bulas inquisitoriais_ad abolendam-1184

33
129 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012 BULAS INQUISITORIAIS: AD ABOLENDAM (1184) E VERGENTIS IN SENIUM (1199)* Leandro Duarte Rust Universidade Federal de Mato Grosso Resumo Neste trabalho apresentamos numa tradução bilíngue, latim-português, dois importan- tes documentos medievais, as decretais Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium - mentos para pesquisa. Palavras-Chave Contato: Universidade Federal de Mato Grosso E-mail: [email protected].

Upload: mario-finotti-silva

Post on 25-Jan-2016

221 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Bulas

TRANSCRIPT

Page 1: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

129Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

BULAS INQUISITORIAIS: AD ABOLENDAM (1184) E

VERGENTIS IN SENIUM (1199)*

Leandro Duarte RustUniversidade Federal de Mato Grosso

ResumoNeste trabalho apresentamos numa tradução bilíngue, latim-português, dois importan-tes documentos medievais, as decretais Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium

-mentos para pesquisa.

Palavras-Chave

Contato:

Universidade Federal de Mato Grosso

E-mail: [email protected].

Page 2: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

130 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

INQUISITORIAL BULLS: AD ABOLENDAM (1184) AND

VERGENTIS IN SENIUM (1199)

Leandro Duarte RustUniversidade Federal de Mato Grosso

AbstractAd Abolen-

dam (1184) and Vergentis in Senium

th

Keywords

Contact:

Universidade Federal de Mato Grosso

E-mail: [email protected].

Page 3: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

131Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

como legítimo papa. Mas o gesto não embalou qualquer atitude de rendição da

1

-

Encurralado pela oposição romana, ele se viu completamente dependente daquele

nefarii

1 -

o reconhecimento da legítima posse imperial das terras matildinas, desgastando seriamente as re-

-

The Papacy: . -The Lands of St Peter: the

papal state in the middle ages and the early renaissance -LEY, Daniel. The Papal State in the Thirteenth Century

dias terríveis Vita Alexander III Papaecampanhas imperiais empreendidas na península como o sopro de uma destruição quase inigua-

Liber Pontificalis

Page 4: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

132 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

-

-

-4

circulação de homens e ideias, o norte peninsular tornou-se palco de intensas

-tadas pelos agudos contrastes sociais urbanos, comumente arredios aos preceitos hierárquicos da eclesiologia papal. À medida que o tempo passava tais grupos

Frederick Barbarossa: a study in medieval politics.

4 AevumThe Plenitude of Power: the doctrines and

exercise of authority in the Middle Ages – essays in memory of Robert Louis BensonAdrian IV: the english pope

(1154-1159)The Towns of Italy in the Later Middle Ages. Manchester: Manchester University

Italy in the Central Middle Ages: 1000-1300Waldenses: rejections of holy church

in medieval EuropePower & Purity: Cathar heresy in medieval Italy

Page 5: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

133Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

contra os hereges.Ad Abolendam.

-

Ad Abolendam pode ser considerada o registro de uma característica que costumamos recobrir com

inquisitiones) estabelecidos por ela

8 Em páginas

The Bishop’s Palace: architeture & authority in medieval Italy

, Emil (Ed.). Corpus Iuris Canonici: pars secunda Decretalium Collectiones

Histoire des Conciles aprés les documents originaux.

Pontificum Romanorum Vitae qui fuerunt inde ab exeunte saeculo IX usque ad finem saeculi XIII.

8 A History of the Inquisition of the Middle Ages -Eretici e inquisitori in Italia: studi e documenti

Heresy and authority in medieval Europe: documents in translation -Inquisition and Medieval Society:

power, discipline & resistance in LanguedocThe Inquisition: a history

Page 6: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

134 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

9

Decretum de Graciano e das

11

em si, mas direcionadas a um espectro maior de comportamentos dissidentes. Não bastava endireitar uns poucos espíritos desviantes. Era preciso desbaratar o

-

-Ad Abolendam os dis-

9 InquisitionContinuity and Discontinuity in Church History.

Decretum incluindo o Decretum Panormia Collectio Cano-num Canon Law and the Christian Community

The Making of Gratian’s Decretum

11 Liber Pontifi-calis , Emil (Ed.). Quinque Compilationes Antiquae

Pope Alexander III and the Council of Tours -hannes D. (Ed.). Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio

Histoire des Conciles aprés les documents originaux. -

Lateranense I, II y III Le Troisième Concile de Latran (1179): sa place dans l’histoire

Page 7: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

135Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

-

consciências comunitárias cristãs deveriam reconhecer a identidade do desvio,

religiosa então partilhada.

