c history 002 - silpakorn university · 2018-07-03 ·...

การประชมวชาการระดบชาต “สถาปตยกระบวนทศน” พ.ศ.2560

C: ประวตศาสตรสถาปตยกรรม ศลปสถาปตยกรรม และสถาปตยกรรมไทย | 21

“ความเปนมลาย”: ความหมายทสมพทธกบประวตศาสตร ชาตพนธ ศาสนา รฐ และความรสก1

ดร.เกรยงไกร เกดศร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

สมคร กอเซม นกวจยอสระ

กลพชร เสนวงศ ณ อยธยา หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาสถาปตยกรรมพนถน

คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

บทคดยอ พนทวฒนธรรมมลายในภาคใตตอนลาง หรอทเรยกวา “สามจงหวดภาคใต” เปนพนททมความซบซอน

หลากหลายทงจากภมหลง ตลอดจนบรบททางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมองในพนท รวมทงความหมายทสมพทธเชอมโยงกบสวนตางๆ ทงในแงทองถน รฐชาต และขามรฐชาต จงทาใหการใหนยามความหมายของพนทดงกลาวไมอาจจะละเลยความซบซอนในมต และบรบทตางๆ ไปได ซงในบทความนไดอธบายผานมตทางชาตพนธ ภาษา ภมศาสตร ศาสนา และการเมอง เพอใหผอานเขาใจถงความหลากหลายของการสราง “ความหมาย” และ “การตอรอง” ทปรากฏขนในพนทผานบรบทแวดลอม และกรอบความคดแงมมตางๆ อนเปนสวนหนงของการทาความเขาใจวถและวฒนธรรมมลายในจงหวดภาคใตของไทยโดยสงเขป คาสาคญ: มลาย | ภาคใตตอนลาง | ปตตาน | นราธวาส | ยะลา | สามจงหวดชายแดนใต

1 บทความนเปนสวนหนงของการวจย โครงการศกษาวจยเพอจดการความรเรองอตลกษณและภมปญญาดานทอยอาศยของทองถน:

กรณศกษาพนทภาคใต. สนบสนนทนวจยโดยฝายวชาการพฒนาทอยอาศยการเคหะแหงชาต ประจาปงบประมาณ 2560. ซงผวจยตองขอขอบคณมา ณ โอกาสทการเคหะแหงชาตไดเลงเหนความสาคญในการศกษาสถาปตยกรรมพนถน และสงแวดลอมทางวฒนธรรมอนเปนมรดกทางวฒนธรรมสาคญของมนษยชาต

22 | C: History of Architecture, Architecture and Related Arts, and Thai Architecture

1. คาวา “มลาย” มาจากไหน คาวา “มลาย (Melayu)” มความหมายทสลบซบซอน และแปรเปลยนไปตามกรอบความคด และแนวทาง

ของการทาความเขาใจ ตลอดจนชวงเวลา ทาใหนยามของมลายจงแปรผนไปตามแตบรบททแวดลอม โดยเบองตนสาหรบการวจยนจงมความจาเปนตองทบทวนความหมายของคาวา “มลาย” อนจะเปนคาสาคญหลกคาหนงในการใหความหมายของ “กลมวถวฒนธรรมของผใชภาษามลาย” ในพนทกรณศกษา เพอสรางกรอบความคดและความเขาใจทตรงกนสาหรบการศกษาวจยในหวขอน

คาวา “มลาย” นนมผใหความหมายทหลากหลาย ตวอยางเชน Abdul Rashid Melebek และ Amat Juhari Moain กลาววาเปนชอแมนาสายหนงบนเกาะสมาตรา นามวา “สไหง มลาย (Sungai Melayu)”2 ซงเปนทตงของอาณาจกรมลายโบราณทมอายเกาแกราว 1,500 ป ซงมนามวา “เมองปาเลมบง”3 ทงนหากพจารณาทรากของคาในภาษาชวา สามารถจาแนกออกไดเปนคาวา “เม (Me)” ซงทาหนาทเปนคานาหนา (Prefix) และคาวา “ลาจ (Laju)” ซงเปนคาตาม (Suffix) ซงมความหมายวา “ความเรว” หรอในทนหมายถงวา “ความเชยวกรากของแมนา”4

ทวาทศนะของนกนรกตประวตบางสวนไดใหคาอธบายวาเปนคามาจากภาษาสนสกฤต ซงตรงกบคาวา “มลายา” อนแปลวา “ภเขา หรอเนนสง”5 สอดคลองกบท Weightman, Barbara A.6 และ Tiwary, Shanker Shiv7 เสนอวา คาดงกลาวมรากมาจากภาษาทมฬและเกดจากการผสมคาสองคา คอ “มาลย (Malai)” ซงแปลวา “ภเขา” และคาวา “เออ (Ur)” ซงแปลวา “เมอง”

ทงน ในคมภรวายปราณะ (Vāyu Purāṇa) บทท 48 มขอความอางถง “มลายาทวป (Melaya Dvipa)” วาเปน 1 ในหกทวปทอยรอบชมพทวป อาท องคะทวป (Anga Dvipa)8 ยะวาทวป (Yava Dvipa) มลายาทวป (Malaya Dvipa) กษาทวป (Kusa Dvipa)9 สงขะทวป (Sankha Dvipa) ซงหมายถงเกาะมลดฟ10 Varah Dvipa นอกจากน ยงมหลกฐานคมภรรามายณะ (Rāmāyana) ไดกลาวถงดนแดนอนๆ นอกชมพทวป อาท สวรรณทวป

2 Abdul Rashid Melebek and Amat Juhari Moain (2006). Sejarah Bahasa Melayu (History of the Malay Language). Utusan

Publications & Distributors. pp. 9-10. 3 อรฟน บนจ และคณะ. (2556). ปาตาน ประวตศาสตรและการเมองในโลกมลาย. สงขลา: มลนธวฒนธรรมอสลาม. พมพครงท 3. หนา 16. 4 Abdul Rashid Melebek; Amat Juhari Moain ( 2006) . Sejarah Bahasa Melayu (History of the Malay Language) . Kuala

Lumpur: Utusan Publications & Distributors. pp. 9-10. 5 อรฟน บนจ และคณะ. (2556). ปาตาน ประวตศาสตรและการเมองในโลกมลาย. สงขลา: มลนธวฒนธรรมอสลาม. พมพครงท 3. หนา 16. 6 Weightman, Barbara A. (2011). Dragons and Tigers: A Geography of South, East, and Southeast Asia. John Wiley and Sons.

p. 449. 7 Tiwary, Shanker Shiv (2009) . Encyclopedia of Southeast Asia And Its Tribes (Set Of 3 Vols. ) . Anmol Publications Pvt. Ltd.

p. 37. 8 Dineschandra Sircar. (1967). Cosmography and Geography in Early Indian Literature. New Delhi: Indian Studies. p.179. กลาว

วา องคทวปตงอยในทะเลทางตะวนตก บนทวปดงกลาวมภเขา จกรคร (Cakragiri). 9 ไมทราบทตงทางกายภาพทแทจรง เนองจากถกกลาวถงในมหาภารตะ ซงใหขอมลของทาเลทตงในเชงเปรยบเทยบวาเปนทวปทตงอยทามกลาง

ทะเลทประดจเนยใส 10 John G.R. Forlong. (2008). Encyclopedia of Religions Volume III: N-Z. New York: Cosimo Classics. p.247.



(Suvarna Dvipa) ซงหมายถงดนแดนสมาตรา, ยวาทวป (Yava Dvipa) ซงหมายถงดนแดนชวา11 และมลายาทวป (Malaya Dvipa)12 ซงควรจะหมายถงคาบสมทรมลายนนเอง ซงคมภรปราณะกกลาวถงชอของมลายาทวปดวยเชนกน13 อยางไรกด มนกวชาการผเหนตางออกไปทเสนอวามลายาทวปนนนาจะหมายถงเกาะสมาตรา14 แตนกวชาการชาวอนเดยผศกษาเอกสารโบราณดงกลาวสวนใหญตางเหนพองกนวามลายาทวปตองสมพนธกบเทอกเขาสงในคาบสมทรมาเลย อกทงเกาะสมาตรานนควรจะเปนสวรรณทวปหาใชเปนมลายาทวปไม

ผลจากการเดนทางตดตอคาขายระหวางกนของโลกซกตะวนออกและตะวนตก ซงใชเรอเดนทางเชอมตอกนซงอาศยคลนลมในการนาพาใหเรอนนเดนทางไปยงจดหมายปลายทาง เรอยงบรรทกสนคาไดอกเปนจานวนมากเหตดงกลาวจงทาใหเกดเมองทาและชมชนตางๆ ขนเปนจานวนมากทงบนแผนดนคาบสมทรและหมเกาะ ทาใหนามของมลายไดถกกลาวถงโดยพทอเลม (พ.ศ.643-711 | ค.ศ.100-168) ผเปนนกภมศาสตรและนกแผนทชาวอเลกซานเดยร อยปต ซงในชวงเวลาดงกลาวนนอยปตอยภายใตการปกครองของโรมน ซงไดกลาวถงคาวา “Maleu-kolon” ในหนงสอ Geographia15 ซงถอวาเปนครงแรกทปรากฏนามในการเขยนเปนลายลกษณ

คากลาวเรยกชอของมลายทเกาแกรองลงมา ปรากฏในเอกสารฝายโลกตะวนออก คอ บนทกการเดนทางของนกบวชชาวจนนามยจง (Yijing | 義淨) (พ.ศ.1178-1256 | ค.ศ.635–713) ในสมยราชวงศถง ซงเดนทางไปยงอนเดยเพอศกษาพทธศาสนาทพทธมหาวทยาลยนาลนดาโดยการเดนทางผานเสนทางแพรไหมสายมหาสมทร ในระหวางปพ.ศ.1231-1238 | ค.ศ.688–695 ซงการเดนทางในครงนนยจงไดกลาวถงการเดนทางระหวาง “เมองโพคะ (Bogha)” ซงหมายถงเมองปาเลมบง และ “เมองคชา (Ka Cha)” ซงหมายถง “เคดาห (Kedah)” วาระหวางทางนนมจดแวะพกท “โมโลย (Mo-lo-yu)” ซงเปนทาเลทใชเวลาเดนทางจากปาเลมบงสโมโลย 15 วน และจากโมโลยไปเคดาหใชเวลา 15 วน เชนกน ทงนในทางวชาการสนนษฐานกนวา คอ “เมองจมบ (Jumbi)” ในปจจบนทตงอยบนเกาะสมาตรานนเอง

นอกจากน ยงพบจารกทกาหนดอายไดในราวครสตศตวรรษท 11 สรางโดยพระเจาราเชนทรโจฬะท 1 (ครองราชย พ.ศ.1557 | ค.ศ.1014) ทประดษฐานอยท “เทวาลยภหาเธศวร (Brihadeeswarar Temple)” แหงฑมฬนาด ไดกลาวถงวา “มาลาเยอ (Malayur)” ไดใชภเขาเปนดงปราการในการปกปองตนเองจากขาศก แตอยางไรกดกไดเพลยงพลาแกพระเจาราเชนทรโจฬะไปในทสด

ซงนอกจากจารกพระเจาราเชนทรโจฬะท 1 แหงทมฬนาดแลว ยงมการคนพบจารกทมอายใน ครสศตวรรษท 11 อกหลก คอ “จารกปาดงโรโค (Padang Roco Inscription)” ซงพบกบประตมากรรมสลกหนทใกลตนนาบาตงการในสมาตราตะวนตกซงในจารกกลาวความถงอาณาจกรมลายธรรรมสรยะ (Melayu Kingdom Dharmasraya) ซงจารขนในปพ.ศ.1829 | ค.ศ.1286 ซงอาณาจกรธรรมสรยะนไดเปนอสระจากศรวชยหลงจากการเสอมอานาจลง 11 Henry Yule และ A.C. Burnell. (1886). Hobson-Jobson: The Anglo-Indian Dictionary. Hertfordshire: Wordsworth. p.454. 12 Ganga Ram Garg., Editor. (1922). Encyclopedia of the Hindu World Volume 1: A-Aj. New Delhi: Ashok Kumar Mittal. P.52. 13 Ganga Ram Garg., Editor. (1922). Encyclopedia of the Hindu World Volume 1: A-Aj. New Delhi: Ashok Kumar Mittal. p.52. 14 Deka, Phani (2007). The great Indian corridor in the east. New Delhi: Mittal Publications. P.57. 15 Gerini, Gerolamo Emilio. (1909) . Researches on Ptolemy’s Geography of Eastern Asia (Further India and Indo-Malay

Archipelago). London: Royal Asiatic Society, Royal geographical Society. p.101.


