Kabinet Zaštitnika

020/241-642

Savjetnici 020/225-395 Centrala 020/225-395

Fax: 020/241-642

E-mail: ombudsman@t-com.me

www.ombudsman.co.me

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, Ul. Svetlane Kane Radević br.3

Broj: 109/16

Podgorica, 30.06.2015.godine

DK/DK

Na osnovu člana 41 Zakona o Zaštitniku/ci ljudskih prava i sloboda Crne Gore ("Službeni list

CG", br.42/11 i 32/14), Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, nakon završenog

postupka po pritužbi XY, daje sljedeće:

MIŠLJENJE

I Uvod

U skladu sa odredbom člana 22 Zakona o zabrani diskriminacije XY, podnio je pritužbu na

akte Univerzitet Crne Gore, zbog diskriminacije u oblasti rada.

U pritužbi i pratećoj dokumentaciji imenovani između ostalog navodi da je u stalnom

radnom odnosu u zvanju redovnog profesora Filozofskog fakulteta u Nikšiću, te da je dana

26.08.2015. godine Filozofskom fakultetu Univerziteta Crne Gore podnio zahtjev da mu se

odobri angažovanje na drugoj visokoobrazovnoj ustanovi van Univerziteta Crne Gore,

konkretno na Univerzitetu Istočno Sarajevo. S tim u vezi, Vijeće Filozofskog fakulteta kao

matične ustanove je na svojoj sjednici od 09.09.2015. godine donijelo odluku br. 01-1992

kojom je odobreno angažovanje podnosioca pritužbe na drugoj ustanovi i dostavilo istu

Univerzitetu Crne Gore. Ta odluka, zajedno sa ostalom dokumentacijom- zahtjevom

institucije koja traži radno angažovanje nastavnika, sporazumom o saradnji između

Univerziteta Crne Gore i Univerziteta u Istočnom Sarajevu i opterećenje nastavnika na

matičnoj instituciji i instituciji za koju se traži angažovanje, dostavljena je Univerzitetu Crne

Gore na dalji postupak.

Na XXXIV sjednici IV saziva Senata Univerziteta Crne Gore od 17.09.2015. godine, zahtjev

podnosioca pritužbe je odbijen bez obzira na ispunjenost svih formalno traženih uslova. Na

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

2

tu odluku, imenovani je izjavio žalbu Senatu, koji je žalbu odbio i potvrdio prethodno

donijetu odluku.

U prilog svojih tvrdnji da je prema njemu nejednako postupano u odnosu na ostale, navodi

da je i pored toga što je njegova dokumentacija bila potpuna i činjenicu da je imao manje

opterećenje nastave u odnosu na ostalih 12 profesora kojima je odobreno angažovanje,

njegov zahtjev odbijen.

Uz pritužbu ovoj instituciji na uvid je dostavljena i sljedeća dokumentacija: Zahtjev za

angažovanje Univerzitetu Crne Gore- Filozofskom fakultetu od 26.08.2015. godine; zahtjev

Univerziteta u Istočnom Sarajevu br. 02.2-259-JC/15 od 28.08.2015. godine; Angažman za

školsku 2015/2016 godinu, Odluka Vijeća Filozofskog fakulteta br. 01-1992 od 09.09.2015.

godine; Opšti sporazum o međuuniverzitetskoj saradnji između Univerziteta u Istočnom

Sarajevu i Univerziteta Crne Gore od 2015.godine; Zapisnik sa XXXI sjednice IV saziva Senata

Univerziteta Crne Gore, održane 24.06.2015. godine, dio zapisnika sa XXXII sjednice IV saziva

Senata, održane 08-09.07.2015. godine; Odluku Senata Univerziteta Crne Gore od broj 08-

2140/1 od 17.09.2015. godine; Odluku Senata Univerziteta Crne Gore od broj 08-2140/3 od

15.10.2015. godine; Opterećenje nastavnika planiranih da drže nastavu u Trebinju za

školsku 2015/16 (opterećenje na Mašinskom fakultetu u Podgorici); molbu i odluku prof. dr

V.K. za angažovanje na Fakultetu za crnogorski jezik i književnost na Cetinju u akademskoj

2015/2016 godine; molbu i odluku doc. dr J.K. za angažovanje na Fakultetu za crnogorski

jezik i književnost na Cetinju u akademskoj 2015/2016 godine.

II ISPITNI POSTUPAK

Postupajući po ovoj pritužbi, u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti,

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore je u skladu sa odredbom člana 35 Zakona o

Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore, tražio izjašnjenje na navode pritužbe

Univerziteta Crne Gore,a posebno da se izjasnena sledeće okolnosti: prvo, da li je pored

pobrojanih kriterijuma za angažman nastavnika na drugu visokoobrazovnu ustanovu

uziman još neki kriterijum i koji, i drugo,kojim opštim aktom su ti kriterijumi propisani kao i

da li je te kriterijume ispunjavalo preostalih 12 kandidata kojima je odobreno angažovanje

na visokoobrazovnim ustanovama.

