ျမနမာႏငငအတြငးရ လနညးစတငးရငးသားေဒသမား တြင ေနထငၾကသမားသည အတတကာလမ လ႔အခြငအ ေရးခးေဖာကမႈမားႏင ကးလြနမႈမား၏အကးဆကမား က ဆကလကရငဆငၾကေတြ႔ေနရလကရသည။ ထလ႔ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားတြင စစပြမားျဖစပြားေန သညကာလ၌ ၾကေတြ႔ရေသာခးေဖာကမႈမားပါသကသ႔ စစဘကဆငရာ တးခ႕လပေဆာငမႈမားႏင စးပြားေရး ထခကပကစးမႈမားေၾကာင ေတြ႔ၾကခစားရေသာ ခး ေဖာကမႈမားလညး ပါဝငသည။ သ႔ေသာ ဆကလကျဖစ ပြားလကရေသာ လကနကကငပဋပကၡမား၊ အၿပငတည ရေနေသာ တရားစရငေရးစနစမား၊ ႏငငေရးေမာမနး ခကမရျခငးမားအျပင တစႏငငလးတြင ျပညတြငးစစႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမာ အစဥအလာအရ သ႔မဟတ ပစမးစျဖင ဆကလကျဖစပြားလကရသည။ ထ႔အတြက ဤခးေဖာကမႈမားအားေျဖရငးရန ႀကးပမး ေနမႈမားႏင ထႀကးပမးမႈမား၏ သကေရာကမႈမားမာ ေႏာငေႏး ၾကန႔ၾကာလကရသည။

ကရငအမးသားအစညးအရး (KNU) ႏင ျမနမာအစးရ တ႔အၾကား ၂၀၁၂ ခႏစ ပဏာမအပစခတရပစေရး သေဘာတညခက လကမတေရးထးၿပးေနာကတြင သသာထငရားသည တးတကမႈမားရရလာေသာလညး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ျပညသမားမာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား ကယကယျပန႔ျပန႔ ခစားရ လကရေနေသးသည။ လကနကကငတကပြမား ေလာ နညးသြားၿပးေနာက ရြာသားမားသည အျခားလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈပစအသစမားျဖစေသာ ေျမယာသမးယျခငးအျပင ပမဆးရြားေသာအေျခအေနမားႏင ဆကလက ရငဆငၾကရသည။ ပဋပကၡဒဏခစားရေသာ ျပညသမားအေနျဖငလညး ဆယစႏစၾကာေအာင ျဖစေပၚလကရေသာ လကနကကငတကပြမား၏သကေရာကမႈမား၊ လမးေရးခြျခားဆကဆမႈမားႏင ခါးသးသညလမႈစတဒဏရာမားက ခစားၾကရသည။

အစရငခစာအကဥးခပ၂၀၁၉ ခႏစ၊ စကတငဘာလ

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမားလကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝန ခမႈအေပၚ ေဒသခမား၏အျမငသေဘာထားမား

အစရငခစာအျပညအစကမ အဂၤလပဘာသာ၊ ျမနမာဘာသာႏင ကရငဘာသာမားျဖင ရရႏငပါသည။ အစရငခစာအားလးက www.khrg.org တြင ရယႏငပါသည။

ဤပက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ေမလ ၁၈ ရကေန႔တြင ဖာပြနခရင၊ လေသာၿမ႕နယ၊ ယယမပေလာေကးရြာအပစတြင ရကယခပါသည။ ေရြ႕ေျပာငးေနထင သည ေနရာတစေနရာတြင မဆးမႏငအတ သမ၏ကေလး ေလးေယာကပျဖစပါသည။ သမ၏ခငပြနးအား ၂၀၀၆ ခႏစတြင တပမေတာစစသားမား မ သတခၾကပါသည။

၂၀၁၅ ခႏစတြင တစႏငငလးဆငရာပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတညမႈစာခပ (NCA)အား လကမတေရး ထးျခငးသည အေပါငးလကၡဏာေဆာငသည ေျပာငးလမႈအခ႕ျဖစေပၚေစခသည။ ယခအခါတြင ေရ႕ဆကရနခကခ ေနသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငပငးရ သမငးဝငအေမြဆးျဖစသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားႏင အသစေပၚထြကလာသညခးေဖာကမႈမားအေပၚ မညသညအတငးအတာအထ ေျဖရငးေပးႏင မညက ရငးလငးစြာမသရေသးေပ။ အတတကာလမ လ႔အခြငေရးခးေဖာကမႈမားသည ေဒသခမား၏ ေန႔စဥဘဝအား အမနတကယပငသကေရာကမႈမား ဆကလက ရေနၿပး ခ းေဖာကမႈပစအသစမားသညလညး ေဒသချပညသလထ၏ စးပြားေရးကပါ ထပေလာငးထခကမႈမားရေစပါသည။ ထ႔ေၾကာင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရေသာ ေဒသခမားအေန ျဖင တရားမတမႈႏင ေကလညေအာငေပးသညေလာေၾကးေငြမားရရရန အလြနအေရးႀကးလပါသည။ ၎တ႔၏ စးရမမႈမားအား ထေရာကစြာေျဖရငးေပးႏငျခငး ရမရကမ ထခကခစားရေသာ သကဆငရာေဒသခမားကသာ ဆးျဖတေပးႏငမညျဖစသည။

ဤအစရငခစာတြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငးပငးရ သမငးေၾကာငးတစေလာကျဖစေပၚလာေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈပစမားႏင ေျပာငးလလာေသာလ႔အခြငေရးခးေဖာကမႈပစမားက ေဖာျပထားပါသည။ ထ႔အျပင အတတ ကာလႏင လကရလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအေပၚ ရြာသားမားမတရားမတမႈႏင ျပနလညကစားမႈမားရရႏင သညပစမားအေပၚ ေဒသခမား၏အျမငမားကပါ ေဖာျပထားပါသည။ အခ႕ေသာ အေျပာငးအလမားအား နားလည ႏငရနအတြက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (KHRG) မ ၂၀၁၅ ခႏစ တစႏငငလးအပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတညမႈ စာခပလကမတေရးထးၿပးေနာကပငး ရြာသားမား၏ ဘဝအေျခအေနက အဓကထားေမးျမနးခပါသည။ သ႔ေသာလညး စစတပ၏ျပမလပေဆာငမႈမားႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမာ ၂၀၁၂ ခႏစ ပဏာမအပစအခတ ရပစေရးကာလမစတင၍ ေျပာငးလမႈမားစြာရေၾကာငးက နားလညထားရမညျဖစသည။ ဤအစရငခစာရ ေဖာျပခက တစေလာကလးတြင အပစခတရပစေရးသေဘာတညမႈ(၂)ရပလး၏ ကာလအတြငး ထငဟမႈမားက ရညညြနးထားပါ သည။ သ႔ေသာ ရြာသားအမားစမာ အဆပါအပစခတရပစေရးကာလႏစခအား ဆကလကလပေဆာငေနေသာျဖစ စဥတစခတညးအျဖစသာ ရႈျမငပါသည။

