TMMOB CERATTEPE RAPORU

Aralk 2014

TMMOB CERATTEPE RAPORU

1. Bask

ISBN978-605-01-0669-5

Trk Mhendis ve Mimar Odalar BirliiSelanik Cad. No:19/1

Yeniehir 06650 ANKARATel: 0312 418 12 75

Faks: 0312 417 48 24Web: www.tmmob.org.tr

E-Posta: tmmob@tmmob.org.tr

BASKIMattek Basn Yayn Tantm Tic. San. Ltd. ti

Aa leri Sanayi Sitesi 1354. Cadde 1362 SokakNo:35 vedik/ANKARA

Tel: (312) 433 23 10 Faks: (312) 434 03 56

Bask Tarihi:12 12 2014

3NDEKLER

GR 5

1. MADEN ALANININ YER 5

1.1. Blgenin Corafi Konumu ve dari Yaps 5

1.2. Saha Hakknda Bilgi 6

2. BLGENN DOAL ZELLKLER 7

2.1. klim 7

2.1.1. Scaklk 8

2.1.2. Ya 9

2.1.3 Nispi (Bal) Nem 10

2.1.4 Rzgar 10

2.2. Jeolojik Yap 11

2.2.1. Blgenin Jeolojisi 11

2.2.2. Yama Stabilitesi 13

2.2.3. Depremsellik 14

2.3. Su Kaynaklar 15

2.3.1. Yzeysel Sular 15

2.3.2. Sahann Hidrojeolojik zellikleri 15

2.4. Arazi Kullanm 16

2.5. Doa Koruma ve Biyolojik eitlilik 17

2.5.1. Toprak zellikleri 17

2.5.2. Orman Alanlar 18

2.5.3. Milli Parklar ve Turizm Merkezleri 18

3. CERATTEPE MADEN SAHASI 19

3.1. Cevherleme 19

3.2. Sahayla lgili Mevcut Durum 23

3.3. Hukuki Durum 26

4. DEERLENDRME 26

5. SONU 29

5GR

TMMOB Artvin l Koordinasyon Kurulunun talebi zerine TMMOB Ynetim Kurulunun 112 nolu karar ile Artvin Merkez Cerattepe Mevkiindeki Maden Faaliyetleri ile ilgili inceleme yapmak ve rapor hazrlamak zere komisyon kurulmu, komisyonda Ynetim Kurulu yeleri Zber Akgl, Bahattin ahin, A. Fahri zten, Mehmet Torun, Zeyneti Bayr nal, Deniz zdemir ve Cemalettin Kk yer almtr. Komisyon yelerinin 14 Kasm 2014 tarihinde yerinde yapt inceleme ve deerlendirmeler sonucunda konuya ilikin rapor hazrlanmtr.

1. MADEN ALANININ YER

1.1. Blgenin Corafi Konumu ve dari Yaps

Artvin, 4035 ile 4132 Kuzey enlemleri ve 4107 ile 4200 Dou boylamlar arasnda yer alan 7.436 km2 geniliinde, Karadeniz Blgesinin Dou Karadeniz Blmnde ve Karadenize kys bulunan bir ildir. l, Trkiyenin Grcistanla olan snrnda yer alan kuzeydou kesi olup dousunda Ardahan, batsnda Rize, kuzeyinde Grcistan, gneyinde Erzurum ile komudur. Kuzey batsnda Karadeniz vardr. Ky uzunluu 34 kmdir. Merkez ilesi dahil 8 ileden olumaktadr (ekil 1). 2013 yl nfus saymna gre ilin nfusu 169.334 kiidir.

6ekil 1: Artvin li Haritas

1.2. Saha Hakknda Bilgi

retilmesi planlanan Altn ve Bakr Madeni letmesi, Karadeniz Blgesinde, Artvin ili, Merkez ilesinin snrlar ierisinde, Cerattepe mevkiinde yer almaktadr. Maden, Artvin ehir merkezinin ku uuu yaklak olarak 4 km gneybatsnda yer almaktadr. Proje sahas 1.700 m ykseklikte bir zirvede ve dik eimlerin, ksa mesafelerde ar ykseklik deiikliklerinin bulunduu ok engebeli bir topografya iinde bulunmaktadr.

Ruhsat sahasnn ierisinde Artvin Kafkasr Turizmi Koruma ve Gelitirme Blgesi, ormanlk alan, aalk karakteri korunacak alanlar, kentsel yerleim alan yer almaktadr. Maden almalarnn yaplaca alan ise ormanlk alanlar zerinde yer almaktadr. Ruhsat sahasnn hemen batsnda, ruhsat alan snrna en yakn noktas yaklak 660 m kuzeybatda bulunan Hatila Vadisi Milli Park yer almaktadr.