U svom izjašnjenju, Univerzitet Crne Gore ističe da je odredbom člana 92 stav 4 Statuta,

propisano da Ugovor o radu akademskog osoblja sa akademskim zvanjem sadrži odredbu o

poslovima koje zaposleni ne može raditi u svoje ime i za svoj račun, kao i u ime i za račun

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

3

drugog pravnog ili fizičkog lica, bez saglasnosti Senata (zabrana konkurencije) u skladu sa

zakonom. Saglasno tome, ugovor o radu podnosioca pritužbe sadrži odredbu o zabrani

konkurencije. Dodaju da je Odlukom o postupku angažovanja akademskog osoblja

Univerziteta Crne Gore na drugim visokoobrazovnim ustanovama br.941 od 28.04.2005.

godine propisano da u postupku angažovanja na drugim visokoobrazovnim ustanovama

potrebno prethodno mišljenje vijeća matične organizacione jedinice. U postupku

odlučivanja Senata UCG, pribavlja se zahtjev ustanove visokog obrazovanja za koju se traži

saglasnost, norma časova koju zaposleni ima na UCG kao i sporazum o saradnji između UCG

i ustanove za koju se traži saglasnost.

Senat UCG je na sjednici održanoj 17.09.2015. godine odlučivao o zahtjevu podnosioca

pritužbe za angažovanje na dva fakulteta i to: Filozofskom fakultetu Pale i Akademiji likovnih

umjetnosti u Trebinju za studijsku 2015/2016 godinu. Senatu su bile date na uvid sljedeće

činjenice: planirano opterećenje u nastavi od dva časa predavanja na Filozofskom fakultetu

Pale i planirano opterećenje od dva časa na Akademiji likovnih umjetnosti u Trebinju,

opterećenje u nastavi od 14 časova predavanja na osnovnim studijama UCG, Sporazum o

saradnji između UCG i Univerziteta u Istočnom Sarajevu, te informacija o postupku

ispitivanja zakonitosti dosadašnjeg radnog angažovanja podnosioca pritužbe.

Na osnovu predočenih činjenica Senat je donio odluku br. 08-2140/1 od 17.09.2015. godine,

kojom se ne odobrava traženo angažovanje. Na tu odluku podnosilac pritužbe je izjavio

žalbu, navodeći daprilikom donošenja osporene odluke nije bilo potrebnog kvorumaza

odlučivanje. Ta odluka je stavljena van snage i Senat je donio odluku da se o predmetnom

zahtjevu ponovo odlučuje. U postupku ponovnog odlučivanja, Senat je razmatrao

cjelokupnu dokumentaciju i na osnovu rezultata glasanja u kvorumu potrebnom za rad od

ukupno 41 člana Senata koji imaju pravo glasa, prisutno je bilo 24 člana, 1 član je glasao za,

19 uzdržanih i 4 protiv , utvrdio da zahtjevi nijesu dobili potrebnu većinu glasova članova, pa

je donijeta odluka kojom nije odobreno angažovanje podnosiocu pritužbe na pomenutim

fakultetima. Navode da za studijsku 2015/16 godinu je odobreno 22 zahtjeva za

angažovanje na drugim univerzitetima dok nije odobreno sedam zahtjeva i da je među

njima samo podnosilac pritužbe podnio zahtjev za angažovanje na dva fakulteta.

S obzirom da UCG nije odgovorio u potpunosti, kao i da je u prvobitnom izjašnjenju bilo

kontradiktornosti - to je tražena dopuna izjašnjenja. U dopunskom izjašnjenju UCG ističe da

je vođen postupak ispitivanja provjere zakonitosti rada jednog broja profesora za koje su bili

u saznanju da imaju radni angažman na drugim visokoobrazovnim ustanovama u Crnoj Gori

i van Crne Gore, među kojima jebio i podnosilac pritužbe. Iz tih razloga je odlučivanje po

njegovom zahtjevu za angažovanjena Univerzitetu u Istočnom Sarajevu od 08.04.2015.

godine odloženo. Izjašnjavaju se da su u tom postupku pribavljene izjave od podnosioca

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

4

pritužbe o njegovom angažovanju na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu-Pravoslavnom

bogoslovskom fakultetu “Sveti Vasilije Ostroški”, kao i informacije od strane Univerziteta u

Istočnom Sarajevu o njegovom radnom statusu na tom Univerzitetu. Zahtjev za angažovanje

podnosioca pritužbe je bio predmet razmatranja na sjednici Senata od 17.09. i 15.10.2015.

godine.