2

အပငး (က)အပငး (က) သည တပမေတာမ ကရငတငးရငးသား ေကးရြာမားအား စနစတကတကခကခပမားႏင တကပြ ဒဏခရသည ေဒသမားမျပညသမားအား လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမးစအတြက ပစမတထားမႈမားက မးေမာငး ထးေဖာျပထားသည။ ထခးေဖာကမႈမားအထတြင သတ ျဖတျခငး၊ ညႇဥးပမးႏပစကျခငးႏင အျခားေသာလမဆန သည သ႔မဟတ အရကရေစသညလပေဆာငမႈမား၊ အမးသမးမားအား လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမားက စစလကနကသဖြယအသးျပၿပး ကယျပန႔စြာကးလြန ျခငးႏင ပငဆငမႈမားအားဖကစးျခငးတ႔ ပါဝငသည။ တပမေတာသည ေဒသချပညသမားအား အခေၾကးေငြ မေပးပ စစတပ၏လပငနးမားတြင လပသားအျဖစ အၿမ တမးအသးျပျခငး၊ အဓမၼကးလြန ခငးေစခရ သမားအား အၾကမးဖကျခငး၊ ၿခမးေျခာကျခငးႏင အသကအႏရာယ ေပးျခငးမားကလညး မၾကာခဏကးလြနခသည။ ထ႔ အျပင တပမေတာမပစၥညးမားလယျခငး၊ ေျခာကလန႔ေတာငးယျခငးမား၊ ျမနမာအစးရအဖြ႔အစညးမားႏငအတ ေျမယာသမးယျခငးမားကလညး လပေဆာငလကရသည။

အခနး (၁)။ ။အပစခတရပစေရးမတငမက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား - ဆကလကခစားရလကရေသာ အေမြဆး

အခနး (၁)တြင အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားအတြငး သမငးေၾကာငးတစေလာကျဖစေပၚခသည ျမနမာ ျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈႏင အၾကမးဖကမႈမားက သးသပေဖာျပထားသည။ ဤအခနးတြင ၂၀၁၂ ခႏစမတငမကာလမားက ျပညသမားမ အမားဆးေတြ႔ၾကခစားရသညခးေဖာကမႈမား အထးသျဖင ေနရပစြန႔ ခြာေနထငျခငးမားႏင လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈမား၏ ေရရညသကေရာကမႈမားက အဓကထားၿပး ျပနလညသးသပ ထားပါသည။ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခမား၏အျမငသေဘာထားမား၊ ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥတြင ၾကေတြ႔ရ သညအခကအခမားႏင ကးလြနခရသမား၏တရားမတမႈအား ေတာငတေနမႈကနားလညရနအတြက ျဖစပကခသညသမငးေၾကာငးႏင ေရရညတညရေနေသာ အေမြဆးမားက သရရနအဓကကသည။

ပမာ တပမေတာမ ဖာပြနခရင၊ ဖလေဒးႏငသဒါးဒေဒသ႐ ႐ြာသ႐ြာသား မားအား ၂၀၀၇ ခႏစ မတလ ၂၁ ရကေန႔ ညေန ၃ နာရခြ ဝနးကငတြင ပစသတချခငးက ေဖာျပထားပါသည။

“တပမေတာကကၽြနေတာတ႔က ကန႔သတနယေျမအျပငထြကမသြားဖ႔ တားျမစခတယ။ ၿပးေတာ [ခရးသြား] ခြငျပ စာယဖ႔လညး အမန႔ေပးခတယ။ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ သတ႔ခမတထားတစညးကမးေတြက မလကနာရင အဖမးခရတာ၊ အသတခရတာေတြျဖစႏငတယ။ ရြာသားအမားႀကးဟာ ငါးမားဖ႔ ဒါမမဟတ ေတာထမာဟငးသး ဟငးရြာသြားရာစားတအခါ သတမတနယေျမေကာမလ႔ အသတခခရတသေတြအမားႀကးပ”

ပခးတငးအေရ႕ဘက၊ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယရ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမးသားတစဥး

3“လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား”

အပငး (ခ)အပငး (ခ) တြင လကနကကငပဋပကၡမျဖစေပၚလာေသာ ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငမႈမားႏင ၎၏ေနာက ဆကတြအကးဆကမားက သးသပထားသည။ ထအထတြင လကနကကငတကပြမားေၾကာင ကရငလမးမားႏင အျခားေသာေဒသခမားအေနျဖင ၎တ႔၏ေကးရြာမားအားစြန႔ခြာၿပး အလညကထြကေျပးၾကရသညျဖစရပမားက မးေမာငးထးျပထားပါသည။ အခ႕ေသာသာဓကျဖစရပမားတြင တပမေတာသည ရြာသားမားအားပစမတထားျခငး သ႔မဟတ ၿခမးေျခာကမႈမားျပလပကာ အတငးအဓမၼေနရပ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငေစျခငးမား ျပလပခသည။ ျပညသလ ထအခ႕သည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားျပရန ပစမတထားခရမညကစးရမသျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကၿပး အျခားေသာသမားမာ ေျမယာသမးယျခငးခရသညအတြက ၎တ႔၏ေကးရြာအားစြန႔ခြာခရျခငးျဖစသည။ ကရင အမးသားလႊတေျမာကေရးတပမေတာ(KNLA)၏ ေဆြမးမားသည တပမေတာ၏အထးပစမတထားျခငးက ခရေလ ရသညအတြက ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသညအေျခအေနႏင ရငဆငရလကရသည။ ေနရပေရႊ႕ေျပာငး ေနထငၾက သမားသည ၎တ႔စကပးခသညဥယာဥျခမားအား ခနရစခၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔အေနျဖင စားဝတေနေရး အခကအခမား၊ ျပညတြငးစစေရာငစခနးမား သ႔မဟတ ဒကၡသညစခနးမားတြင အစာေရစာျပတလပ သညအခကအခ မားက ၾကေတြ႔ခစားၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔အေနျဖင လေနမႈဘဝနမပါးေသာေၾကာင ကနးမာေရးေစာငေရာက မႈ လကလမးမႏငစြမးမရသညအျပင ကနးမာေရးျပနာအေျမာကအမားကလညး ရငဆငၾကေတြ႔ခၾကရသည။

အပငး (ဂ)အပငး (ဂ) တြင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏငပဋပကၡမားေၾကာင အသကေမြးဝမးေကာငးဆငရာ အလပအကင မား၊ ပညာေရးႏငကနးမာေရးဆငရာ ေရတ၊ ေရရညအကးသကေရာကမႈမားႏငပတသကၿပး တငျပထားသည။ တကပြမား၊ ေကးရြာမားအားတကခကျခငးမား၊ စားဝတေနေရးအခကအခမားႏင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈမားသညလညး ကရငလငယမား၏ပညာေရးအား ထခကမႈမားရေစၿပး ကေလးအေျမာကအမားက ေကာငးထြကေစျခငး မား ျဖစေပၚေစသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ မတငမကာလမားက အမေထာငဥးစးဆးရႈးခရေသာ အမေထာငစမားအေနျဖင ကေလးမား၏ပညာေရးအား ယခတင ေထာကပမႈမားမျပႏငၾကေပ။

အဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမား -

• ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေကးလကေဒသတြငေနထငေသာ လမႈအသကအဝနးအမားစသည လယယာ လပငနး သ႔မဟတ ေန႔စားအလပမားတြငမခေနၾကရၿပး ဆးရြားေသာလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားေၾကာင အမေထာငဥးစးအားဆးရႈးရျခငး သ႔မဟတ ယာယမရျခငးမားသညလညး မသားစစားဝတေနေရးအတြက ၾကာရညေသာအခကအခမား ရငဆငရေစသည။

