broj 6 za pdf:layout 1 - Ваш Аптекар · исландски лишај t $...

Va[

НОЕМВРИ - ДЕКЕМВРИ 2015

БЕСП

ЛАТ

ЕН П

РИМ

ЕРОК

БРОЈ 6

ISSN 1857-971X

ww

w.v

asap

teka

r.mk

TEMA

ДИЈАБЕТЕССПОРТ

ОДБОЈКАЗДРАВА ХРАНА

КУРКУМА

Ïðåä óïîòðåáà âíèìàòåëíî äà ñå ïðî÷èòà óïàòñòâîòî!

Çà èíäèêàöèèòå, ðèçèêîò îä óïîòðåáàòà è íåñàêàíèòå äå¼ñòâà íà ëåêîò êîíñóëòèðà¼òå ñå ñî Âàøèîò ëåêàð èëè ôàðìàöåâò.

Дали знаете дека постојат различни типови на кашлица? И дека за различен тип на кашлица постои различен

третман? Хербион ги запира и двата типа на кашлица.Советувајте се со Вашиот лекар или фармацевт и одберете

го вистинското решение за стоп на кашлицата.

Два типа на кашлица, различен пристап

СТОП ЗА ДВАТА ТИПА НА КАШЛИЦА

СТОП ЗА СУВАТА КАШЛИЦА

Хербион сируп одисландски лишај

смирување на сувата и надразнителна кашлица, засипнатост и болно грло

возрасни и деца (1+)пријатен вкус

без шеќер

СТОП ЗА ПРОДУКТИВНАТА КАШЛИЦА

Хербион сируп од бршленза

полесно искашлување при продуктивна кашлица

возрасни и деца (2+)пријатен вкус

без шеќер

ÇÀ ÑÅÌÅ£ÑÒÂÎ

ÁÅÇ

ÊÀØËÈÖÀÇÀ ÑÅÌÅ£ÑÒÂÎ

ÁÅÇ

ÊÀØËÈÖÀ

лна кетзнинадра

укдис

ир

ЦИКАЗ

ивнаткањеашлувск

азд бршленуп ор

АЦАТТАНААТИВТК

А

ерз шеќбесуен вктјаприедивозрасни

т и боостасипназр

р ен

сни

укд

сун вка (2+)ецдии

ивна тк

чен пр

Çà èíäèêàöèèòå, ðèçè

лиразаипа на кДва т

ап

òðåáàòà è íåñàêàíä óïîèêîò î

Ïðåä óïîòðåáà â

тисшлица,

íñóëòèíèòå äå¼ñòâà íà ëåêîò êî

èòà óïà÷ äà ñå ïðîâíèìàòåëíî

ò ëåêàð èëè Âàøèîèðà¼òå ñå ñî

òî!òñòâî

.è ôàðìàöåâò

Денеска

Пон. Вто. Сре. Чет. Пет. Саб.

3

Содржина

Va[ ИздаваМакедонијалек ДООЕЛ, Скопје Боца Иванова бр.1Тел:+389 2 261 49 [email protected]

Почитувани читатели,

Добре дојдовте на страниците нашестото издание на Ваш аптекар.Разноликост од актуелни содржини,практични совети и вкусни рецепти– задолжително и за овој број.Малку повеќе внимание посве-тивме на одбележување на Светс-киот ден на дијабетесот, па прекунашите теми и текстовите на на-шите стручни соработници активноќе се вклучиме во оваа кампања. Преминот од долгото и топло летокон „шарената“ и променлива есенни беа повод одблизу да се запоз-наеме и со влијанието на времен-ските и атмосферски прилики врзнашето здравје, однесување и рас-положение. Со овој број на Ваш аптекар прак-тично ќе ја затвориме оваа кален-дарска година, па ја користимеможноста искрено да се заблагода-риме за вашата поддршка и да сипосакаме да останеме „верни ирамноправни партнери“ и во годи-ната и во изданијата што следат. И секако, www.vasaptekar.mk и ва-шата најблиска аптека се задолжи-телни места за вашите прашања истручни совети.

Со почит,Ваш аптекар

Тираж:30.000Печати: Европа 92 - Кочани

ДиректорСолунка МомчиловиќУредникПанче ГелевскиРедакцијаЕлена Станојевска, Ивица Кузмановски, Сашо Гулевски,Елена Боневска, Викторија ПетровскаМарјан ЃуриќЛекторСветлана ВасевскаДизајнПредраг Андонов

фото: shutterstock

ваш аптекар ноември - декември 2015

стр.4-8

ДИЈАБЕТЕС

КОГА ВРЕМЕТО ВЛИЈАЕ НА ЗДРАВЈЕТО

МЕТЕОРОПАТИЈА

стр. 12-13

АРТРИТИС И ВРЕМЕНСКИТЕ (НЕ)ПРИЛИКИ

стр. 10-11

СОВРШЕН ТИМСКИ СПОРТ

ЗА СИТЕ СЕЗОНИ

ОДБОЈКА

стр. 26-27

ШТО ЕШЕЌЕРНА БОЛЕСТ?Шеќерната болест или дијабетесмелитус претставува најчестометаболичко заболување насовремениот човек. Се одликувасо нарушување на метаболиз-мот на јаглехидратите, мастите ипротеините каде основна карак-теристика е хипергликемијата,односно покаченото ниво нашеќер во крвта. Покрај ова, еднаод главните карактеристики е испецифичната промена накрвните садови. Дијабетесот е агресивна и про-гресивна болест, која има по-себни одлики кај секојаиндивидуа, поради што и при-стапот кон лекувањето кај секоелице со дијабетес треба да бидеиндивидуално, т.е. да се приспо-соби кон посебните потреби.

Дијабет

4

)))Поради својот карактер на хронично и прогресивнозаболување и поради епидемискитеразмери, дијабетесот претставува не само здравствен, туку и социјален иекономски про-блем.Се смета декаво светот има над250 милиони лицазаболени од дијабетес со дополнително висок процент на потенцијално заболени лица.Во Македонија имаоколу 120 000 до150 000 лица содијабетес, од коисамо околу 1-3% сесо тип 1, а другитему припаѓаат натипот 2.


ДИЈАБ

5ваш аптекар ноември - декември 2015

Лек Скопје ДООЕЛ, Перо Наков бр.33, 1000 Скопје, Р. Македонија,тел.+38922550800 факс +38922551485

Пред употреба прочитајте го упатството. За индикациите, ризикот од употребата и несаканитеефекти, консултирајте се со Вашиот лекар или фармацевт.

Опе

рил-

Р-М

к-12

/201

4

1) Part from the registration dossier, Lek d.d. 2014;

БЕТЕС

ЗНАЦИ НА БОЛЕСТА МОЖАТ ДА БИДАТ И:�Честа појава на гнојни мозол-чиња по вратот, како и по другиделови на телото, кои се повто-руваат и не реагираат на вооби-чаената терапија.

�Црвенило со јадеж на полниоторган, што се влошува сомиење со сапун и се повто-рува.

�Зголемен апетит за сите видови храна, аможно е и само за слатки.

�Бавно зараснување на повредите,посебно на раните што гнојат.Нарушување на видот.

Исто така, важно е да знаете дека пие-њето минерални води кои имаат високиконцентрации на натриум во составот до-ведува до дополнителна жед.

6 ваш аптекар ноември - декември 2015

� � � � � � � � � � � � � � � � � � !

� � � � � � � � � �

� � � � � � � � �

� � � � � ��

M :� � � � � � � � � � � � � � �

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � .

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �:

Дијабет

ОСНОВНИ ЗНАЦИ НА БОЛЕСТА�Изнемоштеност и губење на ра-ботниот елан, честа желба заспиење и намалена способност запомнење.

�Слабеење, што може да бидеразлично, т.е. од губење неколкукилограми (за пократко време),до поизразено губење на телес-ната тежина, често и покрај зголе-мениот апетит.

�Сушење на устата, со чувство насувост на грлото, што доведува допојава на жед и потреба за често пиење вода.

�Често и обилно мокрење.

�Пиењето вода и мокрењето сепостојани, па се нарушува и ноќ-ниот мир.

ДИЈАГНОСТИКА

Нормалните вредности на шеќер во крвтаили гликемија се движат од 4,5 до 6,0ммол/л измерени на гладно од капиларнакрв. Повисоки вредности измерени нагладно, особено ако се повторуваат,најчесто се знак за шеќерна болест.


ВИДОВИ ДИЈАБЕТЕСДијабетес тип 1 илиинсулинозависендијабетесСе јавува на младавозраст, т.е. од раѓа-њето па сé до 35-татагодина од животот, анајчесто до 20-татагодина. Овој типдијабетес настанувапоради автоимун про-цес во кој сосема сеуништуват клеткитево панкреасот одго-ворни за лачење ин-сулин.Кај овој тип дијабе-тес почесто страдаатмалите крвни садовина мрежницата, буб-резите и нервите.

Дијабетес тип 2 илиинсулинонезависендијабетесОвој вид дијабетес сејавува во зрелата

возраст и е многупозастапен од

претходниот. Сесмета дека 3/4

од болните од дијабе-тес имаат токму инсу-линонезависен видшеќерна болест, по-точно, најмалку 85 до90% од сите лица содијабетес. Најголе-миот број од нив се сопрекумерна телеснатежина (преку 90%).Овој тип дијабетес се

јавува и кај лица сонормална телесна те-жина, но со постаравозраст.Лицата заболени оддијабетес тип 2, истотака, се склони конкомпликации на голе-мите крвни садови,пред сè на срцето, намозокот (мозочниудари), како и на го-лемите крвни садовина нозете.Труднички (или геста-циски) дијабетесДијабетес кој сејавува во текот набременоста кај женикои претходно нестрадале од него. Овојтип дијабетес најчестосе пoвлекува по поро-дувањето.

РИЗИК-ФАКТОРИРизик-факторите сезависни и од типот назаболувањето. Зголе-мениот ризик оддијабетес е поврзансо возраста (колку по-возрасен, толку пого-лем ризик), семејнотонаследство на бо-леста и стилот наживот. На некои одовие фактори не мо-жеме да дејствуваме,но секако дека мо-жеме да го контроли-раме животниот стил.Меѓу позначајнитеризик-фактори запојава на дијабетестип 2 се: � дебелината/натхранетоста, � физичката неактивност, � хроничниот ментален стрес, � пушењето, � гестациски дијабетес за време набременост.