ของอาณาจกรศรวชยโดยราชวงศไศเลนทรทมเหนอสมาตราและคาบสมทรมาเลยจากเหตการโจมตของกองทพโจฬะทนาโดยพระเจาราเชนทรโจฬะในปพ.ศ.1568 | ค.ศ.1025 ซงในทน อาณาจกรธรรมสรยะกถอไดวาเปนการสบทอด

อานาจเดมตอเนองมาจากราชวงศไศเลนทรแหงศรวชย ทงน ขอความในจารกทไดกลาวถงชอวา “ภมมลาย (Bhūmi

Mālayu)” ซงหมายความวา “ดนแดนมลาย” รวมทงปรากฏคากลาวถง “สวรรณภม (Suvarn Bhumi)” ซงในทน สนนษฐานวามการกาหนดชอใหมทยงพยายามเชอมโยงกบชอเดมทเรยกกนในเอกสารอนเดยวา “สวรรณทวป (Suvarn Dvipa)” ซงสนนษฐานวาหมายถงเกาะสมาตราดวยนนเอง

ตอมาหลกฐานของการใชคาวา “มลาย” ไดปรากฎอยในเอกสารทางประวตศาสตรในสมยราชวงศหยวน

(พ.ศ.1814-1911 | ค.ศ.1271-1368) รวมทงเอกสารสมยราชวงศหมง (พ.ศ.1911-2187 | ค.ศ.1368-1644) เรยกในชอทหลากหลายแตกตางไปตามสาเนยง อาทเชน "โบก-ลา-ย (Bok-la-yu)", "โมค-ลา-ย (Mok-la-yu | 木剌由)", “มาลยเออร (Ma-li-yu-er | 麻里予兒), อไลย (Oo-lai-yu | 巫来由) และ “ว-ไล-ย (Wu-lai-yu | 無来由)

ดงทนธ เอยวศรวงศ ไดกลาววา “มลาย” ในมมมองทางประวตศาสตรและโบราณคดทไมไดถงเขตประเทศไทยตอนลางและมาเลเซยในปจจบน แตเปนดนแดนทอยใกลแมนาแถบภเขาบกตสกนตงในปาเลม แตภายหลงคาวา “มลาย” ถกจากดความหมายทแคบลง หมายถง “กลมคนทขามมาจากสมาตราในมะละกาเทานน”16 ทวาในเวลาตอมาคาวา “มลาย” ไดอธบายถง “ผคนทตงถนฐานในคาบสมทรเอเชยตะวนออกเฉยงใตตอนลาง” ในเขตประเทศไทยและมาเลเซยในปจจบน

16 นธ เอยวศรวงศ. (2553). “วฒนธรรมมลายนอกมมมองฟอสซล” ใน รสมแล. ปท 31 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม 2553. หนา 35-36.

ภาพท 1: จารกปาดงโรโค (Padang Roco Inscription) ทฐานเทวรป



จากทกลาวมาขางตน วาในคาบสมทรเอเชยตะวนออกเฉยงใตยคโบราณนนไดรบอทธพลศาสนาจากอนเดย และศาสนาพทธ และศาสนาฮนด ดงปรากฏหลกฐานอยในหลายๆ แหลง อาท ชวา หบเขาบจงในมาเลเซย ลงกาสกะในจงหวดยะลา เปนตน แตตอมาไดรบเอาศาสนาอสลามจากพอคาอาหรบและเปอรเซย ดงททนกวชาการดานมลายศกษา รตตยา สาและ17 อธบายถงราชสานกปาตานเรมเปนศนยกลางทางศาสนาอสลาม นบตงแตปพ.ศ.2043 ชวงสมยของกษตรยมลายราชวงศศรวงสา จนกระทงปาตานเปนทรจกในนามราชอาณาจกรมลาย-อสลามทเขามาแทนทราชอาณาจกรฮนด-พทธ ซงหากพจารณาในมตทางศาสนาในอดตนน จะเหนไดวาความเปนพทธของชาวปาตานกอนหนาพ.ศ.2000 นนไดรบอทธพลของศาสนาฮนด-พทธจากชวาและสยาม ในขณะทความเปนมสลมของของคนปาตานไดรบอทธพลมาจากพอคาอาหรบ-เปอรเซย และกลมเผยแผศาสนาอสลามทเรมขยายกวางขน18 หรอ “อสลามนวฒน (Islamization)” ในภมภาค

2. ใครคอ “คนมลาย” ... “คนมลาย” คอใคร การศกษาเรองรากเหงาเหลากอเปนคาถามของทกกลมชนชาตพนธทมตออดตและบรรพบรษของตนเอง โดยเฉพาะกลมคนทมการเคลอนยายถนฐานกระจายตวออกไปยงพนทตางๆ จากพนทถนฐานดงเดมของตนเอง (Center of Origin) กลมชนชาวมาเลยเชนเดยวกนทมคาถามตอประวตความเปนมาของบรรพบรษของตนในหลายประเดนอาท ดนแดนตนกาเนด ความเปนชาตพนธ และอตลกษณ ซงสงตาง ๆ เหลานลวนไมมวธการสรางคาอธบายทตายตว ทวาตองอธบายผานบรบทแวดลอมประเภทตาง ๆ อนจจะนามาสการปฏสงขรณใหเหนความสมพนธ และความหนกแนนของหลกฐานประเภทตาง ๆ ทงน “ชาวมลาย (Melayu People)” นนเปนสวนหนงของกลมผพดภาษาตระกลออสโตนเซยน (Austronesians People) นนประกอบดวยกลมชาตพนธทหลากหลายและกระจายตวอยในถนฐานตางๆ อาท เอเชย โอเชเนย และแอฟรกา19 โดยเฉพาะในพนทเขตเอเชยตะวนออกเฉยงใตภาคพนมหาสมทร ซงคาวา “ออสโตร (Austro)” นนมาจากคาในภาษาละตนวา “auster” มความหมายวา “ทางใต” และคาในภาษากรกวา “nesos” หมายความวา “หมเกาะ” สาหรบภาษาหลกๆ ในกลมภาษาตระกลออสโตรนเซยนประกอบดวย 15 ภาษาหลก ซงม “ภาษามาเลย (Malay)” จดอยในกลมดวย ทงน การอธบายการปรากฎขนของคาวา “มลาย” นอกเหนอจากคาอธบายในมตทสมพนธกบประวตศาสตรของคาดงกลาวดงทกลาวมาขางตนแลว คาวา “มลาย” ยงกระหวดเกยวไปยงประเดนทางวฒนธรรมในสองมตใหญๆ คอ “มตทางชาตพนธ” และ “มตทางภาษาศาสตร” ซงกไมไดซอนทบกนโดยสนท ทวามความเหลอมซอนทตองการการคาอธบายทปฏสงขรณภาพขนจากขอมลแวดลอมตาง ๆ อยมากมาย

17 รตตยา สาและ. (2554). ปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส. กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย. 18 รตตยา สาและ. (2554). ปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส. กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย. 19 Diamond, JM. (2000). "Taiwan's gift to the world". in Nature. 403 (6771): pp.709–710.


สาหรบสถานภาพของขอเสนอเรองถนกาเนดดงเดมของกลมโปรโตมาเลย (Proto-Malay) ซงหมายถง “กลมมาเลยผเคลอนยายระลอกแรก” ซงบางทเรยกวา “มลายดงเดม (Melayu Asli)” หรอ “มลายโบราณ (Melayu Purba)” ซงเปนกลมผพดภาษาตระกลออสโตรนเซยน (Austronesian) ซงอพยพเคลอนยายเขามายงบรเวณคาบสมทรและหมเกาะในราว 2500-1500 ปกอนครสตกาล ซงในปจจบน

ทงนขอเสนอเกยวกบถนฐานดงเดมนนมหลากหลาย ในทน สรปความจาก The Encyclopedia of Malaysia: Early History ดงรายละเอยดตอไปน คอ “ขอเสนอท 1 เสนอวามถนฐานดงเดมอยทลมนาโขงแถบยนนาน” เปนขอเสนอทเผยแพรเมอพ.ศ.2432 | ค.ศ.1889 โดยใชหลกฐานทางโบราณคดจาพวกเครองมอหนประเภทตางๆ ทพบในคาบสมทรมลายนนมความคลายคลงกบเครองมอหนในทพบในเอเชยกลาง “ขอเสนอท 2 เสนอวามถนฐานดงเดมแถบนวกน” ซงเปนขอเสนอทเผยแพรเมอปพ.ศ.2508 | ค.ศ.1965 ซงมกรอบความคดมาจากความเชยวชาญเรองมหาสมทรของชาวมลาย และกระบวนการพฒนาความรเกยวกบการเกษตรกรรม โดยมการกระจายตวอยางกวางขวางตงแตนวซแลนดจนถงมาดากสการ และทาหนาทตางๆ ทเกยวเนองกบการเดนเรอ ทงเปนกปตน ลกเรอ และแรงงานในเรอจน เรออนเดย เรออาหรบ เรอเปอรเซย มาตงแตราว 2,000 ปมาแลว จงทาใหมการขยายตวในการตงถนฐานอยางกวางขวางตลอดจนมวฒนธรรม และศาสนาทหลากหลาย “ขอเสนอท 3 เสนอวามศนยกลางดงเดมแถบเกาะไตหวน” ซงเปนขอเสนอทเผยแพรเมอพ.ศ.2540 | ค.ศ.1997 สนนษฐานวาเคลอนยายทางจากทางตอนใตของจนตงแตเมอราว 6,000 ปมาแลว เขาสไตหวน จากนนเดนทางสหมเกาะฟลปปนส บอรเนยว เมอราว 4,500 ปมาแลว และมเสนทางการเคลอนยายทแยกสายกน กลาวคอ กลมหนงเคลอนยายไปไปทางเกาะสลาเวส และอกกลมเดนทางไปทางเกาะชวา และสมาตรา ซงกลมชนเหลานใชภาษาในตระกลออสโตรนเซยน และสดทายไดเคลอนยายเขาสคาบสมทรมลายในราว 3,000 ปมาแลว ทงน มกลมยอยทจากบอรเนยวไดเคลอนยายมาตงถนฐานแถบจามปาในราว 4,500 ป และไดรบเอาวฒนธรรมดองซอนและหวบนเนยนมาเปนสวนหนงของวฒนธรรมตน ทงน มหลกฐานการตรวจสอบพนธกรรมและตระกลภาษาเปนเครองสนบสนนแนวคดชดน นอกจากน ยงมแนวความคดวาดวย “กลมมาเลยผเคลอนยายระลอกสอง (Deteuro Malay)” สนนษฐานวาเกดขนในราวยคเหลกซงเปนสวนหนงของขอเสนอท 3 วาดวยการเคลอนยายของผพดภาษาตระกลออสโตรนเซยนซงมทกษะในการกสกรรม และโลหะกรรมขนสงขนกวาเดม20 มการตงถนฐานเปนหลกแหลงอยแถบทราบรมฝงแมนาหรอทะเล ไมเคลอนยายถนฐานไปมาบอยครงเชนเดม ซงในราวพนปทแลวชมชนเหลานไดเรมตดตอสมพนธทาการคาทางไกล ซงในทนมขอเสนอวากลมคนกลมนเปนบรรพบรษของชาวมลายในปจจบน