72. BLGENN DOAL ZELLKLER

2.1. klim

Artvin ilinde ykseltiye, yer ekillerine ve denizin etkisine bal olarak iki deiik iklim tipi grlr. Karadeniz kylarnda oruh Vadisinin aa ksmlarnda klarn ok souk olmad Karadeniz iklim tipi, vadinin yukar ksmlarnda ve yksek dalar zerinde de bol kar yal olduka belirgin bir kara iklimi hkm srer.

Proje alan civarnda Meteoroloji Genel Mdrl (MGM)ne ait Artvin Meteoroloji Gzlem stasyonu (MG) lmlerini srdrmektedir. Proje alann temsil etmesi asndan bu istasyonun 1970-2011 yl periyodu esas alnarak meteorolojik verilerin deerlendirmesi yaplmtr. Meteoroloji gzlem istasyonu bilgileri Tablo 2-1de verilmitir.

8Tablo 1: MGM stasyon Bilgileri

stasyon Ad

stasyon No

Rakm zellik Enlem BoylamDeerlendirme

PeriyoduDurum

Artvin 17045 628BK* 41

11 41 49 1970-2011Ak

*BK: Byk Klima stasyonu.

2.1.1. Scaklk

Artvinde yazlar lk, klar ise souk gemektedir. Ortalama scaklk 12,0Cdir. K mevsimi scaklk ortalamas 3,3Cdir. lkbahar mevsiminde ortalama scaklk 11,4C, yaz mevsiminde 20.0C ve sonbahar mevsiminde ise ortalama scaklk 13,4Cdir. Artvinde en yksek aylk ortalama scaklk 20,7C ile Temmuz ve Austos aynda, en dk aylk ortalama scaklk ise 2,4C ile Ocak aynda gereklemitir. Artvinde maksimum scaklklarn ortalamas 16,9Cdir. En yksek aylk maksimum scaklk ortalamas 25,8oC ile Austos aynda, en dk ise 5,8oC ile Ocak aynda gereklemitir. Minimum scaklklarn ortalamas ise 8,1Cdir. En yksek aylk minimum scaklk ortalamas 16,8oC ile Austos aynda, en dk ise -0,7oC ile Ocak aynda gereklemitir (ekil 2).

-5

0

5

10

15

20

25

30

Sc

aklk

(o C

)

Scaklk Deerleri

Ortalama Scaklk Minimum Scaklk Ortalamas Maksimum Scaklk Ortalamas

ekil 2: Scaklk Ortalamalar

Artvinde maksimum scaklklarn 30C ve byk olduu gnler says yllk ortalamas 15,3 gndr. En fazla Temmuz aynda maksimum scaklklar ortalama 3,6 gn 30C ve stnde gereklemitir.

9Artvinde gnlk maksimum scaklk 28 Temmuz 1981 tarihinde 41,6oC olarak, gnlk minimum scaklk ise 31 Ocak 1980 tarihinde -11,9oC olarak llmtr. Gn iinde maksimum ve minimum scaklklar arasndaki fark en yksek 24.3oC ile Austos aynda gereklemitir.

Ortalama toprak st minimum scaklklara baktmzda yllk ortalama scaklk 6,2 oCdir. En yksek aylk deer 15,5oC ile Austos aylarnda, en dk aylk deer ise -2,9oC ile Ocak aynda gereklemitir.

Artvinde ortalama gnlk toplam gnelenme sresi 4,8 saat, ortalama yllk toplam gnelenme sresi ise 1.739,4 saattir.

2.1.2. Ya

Artvinde her mevsim ya grlmektedir. Yllk toplam ya ortalamas 718,4 mmdir. Yllk toplam yan en fazlas k mevsiminde dmektedir (%36,2), k mevsiminde ortalama 259,9 mm ya dmektedir. Artvin yaz mevsiminde en az ya almaktadr, yaz mevsimi ortalama ya 111,9 mmdir. Yllk ortalama yan %15,6s yaz mevsimde dmektedir. Sonbaharda yllk ortalama yan %24,4 olan 175,6 mm, ilkbaharda ise yllk ortalama yan %23,8i olan 171,0 mm, ya dmektedir. Artvinde en yksek aylk ortalama ya 94,1mm ile Aralk aynda en dk aylk ortalama ya ise 31,0 mm ile Austos aynda gereklemitir (ekil 3).

Artvinde gnlk maksimum ya 93,4 mm ile Ocak aynda gereklemitir.

0102030405060708090

100

Ya

(

mm

)

Toplam Ya Ortalamas

Toplam Ya Ortalamas

ekil 3: Toplam Ya Ortalamas

10

2.1.3 Nispi (Bal) Nem

Artvinde yllk ortalama nem %65,0 olup en yksek aylk deer %70,5 ile Austos aynda, en dk aylk deer ise %60,4 ile Nisan aynda gereklemitir (ekil 4).

