslash thaoslashnh coacircng locircugraven cuucirca nhaoslash khoa hoiumlc hieaumln ntildeaiumli ntildeaotilde ntildeoaacutei phougrave phong traoslasho vaoslash thay ntildeoaringi ntildeearing tieaacuten hoaugrave nguyeacircn lyugrave trao ntildeoaringi vaaumlt chaaacutet thaoslashnh naecircng loumlocirciumlng Ntildeieagraveu naoslashy gioaacuteng nhouml soumliuml khauacuteng ntildeogravenh cuucirca Taacircm kinh (HŸdaya Sacirctra) ntildeaotilde phaacircn tiacutech nguyeacircn nhaacircn lsquosaeacutecrsquo khoacircng khaugravec vocircugravei lsquovoacirc saeacutecrsquo hoaeumlc lsquokhoacircngrsquo saeacutec vaoslash khoacircng thigrave ntildeoagraveng nhau nhouml sau ldquoSaeacutec chauacuteng khaugravec vocircugravei khoacircng vaoslash khoacircng chauacuteng khaugravec vocircugravei saeacutec Saeacutec ntildeoagraveng vocircugravei khoacircng vaoslash khoacircng ntildeoagraveng vocircugravei saeacutecrdquo (色不異空空不異色色即是空空即是色)729

Khoa hoiumlc hieaumln ntildeaiumli chaaacutep nhaaumln lsquosaeacutecrsquo nhouml lsquonaecircng loumlocirciumlngrsquo vaoslash lsquonaecircng loumlocirciumlngrsquo nghoacutea laoslash lsquosaeacutecrsquo Ntildeaacircy laoslash minh hoaiuml baegraveng pheugravep aaringn duiuml trong viacute duiuml naecircng loumlocirciumlng cuucirca

728 Xem Buddhism and Science Buddhasa P Kirthisinghe ed Delhi

Motilal Banarsidass Rpt 1996 trang 8-11 17 40 92 103 amp 146 trocircucirc ntildei

729 般若波羅密多心經 佛學業書 台鸞 一九九八 trang 134

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 503

thaugravec noumlocircugravec chaiumly tua-bin730 ntildeearing saucircn xuaaacutet ntildeieaumln Ntildeieaumln cung caaacutep moaumlt soaacute naecircng loumlocirciumlng cho ntildeoaumlng cocirc oumlugraveng duiumlng ntildeieaumln Nguyeacircn lyugrave naoslashy trong thaoslashnh ngoumlotilde Phaaumlt giaugraveo ntildeaotilde choumlugraveng minh maiumlnh meotilde raegraveng moaumlt caugravech toumliuml nhieacircn nhocircoslash thoumliumlc taiumli cuucirca Taugravenh-khoacircng chuugraveng ta haoslashm ocircn soumliuml hieaumln houmlotildeu cuucirca chuugraveng ta trong theaacute giocircugravei naoslashy nhouml ngaoslashi Long-thoiuml ntildeaotilde khauacuteng ntildeogravenh

ldquoVocircugravei Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc cougrave thearing sanh khoacircng cougrave Taugravenh-khoacircng taaacutet caucirc khoacircng thearing sanhrdquo731

Ntildeaiumli-thoumloslasha cho raegraveng taaacutet caucirc hieaumln toumlocirciumlng cougrave hai 1) beacircn trong 2) beacircn ngoaoslashi Beacircn ngoaoslashi mocircucirc cho naecircm caecircn beacircn trong Giaugravec quan thoumlugrave saugraveu phocirci baoslashy tiacutenh chaaacutet beacircn trong Khuynh houmlocircugraveng vaoslash soumliuml ntildea daiumlng bao la trong phaiumlm vi theaacute giocircugravei cougrave baucircn chaaacutet coaacute houmlotildeu cuucirca thoumliumlc taiumli chaacircn nhouml (TathAringtAring) Khi chuugraveng ta oumlugraveng duiumlng ntildeieagraveu naoslashy trong soumliuml toumlocircng taugravec cuucirca ntildeieaumln chuugraveng ta thaaacutey trong baucircn chaaacutet caecircn baucircn khoacircng cougrave xuaaacutet hieaumln cuotildeng khoacircng cougrave bieaacuten maaacutet nhoumlng vaatilden xuaaacutet hieaumln vaoslash bieaacuten maaacutet toumlocircng quan theo nguyeacircn lyugrave Duyeacircn khocircucirci

Nhoumlotildeng giai ntildeoaiumln keaacute tieaacutep trong tieaacuten trigravenh khoa hoiumlc toumloslash thocircoslashi ntildeaiumli cuucirca Anaxagoras thigrave trong kinh Phaaumlt ntildeaotilde moacirc taucirc sinh ntildeoaumlng voacirc soaacute caugravec ngoacirci sao vaoslash heauml thoaacuteng

730 Maugravey hoaeumlc ntildeoaumlng cocirc chaiumly baegraveng baugravenh xe quay bocircucirci dooslashng noumlocircugravec hocirci noumlocircugravec khoacircng khiacute hoaeumlc hocirci 731 The Middle Treatise (T 1564 taaumlp 30 do ngaoslashi Coumlu-ma-la-thaaumlp [KumAringrajneva] dogravech naecircm 409) xxiv 14 NAringgAringrjunarsquos Twelve Gate Treatise viii Boston D Reidel Publishing Company 1982 cuotildeng xem Empty Logic Hsueh Li Cheng Delhi Motilal Banarsidass 1991 trang 43

Keaacutet kuaaumln 504

vuotilde truiuml Khoa hoiumlc mocircugravei ntildeaotilde ntildeoagraveng yugrave khaugravei nieaumlm ntildeoaumlng loumliumlc cuucirca vaaumlt chaaacutet doumliumla treacircn luaaumlt toacutenh cuucirca vaaumlt lyugrave hoiumlc coaring ntildeiearingn xa xoumla Quan ntildeiearingm thuyeaacutet soumlugravec soaacuteng trong khoa hoiumlc ntildeoaacutei ngoumlocirciumlc laiumli vocircugravei giaucirc thuyeaacutet cuucirca Darwin ntildei ntildeeaacuten chuucirc troumlocircng raegraveng taaacutet caucirc nhoumlotildeng tieaacuten trigravenh thuyeaacutet tieaacuten hougravea ntildei toumloslash giai ntildeoaiumln thaaacutep nhaaacutet ntildeeaacuten cao nhaaacutet ntildeaotilde minh hoiumla soumliuml mocircucirc ra toumloslash toumloslash trong theaacute giocircugravei giaugravec quan cougrave naecircng loumliumlc toagraven taiumli troumlocircugravec ntildeougrave cuucirca taacircm732

3 Hoiumlc thuyeaacutet Taugravenh-khoacircng trong soumliuml Trao ntildeoaringi laatilden nhau gioumlotildea caugravec Toacircn giaugraveo

Taaacutet caucirc toacircn giaugraveo thaagraven hoiumlc ntildeeagraveu cho laoslash cougrave thoumliumlc thearing toaacutei haaumlu trong Thoumlocirciumlng-ntildeeaacute Chuugravea trocircoslashiTrong Do-thaugravei goiumli laoslash ntildeaaacuteng Yahweh trong ntildeaiumlo Hoagravei goiumli laoslash ntildeaaacuteng Allah trong ntildeaiumlo Hindu goiumli laoslash thaagraven divideiva Vibdquoœu vaoslash Phaiumlm-thieacircn Thieacircn chuugravea giaugraveo goiumli laoslash Thoumlocirciumlng ntildeeaacute hay Chuugravea-trocircoslashi Ntildeaacircy laoslash nhoumlotildeng ntildeieagraveu baeacutet nguoagraven toumloslash Ntildeoumlugravec Phaaumlt Nguyeacircn thuucircy hoaeumlc nguyeacircn lyugrave neagraven taucircng cuucirca ntildeocircoslashi soaacuteng (baugraveo thaacircn ntildeaiumlt ntildeoumlocirciumlc Thoumliumlc taiumli toaacutei haaumlu)

Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde thoumloslasha nhaaumln raegraveng chaacircn lyugrave tuyeaumlt ntildeoaacutei trong taaacutet caucirc quy luaaumlt toacircn giaugraveo trong vuotilde truiuml naoslashy ntildeoumlocirciumlc ntildeogravenh danh bocircucirci nhoumlotildeng teacircn khaugravec nhau trong heauml thoaacuteng cuucirca hoiuml laoslash voacirc saeacutec voacirc haiumln khoacircng cougrave maoslashu saeacutec hoaeumlc Taugravenh-khoacircng (divideacircnyatAring)

Nghieacircn coumlugraveu nhoumlotildeng heauml thoaacuteng thaagraven hoiumlc ntildea daiumlng vaoslash phaugravep thoaiumli Taugravenh-khoacircng nhouml trong Phaaumlt giaugraveo Ntildeaiumli-thoumloslasha ntildeaotilde giuugravep chuugraveng ta hiearingu neagraven taucircng chung cuucirca taugravenh

732 C Egerton Buddhism and Science Sarnath 1959 trang 9

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 505

ntildeoagraveng nhaaacutet soaacuteng ntildeoaumlng cuucirca ntildea toacircn giaugraveo ngay caucirc khoacircng loaiumli boucirc chuucirc nghoacutea tuyeaumlt ntildeoaacutei (chuugravea trocircoslashi) trong moatildei heauml thoaacuteng toacircn giaugraveo ntildea thaagraven

Taugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacutei chauacuteng nhoumlotildeng khoacircng phuucirc ntildeogravenh maoslash cooslashn cho pheugravep moatildei toacircn giaugraveo tuyeacircn boaacute ntildeaaacuteng toaacutei thoumlocirciumlng doumlocircugravei daiumlng chuugravea trocircoslashi Ntildeieagraveu naoslashy ntildeaotilde traucirc locircoslashi raegraveng ntildea toacircn giaugraveo seotilde thaaacuteu trieaumlt hiearingu nhau hocircn khi cougrave soumliuml hiearingu hieaumln cuucirca Taugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacutei phocirci baoslashy

Phoumlocircng caugravech thaaumlt deatilde ntildeearing phaugrave vocircotilde neagraven taucircng chaaacutep thuucirc vaoslasho higravenh thoumlugravec truyeagraven thoaacuteng cuucirca moaumlt ntildeaaacuteng Saugraveng taiumlo duy nhaaacutet ndash Thoumlocirciumlng ntildeeaacute cuucirca soumliuml ntildeoagraveng nhaaacutet vuotilde truiuml soaacuteng ntildeoaumlng cuucirca taaacutet caucirc toacircn giaugraveo laoslash chuugraveng ta neacircn chaaacutep nhaaumln Taugravenh-khoacircng nhouml moaumlt nguyeacircn lyugrave nhaaacutet thearing aaringn taoslashng doumlocircugravei ntildeocircoslashi soaacuteng cuucirca caugravec baaumlc nhouml Phaiumlm thieacircn Thoumlocirciumlng ntildeeaacute Thay vigrave tranh nhau veagrave chuucirc nghoacutea higravenh thoumlugravec thigrave chuugraveng ta phaucirci cougrave lyugrave triacute bieaacutet raegraveng caagraven phaucirci phaugravet triearingn vaoslash thaecircng hoa soumliuml hiearingu bieaacutet veagrave vaecircn hoaugrave vaoslash logravech soumlucirc ntildeearing ntildeaugravenh tan nhoumlotildeng maacircu thuaatilden gioumlotildea caugravec toacircn giaugraveo

Hoiumlc thuyeaacutet Tam thaacircn Phaaumlt ntildeaotilde ntildeoumla ra moaumlt locircoslashi ntildeeagrave nghograve veagrave nguyeacircn lyugrave Taugravenh-khoacircng tuyeaumlt ntildeoaacutei nhouml phaugravep thaacircn phaugravet triearingn lyugrave taugravenh naoslashy seotilde thaaumlt soumliuml giuugravep iacutech trong soumliuml hiearingu bieaacutet hoatilde toumlocircng gioumlotildea caugravec toacircn giaugraveo

Trieaacutet hoiumlc Phaaumlt giaugraveo ngaoslashy nay cougrave khuynh houmlocircugraveng giuugravep taaacutet caucirc chuugraveng ta nhaaumln thoumlugravec ntildeearing giaucirci quyeaacutet nhoumlotildeng khaugravec bieaumlt beagrave ngoaoslashi cuucirca ntildea toacircn giaugraveo higravenh thoumlugravec chuucirc nghoacutea truyeagraven thoaacuteng vaoslash chia seucirc quan ntildeiearingm toumlocircng ntildeoaacutei

Keaacutet kuaaumln 506

cuucirca thoumliumlc thearing beacircn trong vaoslash biearingu hieaumln higravenh thoumlugravec beacircn ngoaoslashi ntildeearing ntildeaaringy maiumlnh soumliuml ntildeoaoslashn keaacutet tinh thaagraven vaoslash soumliuml hiearingu bieaacutet toaacutet hocircn treacircn traugravei ntildeaaacutet naoslashy

-- --

DANH HIEAumlU CAUgraveC BOAgrave TAUgraveT TRONG TIEAacuteNG PHAIumlN VAOslash TRUNG-HOA733

An-laaumlp-haiumlnh Boagrave-taugravet

SupratisEcirchitacariora Bodhisattva

安立行菩薩 An li xing pu sa

Baaacutet-houmlu-toumlugravec Boagrave-taugravet Aniksiptadhura Bodhisattva

不休息菩薩 Bu xiu xi pu sa

Baucirco-choumlocircucircng Boagrave-taugravet RatnapAringœi Bodhisattva 寶掌菩薩 Bao zhang pu sa

Baucirco-nguyeaumlt Boagrave-taugravet Ratnacandra Bodhisattva

寶月菩薩 Bao yue pu sa

Baucirco-quang Boagrave-taugravet Ratnaprabha Bodhisattva

寶光菩薩 Bao guang pu sa

Baucirco-tiacutech Boagrave-taugravet RatnAringkara Bodhisattva 寶積菩薩 Bao ji pu sa

Baucirco-togravenh Boagrave-taugravet Ratnaviplusmnuddha

Bodhisattva 寶淨菩薩 Bao jing pu

sa

Dieaumlu-aacircm Boagrave-taugravet Gadgadasvara Bodhisattva

妙音菩薩 Miao yin pu sa

Di-laeumlc Boagrave-taugravet Maitreya Bodhisattva 彌勒菩薩 Di lie pu sa Doumlocirciumlc-thoumlocirciumlng

Boagrave-taugravet Bhaibdquoajyasamudgata

Bodhisattva 藥上菩薩 Yao shang

pu sa

Doumlocirciumlc-voumlocircng Boagrave-taugravet BhaibdquoajyarAringja Bodhisattva

