Bc u phn vng a mo sinh thi tnh Ngh An Th ba - 30/09/2014 09:19 |In ra |ng ca s nya mo sinh thi (MST) l hng nghin cu kh mi, mang tnh cht lin ngnh, a ngnh, c c hi gii quyt bi ton tng hp mi tng tc gia cc thc th t nhin vi nhau v vi cc yu t kinh t - x hi hng ti mc tiu pht trin bn vng. Bi bo ny gp phn tng hp lch s pht trin ca hng nghin cu a mo sinh thi, ng thi p dng hng nghin cu ny ti tnh Ngh An. Kt qu phn chia lnh th tnh thnh 6 vng a mo sinh thi v bc u xut mt s nh hng s dng bn vng lnh th theo vng.

M U

Cc thut ng a mo sinh thi (Ecogeomorphology, ), a mo sinh hc (Biogeomorphology), a mo vn cnh (Zoogeomorphology), a mothy- sinh thi (eco-hydro-geomorphology) c nhiu nh nghin cu cp. im tng ng l cc nh nghin cu khi s dng thut ng trn l u tha nhn tnh quyt nh ca a mo trong chi phi c im lun chuyn vt cht, nng lng ca khu vc (i tun hon), c th hin kh r nt qua sinh gii (tiu tun hon), nhng ng thi sinh gii cng c vai tr lm bin i a hnh. Bi vy, chng ti kin ngh s dng tng ng ting Vit cho cc dng nghin cu trn l a mo sinh thi.

Trn c s cc nghin cu ca hng a mo sinh thi (MST) trn th gii cng nh mt s kinh nghim ti Vit Nam, chng ti tin hnh h thng ha lch s pht trin v l thuyt v thc tin v th nghim p dng trn a bn tnh Ngh An.

1. LCH S PHT TRIN V PHNG PHP NGHIN CU A MO SINH THI

Trc khi i vo ni dung thut ng a mo sinh thi cn c im qua v s lng cc cng trnh c trn th gii v lnh vc ny (bng 1).Bng 1. S lng bi vit tm kim c trn website khoa hc vi t kha lin quan n a mo sinh thi[4].

T kha tm kimTng sTrc nm 20002000-20052005-20092010

Sinh-a mo (Biogeomorphology hoc Biogeomorphic)8417153517

Sinh-a mo ng lc (Biogeomorphodynamics)20020

a mo sinh thi (Ecogeomorphology)130265

Tip theo, giai on 2011-2013, vi cc t kha biogeomorphology (hoc biogeomorphic) v t kha ecogeomorphology cho thy s lng bi vit tm c trong c s d liu ca Vin HLKHVN tng ng l 13 bi v 18 bi. Con s ny chim t l ng k so vi tng s bi vit v sinh thi (ecology) hoc a mo (geomorphology) trong cng thi k ti c s d liu trn (tng ng l 27 v 25 bi).

Bn cnh nhng bi vit di dng cc bi bo cng b trn cc tp ch, gn y cng c nhng xut bn dng sch ng ch nh: Sergio Fagherazzi v nnk, 2004 [6] vi cun a mo sinh thi vng triu (The ecogeomorphology of tidal marshes), c xem nh tuyn tp cc nghin cu vng nhy cm gia cc qu trnh, thc th sinh thi v a mo; Mueller v nnk, 2013 vi cun c trng thoi ha t vng t kh (Paterns of land degradation in dryland), nhn mnh hng nghin cu a mo sinh thi trong tm hiu bn cht t nhin ca vng t kh.

Qua cc bi vit v cng trnh nc ngoi cho thy s lng cn rt khim tn. Hn na, cc cng trnh ny thng lin quan ti cc vng c iu kin sinh thi nhy cm, hoc cc oan, v d nh: a mo sinh thi vng bn ngp, vng kh hn, vng n ct.

Lch s ra i v pht trin thut ng a mo sinh thi trn 100 nm. Theo Joseph M. Wheaton, cc nghin cu a mo sinh thi c khng mun hn cui th k XVIII, v d nh Cowles H.C t nm 1899 vi cng trnh Nhng mi lin h sinh thi ca thc vt vng n ct h Michigan (The ecological relations of the vegetation on the sand dunes of lake Michigan) [4]. n nm 1978, Tricart v ng nghip tip tc hng nghin cu ny v ch ra rng y l nhng nghin cu cn phi gim thiu hiu ng chuyn bit ca tng chuyn ngnh m cn phi c s tch hp hi ha gia cc chuyn ngnh [8].