50

55

60

65

70

75

Nem

(%)

Ortalama Nem

Ortalama Nem

ekil 4: Ortalama Nem

2.1.4 Rzgar

Artvinde yllk ortalama rzgar hz 1,6 m/sdir. En yksek aylk ortalama rzgar hz Temmuz ve Austos aylarnda 2,0 m/s olarak en dk aylk ortalama rzgar hz ise Ekim, Kasm ve Aralk aylarnda 1,2 m/s olarak gereklemitir. En hzl rzgar Kasm aynda 24,2 m/s ile NW (kuzeybat) ynnden esmitir.

Artvinde hakim rzgar yn 55.752 esme says ile (%18,9) WNW (batkuzeybat) ynnden esen rzgardr. Bu rzgarn ortalama hz 2,2 m/sdir. Bunu 42.270 esme says ile (%14,3) NW (kuzeybat) ynl rzgar izlemektedir. Bu rzgarn ortalama hz ise 2,0 m/sdir. En az rzgar 6.271 esme says ile (%2,1) E (dou) ynnden esmi olup bu rzgarn ortalama hz 1,1 m/sdir (ekil 5).

Artvinde kuvvetli rzgarl gn says yllk ortalamas 52,5 gn, frtnal gn says yllk ortalamas ise 1,2 gndr.

11

Rzgar Yn ve Ort. Hz (m/s)

Rzgar EsmeSays

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000N (1,0)

NNE (1,0)

NE (0,9)

ENE (1,0)

E (1,1)

ESE (1,2)

SE (1,2)

SSE (1,1)S (1,0)

SSW (1,0)

SW (1,2)

WSW (1,7)

W (2,0)

WNW (2,2)

NW (2,0)

NNW (1,7)

Rzgar Gl

ekil 5: Rzgar Gl

Artvinde sayl gnlere baktmzda; yllk toplam yal gn says ortalamas 136,9 gndr. 14,0 gn ortalama ile en fazla yal gn says Mays aynda, 7,9 gn ortalama ile en az yal gn says Austos aynda grlmtr.

Donlu gn says yllk ortalama 53,9 gn, yllk toplam kar yal gn says ortalamas 31,1 gn, yllk toplam karla rtl gn says ortalamas 49,9 gn olup maksimum kar kalnl ubat aynda 142,0 cm olarak llmtr.

2.2. Jeolojik Yap

2.2.1. Blgenin Jeolojisi

Cerattepe Maden Yata Kuroko-tipli volkanojenik masif slfit bir yatak olup Kretase yal volkanik, intrsif ve sedimanter kayalar ierisindedir. Yatak nemli oranda bakr ve inko ile az oranda kurun, altn ve gm ierir. Bu hali ile u anda iletilmekte olan Rize-ayelinde yer alan ayeli Bakr iletmeleri A..ye ait yatak ile benzer zelliktedir. Fakat Cerattepe bakr yatann fark, iddetli bozumay da ieren eitli farkllam safhalarndan dolay masif slfit yapya bitiik ve stnde altn ve gm bakmndan zengin gossan materyalinin oluumudur. Bu proseslerin ayn zamanda kalkosit ve dier minerallerin masif slfitlerin tabannda belirli bir zonda kelmesini salad

12

sanlmaktadr. Sonu olarak, bu maden yata dierlerinden tabandaki yksek-tenrl bakr slfitler ve bunlar stleyen ve evreleyen altn, gm, kurun ve baryumca zengin oksit zonu ile tannmaktadr.

Cerattepe Formasyonu (Hatilla Dere yesi ve Seyitler yesi) maden yatann taban kayasn oluturur. Mineral zonunun zerinde gri lapili tfler, krmz siltta, amurta ve kumta ile oruh Formasyonunun pelajik kireta lensleri bulunmaktadr. Tavan kaya serisi stteki bazaltik lav besleyen feldispar porfiritik bazaltik dayklar ve siler tarafndan intrzyona uramtr.

Maden yata kuzeydou dorultulu faylar ile snrl sin-volkanik knt havzas (graben) ierisindedir. Bu yap yaklak 1.000 m uzunlukta ve 150 m geniliktedir. Ana kaya olarak tabir edilen Riyolitik dom ve iddetli silika ve pirit alterasyonuna uram kayalar havzann gneydou tarafn oluturur. Kuzey-gney ve kuzeydou dorultulu sin-volkanik faylar ise bat ve kuzey snrlar olutururlar. Maden yatann slfit zonu lens eklinde 70 m kalnlkta, 100 m genilikte ve 320 m dorultuludur. Bu zonda masif-brelemi, baz metalce zengin, slfit mineralleri ve pirit bulunmaktadr. Bu slfitler derin bozuma, szlme ve ikincil zenginleme etkenlerinden gemilerdir. Maden yatanda grlen dk bakr tenrnden yksek bakr tenrne doru zonlama, birincil zonlama ve daha sonraki ikincil zenginlemeye balanabilir.