Внимавајте:Доколку чувствувате

зголемена жед,

немојте да пиете

овошни сокови или

газирани засладени

пијалаци.Пијте само вода!

8 ваш аптекар септември - октомври 2015

ИНСУЛИНЕдукација – важна алка во контрола и превенцијана дијабетесот

Дијабетесот може да се преве-нира кај поголемиот дел одризичните лица со едукацијаза правилен начин на животшто подразбира самокон-трола, правилна исхрана и фи-зичка активност.

СамоконтролаСамоконтролата претставуваподготвеност, желба и знаењесамите во секое време да од-редувате гликемија. Во текотна болеста, основно е да сегрижите само за една работа:крвниот шеќер или глике-мијата да ја одржувате во нор-мални граници, а тоа значивредностите на гладно да небидат поголеми од 6 ммол/л,а на два часа по јадење до 7,8(најмногу до 8,0 ) ммол/л. Сепрепорачува до 6 мерења нагликемијата дневно, нонајважни се мерењата на гли-кемијата наутро на гладно, двачаса по ручекот, како главеноброк, и пред спиење.

Правилна и здрава исхранаЗа шеќерната болест правил-ната исхрана подразбира ре-довно земање и правилнакомбинација на храна и коли-чина.

Физичка активност и спортФизичката активност спаѓа воосновните компоненти на ле-кувањето и посебно на пре-венцијата на дијабетесот.Физичката активност се сметадека може да го одложипојавувањето на дијабетесоттип 2, посебно кај лицата совисок ризик, како и кај натхра-нетите лица. Исто така, сесмета дека лицата кои се за-нимаваат со физичка актив-ност имаат за 40% понизокризик од кардиоваскуларнасмрт во споредба со оние коисе физички неактивни.Пожелно е да се занимаватесо физичка активност и соспорт, но не по секоја цена. Физичката активност не смееда биде шаблонизирана, тукутреба да се препише кај секоелице посебно, во зависност одпотребите и состојбата на ор-ганизмот, како што е возрастаи придружните заболувања.

Дијабет

Инсулинот е единствениот природен лек што се употребува во лекувањето на шеќерната болест

)))

Пред употреба внимателно да се прочита упатството! За индикациите, ризикот од употребата и за несаканите дејства на лекот, консултирајте се со Вашиот лекар или со фармацевт.

ПРИ ГРИП И ПРИ НАСТИНКАЈА НАМАЛУВА ТЕЛЕСНАТА ТЕМПЕРАТУРА

ЈА НАМАЛУВА БОЛКАТАЈА НАМАЛУВА СЕКРЕЦИЈАТА ОД НОСОТ

топла напивка за топла напивка за

НОВвкус

10

Денес знаеме декаречиси сите на одре-ден начин реагираат

на неповолните временскиуслови. Последните годинисведоци сме на нагли вре-менски промени и про-мени на годишнитевремиња без преодни пе-риоди. Дневните темпера-турни разлики понекогашизнесуваат и 15-20оС, а гло-балното затоплување нанашата планета се одвивамногу побрзо од предви-деното. Затоа интересот налуѓето за временските ус-лови и нивното влијание наздравјето во светот е сéпоголем. Во таа насока,развиена е нова гранка наметеорологијата – биоме-теорологија која се зани-мава со проучување навлијанието на времето врзлуѓето, животните и расте-нијата. Биометеоролош-ката прогноза содржи описна метеоролошката сос-тојба и го најавува доаѓа-њето на оние временскиуслови кои можат непо-волно да влијаат врз

здравјето на луѓето. Целтана биометеоролошкатапрогноза е навреме да гипредупреди лицата чувст-вителни на неповолнитевременски услови, за даможат навреме да го спре-чат или во најмала рака даго ублажат настанувањетона здравствените тешко-тии. Иако биометеороло-гијата е нова наука,согледувањето завлијанието на времето врзздравјето на луѓето е старооколу 2500 години. Имено,уште Хипократ, „таткото намодерната медицина“, восвоите списи „За воздухот,водата и земјата“ го опи-шал влијанието на годиш-ните времиња врзздравјето на луѓето.

ШТО Е МЕТЕОРОПАТИЈА?Метеоропатијата е збир нанегативни реакции кај лу-ѓето од временските про-мени, односно еден илиповеќе метеоролошкифактори.

Метеоролошки факторикои можат да имаатвлијание за појава на овиесимптоми и реакции се:температура и влажностна воздухот, ветер, атмос-ферски притисок, дожд,како и ефекти на јониза-ција.

КОЈ Е МЕТЕОРОПАТ?Иако метеоропатијата епозната многу одамна, но-вите истражувања гопотврдија длабокотовлијание на временскитеуслови врз нашиот органи-зам.За метеоропат се сметалице кај кое појавата наздравствените тешкотииили влошувањето на ос-новните болести, редовное поврзано со лошите вре-менски услови.Освен врз здравјето, вре-менските услови влијаат иврз расположението, одне-сувањето и општата те-лесна состојба наорганизмот. Метеоропатс-

ките тегоби се најизразеникај наглите промени натемпературата, атмосфер-скиот притисок или брзиотпораст на влажноста вовоздухот.

СИМПТОМИВо најголем број случаисимптомите се појавуваатеден до два дена предпромена на времето иможе да траат од 24-48часа. Силна главоболка,болки во зглобовите и кос-ките, замор и проблеми сонесоница се познати сим-птоми за метеоропатите.Времето кое влијае готовона сите луѓе е кога значи-телно паѓа атмосферскиотпритисок, почнува да дуваветер со присуство на го-лема влага и топлина. Тоае исклучително неповолнабиометеоролошка про-гноза и метеоропатитетреба да внимаваат. Истотака, ако еден ден темпе-ратурата на воздухот е30оС, а другиот ден е 10оС,организмот, особено кајстарите лица, нема до-

Здравје


КОГА ВРЕМЕТО ВЛИЈАЕ НА ЗДРАВЈЕТОМЕТЕОРОПАТИЈА

Денеска

Пон. Вто. Сре. Чет. Пет. Саб.

волно време за при-способување. Тиечувствуваатсрцеви тешкотии,поради намале-ната еластичностна крвните са-дови. При вака из-разени промени навремето се зголе-мува бројот на срцевии мозочни удари.

ЗОШТО СМЕ МЕТЕОРОПАТИ?Метеоропатијата не е природна сос-тојба, туку е предизвикана од мо-дерниот стил на живеење...Eдно од објаснувањата за поголе-мата зачестеност на метеоропа-тијата во денешно време есовремениот начин на живот сокој сé повеќе се оддалечувамеод природата.Научниците сметаат дека живо-тот кој претежно се одвива возатворени, често климатизиранипростории ја намалува способ-носта за природно приспособу-вање на нашиот организам наразличните временски услови.Човечкиот организам денес енавикнат на затворени просто-рии, кои зимно време често сепрегреани, а во лето многу раз-ладени, со што механизмите насаморегулација кај човекот веќене се способни оптимално дареагираат на наглите временскипромени.

СОВЕТИ ЗА МЕТЕОРОПАТИТЕДобар предуслов за ублажу-вање на негативните последициод временските услови се здра-вата и правилна исхрана богатасо зеленчук и овошје, доволноколичество чиста и здрава водаи доволно количество сон.Еве неколку корисни совети завас во случај на најава за про-мена на времето:Во случај на промена на вре-мето, засилување на ветрот инагло наоблачување, ќе ви по-могнат чаеви за релаксирање нанервите и мускулите, како одлековитиот женшен. Овие чаевисе најделотворни, особено припреодот од есен во зима.Метеоропатите секогаш прирака треба да имаат чај од ка-милица, глог или липа кои ја на-малуваат нервнатараздразливост и напнатост.

Чајот од вале-ријана е еден однајдобрите при-родни напивкипротив несо-ница, идеаленза метеоропа-тите кои имаат

проблем соспиењето.

Чајот од мати-чина со мед е

многу ефикасен про-тив заморот и главобол-

ката. Немојте премногу да сезатоплувате кога времето естудено затоа што ќе ја заба-вите циркулацијата. Трудетесе температурата во дневниотпрестој да биде околу 20ºС.

Зошто би се чувствувале добросамо ако е топло или сончево?Наместо да се „криете“ во за-творен простор, научете дауживате во дождот, ветрот иснегот, затоа што има луѓе коибез оглед на своите години, болести ипроблеми, на лошите временски условигледаат со насмевка на лицето. Потрудетесе и самите да бидете такви затоа што тоае најдобра превентива, не само за вашеторасположение, туку и за вашето цело-купно здравје. Да се биде метеоропат и нее толку трагично ако умеете да се носитесо тоа. И за крај, не дозволувајте погле-дот во сивото небо да ви го расиперасположението, бидејќи утре е нов иубав ден.


ЗапомнетеДа се биде метеоропат и не

е толку трагично ако умеете

да се носите со тоа. За

метеоропатите најдобра

превентива е престој во

природа, макар еден до

два часа дневно, и тоа

по сите временски

услови.

12

Ортопедија


АРТРИТИС Иако, научно, сé уштене се утврдени врскатаи механизмот навлијанието на времен-ските промени врзболните со артритис,сепак утврдено е дека одредени временскифактори можат да провоцираат или да ја зголемат артритичната болка

))) И ВРЕМЕНСКИТЕ (НЕ)ПРИЛИКИАртритисот е воспаление назглобовите проследено со болка,вкочанетост, отоци и црвенилона зглобовите, неретко проши-рено и на околните ткива и мус-кули. Постојат повеќе видовиартритис, а како најзастапениформи се ревматоиден артритиси остеоартритис.