藥王菩薩 Yao wang pu sa

Dootildeng-thiacute Boagrave-taugravet PralAringnaplusmnacircra Bodhisattva

勇施菩薩 Yong shi pu sa

Hieagraven-thuucirc Boagrave-taugravet BhadrapAringla Bodhisattva

賢首菩薩 Hsien Tu pu sa

Hoa-ntildeoumlugravec Padmaplusmnrne Bodhisattva 華德菩薩 Hua de pu

733 Xem 妙 法 蓮 華 經 佛 教 經 典 八 佛 教 慈 悲 復 務 中 心 香 港 一 九 九 四

Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 508

Boagrave-taugravet sa Houml-Khoacircng-taiumlng

Boagrave-taugravet AumlkAringśagarbha Bodhisattva

虛空藏菩薩 Xu kong zang pu sa

Kieacircn-maotilden Boagrave-taugravet DhŸtiparipacircrna

Bodhisattva 堅滿菩薩 Jian man pu

sa Kim-coumlocircng-thuucirc

Boagrave-taugravet VajrapAringœne Bodhisattva 金剛手菩薩 Jin gang

shou pu sa Maotilden-nguyeaumlt

Boagrave-taugravet Pacircrœacandra Bodhisattva

滿月菩薩 Man yue pu sa

Ntildea-baucirco Boagrave-taugravet Prabhacirctaratna Bodhisattva

多寶菩薩 Duo bao pu sa

Ntildeaiumli-loumliumlc Boagrave-taugravet MahAringvikrAringmin

Bodhisattva 大力菩薩 Da li pu sa

Ntildeaiumli-Nhaiumlo-thuyeaacutet Boagrave-taugravet

MahAringpratibhAringna Bodhisattva

大樂說菩薩 Da yue pu sa

Ntildeaiumli-theaacute-chiacute Boagrave-taugravet

MahAringsthAringmaprAringpta Bodhisattva

大勢至菩薩 Da shi zhi pu sa

Nhaaacutet-thieaacutet Chuugraveng sanh Haelig-kieaacuten

Boagrave-taugravet

Sarvasattvapriyadarplusmnana Bodhisattva

一切眾生喜見菩薩

Yi qie zhong

sheng xi jian pu sa

Ntildeogravea-taiumlng Boagrave-taugravet Kbdquoitigarbha Bodhisattva

地藏菩薩 Di zang pu sa

Phaaumlt-aacircm Boagrave-taugravet Buddhaghosa Bodhisattva

佛音菩薩 Fo yin pu sa

Phoaring-hieagraven Boagrave-taugravet Samantabhadra Bodhisattva

普賢菩薩 Pu xian pu sa

Quang-chieaacuteu-trang-nghieacircm-toumlocircugraveng Boagrave-taugravet

VairocanarAringplusmnmipratimaUgraveOslashitadhvajarAringjan

Bodhisattva

光照莊嚴相菩薩

Guang zhao zhuang yan xiang pu sa

Quaugraven-theaacute-aacircm Boagrave-taugravet

Avalokiteplusmnvara Bodhisattva

觀世音菩薩 Guang shi yin pu sa

Thoumlocirciumlng-haiumlnh Boagrave-taugravet

ViplusmnibdquoEcircacAringritra Bodhisattva

上行菩薩 Shang xing pu sa

Thoumlocircoslashng-Baaacutet-khinh Boagrave-taugravet

SadAringparibhacircta Bodhisattva

常不輕菩薩 Chang bu qing pu sa

Tinh-tieaacuten Nityodyukta 精進菩薩 Chang jing

Danh hieaumlu Boagrave-taugravet 509

Boagrave-taugravet Bodhisattva jin pu sa

Togravenh-haiumlnh Boagrave-taugravet ViplusmnusshacAringritra

Bodhisattva 淨行菩薩 Jing xing pu

sa

Togravenh-nhaotilden Boagrave-taugravet Vimalanetra Bodhisattva

淨眼菩薩 Jing yan pu sa

Togravenh-taiumlng Boagrave-taugravet Vimalagarbha Bodhisattva

淨藏菩薩 Jing zang pu sa

Trigrave-ntildeogravea Boagrave-taugravet DhAringcaUgraveiUacutedhara

Bodhisattva 持地菩薩 Chi de pu

sa Triacute-tiacutech Boagrave-taugravet PrajntildeAringkacircEcirca Bodhisattva 智積菩薩 Zhi ji pu sa Tuugrave-voumlocircng-hoa

Boagrave-taugravet NakbdquoatrarAringjasaUacutekusuinitAringbhijntildea Bodhisattva

宿王華菩薩 Su wang hua pu sa

Vaecircn-thuoslash-souml-locirciumli Boagrave-taugravet

Mantildejuplusmnri Bodhisattva 文殊師利菩

薩 Wen su shi

li pu sa

Vieaumlt-tam-giocircugravei Boagrave-taugravet

TrailokyarikrAringmin Bodhisattva

越三界菩薩 Yue san jia pu sa

Voacirc-bieacircn Boagrave-taugravet AnantacAringritra Bodhisattva

無邊菩薩 Wu bian pu sa

Voacirc-loumlocirciumlng-loumliumlc Boagrave-taugravet

AnantavikrAringmin Bodhisattva

無量力菩薩 Wu liang li pu sa

Voacirc-Taaumln-yugrave Boagrave-taugravet Akbdquoayamati Bodhisattva

無盡意菩薩 Wu jin yi pu sa

509

SAUgraveCH THAM KHAUcircO

I NGUOAgraveN CHIacuteNH A Commentary on the Twelve Gate Treatise Shih-erh-men-lun-su Chi-Tsang (T 1825) A Treasury of Mahāyāna Sūtras mdash Selections from the MahāratnakūEcirca Sūtra ed by GCC Chang Tr from the Chinese by the Buddhist Association of the United Sates Pennsylvania and London 1983 AbdquoEcircasāhasrikā-prajntildeāpāramitā-sūtra or The Eight Thousand Verse Prajntildeā Sūtra (八 千 頌 般 若 波 羅 密 經) extant in the following three translations 1) Hsiao-pirsquon-pan-jo-po-lo-mi-ching (小 品 般 若 波 羅 密 經) translated by Kumārajneva from AbdquoEcircasāhasrikā-prajntildeāpāramitā-sūtra (8000 Verse prajntildeā sūtra) in 408 Taisho 8 (No 227) Taisho 8 (No 227) 2) Mo-ho-pan-jo-po-lo-mi-ching (大 品 般 若 經) (The Large Prajntildeā Text) or (般 若 波 羅 密 經) translated by Kumārajneva from (27 fascs) translated by Kumārajneva from the PantildecaviUacuteplusmnatisāhasrikā - prajntildeāpāramitā - sūtra Taisho8 (No 223) in the year of 409 simultaneously with 大 智 度 論 3) PantildecaviUacuteplusmnatisāhasrikā - prajntildeāpāramitā - sūtra (The Twenty-five thousand Verse Prajntildeā text 二 萬

511 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng 五 千 頌 般 若 波 羅 密 經) AUgraveguttara Nikāya ed R Morris amp E Hardy 5 vols London PTS 1885-1900 ed Mrs Rhys Davids tr by FL Woodward The Book of the Gradual Sayings London PTS rpt 1955-1970 Apadāna ed by Marry E Lilley London 1925 AbdquoEcircasāhasrikāprajntildeapāramitā ed R Mitra Calcutta 1888 般 若 波 羅 密 多 心 經 佛 學 業 書 台 鸞 一 九 九 八 tr into Chinese from Sanskrit by Hsuan Tsang tr into English by Upasaka Lu Kuan-yu The Heart Sūtra (The Prajntildeā-pāramitā HŸdaya Sūtra) Taiwan Buddhist Culture Service 1994 菩 薩 瓔 珞 本 業 經 or the Sūtra on the Original Action of the Garland of the Boddhisattva (2 fasc) translated by BuddhasmŸti (Chu-fo-nien) in 376-378 Bodhisattva Vows Isitituto Lama Tzong Khapa Education Departement The Presevation of the Mahāyāna Tradition International Office September 1997 Bodhicaryāvātāra (Aumlcārya divideāntideva) Tr by Stephen Batchlor A Guide to the Bodhisattvalsquos Way of Life New Delhi 1998 Bodhisattvabhūmiaelig ed by N Dutt Vol II KP Jayaswal Research Institute Patna 1978 Bodhisattvabhūmi Skt Ed Wogihara 1971 Eng tr (of part 14 TattvārthapaEcircalam) Willis 1979 BuddhavaUacutesa ed by RMorris II London 1882 Chung-kuan-lun-su (A Commentary on the Middle