Slfitler minerolojileri ve bakr tenrlerine gre iki ayr zonda incelenebilir. Maden yatann yksek tenrl (>5% Cu) lens eklindeki zonlar yatan tabann oluturmaktadr. Bu zonunun stnde ve ksmen de evreleyen daha dk tenrl malzeme bulunmaktadr. Bu iki farkl tenr zonlar arasndaki snr dzensiz ve birka metrelik bir gei zonudur. Yksek tenrl lenslerin en by 5-20 m kalnlkta, 90mye kadar varan genilikte ve 300m uzunluktadr.

Yksek tenrl masif slfitlerin minerolojisinde bakr slfitler ile birlikte pirit (FeS2), markazit (FeS2) ve gang mineraller (kuvars ve barit), lokal olarak da sfalerit (ZnS) bulunmaktadr. En yaygn bakr slfit mineralleri kovellit (CuS), kalkopirit (CuFeS2) ve ikinci derecede kalkosit (Cu2S) ve digenitlerdir (Cu

9S

5). Tenantitin (Cu, Fe)12 As4S13 lokal izleri ve yar amorf bakr-arsenik

slfit faz da gzlenmektedir.

Dk tenrl slfit mineralleme zonu, ince kristalli slfit kayann iinde korunmu, kaln taneli volkanoklastik yap gstermektedir. Bu brelerin ortak zellikleri gzenekli ve boluklu olmalardr. Piritler bozulmam ama geriye kalan bakrn ou ikincil slfitler eklindedir. Bu dk tenrl zon dierine gre daha fazla sfalerit ve galena ierir. Masif slfitlerin hemen altnda feslik tfler ierisinde 1 ile 15 m kalnlnda devamllk arz etmeyen damarl bir zonu olumutur. Bu zon pirit ve az miktarda kalkopirit ve kalkosit-kovelit iermektedir. Damarlar evreleyen tflerde youn derecede kaolinit alterasyonu grlmektedir.

13

Slfit zonu zerinde oksitlenmi gossan zonu bulunmaktadr. Bu gossan malzemesi ana kayann doal bozumas ve li prosesleri sonucu olumutur. Gossan ikincil kurun, barit ve az miktarda ince taneli serbest altn ve plumbojarosite ierir. Bu zon alt ksma ayrlabilir: limonitik gossan, gri (baritik) gossan bre, ana kaya gossan, gossanms tavan kaya sedimanlar ve rt gossan. Farkl gossan tipleri arasndaki snrlar genellikle geilidir.

Limonitik gossan, gossan malzemesinin % 45ini oluturur. Bu zon slfit yap zerinde bir manto oluturur ve slfit yapnn bozumas ile olutuu sylenebilir. Limonitik zon pasl kahverengi, ince taneli, kilce zengin ve kaya paralar iermektedir.

Gri gossan maden yatann gney ucunda olumu olup, 5 ile 15 m arasnda deien kalnlyla dierlerine gre daha fazla sreklilik arz etmektedir. Maden yatann merkezinde ve kuzey kesiminde limonitik gossan ile i ie gemi kk lensler halinde grlmektedir. Gri gossan sarms kahverengi-ak gri renklerinde, kumlu bir yapya sahip olup, demir ierii eksiktir. nemli oranda barit ierdiinden zgl ktlesi dier gossan tiplerinden fazladr. Altn ve gm ierii genellikle yksektir. Gri gossann maden yatann barit ve sfalerit blmlerinin bozumas sonucu olutuu sylenebilir. Gossan brei genellikle maden yatann ortasnda limonitik gossan ile ana kaya arasnda bulunmaktadr. Parlak pasl krmz renkte olup, youn miktarda hematitik, silisli ana kaya paralar ierir. Silisli kaya paralar gtit matriks ierisindedir. Bre gossan devamllk arz etmemekte ve limonitik gossan ile ana kaya gossan arasnda geilidir. Dzensiz altn tenr dalm vardr. Yksek tenrl ksmlarda 20 g/t grlmektedir. Ana kaya gossan, silisli, piritik anakayann bozumas ile olumutur. Bu zonda iki ksm bulunmaktadr. Birinci ksm ana kayann yerinde bozumu ksm, ikinci ksm ise ana kayaya bitiik olup slfitik ve limonitik gossan zonlarnn st ucuna kadar uzanan talusdur. Bu gossan birimi slfit yatana bitiik silisli anakaya boyuncu devamllk arz etmektedir. Ortalama altn tenr genellikle 0,5 g/tdan azdr. Tavan kaya sedimanter kayalar ve lapili tfler limonitik ve gri gossan zonlar zerinde veya ierisinde olduklarnda genellikle ok pasldrlar. Tavan kayann gossanms ksmlar, devamllk arz etmemesine ramen, sk sk 1,0 g/tdan fazla altn ierir. Gossann yzeylendii alanlarda oluturduu rt gossann ekonomik altn ierii vardr. rt gossan kilce zengin olup tavan ve tabana ait byk kaya paralar iermektedir. (Artvin-Cerattepe Bakr Madeni letme Projesi, Mart 2013)