Cc tc gi nu trn trong cc n phm ca mnh th hin tnh khng tch ri ca cc i tng t nhin, x hi v mi tc ng tng tc gia chng. Do t ra s cn thit cc nghin cu phi c tnh a ngnh (c tnh chuyn su cn thit mi ngnh) va c tnh cht lin ngnh (i tng, kt qu nghin cu ca tng ngnh phi c ngha b tr cho cc ngnh nghin cu khc). Quan im ny c Nguyn Th Thn nm 2000 ti khng nh Vit Nam vi xut bn a l sinh thi v mi trng[7], ng thi iu cng c nhiu nh nghin cu a l khc tha nhn, c bit l trong nghin cu cnh quan sinh thi. Mc du vy, nhng nghin cu mang tnh tch hp hi ha cc chuyn ngnh vn ch l hnh mu ang cn c hon thin trong khi tin trnh pht trin khoa hc hin ti thng tp trung vo cc chuyn ngnh m cc chuyn ngnh li da trn gi thit bt bin ca mi trng xung quanh lm nn tng pht trin ca mnh.

Ni nh vy thy rng nghin cu a mo sinh thi khng th tch ri mc ch hng ti nghin cu a l tng hp bng cch tip cn a ngnh v lin ngnh. Tuy vy, trc ht cn lm r a mo sinh thi l g thng qua mt s quan nim sau:

+ Ranzanov L.L,1982 cho rng a mo sinh thi l nhng nghin cu a mo gn lin vi h thng chu trnh tng h gia: t nhin mi trng v nhn sinh nhm mc ch iu tit cn bng gia cc hp phn mt cch hi ho, hng ti s pht trin bn vng [5];

+ Heather Viles, 1988 quan nim a mo sinh thi theo ngha hp hn vi nh ngha: Nghin cu v tng tc gia thc th sng v qu trnh pht trin a hnh v v th n l nhng nghin cu v a mo v c thc vt [3];

+ . , 1991 nh ngha a mo sinh thi l mt hng nghin cu mi tng tc ln nhau v cc kt qu tng tc gia cc h a mo c quy m khc nhau vi cc h sinh thi ca con ngi [9];

+ Joseph M. Wheaton v ng nghip nm 2011 trong n lc xc nh v tr a mo sinh thi trong mi tng quan vi cc ngnh khoa hc c bn cho rng l khoa hc mang tnh lin ngnh gia a hc v sinh thi hc [4].

C th thy rng, cc tc gi trn khng c s trng lp hon ton v ni dung ca khi nim v nh ngha a mo sinh thi cho d c nhng c gng t chc hi tho quc t thng nht vn ny ti M (International Eco-geomorphology conference MAYRES III, 2008, Tulane University, LA, USA) v trong cc s ca tp ch a l ca Nga hin nay c ring mt chuyn mc ring v a mo sinh thi ( ). Tuy vy, cc tc gi u tha nhn tnh lin ngnh v a ngnh ca nhng nghin cu ny. Trong , . ch r: i tng nghin cu ca a mo sinh thi l l mi tng tc gia cc h a mo vi th gii sinh vt, trong c cc iu kin sng v hot ng ca x hi loi ngi.

nc ta, nghin cu a mo sinh thi cha c nh hnh c th cho d s tha nhn mi gn kt gia cc qu trnh, thc th a mo v sinh thi, nhn vn lun thng trc trong mi nh nghin cu a l. Cho n nay, s lng cc cng trnh cp n danh t a mo sinh thi cn rt t, v c s l lun v i tng, ni dung v phng php nghin cu mi ch l nhng bc i ban u, cn c dn hon thin. Trong c th k n vi cch tip cn a mo sinh thi phc v quy hoch khu bo tn [1], hoc phc v quy hoch mi trng [2]. Bi vy, trong khun kh bi bo ny, da trn tng hp cc nghin cu trn th gii v mt s kinh nghim ti Vit Nam, chng ti xut nhng vn l thuyt c bn nh sau:

+ i tng nghin cu a mo sinh thi l cc thc th a mo v sinh thi cng nh qu trnh tng tc gia chng;

+ Phng php nghin cu phi c tnh cht lin ngnh v a ngnh nh a mo cu trc, a mo kh hu, a mo nhn sinh, a mo cnh quan v s tr gip ca cc cng c GIS.