• တပမေတာမေဒသခမားအား ၎တ႔၏ေန႔စဥလပငနးမားလပကငရန သ႔မဟတ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား ရရရနအတြက လြတလပစြာလႈပရားသြားလာခြငအား တားဆးပတပငထားသညအခနတြင ေျမယာ သ႔မဟတ ေမြးျမေရးတရစာၦနမားအားသမးယျခငး သ႔မဟတ ဖကစးျခငးပါျပလပၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသခမား၏စးပြား ေရးလပငနးဆငရာ ရပတညရငသနႏငမႈအေပၚ ၿခမးေျခာကမႈမားျဖစေစပါသည။

• ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈျပထားသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားၾကား အသကရင ကနရစသမားသည ေရရညရပပငးဆငရာကနးမာေရးခ႕ယြငးမႈမားႏင စတပငးဆငရာ စတထခကမႈေရာဂါ ေဝဒနာမားအား ခစားၾကရသည။

• တကပြမား၊ ေကးရြာမားအား တကခကျခငးမား၊ စားဝတေနေရးအခကအခမားႏင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ မားသညလညး ကရငလငယမား၏ပညာေရးအား ထခကမႈမားရေစၿပး ကေလးအေျမာကအမားက ေကာငး ထြကေစျခငးမား ျဖစေပၚေစသည။ ၂၀၁၂ ခႏစမတငမကာလမားက အမေထာငဥးစးဆးရႈးခရေသာ အမေထာင စမားအေနျဖင ကေလးမား၏ပညာေရးအား ယခတင ေထာကပမႈမားမျပႏငၾကေပ။

4

ဤပက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏သတငးမတတမးျပစသတစဥးမ ဖာပြနခ႐င၊ လေသာၿမ႕နယတြင၂၀၀၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၃ ရကေန႔ က႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ေနရပေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငရေသာကေလးသငယမားမ ကၽြမားေနသညေနရာက စာသငခနးအျဖစ စာသငယခရျခငးက ေဖာျပျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏သတငးမတတမးျပစသတစဥးမ ဖာပြနခ႐င လေသာၿမ႕နယတြင ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၄ ရကေန႔ က ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ အမးသမးတစဥးမ ေတာထမာေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငခရခနတြင မးဖြားချခငးျဖစသည။ သမသည ကြငး ဆငးကနးမာေရးလပသား(ဆရာဝန)တစဥးထမ ေဆးဝါးေစာငေ႐ာကမႈရယချခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

5“လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား”

အခနး (၂)။ ။ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အေျခ အေနမား အခနး (၂) တြင ရြာသားမား၏ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏငပတသကၿပး ထေတြ႔ေနမႈမား၊ အပစခတရပစေရးမ ၎တ႔၏ဘဝမားအား မညသ႔သကေရာကမႈရေနေၾကာငးႏင အနာဂတအတြကမညသ႔ေမာမနးခကမားထားရ ျခငးမားအေၾကာငးက ဆနးစစတငျပထားသည။ ဤအခနးတြင အတတကာလမ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ေလာနညးသြားျခငးရမရႏင ေဒသခရြာသားမား လကရကာလတြငရငဆငေနရသည ၿခမးေျခာကမႈပစအသစမားက လညး ေဖာျပထားသည။

အပငး (က)အပငး (က) တြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငး၏ လကရအေျခအေနမားကသးသပျပထားၿပး ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ တစေလာကတြင အေျခအေနမားတးတကေကာငးမြနလာသညဟ ေကာကခကခထားသည။ အခ႕ေသာစနေခၚမႈ မားကနရေနေသးေသာလညး လြတလပစြာလႈပရားသြားလာႏငမႈ ပမမားျပားလာသညအတြက ေဒသခမားအား ၎တ႔၏ စားဝတေနေရးလပငနးမား ျပနလညလပကငခြငရရလာၾကသည။ သ႔ေသာ အခ႕ေသာလမႈအသကအဝနး မားအေနျဖင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈမား၊ ေျမယာမရျခငးႏင အလပအကငအခြငအလမးမရျခငးမားေၾကာင အခကအခမား ရငဆငေနရဆျဖစသည။

အဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမား -

• လကနကကငမားၾကားတကပြမားေၾကာင စစဘကဆငရာတးခ႕လပေဆာငမႈမားႏင တခါတရ ေနရပေရႊ႕ေျပာငး ေနထငေစမႈမား ရေနေသးေသာလညး အခ႕ေသာေဒသမားမ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ၎တ႔အေနျဖင ယခငကထကစာလင ပမလျခသညဟခစားရေၾကာငး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား တငျပခသည။

• ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏငပတသက၍ အခကအခမားရေနေသးေသာလညး ထဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမ ႏငမႈမား ေဒသအတြငးတးတကေကာငးမြနလာသည။

• ယခငလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈပစမားျဖစသည သတျဖတမႈမား၊ လငပငးဆငရာႏင ကားမအေျချပအၾကမး ဖကမႈမား၊ ကေလးသငယအခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊ ရပပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမား၊ ဘာသာေရးဆငရာ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ အတငးအဓမၼေစခငးခရမႈမားႏင လယကမႈမားဆကလကျဖစပြားေနေသးသည။

• ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ အျခားခ းေဖာကမႈပစအသစမားျဖစသည ေျမယာသမးယမႈမား တးျမငလာျခငးမားႏင သဘာဝသယဇာတမားတးေဖာထတလပရာတြင ကရငလမ းမား၏ အခြငအေရးမားအား ခ းေဖာကခရျခငးစသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ေဖာျပေသာ သတငးအခကအလကမားပါ စေဆာငးရရထားပါသည။

6

ဤပက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏သတငးမတတမးျပစသတစဥးမ ေညာငေလးပငခ႐င၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယတြင ၂၀၁၅ ခႏစ ၊ ေအာကတဘာလ ၁၄ ရကေန႔က ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ မနး၊ ေကာကႀကးႏင ေ႐ႊကငၿမ႕နယမား႐ ႐ြာသ႐ြာသား (၄၀၀၀) ေကာမ လာမည တစႏငငလးဆငရာအပစခတရပစေရးသေဘာတစာခပတြင လကမတထးေရးအခမးအနားက အတတကြ ပးေပါငးကငးပခ သည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏သတငးမတတမးျပစသတစဥးမ ေတာငငခ႐င၊ ထနးတစပငၿမ႕နယတြင ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလက ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ တပမေတာမကနတငကားႀကးမားျဖင စားနပရကၡာႏင စစသားဥးေရမားက ေဘာဂလႏင ေရသးႀကးစစတပ စခနးမားသ႔ တးခ႕ပ႔ေဆာငေနပက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

7“လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား”

ဤပက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏သတငးမတတမးျပစသတစဥးမ ေတာငငခ႐င၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယတြင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၁၅ ရကေန႔က ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ဘရငေနာငတပမေတာစစတပသငတနးမး၊ ဗလမးေကာေကာလြငမ ၂၀၁၆ခႏစ၊ ၾသဂတ လ ၁၀ ရကေန႔က ေဒသခ႐ြာသ႐ြာသားမား၏ေျမထတြင ဆငးဘတ တစခကစကထထားခေသာပျဖစသည။ ဆငးဘတထတြင ဒေျမသည စစတပေလကငေရးနယေျမျဖစသညအတြက ေဒသချပညသျပည သားမား၏ဝငထြကသြားလာျခငးက တားျမစထားေၾကာငး ေရးသား ထားသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏သတငးမတတမးျပစသတစဥးမ ေညာငေလးပငခ႐င၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယ၊ ခဒေကး႐ြာအပစတြင ၂၀၁၉ ခႏစ၊ မတလ ၂၁ ရကေန႔က ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ခဒ ေကး႐ြာအပစ႐ ႐ြာသ႐ြာသားမားမ တပမေတာလမးေဆာကလပ ေရးစမကနးက ကန႔ကြကဆႏၵထတေဖာျပျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