Saugravech Tham Khaucirco 512

Treatise) Chi-Tsang T 1842 Dnegha Nikāya 3 vols ed TW Rhys Davids amp JE Carpenter London PTS 1890-1911 Tr TW amp CAF Rhys Davids The Dialogue of the Buddha 3 vols Motilal 2000 Dhammapada (Pāli text and Translation) tr Ven Nārada Maha Thera Maha Bodhi Information and Publications Division Maha Bodhi Society of India Isipatana Deer Park Sarnath Centre 2000 妙 法 蓮 華 經 佛 教 經 典 會 佛 教 慈 慧服務中 心 香港 一九九四 Tr by Burton Watson The Lotus Sutra Colombia University Press New York 1993 Divyāvadāna ed EB Cowell amp RA Neil Cambridge 1886 Existence and Enlightenment in the LaUgravekāvatāra-sūtra (A Study in the Ontology and Epistemology of the Yogācāra School of Mahāyāna Buddhism) Florin Giripescu Sutton Sri Satguru publications Delhi-7 1992 Kathāvatthu I-II ed AC Taylor London PTS 1894-95 金 剛 般 若 波 羅 密 經 佛學業書 台鸞 一九九 八 tr into Chinese from Sanskrit by Kumarajiva tr into English by Upasaka Lu Kuan-yu The Diamond Sūtra (The Vajracchedikā Prajntildeā-pāramitā Sūtra) Taiwan Buddhist Culture Service 1994 Laœkāvatāra-sūtra ed by B Nanjio Kyoto 1923 Lalitavistara ed PLVaidya BST I 1958 Lankāvatāra-sūtra ed B Nanjio tr DT Suzuki

513 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Kyoto 1956 Mādhyamika Kārikās of Nāgārjuna ed by L de la V Poussin (Bib Budd Iv) Mūlamadhyamakakarika of Nāgārjuna Skt ed tr David J Kalupahana The Philosophy of the Middle Way Delhi 1996 Mūlamādhyamika-kārikā of Nagārjuna David J Kalupahana Delhi Motilal Banarsidass 1996 MādhyamikavŸtti ed L de la Vallee Poussin Bibliotheca Buddhica Vol IV 1902-13 Madhyānta-vibhaUgravega Tr Th Stcherbatsky Leningrad 1937 Mahāprajntildeā-Pāramitā Sūtra Skt ed tr Edward Conze The Large Sūtra on Perfect Wisdom Delhi Motilal Banarsidass rpt 1990 Mahāvastu I-III ed E Senart Paris 1882-97 Mahāyāna SūtrālaUgravekāra of AsaUgravega (A Study in Vijntildeānavāda Buddhism) Yajneshwar S Shastri Sri Satguru publications Delhi-7 1989 Mahāyāna Sūtrālaœkāra editeugrave et traduit par S Leugravevi Pari 1907 1911 Majjhima Nikāya 4 Vols ed V Trenckner R Chalmers amp Mrs Rhys Davids London PTS 1888-1925 ed Mrs Rhys Davids tr by FL Woodward The Middle Length Sayings 3 vols 1995-1994 amp 1993 London PTS Milindapantildeha ed V Trenckner London PTS 1962 Nāgārjunarsquos Philosophy as presented in the Mahā-

Saugravech Tham Khaucirco 514

prajntildeāpāramitā divideāstra by K Venkata Ramanan Bharatiya Vidya Prakashan Varanasi 1 1971 Nāgārjunarsquos Twelve Gate Treatise viii Boston D Reidel Publishing Company 1982 佛 學 業 書 (Bilingual Buddhist Series) Buddhist Culture Service 台 鸞 一 九 九 八 PrajntildeāpāramitāpiœOslashārtha I-II ed G Tucci (Minor Sanskrit Texts on the Prajntildeāpāramitā) Journal of Royal Asiatic Society 1947 Ratana Sutta (Great Book of Protections) with translation by Lionel Lokuliyana published by Ven Weragoda Sarada Maha Thero Singapore Singapore Meditation Centre 1993 SaUacuteyutta Nikāya ed M L Feen amp Mrs Rhys Davids 5 vols London PTS 1884-1898 ed Mrs Rhys Davids tr by FL Woodward The Book of the Kindred Sayings London PTS rpt 1950-1956 Selected Sayings from the Perfection of Wisdom Edward Conze Boulder 1978 Sūtra of the Past Vows of Earth Bodhisattva The Collected Lectures of Tripitaka Master Hsuan Hua tr Bhiksu Heng Ching Buddhist Text Translation Society The Institute for Advanced Studies of World Religious NY 1974 Sutta Nipata V Fausboll London PTS reprint Delhi Motilal Banarsidass 1992 Tr K R Norman The Group of the Discourses London PTS 1984 divideikbdquoāsamuccaya divideāntvideva Skt ed Vaidya 1961 Eng tr C Bendall amp WHD Rouse 1922 Ta-chih-tu-lun (大智度論 100 fascs) translated by

515 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Kumārajneva from the Mahāprajntildeāpāramitopadeplusmna-plusmnāstra ascribed to Nāgārjuna Taisho 25 (No 1509) The treatise was Nāgārjunarsquos commentary on the PantildecaviUacuteplusmnatisāhasrikā- prajntildeāpāramitā-sūtra (the 25000 divideloka Text) and Kumārajneva produced both the text and this treatise in 409 The BodhisattvapiEcircaka (Its Doctrines Practices and their Position in Mahāyāna Literature) Ulrich Pagel The Institude of Buddhist Studies Tring UK 1995 The Complete Enlightenment Trong amp Com By Charsquon Master Sheng-yen London 1999 The Diamond that cust through Illusion Thich Nhat Hanh California Parallel Press 1991 The Geneology of The Buddhas Translation of the BuddhavaUacutesa MS Bhat MV Talim Bombay 1969 The Itivuttaka ed E Windish London PTS 1889 Tr FLWoodward Ivivuttaka As It Was Said London Oxford University Press 1948 The Jātaka ed V Fausboll London PTS 1962 ed E B Cowell tr by Robert Chalmers Stories of the Buddharsquos Former Births 6 Vol Low Price Publications Delhi 52 rpt 1993 The Mahā-prajntildeā-pāramitā-plusmnāstra of Nāgārjuna (tr Kumārajneva) T 1509 Vol25 The Meaning of the Twofold Truth Erh-ti-i Chi-tsang T 1854 The Prajnāpāramitā Literature Edward Conze Tokyo 1978 The Sata-sāhasrikā Prajntildeā Pāramitā ed P Ghose

Saugravech Tham Khaucirco 516

Calcutta 1902-13 Thera-gāthā ed H Bendall Journal of Royal Asiatic Society 1883 Theri-gātha ed R Pischel London PTS 1883 Vigrahavyāvartanī of Nāgārjuna Skt ed tr Kamaleswar Bhattacharya et al The Dialectical methhod of Nāgārjuna Delhi 1990 Vinaya-piEcircaka ed H Oldenberg vol I London 1879 Visuddhimagga ed Henry Clarke Warren and Dharmānanda Delhi Motilal Banarsidass 1989 tr Bhikku Ntildeānamoli The Path Of Purification Bhadantācariya Buddhaghobdquoa Ch XX Singapore Buddhist Meditation Centre Singapore reprint by The Corporate Body of the Buddhist Educational Foundational Taiwan