+ Kt qu nghin cu hng ti mc tiu s dng bn vng lnh th m theo ht sc trnh vic lm bin i th bo t nhin v khuyn khch vic li dng t nhin cho cc li ch ca con ngi.

Vi cch tip cn v phng php nghin cu nu trn, chng ti tin hnh tm hiu mt vi nt v a mo sinh thi tnh Ngh An, c trnh by trong phn tip theo ca bi bo ny.

2. KT QU V THO LUN

Phn tch a mo sinh thi tnh Ngh An c k tha kt qu nghin cu chuyn ngnh c thc hin qua ca cc ti, n m cc tc gi tham gia cng nh mt s vn liu khc. Trong , bn cnh cc thc th a mo v sinh thi hin ti, tin hnh nh gi mi lin h gia chng v xut mt s gii php khai thc v s dng bn vng lnh th.

Vi quan nim cc n v a mo mang c th ring quy nh c im dng lun chuyn vt cht, nng lng ca khu vc v tuy chng b bin i vi tc chm hn nhiu so vi nhng bin i ca cc h sinh thi t nhin nhng nng sut sinh hc ca khu vc li c phn ng tng i nhanh do cc bin i cu trc h sinh thi, c bit do con ngi. Bi vy, vic xc nh cc n v a mo sinh thi trong bo co ny da ch yu vo ranh gii cc kiu a hnh, t xem xt cc h sinh thi (HST) thng tr ti lnh th c cng nh mi quan h tng tc gia cc qu trnh pht trin a hnh v bin i cc HST. Trn c s kin ngh nh hng pht trin hi ha lnh th. Kt qu xc nh c cc vng v tiu vng a mo sinh thi c th hin phn b khng gian trong hnh 1 v ch gii thuc tnh v nh hng pht trin cho tng n v bn trong bng 2.

Hnh 1. S phn vng a mo sinh thi tnh Ngh An

Bng 2. Ch gii s phn vng a mo sinh thi tnh Ngh ann v MSTc im MSTTng tcnh hng pht trin

a. Vng ng bng ven bin Vinh Din Chu- a hnh bng phng, cu to chnh bi ct, bt st. H sinh thi (HST) in hnh: cy trng nng nghip.- Tc bin i t nhin chm;- Chu nh hng mnh ca con ngi, c xu hng bin i nhanh thnh phn ha, sinh.- Qun l tt cht thi;- Tn trng tnh lin thng sinh thi v kh nng t lm sch mi trng ca n;- La chn cc gii php sn xut nng nghip hng ti sn xut xanh.

b. Vng i trung du Ngha n- a hnh ln sng, xen di i, ni thp, cu to ch yu bazan, ct, bt kt.HST in hnh: cy trng cng nghip, cy n qu.- Xi mn, ra tri b mt mnh, thiu nc nghim trng trong ma kh;- Hot ng nhn sinh hin ti ang thc y qu trnh trn.- Bo v, thit lp vng sinh thy (trng cy nhiu tng cc vng ni, i, xy dng p nc);- Xen canh, a canh, to lp ph thc vt nhiu tng. Trnh t trng, xo trn b mt trong ma ma.

c. Vng Ni vi Tn K- a hnh kh him tr, phn ln tr l vi, hc t, c xen cc thung lng, cnh ng karst.HST in hnh: cy bi, cy trng nng nghip hng nm, cy n qu.- Qu trnh ra la mang tnh ch o nhng chm; gy tai bin gm l ng, l;- Con ngi ang khai thc mang tnh cn kit ti nguyn sinh vt, ang trin khai cc hot ng khai thc khong sn vi.- Khai thc, pht huy tnh a dng sinh hc; pht trin cy c hu; xen canh nng nghip nhng khu vc m bo ngun nc.

