cekoslovak kitap kapaklari - solak kedisolakkedi.com/kitap kapaklari/cekoslovak kitap kapaklari -...

ÇEKOSLOVAK

KÝTAP

KAPAKLARI1920’LER ve1930’LARDA

www.solakkedi.com

GENEL BAKIÞ

Ýki dünya savaþý arasý dönemde Çekoslovakyaavangard kitap tasarýmýn önemli ve üretken birmerkeziydi. Ýmzalý, sýnýrlý baskýlar deneysel tasarýmtekniklerini, yüksek kaliteli malzemeleri ve özel olarakýsmarlanmýþ grafikleri içeriyordu. Genel okuyucukitlesine yönelik kitap tasarýmlarý ise, çok sayýdaüretilmesine ve daha ucuz olmasýna raðmen benzerþekilde yenilikçi ve tasarým meseleleri konusundadikkatliydi.

Avangard Çek kitap tasarýmý, 1920-1931 yýllarýarasýnda oldukça etkili bir avangard þairler, yazarlar,sanatçýlar ve tasarýmcýlar grubu olan DevetsilSanatçýlar Birliði’nden doðdu. Devetsil’in en önemlidergisi olan ve 1927-1931 arasýnda yayýnlanan ReD(Revue Devetsilu) yazý, sanat ve mimari alanlarýndaönde gelen isimlerin eserlerini yayýnladý. Bunlararasýnda Mallarmé ve Apollinaire’in þiirleri; JamesJoyce’un düzyazýlarý; Arp, Chagall, Kandinsky,

Devetsil’in en önemli dergisi olan

ve 1927-1931 arasýnda yayýnlanan ReD

(Revue Devetsilu)

yazý, sanat ve mimari alanlarýnda

önde gelen isimlerin eserlerini yayýnladý.

Brancusi, Mondrian ve Lissitzky’nin reprodüksiyonlarý;Le Corbusier, Gropius ve Frank Lloyd Wright’ýn mimariüzerine makaleleri bulunuyordu. Çek tasarýmcýlar aynýzamanda Avrupa’daki ve özellikle de Fransa veRusya’daki çeþitli sanatsal etkinliklerle doðrudanbaðlantý içindeydiler ve Alman Dada sanatçýsý KurtSchwitters’ýn yayýný olan Merz gibi çeþitli önemlidergilerdeki projelerde birlikte çalýþtýlar. Devetsil grubuPoetizm ve Konstrüktivizm stillerinde çalýþan Çeksanatçýlarý, zaman zaman itiþe kakýþa, biraraya getirdi.

Çek avangard kitap tasarýmý dört ana akýma ayrýlýr:Poetizm, Konstrüktivizm, Sürrealizm ve ToplumcuGerçekçilik. Herbiri kendine özgü bir felsefe ve sözdaðarcýðý geliþtirmiþ ve kullanmýþtýr.

POETÝZM (ÞÝÝRCÝLÝK)

Devetsil grubunun ilk yýllarýnda Poetizm Çekavangardýnýn söylemine egemendi. Poetizm bireyselsanatçýnýn kiþisel vizyonuna vurgu yapýyor, imgelemdenhaz duyuyor ve kendini ifade etmeyi yüreklendiriyordu.Esasen Poetizmin sonraki bir biçimi olan ve yeniteknolojilerin güzelliðini araþtýran Yapaycýlýk(artificialism) gibi Poetizm de Çeklere özgü bir yenilikti.Sanatçý Karel Teige ve þair Vítezslav Nezval Poetizm’i1923’de ortaya koydular; Jindrich Štyrsky and Toyen(Marie Cermínová) 1926 ve 1931 yýllarý arasýndaYapaycýlýða öncülük ettiler. Poetizm kendini þiir, dramave resim yoluyla ifadeye verdi ve bunlar bu stilinkullanýldýðý ana alanlardý. Karel Teige (tipograf) veJindrich Štyrsky (fotoðrafçý) Vítezslav Nezval'in,Poetizmin yaklaþýmýný çok güzel betimleyen PantomimaVerše 1922-1924 [1924] adlý yapýtýný tasarladý.