အပငး (ခ)အပငး (ခ) တြင ေဒသခမား၏ လကရ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအေပၚ အျမငသေဘာထားမားက တငျပထားသည။ ဤတြင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈျပခသည ရြာသားအေျမာကအမားသည တစႏငငလးဆငရာ ပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတညခကႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥဆငရာ အေျခခဗဟသတပငမရေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။ ေဒသခအမားစက ပမေလလာလစတရၿပး ဆးျဖတခကခသမားႏငလကတြကာ ၎တ႔၏ အၾကျပခက မားအားတငျပၿပး ေရရညတညတသညၿငမးခမးေရးရရရန ကညေဆာငရြကလၾကသည။

အဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမား -

• သ႔ေသာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအား ယၾကညမႈမရျခငးႏင ေရရညတညတသည ၿငမးခမးေရးရရႏငမညမဟတ ဟသည အဓပၸါယေဆာငေသာအခကမားကလညး ေတြ႔ရသည။ ထအထတြင အပစခတရပစေရးသေဘာတည ခကမားအေပၚခးေဖာကမႈမားရျခငး၊ စစဘကဆငရာတးခ ႕လပေဆာငမႈမား ဆကလကျပလပေနျခငး၊ ျမနမာ ျပညအေရ႕ေတာငပငး ေဒသအေတာမားမားတြင KNLA ႏင ျမနမာတပမေတာတ႔အၾကား ပစခတေနမႈမားအျပင ျမနမာစစတပ၏ ေျမယာသမးယမႈမားႏင ေဒသခမား၏ ဓေလထးတမးေျမယာမားအား စစတပ၏အကးအတြက အသးျပေနမႈတ႔ ပါဝငသည။

• အခ႕ေသာေဒသခမားက တပမေတာအေနျဖင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအား ေဒသအတြငး ၎တ႔၏အာဏာ ပမခင မာလာေစရနအတြကအသးျပေနျခငးႏင အနာဂတတြင လကနကကငတကပြမား ျဖစေပၚလာႏငမႈမားႏငပတ သကၿပး ၎တ႔၏စးရမမႈမားက ေဖာျပခၾကသည။

• ျမနမာႏငင၏ေႏးေကြးသည ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားေၾကာင ဒမကေရစသေဘာထားျပညဝသည ဖကဒရယအစးရစနစအားတညေဆာကရနအတြက ေရရညတညတသညၿငမးခမးေရးျဖစစဥမာ ထခကပကျပားမႈရႏင သည။ ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစဖကဒရယအစးရတစရပဖြ႔စညးရနအတြက ေႏးေကြးသည ႏငငေရးေျပာငးလမႈမားေၾကာင ေရရညတညတေသာၿငမးခမးေရး ထခကပကျပားလကရသညဟ ေဒသခအခ႕ကယဆၾကသည။ အခ႕ေသာသမားက တပမေတာတစရပတညးထားရေရးအဆတငသြငးခကေၾကာင လျခမႈမရသကသ႔ ခစားေန ၾကရေၾကာငး တငျပၾကပါသည။

8

9“လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား”

အခနး (၃)။ ။ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ တရားမတမႈ အေျခအေန

အခနး (၃) တြင တရားဝငတရားစရငေရးႏငပတသကသည ကစၥရပမားအေၾကာငး ပါဝငသည။ ပထမဥးစြာ အပစ ခတရပစေရးမတငမကာလမားက ျဖစေပၚခသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏငပတသကၿပး စနေခၚမႈမားက စစစခသည။ ဒတယအေနျဖင တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပ ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ မားျပားလသည တရားစရငေရးစနစမားႏငပတသကေသာ အေတြ႔အၾကမားကေဖာ ျပထားသည။ ဤအခနးတြင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအတြငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြငေတြ႔ၾကရသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား တရားဝင တရားစရငေရးစနစျဖငေျဖရငး၍ရႏငျခငးရမရ ႀကးပမးရာေဖြေဖာထတထား သည။

အပငး (က) အပငး (က) တြင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ေတြ႔ဆေမးျမနးခကမားအရ အပစခတရပစေရးမတငမကာလမား ကကးလြနခေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမာ ျပစဒဏမကငးလြတခြငရရခသည။ ရြာသားမားမ တရားမတ မႈရရရန ႀကးစာအားထတရာတြင ေဖာျပခေသာအခကအခအတားအဆးမားမာ

• လကနကကငတပဖြ႔ဝငမားအား ေၾကာကရြ႕ ျခငးေၾကာင တရားမတမႈရရရနအတြက တင ၾကားမႈမျပလပႏငျခငး။

• ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစ လပငနး စဥမားေၾကာင တရားေရးတြင လြတလပမႈမရ ျခငး။

• စစအာဏာရငေခတတြင တရားဥပေဒစးမးမႈ မရျခငး။

• တပမေတာ၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား အရပသားတရားရးမားတြင စရင၍ မရျခငး။

ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားအျပားက ယခငလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏငပတသကၿပး ေျဖရငးႏငမညနညးလမး မားကလညး အၾကျပတငျပခၾကသည။ ထအထတြင ျပစမႈကးလြနသမားအား တရားဝငတရားစရငေရးစနစျဖင တရားစြဆရန သ႔မဟတ ရာထးမရပနားရန စသညတ႔ပါဝငသည။ ျပစမႈကးလြနမႈအား အသအမတျပျခငး၊ ေတာငး ပနျခငးႏင ထပမမျဖစပြားမႈအာမခခကေပးျခငး စသညျပစဒဏခတျခငးမဟတသညနညးလမးမားကလညး ကင သးရနအတြက အားေပးသငသည။ ရြာသရြာသားအမားစသည ၎တ႔၏ေျမယာမား ျပနလညရရလျခငးႏင ၎တ႔ ခစားခရေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရမႈမားအတြက မတသညေလာေၾကးေငြရယလေၾကာငး တငျပၾကသည။ အျခားသမားမာ ၎တ႔အေနျဖင ေငြေၾကး၊ ဥစၥာႏင စတပငးဆငရာ အကအညမားရယလေၾကာငး တငျပခၾကသည။

အပငး (ခ)အပငး (ခ) တြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လကရတရားစရငေရးစနစ၏ စမခန႔ခြမႈမားအေပၚ ေဒသခမား၏ အျမငသေဘာထားမားက ေဖာျပထားသည။ အပစခတရပစေရးျပလပၿပးေနာကပငး ေဒသခမားေတြ႔ၾကခစားရသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရျခငးမားအေပၚ ေဒသအတြငးတညရေနသည တရားစရငေရးစနစသးခလးမာ စတေက နပေစေလာကသညအထတစခမ ကစားမႈေပးႏငျခငးမရေၾကာငး ေကာကခကခထားသည။