Za opterećenje u nastavnom procesu pozivaju se na odredbe člana 101 Statuta UCG kojim je

propisano da je akademsko osoblje dužno da u realizaciji studijskog programa održi

nedeljno 4 časa predavanja – redovni, vanredni profesori i docent. Takođe, u okviru punog

radnog vremena akademsko i stručno osobljedužno je da učetvuje u nastavi, konsultacijama

sa studentima, naučno-istraživačkom, umjetničkom i stručnom radu, pripremanju nastave i

ispitima, radu u organima organizacione jedinice Univerziteta, odnosno organima

Univerziteta. Konkretno, opterećenje u nastavi podnosioca pritužbe na UCG za studijsku

2015/16 godinu je 14 časova za dva semestra, odnosno nedjeljno opterećenje je 7 časova

predavanja. Planirano opterećenje na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu za koje je tražena

saglasnost za angažovanje je po dva časa predavanja nedjeljno na dva fakulteta i to

Akademiji likovnih umjetnosti Trebinje i Filozofskom fakultetu –Pale. Navode da je

podnosilac pritužbe kao gostujući profesor na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu-

Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu “Sv. Vasilije Ostroški” u Foči ida u evidenciji

Univerziteta nema dokaza da se imenovani obraćao Senatu za davanje saglasnosti za

angažovanje prije predmetnog zahtjeva.

Uz izjašnjenje dostavljen je i sporazum o saradnji koji je Univerzitet Crne Gore zaključio sa

Fakultetom za crnogorski jezik i književnost br. 01-1050/15 od 19.09.2014. godine, Potvrda

Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta “Sv. Vasilije Ostroški” u Foči br 01-1645/13 od

25.06.2013. godine, dopis Univerziteta Crne GoreUniverzitetu u Istočnom Sarajevu

djelovodni br. 01-711/2 od 19.03.2015. godine, izjava podnosioca pritužbe od 20.03.2015.

godine, dopis Univerziteta Crne Gore podnosiocu pritužbe djelovodni br. 01-770/10 od

24.03.2015. godine, izjava podnosioca pritužbe od 26.03.2015. godine, dopis Univerziteta

Crne Gore podnosiocu pritužbe djelovodni br. 01-982 od 17.04.2015. godine, dopis

Univerziteta Crne Gore dekanu Filozofskog fakulteta djelovodni br. 02-1066 od 22.04.2015.

godine, informacija Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta “Sv. Vasilije Ostroški” u Foči br 01-

803/15 od 27.03.2015. godine, dopis Univerziteta Crne Gore rektoru Univerziteta u

Istočnom Sarajevu djelovodni br. 01-711/2 -2 od 09.04.2015. godine, dopis Pravoslavnog

bogoslovskog fakulteta “Sv. Vasilije Ostroški” u Foči br 332/15 od 05.05.2015 godine,dopis

Univerziteta Crne Gore podnosiocu pritužbe djelovodni br. 01-982/1 od 12.05.2015. godine,

dopis Univerziteta u Istočnom Sarajevu djelovodni br. 01-1333/15 od 14.05.2015. godine,

dopis Univerziteta u Istočnom Sarajevu djelovodni br. 01-1463/15 od 26.05.2015. godine,

zahtjev za davanje saglasnosti Univerziteta u Istočnom Sarajevu djelovodni br. 01-02-2-

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

5

2595-JC/15 od 28.08.2015. godine, zahtjev za davanje saglasnosti podnosioca pritužbe

Vijeću Filozofskog fakulteta od 26.08.2015. godine, saglasnost Filozofskog fakulteta u

Nikšiću za angažovanje na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu djelovodni br. 01-1952 od

09.09.2015. godine, angažman za školsku godinu 2015/16 na ime podnosioca pritužbe i

Sporazum o saradnji između Univerziteta Crne Gore i Fakulteta za crnogorski jezik i

književnost djelovodni br. 01-1050/5 od 19.09.2014. godine.

III ČINJENIČNO STANJE

U toku postupka učinjeno je nespornim da se podnositelj pritužbe nalazi u radnom odnosu

na osnovu ugovora o radu br.01-2371 od 28.10.2013. godine na Univerzitetu Crne Gore-

Filozofskom fakultetu u Nikšiću, u zvanju redovnog profesora. Takođe, kao nesporna

činjenica u toku postupka dokazano je i da je podnosilac pritužbe, prije nego se obratio

Univerzitetu Crne Gore, tražio i dobio saglasnost matične ustanove-Filozofskog fakulteta u

Nikšiću.