14 -

Ad Abolendam ganhou contornos em meio ao cerceamento do governo

-Heresia, Cruzada e Inquisição na França Medieval

Ad Abolendam-

Hugh Eteriano: Contra PatarenosAd Abolendam para reconhecer, como

A History of Medieval Heresy and Inqui-sition

Heretic Lives: medieval heresy from Bogomil and the Cathars to Wyclif and Hus

Humiliati -.). Self-Representation of Medieval Religious Communities.

The Early Humiliati

14 Inquisition

Page 8: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

136 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

não um documento papal em sentido estrito.

poderes seculares evocados na bula não estariam limitados ao subordinado papel

estudo notável. Ad Abolendam -

-

Compilatio

apresentado a seguir.

-nados pela Ad Abolendam

Ad abolendam Bulletin of Medieval Canon Law, vol. 19, 1989, p. 1-11.

The Spirit of Classical Canon Law-

Ad Abolendam

, Emil (Ed.). Quinque Compilationes AntiquaeMedieval Church Law and

the Origins of the Western Legal Tradition

Page 9: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

137Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

18

muito.19 -

obedecer. Mas a proclamação agiu em outra direção: acendeu os sentimentos -

los habitantes ao poder eclesiástico local, malvisto por muitos como um agente dos interesses romanos. Desgastada por uma sucessão de embates envolvendo

-

rector da cidade, o enviado deveria recompor a

18 The Interdict in the Thirteenth Century19 The Interdict: its history and its operations

The Interdict

Mirari Cogimur et Cum unus Dominus POTTHAST, The Inquisition: A Critical and Historical Study

of the Coercive Power of the ChurchThe Cathars

Power & Purity: Cathar heresy in medieval ItalyPassion and Order: restraint of grief in the medieval Italian

communes Dualist Heresy in the Middle Ages Mediaeval Orvieto: the political history of an Italian city-state

. Cities of God: the religion of the Italian communes, 1125-1325

Page 10: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

138 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

autoridade episcopal e garantir o livre curso dos procedimentos da inquisitio. Mas

Ad Abolendam produced in

-

ministeriales

Vergentis in Senium outra cidade papal povoada pelo

-cio.

ganhando contornos ainda mais apavorantes, era por que a decrepitude humana -

Medieval heresy: popular movements from the Gregorian reform to the Reformation S. Pietro Parenzo: la leggenda scritta dal Maestro Giovanni canonico di Orvieto -

Studi su Innocenzo III Christendom and Its Discontents: exclusion, persecution, and rebellion, 1000-1500

Regesta Pontificum Romanorum inde ab a. post Christum natum MCXCVIII ad a. MCCCIV.

Masters, Princes, and Merchants: the social views of Peter the Chanter & his circle

Page 11: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

139Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

decomposição permitiria aos pecados e vícios se espalharem sem peia, manchan-do as almas, arrastando-as para o abismo dos erros. Estes temas, típicos de uma longínqua tradição letrada associada ao ideal do Contemptus Mundi

De contemptu mundi sive de miseria conditionis humanae.

-Vergentis

que se espalhou amplamente de modo oculto e que agora derrama abertamente

-

Ad Abolendam e

De Contemptus Mundi sive De Miseria Conditionis Humanae.). Innocentii III De Contemptus Mundi.

Contemptus Mundi era constituída por um

The Three Temptations: medieval man in search of the World

O Pecado e o Medo: a culpabilização no Ocidente (séculos 13-18)

-Medieval Church Law and the Origins of the Legal

Western Tradition

Page 12: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

140 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

laesum maiestas

monárquico. Formulado pela Lex Quisquis, redigida por ordem dos imperado- o conceito era mencionado

pelos Annales Regni Francorum e a Fulberto

constitutio do imperador Henrique

Schism, Heresy and Religious ProtestInquisition and medieval society: power, discipline,

and resistance in Languedoc

etiam virorum illustrium qui consiliis et consistorio nostro intersunt, senatorum etiam (nam et ipsi pars corporis nostri sunt), cuiuslibet postremo qui nobis militat cogitarit (eadem enim severitate