ขอเสนอลาสดเกยวกบถนฐานดงเดมของกลมผพดภาษาตระกลออสโตรนเซยนยคโบราณวาตงถนฐานอยในพนท “ดนแดนซนดา (Sundaland) หรอ (Sundaic Region)” ซงเปนชอเรยกพนทชวมณฑลทางภมศาสตรของเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตงแตภาคใตของประเทศไทยลงไปถงมาเลเซย อนโดนเซย เกาะบอรเนยว เกาะสมาตรา เกาะชวา และเกาะบาหล ซงจากการวจยทางพนธกรรมโดย The HUGO Pan-Asian SNP Consortium ในปพ.ศ.2552 | ค.ศ.2009 ไดมขอเสนอใหมวาการเคลอนยายของผคนดงเดมนนมาจากแอฟรกาผานอนเดยแลวลงสหมเกาะ

20 Murdock, George Peter. (1969). Studies in the science of society. Singapore: Books for Libraries Press. p.278.



ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตจากนนจงอพยพขนไปทางเอเชยตะวนออกทางเหนอของเอเชยภาคพนทวป21 ทงนปจจยทเรงงรดใหเกดการอพยพเคลอนยายนนสนนษฐานวาเกดจากการเปลยนแปลงสภาวะอากาศและภยธรรมชาตตางๆ

ทงน จะเหนไดวาแนวคดทสนนษฐานวาศนยกลางดงเดมของผพดภาษาตระกลออสโตรเอเชยตกยคโบราณอยในพนทแถบจนตอนใตและเคลอนยายมาทางไตหวนนนเปนแนวคดทมเหตผลรองรบโดยการใชแนวคดเรองการแพรหลายของตระกลภาษาทใชกรอบความคดเดยวกนกบกรอบความคดเรองการแพรกระจายและความหลากหลายทางพนธกรรมทกลาววาในพนททมการตงถนฐานยาวนานยอมทาใหคนกลมเดยวกนนนมความแตกตางหลากหลายทางพนธกรรมสง ซงนกภาษาศาสตรกไดใชกรอบแนวทางในการตงสมมตกฐานเชนเดยวกนทวาหากเปนพนททมความหลากหลายทางภาษาภายในตระกลภาษาเดยวกนมากยอมแสดงถงความยาวนานเกาแกของการตงถนฐาน ทวาหากมองในมมของพนธศาสตรซงใชประเดนของกรอบความคดทวาในพนททมความหลากหลายของพนธกรรมมากในคนกลมชนชาตพนธเดยวกน ยอมแสดงใหเหนดนแดนตนกาเนดของกลมชนชาตพนธนนมการตงถนฐานในพนทมาอยางยาวนานจนเกดการแปรเปลยนทางพนธกรรม ซงหากใชกรอบความคดดงกลาวน ดนแดนดงเดมของผพดภาษาตระกลออสโตนเซยนควรจะอยในแถบทเรยกวาดนแดนซนดา ซงหมายถงคาบสมทรมลาย และหมเกาะตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตนเอง ทงน นธ เอยวศรวงศ22 ตงประเดนวา ชาตพนธมลายไมใชหมายถงคนกลมเดยวกน แตทจรงแลวประกอบดวยคนหลากหลายกลม วฒนธรรมของมลายจงแตกตางกนออกไป ไมไดเปนอนหนงอนเดยวกน คลายกบคาวา “ไทย” หรอ “จน” ทไมสามารถสรางภาพจา (stereotype) ใหเปนแบบเฉพาะตายตว เพราะวาในทางวชาการนนเมอพจารณาถงมมมองทางชาตพนธจะประกอบดวยวฒนธรรมทหลากหลายในตวเอง ไมไดเปนอนหนงอนเดยวกน และมการกลนหายไปดวยไดเชนกน ซงไมวาการเปลยนแปลงของพนท หรอการเคลอนยายของผคนในประวตศาสตรลวนแตทาใหวฒนธรรมในบรเวณใกลเคยงมการเปลยนแปลงและรบเอาวฒนธรรมเขามาผสมกลมกลนกบวฒนธรรมเดมของตน วฒนธรรมจงเปนไดทงการสรางขนมาใหม การหยบยม และการคดเลอกขนมา ตามทเหมาะสมกบวถชวตของคนทเปลยนไปดวย

แมวาแตละพนทในโลกมลายจะมพฒนาการทางประวตศาสตรและวฒนธรรมทแตกตางออกไป แตสงทยงรวมกนไว คอ วฒนธรรมและภาษามลาย อกทงความสมพนธทางศาสนาอสลามผานการคาการแตงงานของผปกครองตางๆ และการอพยพโยกยายของพลเมอง ทงน นธ เอยวศรวงศไดตงขอสงเกตวา การอพยพของผคนในดนแดนมลายมการเคลอนยายภายในสงมาก หากมองในประวตศาสตรสมยใหมยงคงเหนการเคลอนยายกนอยตลอดเวลา จงทาใหสงทผกพนคนเหลานไวดวยคาวา “วฒนธรรมมลาย” พฒนาการของรฐมลายตางๆ ในทางประวตศาสตรเกยวของกบความสมพนธกบรฐภายนอกจงทาใหแตละรฐของมลายมความแตกตางกนมาก การใชคาวา “วฒนธรรมมลายปาตาน” ยอมหมายถงวามความแตกตางเฉพาะระหวางวฒนธรรมมลายปาตานกบวฒนธรรมมลายมาเลเซยดวย23

21 HUGO Pan-Asian SNP Consortium. (2009). “Mapping Human Genetic Diversity in Asia” in Science. Vol 326, Issue 5959, 11

December 2009. 22 นธ เอยวศรวงศ. (2553). “วฒนธรรมมลายนอกมมมองฟอสซล” ใน รสมแล. ปท 31 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2553. หนา 35-36. 23 นธ เอยวศรวงศ. (2553). “วฒนธรรมมลายนอกมมมองฟอสซล” ใน รสมแล. ปท 31 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม 2553. หนา 35-36.


ในงานศกษาของ Anthony Reid เรอง “Understanding Melayu (Malay) as a Source of Diverse Modern Identities”24 กลาวถงทมาทางประวตศาสตรของคาวามลาย รากฐานของคาทเรยกชอกลมคนในเขตคาบสมทรมลายในชวงหลงอาณานคมทมการเปลยนแปลงอยางมาก โดยเฉพาะหลงสงครามโลกครงทสอง

กรณา กาญจนประภากล25 และอฎฮา โตะสาน มความคดวา “ความเปนมลาย” เรมมบทบาทชดเจนมากขนหลงจากมการจดจาแนกโดยชาตตะวนตกดวยระเบยบความรแบบใหม เพราะแตเดมแนวคดดงกลาวนนเปนเพยงการยดโยงแบบหลวมๆ ทวามความเปลยนแปลงตลอดเวลาและสมพทธกบบรบททางสงคมของรฐทอยในบรเวณคาบสมทรมลาย ทงน ในราวครสตศตวรรษท 15 ซงมการเขามาของชาตตะวนตกซงเรมตนทาใหมการจดจาแนกและใหนยามความหมายแกผคนเปนกลม โดยใชอตลกษณทคลายคลงกนเปนตวจดจาแนก และสานกภายในกลมวาดวย “ความเปนมลาย” ในภาพรวมจงเรมตนเกดขนบนเงอนไขดงกลาว ทงนในราวครสตศตวรรษท 19 เรมมชาวมลายบางหนงทเรมเกดสานกในเรองเชอชาต คอ กลมยาว เปอรานากน

อยางไรกด แมไมมบทสรปเชงประวตศาสตรชาตพนธกลมผพดภาษาออสโตรนเซยนไดในเวลาน เนองจากกรอบความคดในการศกษาวจยนนมความแตกตางกน แตอยางไรกตาม ผพดภาษาออสโตรนเซยน ซงภาษาบาฮาซามลายกจดอยในตระกลภาษานดวยนนกมการกระจายตวอยในดนแดนคาบสมทรเอเชยตะวนออกเฉยงใตในเขตภาคใตตอนลางของประเทศไทยลงมา และมความเขมขนอยางสงในเขตมาเลเซย และหมเกาะอนๆ ทอยรายลอม

นอกจากน ฉววรรณ ประจวบเหมาะ ยงใหทศนะวา กรอบความคดในการศกษาทเปลยนแปลงทาใหจดยนมมมองของการตความและการใหความหมายยอมเปลยนแปลงไปดวย ตวอยางเชน ในการศกษาทางมานษยวทยาในชวงตนๆ นกมานษยวทยาไดพยายามจาแนกประเภทกลมชนทมลกษณะวฒนธรรม รวมกนออกเปนตางๆ เชน กลมชนเรรอน (Nomad) เผาพนธ (Tribe) สงคมชาวนา (Peasant society) เปนตน คาวากลมชาตพนธ (Ethnic group) เพงไดรบความนยมในราวทศวรรษของ 1940 โดยใหหมายความถงกลมชนทมวฒนธรรมรวมกน อยางไรกด กเรมมขอวพากษวจารณจากนกมานษยวทยาดวยกนเองวาไมตรงกบปรากฏการณจรง ตอมาในทศวรรษของ 1970 จงมมมมองขนมาใหมวาจรงๆ แลวเราไมสามารถใชเกณฑทางวฒนธรรมซงกาหนดโดยคนนอกมาจาแนกกลมชาตพนธได แตนาจะเปนเกณฑทางวฒนธรรม หรออนๆ เชน การมประวตศาสตรรวมกนทคนในเหนสาคญ ทาใหการนยามแบบใหมนเนนการศกษาจตสานก และความรสกนกคดวาลกษณะอะไรทสาคญในการจาแนกตนเองวาแตกตางจากกลมอน ซงจะเหนไดวา นยามความหมายของ “มลาย” คอใคร กเลอนไหลไปตามบรบทแวดลอม และกรอบความคดดวยเชนกน

24 Anthony Reid. (2001). “Understanding Melayu (Malay) as a Source of Diverse Modern Identities” in Journal of Southeast

Asian Studies. Volume 32, Issue 3, 2001 pp. 295-313. 25 กรณา กาญจนประภากล. (2537) ววฒนาการของความคดเกยวกบคาวา “เมอลาย” ในประวตศาสตรมลาย. สารนพนธอกษรศาสตรมหา

บณฑต สาขาวชาประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใต ภาควชาประวตศาสตร.