Kao sporna činjenica tokom postupka postavilo se pitanje postojanja međuuniverzitetske

saradnje u momentu kada je podnosilac podnio zahtjev za angažovanje na drugoj

visokoškolskoj ustanovi; činjenice koje se tiču opterećenja u nastavi na UCG i i Univerzitetu

na kojem se traži angažovanje i to: 1) postojanje propisanih kriterijuma za angažman na

drugim visokoobrazovnim ustanovama; 2) kolika je norma redovnih profesora na UCG; 3)

da li je 14 časova predavanja na Univerzitetu Crne Gore podnosioca pritužbe opterećenje u

sedmici ili u mjesecu; 4) da li je opterećenje od dva časa na Filozofskom fakultetu-Pale i dva

časa na Akademiji likovnih umjetnosti u Trebinju za mjesec ili sedmicu; 5) kao i da li je

podnosilac pritužbe već bio radno angažovan na tim, odnosno drugim obrazovnim

institucijama i koliko dugo.

IV RELEVANTNO PRAVO

Ustavom Crne Gore (2007) u članu 8 propisuje: Zabranjena je svaka neposredna ili posredna

diskriminacija, po bilo kom osnovu.

Ustav u čl.20 propisuje da svako ima pravo na pravni lijek protiv odluke kojom se odlučuje o

njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu.

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

6

Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima UN (1948) u članovima 1. i 2. svim ljudima

jemči slobodu i jednakost u dostojanstvu i pravima, bez obzira na"bilo kakvu razliku kao što

je rasa, boja kože, pol, jezik, vjera, političko ili neko drugo opredjeljenje, nacionalno ili

društveno porijeklo, vlasništvo, rođenje ili neki drugi status".

Evropska Konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (1950) u članu 14

propisuje „Uživanje prava i sloboda predviđenih u ovoj Konvenciji obezbeđuje se

bezdiskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik,vjeroispovest,

političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza snekom nacionalnom

manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.“

Ista Konvencija članom 13 propisuje: „ Svako čija su prava i slobode, priznata ovom

konvencijom narušena ima pravo na pravni lijek pred nacionalnim vlastima, čak i onda kada

su povredu ovih prava i sloboda učinila lica u vršenju svoje službene dužnost.“

Protokol 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u čl.1

propisuje opštu zabranu diskriminacije:

1. Svako pravo koje zakon predviđa ostvarivaće se bez diskriminacije po bilo kom osnovu

kao što je pol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovijest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno

ili socijalno porijeklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovinsko stanje, rođenje ili

drugi status.

Direktiva Savjeta 2000/78/EZu članu 1.propisuje “Svrha ove Direktive je utvrđivanje opšteg

okvira za borbu protiv diskriminacije na osnovu vjere ili uvjerenja, invaliditeta, dobi ili

seksualne orijentacije u vezi sa zapošljavanjem i obavljanjem zanimanja, kako bi se u

državama članicama ostvarila primjena načela jednakog postupanja.”

Zakon o zabrani diskriminacije(„Sl.list CG“ br. 46/10 i 18/14) u članu 2 propisuje: Zabranjen

je svaki oblik diskriminacije, po bilo kom osnovu.Diskriminacija je svako neopravdano,

pravno ili faktičko, neposredno ili posredno pravljenje razlike ili nejednako postupanje,

odnosno propuštanje postupanja prema jednom licu, odnosno grupi lica u odnosu na druga

lica, kao i isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva nekom licu u odnosu na druga

lica, koje se zasniva na rasi, boji kože, nacionalnoj pripadnosti, društvenom ili etničkom

porijeklu, vezi sa nekim manjinskim narodom ili manjinskom nacionalnom zajednicom,

jeziku, vjeri ili uvjerenju, političkom ili drugom mišljenju, polu, rodnom identitetu, seksualnoj

orijentaciji, zdravstvenom stanju, invaliditetu, starosnoj dobi, imovnom stanju, bračnom ili

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

7

porodičnom stanju, pripadnosti grupi ili pretpostavci o pripadnosti grupi, političkoj partiji ili

drugoj organizaciji, kao i drugim ličnim svojstvima.

Neposredna diskriminacija postoji ako se aktom, radnjom ili nečinjenjem lice ili grupa lica, u

istoj ili sličnoj situaciji, dovode ili su dovedeni, odnosno mogu biti dovedeni u nejednak

položaj u odnosu na drugo lice ili grupu lica po nekom od osnova iz stava 2 ovog člana, osim

ako su taj akt, radnja ili nečinjenje objektivno i razumno opravdani zakonitim ciljem, uz

upotrebu sredstava koja su primjerena i neophodna za postizanje cilja, odnosno u

prihvatljivo srazmjernom odnosu sa ciljem koji se želi postići.