Ревматоиден артритис најчестосе појавува кај луѓе на возрастнад 40 години, и тоа двапати по-

често кај жените отколку кај ма-жите. Но неретко може да сепојави и кај децата. Го каракте-ризираат воспаление и болки водланките, зглобовите на прстите,рацете, нозете и стапалата. Сим-патологијата продолжува соопшт замор и несоница. Прогре-сивно заболувањето може дапредизвика оштетување надруги делови на телото, вклучу-вајќи го срцето, белите дробови,очите, нервите и мускулите. Мач-


нината од ревматоид-ниот артритис може дасе развива со неделиили со месеци, и вооби-чаено е најсилна по бу-дењето.

Остеоартритис или де-генеративна болест назглобовите се однесувана болка или воспале-ние што може да бидепоследица на систе-матско губење на коске-ното ткиво возглобовите. Ова е инајчестиот облик на ар-тритис, особено кај по-возрасните. Иакомеханизмот за настану-вање на остеоартрити-сот е непознат, изгледадека некои луѓе се ге-нетски попредодреденина дегенеративни про-мени на коските.

Врските помеѓу проме-ната на временските ус-лови и артритисотИако, научно, сé уште несе утврдени врската имеханизмот навлијанието на времен-ските промени врз бол-ните со артритис, сепакутврдено е дека одре-дени временски фак-тори можат дапровоцираат или да јазголемат артритичнатаболка. Наглите променина атмосферскиот при-тисок можат да влијаатна зголемување на бол-ката, додека пак нис-ките температури назголемена вкочанетост,како на зглобовите такаи околните лигаменти имускули.Токму поради ова, налицата со артритиснајмногу им одговарасува и топла клима.Од друга страна, лицатакои живеат во пределисо променлива клима седобри метеопрогнозерикога станува збор занајава на промени навремето.

„Ме болат зглобовите,сигурно ќе врне“ е честаизрека и добра најава

дека ќе следат промениво временските услови.

Има ли лек?Сé уште не е пронајденлек со кој може да сеизлекува артритисот, носекако, современатафармакотерапија распо-лага со широка палетана лекови за ублажу-вање на симптомите и,секако, за забавувањена прогресијата на бо-леста.

Како да сипомогнеме?Во насока на подобру-вање и олеснување насимптомите кои се ини-цирани од промените навремето, можеме дапреземеме низа актив-ности и промени во жи-вотните навики:Редовно движење илесни форми на веж-бање, дури и кога вре-мето е лошо, со цел дасе одржува тонусот намускулатурата која гиподдржува коските.Покрај ова, ќе се намаличувството на болка ивкочанетост и ќе се со-чува подвижноста назглобовите.Пливање или другоблик на телесни вежбиво вода, по можност возагреан базен, овозмо-жува да се движат бол-ните зглобови и да сејакнат мускулите, а во-дата помага да се држителото и да се смалувагравитациското оптова-рување.Консумирање здраваисхрана богата соомега-3 масни киселини(риба, масло од лененосеме, брокули).Намалување на телес-ната тежина со цел да сенамали притисокот врзкоските и зглобовите.Употреба на растителнипрепарати и чаеви коисодржат ѓумбир и кур-кума. Ѓумбирот, освенна ублажување на вос-палителниот процес, де-лува и на намалувањена мачнината.

Куркумата и ѓумбирот имаат силни антифла-маторни својства и значително помагаат воолеснување на симптомите на ревматоидниоти на остеоартритисот.

ПОДГОТОВКА НА ЧАЈПотребно е:

2 чаши вода½ мала лажичка мелен ѓумбир½ мала лажичка мелена куркумамед и лимон по вкус

Постапка:

Ставете ја водата да зоврие, додадете гиѓумбирот и куркумата, оставете да отстои 10-15 минути. Кога малку ќе се излади, додадете мед и лимон по вкус и во оваа напивка двапати дневно.

15

Кои промени се случуваат во усната шуплина кајпациентите со дијабетес?

Дијабетесот е системска болесткоја е проследена со покаченониво на шеќер во крвта. До-колку дијабетесот не е лекуван,

односно доколку количината нашеќер во крвта не е контроли-рана, се појавуваат промени воорганските системи, па дури иво усната шуплина. Една одглавните промени е намалу-вање на количината на плункаво устата, што води до ксерос-

томија или сува уста. Количи-ната на шеќер во плунката езголемена, pH нивото на плун-ката е намалено, а количинатана калциум во неа е зголемена.Сите овие промени предизвику-ваат проблеми во усната шуп-лина.


Стоматологија

ДИЈАБЕТЕС И ПРОБЛЕМИВО УСНАТАШУПЛИНА

Усната хигиена е есенцијален дел оддоброто здравје. Пациентите коиимаат дијабетес многу почесто имаатпроблеми во усната шуплина, во спо-редба со останатите пациенти. Затоа,доколку имате дијабетес и сакате даги избегнете компликациите во усната шуплина кои тој ги предизвикува,грижата за усното здравје е исклучително важна. За почеток морате да го известите вашиот стоматолог дека имате дијабетес, бидејќи е потребно третманите да бидат приспособени на вашата состојба и, секако, потребно е вашиот доктор да ве едуцира како најдобро да ги избегнете компликациите од дијабетесот

Ана Кртолица-Георгиев, д-р дент. мед.

16

ЗОШТО КАЈ ПАЦИЕНТИТЕСО ДИЈАБЕТЕС Е ЗАЧЕСТЕНА ПОЈАВАТА НА КАРИЕС?

Намалената количина наплунка кај овие паци-енти оневозможува са-мочистење на забите.Храната подолго се за-држува во устата, кадезапочнува да се распаѓаи со тоа создава уштепокисела средина. Јагле-хидратите се исто такахрана за бактериите коисо нивна помош растат исе размножуваат, а ки-селината која ја созда-ваат ја деминерализираглеѓта и со тоа го соз-дава кариесот. Во при-лог на сето ова е изголемената количинана шеќер во плункатакој исто така е храна закариогените бактерии инамаленото pH ниво наплунката. Тоа значи

дека пациентите содијабетес во големамера се повеќе под-ложни на кариес. Затоаовие пациенти мораатда бидат свесни засвојата состојба и даводат уште повеќегрижа за усното здравје.Забите треба да ги мијатпо секој оброк. Треба се-којдневно да употребу-ваат конец за заби.Исхраната треба дабиде приспособена итреба да избегнуваатслатка храна и пијалаци.Устата често треба да јаплакнат со вода. Посе-тите на стоматологтреба да се почести одвообичаено, односнобарем еднаш на шестмесеци, со тоа ќе се из-бегнат секакви пого-леми интервенции икариозните лезии ќебидат санирани во ранафаза.

ЗОШТО КАЈ ПАЦИЕНТИТЕСО ДИЈАБЕТЕС СЕПОЈАВУВА НЕПРИЈАТЕНЗДИВ?

Најчеста причина за не-пријатниот здив или ха-литоза е лошата уснахигиена, пародонтопа-тијата и болестите нанепцата, кариозните игангренозни заби. Меѓу-тоа, кај пациентите содијабетес постои и сис-темски причинител нанепријатниот здив. Би-дејќи организмот наовие пациенти има про-блем да создава енер-гија од јаглехидратите,наместо нив ги претворамастите во енергија. Воовој процес како нус-продукт се ослободу-ваат кетони, поради коидијабетичарите понеко-гаш имаат здив кој ми-риса на ацетон. За да јаизбегнат оваа не-

пријатна состојба на лошздив, пациентите содијабетес треба да сепогрижат, пред сé, даимаат контролиранониво на шеќер во крвта,да избегнуваат слаткахрана и засладенипијалаци и, секако, бес-компромисно да одржу-ваат добра уснахигиена.

ШТО Е СО ГАБИЧНИТЕ ИНФЕКЦИИ КАЈ ПАЦИЕНТИТЕ СО ДИЈАБЕТЕС?

Зголеменото ниво нашеќер во крвта и воплунката, намалениотимунски систем и суватауста кај пациентите содијабетес се идеални ус-лови за развој на канди-дијаза. Тоа е габичнаинфекција предизвиканаод габата Candida Albi-cans. Инаку, таа е жител


17

MicroSilverсо микрочестички на сребро

6м+

Инстантнаапликација 1-2 пати на ден Долготрајнанега


на сите слузници во чо-вековото тело, меѓутоакога премногу ќе се раз-множи ја нарушува рам-нотежата на нормалнатафлора и предизвикуваинфекција. Канди-дијазата се појавувакако бели островца најазикот и слузниците коине можеме да ги отстра-ниме. Доколку се оби-деме да ги отстраниме,слузницата под белитенаслаги може да за-крвави. Неретко пациен-тите се жалат нанепријатниот и горчливвкус во устата. Честокандидијазата е про-следена и со црвени ис-пукани агли на устата –хелитис. Ова е уштеедна причина зошто па-циентите со дијабетесмораат да имаат од-лична усна хигиена.Препорачливо е миењена забите по секој оброк.Доколку пациентот имапротетички надомес-тоци, протези, потребное тие темелно да гиизмие по секој оброк.Потребно е често на-влажнување на устата иплакнење со вода. Ко-рисни се и усните водикои не содржат алкохолбидејќи тој дополни-телно ја иритира слузни-цата. И секако, честипосети на стоматолог. Вослучај кога канди-дијазата веќе настанала,терапијата е со антими-котици.

КАКВА Е ПОВРЗАНОСТАНА ПАРОДОНТОПАТИЈАТАИ ДИЈАБЕТЕСОТ?

Зголеменото ниво набактерии кај пациентитесо дијабетес и зголеме-ната акумулација на на-слаги на забите,предизвикани порадизголеменото ниво нашеќер и сувата уста, сеглавната причина за вос-

паление на непцата. До-колку пациентите не-маат одлична хигиена,овие наслаги полни собактерии кои најпрво семеки, преоѓаат во тврдизабни наслаги или забенкамен. Како реакција набактериите и нивнитепродукти, доаѓа до вос-паление на непцата –гингивитис. Непцата оте-куваат, крвават примиење и при чистење соконец. Кога воспале-нието перзистира подолгпериод, коската од ви-лицата во која се вса-дени забите започнувада се топи, како резултатна киселиот pH и воспа-лителните медијатори.На таков начин наста-нува пародонтопатијата.Покрај ова, пациентитесо дијабетес имаат и на-мален имунски систем инамалена циркулација,што дополнително ги ос-лабнува непцата во бор-бата со бактериите. Авоспалителните про-дукти кои настануваатво пародонтопатијата,пак, го зголемуваат ни-вото на шеќер во крвта исо тоа ја намалуваатможноста за контрола надијабетесот. Затоа паци-ентите со дијабетес мо-раат да имаат посебенмониторинг на пародон-талниот статус кај својотстоматолог. Отстрану-вање на меките и тврдизабни наслаги, лупење изагладување на коре-ните на забите и отстра-нување навоспалителното ткиво седел од пародонталниоттретман кој треба да гоправат пациентите содијабетес барем два-пати во годината. Се-како, пациентите требасекојдневно да одржу-ваат одлична усна хи-гиена и да користат уснавода која содржи хлор-хексидин.