3. “มลาย” ในฐานะ “อาณาบรเวณทางวฒนธรรม” ภมประเทศโดยภาพรวมของภาคใตมลกษณะเปน “คาบสมทร (Peninsular)” กลาวคอ เปนแนวแผนดนแคบทวางตวในแนวเหนอ-ใตและมมหาสมทรกระหนาบอยทงสองฟาก ทวเขาทเปรยบไดกบกระดกสนหลงของภาคคอแนวเทอกเขาภเกตททอดตวจากชมพรจนถงพงงา จากจดเรมตนของแนว “เทอกเขาภเกต” ทเรมตนบรเวณจงหวดชมพรดงกลาวนน จงทาใหกลาวไดวา “คาบสมทรเอเชยตะวนออกเฉยงใต” เรมตนตงแตชมพรลงมา เนองจากแนวเทอกเขาทอยเหนอขนไป คอ “เทอกเขาตะนาวศร” นนเปนเทอกเขาทมเกดขนอยในสวน “ภาคพนทวป (Mainland)” ทงน ตามแนวคดทางภมรฐศาสตรจงเรยกวา “คาบสมทรไทย” หรอ “คาบสมทรภาคใตของไทย” สาหรบพนททอยเหนอเสนแบงเขตแดนระหวางไทยและมาเลเซยขนมา สาหรบพนททอยใตเสนแบงพรมแดนซงอยในเขตของสหพนธรฐมาเลเซยจงถกเรยกวา “คาบสมทรมาเลเซย”

อยางไรกด ในการทบทวนองคความรเกยวกบพนทและวฒนธรรมในภาคใตตอนลางของไทย และมาเลเซยมกจะพบคาวา “คาบสมทรมลาย (Malayu Peninsular)” หรอทเรยกในภาษามลายวา “Semenanjung Tanah Melayu” ซงไมไดหมายถง “พนททางภมรฐศาสตร” แตเปน “พนททางวฒนธรรม” ซงมผคนทพดภาษาตระกล “มาเลย (Malay)” ตงถนฐานอย ซงในทนจะมขอบเขตครอบคลมทงในพนทมาเลเซย และภาคใตตอนลางของไทย นอกจากน หากศกษาในมตทางประวตศาสตรกยงจะพบคาวา “คาบสมทรมาลายา (Malaya Peninsular)” ซงชอดงกลาวนผกยดอยกบบรบทของพนทคาบสมทรมาเลเซยในชวงทอยภายใตการปกครองขององกฤษ ในชวงระหวางครสตรศตวรรษท 18-20 ซงเรยกขอบเขตทางภมรฐศาสตรนนวา “บรชตช มาลายา (British Malaya)” ซงนอกจากครอบคลมเขตมาเลเซยแลวยงครอบคลมสงคโปรดวย

อทย หรญโต สนนษฐานวาคาวา “มลาย” หมายถง “ผขามฝงหรอผขามฟาก” เนองจากในอดตมชาวอนเดยไดเขาไปตงถนฐานทสมาตราและแตงงานกบคนพนเมองเผาชากน (Jakun) จนเกดเผาพนธมลาย และชาวมลายเหลานตางขามฟากจากเกาะสมาตรามาสฝงตรงกนขามคอคาบสมทรมลาย หรอแหลมมลาย26 นอกจากน ชาวมลายในอดตเรยกแผนดนของตนวา “อยงตนะ” หรอ “อยงคตนะ” ซงแปลวา แผนดนปลายแหลม27

นอกจากน ยงมการใชคาวา “นซนตารา (Nusantara)” ซงคาดงกลาวนนเปนคาในภาษาชวาโบราณ ซงหากพจารณาจากรากของคามความหมาย คอ “นสา (Nusa)” แปลวา “หมเกาะ” และ “อนตาระ (Antara)” แปลวา “ภายใน” ซงคาดงกลาวไดปรากฏกลาวถงในเอกสารวรรณคดโบราณนามวา “นาครกรตาคม (Nāgarakṛtāgama)” หรอทมอกชอวา “เทศะวรรณนา (Deśawarṇana)” ซงเขยนขนในพ.ศ.1908 | ค.ศ.136528 ซงเปนโศลกทพรรณนาถงความรงเรองของเมองในสมยมชปาหต อยางไรกด มนกวชาการเสนอวาแนวคดวาดวยนซนตาราซงสะทอนใหเหนถงจกรวาลทศนแบบฮนด-พทธทเชอมโยงจกรวาลในคตมาสการเชอมโยงกบภมศาสตรซงมมากอนหนาการรจนา

26 อทย หรญโต. (2521). มสลมในประเทศไทย. กรงเทพฯ: โอเดยนบคสโตร. หนาท 36. อางใน ประพนธ เรองณรงค. “ชอบานนามเมองภาษา

มลายในคาบสมทรภาคใตของไทย”. ในวารสารดารงวชาการ. Vol 14, No 1 (2558). หนาท 14-15. 27 ประพนธ เรองณรงค. “ชอบานนามเมองภาษามลายในคาบสมทรภาคใตของไทย”. ในวารสารดารงวชาการ. Vol 14, No 1 (2558). หนาท

15. 28 PrapañcaMpu., RobsonStuart, Translated. (1995). Deśawarṇana (Nāgarakṛtāgama). Leiden: KITLV Press.


วรรณคดนาครกรตาคม ซงในปจจบนคาวา “นซนตารา” ไดถกใชกนอยางแพรหลายในความหมายถง “หมเกาะอนโดนเซย” ทงไมไดรากศพทใดทมรากมาจากคาวา “อนเดย (India)”29

ในการน จงเปนจดเรมตนในการใชคาวา “นซนตารา” ขนมาอกครง ในราวปพ.ศ.2463 | ค.ศ.1920 นบจากทปรากฏในนาครหรตาคม โดย Ernest Douwes Dekker ไดเสนอใหใชชอวา “นซนตารา” เพอแสดงใหเหนถงความสมพนธทางพนทในกลมหมเกาะตางๆ ทอยภายใตพรมแดนรฐชาตอนโดนเซย ซงในความหมายปจจบนของวา “นซนตารา” ในบรบทของอนโดนเซยจงไมรวมมาเลเซย สงคโปร บรไร และฟลปปนส

ทวาในมมมองของมลายศกษาในปจจบนนนกลบไมไดพจารณาคาวา “นซนตารา” อยภายใตบรบทของภมกายาอนโดนเซยเทานน หากแตใชในการเรยกดนแดนทอยภายใตวฒนธรรมมลายตงแตภาคใตตอนลางของไทยตงแตปตตานลงมาจนกระทงสดปลายแหลมคาบสมทร ตลอดจนหมเกาะตางๆดวย ทวาในปจจบนมการใชคาวา “นซนตารา” แทนทคาเรยกอาณาบรเวณทอยในเขตภาคใตตอนลางของไทยทมการตงถนฐานของผคนชาวมลาย และคาบสมทรมาเลย

ในทน จงพอสรปไดวาดนแดนในปจจบนทเรยกวาแหลมมลายซงเปนทอยอาศยของชนสวนใหญท เรยกตวเองหรอถกเรยกวาคนมลาย พดภาษามลาย มวฒนธรรมมลายทงทรวมกน และแตกตางหลากหลายตามทองถนและภมหลงทางประวตศาสตร อาจจะมรากเหงาจากพนทอนอนเนองจากการอพยพ กวาทจะหมายถงดนแดนทเปนแหลมมลายในปจจบน

29 Vlekke, Bernard H.M. (1943). Nusantara: A History of the East Indian Archipelago. Netherlands: Ayer Co Pub, pp. 303–

470.



3. ออแฆนาย ออแฆตานง และออแฆซแย: การจาแนกแจกแจงอตลกษณทซบซอน และ

ไมหยดนงของความหมายของกลมคนในสามจงหวดชายแดนภาคใต หากมองยอนไปกอนการครอบครองของรฐสยาม ผคนในสามจงหวดชายแดนภาคใตเปนทรจกในนามของ

“ออแฆตานง” หรอ “คนปตาน” และเรยกตวเองวาเปน “ออแฆนาย” หรอ “คนมลาย” ในความหมายของผนบถอศาสนาอสลาม หรอมสลม วฒนธรรมของออแฆนายจงตามหลกของศาสนาอสลาม โดยใชภาษามลายเปนภาษาถนในชวตประจาวน รวมถงการสบทอดประเพณวฒนธรรมจากคนรนกอนเรอยมา ผคนในสามจงหวดชายแดนภาคใตจงเปนผทสบทอดความเปนทายาททางวฒนธรรมมลายทองความเชอของลทธและศาสนาเปนหลก เรมจากการผสมผสานระหวางความเชอดงเดมกบการนบถออานาจของภตผและวญญาณไปพรอมกบการนบถอศาสนาฮนดและพทธ จนกระทงคนสวนใหญเปลยนมานบถอศาสนาอสลาม วฒนธรรมมลายแบบดงเดมจงมลกษณะเปนพลวต ดวยการทบซอนของกระแสวฒนธรรมทองศาสนา และวฒนธรรมตางชาต จนมาเปนอต

ภาพท 2: แผนทแสดงขอบเขตพนทคาบสมทรเอเชยตะวนออกเฉยงใต และพนทวฒนธรรมผพดภาษามลาย

ภาพท 3: แผนทแสดงขอบเขตพนทคาบสมทรเอเชยตะวนออกเฉยงใต พนทวฒนธรรมผพดภาษามลาย และพนทภมรฐศาสตรของประเทศไทย และสหพนธรฐมาเลเซย


ลกษณทซอนอยในพนทสามจงหวดทประกอบดวยกลมศาสนก 2 ศาสนาคอ ศาสนาอสลาม และศาสนาพทธ30 ดงทเรยกกนโดยทวไปวา “ชาวมลายมสลม” หรอ “ออแฆนาย” และ “ชาวไทยพทธ” หรอ “ออแฆซแย” ในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ซงจากการศกษาของบณฑต ไกรวจตร31 ไดนาเสนอสงทเรยกวา “อตลกษณพนทาง” ซงเปนผลของการประกอบสรางของอตลกษณทางชาตพนธเพอเปาหมายตางๆ ตลอดจนพลวตของบรบทแวดลอมไดทาใหอตลกษณทางวฒนธรรมไมอาจคงความดงเดมหรอแกนแทได ทวามการปรบเปลยน การผสมกลมกลน การหยบยม และการดดแปลง ทงทางอตลกษณ ชาตพนธ และวฒนธรรมของตนเองกบสถานการณทเกดขน32 ซงในกรณของสามจงหวดภาคใตนน บณฑต ไกรวจต เรยกวาเปน “สงคมพหปตตาน” เพอสอความหมายของความหลากหลายทางวฒนธรรมทลกซงและกวางขนไปจากเดม ทามกลางเสนแบงทมความพยายามขดขนมาเปนอาณาบรเวณทางวฒนธรรมของไทย มลายมสลม และไทยเชอสายจน33