Karel Teige ve Jindrich Štyrsky,

Vítezslav Nezval'in, Poetizmin yaklaþýmýný

çok güzel betimleyen Pantomima Verše

adlý yapýtýný tasarladý.

Fotoðraflarýn düzenleniþi þiirlerin içeriðini yankýlar vegörsel bir dize olarak iþlev görür. Sýklýkla, harf biçimleribir þiirin havasýný veya biçimini ifade eder. Kitabýngörsel tasarýmý þiirin kendisi kadar sanatsal bir ifadedir.

KONSTRÜKTÝVÝZM (YAPILANDIRMACILIK)

Konstrüktivizm, Poetizm’le doðrudan karþýtlýk içerisinde,nesnellik ve makine üretimine vurgu yapýyordu. Ýyimserve hatta zaman zaman ütopyacý olan konstrüktivisttasarým teknoloji, ilerleme ve geleceði göklereçýkarýyordu. Bauhaus ve de Stijl etkileri özellikle1920lerin ortalarýndan sonlarýna kadar baskýn olanÇek konstrüktivist kitap tasarýmýnda görülebilir.Fotoðraf, tipografi ve tiyatro sahneleri konstrüktivisttasarýmcýlar için zengin bir etkinlik alaný saðlýyordu; öteyandan, mimari de önemli bir esin kaynaðýydý. LadislavSutnar’ýn George Bernard Shaw'ýn CaptainBrassbound's Conversion adlý kitabýnýn çevirisi içinyaptýðý tasarým [1932] konstrüktivizme özgü birçokgereci kullanýr: fotomontaj, iþlevsel, týrnaksýz tipografi;diagonal yönelimi olan güçlü bir ýzgara (grid) yapýsý; vebir yuvarlaðýn varlýðý, ki bu birçok konstrüktivisttasarýmcý için önemli bir ikonik unsurdur ve 1925’tenitibaren yayýncýlarý olan Odeon Press tarafýndanDevetsil için yapýlan bütün kitap tasarýmlarýnýnkarakteristiðidir.

SÜRREALÝZM (GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)

1930’larda, Avrupa’nýn ve Sovyetler’in politik veekonomik iklimi kötüleþince, poetizmin þen þakraklýðýve konstrüktivizmin teknoloji merkezli iyimserliði Çek

Ladislav Sutnar

kitap tasarýmcýlarý için estetik stratejiler olarak makulolmaktan çýkmaya baþladý. Sürrealizm, endiþe, karanlýkerotizm ve bilinçdýþýnýn güçlü alt akýntýlarý ile kültüreliklimin çok daha tam bir yansýmasýný veriyordu.Devetsil grubunda hep önemli bir kiþi olan Teige,Fransýz sürrealistleriyle birliktelik oluþturulmasýndaetkindi ve sürrealizm Çek kitap tasarýmýnda baskýn etkihaline geldi. Jindrich Štyrsky'nin Fransýz sürrealist þairiPaul Eluard'ýn La Rose publique adlý eserinin Çekçeçevirisi [1936] için hazýrladýðý tasarým, gerçekdýþý,rahatsýz edici oluþumlar için fantastic bir manzarayaratarak sürrealizmin düþsel niteliklerini sergiler.Alman ressam Max Ernst gibi sanatçýlar sürrealist stildeçalýþan Štyrsky ve diðer Çek avangard tasarýmcýlarýetkiledi.

TOPLUMCU GERÇEKÇÝLÝK

1930’larýn sonunda, iþlevselcilik (functionalism) Çekkitap tasarýmýna egemen oldu. Toplumsal gerçekçilikokunaklý, kýlgýsal ve pahalý olmayan kitaplarýntasarýmýna esin kaynaðý oldu. Çok sayýda basýlankitaplar çoðu kez toplumsal eleþtirinin aracý olarakdüþünülüyordu. Zdenek Rossmann'ýn Civilisovaná zena(Uygar Kadýn) [1939] için tasarýmý, kitabýn kadýngiyiminde reform gerektiði yolundaki mesajýnýgüçlendirmek için fotoðrafýn iletiþimsel niteliklerinikullanýr. Bauhaus’dan esinlenen tipografi tasarýmýniþlevselciliðine katkýda bulunmaktadýr.