БЕРОВОБИОМЕДИКА ФАРМ 070/701-913ФАРМАМЕДИКА 033/471-145

БИТОЛААДОНИС 047/612-940ВИВОФАРМ 047/609-764ВИС МЕДИКУС 047/222-127ЕМА ФАРМ 047/612-485КОРОНА ФАРМ 047/240-330МЕДИКА КАРТА 047/225-285МЕДИКА КАРТА 2 047/258-852ОРХИС ФАРМАЦИЈА 4 047/242-040ПРИМА ЛЕК 047/235-102РОСА-ВИТА 047/236-468

БОГДАНЦИБИОМЕНТ 034/221-321

БОГОВИЊЕАНАКОНДА 5 044/333-972ЕЛАРДА 044/373-490

БРВЕНИЦАДАНИ-ФАРМ 044/455-488

ВЕЛЕСФИТ ФАРМ УНИОН 043/613-037ВИВА 043/230-677МОН МЕДИКАЛ ФАРМ 2 043/230-522ХЕРБА 043/231-807ЦИТО ФАРМ 043/228-222

ВИНИЦААЛПИ ФАРМ – 11 033/360-234ФАРМАКРИН 033/364-433

ВРАПЧИШТЕШИФА 070/910-133

ГЕВГЕЛИЈАФАРМАЦИЈА ПЛУС 034/550-201НОВАФАРМ ММ 034/213-905ПУНИКА 034/216-998

ГОСТИВАРФАРМЕД М 042/214-266ФАРМЕД М 2 042/211-383СТАР ФАРМ 042/222-133П.Р. ФАРМ 042/211-495МЕЛАНИ ФАРМ 042/221-959

ДАБИЛЕЕЛИКСИР 4 076/231-493

ДЕБАРАР-ФАРМ 046/833-007ВЕ ФАРМ 046/831-890ВЛЕР-ФАРМ 078/241-065ДО ФАРМ 046/834-938

ДЕЛЧЕВОДЕЛ-ФАРМ 033/413-413

Д. ХИСАРОЛИМПИЈА 047/276-809ОРХИС ФАРМАЦИЈА 3 047/276-004

ДОБРОШТЕПАКОМ-ФАРМ 070/629-371

ЖИТОШЕРОСА-ВИТА 048/474-500

КАВАДАРЦИАЛТЕА 043/410-940ГЛОРИЈА 043/413-088ДАЛИА-ФАРМ 043/400-070ДИАНА 043/400-330КАМЕЛИЈА 043/413-434КИАНА 043/609-607КРИСТИНА ФАРМ 043/550-145РЕМЕДИА-М 043/410-085Св. ПАНТЕЛЕЈМОН 043/550-765ФАРМАКОН-ЛЕК 043/411-891ХИГИЈА 043/400-445

КИЧЕВОАЛТЕА ФАРМАЦИЈА 045/228-663Б-1 045/223-834Б-3 045/224-340БЕЛ ЛЕК 045/225-450ЛИНОВА 045/222-324НИНЕКС 045/216-001ОРХИС 10 045/282-844ФАРМАЦИЈА ЕРА 1 045/222-025ФАРМАЦИЈА ЕРА 2 045/225-125ФАРМАЦИЈА ЕРА 3 045/223-318ФАРМАЦО 077/913-553

КОЧАНИАЛПИ ФАРМ – 6 033/237-060АЛПИ ФАРМ – 7 033/275-010ЛЕК-ФАРМ 033/276-650РОСИЦА 033/273-452

КРАНИАЛПИ ФАРМ – 13 02/2603-863

КРАТОВОЗДРАВЈЕ 031/482-832

К. ПАЛАНКАМЕЛИСА 031/374-922МЕЛИСА-ЦЕНТАР 031/372-114

КУМАНОВОАРДИ ФАРМ ЛЕА 031/419-616АХИЛЕА 031/424-648ВАВИЛОН 031/430-460ВИТАЛИКА 031/411-645КАРПОШ 031/445-165МАРК ФАРМ 031/430-760ОРХИС 12 031/413-593ПРО ВИТАЛИС 031/415-303ШЕНДИ ФАРМ 031/421-181ШИК-ЗДРАВЈЕ 031/414-523

ЛАБУНИШТА ХЕРБА 078/422-797

ЛЕСКОЕЦХРИСТИ-1 и ФИЛИП-2 046/257-740

ЛОЗОВОМЕДИКА ФАРМ-ЕЛ 2 072/266-679

М. КАМЕНИЦАВИВА 033/431-779

МАТЕЈЧЕПАНАКС 031/511-899

МОГИЛАРОСА-ВИТА 071/235-233

НЕГОТИНОБЕЛА ФАРМ 043/553-570

НЕРАШТЕБЛЕ-МЕДИКА 4 044/345-309НОВАЦИНИДЕАФАРМ 047/511-655

Аптека Телефон Аптека Телефон Аптека Телефон

Аптеки


ОХРИДАКВА ФАРМ 046/611-599АНГЕЛИКА 046/258-852ВИТЕЗДА 046/254-233ЗДРАВЈЕ И УБАВИНА 046/200-321ЛИСА ФАРМ 046/611-266КАМИ ФАРМ 046/258-002МАЈА ФАРМ 046/257-447МЕРИ ФАРМ 046/260-668Св. ВРАЧИ КУЗМАН И ДАМЈАН

046/260-500Св. ПАНТЕЛЕЈМОН 046/263-600ФЛОС 046/268-693

ОРИЗАРИАЛПИ ФАРМ – 14 033/511-711

ПЕХЧЕВОБЕНИ-ФАРМ 033/442-955

ПРИЛЕПАЛЕК ФАРМ 048/421-600ВЕНЕНА 048/421-372ЕУКАЛИПТУС 075/489-142ИСКРА-НАДЕЖ 048/551-257МЕЛИСА 075/353-438МИА ФАРМ 075/440-414ОЛИМПИЈА 048/424-120РЕМЕДИЈА 048/423-455РЕМЕДИЈА ФАРМ 048/550-900ТЕА 048/435-330ХЕРА 048/420-421ХЕРБА 048/420-520

ПРОБИШТИПАЛТЕА 1 071/271-029ХИПОКРАТ 032/481-866

РАДОВИШАМБРОЗИЈА 032/634-050МЕДЕА 032/635-190МЕДИКУС 032/630-808МЕЛИСА 032/635-364

РЕСЕНАЛПИ ФАРМ – 12 047/452-550

РОСОМАНХИГИЈА 2 043/441-575

РОСТУШЕВЕРА 042/222-265СКОПЈЕАЛПИ ФАРМ – 1 02/2638-315

АЛПИ ФАРМ – 2 02/2432-462АЛПИ ФАРМ – 3 02/2673-944АЛПИ ФАРМ – 4 02/3179-457АЛПИ ФАРМ – 5 02/3076-097АЛПИ ФАРМ – 8 02/3118-088АЛПИ ФАРМ – 9 02/2780-040АЛПИ ФАРМ – 10 02/2533-050АЉ-НЕ 02/2638-240АРТЕМИЗИЈА 02/2430-690БАЗИЛИКА 02/3171-313БЕРНА ФАРМ 02/2614-502ДЕРМА-ФАРМ 02/2634-071ДОНА ФАРМ 02/3068-919ЕФЕДРА 02/3067-500ЗАНА-ФАРМ 02/3223-126ИВИ-ТА 02/2795-212ЈОВАНА-ФАРМ 02/2524-300ЈОВАНА-ФАРМ 2 02/2562-712КАРПЕДИЕМ ФАРМ 02/2727-759ЛИЗА-ФАРМ 02/2057-181МАРИЈА ГАЛЕН ФАРМ 02/3212-760МЕДИКО ПОИНТ-ФАРМ 02/2036-952МОЛИКА 02/2720-014МОЛИКА – 2 02/2620-785МОН МЕДИКАЛ ФАРМ 02/2030-018НИ-РА 02/2650-522ОРХИС ФАРМАЦИЈА 02/2658-800ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 1 02/3222-282ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 2 02/2791-445ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 6 02/2521-757ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 7 02/2573-440ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 9 02/2060-099ПЕНИЦИЛИН 02/2534-572РЕМЕДИУМ-ЛЕК 02/3071-105РЕЧИ ФАРМ 02/2640-017САРАХ 02/2617-573САРАХ 1 075/258-308ХЕДЕРА 02/3162-364

СЛАТИНОМЕГА ПАКОМ-ФАРМ 070/629-371

СТРУГААНГЕЛИКА 046/789-333МЕДИКА 046/786-790НИТА ФАРМ – 1 046/789-383НИТА ФАРМ – 2 046/787-602ОРХИС ФАРМАЦИЈА 8 046/788-533ОРХИС ФАРМАЦИЈА 11 046/846-570ПЕНТАМЕДИКА 071/390-809ПРИМАВИТА 046/786-139Св. ПЕТКА 046/520-504

ФАРМАНОВА 046/783-103ФАРМАЦИЈА ПОЛОЖАНИ

046/782-996

СТРУМИЦААЛТЕА 071/271-029АДОНИС 034/322-522БЕЛАДОНА 034/329-606ЕЛИКСИР 034/323-511ЕЛИКСИР – 2 034/330-483ЕЛИКСИР – 3 034/330-482СНЕЖАНА ФАРМ 034/344-679СНЕЖАНА ФАРМ – 2 034/320-840ЧИФЛИК 034/345-316ЧИФЛИК – 2 078/345-316