Posredna diskriminacija postoji ako prividno neutralna odredba propisa ili opšteg akta,

kriterijum ili praksa dovodi ili bi mogla dovesti lice ili grupu lica u nejednak položaj u odnosu

na druga lica ili grupu lica, po nekom od osnova iz stava 2 ovog člana, osim ako je ta odredba,

kriterijum ili praksa objektivno i razumno opravdana zakonitim ciljem, uz upotrebu sredstava

koja su primjerena i neophodna za postizanje cilja, odnosno u prihvatljivo srazmjernom

odnosu sa ciljem koji se želi postići.

Zakonom o opštem upravnom postupku («Službeni list RCG», br.60/03 i 32/11) propisano

je: "Pri vođenju postupka i rješavanju u upravnim stvarima organi su dužni strankama

omogućiti da što lakše zaštite i ostvare svoja prava i pravne interese, vodeći računa da

ostvarivanju njihovih prava i pravnih interesa ne bude na štetu prava i pravnih interesa

drugih lica, niti u suprotnosti sa zakonom utvrđenim javnim intresom (član 5 stav 1).

"Organi koji vode vode postupak, odnosno rješavaju u upravnim stvarima dužni su da

obezbijede uspješno i kvalitetno ostvarivanje i zaštitu prava i pravnih interesa fizičkih lica,

pravnih lica ili drugih stranaka” (član 6).

" Protiv rješenja donešenog u prvom stepenu stranka ima pravo na žalbu (član 219 stav 1).

" Kada organ koji je donio prvostepeno rješenje nađe da je podnijeta žalba dopuštena

blagovremena i izjavljena od ovlašćenog lica, a nije novim rješenjem zamijenio rješenje koje

se žalbom pobija dužan je, bez odlaganja, a najkasnije u roku od osam dana od dana prijema

žalbe, dostaviti žalbu organu nadležnom za rješavanje po žalbi "(član 233 stav 1).

Zakon o upravnom sporu ("Službeni list Republike Crne Gore", br. 060/03 od 28.10.2003,

Službeni list Crne Gore", br. 073/10 od 10.12.2010, 032/11 od 01.07.2011) u članu 7 propisuje :

“Upravni spor može se pokrenuti protiv upravnog ili drugog akta koji je donijet u drugom

stepenu.Upravni spor može se pokrenuti i protiv prvostepenog upravnog ili drugog akta protiv

koga nije dozvoljena žalba u upravnom ili drugom postupku. Upravni spor može se pokrenuti i

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

8

kad nadležni organ o zahtjevu, odnosno o žalbi stranke nije donio odgovarajući upravni ili drugi

akt, pod uslovima predviđenim ovim zakonom”.

Zakon o Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore (Sl.list CG br. 42/11 i 32/14)u

članu27 propisuju: Zaštitnik je institucionalni mehanizam za zaštitu od diskriminacije.

Član 36 istog Zakona predviđa:Starješina/ka, odnosno lice koje rukovodi organom dužan je

da Zaštitniku/ci na njegov/njen zahtjev: stavi na raspolaganje sve podatke iz nadležnosti

organa kojim rukovodi, bez obzira na stepen tajnosti; omogući neposredan uvid u službene

spise, dokumenta i podatke, kao i da mu/joj dostavi kopije traženih spisa i dokumenata, bez

obzira na stepen tajnosti; da mu/joj omogući slobodan pristup svim prostorijama.

V OCJENA ZAŠTITNIKA

Prilikom odlučivanja i zauzimanja stava u ovom predmetu Zaštitnik je imao u vidu navode iz

pritužbe, izjašnjenja organa na koji se pritužba odnosi, dokumentaciju dostavljenu od obje

strane, zapisnike sa održanih sjednica dostupne na web sajtu Univerziteta Crne Gore kao i

navedene antidiskriminacione i druge propise domaćeg i međunarodnog prava.

Praksa Suda pravde EU i Evropskog suda za ljudska prava ukazuje na nedvosmislene

standarde kada je u pitanju procjena postojanja diskriminatorskog postupanja prema

mogućim žrtvama istog činjenja, odnosno nečinjenja. Kao što je Sud pravde EU zaključio u

predmetu Allonby protiv Accrington & Rossendale College1da je bilo nužno utvrditi da

predavačimuškog pola zaposleni u školi nijesu u istoj ili sličnoj situaciji sa podnositeljkom,

tako se i u konkretnom slučaju ne mogu utvrditi lica odnosno tzv.„komparatori“ sa kojima je

povoljnije postupano po istom predmetnom oglasu, a da je jedina razlika između njih i

podnositeljke zasnovana na nekom ličnom, pravno zaštićenom osnovu ili svojstvu,

uključujući i izraženo mišljenje.