“သတ႔က တငးျပညက သတ႔ႀကကသလအပခပ တယ။ သတ႔က တကယေတာဥပေဒက လကနာတာမ ဟတဘး။ စစအစးရလကထကက ကၽြနေတာတ႔ေတြ ေသနတကပေၾကာကတယ။ အဒအခနတနးက စစတပ ကအမန႔က လကနာရေတာ ဘယသကမေခါငးမေမာရဘး။ အဒါေၾကာင ဘယသမတရားမတမႈန႔ပတသကၿပး အသမ ထြကဘး။ အဒအစား တတတတေလးေနတာက ကၽြန ေတာတ႔အတြက ပၿပးေကာငးတယ။ ကၽြနေတာဘယတနး ကမ တရားမတမႈရတယလ႔ မခစားရဘး။”

ေကးရြာသၾကးတစဥး၊ သေတာငၾကးၿမ ႔နယ၊ေတာငငခရင/ကရငျပညနယေျမာကပငး

10

အဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမား -

• ဓေလထးတမး တရားစရငေရးစနစသည သဟဇာတမျဖစျခငး၊ အမႈႀကးမားအား မေျဖရငးႏငျခငး၊ တရားစရငခက မား မျပလပႏငျခငးႏင ေကးရြာအဆငရြာသႀကးမား၏ လာဘစားမႈမားမာ ျပနာတစရပအျဖစ ကနရေနေသး သည။

• ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစသည တပမေတာအား တရားစရငမႈ မျပလပႏငျခငး၊ တငးရငးသားလနညးစမား ႏငဆန႔ကငၿပး ဘကလကမႈရျခငး၊ ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငး၊ ဆးျဖတခကခရန အခနၾကာျမငျခငးမားအျပင လာဘထးမႈႏင အဂတလကစားမႈမားရေနျခငး စသညစနေခၚမႈမားရေနပါသည။ ထ႔အျပင တရားစရငေရးတြင ပါဝငရန ဗမာစကားမေျပာတတသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခမားအတြက အခကအခရသကသ႔ ထတရားစရငေရးအား အသးျပရနအတြက ေငြေၾကးကနကမႈအလြနမားျပားပါသည။

• ကရငေဒသခမားအေနျဖင KNU ၏ တရားစရငေရးစနစက အသးျပရနစတအားထကသနၾကသည။ သ႔ေသာ ထစနစသည ရြာသားမား၏တငၾကားမႈအားလးက စရငရနအတြက လပေဆာငႏငမႈမရျခငး၊ ဥပေဒအားတသမတ တညးအသးခမႈမရျခငး စသညစနေခၚမႈမားအျပင အရငးအျမစႏငအရညအေသြးမေသာ ဝနထမးမားလညး မရေပ။ ထ႔အျပင ထစနစသည စညးကမးတငးကပမႈမရျခငး၊ လာဘစားျခငးနင အဂတလကစားမႈမားရေနျခငး မားေၾကာင ထစနစအေပၚ အမားယၾကညလကခႏငမႈ အားေလာနညးေစသည။

နဂးခပ တပမေတာမ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အရပသားမားအေပၚ ေနရာအႏ႔အျပားတြင စနစတကႏင ကးလြနခ သည သတျဖတမႈမား၊ ႏပစကညႇဥးပမးမႈမား၊ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမားႏင ကားမအေျချပ အၾကမးဖကမႈမား စသည ဆးရြားေသာ လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈမားက ၂၀၁၂ ခႏစ ပဏာမအပစခတရပစေရး မတငမကာလမားတြင ကးလြနခသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင စစတပမကးလြနခေသာ ရကစကသညလပရပမားအတြက အဓပၸါယရသည တာဝနယမႈေပးႏငေသာ ယႏရားတစခေဖာေဆာငလသည စစမနေသာဆႏၵက ယခအခနအထျပသျခငး မရေသးေပ။

၂၀၁၂ ခႏစ ပဏာမအပစခတရပစေရး သေဘာတညစာခပခပဆစဥ အၾကမးဖကမႈအေျခအေနမားက ေလာနညး လာၿပး အေျခခ လ႔အခြငအေရးခစားခြငမား တးတကရရခေသာလညး စနေခၚမႈအေျမာကအမား ကနရေနေသးသည။ အထးသျဖင ၂၀၁၅ ခႏစ NCA စာခပအားေဖာကဖကျခငးႏင ေျမသမးမႈမားက ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတစ ေလာကတြင ျဖစပြားခသည။ လကရတရားေရးစနစသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားအား ထေရာကစြာေျဖရငးရနအတြက မျပညစမႈမားစြာရေနေသးသည။ ထသ႔မျပညစမႈမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈမရ ျခငး၊ အကငပကခစားျခငး၊ ခြျခားဆကဆျခငးႏင တရားစရငေရးစနစတြင လေလာကေသာစြမးရညမား မရျခငးတ႔ ပါဝငသည။

အတတက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင လကရခးေဖာကမႈမားကကးလြနခသမားမ ၎တ႔ကးလြနခေသာ အရာမားအတြက တာဝနခေစရန မတေသာ၊ သမာသမတကေသာ၊ ထေရာကမႈရၿပး လြတလပေသာ တရားစရငေရး စနစမရပ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည လကရအၾကပအတညးအေျခအေနမ ေရ႕ ဆကႏငမညမဟတေပ။

တရားမတမႈရရရနအတြက ဘကေပါငးစမႀကးစားရာတြင အေျခခလ႔အခြငအေရးမားရရရန အာမခခကေပးျခငး၊ ယခငကးလြနခခသမားအား ျပနလညကစားေပးျခငးႏင ေဒသခမား၏အသမားအား ထညသြငးစဥးစားျခငးတ႔ ပါဝငသငပါသည။

11“လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား”

အၾကျပခကမား ၁) တပမေတာႏင နယျခားေစာငတပသ႔၁) တပမေတာႏင နယျခားေစာငတပသ႔

လ႔အခြငအေရးႏင အေျခခလြတလပခြငမား

● ျမနမာႏငငအေနျဖင ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးႏင ႏငငတကာလသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ဥပေဒစာခပ မားက သေဘာတလကမတေရးထးထားသည အဖြ႔ဝငႏငငအျဖစခယထားသညႏငအည ျပညသမား၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးမားက ေလးစား၊ ကာကြယ၊ ျဖညဆညးေပးရန။

● စစေဆးေရးဂတမားႏင ညမထြကရ အမန႔မားခမတၿပး ေဒသခမား၏ ခရးသြားလာမႈအား ကန႔သတျခငးမားက ေရာငကဥရန၊ ျပညသမား၏ လြတလပစြာသြားလာခြငအားေလးစားရနႏင အမားျပညသလျခစြာ ခရးသြား လာႏငေရးအတြက ေဆာငရြကေပးရန။

ၿငမးခမးေရး၊ ေဘးကငးမႈႏငလျခမႈ

● တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ (NCA) အပဒ ၅(ဂ) တြင ေဖာျပထားသညႏင အည ႏစဖကသေဘာတညမႈမရပ တပစခနးအသစမားေဆာကလပျခငး၊ လကနကခယမးမား ထပမျဖညတငး ျခငးႏင အပစရပနယေျမတြင အငအားအသစျဖညတငးျခငးမား လပေဆာငေနမႈကရပတန႔ရန။

● ေကးရြာမား၏အနးတဝကႏင ရြာသားမားေနထငသည ေနရာမားအနးပတဝနးကငတြင စစေရးေလကင ေနမႈမားအပါအဝင စစေရးလႈပရားေနမႈမားအားလးက ခကခငးရပတန႔ရန။