d. Vng Ni Qu Chu Qu Phongd1. Tiu vng i, ni thp Qu Chu nam Tng Dnga hnh tng i dc, c s an xen cc loi khc nhau, ch yu trm tch.HST in hnh: rng trng, rng t nhin ti sinh, cy bi.- Ra tri b mt kh mnh, l gy thit hi ng k;- Hot ng trng cy thun loi, nng ry lm gia tng tc hi ca t nhin.- Khai thc khong sn mnh gy nhim mi trng cc b.- Xy dng nhiu cng trnh thy in va v nh c tc ng ng k n t nhin;- Phc hi HST t nhin da theo nghin cu v din th sinh thi khu vc; Pht huy cc gi tr vn ha bn a trong sn xut v sinh hot; Qun l cht ch hot ng khai thc khong sn.

d2. Tiu vng Ni trung bnh Qu Phong bc Tng Dnga hnh dc, ch yu cu to bi xm nhp, lp ph t rt mng, nhiu ni tr gc.HST in hnh: rng t nhin, rng t nhin ti sinh, cy bi.- Ch a ng lc mnh (ra tri b mt, trt l, l, l qut);- Qun l ti nguyn cha hiu qu lm suy yu sc khe cc HST t nhin.- Trnh can thip th bo vo t nhin, ch trng chc nng iu ha t nhin cho bn thn ni vng v h lu.- y mnh khai thc ph hp cc gi tr dch v ca HST, nhn mnh cc gi tr a dng sinh hc.

e. Vng Ni Anh Sn K Sne1. i ni thp Anh Sn Thanh Chngi xen ni thp cu to ch yu bi ct, bt kt xen vi.HST in hnh: rng trng, vn rng, cy trng nng nghipRa tri, st l cc b, l nc c nh hng thng xuyn v lu di n pht trin KTXH ca khu vc;c canh lm gia tng ra tri, suy gim chc nng iu ha ca lnh th.S dng cc m hnh pht trin sinh thi nhiu tng tn. Hn ch tc ng xo trn b mt trong ma ma. m bo chc nng vng m cho cc khu bo tn sinh thi P Mt.

e2. Ni trung bnh Con Cung K SnNi phn ct mnh, cu to ch yu bi phin, st, bt kt.HST in hnh: rng t nhin, rng t nhin ti sinh c xen cc nng ry. l, trt l, xi mn khe rnh, l.Xm canh v hiu qu qun l thp ang lm suy thoi chc nng bo tn v iu ha sinh thi, gia tng cc qu trnh trng lc.-y mnh khai thc gi tr dch v ca a dng sinh hc, gp phn pht trin KTXH;- Nng cao hiu qu qun l nhm m bo duy tr gi tr dch v lu di ca HST.

f. Vng Thung lng sng Cf1. Thng ngunThung lng hp, ko di, vch dc, nhiu ni tr l gc, bin mc nc dao ng mnh.HST nhn tc ng vai tr ch o, pht trin ko di theo trc quc l 7.Xi l b, ngp lt, ngp l, trt l;H thng giao thng thc y mnh qu trnh st l. S pht trin ni , sn xut xung gn mp nc hn cng lm gia tng thit hi do nhng bin ng ca t nhin.Xy dng cc phng n ng ph ph hp vi cc loi tnh hung bin i ca t nhin.

f2. H luBi bi trong ngp nc theo ma;HST chnh l cy trng nng nghip hng nm.Xi l, bi t cc b gy nh hng ng k n an ton h thng iu;Bi p b bi c tc dng tch cc pht trin nng nghip lu di b bi.Gim ng lc dng chy thng qua vic m bo chc nng iu ha sinh thi ca thng lu;Sn xut nng nghip ph hp vi bin ng ca t nhin;Can thip thn trng vo dng chy t nhin.

Trn c s s a mo sinh thi c th i n mt s nhn nh v tng n v a mo sinh thi ca tnh Ngh An nh sau:

a). Vng a mo sinh thi ng bng ven bin Vinh Din Chu

a hnh bng phng (cu to b mt ch yu ct, bt, st) c xen cc i ni st. Qu trnh bin i a hnh ch o gm: ra tri b mt, ngp lt, bin ng ng b. Phn ln din tch thng tr bi h sinh thi nng nghip, ring vng ven bin c thm cc h sinh thi nui trng thy sn, dim nghip v ri rc c h sinh thi cy ngp mn, bi triu.