Takođe, sa stanovišta člana 14 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih

sloboda, nisu relevantne sve razlike u tretmanu. Ispitivanje diskriminacije svrsishodno je

samo ukoliko podnosilac pritužbe nastoji da se uporedi sa drugima koji se nalaze u

uporedivom ili analogno sličnom položaju ili je on sam u “relativno sličnoj” situaciji kao i

1Sud pravde EU, D.Allonby protivAccrington & Rossendale College, predmet C-256/01 [2004.] ECR I-873, 13. januar 2004.

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

9

drugi.2 Stoga Evropski sud za ljudska prava obavlja test uporedivosti, što znači da nastoji da

utvrdi sličnosti između situacija koje su morale biti izložene već u samoj pritužbi.

Iako evropski standardi upućuju na obavezu potencijalnog diskriminatora da dokaže da u

konkretnom slučaju nije bilo diskriminacije (tzv.obrnuti teret dokazivanja)3, podnosilac

predstavke dužan je da identifikuje grupu ili pojedinca koji se različito (povoljnije) tretira i da

dokaže da se ta grupa ili pojedinac nalazi u analognoj (istoj ili sličnoj) situaciji sa onom u

kojoj se nalazi navodna žrtva određenog različitog postupanja.4

Zaštitnik konstatuje da je između UCG i Univerziteta u Istočnom Sarajevu potpisan Opšti

sporazum o međuuniverzitetskoj saradnji pod djelovodnim brojem 04-1943 od 10.07.2015.

godine i da se podnosilac pritužbe pravovremeno i u skladu sa tim ugovorom obratio

zahtjevom za davanje saglasnosti Filozofskom fakultetu za angažovanje dana 26.08.2016.

godine koji je izdao saglasnost za angažovanje na toj visokoobrazovnoj ustanovi.

Radi utvrđivanja da li je do diskriminacije došlo ili ne, pored svih spornih i nespornih

činjenica Zaštitnik je shodno posebnim pravilima za dokazivanje diskriminacije izvršio

upoređivanje nepovoljnijeg postupanja prema podnosiocu pritužbe u odnosu na druge koji

se nalaze u analognoj ili dovoljno uporedivoj situaciji. U tom svjetlu, Zaštitnik iz zapisnika sa

XXXII sjednice IV saziva Senata Univerziteta Crne Gore, održane 08-09.07.2015.

godineutvrđuje da je data saglasnost sljedećim profesorima: prof.dr D.Č. sa Medicinskog

fakulteta Univerziteta Crne Gore za angažovanjena Univerzitetu u Istočnom Sarajevu-

Medicinskom fakultetu u Foči, prof.dr R.B, prof. dr. R.B, prof. dr. Z,K. prof. dr M. V, prof. dr

D.I, prof. dr D.B, prof. dr I.V, prof. dr J.J prof. dr U.K i doc. dr N.Š sa Mašinskog fakuteta

Univerziteta Crne Gore za angažovanje na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu, Fakultetu za

proizvodnju i menadžment u Trebinju, prof.dr S.Đ i doc dr S.M. sa Elektrotehničkog fakuteta

Univerziteta Crne Gore saglasnost za angažovanje na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu,

Fakultetu za proizvodnju i menadžment u Trebinju.

Zaštitnik zapaža da su angažovanja pobrojanim predavačima odobrena za studijsku 2015/16

godinu, čak i prije nego je potpisan Sporazum o međuuniverzitetskoj saradnji sa

Univerzitetom u Istočnom Sarajevu za razliku od podnosioca pritužbe koji je zahtjev podnio u

skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju i saglasno zaključenom Sporazumu ali mu nije

odobren angažman na Univerzitet u Istočnom Sarajevu. 2Predmet Nacionalni savez Belgijske policije protiv Belgije (Evropski sud za ljudska prava, presuda od 27.10.1975.godine, stav 44) 3Član 10 Direktive Savjeta EU 2000/78/EZ od 29.novembra,2000.godine o uspostavi opšteg okvira za jednako postupanje pri zapošljavanju i obavljaju zanimanja, SL L 303., od 2.12.2000.godine 4Predmet Lithgow protiv Ujedinjenog Kraljevstva (Presuda Evropskog suda za ljudska prava od 08.07.1986.godine, stav 177)

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

10

Međutim, iz zapisnika sa XXXIV sjednice IV saziva Senata Univerziteta Crne Gore, održane

17.09.2015. godine utvrđuje se da nije data saglasnosnost sljedećim predavačima:

podnosiocu pritužbe; prof. dr. M.J. sa Filozofskog fakulteta Univerziteta Crne Gore za

angažovanjena Univerzitetu u Istočnom Sarajevu- Medicinskom fakultetu u Foči; prof.dr. S.L.

sa Filozofskog fakulteta Univerziteta Crne Gore za angažovanjena Univerzitetu u Istočnom

Sarajevu- Filozofskom fakultetu Pale i prof.mr A.M. sa Fakulteta likovnih umjetnosti

Univerziteta Crne Gore za angažovanje na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu-Akademiji

likovnih umjetnosti u Trebinju. S obzirom na činjenicu da podnosilac pritužbe nije jedini

predavač čiji je zahtjev za angažovanje na drugu visokoškolsku ustanovu odbijen, to

Zaštitnik nije mogao utvrditi diskriminaciju u konkretnom slučaju.