ТЕАРЦЕАГ ФАРМАЦИЈА 044/521-399ДЕА-ФАРМ 044/381-720

ТЕТОВОАНАКОНДА 044/338-689АНАКОНДА 2 044/333-972АНАКОНДА 4 044/333-972АОРТА ФАРМ 070/502-755АПОЛОН ФАРМ 070/502-755АСЛИ ФАРМ 044/338-532БЛЕ-МЕДИКА 044/339-820БЛЕ-МЕДИКА 1 044/613-410БЛЕ-МЕДИКА 2 070/565-037БЛЕ-МЕДИКА 3 044/613-508БЛИНИ 044/331-170ВАША АПТЕКА 044/332-220ВИТАЛЕК 044/331-631ВИТАЛЕК 1 044/342-511ЕКАЛЕК 044/521-507ЖАНЕ ФАРМ 044/341-115М&М ФАРМ 044/336-222МЕКА 044/616-614МЕЛ-ФАРМ 044/338-696МЕРИ 044/332-254ОЛИФАРМ 044/343-255

ЧЕГРАНЕМЕД-ФАРМ 042/321-363

ШТИПЕСКУЛАП 032/607-652МЕДИКА ФАРМ 032/389-044МОРФЕЈ 032/393-656РАДО ЛЕК 032/380-190СОФИЈА 032/388-777

Аптека Телефон Аптека Телефон Аптека Телефон


20

Билки

БОРОВИНКИБлагодарение на својот богат фла-воноиден и антицијанидински сос-тав, боровинките овозможуваатнормализирање на крвниот шеќер,намалување на рецепторната не-чувствителност кон инсулин и под-обрување на срцевата и мозочнатаактивност. Покрај ова, имаатефекти во намалувањето на телес-ната тежина, а го регулираат и нивото на вкупниот и „лошиот“ хо-лестерол во крвта (ЛДЛ). Од другастрана, ја зголемуваат концентра-

цијата на ХДЛ или народно познаткако „добар“ холестерол.Плодовите на шумските боровинкисодржат преку 7% танини, 20-30%шеќери, пектини, витамин А, Б и Ц,како и состојки кои го намалуваатнивото на шеќер во крвта. Каконајважна лековита состојка на бо-ровинките се издвојува миртили-нот на кој денес со право му едоделено името РАСТИТЕЛЕН ИН-СУЛИН. Овој гликозид се наоѓа волистовите на боровинките, а за ле-кување на дијабетес потребно е

листовите да се соберат пред цве-тање. По цветањето миртилинотпреминува во плодовите. За третман на шеќерната болест секористат и плодовите и листовите. Боровинките можете да ги консу-мирате како чај од боровинки илисвежи, 20-30 бобинки секое утро.

СОВЕТДоколку сте во можност, редовносекој ден употребувајте сок од бо-ровинки и тоа по една голема ла-жица, половина час пред јадење.


МОЌТА НА БИЛКИТЕво третманот на

Здравјето на дланкаПриродата е чудотворна ипретставува извор на повеќе од1200 растенија за кои се сметадека имаат антидијабетичнодејство. Која билка да се одбере и каковќе биде нејзиниот ефект зависиод повеќе фактори како што секлиматските услови, поднебјето иквалитетот на почвата, адополнително влијание има ипериодот во кој билките сеобработуваат или берат.Нашето поднебје е богатрасадник на билки и вегетацијакои активно се применуваат вотретманот и регулацијата нашеќерната болест. Многу од нив активно сеприменуваат во народната иалтернативна медицина, анеретко се препорачани и одлекарите како дополнение настандардната медикаментознатерапија.

Покрај современатафармакотерапија, волекувањето надијабетесот сéпозначајно место зазема иалтернативнатаупотреба на лековитирастенија и нивнихербални подготовки.

шеќерната болест)))

ЦИМЕТКарактеристичната егзотична аромана циметот делува како магнет којмагично ги привлекува своите кон-сументи. Освен што шармира, ци-метот со својата сладникавамиризба и силен вкус, со годининаназад се користи и како природенлек и заштитник на здравјето. Тра-диционално се употребува за олес-нување на симптомите наревматизам, главоболки, настинкии низа други заболувања.Достапен е во текот на целата го-дина, но најпримамлив е во текотна студените денови. Може да се

најде во форма на стап-чиња и во форма направ.Денешните податоципокажуваат дека циме-тот го намалува нивотона шеќер во крвта прекунамалување на инсу-линската нечувствител-ност на рецепторите.Циметот помага и во намалувањена триглицеридите и нивото на ЛДЛ(лошиот холестерол). Се смета декафенолните компоненти, присутникај циметот, се одговорни за анти-дијабетичната активност.


ЦИКОРИЈА

Уште пред неколку децении сеприготвувала напивка од цико-рија која има вкус сличен на ка-фето. Ова претставувалоодлична напивка бидејќи цико-ријата е особено здрава и несодржи кофеин.Лековити делови на цикоријатасе: коренот, листот и цветот.Најчесто, како лек, се користикоренот од цикоријата. Тој секопа во есен, кога е најдебел иима најмногу лековити состојки.Поретко се користи надземнатабилка, која се бере за време нацветањето. Коренот се копа одвтората половина на март до крајна мај, а листовите и цветовитесе берат во време на цветањетона билката.Лековитите својства на цико-ријата се многукратни. Нејзинаталековитост се должи на богатиотсостав, а пред сé на високатаконцентрација на инулини, коииграат значајна улога во исхранатана дијабетичарите. Инулините пре-тставуваат лесно растворливи дие-тетски влакна кои во високиконцентрации ги има токму во ко-ренот од цикорија. Коренот несодржискроб, штого правиидеалнахрана задијабети-чари би-дејќи невлијае напокачу-вање нанивото нашеќер вокрвта. Ину-линот, истотака, е ко-рисен во

намалувањето на телесната те-жина, прочистувањето на крвта ицрниот дроб.Всушност, коренот од цикорија гозабрзува метаболизмот, а воедноима и хипогликемиски удел со штодвојно е корисен кај луѓе со благо

покачување на шеќерот во крвта. Коренот од цикорија може да бидеи идеален диететски оброк пригот-вен во облик на салата. За ова епотребно коренот добро да се ис-чисти, со што би се неутрализирализразениот горчлив вкус.

СОВЕТСе препорачува консумира-њето на цимет да не трае под-олго од 6 недели, а потоа сепрепорачува пауза од 1 не-дела, или пак 5 дена јадетецимет, а два дена паузирајте.Употребете го секаде каде штого задоволува вашиот вкус. Воцералиите за време на вашиот

појадок, во вашиот десерт, во благи печива и на-пивки.Претпазливост:Не е препорачливо циметот да се консумира во го-леми количини. Избегнувајте да внесувате повеќеод 4 грама цимет дневно.

Чај од цикоријаКај многу мал процент

од луѓето можна е појава на

алергиска реакција. Во ваков

случај треба веднаш да се

запре употребата сè додека

не се утврди вистинската

причина.

„Кафе“ од цикоријаКоренот може да сеиспече и сомеле, ида се користи заподготвување натопла напивка. Ци-коријата може да секористи како заменаза кафе или чај, ноза разлика од обич-ното кафе или чај,цикоријата несодржи кофеин.Оваа напивка сеправи од испржен исомелен корен одкултивирана цико-рија со крупен ме-сест корен, богат соинулин.

.

.

RHINOSTOP®

!

. . . , . . 101, 1000

/ : + 389 2 30 90 255 www.bosnalijek.ba

СТОП за КИВАЊЕ, ГЛАВОБОЛКА, БОЛКА ВО ГРЛОТО,

БОЛКА ВО МУСКУЛИТЕ И ЗГЛОБОВИТЕ, ВИСОКА ТЕЛЕСНА ТЕМПЕРАТУРА.

УЛОГАТА НАФАРМАЦЕВТИТЕВО НАМАЛУВАЊЕ НА РИЗИКОТ ЗАДИЈАБЕТЕСФармацевтите сенајдостапните здравст-вени работници, тиеимаат контакт и создрави лица кои реткопосетуваат лекар иможе да влијаат врзподигање на свеста зарано откривање надијабетесот и за спре-чување на комплика-циите од него.Фармацевтите требада ги набљудуваатефектите од лекот и даделуваат во решавањена проблемите повр-зани со употребата налековите. Пациентите со дијабе-тес мора да бидатпредупредени за ком-пликациите кои можеда настанат како по-следица на високотониво на шеќер во крвтаи треба да се упатуваатна редовна контрола нанивната здравственасостојба. Препорачливое покривање на ситеаспекти како што се:што претставувадијабетесот, како да секонтролира здравстве-ната состојба, до коикомпликации доведувадијабетесот, како можеда се превенира и какодијабетесот може даима влијание врз ква-литетот на животот.Фармацевтите се тие

22

Лекови


Проф. д-р Бистра Ангеловска

ДИЈАБЕТЕС И Kкако да си помогнеме

кои треба да дадат де-тални информации коиим се потребни на па-циентите за правилнокористење на леко-вите, како што се инди-кации,контраиндикации, до-зирање, начин на упот-

реба и мерки на пре-тпазливост кои требада се преземат при ко-ристењето на лековите.Обучувањето на бол-ниот од дијабетес е ос-новен момент приефективна терапија надвата основни типа

дијабетес. Болнитетреба да се научат какоправилно треба да гиупотребуваат препи-шаните лекови, како даго мерат нивото нашеќер во крвта во до-машни услови, како даги избегнат состојбите

на хипо и хиперглике-мија, како да ги избег-нат компликациите ина кој начин да се га-рантира нормален иквалитетен живот.

СВЕТСКА ЗДРАВСТВЕНА ОРГАНИЗАЦИЈА(СЗО) ЗА ДИЈАБЕТЕССЗО има цел да се пот-тикне и да се поддржиусвојувањето на ефи-касни мерки за надзор,превенција и контролана дијабетесот, како и закомпликации од дијабе-тесот, преку пристап допримарната здравст-вена заштита, особеново земјите со низок и сосреден приход.