Tc bin i trc lng a hnh t nhin vng ny l thp nht so vi ton tnh nhng thnh phn ha l sinh li b xo trn v bin i mnh bi hot ng sn xut nng nghip, pht trin cc trung tm th, xy dng c s h tng. y cng l khu vc tp trung dn c vi mt cao nht ca tnh.

nh hng pht trin bn vng ca vng l x l tt vn cht thi, c bit cht thi th, tn trng tnh lin hon ca cc h sinh thi.

b). Vng a mo sinh thi i trung du Ngha n

a hnh ln sng (cu to b mt ch yu l sn phm phong ha t bazan), c xen cc chm v dy ni ct, bt kt nh. Tuy vy, sng y chuyn sang dng sm thc su vi trc din ngang hp, t pht trin bi bi, bin dao ng mc nc ln gia cc ma (ln n 7-8m Thi Ha) v thiu ht nc kh nghim trng vo ma kh. Qu trnh bin i a hnh ch o l ra tri b mt, di b mt. H sinh thi cy trng cng nghip chim u th i km vi tnh thun loi v a nin. Ti cc khu vc i, ni trong vng pht trin nhiu din tch trng rng nhng tnh thun loi thng quan st c trong cc t kho st thc a.

Nh vy, tc ng ca con ngi ti khu vc ny ang lm gia tng ng k xi mn, thc y qu trnh suy thoi t. S n iu v chng loi thc vt do con ngi to ra trn din rng s lm n iu cc hp phn sinh hc khc, dn ti suy gim a dng sinh hc trong vng. H ly chung l li ch ca con ngi s dn b suy gim trn n v lnh th ny.

hn ch nhng tc ng tiu cc, con ngi cn kho nghim hp l c cu lun canh cy trng cng nghip, trnh vt ngng khng th phc hi kh nng sn xut ca t. Ti cc vng i ni, phc hi rng khng nn ch s dng tp on bch n, keo... ph bin nh hin nay m nn khuyn khch a vo cc loi cy bn a. Gii php cc kho d tr nc cng gp phn ng k vo h tr pht trin cc h sinh thi.

c). Vng a mo sinh thi ni vi Tn K

a hnh him tr, vch dc vi cc chp nh lin kt mng xen k vi cc thung (c dng thung kn v thung h), cnh ng karst. Qu trnh bin i a hnh t nhin din ra chm chp so vi s khai thc ca con ngi (ngoi tr mt s im khai thc khong sn). Thm vo , ni y c s phn ha vi khi hu cao, to khc bit c bn gia khu nh v cc thung, cc hang. Ch thy vn cng c nhiu thay i gia cc ma, ma kh c bn cn n khc lit nhng ma l li tp trung nc cc nhanh v ghi nhn c nhiu t l nc ti vng ny.

iu kin nn rn, kh hu, thy vn to iu kin pht trin h sinh thi c tnh a dng cao nhng sinh khi thp, li d b tn thng. Qua kho st cho thy thm thc vt ch yu l cy bi, tr l v cng rt t gp chim, th.

Hng khai thc lu bn lnh th nn khuyn khch cc cy c gi tr kinh t cao, pht trin trong iu kin th nhng v vi kh hu c th (ch yu l cy thuc). nhng vng thung, thung lng nn xem xt pht trin nng nghip hi ha vi ngun m bo nc.

d). Vng a mo sinh thi ni Qu Chu Qu Phong

Gm 2 tiu vng: tiu vng i - ni thp (khu vc Qu Chu v nam Tng Dng) c cu to bi s an xen phc tp cc loi ; v tiu vng ni trung bnh (khu vc Qu Phong v bc Tng Dng) cu to ch yu bi cc phc h xm nhp. a hnh ca vng dc, phn ct mnh, lp ph th nhng mng, bin i mnh theo trc din sn. Qu trnh bin i a hnh t nhin trn din rng l xi mn, ra tri v cc b vi cc qu trnh l qut, l ng, st l, l, mng xi. Ti y ghi nhn c nhng t l qut, st l gy thit hi nng n v tnh mng v ti sn.