517 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng

II NGUOAgraveN PHUIuml Albert Einstein Ideas and Opinions Rupa amp Co London 1973 Alfonso Verdu Early Buddhist Philosophy Delhi Motilal Banarsidass 1995 Bapat PV 2500 Years of Buddhism Ministry of Information and Broadcasting Government of India 1919 Bapat PV Vimuttimagga and Visuddhimagga Poona 1937 Beatrice Lane Suzuki Mahayana Buddhism London Fourth edition 1980 Bhandarkar RG Sects (VaibdquoUgravenavism divideaivism and Minor Religious Systems) Strassburg 1913 Bimal Krishna Matilal Epistemology Logic and Grammar in Indian Philosophical Literature Paris Mouton 1971 Bimala Chum Law A History of Pāli Literaturere Vol I Indological Book House 1983 Buddhadasa P Kirthisinghe ed Buddhism and Science Delhi Motilal Banarsidass 1996 C Egerton Buddhism and Science Sārnātha 1959 Charles Elliot Buddhism and Hinduism Vol II London 1968 Chatterjee S and Datta DM An Introduction to Indian Philosophy Calcutta 1954 Choong Mun-Keat The Notion of Emptiness in Early Buddhism Delhi Motilal Banarsidass 2000 Chopra N Contribution of Buddhism to World

Saugravech Tham Khaucirco 518

Civilization and Culture Delhi S Chand amp Co 1983 Daisetz Teitaro Suzuki Outlines of Mahayana Buddhism New York sixth reprint 1977 Daisetz Teitaro Suzuki Studies in the Lankavatara Sutra (One of the most important Texts of Mahāyāna Buddhism in which almost all its principal Tenets are presented including the teaching of Zen) Delhi Motilal Banarsidass 2000 Damien Koewn The Nature of Buddhist Ethics London The Machillan Press 1992 Dasgupta S N A History of Indian Philosophy Vol I Cambridge 1963 Davids T W Rhys Buddhist India Delhi Motilal Banarsidass rpt1993 Davids TW Rhys The History and Literature of Buddhism Susil Gupta Ltd Calcutta 1952 Dutt N Aspects of Mahayana Buddhism and Its Relation to Hinayana London Luzac amp Co 1930 Dutt N Mahayana Buddhism Delhi 1978 Ed Donald S Lopez Jr and Steven C Rockefeller The Christ and the Boddhisattva Sri Satguru Publications Delhi-7 1992 Edmunds AJ Gospels (Buddhist and Christian Gospels) Tokyo 1905 Edward Conze ed Buddhist Scripture England 1959 Edward Conze A short History of Buddhism George Allen amp Unwin LTD London 1980 Edward Conze Buddhism Its Essence and Development Delhi 1994

519 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Edward Conze Text Sources and Bibliography of the Prajntildeā-pāramitā-hŸdaya Journal of Royal Asiatic Society 1948 Edward Conze Thirty Years of Buddhist Studies Bruno Cassier (Publisher) LTD Oxford London 1967 Edward J Kormondy Concept of Ecology Prenticehall of India Private Limited New Delhi 110001 1991 Ehrlich Paul R and Ehrlich Anna H Population Resources Environmental San Francisco Freeman 1972 Fernando Tola Carmen Dragonetti On Voidness (A Study of Buddhist Nihilism) Delhi Motilal Banarsidass 1995 Fritjof Capra The Turning Point London Flamingo 9th rpt 1982 Fukui Bunyū A Historical Study on the Prajntildeā Heart Sūtra Tokyo Shunjūsha 1987 G Sutton Existence and Enlightenment in the Lankavatara Sutra New York 1991 Gandhi MK In Search of the Suprems vol I Navajivan publishing House Ahmedabad 1962 Gandhi MK Prayer Navajivan publishing House Ahmedabad Garbe R Christentum (Indien und das Christenthum) Tubingen 1914 Garma CC Chang Buddhist Teaching of Totality Great Britain The Pennsylvania State University 1972

Saugravech Tham Khaucirco 520

Gunapala Dharmasiri Fundamentals of Buddhist Ethics The Buddhist Research Society Singapore 1986 Hajime Nakamura Indian Buddhism A Bibliographical Survey Delhi MLBD rpt 1983 Har Dayal The Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanskrit Literature Delhi Motilal Banarsidass rpt 1999 Hardy R S A Manual of Buddhism Varanasi 1967 Henepola Gunaratana The Path of Serenity and Insight Delhi Motilal Banarasidass 1985 Hsueh Li Cheng Empty Logic Delhi Motilal Banarsidass 1991 Huntington CW with Geshe Namgyal Wangchen The Emptiness of Emptiness Delhi Motilal Banarsidass 1992 Huntington CW An Introduction to Early Indian Mādhyamika London 1957 I-Ching lsquodivideūnyatā and Paradigm-Shift Dialogue between Buddhism and Sciencersquo included in divideramaUgravea Vidyā Studies in Buddhism Prof Jagannath Upadhyaya Commemoration Volume I Sarnath Varanasi India Central Institute of Higher Tibetan Studies 1987 pp 81-100 Isaline B Horner The Early Buddhist Theory of Man Perfected A Study of the Arahanta London Williams amp Northgate Ltd 1979 Jayatillaka KN Early Buddhist Theory of Knowledge Delhi Motilal Banarsidass 1963

521 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Junjiro Takakusu The Essentials of Buddhist Philosophy Honolulu 1947 Krsquouei-chi (632-682) Suttle Complement on the Mahāprajntildeāpāramitā-hŸdaya-sūtra Taisho 33 (No 1710) Kanai Lal Hazra The Rise and Decline of Buddhism in India Munshiram MPublishers 1995 Karunaratane WS The Theory of Causality Colombo 1978 Karunaratne WS Buddhism its Religion and Philosophy Buddhist Research Society Singapore 1988 Kern H Manual of Indian Buddhism published in Karl J Trubnerrsquos Classical Research Series-Strassburg 1898 ed CMani Bharti Ya Kala Prakashah Delhi rpt 1992 Kimura Taiken Japanese ed tr by T Quang Do Dai thua Phat giao Tu tuong luan Sai gon 1969 Kimura Taiken Japanese ed tr by T Quang Do Tieu thua Phat giao Tu tuong luan tap II Sai gon 1979 Kogen Mizuno with a foreword by JW de Jong Essentials of Buddhism Tokyo 1996 Kogen Mizuno Basic Buddhist Concepts tr Charles S Terry and Richard L Gage Tokyo 4th rpt 1994 Krishnamurti J Education and the Signification of Life Krishnamurti Foundation India 1994 L A de Silva The Four Essential Doctrines of Buddhism Colombo 1948

Saugravech Tham Khaucirco 522

La Vallee Poussin L de Bodhisattva Encyclopedia of religion and ethics 2 739-753 1916 Leslie S Kawamura ed amp introduced The Boddhisattva Doctrine in Buddhism Sri Satguru Publications Delhi-7 1997 M Mc Govern An Introduction to Mahayana Buddhism London 1922 Marion L Matics (Tr) Entering the Path of Enlightenment London George Allen and Unwin 1970 Masao Abe Buddhism and Interfaith Dialogue Ed Steven Heine Hong Kong 1995 McMrindle JM India (Ancient India) London 1877 Minh Chi - Ha Thuc Minh Dai Cuong Triet Hoc Dong Phuong Truong Dai hoc Tong Hop TPHCM 1993 Mittal K K Vijntildeavada (Yogacara) and its Tradition Delhi 1993 Mittal KK Sunyavada Delhi 1993 Murti TRV The Central Philosophy of Buddhism A Study of the Mādhyamika System Delhi Harper Collins 1998 Musashi Tachikawa An introduction to the philosophy of Nāgārjuna Delhi 1997 Myers PVN General History Boston 1919 Nakamura H Indian Buddhism Delhi Motial Banarsidass rpt 1996 Nalinaksha Dutt Buddhist Sects in India Motilal Banarsidass 2nd rpt 1978