2.2.2. Yama Stabilitesi

Artvin ili ve yakn evresindeki heyelan varln belirlemek amacyla 2004 ylnda Prof. V. Doyuran tarafndan kapsaml bir alma yaplmtr. Bu

14

almalar srasnda proje alan ve evresinde hem eski hem de yeni ev hareketleri gzlenmitir. Cerattepe ve Hatipolu mevkiinde kavisli kayma yzeylerinin eski heyelanlarnn kalntlar olduu dnlmektedir. anak grnml kayma yzeylerinin olduu blgeler youn kozalak aalar ile kaplanmtr. En az 40-50 yandaki yal aalarn gvdeleri dik iken daha gen olan aalarn gvdeleri eimin yukar ynne doru eik durumdadr. Bu, devam eden yzey aklarn gstermektedir. Yzey akna ek olarak blgede hem rotasyonel hem de yknt ve kaya dmeleri yaygn olarak vardr.

alma sahas volkano-sedimentar birimlerle karakterize edilebilir. Bazik volkanikler en ok Cerattepe ve evresindedir. Bu volkaniklerin bir blm ince dokulu, bozumu toprak profilleri oluturmutur. Bu topraklarn makaslama kuvvetleri dktr. Bu yzden yksek yal dnemlerde heyelan olumasna yol aabilirler. oruh formasyonunda eskiden byk kaymalar meydana gelmi ve kayan ykntlar byk bir alana dalarak yerli kayann zerini kapatmtr. Bu yknt birikintileri daha yakn zamanlarda gereklemi olan rotasyonel kaymalar ve aklarda rol oynamtr. Yknt malzemesinin kalnl 1 ila 10 m arasnda deimektedir. Heyelan topann birikintileri 6 ile 25 derecelik eim gsteren ev duyarszlklarnn yksek olduu arazileri oluturmaktadr.

Eski heyelanlarn ba ksmlar (ta) youn kozalak aalar ile kaplandndan durayl hale gelmitir. Ancak kaymalarn topuk ksmlar s ve/veya orta dereceli rotasyonel kaymalar ve ak eklindeki ev hareketleri ile karakterize edilmekte olduundan durayl deildirler. Topuk ksmlarnda yzey ve yer alt suyu olumutur. (Kaynaklar, membalar). Drenaj iyi olmadndan yknt malzemesi suya doygun olarak kalmamaktadr. Bunun aktif ev hareketlerinin ana nedeni olduuna inanlmaktadr. Bu blgeler heyelan iin en hassas blgelerdir. Eski heyelanlarn alt ksmlarnda daha yeni heyelanlar ve ev hareketleri gzlenmitir.

MTA tarafndan hazrlanan Aralk 1998 tarihli Artvin linin evre Jeolojisi ve Maden Kaynaklar raporuna gre blge heyelan asndan riskli bir blgedir. Maden almas srasnda yaplacak patlatmalarn bu heyelanlar tetiklemesi sz konusudur.

2.2.3. Depremsellik

Artvin ili deprem haritasna gre Artvin il merkezi ile avat Ardanu ve Yusufeli ileleri 3. derece, Hopa, Arhavi, Borka ve Murgul ileleri ise 4. derece deprem blgesi iinde kalmaktadr (ekil 6).

15

ekil 6: Artvin li Deprem Haritas.

2.3. Su Kaynaklar

2.3.1. Yzeysel Sular

Artvinin en byk akarsuyu olan oruh Nehri, Mescit Dalarndan kaynan alarak, Bayburtu getikten sonra Yusufeli ilesinin Yokulu ky mevkiinde il snrna girer. Su kavuumu denilen yerde Oltu suyu ile birleir. Yusufeli yaknlarnda Barhal deresiyle birleen oruh Nehri kuzeybat ynne girer. Artvin yaknlarnda Orta ky suyunu, Borkada Murgul suyunu- kale suyunu ve Kaynarca suyunu alarak Muratl kyn geerek, Batumun gneybatsnda Karadenize dklr. oruh Nehrinin uzunluu 431 km olup, 354 kmsi Artvin ili snrlar ierisindedir.

Artvinde pek ok su kayna bulunmaktadr. zellikle maden sahas civarnda pek ok kaynak mevcut olup, bu kaynaklardan ayn zamanda Artvin ilinin ime suyu salanmaktadr.