H sinh thi t nhin ca khu vc c tnh lin thng vi khu h sinh thi Vng Ty Bc Vit Nam vi c trng rng kn thng xanh cy l rng nhng tnh bo tn khng nguyn vn ch cn thy c ti khu bo tn P Lung, Pu Hot, cho d phn ln din tch ni trung bnh c quy hoch vo din tch Khu d tr sinh quyn ty Ngh An. Hu ht din tch vng qua kho st s b nh v tinh ch gm cy bi, trng c, t nng ry. Mt s tuyn kho st trong khu vc cng cho thy s ph bin ca rng trng thun loi.

S phn b dn c ca vng ngoi tp trung dc trc quc l th hu ht l cc bn lng ri rc, kh tip cn. Thc t, vng tuy c din tch ln, mt dn s thp nhng din tch ph hp b tr dn c v pht trin sn xut cng nh giao thng ht sc hn ch. Cc gi tr sn xut bn vng bng kinh nghim lu nm ca ng bo cc dn tc b mai mt v thay th bng k thut sn xut hng ha thng mang thng tn nng n cho cc h sinh thi khu vc.

Ngoi ra vi s a dng v a cht, sinh khong, vng a mo sinh thi ny cng l ni tp trung mnh cc hot ng khai thc khong sn vi cc loi hnh ch o l thic, vng, qu, ha cht, xy dng gy nn nhng vn khng nh v cht thi v cc tc ng dy chuyn ln h sinh thi khu vc. Thm vo , trong nhng nm gn y nhiu cng trnh thy in, thy li c quy m trung bnh (in hnh thy in Bn V, Khe B) c xy dng cng gy nn nhng tc ng mi trng ng k.

Hng pht trin bn vng khu vc nn hng vo lm nghip, y mnh vic pht trin thng mi pht thi kh nh knh, b tr sn xut nng nghip hp l dc theo cc trng thung lng sng.

e). Vng a mo sinh thi ni Anh Sn - K Sn

Cng c chia lm 2 tiu vng: tiu vng i ni thp Anh Sn - Thanh Chng cu to bi trm tch, xen t vi; tiu vng ni trung bnh Con Cung K Sn, cu to ch yu bi ct, bt kt, st kt b bin cht nh. Qu trnh bin i a hnh thng tr vng i - ni thp l ra tri b mt, ngp ng cc b, vng ni trung bnh l ra tri b mt, mng xi, l. ghi nhn c mt s trn l nc ti Thanh Chng, nhiu v tr st l ng giao thng dc quc l 7.

H sinh thi tiu vng i ni thp thng tr bi vn rng, cy bi xen cc trng cy lng thc. Trong khi tiu vng ni trung bnh c trng bi h sinh thi t nhin b tc ng nhiu, tuy vy khu vc vn quc gia P Mt vn cn c bo tn kh tt.

Dn c ca vng tha tht, sinh sng trong cc bn, lng m iu kin tip cn giao thng kh kh khn. Ti khu vc ni trung bnh, ngi dn cng phi i mt vi s eo hp v din tch t v t sn xut nng nghip trong khi cha pht huy c th mnh ca rng khin cho i sng nhn dn tr nn kh khn vi nhng him ha t nhin rnh rp.

Hng pht trin ca vng nn da vo cc gi tr bo tn, cc gi tr vn ha. Nhng tc ng thay i cn bn thuc tnh trao i nng lng ca vng (v d nh xy dng cc nh my thy in) s khng ch gy nh hng ni vng m trong tng lai gn cn c tc dng lan truyn n cc vng h lu.

f). Vng a mo sinh thi bi bi v lng sng

S tht ngng t nhin to bi 2 di ni thp ti khu vc bc Con Cung hnh thnh nn 2 tiu vng a mo sinh thi:- Tiu vng thng lu (k hiu f1) c ch kh hu rt c bit so vi ton tnh vi tnh kh hn v s pht trin ca cc qun x cy h du ( quan st c mt vt rng g tch cao n 15-20m, rng khong 300m ko di theo QL7). Ti y, lng sng ct thng vo gc, n st vo vch ni, t pht trin bi bi v vt liu bi bi ch yu l cui, si. Mc nc sng v tc dng chy dao ng rt ln theo ma khin cho nhng din tch dn c v canh tc nh hp ven sng lun phi i mt vi nguy c ngp l, st l ng.