Corpus Iuris Civilis: volumen secundum, codex

Lex Quisquis. Antichthon

-Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima

Collectio

-

-The Republic of St. Peter:

the birth of the Papal State, 680-825-

suas linhas iniciais: Tam horrendo facinore praesentiam domini regis tui dedecoravere satellites, ut mundani iudices asserant capitale te quoque reum maiestatis qui eis postea patrocinium tuum et receptacula praebuisti

Page 13: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

141Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

destaque no Decretum

-

considerado catholicus Vergentis reascendeu um princípio presente no Dictatus Papae

augustus omnibus decet imperialem solertiam contemptorem suae praesentiae capitali dampnare

Authority and Resistance in the Investiture Contest: the polemical literature of the late eleventh century

DecretumCanon Law and the Letters of Ivo of Chartres

Sane quisquis hanc sanctam et uenerandam antistitis sedem pecuniae interuentu subisse, aut si quis, ut alterum ordinaret uel eligeret, aliquid accepisse detegitur, ad instar publici criminis et lesae maiestatis accusatione proposita, a gradu sacerdotis retrahatur. Nec hoc solum deinceps honore priuari, sed perpetuae quoque infamiae dampnari decernimus, ut e facinus quos par coinquinat et equat, utrosque similis pena comitetur. , Emil (Ed.). Corpus Iuris Canonici: pars prior Decretum Magistri Gratiani

memorandum. Il Sole e la

Luna:Papato, impero e regni nella teoria e nella prassi dei secoli XII e XIII. -

Genèse de l’Etat moderne en Méditer ranée

Page 14: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

142 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

(...) por seus pais e (...) o castigo recai não apenas sobre os autores dos crimes,

herança divinaRatione Peccati -

testemunhos, escrita. Era preciso arrancá-lo do convívio cristão e purgar tudo

se tratasse de um notário, os registros lavrados por ele seriam inválidos. Legis-Vergentis

aos que tomaram parte da violenta conquista senhorial no Languedoc a partir de

Ad Abolendam, a bula inocenciana não contava com

-

Bulario de

The Church and Sovereignty c.590-1918: essays in honour of Michael Wilks. . Innocent III: stu-

dies on papal authority and pastoral careVilles d’Italie: textes et documents des XIIe, XIIIe et XIVe

siècles. Il Sole e la Luna... op. cit.

-

Epistola

Page 15: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

143Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

la Inquisición Española hasta la muerte de Fernando el Católico

Ver-gentis in Senium

41

--

sor de águas na compreensão cristã da relação entre a lei e a ilicitude.

-44 � �

Entretanto, seria um equívoco tratar a Vergentis in Senium -

III’s Decretal Vergentis, publicado por a bula -

Bulario de la Inquisición Española hasta la muerte de Fernando el Católico

41 Inquisition... op. cit., p. 48. La Lunga Storia dell’Inquisizione: luci e ombre della “leggenda nera”

Law and the Illicit in medieval Europe -

44

ClioHeythrop Journal, vol. 8, n. 1,

Heretics and Scholars in the Middle Ages: 1000-1200

“Pro Peccatis Patrum Puniri”: Church History

Law as Profession and Practice in Medieval Europe: essays in honor of James A. Brundagep. 41-48.

Vergentis. Études d´histoire du droit canonique dédiées à Gabriel Le Bras.

Page 16: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

144 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

laesa maiestatis

-

de 1198, na assembleia de Gerona.48

indicadas pela Ad Abolendam

corpora eorum ignibus crementur).49

-

48 Enchiridion Fontium ValdensiumEdicto antiherético promulgado por el rey de Aragón Alfonso el Trovador contra valdenses,

pobres de Lyon y otros herejes , , VII Congreso de Historia de la Corona de Aragón

Pedro el Católico, Rey de Aragón y Conde de Barcelona (1196-1213): documentos, testimonios y memoria histórica

49

Urgellia: Anuari d’estudis històrics dels antics comtats de Cerdanya, Urgell i Pallars, d’Andorra i la Vall d’Aran

El cuerpo derrotado: cómo trataban musulmanes y cristianos a los enemigos vencidos (Península Ibérica, siglos VIII-XIII)