523 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Nathan Katz Buddhist Images of Human Perfect Motilal Banarsidass 1982 Obermiller E A Study of the Twenty Aspects of divideūnyatā Idian Historical Quarterly Vol IX 1933 Pande Govind Chandra Studies in the Origins of Buddhism Delhi Motilal Banarsidas 1995 Paul Williams Mahāyāna Buddhism-The Doctrinal Foundation New York 4th rpt 1998 Paul Williams Studies on the philosophy of the Bodhicaryavatara Altruism and Reality Delhi Motilal Banarsidas 2000 Peter Harvey An Introdution to Buddhism Delhi Munshiram Manoharlal 1990 Prabhu RK and Rao UR The Mind of Mahatma Gandhi Navajivan publishing House Ahmedabad 1969 Radhakrishnan Indian Philosophy 2 Vols Delhi 1993 Rahula S Walpola What the Buddha taught Buddhist Cultural Centre Srilanka 1996 Ramanan V Nagarjunarsquos philosophy Delhi 1978 Richard F Gombrich How Buddhism Began Munshiram Manoharlal Publishers Pvt Ltd 1997 Richard G Sunyata Objective referent or via negative Religious studies 14 (2) 251-260 1978 Rogers RA A Short History of Ethics London 1962 S Rinpoche C Mani ed with Introduction by TRV Murti Mādhyamika Dialectic and the

Saugravech Tham Khaucirco 524

Philosophy of Nāgārjuna (The Dalai Lama Tibetan Indology Studies vol I) Sarnath 1977 Sangharakshita The Eternal Legacy Tharpa Publications London 1985 Sharma T R An Introduction to Buddhist Philosophy Delhi Eastern Book Linkers 1994 Shohei Ichimua Buddhist Critical Spirituality Prajntildeā and divideūnyatā Delhi Motilal Banarsidass 2001 Sir Charles Eliot Hinduism and Buddhism Routledge amp Kegan Paul LTD London rpt1971 Sorensen S An Index to the Names in the Mahābhārata London 1904 Sorokin Pitirim A Social and Cultural Dynamics 4 vols New York American Book Company 1937-41 Stcherbatsky Madhyānta-vibhāga Discrimination between Middle and Extremes Calcata 1971 Streng F Emptiness A Study in Religious Meaning Nashville 1967 Sue Hamilton Early Buddhism A New Approach The I of the Beholder Great Britain 2000 Suzuki DT Mahayana Buddhism London 1956 Suzuki DT Outlines of Mahayana Buddhism New York 1977 Suzuki DT Studies in The Laœkāvatāra Sutra Routledge amp Kegan Pual LTD London rpt 1975 Thomas EJ Buddhism London 1934 Toynbee A Daisaku Ikeda Man Himself Must

525 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Choose Koddansha I Ltd Tokyo amp Usa 1976 Trevor Ling Buddha Marx and God The Macmillan Press LTD London 1979 Ty kheo Thich Minh Chau (tr) Chuyen Tien Than Duc Phat Vien Nghien Cuu Phat Hoc Viet Nam 1991 Vaidya PL Dasānvhikasūtra Buddhist Sanskrit Texts No7 Darbhanga Mithila Institute of Post-graduate Studies amp Research in Sanskrit Learning 1967 Ven Dr K Sri Dhammananda Buddhism as a Religion Malaysia 2000 Ven K Sri Dhammananda What Buddhists Believe Malaysia 1999 Ven Narada Maha Thero Vision of the Buddha Singapore Singapore Buddhist Meditation Centre Ven Narada Mahathera The Buddha in lsquoGems of Buddhist Wisdomrsquo The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation Taiwan 1996 Ven Sumangala Thera Buddhism in Analysis Colombo 1979 Venkatramanan K Nāgārjunarsquos Philosophy Delhi 1978 Walpola Rahula Zen and The Taming of The Bull London 1978 Wang Chi Buu A Scientistrsquos Report on Study of Buddhist Scripture Corporate Body of the Buddha Education Foundation Taipei Taiwan ROC Warder AK Indian Buddhism Delhi Motilal Banarsidass rpt 1997

Saugravech Tham Khaucirco 526

Warren HC Buddhism in Translation Cambridge 1922 Watanabe HB Philosophy and its Development in the Nikāyas and Abhidhamma Delhi 1996 William James The Varieties of Religious Experience Longmans Green and Co 1941 III TOumlIuml NtildeIEAringN BAUgraveCH KHOA VAOslash BAUgraveO CHIacute

A Dictionary of Chinese Buddhist Terms (中 英 佛 學 辭 典) with Sanskrit and English Equivalents Compiled by William Edward Soothill and Lewis Hodous Taiwan 1994 A Sanskrit English Dictionary Etymologically and Philologically Arranged with Special reference to Cognate Indo-European Languages 14th rpt Delhi Motilal Banarsidass 1997 Dictionary of Buddhist Hybrid Sanskrit Edgerton Franklin New Haven Yale University Press 1953 Dictionary of Pāli Proper Names G P Malalasekera 2 vols London Pāli Text Society vol II 1960 Encyclopaedia of Buddhism ed GP Malalasekera Government of Ceylon Colombo 1971 Journal of Dharma Dharma Research Association Bangalore 1997 Journal of the Royal Asiatic Society London 1906 Manual of Buddhist Terms and Doctrines Nyanatiloka The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation Taiwan 1970

527 Boagrave Taugravet vaoslash Taugravenh Khoacircng Oxford Advanced Learnerrsquos Dictionary AP Cowie (ed) Oxford University Press Great Britan 4th rpt 1991 Pāli-English Dictionary by TW Rhys Davids and William Stede Motilal Banarsidass Publishes Pvt Ltd Delhi 1993 The Encyclopaedia of Religion Mircea Eliade Vol II Collier Macmillan Publishers London 1987 The Journal lsquoThe Maha Bodhirsquo vol 80 ndashOct amp Nov Delhi 1972 Tu Dien Phat Hoc Han Viet (Dictionary of Vietnamese-Chinese Buddhist Terms) Phan vien phat hoc xuat ban Viet Nam Ha Noi 1992 Tuyearingn Taaumlp Toumliuml ntildeiearingn Toumloslash ngoumlotilde Phaaumlt hoiumlc Thoumlocircoslashng Duoslashng Minh thoacircng 1-2002 trong Website buddhismtodaycom

Souml coacirc Giocircugravei Houmlocircng sanh naecircm 1963 taiumli Bigravenh-tuy Xuaaacutet gia naecircm 15 tuoaringi hieaumln laoslash truiuml trigrave Togravenh thaaacutet Phaugravep Quang Voacutenh Loaumlc A Bigravenh Chaugravenh Tp HCM

Naecircm 2003 Souml coacirc ntildeaotilde toaacutet nghieaumlp Tieaacuten-soacute Phaaumlt hoiumlc taiumli Troumlocircoslashng Ntildeaiumli-hoiumlc Delhi AAacuten-ntildeoauml hieaumln laoslash Uyucirc vieacircn Ban Phaaumlt giaugraveo Theaacute Giocircugravei vaoslash Ban Phieacircn Dogravech Kinh Ntildeiearingn Ntildeaiumli Thoumloslasha cuucirca Vieaumlacircn Nghieacircn Coumlugraveu Phaaumlt Hoiumlc VN Tp HCM vaoslash laoslash Coaumlng taugravec vieacircn cuucirca Nguyeaumlt san Giaugravec Ngoauml Tp HCM souml coacirc cuotildeng laoslash taugravec giaucirc cuucirca saugravech

- Boddhisattva and Sunyata in the Early and Developed Buddhist Traditions Delhi-7 Eastern Book Linkers 1st print 2004 amp 2nd reprint 2005

- Boagrave-taugravet vaoslash Taugravenh-khoacircng trong Kinh ntildeiearingn Pali vaoslash Ntildeaiumli thoumloslasha Delhi-7 Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc 2005