За таа цел:�Обезбедува научниупатства за спречувањена дијабетесот;

�Развива норми и стан-дарди за дијагноза инега на дијабетесот;

�Ја гради свеста за гло-балната епидемија надијабетесот; обележу-вање на Светскиот денна дијабетес – 14-ти но-ември;

�Врши надзор надијабетесот и на него-вите ризик-фактори.

Глобалната стратегијана СЗО за исхрана, фи-зичка активност и заздравје е насочена конграѓаните и има цел даизврши широка промо-ција на здравата исх-рана и редовнатафизичка активност, асо тоа и намалувањена растечкиот глобаленпроблем со прекумер-ната тежина и дебели-ната, како главниризик-фактори запојава на дијабетесоттип 2 и можните ком-пликации.


ОМПЛИКАЦИИ

Правилната исхрана– половина лек!Не постои кујна задијабетичари. Потребна есамо правилна прерас-пределба и комбинацијана состојки по количина ивид.Начинот на исхрана кајболните од шеќерна бо-лест не бара спартанскиоткажувања, гладување истроги диети. Организмоттреба да биде снабден сооптимален внес на хран-ливи материи, јаглехид-рати, протеини, масти,витамини, минерали ивода.Препорачливо е дневно

да се земаат 5 до 6 об-роци во одредени вре-менски интервали созадолжително водењесметка за правилен рас-поред на скробнатахрана. Особено е важенпоследниот дневеноброк, кој се зема непос-редно пред спиење за дасе оневозможи пад нанивото на шеќерот вотекот на ноќта. Генерално, исхраната кајлицата заболени од ше-ќерна болест мора дабиде разновидна и да гисодржи сите видови на-мирници. Исклучок се,секако, шеќерот и слат-

ките, а се ограничува иупотребата на лебот итестенините.

Често се заборава декаедна лажичка брашно ееднаква на една лажицашеќер! Леб и тестениниЛебот, печивата и тесте-нините се богат извор најаглехидрати, што е при-чина тие да бидат огра-ничени во менито надијабетичарите. Се препорачува на ме-нито да се застапени леби печива од интегралнобрашно, а да се избег-нува белиот леб и печива

од бело брашно.Се препорачува и црн,’ржан леб, бидејќисодржи диететски влакнакои спречуваат нагло па-ѓање на шеќерот по об-рокот, што може да сеслучи ако се консумирабел леб. Доколку оброкотсодржи компир, ориз,грав или млад грашок, несе препорачува леб.

ЗеленчукИсхраната на дијабетича-рот по правило треба дасодржи најмногу зелен-чук. Покрај богатиот состав одбелковини, масти, мине-

24

Нутриционизам

)))


во чинијата од сè по малку

ДИЈАБЕТЕСОТ И ИСХ

Диететската исхрана подразбира промена на животните навики во однос на изборот на храна и количината која е дозволена. Создавањето здрави навики можеби е најтешкиот дел од работата, но ако со тоа станете господар на своето здравје, ќе имате мотив кој ќе помогне да истраете.

рали и витамини, зелен-чукот содржи и јаглехид-рати особено присутниво гравот, грашокот, ком-пирот, цвеклото, па по-ради ова нивниот внестреба да е контролиран. Зеленчукот кој има по-малку јаглехидрати можеда се јаде во неограни-чени количини: зелје,спанаќ, блитва, лист одлоза, боранија, тиквици,пиперка, домати, краста-вици, разни видови зе-лена салата, модарпатлиџан, целер, магдо-нос, ротквица, зелка,кељ, келераба, прокељ,печурки, праз, лук, бро-кула и карфиол.

Смрзнатиот зеленчук дасе консумира во двојнопомала количина од све-жиот. Разни гурманскисалати кои содржат до-датоци како мајонез ипавлака, по правило,треба да се избегнуваатили да се земаат во огра-ничени количини.

Овошје и преработки одовошјеИдеален природен де-серт е најдобра алтерна-тива за слатки. Содржибогат состав на витамини,минерали, диететскивлакна, белковини, мастии секако јаглехидрати.Според содржината на

хранливи компонентиможна е поделба на трикатегории:�овошје со ниска содр-жина на јагле хидратиможе да се консумира вопоголеми количини –јагоди, малини, капини,боровници, лубеница, ри-бизли, лимон, портокал.�овошје со поголемасодржина на јаглехид-рати треба да се употре-бува во ограничениколичини – кајсии, праскии сливи. �овошје со високи кон-центрации на јаглехид-рати, чија употреба еограничена – јаболка,круши, цреши, грозје, ба-

нани, смокви, манго, аво-кадо и ананас.

Сувото овошје и прера-ботките во форма накомпоти, џемови ислично, исто така се соограничена употреба.

Млеко и млечни произ-водиОвие производи се богатпротеински извор и седозволена намирница наменито на дијабетича-рите.Дозволена е употреба насите видови млека, анајдобро е млеко сопомал процент на масно-тија (2,8 проценти, 1,6


РАНАТАВажно е да се јаде целото овошје, нецедено,бидејќи влакната во овошјето ја намалуваатапсорпцијата на шеќерот. Во секој случај и сосекоја храна, најдобро е да се јаде цело,свежо, зрело, пресно и непреработено.

)))


проценти или 0,5 про-центи).Од млечните производинајкорисни се оние одкравјо млеко и млади си-рења, бидејќи содржатбелковини. Јогуртот, диеталнитеовошни јогурти и кефи-рот имаат одреденапредност над чистотомлеко.Употребата на стари изрели сирења, како и накашкавал, треба да се ог-раничи. Дијабетичарите би тре-бало во текот на денот даземаат околу половиналитар млеко, јогурт идруги млечни производи.

Месо, месни производи,риба и јајцаНа менито се дозволенисите видови месо. Пред-ност има младото и не-масно месо. Меснитепреработки не се препо-рачани за употреба. Болните од дијабетесможат да консумираатсекаков вид морскахрана, со препорака заречна и морска риба како

ослич, бакалар, скуша,лосос и пастрмка. Да сеизбегнува консумирањепржена риба и прера-ботки од риба.Дијабетичарите може дајадат до 2 јајца неделноили 4-6 белки. Во дие-тетската исхрана кајга-ната треба да се прависекогаш во однос 1:1(едно јајце+една белка,две јајца+две белки) под-готвени без зејтин.

МастиМастите се главен изворна енергија за дијабети-чарите. Важен е видот намастите, како и количeст-вото. Предност се дава наладно цедените масла,пред сè на маслиновотомасло. Поретко може да

се користат ицврсти масла какошто е путерот.

Алкохол и безал-кохолнипијалациАлкохолот не епрепорачлив,но може дабиде дел одсекојдневнотомени подуслов да секонсумираатминималниколичини.Внимание:Никогаш не консуми-рајте алкохол на празенстомак. Алкохолот консу-миран на гладно може дапредизвика хипоглике-мија (пад на шеќер вокрвта)!Безалкохолните пијалацисодржат различни кон-центрации на шеќер иимаат големо енергетскооптоварување, па порадитоа треба да се употребу-ваат со големо внимание.

Кафе и чаевиИако кафето е омилена

напивка која сепие и во поголеми коли-чини, за дијабетичаритедневно е препорачливодве шолји „средно јако“турско кафе без шеќер.За користење овошни ибилни чаеви од нашитепростори нема ограничу-вања. Јаките чаеви какоцрн, индиски и рускитреба да се консумираатконтролирано поради ви-соките концентрации накофеин!

„Јадењето премногумаснотии може да до-веде до покачување нателесната тежина, и сотоа за подолг периодможе да го направи

потешко контролира-њето на нивото нашеќер во крвта“.

Мотивот пред сè!Диететската исхрана под-

разбира промена на жи-вотните навики во однос на

изборот на храна и количината којае дозволена. Поради ова, мисијата

на ваквата промена и не изгледаневозможна. Создавањето на

здрави навики можеби е најтеш-киот дел од работата, но ако со тоастанете господар на своето здравје,ќе имате мотив кој ќе ви пом-

гне да истраете.

ЗА КУРКУМАТАМожеби за многумина куркуматазвучи егзотично, но нештатастануваат појасни кога куркуматаќе се поврзе со карито какосоставен дел на оваа комплекснамешавина од зачини. Како зачинкуркумата веќе со илјадницигодини има важна улога воиндиската и кујните од ЈужнаАзија, а во поново време еактуелен зачин и во нашата кујна.

Покрај зачин, за куркумата северува дека е еден од најмоќнитеприродни лекови, а токму овиелековити својства се препишуваатна активната супстанца нареченакуркумин.

Медицинските ефекти се познатиуште од дамнина и на куркумата ибиле препишувани бројнитераписки дејства на цела низа наболести.

Научните истражувања од понововреме само ги потврдиленејзините позитивни својства идокажале дека е вистинско чудона природата.

Има изразено силноантиоксидантно,противвоспалително, антивирусно,антибактериско, антимикотично иантиканцерогено дејство, што јаправи куркумата делотворна волекување и превенција надијабетес, артритис, алергии,малигни и други хроничнизаболувања. Куркумата е признатаи докажана како традиционалносредство во лекување наАлцхајмерова болест.

ПРИЧИНИ ПОВЕЌЕ ДА ЈА ВОВЕДЕТЕ КУРКУМАТА ВО ВАШЕТОСЕКОЈДНЕВНО МЕНИПокрај зачин кој на вашите јадењаќе им даде специфичен икарактеристичен вкус и мирис,сметајте и на следнитепридобивки:�природен лек против болки �лек против артритис �го подобрува метаболизмот иварењето на храната�спречува и забавува раст наметастази кај многу видови наканцер�помага волекување на псоријазаи други воспаленија на кожа�на природен начин го чистицрниот дроб�одличен лек против депресија

СОВЕТ:Доколку на деклариран состав нанекој прехрамбен производ јазабележите ознаката Е100, бидетебезгрижни. Станува збор за ознаказа природната жолта боја одкуркумата.

Здрава храна


ЧУДОТВОРЕН ЗАЧИН СО ЛЕКОВИТИ СВОЈСТВА

КУРКУМА

Според својата

нутритивна вредност

куркумата е одличен

извор на железо,

манган, калиум.