การทาความเขาใจเรอง “สงคมพหปตตาน” ยงชดเจนขนในงานศกษาของรตตยา สาและ เรอง “ปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส”34 ขอคนพบสาคญในงานวจยชนนคอการเขาใจและยอมรบในเรอง “ความแตกตางของคานยม” ในสงคมชาวมลายกบชมชนทองถนทนบถอตางศาสนกในพนทสามจงหวด รตตยามองวา ความสมพนธในระนาบตางๆ ทปรากฏในสงคมสามจงหวดสะทอนวา ความเปนมลายพฒนามาจากการอยรวมกบวฒนธรรมอนๆ ความสมพนธทงทางดานฉนมตร เครอญาต รนพรนนอง ลกพลกนอง ตางเปนกลไกทางสงคมททาใหอยดวยกนได ทวาตอมา ภาพความเขาใจของชาวมลายในประเทศไทยกลบถกกกขงและถกมองเปนภาพนง จนอาจไดวาเปน “อตลกษณทถกแชแขง” ดงทวลยลกษณ ทรงศรใหทศนะไวในบทความเรอง “มลายมสลมทถกลม”35 ซงเนนวา คาวา “คนตาน” หรอ “ออแฆตาน” เปนการแสดงอตลกษณในเชงพนท (territorial identity) ทยงแฝงของการเปนสวนหนงของรฐปาตานในอดตทเคยรงเรอง เชน หากวาแสดงตนเองวาเปน ออแฆตาน แลวจะไดรบการยอมรบวาเปนคนทมรากเหงาในแผนดนเดยวกนและความเปนพนองพวกเดยวกน อตลกษณเชงพนทในมมมองของวลยลกษณ (2559) มองวาสมพนธกบการแสดงตวตนของกลมชาตพนธตางๆ ตอ “รฐกอนสมยใหม (pre-modern state)” หรอ “รฐแบบจารต (traditional state)” กอนการเกดขนของ “รฐชาต (modern state)” ทมการแบงเขตปกแดนอยาง

30 รตตยา สาและ. (2554). ปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส. กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย. หนา 185. 31 บณฑต ไกรวจตร. (2552). “การแสดงอตลกษณพนทางของกลมขาวยาการละครในสงคมพหปตตาน”. ใน รสมแล, ปท 30 ฉบบท 3 (กนยายน-

ธนวาคม 2552). 32 บณฑต ไกรวจตร. (2552). “การแสดงอตลกษณพนทางของกลมขาวยาการละครในสงคมพหปตตาน”. ใน รสมแล, ปท 30 ฉบบท 3 (กนยายน-

ธนวาคม 2552). 33 บณฑต ไกรวจตร. (2552). “การแสดงอตลกษณพนทางของกลมขาวยาการละครในสงคมพหปตตาน”. ใน รสมแล, ปท 30 ฉบบท 3 (กนยายน-

ธนวาคม 2552). 34 รตตยา สาและ. (2554). ปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส. กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการ

วจย. 35 วลยลกษณ ทรงศร. (2559). “คนตาน มลายมสลมทถกลม” เขาถงจาก http://lek-prapai.org/home/view.php?id=131



ชดเจน และดวยสถานภาพทางการเมองทรฐกระทาตอพลเมองสงผลใหเกดการแสดงออกทางอตลกษณชาตพนธ (ethnic identity) ขนมา เชนเดยวในกรณของการแสดงออกทางอตลกษณความเปนมลายทปรากฏชดเจนขน นอกจากน วลยลกษณ ทรงศร ยงกลาวถงประเดนทวา “ชาวมลายทถกทงไวในโลกของยาว” 36 เพออธบายถงการเปนกลมชาตพนธแทนทการอยรวมกนบนพนทอยางหลวมๆ ของรฐสมยใหม กรณของความเปนมลายคอ อทธพลทางวฒนธรรมตอพนทของ “ความเปนมาเลย (Malayness)” ทเปนคาทอธบายลกษณะรวมของคนทพดภาษามาเลยและยดถอตามธรรมเนยมแบบมาเลยทเปนเนอเดยวกนกบความเปนมสลม

รวมทง ยงเปนผลมาจากกระแสการตความอสลามแบบตะวนออกกลาง (Arab-ization) ทเขามาในพนทตงแตทศวรรษท 2500 เปนตนมา ทมหลกปฏบตทไมลงรอยสอดคลองกบวถและจารตดงเดม โดยมองวาตองปฏบตตามหลกการแบบอสลามแบบตะวนออกกลาง จงมองวาสงคมวฒนธรรมของคนมลายนนผสมกลมกลนกบวฒนธรรมทองถนดงเดมมากเกนไป เชน จากเดม “บอมอ” หรอ “หมอผ” จากเดมเปนคนทมเกยรตในสงคมวฒนธรรมมลายปาตาน แตเมอกระแสของการตความศาสนาเขามา สถานะภาพทสงของบอมอจากเดม กลายเปนคนนอกรต และถกดถกวาทาอะไรหลาหลง ผดหลกศาสนา ขอเสนอของฉววรรณ ประจวบเหมาะ ซงศกษาในประเดน “ความเปนมลาย” ในแงของ “วฒนธรรม” กบ “ความเปนมสลม” ในแงของ “ศาสนา” และเสนอวา “ความเปนมลายไดกลายเปนสงทไมสามารถแยกออกจากกนไดความเปนมสลม”37 จงสะทอนภาพของอตลกษณชาตพนธฎมลายจากมมมองของคนในชมชน ดงทเรยกตวเองวา “ออแฆนาย” หรอ “คนมลาย” ทหมายถงคนทมเชอสายมลาย พดภาษามลาย และตางมวฒนธรรมของชาวมลายทเชอมโยงกบศาสนาอสลาม ทงน รอมฎอนไดแสดงใหเหนวาความหมายของออแฆนายแนบแนนกบความเปนมสลมเปนอยางมาก ดงทวา “ออแฆนายไมอาจกลายเปนออแฆสแยไดโดยงาย” เพราะเทากบการละทงศาสนาอสลามของตนเอง38

เชนเดยวกบท Patrick Jory (2007) ไดศกษาความเปน “มลายปาตาน (Melayu Patani)” กบความเปน “ไทยมสลม” ในมมมองทางอตลกษณชาตพนธของสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทยทถกใหภาพจา (represented) โดยเฉพาะนบตงแตชวงของสงครามโลกครงทสองจนปจจบนทปรากฏใหเหนถงความพยายามตอสตอรองกบรฐไทยในเรองของ “วาทกรรมทางอตลกษณ (discourse of identity)” ทปะทะกนระหวางอตลกษณทง 3 ดาน ไดแก “อตลกษณมลาย” “อตลกษณมสลม” และ “อตลกษณไทย” โดยเฉพาะเมออตลกษณเหลานถกทาใหกลายเปนทองถน (localised) ทวางอยบนความทรงจาของรฐปาตาน และเกยวของกบภาษาและวฒนธรรมทองถน ขอมลทางชาตพนธในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ปรากฏคาวา “ออแฆนาย” และ “ออแฆซแย” เพอตองการแยกแยะระหวาง “คนมลายมสลม” และ “คนไทยพทธ” ซงคาวา “ซแย” หมายถง "สยาม”39 36 วลยลกษณ ทรงศร. (2559). “คนตาน มลายมสลมทถกลม” เขาถงจาก http://lek-prapai.org/home/view.php?id=131 37 Chaweewan Prachuabmao. (1980). The Role of Women in Maintaining Ethnic Identity and Boundaries: A Case Study

of Thai-Muslim. Ph.D. Dissertation. อางถงใน ศรยทธ เอยมเออยทธ. (2558). มลายทรสก. ปตตาน: ปาตานฟอรม. หนา 265. 38 รอมฎอน ปนจอร. (2558). “การประทวงฮญาบทยะลา: ความทรงจาของการตอรอง,” ใน รสมแล, ปท 33 ฉบบท 1. หนา 58. 39 Jory, Patrick. (2558). “From Melayu Patani to Thai Muslim: The Spectre of Ethnic Identity in Southern Thailand,” in South

East Asia Research, 15, 2, pp. 255–279.


ซงปญหาของการใหความหมายวา “ความเปนมลายคอการเปนมสลม” จงเปนปญหาเรองการมองอตลกษณเปนขวตรงขามนาไปสการลดทอนวฒนธรรมกลายเปนสงทหยดนงและกดกนสงทไมเหมอนกนออกไปจากกลม นอกจากน ในปจจบนยงพบความซบซอนอนเปนผลมาจากการเมองและอตลกษณ ทาใหในพนทศกษาทผคนในทองถนเรยกตวเองวา “ออแฆนาย” และเรยกคนไทยวา “ออแฆสแย” แลว ยงมการใชคาเรยกวา “ออแฆตานง” จากกระแสการหนกลบมาใชคาเพอเรยกกลมและพนทในสามจงหวดชายแดนภาคใตวา “ปาตาน (Patani)” ในปจจบน ณายบ อาแวบอซา นกวชาการดานวฒนธรรมมลาย อธบายวา “ปาตาน” คอ พนทสามจงหวดชายแดนภาคใตทไมไดมขอบเขตแบงชดเจน เพราะเปนคาเกาทใชเมอยงไมมการแบงเขตแดน แตในความเขาใจในปจจบนคอหมายถงพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต หรอในกรณรวมไปถงเขตพนทในมาเลเซยดวย หากพจารณาถงตวคนทเดนทางเคลอนยายและตงถนฐาน “ออแฆตานง (Patanian)” จงไมใชเปนคาใหม แตการเอาคาวา “ปาตาน” มาเขยนเปนภาษาไทยกลบใหความรสกใหม เพราะคานในภาษามลายไมออกเสยงสระอา หรอ “ปตาน” ซงเปนคาทใชเรยกพนทและผคนในอาณาบรเวณนตงแตยงไมพรมแดนรฐชาตทชดเจน ซงทศนะของณายบมองวาไมมความจาเปน เพราะฉะนนคาวา “ออแฆตานง” จงไมใชเพยงคนทมสามะโนประชากรอยในสามจงหวดชายแดนภาคใต แตหมายถงคนดงเดมทอยในพนททตางมความหลากหลายทางศาสนาและชาตพนธ นอกจากน ณายบยงมองวา “ออแฆตานง” เปนหนวยยอย (subset) ของคาวา “มลาย” อกทหนง40 เพราะคาวา “มลาย” มความหมายทกวางกวาในแงของวฒนธรรม วถชวตของคน รวมถงจตสานกทางชาตพนธ ประเดนวาดวย “ความเปนมลาย” (Melayu)” ทเสนอมาขางตนนน มงหมายใหภาพลกษณในลกษณะความเปนพลวต (dynamic) และสงสรางทางสงคม-วฒนธรรม (socio-cultural construction) เพอเลยงตอการอธบายความเปนมลายในลกษณะของแกนแท (Essentialized) ซงไมมอยจรง แตถกเขาใจผานการหยบใชและนามาเปนเครองมอของการตอสทางการเมองวฒนธรรม (cultural politics) ทเกดขนในหลายลกษณะ และเสนอวา “อตลกษณชาตพนธมลาย” หรอ “ความเปนมลาย” นนมพลวตทถกประดษฐสรางขนมาในสงคมแตละชวงเวลาและบรบท ซงความทาทายใหมๆ ในปจจบนท “วฒนธรรมมลายปาตาน” กาลงเผชญ อาท ความเปนสมยใหม (modernity) ทสรางความเปลยนแปลงอยางมากมายในทกๆ พนท ตลอดจนแนวทางการตความอสลามแบบตะวนออกกลาง (Arab-ization) ทมบทบาทในพนทมากยงขน ซงนบเปนหวงเวลาทนาจบตาและทาการศกษาและอธบายปรากฏการณดงกลาวเพอความเขาใจอยางลกซงตอไป