● NCA စာခပ အပဒ ၈ (ခ)တြင ေဖာျပထားသညႏငအည တဖကအဖြ႔အစညးက ထနးခပထားေသာနယေျမ အတြငး လကနကျဖငသြားလာမႈမားကမျပရနႏင အငအားသးျခငးမားႏင ထပတကေတြ႔ဆမႈမားအား ေရာငကဥရန။

● လကနကကငတပမားအပခပေသာ သ႔မဟတ ေရာေႏာအပခပသည ေဒသမားတြင ေဒသချပညသမားႏင သကဆငရာတငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မား(EAOs)ထမ ႀကတငသေဘာထားရယျခငးမရဘ လမး ေဖာကလပျခငးႏင လမးျပျပငျခငးမား၊ အျခားအေျခခ အေဆာကအဥးေဆာကလပေနျခငးမားအားေရာင ကဥရန။

● အရပသားမားအား ပစမတထားျခငး၊ တရားလကလြတသတျဖတျခငး၊ ေျမယာသမးဆညးျခငး၊ အဓမၼလပအား ေပးေစခငးျခငး၊ ေငြညစျခငးႏင လယျခငး၊ လငပငးဆငရာႏင ကားမအေျချပ အၾကမးဖကျခငးမားအပါအဝင တစႏငငလးပစခတတကခကမႈသေဘာတညခက အပဒ (၉) ပါ အရပသားမားအား ကာကြယ ေစာငေရာကမႈ ႏငဆကႏြယသည ဆကလကျဖစပြားေနေသာလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား ရပတန႔ရနႏင အထကပါ ေဖာျပထားသညအခနးတြငပါဝငေသာ အျခားတာဝနဝတရားမားအား ေလးစားလကနာရန။

● အရပသားမားေနထငသည ေနရာေဒသအားလးမတပဖြ႔မားႏင စစဘကဆငရာအေဆာကအဥးမားအား ဖယရားရန။

“တာဝနယမႈ တာဝနခမႈမရပ ကၽြနမတ႔ ၿငမးခမးေရးက ဘယလတညေဆာကၾကမလ။ တကယေတာ တာဝန ယမႈတာဝနခမႈန႔အတ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက တစၿပငတညးသြားရမယ။”

KWO ကရငအမးသမးအစညးအရး၏ အဖြ႔ဝငတစဥး

12

ေျမယာသမးဆညးမႈမား

● အရပသားမား၏ေျမယာမားအား ဆကလကသမးယေနမႈမားကရပတန႔ရနႏင သမးယထားသညေျမယာမား အားလးက ပငရငအစစအမနမားထသ႔ ျပနလညေပးအပရန၊ ေျမယာပကစးဆးရႈးမႈမားအတြက ေလာေၾကး ေငြမားေပးအပရန။ ထသ႔ ျပနလညေပးအပရာတြင ပငဟးရး၏ ဒကၡသညမားႏင ေနရပစြန႔ခြါရသမားအတြက အမယာပငဆငမႈ ျပနလညေပးအပျခငးဆငရာ အေျခခမမား (Pinheiro Principles) ႏငအည ျပနလညေပးအပ ရမည။ ေျမယာမားအား စစေရးအတြကအသးျပထားပါက ထေျမမားအား ျပနလညေပးအပျခငးမျပမ အႏရာယရေသာပစၥညးမားအား ဖယရားရငးလငးျခငးမားအား ဥးစြာျပလပရမည။

၂) တပမေတာႏင တငးရငးသား လကနကကင တပဖြ႔မားသ႔ ၂) တပမေတာႏင တငးရငးသား လကနကကင တပဖြ႔မားသ႔

လကနကကငပဋပကၡမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ

● စစမကျဖစပြားသည အေျခအေနမားတြင ႏငငတကာလသားျခငးစာနာေထာကထားမႈ ဥပေဒမား၊ လ႔အခြင အေရးဥပေဒမားႏငအည အၾကမးဖကမႈအေျခအေနအား ၾကေတြ႔ေနရသည အရပသားအားလးအား ကာကြယ ေစာငေရာကေပးရန။

● ေျမျမႇ ပမငးမားအသးျပျခငးကတားျမစျခငးအား အတညျပၿပး NCA အပဒ ၅(က) ႏင (င) တြင ေဖာျပထားသည အတငး မငးရငးလငးေရးလပငနးမားက ေဆာငရြကရမည။ ေျမျမႇ ပမငးအမားအျပားတညရေသာ ေနရာမား အား ရငးလငးစြာသတမတျခငးမားျပလပၿပး ထေျမျမႇ ပမငးမားတညရေနျခငးက အရပသားမားအားသရေစ ရန လပေဆာငရမည။

● NCA အပဒ ၇ (က) တြင ေဖာျပထားသညအတငး ႏစဖကတကရက ထေတြ႔ရငဆငမႈရေသာ ေနရာမားတြင ထေတြ႔ပစခတမႈမရေစေရးအတြက စကဆကသြယမႈ၊ ေျမျပငဆကသြယမႈႏင အျခားေသာဆကသြယမႈနညး လမးမားခကခငး ေဆာငရြကရန။ NCA အား ေဖာကဖကသညအခါတြင အၾကမးဖကသညနညးျဖင တန႔ျပန သညထက လကမတထးထားေသာအဖြ႔မားအေနျဖင ညႇႏႈငးမႈမားျပလပကာ ထေတြ႔ပစခတမႈမား မရေစရန အတြက ကာကြယျခငးမားျပလပၿပး ပစခတတကခကမႈရပစေရးဆငရာ ပးတြေစာငၾကညေရးေကာမတ (JMC) ထသ႔ အစရငခစာတငရမည။

● လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညလအပေနသမားအား အကအညေပးႏငရနအတြက လသားခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးသမား၊ သတငးမဒယာမား၊ လ႔အခြငအေရးေစာငၾကညသည အဖြ႔မားအား လကနကကငပဋပကၡ ခစားေနရေသာေဒသမားႏင အျခားအၾကမးဖကမႈ ခစားေနရသမားထသ႔ အကန႔အ သတမရ ဝငေရာကခြငေပးရမည။

● ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင သကဆငရာကစၥရပမားအားလးႏငပတသကၿပး အားလးပါဝငႏငသည ေဆြးေႏြးပြမား အား သငေလာသည ကယစားလယမားအားလးႏငကငးပၿပး တငးရငးသားလနညးစအားလး ပါဝငလာႏငေရး ႏင ထေဆြးေႏြးပြမားတြင ကားမတနးတညမမႈအျမငမလညး ထညသြငးေဆြးေႏြးႏငရန လပေဆာငရမည။

၃) ျမနမာအစးရသ႔ ၃) ျမနမာအစးရသ႔

ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးႏင ႏငငတကာ လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ဥပေဒ ဆငရာ စာခပမား

• ျမနမာအစးရမ အဖြ႔ဝငႏငငအျဖစ လကမတေရးထးထားသညစာခပမားျဖစသည အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈပေပာကေရး ကလသမဂၢသေဘာတညခကစာခပ(CEDAW)၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥ ေကးမႈအခြငအေရးဆငရာစာခပ (ICESCR)၊ ကေလးသငယမားအခြငအေရးဆငရာစာခပ (CRC) အျပင ဂနဗာစာခပ အပဒ (၃) ႏငအည အျပညျပညဆငရာ တာဝနဝတရားမားအား လကနာရန။

13“လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား”