витамин Б6 идиететски

влакна

28

Здрава храна

Тиквата (Cucurbita pepo) е едногодишнозелјесто растение познато во културитена сите земји со потопли климатски ус-лови. Потекнува од Централна Аме-рика, а во Европа е донесена во XVI век.Во исхраната се користат плодот, сем-ките и маслото.

Изобилство од хранливи компонентиТиквата е драгоцено депо на низа леко-вити компоненти. Покрај мали коли-чини на белковини, јаглехидрати имасти, содржи богатство од витамини(А, Ц, Е и витамини од групата Б) и ми-нерали (калиум, калциум, фосфор, же-лезо, бакар, манган и цинк). Составот енадополнет со олигоелементи и мик-роелементи, пектин, целулоза и другибилни влакна.Со редовно присуство на тиквата во на-шето мени му овозможуваме на орга-низмот заштита од штетното дејство наслободните радикали, што пак ди-ректно влијае на забавување на проце-сот на стареење на организмот.

Лековити својстваТиквата е идеален диуретик. Се препо-рачува на лица со ревматски тегоби,воспаленија на уринарни патишта, жол-чка и бубрези. Познати се и ефектитево намалување на нивото на холесте-рол во крвта.Покрај ова, штити од кар-диоваскуларни заболувања, дегене-рација на клетките во очите и гонамалува процесот на појава на ката-ракта. Присуството на пектини и целулоза јаправи тиквата одличен избор за лицакои имаат проблеми поврзани со чувст-вителен желудник.Секако, тиквата е задолжителна и воменито на дијабетичарите, бидејќи по-волно влијае и во намалувањето нашеќерот во крвта.

Идеална за вита линијаТиквата е нискокалорична намирница иво 100г од овој производ содржани сесамо 26 калории со отсуство на незаси-тени масти и холестерол.Токму поради ова, тиквата претставуваидеален избор на храна за сите ониешто сакаат вита линија, без притоа дабидат ускратени од внес на есен-цијални минерали и витамини.

Семки – скриеното богатство натикватаДобро испечена и слатка тиква во есен-скиот период од годината е одличендесерт или ужина, но семките од овојесенски дар се вистинско скриено бо-гатство.

Природен лек за простатаЗаради богатството со омега-3 масникиселини и фитохемикалии, семките одтиква докажано помагаат во лекувањена зголемена простата (хиперплазија)и со редовна употреба превентивно де-луваат во спречувањe нанејзина појава.

Оптимално количество магнезиумЕдна рака семки од тиква содржи 92%од дневните потреби на магнезиум,минерал важен за релаксирање на нер-вите и мускулите, за зацврстување накоските и за подобрување на циркула-цијата.Богати се со цинкВисоката вредност на цинк која овиесемки ја содржат дава безброј придо-бивки. Го подобрува имуниот систем изараснувањето на раните, превенира


ТИКВАПоради изобилството на многухранливи и лековити состојки,тиквата со право се нарекува иесенска кралица. Се препорачуванејзиниот плод да се користи секојдневно во исхраната вотекот на есента, па и преку целата зима.

)))

Важно:За целосни придобивки најдоброе да се консумираат суровисемки. Можат да се употребатсамостојно во мелена форма илипомешани со јогурт или киселомлеко во комбинација на семкиод лен, сусам и сончоглед.

ПОДГОТОВКА НА МЕШАВИНА ОД СЕМКИПодгответе хомогена смеса одеднаква количина на свежо ме-лени семки од тиква, лен, сон-чоглед и сусам (на пример по100 г). По 2 лажици од оваасмеса секоја вечер додадете вошолја кисело млеко или јогурт.Смесата оставете ја да отстоипреку ноќта и консумирајте јарано изутрина. Остатокот од ме-шавината чувајте го во стакленатегла во фрижидер.


остеопороза кај возрасните, акај децата помага во правилноразвивање на сетилата за вкуси мирис.Штитат од срцеви заболувањаСемките од тиква изобилуваатсо фитостероли кои помагаат

во балансирањето накрвниот холестерол и

превенираат коронарнизаболувања.

Го подобруваат рас-положението!

Иако есента и зи-мата знаат дабидат многу де-пресивни, сем-ките од тиква себогати со ами-нокиселината L-триптофан,одговорна за

зголемување на нивото на се-ротонинот во мозокот кој де-лува антидепресивно и гоподобрува нашето расположе-ние! Повеќе семки за повеќе нас-мевки.

Масло од семкиСе добива со екстракција одсемките од тиква. Изобилувасо многу корисни компонентикако омега-3 и омега-6 масникиселини, аминокиселини,цинк, како и пристојни коли-чини витамин А, Ц и Е.Маслото се има докажано какодобра храна за превенција илекување на одредени заболу-вања. Делува позитивно на ре-продуктивните органи, јаподобрува мозочната функцијаи помнењето, го подобруварасположението и има дока-жани ефекти во подобрувањена видот.

Содржано е во голем број коз-метички линии и креми заподмладување и одржувањена здрав и убав изглед на ко-жата.

СИТЕ БЛАГОДАТИ НА ЕСЕНСКАТА КРАЛИЦА

ЗАДОЛЖИТЕЛНО ПРОБАЈТЕ ГО ОВОЈ ВКУСЕН ХРАНЛИВ ОБРОК!

Печена тиква –десерт за целото семејствоТиквата исечете ја на пар-чиња и наредете ја во плехобложен со хартија за пе-чење. Во претходно загреанарерна на 170˚ тиквата се печенепокриена 45-60 минути.

СоветСо цел да се користат придо-бивките на тиквата во текотна целата година, тикватаможе да се чува во замрзну-вач во период до 10 месеци.

Чорба од тиквапотребни состојки:1 главица кромид250г тиква1 поголем компир700мл вода1 лист лорбер½ лажиче куркума и лимонов сок, пожелба сол, бибер, магдонос

На малку зејтин се пропржува кромидот.Тиквата и компирот се рендаат и се до-даваат во пропржениот кромид, заедно

со водата, и се вари 10 минути. Се тргаод оган и се блендира со рачен блендер.По добивање на хомогена смеса, се до-даваат зачините и сечканиот магдонос исе враќа на оган уште 1 минута.

СоветПри лупењето на семките да се внимавада не се излупи исребрено-зелената обвивка, бидејќи во неа се наоѓаатнајважните лековитикомпоненти.

ПРАВИЛА НА ИГРАОдбојката е спорт којизобилува со брзина,експлозивност исестрани движења нателото. Од играчите себара брза реакција,концентрираност имоменталнаснаодливост. Главнаодлика на денешнитеодбојкари се снагата и

висината, а примарно,за успех на една екипа,е сложната и тимскаигра.Одбојката е тимска(групна) игра, составенаод по шест играчи коисвоите сили ивоиграност ги„одмеруваат“ на теренсо големина од 18х9метри, на срединатаподелен со мрежа. Целта на секоја екипа е

да ја „забие“ топката вотеренот напротивничкиот тим, затие да не можат дауспеат да ја вратат.Екипата смее топката даја допре трипати воеден поен, но ист играчне смее да ја допретопката двапатиедноподруго.

ДАЛИ ОДБОЈКАТА Е ЗА МЕНЕ?Одбојката е спорт засекого и рекреативноможе да биде добрадруштвена игра,практикувана во текотна целата година.

30

Спорт


СОВРШЕН ТИМСКИ СПОРТ

ЗА СИТЕ СЕЗОНИОдбојката е динамичен,неконтактен тимски спортбазиран на интересна,креативна и натпреварувачкаигра. Одбојката е спорт којразвива низа способности иособини што се од големозначење за развој на здрав организам

ОДБОЈКА


Особено популарна еодбојката на плажа,каде и не се барапосебна подготовка илипак точно утврденаекипа како штоналожуваат правилата. За професионалнопрактикување на овојспорт, сепак, сепотребни одреденипредиспозиции, какотелесни така иментални, но со доброутврдени тренинзи и состручно водствопотенцијално секој однас може да биде добародбојкар.

КОРИСНА И ЗАДВАТА ПОЛАГенерално, споредстатистиката, одбојкатае повеќе примамлива зажените отколку замажите.Како и кај повеќетоспортови, бенефититеод практикувањето наодбојката сеповеќекратни потелесното и менталнотоздравје.Според неофицијалнитестатистички податоци,95% од денешните децаимаат почеток нателесни деформитети(рамни табани, слабимускули кои го држат’рбетниот столб,неразвиена моторика надвижења…) кои не сеповрзани со наследниотфактор туку совлошениот начин наживеење. Како штодетето мора да научида зборува, тоа мора данаучи и да ја развивасвојата моторика.Практикувањето наодбојка поттикнуваработа на останатитефизиолошки процеси воорганизмот. Освен тоа,одбојката има големовлијание на емотивниот

развој на детето – развојна чувство засамодоверба (детето гисовладува препрекитекои во почетокот неуспевало), задоволствои чувство за припадностна групата.

Придобивките ододбојката се:- да придонесе воопштиот и специфиченбиомоторички развој- да придонесе воразвојот на моторнитенавики и знаењатакарактеристични заодбојката- да придонесе заформирање позитивниморални и волниособини- да овозможикорисна, здравазабава и разонода,како и заштита однегативни влијанија

Правилното држењена телото е важно зафизичкиот, но и запсихичкиот здравственстатус. Повеќетодвижења во одбојкатапридонесуваат засиметричен развој намускулатурата кајоние што го

практикуваат овој спорт.Не случајно сепрепорачува народителите, чии децаимаат проблеми сонеправилно држење, дасе занимаваат соодбојка.

Одбојката дава можностза докажување на

сопственитеспособности прекуспортот, дозволувајќиафирмација насопствениот идентитет,социјализација идоживување наодбојката како одличенизбор за исполнувањена сопственотослободно време.

Одбојката е аеробен спорт, па, во согласност со ова, еодлична за сите оние со вишок телесна маса бидејќи го поттикнува топењето на масните наслаги.)))

Активностите наодбивање идодавање натопка,карактеристичниза одбојката, сечесто корисникако вежби запревенција иисправање надеформитетитена ’рбетниотстолб.