จะเหนไดวา คาถามเรอง ใครคอคนมลาย? อะไรคอเสนแบงทางชาตพนธ (Ethnic Boundary) นนไมไดอาจจาแนกไดงายโดยการลดทอนรายละเอยดลง ทวาเตมไปดวยเหตผลทตองอธบาย โดยเฉพาะในพนทศกษาทพรมแดนทางชาตพนธและวฒนธรรมทถกขดเสนซอนลงไปบนภมกายา ทวาเสนแบงทางชาตพนธกบพรมแดนของรฐชาตกลบเหลอมซอนกนซงลวนแลวแตตองการคาอธบายทมรายละเอยดกากบไวดวย

40 ทวพร คมเมธา. (2558). “ปาตาน vs สามจงหวดชายแดนใต การเมองของคาเรยก” ประชาไท, [เขาถงเมอ 3 เมษายน 2560]



4. “มลาย” “ปตตาน” และ “ปาตาน” ความหมายทแปลผนของ “อาณาบรเวณทาง

วฒนธรรม” และ “การเมองของคาเรยกขาน” สาหรบพนทวฒนธรรมมลายในเขตประเทศไทยซงแบงการปกครองเปนระดบจงหวด ทาใหมการใชคาวา

“สามจงหวดภาคใต” หรอ “จงหวดชายแดนภาคใต” หรอใชตวยอวา “จชต.” โดยเปนคาเรยกขานผานสอมวลชน ตลอดจนการแสดงทศนะในประเดนทมองพนทชายแดนใตสดของไทย ไดแก ปตตาน ยะลา และนราธวาส ทวาคาดงกลาวนนมกถกใชเรยกในลกษณะทเกดสถานการณความไมสงบทมมายาวนานอยางตอเนอง โดยเฉพาะในชวงป พ.ศ.2547 เปนตนมา ถงแมวาเหตการณความรนแรงเกดขนในบางอาเภอของจงหวดสงขลาดวยกตาม41 แตในบางทศนะมองวา คาวา “สามจงหวดชายแดนภาคใต” เปนคาทรฐไทยและสงคมใชเรยกทผนวกเขากบวาทกรรมตางๆ หลายประการทผกพนกบสงทรฐเรยกวาความมนคง รวมไปถงบรบททเกยวเนองทเปนมมมองจากภายนอกพนท ในการน จงนามาสการทนกกจกรรมในพนทนาคาวา “ปาตาน” มาใชในบรบาทตางๆเพมมากขน โดยใหความหมายถง “อาณาบรเวณวฒนธรรมมลาย ในจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และบางสวนของสงขลา” ไมไดหมายเพยงเฉพาะแตจงหวดปตตานเทานน

ทวพร คมเมธา ไดอธบายคานยาม “ปาตาน”42 วาทในปจจบนมหมายถงพนททผอาศยสวนใหญเปนชาวมลายมสลมและเปนพนทของความขดแยง อกทงคาวา “ปาตาน” กลายเปนคาทเจาหนาทฝายความมนคงและชาวไทยพทธในพนทไมชอบนกเพราะเปนคาทมนยยะทางการเมองของการแบงแยกดนแดน ทวาการเคลอนไหวของภาคประชาสงคมชาวมลายพยายามนาคานมาใชในชอขององคกร รวมถงการจดงานตางๆ จนทาใหคาวา “ปาตาน” ไดรบความนยมและแพรหลายของคนมลายในพนทเปนอยางมาก ทงน กระแสความนยมใชคาเรยกวา “ปาตาน” กลบแตกตางไปจากการสารวจของ Deep South Watch สอออนไลนทเผยแพรความรและขาวสารของชายแดนใตทใหผลสารวจความคดเหนประชาชนในสามจงหวดชายแดนภาคใตและในสอาเภอในจงหวดสงขลา จานวน 2,104 คน พบวา 63 เปอรเซนตเหนวาควรใชคาวา “สามจงหวดชายแดนภาคใต” อก 15 เปอรเซนตเหนวาควรใชคาวา “ฟาฏอน” ซงเปนชอภาษาอาหรบของปาตาน สวนอนดบสาม 11.4 เปอรเซนตทเหนควรใชคาวา “ปาตาน” ซงในบทความของทวพรมองวา การสารวจของ Deep South Watch ไดสรางขอกงขาและการถกเถยงในกลมประชาสงคมในสามจงหวดภาคใตเปนอยางมาก ทงน ในบทความของทวพรยงไดเสนอความเหนของตวแทนกลมมารา ปาตาน (MARA Patani) ของอาบฮาฟซ อลฮากม ทเลาทมาทไปและการรบรเรองของคาวา “ปาตาน” วาเปนชอของพนทในอดตทเคยเปนอาณาจกรปาตานดารสซาลาม กอนทรฐสยามเขามายดครองในชวงปพ.ศ.2329 รวมพนทในสามจงหวดภาคใต (และบางอาเภอในจงหวดสงขลา) รวมถงรฐกลนตนและรฐตรงกานในบางชวงเวลา กอนตกเปนเมองอาณานคมขององกฤษ จนไดรบเอกราชและเปนสวนหนงของประเทศมาเลเซยในปพ.ศ.2500 ทาใหในปจจบนการเรยกคาวา “ปาตาน” จงหมายถง

41 Jory, Patrick. (2007). “From Melayu Patani to Thai Muslim: The Spectre of Ethnic Identity in Southern Thailand”, in South

East Asia Research. 15, 2, pp. 255–279. 42 ทวพร คมเมธา. (2558). “ปาตาน vs สามจงหวดชายแดนใต การเมองของคาเรยก” ใน ประชาไท, [เขาถงเมอ 3 เมษายน 2560]


พนทในสามจงหวดชายแดนใต โดยอาบฮาฟซ กลาววา คนปาตานไมไดมความหมายถงชาวมลายมสลมเพยงอยางเดยว ทวาไดพจารณาในแงมมทางประวตศาสตร ซงประกอบดวยความหลากหลายทางชาตพนธและศาสนาดงทเหนในปจจบน กลาวคอประชากรในพนทสามจงหวดชายแดนใตประกอบดวย คนจน คนสยาม คนชวา คนยโยป คนญปน คนอาหรบ และคนอนเดย สงคมปาตานจงมความเปนพหวฒนธรรม ทงทางศาสนา และชาตพนธ บทสะทอนของ “ความเปนมลาย” ผานบทสมภาษณตวแทนกลมมาราปตตาน คอ รฐพยายามแบงแยกกลมในพนทใหเกดความรสกแปลกแยกภายในกนเอง โดยมองวามนยยะทางการเมอง และสอถงความตองการเเบงแยกดนแดน โดยใชความเปนอดมการณชาตนยมชาตพนธของ “ความเปนมลาย” ในการตอรอง43 ในขณะทอสตาสฮซซน ตอยยบ ตวแทนขบวนการปฏวตแหงชาตมลายปาตาน (BRN) ไดประกาศลงสอวดโอทเผยแพรผานเวบไซตยทบ โดยการนยาม “คนปาตาน” ทไมไดเฉพาะเจาะจงแคคนทมเชอสายมลาย โดยตวแทนของขบวนการตอสเพอเอกราชอยาง BRN ถอเปนเรองใหมและนาสนใจ เพราะทผานมากระบวนการผลตซาของสงคม โดยเฉพาะโดยสอททาใหคนทวไปเขาใจวาขบวนการตอสเพอเอกราชจากดเชอสายของกลมคนทมสทธอาศยในพนทแหงนไดมเพยงคนกลมเดยวเทานน นนคอคนมลาย44 นอกจากน ซะการยยา อมตยา กว เจาของรางวลซไรต พ.ศ.2553 ใหความหมายของคาวา “ปาตาน” ในบทสมภาษณโดยทวพร คมเธา45 วาคาดงกลาวเปนภาษามลาย แตทวาเมอเขยนเปนภาษาไทยกลบมนยของความเปนสงตรงขามกบคาวา “ปตตาน” เพราะคาวา “ปาตาน” ถกใชในบรบททางการเมอง ความรสกเชงอาณาเขต และเปนคาทเรมใชแพรหลายในพนทมากขนเมอ 2-3 ปทผานมา (บทสมภาษณในปพ.ศ.2558) จากทเมอกอนเขามองวาเปนคาตองหาม แตปจจบนไดนามาใชเปนปกตเวลาทากจกรรมของกลมตางๆในพนท รวมถงในพนทสอดวย นอกจากน ซะการยยา อมตยายงใชคาวา “ปตาน” ในความหมายของภาษามลายทแปลวา ชาวไร ชาวนา เกษตรกร มากกวา หรอคาวา “ฟาฏอน” ทเปนคาอานจากภาษาอาหรบ นอกจากน การศกษาเรองพนทและความทรงจามความสาคญอยางมากในการทาความเขาใจความเปนมลาย รวมถงการนาไปสอดมการณทผนวกเอาความเปนชาตพนธและชาตนยมใหเกดขน หมบานในสามจงหวดตางประสบเหตการณความรนแรงมาอยางเนนนาน ดงทขาวในหนาหนงสอพมพมกรายงานชอของหมบาน ตาบล อาเภอ ทเกดเหตความไมสงบจนเกดรายชอสถานทตางๆ ในภาษามลายใหไดยนอยบอยครง ชอหมบาน/อาเภอกลายเปนคาทคนหทตองพงระวงถงระดบความรนแรงทเคยเกดขนและอาจเกดขนอก ตามการรบรของชาวบานเองและคนภายนอกทเคยไดยนเกยวกบเรองราวในสามจงหวด จนเรยกบางหมบานในสามจงหวดวา “พนทสแดง” ซงเปนพนทอตรายทรฐใหคาจากดความ ตวอยางทนามายกในประเดนนเลอกมาเพยง 2 เหตการณทสาคญในทางประวตศาสตร (บาดแผล) ของคนมลายในสามจงหวดชายแดนภาคใตเพอใหเขาใจถงความไมเปนธรรมทไดรบจากความไมเขาใจตอวฒนธรรมของคนในพนท ความหวาดกลวทถกสรางขนจนกลายเปนภาพสะทอนถง “มต” ทซอนกนอยางหลายระดบระหวางรฐทพยายามเขามาปกครองหรอจดการ กบการไมยอมอยภายใตการกดขจากฝายของคนมลาย เชน เหตการณดซงญอ ปพ.ศ.2491 และการประทวงใหญทปตตานทมสยดกลางปตตานในปพ.ศ.2518