ေျမယာအသးျပမႈႏင ေျမယာပငဆငမႈ

• ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးစမခန႔ခြမႈဥပေဒအားဖကသမးရန။ ေဒသချပညသမား၏ ေျမယာမားအား သမးယမႈမားက ေရာငရားရန။ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးစမခန႔ခြမႈဥပေဒအရ အရပသားမားအားကး ေကာမႈျဖင တရားစြဆေနမႈမားအားရပတန႔ရန။

• ေျမယာသမးယရနအတြက အဓမၼေဆာငရြကေနမႈမားအားလးက ခကျခငးရပတန႔ရန။

• ပါဝငပတသကသမားအားလးႏငအတ လြတလပၿပး ႀကတငအသေပး၍ သေဘာတညခက ရယမႈလပေဆာင ျခငးမရေသးပါက တငးရငးသားေဒသမားအတြငး လပေဆာငေနေသာ သဘာဝအရငးျမစထတယမႈမား၊ စကပးေရးရငးႏးျမပႏမႈမားႏင အေျခခအေဆာကအအေဆာကလပျခငး အႀကးစားစမကနးမားက ခကျခငး ရပတန႔ထားရန။

မဝါဒႏငအပခပေရး မဝါဒႏငအပခပေရး

● ေရရညတညတေသာ ရငးႏးမႈတညေဆာကႏငရနအတြက ေဒသချပညသမားႏင ယၾကညမႈတညေဆာကရန။

● ေကးလကေဒသရ လမႈအသကအဝနးမ အဓပၸါယျပညဝေသာ ေစစပေဆြးေႏြးမႈမား အစးရႏင ျပလပႏငရနႏင ဆးျဖတခကချခငးလပငနးစဥမားတြင ပါဝငလာႏငမႈရေစရနအတြက ၎တ႔အား စစမနေသာအခြငအေရး မားေပးရန။

တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈ

• တစႏငငလးဆငရာပစခတတကခကမႈသေဘာတညခက မတငမကာလမားႏင လကမတေရးထးၿပးကာလ မားအတြငး ျဖစေပၚခသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားႏငပတသကၿပး တာဝနယမႈ တာဝနခမႈရရနႏင ျပစဒဏမကငးလြတခြငက အဆးသတရနအတြက လအပသညအားလးက ေဆာငရြကရန။

• လြတလပၿပးဘကလကမႈမရေသာ ယႏရားမားအားတညေထာငကာ (တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈရပစ ေရးသေဘာတစာခပမခပဆမႏင ခပဆၿပးအခနမားတြင ကးလြနခသည) လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကမႈမား ႏင ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးဥပေဒမားႏင ႏငငတကာလသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ဥပေဒမားအား ခးေဖာကေနမႈမားအား ပြငလငးျမငသာစြာႏငတရားမတစြာ အခနႏငတေျပးည ေဖာထတအေရးယရန။

• လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရသမားအား ဥပေဒအရျဖစေစ ဥပေဒျပငပမျဖစေစ ထေရာကမႈရသည ေလာေၾကး ေငြေပးအပျခငး၊ အစားထးေပးအပျခငးႏင ျပနလညကစားျခငးတ႔ျဖင ကစားခြငမား ေပးရန။ ထသ႔ျပလပရာတြင ကလသမဂၢ၏ လ႔အခြငအေရးႏင ခးေဖာကခရသမားအတြကႏင လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ဥပေဒအား ျပငးထနစြာခးေဖာကခရသမားအတြက ျပနလညကစားခြင အေျခခမမားႏင လမးညႊနမႈမားအတငး လကနာ ေဆာငရြကရန။

ကနးမာေရး

● စတကနးမာေရးေဝဒနာသညမား၊ ကေလးသငယမားႏင မးဆကပြားကနးမာေရး အထးသျဖင ေကးလက ေဒသတြငရေသာ လမႈအသကအဝနးမားႏင လေနထထပသညေကးရြာမား၊ ၿမ႕မားႏငၿမ႕ႀကးမားတြင အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အေဆာကအအမားႏင ဝနေဆာငမႈမားအား ပမလကလမးမေစရနအတြက တးျမႇငလပေဆာငေပးရန။

ပညာေရး

● သငေလာသည ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး၊ လမႈေရးႏင ပညာေရးဆငရာ အေထာကအကမား အားလးက အသးျပ၍ ျမနမာအစးရအေနျဖင တာဝနရသညအတငး ကေလးသငယမားအခြငအေရးဆငရာ စာခပ၏ အပဒ ၁၉ ေအာကတြငပါရေသာ ကေလးသငယမားအေပၚ ရပပငးဆငရာ၊ စတပငးဆငရာ ဒဏရာရေစသည

14

အၾကမးဖကမႈမား၊ မတရားသျဖငလစလရႈသညအျပအမမား ျပမျခငးမားအျပင ေကာငးမားတြင လငပငး ဆငရာအၾကမးဖကမႈမားမ ကာကြယေပးရန။

၄) ျမနမာအစးရႏင KNU/KNLA ထသ႔၄) ျမနမာအစးရႏင KNU/KNLA ထသ႔

လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညမား

• လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညလအပေနသမားအား အကအညေပးႏငရနအတြက လသားခငး စာwနာေထာကထားမႈ အကအညေပးသမား၊ သတငးမဒယာမား၊ လ႔အခြငအေရးေစာငၾကညသညအဖြ႔မားအား ႏစဖကအျပနအလန ညႏႈငးမႈမားျပလပၿပး လကနကကငပဋပကၡခစားေနရေသာေဒသမားႏင အျခား အၾကမးဖကမႈ ခစားေနရသမားထသ႔ အကန႔အသတမရ ဝငေရာကခြငေပးရန။

ပညာေရး

• ဆရာမားအေနျဖင ေကာငးမားတြင ကေလးမားအားရကႏကျပစဒဏေပးျခငးမားျဖင ထခကေစမႈမားက ရပတန႔ရမည။ ကေလးသငယမား အခြငအေရးဆငရာစာခပႏငအည ျမနမာအစးရအေနျဖင တာဝနဝတရား ရသညအတငး ရကႏကျပစဒဏေပးျခငးႏင အျခားရကစကသည သ႔မဟတ သကၡာညႇးႏြမးေစသည အျပစ ေပးမႈမားမအကာအကြယေပးၿပး ကေလးမား၏အခြငအေရးက ေလးစားရမည။ ဆရာ/မမားအား အၾကမးမဖက ေသာ စညးကမးတငးၾကပမႈနညးလမးမားက ေလကငသငၾကားေပးရမည။

၅) KNU/KNLA ထသ႔၅) KNU/KNLA ထသ႔

မဝါဒႏင အပခပေရး

• အရပသားမားႏင ေဒသတြငး အပခပေရးမးမားအတြက KNU ၏ ဥပေဒမားအား ပမ သရလာေစရနအတြက တရားဥပေဒဆငရာ အလပရေဆြးေႏြးပြမား ကငးပေပးရန။

လကနကကငတကပြမားနင အျခားအၾကမးဖကမႈဆငရာ အေျခအေနမား

• လကနကကငတကပြမားအၾကား လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားအားတားျမစရန၊ ကားမ ခြျခားဆကဆမႈ မားအား ပေပာကေစရနအတြက ဂနဗာႏႈးေဆာသ ကတကဝတမတတမး (Geneva Call’s Deed of Commitment) ႏင လကနကကငတကပြမား၏ အကးဆကမားေၾကာင ကေလးမားနာကငထခကေနမႈႏင ပတသကၿပး ကတကဝတမတတမးမားတြင ေဖာျပထားသည တာဝနဝတရားမားအား ေလးစားလကနာရန။