- Ban Mai Xoumlugrave AAacuten (3 taaumlp) Delhi-7 Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc 2005

- Xaugrave Locirciumli cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Tham Weng Yew Thiacutech Noumlotilde Giocircugravei Houmlocircng chuyearingn ngoumlotilde Delhi-7 Tuucirc saugravech Baucirco Anh Laiumlc 2005

  • GD
  • MK
  • P(LI-ENGLISH DICTIONARY (Toumliuml ntildeiearingn
  • PP
    • S
      • BIEAringU NtildeOAgrave
        • 1 Tieaacuten trigravenh Phaugravet triearingn neagraven Vaecircn minh Phoumlocircng taacircy
          • 4 Moumlocircoslashi hai Nhaacircn duyeacircn (Prat(ty
              • 5 Moaacutei lieacircn quan gioumlotildea Duyeacircn quaugraven Khoacircng quaugraven Giaucirc qu
              • 1
              • GIOcircUgraveI THIEAumlU
                • b Quan ntildeiearingm Triacute tueauml
                  • KHAUgraveI NIEAumlM BOAgrave TAUgraveT
                    • Khaugravei nieaumlm Boagrave-Taugravet trong Kinh ntildeiearingn Pali
                      • 2 Toumloslash khi thaugravei toumlucirc Soacute-ntildeaiumlt-ntildea Nhaaumlp thai cho ntildeeaacuten troumlocircugravec k
                        • 4 Nhoumlotildeng Ntildeocircoslashi soaacuteng troumlocircugravec cuucirca Ntildeoumlugravec Phaaumlt Coagrave ntildeaoslashm
                            • Soumliuml phaacircn loaiumli naoslashy ntildeoumlocirciumlc moaumlt soaacute caugravec hoiumlc giaucirc chaaacutep nha
                              • Ntildeieagraveu naoslashy cougrave nghoacutea laoslash vieaumlc soumlucirc d
                                  • Chaoslashng ntildeaotilde ntildei raaacutet xa vaoslash voumlocirciumlt qua
                                    • Baucircng II
                                      • TIEAacuteN TRIgraveNH CHIacuteN THIEAgraveN TRONG KINH NtildeIE
                                        • Vocircugravei nhoumlotildeng daatilden choumlugraveng treacircn chuugraven
                                        • Ntildeearing cougrave thearing hiearingu deatilde daoslashng tieaacuten trigravenh cuucirca ba minh chuugraven
                                          • Cuotildeng cuoslashng yugrave kieaacuten ntildeougrave nhaoslash logravech soumlucirc hoiumlc HG Wells tro
                                            • 4
                                              • Sau khi Ntildeoumlugravec Phaaumlt nhaaumlp dieaumlt moaumlt t
                                                • Asmim(no samucchinno mohaj(la( pad(litam
                                                  • Trong Toumlocircng oumlng boauml kinh Ntildeoumlugravec Phaauml
                                                    • A-la-haugraven laoslash moaumlt thuaaumlt toumloslash caecircn baucircn biearingu thograve cho Ntildeoumlugravec T
                                                      • ldquoA-la-haugraven (pa(((vimutto) ntildeouml
                                                          • b Khaugravei nieaumlm mocircugravei veagrave Ntildeoumlugravec Phaaumlt
                                                          • b Ntildeaiumlo thocircoslash loumlucirca
                                                            • Theo yugrave kieaacuten cuucirca Har Dayal khaugravei n
                                                              • (Eva( sante bho Gotama su((a( adun titth(yatana( antamaso sagg(pagena p(ti
                                                                • (Ta( kim ma((asi Anur(dha r(pa( nicca( v( anicca( v( anicca( v( ti Aniccam bhante Yam pan(nicca( dukkha( v( ta( sukkha( v( ti Dukkham bhante Yam pan(nicca( dukkha( vipari((madha
                                                                  • (R(pam bhikkhave anicca( yad aniccam ta( dukkha( ya( dukkha( tadanatt( yad anatt( ta( netam mama neso ham asmi na meso att( ti Evam eta( yathabh(ta( sammappa(((ya da((habba( V
                                                                    • Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc theaacute naoslasho laoslash taacircm giaucirci thoaugravet Voacirc socircucirc
                                                                      • Vaoslash naoslashy hieagraven giaucirc tyoslash-kheo ntildei vaoslasho roumloslashng hoaeumlc tocircugravei moaumlt
                                                                        • (Y( c(ya( (vuso appam(((
                                                                            • Do ntildeougrave lsquokhoacircngrsquo trong yugrave nghoacutea cuucirca lyugrave Duyeacircn-khocircucirci ntildeoumlocirciumlc
                                                                              • Phaaumlt giaugraveo luoacircn luoacircn duoslashng moaumlt soaacute toumloslash phuucirc ntildeogravenh ntildeearing taiuml
                                                                                  • Hoaeumlc nieaacutet-baoslashn cuotildeng ntildeoumlocirciumlc dieatilden taucirc baegraveng nhoumlotildeng toumloslash tiacutech
                                                                                    • Toumloslash nieaacutet-baoslashn ntildeoumlocirciumlc moacirc taucirc trong
                                                                                      • ldquoNaoslashy caugravec tyoslash-kheo theaacute naoslasho laoslash hoaumli chuugraveng ntildeoumlocirciumlc huaaacuten l
                                                                                        • 6
                                                                                        • Giocircugravei thieaumlu Kinh ntildeiearingn Ntildeaiumli thoumloslasha
                                                                                          • Kinh Baugravet-nhaotilde coaring xoumla nhaaacutet hoaeumlc ca
                                                                                          • Taacircm-kinh (H(daya S(tra ) th
                                                                                          • Ntildeaiumli-thoumloslasha Phaaumlt giaugraveo laoslash moaumlt trouml
                                                                                          • Nougravei moaumlt caugravech khaugravec ngaotilde khoacircng la
                                                                                          • Nghieacircn coumlugraveu vaecircn hoiumlc Baugravet-nhaotilde Ba-l
                                                                                          • Ntildeoumlugravec Phaaumlt cuotildeng duoslashng voacirc soaacute nhoumlotilde
                                                                                            • 3 YUgrave nghoacutea cuucirca Khaugravei nieaumlm Taugravenh-Khoacircng
                                                                                              • Thaaumlt ra nhaoslash khoacircng luaaumln thiacutech thuugrave tuyeacircn boaacute caugravec phaugravep
                                                                                              • ldquoNhaaacutet thieaacutet houmlotildeu vi phaugravep
                                                                                              • lsquoSoumliuml ntildeogravenh danh taiumlm thocircoslashirsquo laoslash chaelig cho chaacircn lyugrave toaacutei haaumlu d
                                                                                              • Con ntildeoumlocircoslashng Trung ntildeaiumlo ntildeoumlocirciumlc trigravenh b
                                                                                                • Baucircng V
                                                                                                  • Duyeacircn quaugraven (緣 觀) = Khoacircng quaugraven (空 觀)
                                                                                                  • = Trung quaugraven (中 觀)
                                                                                                      • Nhouml chuugraveng ta thaaacutey trong Choumlocircng Naecircm
                                                                                                      • Soumliuml thay ntildeoaringi laoslash thuoaumlc nhaaumln thoumlugravec
                                                                                                      • Khaugravei nieaumlm Ntildeaiumli-thoumloslasha veagrave nieaacutet-baoslash
                                                                                                      • Taugravenh-khoacircng nghoacutea laoslash chaacircn ntildeeaacute (P
                                                                                                      • Taugravenh-khoacircng (((nyat() veagrave c
                                                                                                        • Hieaumln houmlotildeu hoaeumlc khoacircng hieaumln houmlotildeu = X -X
                                                                                                          • Ntildeoumlugravec Phaaumlt khoacircng phaucirci laoslash moaumlt nha
                                                                                                          • B ntildeaagraveu tieacircn laoslash chuugraveng sanh trong tuiumlc ntildeeaacute -B laoslash phuucirc nha
                                                                                                            • CHAAcircN NtildeEAacute
                                                                                                              • Con ntildeoumlocircoslashng toumloslash meacirc laagravem ntildeeaacuten tueauml giaugravec baucircn chaaacutet thaaumlt cuucirc
                                                                                                                • Baucircng IX
                                                                                                                  • TUIumlC NtildeEAacute
                                                                                                                    • CHAAcircN NtildeEAacute
                                                                                                                      • Khaugravei nieaumlm Taugravenh-khoacircng doumlocircoslashng nhouml
                                                                                                                      • Vigrave theaacute tieaacuten soacute Edward Conze ntildeaotilde xem Taacircm-kinh naoslashy nhouml la
                                                                                                                      • Toumloslash mantra (mant( trong P(li
                                                                                                                      • Thaaumlt ra thuaaumlt toumloslash lsquoTaugravenh-khoacircngrsquo ntilde
                                                                                                                        • Khocircucirci Tiacuten taacircm
                                                                                                                          • Trong vaecircn hoiumlc phaaumlt giaugraveo tieaacuteng Pha
                                                                                                                            • Trong Phaaumlt-baucircn-haiumlnh Taaumlp-kinh-dograve-ba
                                                                                                                              • Vocircugravei soumliuml phaugravet triearingn hocircn cuucirca laotildenh
                                                                                                                              • Sau khi noatilde loumliumlc tu taaumlp cougrave moaumlt traiumlng thaugravei taacircm quan tr
                                                                                                                                • Sau nhoumlotildeng locircoslashi maiumlnh meotilde laoslash soumliuml locirciumli iacutech
                                                                                                                                  • Cougrave soumliuml khaugravec nhau moaumlt tiacute gioumlotildea caugrave
                                                                                                                                    • SAUgraveCH THAM KHAUcircO
                                                                                                                                    • I NGUOAgraveN CHIacuteNH
                                                                                                                                      • II NGUOAgraveN PHUIuml
                                                                                                                                        • III TOumlIuml NtildeIEAringN BAUgraveCH KHOA VAOslash BAUgraveO CHIacute
Page 3: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 4: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 5: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 6: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 7: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 8: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 9: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 10: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 11: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 12: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 13: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 14: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 15: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 16: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 17: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 18: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 19: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 20: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 21: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 22: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 23: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 24: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 25: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 26: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 27: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 28: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 29: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 30: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 31: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 32: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 33: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 34: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 35: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 36: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 37: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 38: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 39: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 40: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 41: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 42: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 43: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 44: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 45: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 46: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 47: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 48: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 49: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 50: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 51: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 52: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 53: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 54: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 55: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 56: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 57: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 58: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 59: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 60: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 61: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 62: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 63: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 64: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 65: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 66: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 67: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 68: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 69: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 70: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 71: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 72: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 73: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 74: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 75: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 76: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 77: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 78: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 79: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 80: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 81: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 82: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 83: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 84: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 85: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 86: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 87: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 88: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 89: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 90: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 91: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 92: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 93: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 94: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 95: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 96: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 97: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 98: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 99: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 100: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 101: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 102: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 103: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 104: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 105: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 106: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 107: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 108: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 109: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 110: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 111: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 112: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 113: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 114: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 115: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 116: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 117: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 118: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 119: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 120: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 121: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 122: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 123: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 124: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 125: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 126: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 127: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 128: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 129: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 130: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 131: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 132: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 133: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 134: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 135: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 136: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 137: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 138: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 139: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 140: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 141: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 142: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 143: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 144: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 145: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 146: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 147: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 148: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 149: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 150: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 151: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 152: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 153: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 154: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 155: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 156: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 157: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 158: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 159: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 160: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 161: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 162: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 163: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 164: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 