. Espacio, Tiempo y Forma -. Innocent III and the crown of Aragon

Crusade, Heresy and Inquisition in the Lands of the Crown of Aragon, c. 1167-1276

Pope Innocent and His World

Page 17: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

145Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

sistema normativo

-portamentos sociais, em sua amplitude, estivessem ligados aos princípios gerais

Nesta perspectiva, a Ad Abolendam e a Vergentis in Senium são encaradas como

-

-

-

Os Fundamentos da Ordem Jurídica

La punibilità degli innocenti nel diritto canonico dell’età classicaPopes, Canonists and Texts, 1150-1550

Études d’histoire du droit canonique dédiées à Gabriel Le Bras

Nos Confins do Direito

Page 18: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

146 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

da ordem legal

institucional.-

-

ou mesmo em alguma transposição direta.

lei, ele a ultrapassava como uma densa e dispersa nuvem de poderes locais, não

estudo de documentos como a Ad Abolendam e a Vergentis in Senium parece ser

Bullettino dell’Istituto Storico Italiano per il Medio Evo

Vergentis in senium Bulletin of Medieval Canon Law

Sancta Prisca e legado ,

Catharisme et Valdéisme em Languedoc à la fin du XIIe siècle et au début du XIIIe siècle -

banus

-Acta Historica Archaeologica Mediaevalia

Page 19: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

147Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

-tada pelo pensamento liberal.

intelectual tanto quanto um dever moral.

graças aos quais pudemos perceber que as inqui-

-

La Invención de la Inquisición

Historia de la Leyenda Negra Hispa-noamericana Los Protestantes y la Inquisición en España en tiempos de Reforma y Contrarreforma

La Inquisición Española: una revisión histórica

Historia, memoria y ficción: 1750-1850. IX Encuentro de la Ilustración al Romanticismo

Inquisition and Power: catharism and the confessing subject in medieval Languedoc

Intolerancia e Inquisición. Madrid: A Verdade e as

Formas Jurídicas

Ordonner et exclure: Cluny et la societe chretienne face a l’heresie, au judaisme et a l’islam, 1000-1150 Inquisition... op. cit.

Torture Sexo, Desvio e Danação: as minorias na Idade Média

Page 20: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

148 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

inquisitioque as abrigava. Este parece um raciocínio elementar, verdadeiramente basilar.

-

conceito de poder -

- e a Nova

La Formación de una... op. cit. . The Devil and Demonism in Early Modern England

Rethinking Political Institu-tions: the art of the State

La Inquisición EspañolaTantas Personas como Estados: por una antropología política de la

historia europea A Sociedade contra o

Page 21: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

149Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

-

Ad Abolendam e a Vergentis in Senium e as

-

Estado Arqueologia da Violência.Legal Anthropology: an introduction. La-

Political Anthropology: paradigms and power. Introducción a la Antropología Política.

The Anthropology of Politics: a reader in ethnography, theory and critique

Le Pouvoir dans touts ses États. Construire le politique: contingence, causalité et connaissance dans la

Science Politique ContemporainePolitics in Time: history, institutions, and social analysis

Science Politique et InterdisciplinaritéLes Nouvaux Pouvoirs: savoir, richesse et violence à la veille du XXIe

siècle La Nouvelle Science du PolitiqueThe Spanish Inquisition

Page 22: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

150 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

1184, novembris 4. Veronae.Lucii III Constitutio Apostolica

Bula Ad AbolendamLiber Quintus. Ed.: Emil Friedberg. Corpus Iuris

Canonici. Leipzig: Bernhard Tauchnitz, 1881, vol. 2, col. 780-782. Reeditado em Graz: Akademis-

che Druck-U. Verlagsanstalt, 1959.

pravitatem, quae in plerisque mundi

partibus modernis coepit temporibus

-

-

-

tibus elidatur, et catholicae simplicitas

veritatis in ecclesia sancta resplendens,

-

-

nostrorum consilio, nec non aliorum pa-

triarcharum archiepiscoporum multoru-

mque principum, qui de diversis partibus

imperii convenerunt, contra ipsos haere-

ticos, quibus diversa capitula diversarum

decreti generali sanctione consurgimus,

et omnem haeresim, quocumque nomine

censeatur, per huius constitutionis seriem

auctoritate apostolica condemnamus.