Thc t cho thy tiu vng thng lu, ch ng lc chnh lm bin i a hnh chnh l ch thy vn m bn thn con ngi ti lnh th rt t c vai tr m s chi phi chnh n t lnh th CHDC Lo v cc ph lu. Do , c ch thch nghi l gii php t ra hu hiu nht i vi tiu vng ny.- Tiu vng h lu (k hiu f2), lng sng c m rng nhng phn ln li c gii hn bi h thng nhn to (t l th hin hnh 1 khng th hin c thuc tnh ). Phn khng gian ny pht trin nhng bi bi c din tch ng k, nhng hm cha nhiu bin ng. Trn din tch ny c ngi dn s dng trng hoa mu theo v (v thng b ngp nc hng nm). H thng bao c xy dng nhng trong lch s nhng cng ghi nhn khng t b v, gy hu qu nghim trng cho vng ng bng k cn. Ti tiu vng, qu trnh bi lng chim u th, nhng cng vi s cng ha b sng khin cho c ch bi xi dc b c nhng bin i phc tp. Thm vo , trong nhng nm gn y, vi nhng tc ng cha thc s tng minh lm dy ln nhng quan ngi ng k v hin tng bi nng khu vc Ca L gy nh hng khng nh n tng lai pht trin bn vng ca khu vc.

Ti tiu vng h lu, hin ti v tng lai th c ch chy theo vn chim u th, bi con ngi u t qu ln trong vic chnh tr lng dn v s dng lnh th k cn. Do vy con ngi s phi cn tip tc chy theo v x l tnh hung c th m khng th c s n nh lu di. Mc du vy, nhng n lc m bo chc nng iu tit ca vng thng lu v mt s gii php v quy hoch khai thc ct hp l, s gp phn lm gim nh gnh nng cho cc th h tip theo vng lnh th ny.Bi bo l mt trong s nhng n lc trin khai nghin cu a mo sinh thi cho mt vng lnh th ti Vit Nam. Tc gi mong mun c gii thiu hng nghin cu mi, tuy nhin khng trnh khi c nhng sai st v rt mong nhn c nhiu gp hon thin hng nghin cu ny.

TI LIU THAM KHO1. Li Huy Anh, Tng Phc Tun, 2005. Nghin cu a mo sinh thi trong quy hoch t chc lnh th (ly khu bo tn thin nhin K G lm th d). Hi tho quc gia v sinh thi v ti nguyn sinh vt ln I.2. Tng Phc Tun, 2011. Nghin cu a mo sinh thi phc v phn vng chc nng mi trng th x Thi Ha, tnh Ngh An. Hi ngh khoa hc ton quc v sinh thi v ti nguyn sinh vt ln th 4.3. Heather Viles, 1988. Biogeomorphology. Oxford: Basil Blackwell. ISBN 0-631-15405-1.4. Joseph M. Weaton, Chris Gibbins, John Wainwright, Laurel Larsen, Brandon Mc Elroy, 2011. Multiscale feedback in Ecogeomorphology. Geography Jurnal No 126 (2011) page 265- 268.5. Ranzanov L.L., 1982. Nhim v ca a mo hc trong vic bo v mi trng. Lnh th v hot ng kinh t, Moskva, 1982, bn ting Nga.6. Sergio Fagherazzi, Marco Marani, Linda K. Blum, 2004. The Ecogeomorphology of Tidal marshes. Coastal and Estuary studies. Americal Geographysical Union 2004.7. Nguyn Th Thn, 2000. a l sinh thi mi trng. NXB KHKT.8. Tricart v Kilican, 1978. a l sinh thi v quy hoch mi trng.9. . , 1991. : , . . . , , o. 1, . 43-48.Tc gi bi vit:Tng Phc Tun, Li Huy AnhNgun tin:Tuyn tp Hi ngh a l ton Quc ln th 7