၆) စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင ရငးႏးျမႇပႏသမားထ၆) စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင ရငးႏးျမႇပႏသမားထ

• ကမၻာကလသမဂၢ (UN) ၏ စးပြားေရးလပငနးမားႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ အေျခခလမးညႊနခကမားႏင အည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခမား၏လ႔အခြငအေရးက ေလးစားရန။

• မညသညစးပြားေရးလပငနးမား သ႔မဟတ အေျခခအေဆာကအဥး စမကနးမားအား စတငျခငးမျပမလြတလပ ၍ႀကတငအသေပးသေဘာထားရယသညစနစ (FPIC) စႏႈနးမားႏငအည ေဒသခလထႏင တငပငေဆြးေႏြး ၿပး ခြငျပခကမားရယရမည။ ထအထတြင

- စမကနး အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးမျပမ၊ ျပလပေနစဥအတြငးႏင လပေဆာငၿပးသည အခနမားတြင အခနႏငတေျပးည တငပငေဆြးေႏြးမႈမားျပလပၿပး ေဒသချပညသမား၏ စးရမမႈမားက ထညသြငးစဥးစားေပးရန။

15“လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား”

၁၉၉၂ ခႏစတြင စတငတညေထာငခေသာ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည လြတလပေသာလထအေျချပအဖြ႔အစညးတစချဖစၿပး ျမနမာ

ျပညအတြငး လ႔အခြငအေရးအေျခအေန တးတကေကာငးမြနလာေစရန ရြာသားမား၏အသမားက မတတမးတငျခငးႏင လ႔အခြငအေရးခး

ေဖာကခရမႈမားအေပၚ သတ႔၏အခြငအေရးမားက ျပနလညေတာငးဆျခငး၊ တ႔ျပနကာကြယျခငး စသညနညးဗဟာမားအား ပပးေပးျခငးျဖင

လပေဆာငေနပါသည။ ထ႔အျပင ရရသညသတငးအခကအလကမားက ျဖန႔ေဝေပးျခငးႏင ခးေဖာကမႈမားကကာကြယလကရသညရြာ

သားမား၏နညးဗဟာမား ပမေကာငးမြနေစရန ၎တ႔ႏငပးေပါငးလပေဆာငမႈမားလပျခငးျဖင ျမနမာျပညရလ႔အခြငအေရးအေျခအေန

ပမတးတကေကာငးမြနလာေစရန ႀကးပမးလကရပါသည။ ကြႏပတ႔၏လပငနးမားက အေသးစတသရလပါက www.khrg.org တြင ဖတရႈ

ႏငပါသည။

- စမကနးႏငပတသကသည လပငနးအေၾကာငးအရာ၊ လပငနးအရြယစား၊ ေနာကျပနသြားနငမႈႏင လပငနးနယပယမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားအား ေဒသ၏ဘာသာစကား၊ ေဒသ၏ ယဥေကးမႈ ႏင အဝငကြငကျဖစမညပစျဖင ေဖာျပရန။

- သေဘာတညခကရယျခငးႏင ပြငလငးျမငသာမႈမားက ေသခာေစရနအတြက သေဘာထားမတခက ရယသညလပငနးမား ေဆာငရြကေနစဥအတြငး ေဒသခမားတငျပသည စးရမပပနမႈမားက ေသခာစြာ မတတမးတငထားရန။

- အမးသမးမားႏင လနညးစအဖြ႔မားအပါအဝင ဓေလထးတမးအရ ဖယကဥခထားရသညအဖြ႔မားအား ဆးျဖတခကခသညလပငနးစဥတြင ပါဝငလာေစရနအတြက လပေဆာငရန။

- ေဒသခအဖြ႔ဝငမားအားေပးထားသည ကတကဝတမားက တရားဝငျဖစေစရနႏင လကနာေဆာငရြကရန အတြက အဓပၸါယျပညဝသညညႇႏႈငးမႈမားတြင ပါဝငလပေဆာငရန။

- စမကနးလပေဆာငေနသညကာလအတြငး ႀကးကငျခယလယမႈမား၊ အကပကငမႈမားမရေစရနအတြက ေသခာစြာေဆာငရြကရန။

• လပငနးမားအတြက ေျမယာမားရယျခငး သ႔မဟတ ငါးရမးျခငးမားမလပေဆာငမ ဓေလထးတမး ေျမယာအ သးျပမႈစနစႏငပတသကၿပးသရေအာင သတငးအခကအလကရယျခငးမားျပလပကာ ေဒသအတြငးရ တရားဝငပစႏင ဓေလထးတမးေျမယာပငဆငမႈစနစအား အသအမတျပရန၊ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးႏင ေျမယာသမးယျခငးမားမရဟေသာ ျမနမာအစးရ၏ အာမခခကအေပၚတြင မချခငးမျပရန။

• ေျမယာမားရရရနအတြက ႏငထကစးနငးရယျခငးမားအား ခကျခငးရပတန႔ရနႏင ေျမယာပငဆငမႈ အေထာကအထားရသညျဖစေစ မရသညျဖစေစ ထေျမမားအတြက သငေလာသညေလာေၾကးေငြမား စမ ေပးရန။ ျမနမာႏငင၏ တရားေရးစနစတြင ဓေလထးတမးေျမယာအား အသအမတျပျခငးမရသညက အေၾကာငးျပ၍ ဓေလထးတမးေျမပငရငမားအား ၎တ႔၏ေျမကရယရနအတြက တရားဥပေဒျဖင အႏင အထကျပျခငးမားက ေရာငကဥရန။

• မညသညစးပြားေရး သ႔မဟတ အေျခခအေဆာကအဥး စမကနးမားမလပေဆာငမ ျပညစသည သဘာဝပတ ဝနးကငထခကမႈဆငရာစစတမးႏင လမႈဝနးကငထခကမႈဆငရာစစတမးမား ေကာကယရန။ ရာေဖြေတြ႔ရမႈ မားအား ေဒသခဘာသာစကားျဖင ရရႏငရနအတြက လပေဆာငေပးရန၊ စမကနးေၾကာင သဘာဝပတဝနးကင ထခကခစားရမည ေဒသခမားအား သငတငမတသညေလာေၾကးေငြမား ေပးအပရန။

• ျမနမာႏငင၏လျခေရးတပဖြ႔မားႏင ဆကစပလကရသညကမၸဏမားႏင အကးတပးေပါငးျခငးမားအား ေရာငၾကဥရန။ စးပြားေရးသ႔မဟတ အေျခခအေဆာကအဥးစမကနးမား အေကာငအထညေဖာရာတြင ျမနမာအစးရ၊ လျခေရးတပဖြ႔မား၊ အျခားလကနကကငအဖြ႔မားႏင လညျဖားရန ပးေပါငးၾကစညျခငးမားအား ေရာငၾကဥရန။

• ပဂၢလကလျခေရးတပဖြ႔ဝငမားအား ေဒသခမား၏ လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကျခငးမရပ တာဝနထမးေဆာငႏငရန အတြက ေလကငသငၾကားေပးရန။ ပဂၢလကလျခေရးတပဖြ႔ဝငမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရသမားအား မတသညေလာေၾကးေငြမားေပးအပရနႏင ကးလြနသမားအား အေရးယရန။

16