4 de novembro de 1184. Verona.

Constituição Apostólica de Lúcio III.Bula Ad Abolendam

das heresias que no tempo presente

tem começado a pulular em várias

partes do mundo, deve-se provocar o

ilustre imperador dos romanos, sem-

pre augusto, com o habitual conselho

de nossos irmãos, [os cardeais], bem

como de outros patriarcas, arcebispos

e muitos príncipes, que vieram de ou-

mediante a promulgação do presente

decreto geral, nos erguemos contra os

-

-

Page 23: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

151Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

-

decernimus anathemati subiacere.

[4] Et quoniam nonnulli, sub specie

sibi vendicant praedicandi: quum idem

-

prohibiti, vel non missi, praeter auctori-

tatem, ab apostolica sede vel ab episco-

po loci susceptam, publice vel privatim

praedicare praesumpserint.

-

reliquis ecclesiasticis sacramentis aliter

sentire aut docere non metuunt, quam

et observat, et generaliter, quoscumque

episcopi per dioceses suas cum consilio

clericorum, vel clerici ipsi sede vacante

cum consilio, si oportuerit, vicinorum

episcoporum haereticos iudicaverint,

pari vinculo perpetui anathematis in-

nodamus.

-

-

[4] E porque alguns deles, sob a aparên-

cia de piedade e denegrindo a virtude,

para si a autoridade para pregar, mesmo

-

-

pregar publicamente ou em privado, sem

-

lica ou do bispo do lugar.

-

observa quanto aos sacramentos do

demais sacramentos eclesiásticos. E em

geral [ligamos com o mesmo vínculo]

bispo em sua diocese, aconselhado pelos

oportuno, aconselhado pelos bispos das

Page 24: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

152 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

cunctosque pariter, qui praedictis haere-

-

tatem patrocinium praestiterint aliquod

-

superstitiosis nominibus nuncupentur,

simili decernimus sententiae subiacere.

-

doque contigit, ut severitatis ecclesiasti-

cae disciplinae ab his, qui virtutem eius

non intelligunt, contemnatur, praesenti,

nihilominus ordinatione sancimus, ut,

deprehensi, si clericus est vel cuiusli-

totius ecclesiastici ordinis praerogativa

-

ecularis reliquatur arbitrio potestatis,

animadversione debita puniendus, nisi

continuo post deprehensionem erroris

-

currere, et errorem suum ad arbitrium

episcopi regionis publice consenserit

praedictarum pestium notoria vel privata

culpa resperserit, nisi, prout dicutum

reliquantur, debitam recepturus pro

na mesma sentença todos os seus acolhedo-

-

[e igualmente] os consolados, ou crentes,

supersticiosos pelos quais são chamados.

-

tece que a severidade da disciplina ecle-

siástica contribui em estímulos para o

compreendem sua virtude, determinamos

a proteção de qualquer ordem religiosa,

toda ordem eclesiástica, destituído de todo

-

coberto, ele retornar espontaneamente

das mencionadas pestes, deve ser condu-

Page 25: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

153Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

suspicione notabiles, nisi ad arbitrium

-

cionis qualitatemque personae propriam

innocentiam congrua purgatione mons-

traverint, simili sententiae subiacebunt.

-

haeresim recidisse, saeculari iudicio sine

ulla penitus audentia decernimus relin-

quendos, bonis damnatorum clericum

ecclesiis, quibus deserviebant, secun-

dum sanctiones legitimas applicandis.

sententiam, cui omnes haereticos praeci-

pimus subiacere, ab omnibus patriarchis,

archiepiscopis et episcopis in praecipuis

habuerint vel quamlibet occasionem,

ad gloriam Dei et reprehensionem hae-

reticae pravitatis decernimus innovari,

auctoritate apostolica statuentes, ut, si

quis de ordine episcoporum in his negli-

triennale spatium ab episcopali habeatur

dignitate et administratione suspensus.

em evidente suspeita serão submetidos

-

consideração da suspeita e a qualidade da

-

sem nenhuma outra [possibilidade] de

apelação, e que os bens dos condenados

legítimas a serem aplicadas.

-

-

rada por todos os patriarcas, arcebispos

mantidas em todas as solenidades ou

-

derado negligente ou ocioso quanto ao

cumprimento desta constituição, por

-

mos sua suspensão da dignidade e da

administração episcopal pelo espaço

de três anos.