2.3.2. Sahann Hidrojeolojik zellikleri

alma alannda bulunan kayalar atlakllk derecesine ve bozuma derinliine gre deiik miktarlarda yeralt suyu ihtiva etmektedir. Kuvaterner alvyon birimi dnda genel olarak sahadaki tm birimlerin porozitesi ve hidrolik iletkenlii bu birimleri blgesel akiferler olarak tanmlamak iin olduka snrldr. Fakat alma alannda suyu tayan birim tanmlanabilmektedir:

16

1. S akifer, volkanik, sokulum ve sedimanter kayalarn bozunmu, atlakl 30-40 mlik ksmlar,

2. Derin akifer, 30-40 m atlakl, bozunmu zonun altnda yer alt suyunun s akifere gre daha yava hareket ettii birimler,

3. Alvyon, oruh Nehri boyunca gzlenen sk tutturulmam alvyon kelleri.

nceki hidrojeolojik almalar srasnda, yeralt suyu gzlemleri ounlukla kaynaklardan, gzlem kuyusuna dntrlen aratrma sondajlarndan ve zel olarak alan gzlem kuyularndan gerekletirilmitir.

Bu gzlemler cevher alannda yer alt suyunun 80-90 m, ana kayada ise 5-10 m derinlikte olduunu gstermektedir. Cevher alanndaki derin su seviyeleri yksek hidrolik iletkenlie sahip gossan birimi ve cevherin evreleyen dikey faylar ile ilikilidir. Kristal yapl ana kaya gossana gre dk hidrolik iletkenlie sahip olduu iin, yer alt suyu seviyelerinde daha s derinliktedir.

alma alannda yer alt suyu akm maden sahasnn iinde bulunduu beslenim alanndan geici dere yataklar, oruh Nehri, Hatilla Deresi ve Gavut Deresini kapsayan drenaj sistemine dorudur. Cevher alanndaki yer alt suyu seviyeleri akmn Fabrika Deresine doru olduunu gstermektedir. Yatay hidrolik eim, beslenim alannn dou ve gneyinde daha kkken (rnein:0.3), beslenim alannn batsnda ve kuzeyinde daha yksek hidrolik eimler gzlenmektedir (rnein:0.6). Doudaki dk hidrolik eimler evresine gre daha yksek hidrolik iletkenlii olan Artvin Formasyonunda gzlenmektedir. Aratrma sondajlar srasnda deiik birimler iin bulunan deerler, her birim iin on kat ya da daha fazla aralkta deiiklik gstermektedir. Bu durum sahadaki birimlerin atlaklanma ve bozumadan kaynaklanan heterojen yapsn gstermektedir.

2.4. Arazi Kullanm

Artvin ilinin yzlm 743.600 ha. olup, Trkiye yzlmnn % 1inden azdr. Mevcut arazinin % 26,16s olan 196.509 ha kltr d arazi, % 51,91i olan 439.803 ha orman arazisi ve 164.733 ha kltr arazisidir.

Arazi dalmna bakldnda ilin yardan fazlas ormanlarla kapldr. l yzlmnn % 59u orman, %19u kltr d araziler, % 8,2u tarm arazileri, % 13,8i de ayr-mera arazilerinden olumaktadr. l yzlmnn yalnzca % 8,2si tarm arazisidir. Bunun da byk blm engebeli ve paral arazi yapsndadr. Bu ynleriyle nemli bir dezavantaja sahip olmasna karn yine yzlmnn % 13,8i mera alanlar ile kapl olup meralar son derece verimli ve kalitelidir.

17

lde eitli tarm uygulamas yaplan arazi 89.659 hektar tutmakta ve % 12,1lik bir oran tekil etmektedir Bu arazilerin il yzlmnn 56,0sn tekil eden 44.486 hektarlk ksm kuru tarma ayrlmtr. Sulanan araziler 16.375 hektar ile % 2,2lik bir orana sahiptir. 8.852 hektar tutan ba ve baheler %1,2lik bir oran tekil etmektedir. ay zeytin ve fndk alanlar olarak ilin % 2,7sini oluturmaktadr. (Artvin l evre Durum Raporu, 2011)

Resim 1: Artvinden grnm

2.5. Doa Koruma ve Biyolojik eitlilik

2.5.1. Toprak zellikleri

Sz konusu proje sahasnn tamamna yakn orman alan ierisinde kalmaktadr. Byk toprak grubu kahverengi orman topraklar niteliinde olan alann eimi % 0-2 arasnda deimektedir. Toprak derinlii ise 50-20 cm arasndadr. Sahann en nemli problemleri eim ve erozyon zarar ile toprak yetersizliidir. Toporafya genelde kuzey, kuzeydou ve gneydou ynlerine bakan dik 15-25 derecelik (%42) ve 25-35 derecelik (%30) evlerde karakterize edilebilir. ev duyarszlklar genelde 6 ila 25 derecelik eimli evlerde grlmektedir. Belirgin iklimsel zellikler yksek miktarda ya, yumuak klar ve yksek bal nemliliktir. Yalar yl boyunca dzgn dalmldr ve yksek kotlarda nemli miktarlarda kar birikmesi olur.