Zdenek Rossmann'ýn Civilisovaná zena

(Uygar Kadýn) için tasarýmý

R.U.R.Karel Capek,

Prag,

František Borovy,

1935.

Kapak tasarýmý:

František Muzika

Tasarým türü:

Konstrüktivizm

Piš jak slysšiš. Kniha interviewu

Adolf Hoffmeister,

Prag, Druzstevní práce,

1931.

Kapak tasarýmý: Adolf Hoffmeister.

Tasarým türü: Konstrüktivizm

ÝÞÝTTÝÐÝNÝ YAZ söyleþiler kitabý

Obytny dum dneška

Jan Emil Koula,

Prag,

Druzstenví práce, 1931.

Kapak tasarýmý: Ladislav Sutnar


Jaroslavu Královi padesátinám

Editör: Bedrick Vaclavek, Brno, Index, 1934.

Kapak tasarýmý ve tipografi: Zdenek Rossmann.


Bugünün Konutu

Ellinci Doðum Gününde Jaroslovu Kralovi için

Romance pocestného clowna.

Sbírka milostné lyriky z let 1925-1929,

Bretislav Mencák, Hradec Králové,

William Hampl, 1929.

Kitap Kapaðý tasarýmý, tipografi

ve illüstrasyon: August Tschinkel


SAYGIDEÐER BÝR SOYTARININ AÞKI AÞK ÞÝÝRLERÝ 1925-1929

Monogamie. Od Masaryka k Russelovi,

od Russela socialismu,

Stanislav Kostka Neumann,

Prag, Otto Girgal, 1932.

Kitap kapaðý tasarýmý: Antonín Smazík


Skleneny havelok.

Básne z roku 1931,

Víteezslav Nezval, Prag, František Borovy, 1932.

Kitap kapaðý tasarýmý ve tipografi: Karel Teige


TekeþlilikMasaryk’ten Russell’a, Russell’dan Sosyalizme

Kristal Pelerin1931’den Þiirler

Líceni se odrocuje.

Detektivní komedie o 3 jednáních

Jir'í Voskovec ve Jan Werich.

Prag, Václav Petr, 1929.

Kapak tasarýmý: Adolf Hoffmeister


ReD. Revue Svazu moderníkultury Devetsil Editör: Karel Teige


MAHKEME ERTELENDÝ üç perdelik polisiye komedi

Almanach 1: pro poesil a zivot 1920-1930

Hazýrlayan: Stanislav Odvarko,

Prag, St. Odvarko, 1930.

Kitap kapaðý tasarýmý: Stanislav Odvarko Tasarým türü:

Konstrüktivizm

Almanak 1: Þiir ve Yaþam1920-1930

Obráceni kapitána Brassbounda

George Bernard Shaw

Prag, Bretislav M. Klika, 1932.

Kapak tasarýmý ve tipografi: Ladislav Sutnar


Nejmenší dum

Editörler: Oldrich Stary, Ladislav Sutnar.

Prag, Svaz ceskoslovenského díla, 1931.

Kapak tasarýmý ve tipografisi: Ladislav Sutnar


Kaptan Brassbound’un Dönüþü

En Küçük Ev

Satirické verše.

Karel Bedrna

Prag, V. Vortel and R. Rejman, 1925.

Tasarým Türü: Poetizm

Satirik Þiirler

Sborník Literární skupiny

Editör: Vyškov na Morave, Fr. Obzina, 1923.

Kitap kapaðý tasarýmý: Petr Pistelka


Zlatymi retezy

Konstantin Biebl. Prag, Cin, 1926.

Kapak tasarýmý ve linolyum kesim: Josef Capek


Yazýnsal Grubun Derlemesi

Altýn Zincirlerle

Cholera Joseph Deltaile,Prag, Jan Fromek; Odeon, 1926.