Page 26: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

154 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

et suggestione culminis imperialis et

principum eius adiecimus, ut quilibet

archiepiscopus vel episcopus per se,

vel archidiaconum, suum [sic], aut per

alias honestas idoneasque personas, bis

vel semel in anno propriam parochiam,

circumeat, et ibi tres vel plures boni

videbitur, totam viciniam iurare com-

pellat, quod, si quis ibidem haereticos

scierit vel aliquos occulta conventicula

celebrantes, seu a communi conversatio-

eos episcopo vel archidiacono studeat

indicare. Episcopus autem vel archidia-

conus ad praesentiam suam convocet

accusatos, qui, nisi se ad eorum arbi-

obiecto reatu purgaverint, vel, si post

iurationem superstitione damnabili

hoc ipso haeretici iudicentur, et poenis,

quae praenominatae sunt, percellantur.

-

comendação do cume imperial e de seus

príncipes, acrescentamos que qualquer

arcebispo ou bispo, por si mesmo, ou por

seu arquidiácono ou por outras pessoas

qual tenha a notícia de que aí vivem he-

reges, e aí obrigue a três ou mais homens

de bem, ou ainda, se parecer proveito-

arquidiácono os que se sabe são hereges

bispo ou o arquidiácono convoque os

-

gamento deles e segundo o costume do

superstição condenável, recusando o

relacionadas acima.

Page 27: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

155Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

-

rones, rectores et consules civitatum et

archiepiscoporum et episcoporum, pra-

estito corporaliter iuramento promittant,

ecclesiam contra haereticos et eorum

complices adiuvabunt et studebunt bona

-

siastica simul et imperiali statuta circa

quem obtinent, spolientur et ad alios

nullatenus assumantur, eis nihilominus

ipsorum interdicto ecclesiae supponen-

-

contra commonitionem episcopi punire

commercio vicitatum et episcopali se

-

vocatione et testimonio et aliis publicis

sedis apostolicae potestati, nihilominus

in his, quae superius sunt contra hae-

reticos instituta, archiepiscoporum vel

episcoporum subeant iudicium, et eis

in hac parte, tanquam a sede apostolica

delegatis, non obstantibus libertatis suae

privilegiis, obsequantur.

a admoestação dos arcebispos e bispos,

-

-

-

os estatutos eclesiásticos e imperiais que

Mas, se não quiserem observar isto, que

de modo algum não obtenham outra e

a cumprir estas decretais estabelecidas

-

-

mos que todos os partidários dos hereges

-

mento dos arcebispos e dos bispos e nesse

de sua isenção.

Page 28: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

156 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

1199, martii 25. Romae

Innocentii III Litterae Decretales

Bula Vergentis in Senium

Die Register Innocenz’ III. 2. Pontifikatsjahr. 2. Pontifiktsjahr 1199-1200. Ed.: O. Hagene-

der, W. Maleczek and A. Strnad.

Roma, 1979, n. 1, p. 3-5

-

telam non solum sapiunt elementa cor-

rupta, sed etiam dignissima creaturarum

ad imaginem et similitudinem condita

volucribus coeli et bestiis universae

terrae testatur, nec tantum eo quasi

-

qui non potuit in sui et mundi creatione

in paradiso persistere, circa sui et orbis

dissolutionem degenerat, et pretii suae

oblitus, dum variis ac vanis quaestionum

quam paravit. Ecce etenim, inimico

homine messi dominicae supersemi-

pullulant, vel potius polluuntur, triticum

Domini moliuntur.

25 de março de 1199. Roma.Cartas Decretais de Inocêncio III.