Sa druge strane, kako Zaštitnik nije vezan pravnom kvalifikacijom navedenom u pritužbi, već

činjenicama i dokazima na kojima se temelji zahtjev za zaštitu od diskriminacije, pa u tom

smislu ispitujući Odluku Senata Univerziteta Crne Gore br. 08-2140/1 od 17.09.2015. godine

Zaštitnik konstatuje nepostojanje, kako valjanog obrazloženja, tako i pouke o pravnom

lijeku. Dalje, razmatrajući Odluku Senata Univerziteta Crne Gore br. 08-2140/1 od

15.10.2015. godine kojom je stavljena van snage prethodno pomenuta Odluka, Zaštitnik

zapaža da ni ta odluka nema ni obrazloženje, niti pouku o pravnom lijeku. Zaštitnik ovim ne

ulazi u meritum odluke u smislu da je trebalo donijeti odluku kojom se daje ili ne daje

saglasnost za angažovanje, već smatra da je odluku sadržanu u dispozitivu akta trebalo

valjano obrazložiti.

“Obrazloženje rješenja mora sadržati utvrđeno činjenično stanje, razloge koji su bili odlučni pri

ocjeni dokaza, materijalne propise i razloge koji s obzirom na utvrđeno činjenično stanje

upućuje na rješenje kakvo je dato u dispozitivu”.5

“Obrazloženje rješenja treba da sadrži potrebno objašnjenje o tome na koji način i na osnovu

kojih dokaza su utvrđene činjenice koje su od važnosti za rješenje predmetne stvari”.6

Naime, obrazloženje jedne odluke pruža objašnjenje i logičku vezu onoga što

jeorganzaključio i kako je došao do odluke, i u krajnjoj liniji - ispitivanjeda li su zaključci

odluke saobrazni prinudnopravnim propisima i logici.Postojanje obrazloženja odluke je

zapravo pojašnjenjerazloga odn. kriterijuma na kojima se izreka odluke temelji, kao i

pojašnjenje dokaza kojima se organ rukovodio, uzeo ili nije uzeo u obzir prilikom donošenja

odluke. Polazeći od činjenice da ne postoje jasno utvrđeni i precizirani kriterijumi za

5

Presuda Vrhovnog suda Crne Gore, Uvp. br. 331/15 od 13.11.2015. godine 6

Presuda Upravnog suda Crne Gore, U. br. 541/06 od 01.02.2008. godine

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

11

dobijanje saglasnosti za angažman na drugim fakultetima, kao i toga da je podnosilac

pritužbe dostavio svu potrebnu dokumentaciju, Zaštitnik konstatuje da podnosiocu pritužbe

nije pružena prilika da se usmeno izjasni o odlučnim činjenicama pred organom koji je

odlučivao, niti su odlukeo njegovom zahtjevu sadržale obrazloženje u mjeri i obimu koji je

potreban.

Ratio legis postojanja obrazloženja odluke o pravima I obavezama je sadržan i u mogućnosti

stranaka da odluku pobijaju pravnim lijekom. Kako nijedna gore pomenuta odluka nije

sadržala ni pouku o pravnom lijeku Zaštitnik utvrđuje da je podnosiocu pritužbe

povrijeđeno pravo na djelotvorno pravno sredstvo kod ostvarivanja prava u oblasti rada.

Zaštitnik naglašava da je akt protiv koga se može pokrenuti spor –akt kojim ustanova ili

drugo pravno lice odlučuje u upravnim stvarima o pravima, obavezama ili pravnim

interesima fizičkog ili pravnog lica pa s tim u vezi, svoj stav potkrepljuje i stavom Upravnog

suda Crne Gore “...kada u rješenju ili drugom aktu kojim se odlučuje o zahtjevu stranke, nije

data pravna pouka, stranka zbog toga ne može snositi štetne posljedice...”.7

Praksa Evropskog suda za ljudska prava ističe nekoliko razloga na kojima se temelji pravo na

obrazloženu odluku. Riječ je najpre o razlozima funkcionalnog usmjerenja (reasons of a

functional orientation) pod kojima se podrazumijeva mogućnost stranaka da prouče razloge

date odluke i da u pravnom lijeku iznesu svoje argumente. Zbog toga su, prema stanovištu

tog suda,“nacionalni organi u obavezi da dovoljno jasno izlože osnove na kojima

zasnivajusvoju odluku i time omoguće stranki da uspješno ostvari pravo na ulaganjepravnog

lijeka”. Kako taj sud navodi “Obrazloženje odluke se izvodi i iz razloga pravne prirode