Kapak tasarýmý: Josef Šíma Tasarým türü: Poetizm

Ulice noci

John Dos Passos,

Prag, Cin, 1925.

Kapak tasarýmý: Václav Mašek

Tasarým türü: Poetizm

Kolera

Gecenin Sokaklarý

Nová Oresteia. Tragedie o trech dejstvích

Arnošt Dvorák, Prag, Cin, 1923.

Kapak tasarýmý: Jirí Kroha


Yeni OrestesÜç perdelik trajedi

CazJazz

Emil František Burian, Prag, Aventinum, 1928.

Kapak tasarýmý: Karel Šourek


Morsky purvan

Vladimir Germanovich Lidin,

Prag, Aventinum, 1925.

Kapak tasarýmý: Karel Teige


150,000.00 Revolucní epos

Vladimir Mayakovski,

Prag, Vaclav Petr, 1925.

Ýllüstrasyon: Václav Mašek


Deniz Esintisi 150,000,00: Devrimci bir destan

Pantomima Verše 1922 - 1924

Vitezslav Nezval,

Prag, Ustrední studentské nakladatelství a

knihkupectví, 1924.

Kapak tasarýmý ve çizimler: Jindrich Štyrsky

Tipografi: Karel Teige


PandomimÞiirler 1922 - 1924

Karneval. Romaneto

Vítezslav Nezval, Prag, Odeon, 1926.

Kapak tasarýmý: J. Don


Film

Karel Teige, Prag, Václav Petr, 1925.

Kapak tasarýmý ve tipografi: Karel Teige


Karnaval / roman

Film

Vzduch vody

André Breton, Praha, Edice RA, 1937.

Kitap Kapaðý illüstrasyonu ve tipografi: Bohdan Lacina

Tasarým türü: Sürrealizm

Vernjná ruze. Básne

Paul Eluard, Prag, Mánes, 1936.

Kapak tasarýmý: Jindrich Štyrsky


Hava ve Su

Halk Gülü

Sláva a bída divadel. Reziséruv zápisník

Jindrich Honzl, Prag, Druzstevní práce, 1937.

Kapak tasarýmý ve tipografi: Jindrich Štyrsky


Tiyatrolarýn Ýhtiþamý ve Sefaleti: Bir Yönetmenin Defteri

Otvorené okná. Tretia sbierka poesie

Laco Novomesky, Prag, L. Mazác, 1935.

Kapak tasarýmý: Karel Teige


Jarmark umení

Karel Teige, Prag, F.J. Müller, 1936.

Kapak tasarýmý ve tipografi: František J. Müller

Gravür: Gustave Doré


Açýk Pencereler: Üçüncü Þiir Derlemesi

Sanat Fuarý

Diktátorské boty

Josef Capek, Prag, František Borovy, 1937.

Kapak tasarýmý ve illüstrasyon: Josef Capek

Tasarým türü: Toplumcu gerçekçilik

Civilisovaná zena—Zivilisierte Frau

Editör: Bozena Horneková ve diðerleri,

Brno, Jan Vanek, 1939.

Kapak tasarýmý ve tipografi: Zdenek Rossmann


Diktatörün Çizmeleri

Uygar Kadýn

Rudy obchod hrozí

Hubert Renfro Knickerbocker,

Prag, Ceska graficka unie, 1932.

Kapak tasarýmý: Josef Hesoun


Kýzýl Ticaret Belasý

Golet v údolí

Ivan Olbracht, Prag, Melantrich, 1937.

Tasarýmý kimin yaptýðý bilinmiyor


Závis

lurii Karlovich Olesha, Prag, Melantrich, 1936.

Tasarýmýný kimin yaptýðý bilinmiyor.


Vadideki Alabalýk

Haset

Na vzdory jim…

Mehring Walter, Olomouc, Index, 1938.

Kapak tasarýmý ve tipografi:

Zdenek Rossmann

Ýllüstrasyonlar: Walter Mehring


OnlarýSavunurken

cekoslovak kitap kapaklari - solak kedisolakkedi.com/kitap kapaklari/cekoslovak kitap kapaklari -...

Documents