18

2.5.2. Orman Alanlar

Sz konusu proje sahas ile ilgili olarak Artvin Orman Blge Mdrlnden edinilen ED nceleme ve Deerlendirme Formu ve 1/25.000 lekli Mecere haritas verilmitir. Buna gre; izin istenilen 31,8 hektar alann tamam orman saylan alanlar zerindedir. Alann iletme ekli retim fonksiyonlu olup mevcut aa cinsleri ladin, saram, gknar, kayndr. Sz konusu projenin tamamna yakn orman arazisi niteliindedir. Yeralt retim yntemiyle bakr retimi projesine gre yeralt maden iletmesi nedeniyle 50.300 adet aa kesilecektir.

2.5.3. Milli Parklar ve Turizm Merkezleri

Artvin-Hatila Vadisi Milli Park;

oruh nehrinin ana kollarndan birisi olan Hatila Vadisi ve birok yan derelerini iermektedir. Hatila Vadisinin genel karakteri; V tipi, dar tabanl, gen vadi zelliindedir. Vadi boyunca litolojik farkllklardan kaynaklanan eim krklar ortaya kmtr. Bu eim krklar akarsuda elalelerin oluumunu salamtr. Vadi yatann derine anmasnn, yana doru almnda daha kuvvetli olmasndan dolay vadi yamalarnn eimi % 80 hatta baz kesimlerde % 100e ulamtr. Yamalarn gerek fiziksel paralanma ve ktle hareketleri gerekse yan dere ve heyelanlarla ilenmesi sonucu vadide, ok hain bir topografya ortaya kmtr. Bu topografya, vadinin orta kesimlerinde kanyon ve boaz oluumunu salamtr.

Resim 2: Hatila Vadisi

19

Vadinin orta ve yukar aznda ok zengin ve youn olan vejetatif rt; bnyesinde ok eitli bitki trlerini barndrmaktadr. Bu trler ierisinde dikkati eken belirgin zellik bitki rts aa vadide genel olarak Akdeniz iklim karakterini yanstmasdr. Hatila Vadisi zengin bir fauna da iermektedir. Hatila Vadisinin gerek ilgin jeolojik ve jeomorfolojik yaps ve gerekse zgn bitki topluluklar yreye lkemizde nadir rastlanan bir alan zellii vermektedir.

Artvin Kafkasr Turizm Merkezi;

am ormanlar ile kapl olan bu mesire yerinin Artvin il merkezine uzakl 8 kmdir. Burada her yl Haziran aynda Kafkasr Festivali dzenlenmektir. Bu festivalde; geleneksel boa greleri ve karakucak greleri yaplmaktadr.

Resim 3: Artvin Kafkasr Yaylas

3. CERATTEPE MADEN SAHASI

3.1. Cevherleme

Artvin ili, Cerattepe bakr-altn-gm-cva cevherleme sahasnda temeli dasitik kayalar oluturur. Yrede yzeyleyen en yal birim iyi tabakalanm aknt tfleridir. Bunlar riyolitik kayalar keser ve bununla ilikili volkanoklastikler tflerin zerine gelirler. Bu dasitik ve riyolitk kayalar masif slfid mineralizasyonuna kadar olan taban oluturur. Mineralizasyonun tavan kayalarn ise gri lapilli tfler, amurtalar, kumtalar, krmz kiltalar ve pelajik kireta mercekleri oluturur. Tavan kayalarn bazaltik kayalar keser.

20

Yatak KD-GB uzanml, 1000 m uzunluunda x 150 m geniliinde, kenarlar faylarla snrlanm, volkanizmayla yat graben ekilli, kelme havzas zellii sergiler. kelme havzasnn GD kesiminde yer alan kayalar riyolitik karakterdedir. Bunlarda youn silisleme ve pirit damarcklar grlr. Cevherleme riyolitik dom yamalarnda yer alr (ridge rock).

Slfidli Zon

Slfidli cevherleme merceksi ekilli, 70 metreyi bulan kalnlk, 100 metre genilik ve 320 metre uzunluk sunar. Orta sertlikteki masif slfid bakr cevheri okside altn zonunun altnda yer alr. Masiften breie kadar deien baz metalce zengin piritik oluumdur. Youn olarak bozuma, asit ykanma ve ikincil zenginlemeye uramtr, Masif slfid zonu altnda, genellikle felsik tf iinde as yapda damarcklardan oluan beslenme kanalcklar bulunur ve devamllklar 15 metreye ulaabilir. Bunlar pirit, az miktarda kalkopirit vekalkosin-kovellin ierir. Felsik tfler ise kaolinlemeye kadar altere olabilmektedir.