43 ทวพร คมเมธา. (2558). “ปาตาน vs สามจงหวดชายแดนใต การเมองของคาเรยก” ใน ประชาไท, [เขาถงเมอ 3 เมษายน 2560] 44 https://www.youtube.com/watch?v=3XzxHyvRu1U 45 ทวพร คมเมธา. (2558). “ปาตาน vs สามจงหวดชายแดนใต การเมองของคาเรยก” ใน ประชาไท, [เขาถงเมอ 3 เมษายน 2560]



จะเหนไดวา “คาเรยก” หรอ “ชอเรยก” ลวนแตมแนวคด ความหมาย และอดมการณตางๆอยเบองหลงแทบทงสน และไมมสงใดทยดตดความหมายโดยแขงเกรง ลวนแลวแตมความหมายและนยามทสมพทธกบบรบทตางๆ ตลอดจนวตถประสงคทอยแวดลอมเสมอ นอกจากน จะเหนไดวามโนทศนเรอง “ความเปนมลาย” จงยงคงมความอหลกอเหลออนมฐานมาจากความซบซอนของบรบททอยแวดลอม ไมอาจจะอธบายไดงายๆ โดยลดความซบซอนลงได ทงน ในทศนะของ David Brown (1994) มองเรองของจตสานกทางชาตพนธในฐานะจนตนาการทมตอตวตนของตวเองและกบผอน บางกรณเกดขนมาจากการกดทบของอานาจ กลาวคอ ความเปนชาตพนธจงเกยวของกบอดมการณทางการเมอง ในกรณของการเคลอนไหวของสามจงหวดชายแดนภาคใตเชนเดยวกน46 ความเปนมลายจงกอรปและทาหนาทในลกษณะของความเปนชาตนยมเชงชาตพนธ (Ethno-Nationalism) ขนมา โดยเฉพาะพจารณาในแงของอตลกษณ ความเปนชมชน พนทในความหมายเชงประวตศาสตร ทหลอหลอมความรสกรวมของคนในพนทในการใชความเปนมลายในการตอสกบวาทกรรมและนโยบายเชงรปธรรมของรฐทมเรอยมาจนปจจบน

5. อตลกษณความเปนมลาย: การตอรอง และความเปลยนแปลง ชยวฒน สถาอานนท47 มองวาอตลกษณของชาวมลายมสลมเกดสภาวะของความยอนแยงทางอตลกษณ

(paradox of identity) เพราะวาดานหนง คนมสลมมลายดารงสถานะพลเมองในรฐไทย ถงแมวาเปนชนกลมนอยทตองตอรอง (negotiated life) ทพวกเขาอยในรฐโลกวสย (secular state) ขณะเดยวกนในฐานะประชาชาตอสลาม (ummah Islam) เขายงตองเผชญหนากบกระแสของการฟนฟอสลามทเกดขนในภมภาคทกาลงเขมขนขน การเปลยนแปลงตวเองและการกอรปของอตลกษณความเปนมลายเกดขนอยางยอนแยงกนทงในสถานะพลเมองและความเปนศาสนกทตางตองตอรองภายในระดบของปจเจกบคคล ระดบของสงคมมลายมสลม และการตอรองกบสงคมไทยทมวฒนธรรมแตกตางกน การเผชญหนากบความแตกตางทางอตลกษณไมใชเกดขนสงคมภายนอกเทานน แตภายในสงคมมลายปาตานตางมความหลากหลายภายในทไมเปนเรองทมองขาม ในทศนะของจรวฒน และทวศกดทแสดงในบทความเรอง “ความหลากหลายทหายไป”48 ใหความสาคญกบความหลากหลายของการตความเกยวกบหลกการอสลามในสงคมมสลมทเกดการปะทะภายในและการตอรองทางวฒนธรรมของสงคมมลาย เชน การแบงออกเปนสายเกาและสายใหมทเกดขนอยางซบซอน แมในปจจบนยงคงเปนขอถกเถยงทเกดขนในระดบครอบครวและชมชนตอการปฏบตทางศาสนา รวมถงสงทเรยกวา ประเพณของชาวมลาย

46 Brown, David. (1994). The State and Ethnic Politics in Southeast Asia. London and New York.: Routledge. 47 ชยวฒน สถาอานนท. (2551). ความรนแรงกบการจดการ “ความจรง”: ปตตานในรอบกงศตวรรษ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร,

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). 48 จรวฒน แสงทอง และทวศกด เผอกสม. (2558). “ความหลากหลายทหายไป”. เขาถงจาก

http://davisakd.blogspot.com/2006/08/blog-post_115500486603275429.html


มสลมททาตอเนองกนมาเกดการตงคาถามในแตละสายความคด ภาพของความคดเหนทหลากหลายนจงเปนการชถงพลวตความเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมมลายปาตานทไมไดตายตว นอกจากน ยงปรากฏการตอรองของแนวคดทางศาสนาอสลามจากปรากฏการณการเขามาของแนวคดอสลามแบบวะฮาบ โดยอสลามกชนทสาเรจการศกษาจากประเทศซาอดอาราเบย ซงสรางความทาทายตอความเชอของชาวมลายมสลมเปนอยางมาก เนองจากกลาววา “เปนแกนแทของความเปนอสลาม” เพราะนามาจากพนทกาเนดของศาสดามฮมหมด ในขณะทในโลกมลายเดมนนมวถทางวฒนธรรมและศาสนาทพฒนาขนมาในพนทมาอยางยาวนาน โดยเหนวาบรบทของโลกมลายนนตางจากโลกอาหรบ ทงในดานภมศาสตร และวถวฒนธรรม เพราะฉะนนกจกรรมทางศาสนาจงตางจากวถทางในโลกอาหรบ

จากความแตกตางของแนวคดทตางกนทางศาสนาของคนมลายมสลมดงยกตวอยางมาขางตน ซงมมมองทางวฒนธรรมนนบางคนมองวาเปนการทาลายความเปนอตลกษณเดมของพนท ดงทศนะของสรนทร พศสวรรณ ซงกลาวปาฐกถาในงานประชมวชาการนานาชาตเรอง “ทางสายกลาง: วถอสลามในการเผชญสถานการณโลกชวงเปลยนผาน และผลกระทบตออาเซยน-ไทย”49 วา กลมมสลมสายใหมไดนาความส “กระบวนการเปนอาหรบ (Arabization)” มายงพนทโลกมลาย ซงกระบวนการปรบเปลยนดงกลาวนนไมใชประเดนเรองเชอชาต แตเปนกระบวนการเพมความเขมขนของอทธพลอาหรบตอผทไมใชอาหรบ โดยเฉพาะในดานวฒนธรรมและทศนคตวธคด ทงน สรนทร พศสวรรณยงกลาวอกวาปญหาการรกคบจากแนวคดดงกลาวทเผยแพรเขาสเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะในโลกมลายนนทาใหคณคา วฒนธรรม อปนสย ในแบบมลายเปลยนแปลงไป

นอกจากน ความเปลยนแปลง และการตอรองของคนมลายทเหนไดชดอกประการ คอ ประเดนทเกยวเนองกบการแตงกาย ซงฐานคดของการแตงกายของผนบถอศาสนาอสลามจะมการแตงกายอยางมดชด โดยมหลกเบองตน คอ การแตงกายของจะนงหมปกคลมจากสะดอไปจนถงหวเขา ในขณะทผหญงจะตองปกปดทกสวนใหเหลอเพยงใบหนาและฝามอ สาหรบมสลมทอยในโลกมลายจะมชดแตงกายประจากลมทเรยกวา “ชดตะโละบลางอ” สาหรบผชาย และ “ชดกรง” สาหรบผหญง ซงในอดตนนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตกเปนสวนหนงในโลกมลายทมการแตงกายแบบมลายดงเดม ทวานบแตกระบวนการฟนฟอสลามโดยกลมแนวคดสายใหมทเนนกระบวนการเปนอสลามแบบอาหรบดงทกลาวมาขางตน เมอ 3-4 ทศวรรษทผานมา ทาใหรปแบบการแตงกายกเปลยนแปลงไปภายใตกรอบของกระบวนการเปนอาหรบดวย ดงจะเหนไดวาชด “โตป” ซงเปนเครองแตงกายแบบอาหรบไดเขามาเปนสวนหนงในชวตของมลายมสลม จนกระทงมความหมายแฝนในสญญะทบงบอกถงความเครงศาสนาดงจะเหนไดจากผรทางศาสนาทสวนมากจะใสโตปในชวตประจาวน

จนกระทงในชวงเวลาไมกปมาน มการรณรงคใหคนมลายหนมาแตงกายในชดมลายกนอกครง โดยกลมคนทมความเปน “มลายนยม” ทเลงเหนวานอกจากภาษาแลว การแตงกายกเปนสงสาคญทบงบอกถงความเปนมลาย การรณรงคดงกลาวมการกลาวถงปรชญาของชดมลายเอาไวดวย อยางชดตะโละบลางอของผชาย ซงแบงเปนสองแบบหลก คอ แบบแรกมกระดม 5 เมด ซงมการใหความหมายถงหลกปฏบต 5 ประการของอสลาม คอ การปฏญาณตน

49 สรนทร พศสวรรณ. “ทางสายกลาง: วถอสลามในการเผชญสถานการณโลกชวงเปลยนผาน และผลกระทบตออาเซยน-ไทย” เขาถง

จาก http://www.publicpostonline.net/13987



การละหมาด การถอศลอด การบรจาคทาน และการประกอบพธฮจยทเมองเมกกะ ประเทศซาอดอาราเบย แบบทสอง มกระดมทคอ 1 เมด ซงใหความหมายถงการมพระเจาเพยงองคเดยวของอสลาม ปรากการณของการตอรองระหวางวฒนธรรมการแตงกายชดมลายกบวฒนธรรมการแตงกายทนามาจากโลกอาหรบจงเปนขอทาทายของคนมลายอยางยง อาจกลาวไดวาเปนสวนยอยของการตอรองระหวางความเปนมลายนยมกบความเปนอนโดยรวมเลยทเดยว50 อยางไรกตาม ยงมการตอรองกบแนวทางของรฐซงยอนแยงกบความเปนมลาย ดงกรณ “การประทวงฮญาบทยะลา: ความทรงจาของการตอรอง”51 ทมการหามนกศกษาคลมผมตามหลกการศาสนาอสลาม ซงรอมฎอนมองเปน “สญญาณ” ของกระแสการฟนฟอสลาม ซงสงผลตอการเปลยนแปลงในสงคมมสลมในระดบสากล รวมถงกรณของเหตการณปะทะในปพ.ศ.2547 ทาใหมสยดกรอเซะเชอมตอกบประวตศาสตรความรนแรงรวมสมยดวย สาหรบทศนะของชนทาโร ฮารา ในบทความ “ภาษามลาย การแปลและการเมอง”52 ทพดถงการเผยแพร “คา” หรอ “วาทกรรม” ซงกอนหนานเปนสงถกหาม และตางเปนโอกาสเพอใหสงคมภายนอกรบรเกยวกบประวตศาสตรอกฉบบหนงทฎคนในพนทและขบวนการปลดปลอยมลายปาตาน ซงถอเปนประวตศาสตรของชาตมลายปาตาน (Bangsa Melayu Patani) หลงจากการลงนามใน “ฉนทามตทวไปเพอดาเนนการพดคยสนตภาพ” เมอวนท 28 กมภาพนธ พ.ศ.2556 ณ กรงกวลาลมเปอร ระหวางรฐไทยกบผทมความเหนตางกนบรรยากาศในพนท ความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใตทเปลยนไป และการเปดพนทการสอสารและพนททางการเมองทเปดกวางขน ชนทาโรวเคราะหการมองประวตศาสตรทฎแตกตางกนระหวางฝายรฐไทยกบฝายขบวนการ ซงเปนหนงสาเหตสาคญของความขดแยงในสามจงหวดชายแดนใต รวมไปถงการวเคราะหแงมมของขบวนการทมตอรฐทฝายขบวนการเรยกในนาม “นกลาอาณานคมสยาม (penjalah Siam)” และเปาหมายการตอสฎของขบวนการ