Bula Vergentis in Senium

-

-

mundo, permanecer no paraíso, dissemi-

esquece o preço de sua redenção levado

-

rebento iníquo semeando para o inimigo

eis que as searas germinam, ou melhor,

evanesce em palhas, a traça e a raposa

Page 29: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

157Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

-

thymiama novis volunt altaribus ado-

dum caecus praebet caeco ducatum,

dum haereses pullulant, et quem divinae

-

tituit haereticus haeresis et damnationis

heredem. Hi sunt caupones, qui aquam

vino commiscent, et virus draconis in

-

pietatis, virtutem autem eius penitus

abnegantes. Licet autem contra vulpes

huiusmodi parvulas, species quidem ha-

bentes diversas, sed caudas ad invicem

colligatas, quia de vanitate conveniunt

in id ipsum, diversa praedecessorum

nostrorum temporibus emanaverint

instituta: nondum tamen usque adeo

sicut cancer, amplius serperet in occulto,

et iam in aperto suae virus iniquitatis

et multos decipit simplices, et quosdam

-

rão, Datã e os detestáveis descendentes

com novos incensos de novos turíbulos,

para guiar o cego, enquanto as heresias

-

vina, desprovido dela, se torna herege,

herdeiro de sua heresia e condenação.

Estes são os taberneiros que misturam

água com o vinho e misturam o veneno

-

mas negando por completo a sua virtude.

No entanto, contra tais raposinhas que,

levadas pela vaidade deste mesmo pro-

predecessores nossos tomaram medidas,

mas não ao ponto de ter podido aniquilar

modo oculto e que, agora, abertamente

derrama a iniquidade de seu veneno,

-

ligião engana muitos homens simples

num mestre do erro quem não tinha sido

um discípulo da verdade.

Page 30: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

158 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

undecimam inter operarios, immo verius

-

vulpes demolientes vineam Domini, nec

arcere lupos ab ovibus videamur, et ob

hoc merito vocari possimus canes muti

non valentes latrare, ac perdamur cum

malis agricolis et mercenario compare-

-

qui per se ad viam rectitudinis revocari

viderint ab omnibus evitari, reconciliari

desiderent omnium unitati.

designados para estar entre os lavrado-

res ou, melhor, na verdade, acima dos

capturar as raposas que estão destruindo

-

amos ser merecidamente chamados de

sermos comparados a maus lavradores

medidas um tanto severas contra os

-

colaboradores e adeptos, e quando eles

se virem, repelidos por todos, que dese-

Page 31: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

159Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

consilio, assensu quoque archiepis-

coporum et episcoporum apud sedem

inhibemus, ne quis haereticos recep-

statuentes, ut, si quis aliquid horum

-

cundove commonitus a sua super hoc

curaverit praesumptione cessare, ipso

eligendos aliquos ad huiusmodi, nec ad

-

tabilis, nec ad hereditatis successionem

accedat. Nullus praeterea ipsi cogatur

super quocunque negotio responde-

nec causae aliquae ad eius audientiam

nullius sint penitus momenti, sed cum

-

bus etiam idem praecipimus observari.

consensual de nossos irmãos, [os carde-

ais], e igualmente, com o assentimento

dos arcebispos e bispos presentes nesta

atreva, de algum modo, a acolher os

algumas dessas coisas, a não ser que se

-

tomar parte nos conselhos citadinos ou

-

para testemunhar nem tenha direito

tenha valor algum, nem causa alguma

os documentos redigidos por ele care-

-

Page 32: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

160 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

evitare, anathematis se noverit senten-

nostrae iurisdictioni subiectis, bona

haereticorum statuimus publicari, et in

-

tates et principes saeculares, quos ad

appellatione remota compelli volumus

et mandamus. Nec ad eos bona eorum

ulterius revertantur, nisi eis, ad cor

revertentibus et abnegantibus haeretico-

rum consortium, misereri aliquis volue-

rit, ut temporalis saltem poena corripiat

quem spiritualis non corrigit disciplina.

terem sido declaradas culpadas pela

anátema. Nas terras submetidas a nossa

dos poderes e dos príncipes seculares, os

quais, acaso se mostrem negligentes em

-

-

-la, mediante castigos eclesiásticos, sem

a tais hereges os seus bens, a não ser

para com os que tiverem se convertido

de coração e renegado a companhia dos

hereges, para que, ao menos, o castigo

temporal puna o que não se corrige por

Page 33: Bulas Inquisitoriais_ad Abolendam-1184

161Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012

Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).

sanctiones, reis laesae maiestates punitis

conservata: quanto magis, qui aber-

districtione praecidi, et bonis tempora-

libus spoliari, quum longe sit gravius

aeternam quam temporalem laedere

-

-

quum in multis casibus etiam secundum

-

solum in auctores scelerum, sed etiam

in progeniem damnatorum.

-

-

-

-

recai não apenas sobre os criminosos,