165: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 166: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 167: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 168: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 169: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 170: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 171: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 172: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 173: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 174: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 175: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 176: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 177: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 178: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 179: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 180: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 181: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 182: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 183: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 184: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 185: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 186: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 187: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 188: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 189: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 190: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 191: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 192: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 193: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 194: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 195: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 196: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 197: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 198: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 199: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 200: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 201: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 202: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 203: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 204: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 205: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 206: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 207: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 208: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 209: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 210: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 211: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 212: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 213: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 214: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 215: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 216: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 217: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 218: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 219: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 220: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 221: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 222: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 223: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 224: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 225: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 226: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 227: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 228: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 229: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 230: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 231: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 232: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 233: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 234: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 235: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 236: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 237: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 238: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 239: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 240: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 241: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 242: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 243: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 244: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 245: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 246: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 247: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 248: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 249: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 250: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 251: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 252: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 253: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 254: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 255: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 256: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 257: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 258: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 259: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 260: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 261: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 262: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 263: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 264: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 265: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 266: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 267: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 268: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 269: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 270: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 271: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 272: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 273: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 274: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 275: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 276: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 277: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 278: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 279: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 280: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 281: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 282: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 283: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 284: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 285: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 286: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 287: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 288: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 289: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 290: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 291: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 292: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 293: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 294: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 295: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 296: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 297: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 298: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 299: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 300: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 301: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 302: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 303: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 304: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 305: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 306: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 307: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 308: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 309: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 310: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 311: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 312: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 313: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 314: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 315: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 316: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 317: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 318: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 319: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 320: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 321: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 322: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 323: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 324: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 325: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 326: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 327: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 328: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 329: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 330: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 331: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 332: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 333: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 334: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 335: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 336: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 337: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 338: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 339: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 340: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 341: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 342: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 343: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 344: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 345: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 346: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 347: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 348: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 349: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 350: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 351: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 352: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 353: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 354: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 355: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 356: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 357: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 358: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 359: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 360: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 361: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 362: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 363: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 364: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 365: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 366: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 367: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 368: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 369: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 370: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 371: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 372: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 373: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 374: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 375: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 376: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 377: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 378: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 379: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 380: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 381: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 382: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 383: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 384: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 385: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 386: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 387: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 388: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 389: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 390: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 391: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 392: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 393: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 394: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 395: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 396: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 397: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 398: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 399: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 400: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 401: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 402: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 403: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 404: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 405: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 406: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 407: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 408: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 409: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 410: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 411: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 412: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 413: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 414: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 415: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 416: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 417: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 418: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 419: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 420: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 421: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 422: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 423: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 424: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 425: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 426: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 427: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 428: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 429: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 430: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 431: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 432: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 433: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 434: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 435: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 436: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 437: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 438: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 439: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 440: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 441: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 442: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 443: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 444: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 445: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 446: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 447: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 448: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 449: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 450: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 451: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 452: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 453: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 454: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 455: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 456: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 457: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 458: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 459: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 460: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 461: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 462: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 463: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 464: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 465: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 466: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 467: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 468: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 469: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 470: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 471: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 472: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 473: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 474: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 475: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 476: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 477: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 478: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 479: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 480: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 481: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 482: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 483: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 484: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 485: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 486: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 487: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 488: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 489: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 490: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 491: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 492: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 493: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 494: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 495: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 496: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 497: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 498: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 499: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 500: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 501: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 502: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 503: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 504: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 505: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 506: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 507: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 508: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 509: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 510: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 511: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 512: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 513: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 514: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 515: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 516: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 517: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 518: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 519: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 520: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 521: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 522: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 523: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 524: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 525: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 526: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 527: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 528: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 529: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 530: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 531: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 532: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 533: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 534: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 535: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 536: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 537: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 538: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 539: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 540: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 541: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 542: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 543: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 544: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 545: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …
Page 546: BOÀ TAÙT VAØ TAÙNH KHOÂNG TRONG KINH TAÏNG PALI …