5. บทสรป การศกษานมงอธบาย “ความเปนมลาย” ในฐานะของพลวต (dynamic) และสงสรางทางสงคม-วฒนธรรม (socio-cultural construction) โดยมองวาการอธบายความเปนมลายในลกษณะของแกนแท (essentialized) เปนสงทไมมอยจรง แตความเปนมลายไดถกเขาใจผานการหยบใชและนามาเปนเครองมอของการตอรองทางการเมองวฒนธรรม (cultural politics) ทเกดขนในหลายลกษณะ นอกจากปจจยภายในของบรบทความเปนมลายเองททาใหการศกษาดจะมความซบซอน มมมองหรอมโนทศนในการศกษากมความเปลยนแปลงไปดวยเชนกน กลาวคอการศกษาในอดตนนในการใหความหมาย “ความเปนมลาย” นน เปนการกาหนดนยามความหมายจาก “คนนอก” ใหแก “คนใน” ทวาการศกษาทางมานษยวทยาในราวทศวรรษท 1870-1970 A.D. ไดมกรอบความคดทแตกตางออกไป กลาวคอ มมโนทศนโดยใช “วฒนธรรม” ในการศกษาเพอจาแนกแยกแยะความเหมอนหรอแตกตางของกลม ทงนคอวา วฒนธรรมหรอแบบแผนพฤตกรรมของกลมชนตางๆนนเปนผลมาจากกระบวนการเรยนรหาใชเปนการสบ

50 เขาถงจาก https://azrafesyen.blogspot.com/2016/01/falsafah-baju-melayu-tradisional.html) 51 รอมฎอน ปนจอร. (2555). “การประทวงฮญาบทยะลา: ความทรงจาของการตอรอง”. รสมแล, ปท 33 ฉบบท 1. 52 ชนทาโร ฮารา. 2558. “ภาษามลาย การแปลและการเมอง”. ใน วารสารธรรมศาสตร. ปท 34 ฉบบท 3: หนาท 42-54.


ทอดมาทางพนธกรรมไม จากทกลาวมานตองการแสดงใหเหนวา “ความเปนมลาย” นนกเลอนไหลไปจากบรบทพฒนาการภายในตวเอง รวมทงพฒนาการของกรอบความคดทใชในการศกษาดวย

ดงทเสนอมาขางตนวาการกอรปของ “อตลกษณชาตพนธมลาย” หรอ “ความเปนมลาย” ทตางประดษฐสรางขนมานนสมพทธกบสงคมแตละชวงเวลาและบรบท ดงตวอยางของนยามความหมายของ “ความเปนมลาย” ในปจจบนทถกใชไปในนยยะของความเปนชาตนยมเชงชาตพนธ (Ethno-Nationalism) เพมมากขน แมวาการพยายามเขาไปทาความเขาใจปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตยงไมเปนไปตามความคาดหวง การเคลอนไหวของภาคสวนตางๆ ทเรงทางานเพอแสวงหาสนตภาพใหเกดขนในพนท กรณศกษารวมสมยตางๆ ทสะทอนความพลวตและความพยายามในการแชเเขงวฒนธรรมของคนมลายวาเกดขนในลกษณะอยางไรบาง สงเหลานจงเปนกระจกสะทอนถงความเปนมลายทกาลงเผชญกบความเปราะบาง ทงทเปนผลมาจากความพยายามในการสรางสงคมในลกษณะเชงเดยวจากรฐสวนกลาง และกระบวนการกลายเปนอาหรบ

ในขณะเดยวกน “ความเปนมลาย” กกาลงเผชญหนากบความทายทายใน 2 ทาง กลาวคอ ประการแรก การเขาสความเปนสมยใหม (modernity) ตามพลวตและระเบยบโลกในปจจบนทสงผลตอวฒนธรรม สงคม และเศรษฐกจ ทงในกรณของการศกษา การทางาน เพศสภาพ ตลอจนเสรนยมดานตางๆ และประการทสอง คอ กระแสการตความอสลามแบบอาหรบ (Arab-ization) ทมบทบาทมากขนหลงทศวรรษท 2500 สงตางๆ เหลานกลายเปนปจจยทสงผลกระทบตอวถวฒนธรรมมลายทตองการคาอธบายในรายละเอยดเพอสรางความเขาใจ ทงนการพยายามทาใหวฒนธรรมหยดนงและแตะตองไมไดผานวาทกรรมชดใดชดหนงอยางเดยว โดยไมเปดโอกาสใหแกคาอธบายทสะทอนใหเหนความซบซอนหลากหลายทปรากฏผานมตตางๆของวถวฒนธรรมและศาสนาจะทาใหเกดสถานการณทเปราะบางและแตกหกขนได

6. ขอจากดของการศกษา ดวยความซบซอนของบรบทแวดลอมตางๆ ตลอดจนพลวต ความทาทาย และความแหลมคมของปญหาท

เกดขนในพนทศกษากทาให “ความหมาย” และ “การตอรอง” ยงมความสมพทธและเปลยนแปลงอยางรวดเรว และเขมขน จนไมอาจจะสรางคาอธบายความหมายตางๆ ไดหมดจด ทงน ผเขยนจงหวงวาผอาน และผศกษาจะสรางเครองมอในการทาความเขาใจพนททซบซอนนเพมเตมในมมมอง กรอบความคด และทฤษฎทมความหลากหลาย เพอทาความเขาใจในมตตางๆ ทผเขยนยงไมอาจจะนาเสนอไดครบถวนในบทความขางตนน



บรรณานกรม - Abdul Rashid Melebek; Amat Juhari Moain (2006). Sejarah Bahasa Melayu (History of the Malay

Language). Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors. - Anthony Reid. (2001). “Understanding Melayu (Malay) as a Source of Diverse Modern Identities”

in Journal of Southeast Asian Studies. Volume 32, Issue 3, 2001 pp. 295-313. - Brown, David. (1994) . The State and Ethnic Politics in Southeast Asia. London and New York. :

Routledge. - Chaweewan Prachuabmao. (1980). The Role of Women in Maintaining Ethnic Identity and

Boundaries: A Case Study of Thai-Muslim. Ph.D. Dissertation. - Deka, Phani (2007). The great Indian corridor in the east. New Delhi: Mittal Publications. - Diamond, JM. (2000). "Taiwan's gift to the world". in Nature. 403 (6771): p.709–710. - Dineschandra Sircar. (1967). Cosmography and Geography in Early Indian Literature. New Delhi:

Indian Studies. - Ganga Ram Garg., Editor. (1922). Enclyclopaedia of the Hindu World Volume 1: A-Aj. New Delhi:

Ashok Kumar Mittal. - Gerini, Gerolamo Emilio. (1909). Researches on Ptolemy’s Geography of Eastern Asia (Further

India and Indo- Malay Archipelago) . London: Royal Asiatic Society, Royal geographical Society.

- Henry Yule และ A.C. Burnell. (1886). Hobson-Jobson: The Anglo-Indian Dictionary. Hertfordshire: Wordsworth.

- HUGO Pan-Asian SNP Consortium. (2009). “Mapping Human Genetic Diversity in Asia” ใน Science. Vol 326, Issue 5959, 11 December 2009.

- John G.R. Forlong. (2008). Encyclopedia of Religions Volume III: N-Z. New York: Cosimo Classics. - Jory, Patrick. ( 2007) . “ From Melayu Patani to Thai Muslim: The Spectre of Ethnic Identity in

Southern Thailand”, in South East Asia Research. 15, 2, pp. 255–279. - Murdock, George Peter. (1969) . Studies in the science of society. Singapore: Books for Libraries

Press. - PrapañcaMpu., RobsonStuart, Translated. (1995). Deśawarṇana (Nāgarakṛtāgama). Leiden: KITLV

Press. - Tiwary, Shanker Shiv (2009) . Encyclopaedia Of Southeast Asia And Its Tribes (Set Of 3 Vols. ) .

Anmol Publications Pvt. Ltd.


- Vlekke, Bernard H.M. (1943). Nusantara: A History of the East Indian Archipelago. Netherlands: Ayer Co Publishing.

- Weightman, Barbara A. ( 2011) . Dragons and Tigers: A Geography of South, East, and Southeast Asia. John Wiley and Sons.

- ชยวฒน สถาอานนท. (2551). ความรนแรงกบการจดการ “ความจรง”: ปตตานในรอบกงศตวรรษ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

- ชนทาโร ฮารา. 2558. “ภาษามลาย การแปลและการเมอง”. ใน วารสารธรรมศาสตร. ปท 34 ฉบบท 3: 42-54. - ทวพร คมเมธา. (2558). “ปาตาน vs สามจงหวดชายแดนใต การเมองของคาเรยก” ใน ประชาไท, [เขาถงเมอ 3

เมษายน 2560] - นธ เอยวศรวงศ. (2553). “วฒนธรรมมลายนอกมมมองฟอสซล” ใน รสมแล. ปท 31 ฉบบท 3 กนยายน - ธนวาคม

2553. - บณฑต ไกรวจตร. (2552). “การแสดงอตลกษณพนทางของกลมขาวยาการละครในสงคมพหปตตาน”. ใน รสมแล,

ปท 30 ฉบบท 3 (กนยายน-ธนวาคม 2552). - รอมฎอน ปนจอร. (2555). “การประทวงฮญาบทยะลา: ความทรงจาของการตอรอง”. รสมแล, ปท 33 ฉบบท 1. - รตตยา สาและ. (2554). ปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส. กรงเทพฯ:

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย. - วลยลกษณ ทรงศร. (2559). “คนตาน มลายมสลมทถกลม” เขาถงจาก http://lek-

prapai.org/home/view.php?id=131 - ศรยทธ เอยมเออยทธ. (2558). มลายทรสก. ปตตาน: ปาตานฟอรม. - อรฟน บนจ และคณะ. (2556). ปาตาน ประวตศาสตรและการเมองในโลกมลาย. สงขลา: มลนธวฒนธรรม

อสลาม. พมพครงท 3. เวปไซต - https://www.youtube.com/watch?v=3XzxHyvRu1U - https://azrafesyen.blogspot.com/2016/01/falsafah-baju-melayu-tradisional.html) - สรนทร พศสวรรณ. “ทางสายกลาง: วถอสลามในการเผชญสถานการณโลกชวงเปลยนผาน และผลกระทบตอ

อาเซยน-ไทย” เขาถงจาก http://www.publicpostonline.net/13987

c history 002 - silpakorn university · 2018-07-03 ·...

Documents