(reasons of legal theory), jer se pravni stavovi izraženi u odluci mogu ispitati samo ako je

dato potpuno i logično obrazloženje. Za odluku kojane sadrži obrazloženje teško se može

tvrditi da je zakonita, bez obzira što je pravilna.”8

Kako su nedostatak obrazloženja i pravne pouke važne pretpostavke u zaštiti subjektivnih

prava, to Zaštitnik nalazi da treba podsjetiti na nekoliko bitnih elemenata prava na

djelotvoran i efikasan pravni lijek koji se tiču organa obaveznih da to sredstvo učine

dostupnim i njegove stvarne, a ne pretpostavljene djelotvornosti. Komitet ministara Savjeta

Evrope ne posmatra nužno sud kao jedini organ koji treba obezbijediti djelotvorno pravno

sredstvo i kada to nije slučaj moraju se jednako obezbijediti garancije efektivnosti takvog

pravnog sredstva.9 To nikako ne znači i garanciju povoljnog ishoda postupka zaštite po

7Rješenje Upravnog suda Crne Gore, U. br. 892/07 od 11.06.2008. godine 8G.P.IlićPravo na obrazloženu sudsku odluku-Pravni fakultet, Univerzitet u Beogradu, UDK 342.722:347.962.6 9Preporuka REC (2004)6 Komiteta ministara Savjeta Evrope državama članicamao poboljšanju domaćih pravnih sredstava

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

12

stranku, ali upućuje nacionalne organe da efikasnost i djelotvornost pravnih sredstava

ispituju u svjetlu prakse Evropskog suda za ljudska prava.

Nalazeći za shodno da ukaže na standarde i potreban kvalitet nacionalnih pravnih sredstava,

Evropski sud navodi da samo ona pravna sredstva koja se tiču navodne povrede, a koja su

dostupna i dovoljna, mogu biti podobna da se takvima smatraju; “ali postojanje takvih

sredstava mora biti dovoljno izvjesno, ne samo u teoriji, već i u praksi”.10Zavisno od prirode

takvih sredstava, ova sredstva moraju biti efektivna kako u zakonu, tako i u praksi, zavisno

od okolnosti svakog slučaja11.Da bi se korišćenje ovakvog pravnog sredstva moglo ocijeniti

opravdanim, sam zahtjev mora biti suštinski zasnovan na činjenicama od značaja za rješenje

nekog pitanja12.

Pri navedenim okolnostima, formalni nedostaci u odlukama uslovili su suštinsku povredu

prava na štetu stranke, a istovremeno poremetili procesnu ravnotežu koja strankama

omogućuje da na djelotvoran i efikasan način koriste pravna sredstva u zaštiti zakonom

propisanih prava i obaveza. Nadalje, pojedinačni akti kojima se odlučivalo o pravima i

obavezama stranke ostavili su dilemu po pitanju materijalnopravne osnove, ali je taj zadatak

u nadležnosti drugih institucija, dok se Zaštitnik zadržava samo na nivou zakonom

propisanih ovlašćenja i nadležnosti po pitanju procesnih garancija kada su u pitanju

djelotvorna i efikasna pravna sredstva, saglasno praksi ovdje navedenih nadzornih tijela.

Kod ovakvog stanja stvari, Zaštitnik daje:

P R E P O R U K U

Univerzitetu Crne Gore

- da posebni aktom ili u praksi utvrdi jasne kriterijume za postupak davanja saglasnosti

kod angažovanja sopstvenog nastavnog osoblja na drugim visokoobrazovnim

ustanovama u skladu sa načelom zaštite konkurencije.

-da u budućim postupcima odlučivanja o davanju saglasnosti za angažman predavača,

odluke kojima se odbija saglasnost Univerziteta Crne Gore sadrže jasno i precizno

obrazloženje i pouku o pravnom sredstvu.

10McFarlane protiv Irske, presuda Velikog vijeća od 19.02.2009.godine, stav 202 11Presuda Kudla protiv Poljske od 26.10.2000.godine, stav 152 12Leander protiv Švedske, presuda od 26.03.1987.godine, stav 77

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, 81000 Podgorica, ul.Svetlane Kane Radević br.3

13

ZAMJENIK ZAŠTITNIKA

LJUDSKIH PRAVA I SLOBODA CRNE GORE

mr Siniša Bjeković