32

рецепти

Бурек пиперкаПотребни состојки:10 црвени пиперки капија½ кг урдаБешамел сос за палачинки(1 јајце, 2 лажици брашно,малку млеко и сол)

Подготовка:Црвените пиперки се печат и се лупат, и им се вадатсемките. 4 пиперки се сечкаат и се мешаат со урдата.Ако урдата не е солена, се посолува. 6 пиперки сеполнат со смесата. Секоја пиперка се затвора со пар-ченце леб, се става во бешамел сос и веднаш се пржина врел зејтин до зацрвенување. Се препорачува дасе јадат топли. Со ова јадење се препорачува салатаод црвен домат со кромид и магдонос

Ќофтиња во рибарски сосПотребни состојки:500 г мелено месо2 јајца1 поголем компир1 главица кромидсол, мешан сув зеленчук,бибер

Подготовка:Во длабок сад се ренда претходно излупен компир,на ситно со ренде. Врз него се ренда кромидот. Се до-даваат двете јајца, месото и сите зачини. Убаво семеша со рака, за да се добие хомогена смеса. Се пра-ват кругли ќофтенца и се пржат на загреан зејтин. Сеставаат на страна. Во истата тава се става брашното ислабо се запржува. Се додаваат изрендани доматите,лукот и магдоносот. Се пропржува и се залева со 300 гвода. Се остава да врие 5-10 минути и се додаваатќофтенцата. Се исклучува, се покрива со капак и сеостава до ладење на ринглата. Се служи со печенипиперки зачинети со лук и магдонос.

Свинско со туршијаПотребни состојки:Свинска кртина, 1 кг за 4 лица200-300 г мешан зеленчук од туршија (краставички,морков, зелен домат, карфиол, пиперка и др.)

Подготовка:На врел зејтин се става свинска кртина, исечкана накоцки да се пржи. Убаво се пржи до зацрвенување исе додава туршијата. Внимателно се посолува бидејкитуршијата е солена. Се пржи додека целата маса неомекне.


Праз со суви пиперкиПотребни состојки:Масло3-4 стракови праз3-4 суви пиперки (лути или благи, спо-ред вкус)црн пиперцрвен пиперНачин на подготовка:3-4 стракови праз исе-чете ги на кружни парчиња и ставете да се пржи назејтин на среден оган. Сувите пиперки исечете ги напарчиња и додајте ги кога ќе омекне празот, про-пржете ги заеднo сo празот и посипете ги сo црвен ицрн пипер. Се сервира самостојно или како гарнир сопржено или печено месо, варен ориз, макарони, пиреoд компири или салата!

За сосот:3-4 домати3-4 чешниња лукмагдонос1 лажица брашно

Мусака од спанаќ и компирПотребни состојки:2 кг спанаќ1 кг компир2 павлаки3-4 чешниња лукПодготовка:Компирот се лупи, се сече на големи парчиња и севари само 10 минути со сол. Убаво се чисти спанаќот.Во намрсено тавче се реди ред изгмечен компир, редсвеж спанаќ, па сечкани лукчиња. Се става по 2 реда,да заврши со спанаќ. Одозгора се посолува со сол имешан сув зеленчук. Со попрскува со маслиновомасло и се пече 40 минути во загреана рерна. Севади од рерна, се прелива со матена кисела павлака.Се сече како торта и така се сервира.

ваш аптекар ноември - декември 2015 33

Италијански леб со рузмаринПотребни состојки:225 г брашно½ лажиче сол1 кесичка инстант сувквасец4 чешниња лук, ситносечканисечкани иглички од 2 гранчиња рузмаринпо желба 10 црни маслинки, крупно сечкани и без семки1 лажица маслиново маслоЗа прелив и посипување6 лажици маслиново масло2 лажички крупна солиглички од едно гранче рузмарин

Колач со тиква(оригинален назив: Loretta Hoffmans Pumpkin Bread)

Мерна единица: шолја за чајВреме на подготовка: 10 минутиВреме на печење: 40-60 минути

Потребни состојки:1 шолја динстувана и испасирана тиква1/3 шолја вода1/2 шолја зејтин1/2 шолја сечкани ореви2 шолји брашно1,5 шолја шеќер во прав1 кафена лажичка сода бикарбона1 кафена лажичка сол1 кафена лажичка мускатно оревче и/или цимет2 јајца

Подготовка: Се матат јајцата, па се додава: шеќерот,зејтинот, сувите состојки, тиквата и на крај водата.Се става смесата во подмачкан калап за печење. Сепече на загреана рерна на 180 степени. По печењетосе покрива со крпа и се остава да се олади. Се осло-бодуваат краевите на колачот од калапот и се пре-вртува. По желба се декорира. Добар апетит!

Подготовка:Во голем сад мешаме брашно, сол, квасец, лук, рузмарин и пожелба маслинки. Во средината правиме вдлабнување идодаваме маслиново масло и 150 мл топла вода, мешаме иприготвуваме меко тесто. Тестото го месиме 10-15 минути, гоставаме во намастен сад, го покриваме со намастена проѕирнафолија или со крпа, и го оставаме на топло 45 минути двојно данарасне. Го превртуваме тестото на работната површина иповторно лесно го месиме, а потоа го развлекуваме во круг содебелина од околу 1 см. Тестото го ставаме на намастен плех илесно го покриваме со намастена проѕирна фолија или крпа, иповторно го оставаме 25-30 минути да нарасне.Рерната ја загреваме на 200 степени. Со прстите правимевдлабнатини по цело тесто, го посипуваме со 2/3 одмаслиновото масло, рузмарин и сол. Печеме 25 минути да сезацрвени. Кога ќе го чукнеме од долната страна, треба да дадешуплив звук. Го вадиме на металната решетка и го посипувамесо остатокот од маслиновото масло.

34

крстозбор

RAKETPA-REGSKEIKSNAMRESINET

ANEMSIPADRVTOP

-ATRESIDAZAJIC-AVIBOD.ÛANEW-NEPETSROTKODIKUANAN

).NM(

MUIBRE TOÂJEP]ITIK RAKETPA

AVAJOPIRPEWEIPS

ATAVRP-OMASAKSALG

-MEZDIV-LEDOJ

AKSAKTALA

[OL-ORPSKINDOV.LEANAJURTS).NM(

-ÂJEPATAKRENRAT

DIVTSAKTAJ

DOLP

-ATSOSANKON-OSIVJANOVINOK-----------------,DAPAN).NM(KATA

-OPMOKTOROTIZIGIPSER

TOÂJEPNROBZO-----------------EWERIVS

-RADUR"-RENEOKS

IKSTEG-IBMOK

"TAN

-OANORPANÂ\,PITONOMTREBLOT---------------.NARDAJVORTSO

-ULRFSIEWAVMU[RUK

DOONENGOEJ@URO

-MEZDIV.LEDOJAKTALA-----------------

AMLA^

-ONONEZAVALOK[

LAROM-----------------

EMERVOT[A\AOD

AZAJOBILVE^

-ISPDIV-AMRAFOHOK[OLOK-DERSOVTS).NM(

AK^RGAVKUB

.RA[OKIKCIVON----------------ANZUJOSAVA@RDDASOV

REVILORELIM----------------AJI[MOK

MUILAK

ANÊLMDOA[AKNELEMMASUS-------------EMI.@

OVDARGKARI

-----------------DIVANROGAKELBO).NM(

-ENAMATAKNEKNAMZOR

OLSAM).GNA(---------------MOK[AN,ROTIZOP

OTSIR

AKEIR

.@UJDIVEJ[OVO----------------AKRETKA-KONAT-OJ-I]I[AKSVONAV

AJILATI-------------------OKE.RF,TSIMON

LRA[

-RA[OKIKSTAVRHNA@,RENERTIKSRAK----------------------------------

ZUJOS

-ASIP.RFLI@,LET----------------

DOLEDAKELBO.VARPAN

HANOM

KODALSDODOLPDIVNEDE

AMLAP

.BDUF.RF,NAMLOG

LOP----------------.ROMDIVIVA@LOP

AMELOGAVA@RDAJIZAOV

NEÎRAP-SEMODAN

AZKOTOT[EN-EZEOT[DOPONEM

MEAN

EJPOKS------------------

-PELANACIN

ATATERT-OMASAKSALG

TREBOR-NANALA

NOSRED---------------OT[ECILAVUKEL-OLAOSAJITAP

-ILS[AN,RAKTA[ER--------------.NARDAJVORTSO

-SIHA[TOTNAMIT

[email protected],AKÂJIKS

OBAKIP

-[EVRONAK

------------DOLEDAK[UP

AKSURASETEOP

,LETASIPIKSURJALOKIN

-----------------------------[VIB

-NABLA-ELETAKSAKSFARGAJICNEGA

OKSPEOLED

.MA[VIB,RETKA-OTSIRK

REF---------------

.A.P

-IREMAAKSNAKAKÂJEP--------------

IREMROTSA

-VIRKOPANAKATAVALG

).NM(

TKUDORP-IMIANAJICAT---------------KINZRVS

AZAKUAN-ONMARANA@ETETILIS

-RESINETATAK-ONAVI

]IV

БАДЕМБадемот е исклучителнохранлив, корисен и здравплод, кој содржи голем делод дневно препорачанитедози на витамини, аминоки-селини, влакна и минерали.Има изразено позитивновлијание во намалувањетона нивото на холестеролотво крвта.Секојдневното консумирањевлијае на намалување напорастот на шеќерот вокрвта. Освен што помага волечењето и спречувањетона дијабетес, бадемот го на-малува и ризикот од кар-диоваскуларни заболувања.Внесувањето на само пет ба-деми на ден може да на-прави „чудо“ во изгледот навашата крвна слика.

УРМАУрмата има широк спектарна нутритивни и здравст-вени вредности и се сметаза едно од најздравитеовошја на светот. Урмата еодличен извор на витамини,минерали и антиоксиданси.Урмата го зајакнува телото,го намалува крвниот прити-сок, го регулира варењетона храната, ја подобрувафункцијата на срцето и гонамалува ризикот од мозо-чен удар. Нутрициониститеиздвојуваат, дека три урмина ден ќе ви обезбедат зна-чаен внес на влакна, вита-мин Б6, калиум, бакар,магнезиум и манган.


broj 6 za pdf:layout 1 - Ваш Аптекар · исландски лишај t $...

Documents