Bakr slfid zonu nemli miktarda altn ve gm ierir. Bakr slfid mineralleri okluuna gre sralandnda; kalkopirit (CuFeS2), kalkosin (Cu2S), kovellin (CuS), enarjit (Cu

3(As,Sb)S4), bornit (Cu5FeS4) ve tetrahedrit

(Cu10(Fe,Zn)2Sb4S13) minerallerinden ibarettir. Yatan baz blmleri nemli miktarda inko ve kurun ihtiva eder. Gang minerali balca barittir. Yksek arsenik ve antimuan olgusu enarjit ve tetrahedrit minerallerine balanabilir.

Oksidli Zonlar

Altn-gm oksid zonu genellikle slfid zonunun zerinde ve yanlarnda yer alr. Oksid zonu doal bozunma ve ykanma olaylar sonucunda oluan rndr, ikincil kurun, barit, az miktarda ince taneli serbest altn, jarosit (KFe

3+

3(OH)

6(SO4)2) ve plumbojarosit (PbFe6(SO4)4(OH)12) ihtiva eder.

Oksidli zon; limonitic, baritik, breik, ridge rock, az okside tavan sedimentleri ve okside rt olmak zere ayrlmasna ramen snrlar geilidir.

Oksidli Limonitik Zon

Okside malzeme % 45ini oluturur. Slfidli zonun bozuma rn olarak deerlendirilen oksidli limonitic zon sfidli gvdeyi rter. Bu zon kzl kahve renkli, ince taneli, kilce zengindir ve nadiren kaya paralar bulundurur.

Oksidli Baritik Zon

Genellikle yatan gney kesimlerinde, devamllk gsteren seviye 5-15 metre kalnlktadr. Gri oksidli zon olarakta ifade edilen bu zon, orta ve kuzey kesimlerde, limonitik oksidli zon ile geilidir. Bilindii gibi limonitik zon iinde kk baritik zonlar bulunmaktadr. Oksidli baritik zonun rengi esmerden ak

21

griye kadar deiir. Kumsu karakterde ve demir ierii azdr. nemli miktarda barit ierir. Altn ve gm ierii yksektir.

Oksidli Breik Zon

Yatan merkezi kesiminde, genel olarak limonitik okside zon ile ridge rock arasnda oluur. Parlak kzl-krmz renkli olup ridge rocka ait youn hematitik silisifiye malzeme ihtiva eder. Silislemi malzeme gtitle imentolanmtr. Bu zonun devamll yoktur. Limonitic zon ile altndaki ridge rock arasnda geilidir. 20 g/ta kadar varan dzensiz altn dalmlar sunar.

Oksidli Ridge Rock Zonu

Srtlar oluturan sililemi, piritli kayalarn (ridge rock) bozumasyla oluur. Bu zon greceli olarak ridge rock ve slfidli yatak boyunca devam eder. Ortalama altn ierii 0,5 g/tdan kktr.

Az Oksidli Tavan Sedimentleri ve Lapilli Tfler Zonu

Genellikle kzl renkli olup limonitik ve baritli zonlar zerler ve onlarn bloklarn ihtiva eder. Devamllklar yoktur. Genellikle 1 g/tdan fazla altn ierir.

Oksidli rt Zonu

Yzeye kadar uzanan okside zondan kaynaklanan rt birimi ekonomik altn iermektedir. Kilce zengin oksidli rt ayrca tavan ve taban kaya paralar ihtiva eder.

Genel olarak oksidli zon cevherlemesi yumuak ve zayf kristallenmitir. Slfidli bakr zonu stnde yer alr. Az miktarda barit, kuvars, gtit, plumbojarosit, pirit ve kalkopirit minerallerinden oluur. Slfid mineralleri hacimce % 1den azdr.

Oksidli zon esas olarak demirce zengin (limonit), daha az oranda silisli, killi malzemeden oluur. Alm kuyularda grlen birimlerin nemli blm pekimemitir. Bazen 20-30 cm boyutlu kaya paralarna rastlanr.

Altn taneleri 1-25 mikron boyutundadr. Gm ise altn-gm alam, arjentojarosit AgFe

3(SO4)2(OH)6, Ag-Bi-Sb slfid, anglesit (PbSO4) iinde

eser miktarda Ag-Fe slfid, Pb- Fe-Sb slfid ve Hg slfid mineralleri halinde bulunur. Bunlarn boyutlar 15 mikrondan kktr. Cva sulfid (HgS) halinde gzlenir ve iinde az miktarda gm kapanml demir oksit ierir.

Cevherlemenin rezervi, 506 adet sondaja ait verilerin Micromine bilgisayar programnda deerlendirilmesi sonucunda hesaplanmtr. (Slfidli zonda younluk 4,1 g/cm3, oksidli zonda younluk 2,5 g/cm3 alnmtr.)

22

Rezerv (ton) Tenr Cut-off

Bat Slfidli Zon Bakr: 6. 443. 000 4,28 % 0,583 %

Bat Slfidli Zon Kurun: 0,32 %

Bat Slfidli Zon inko: 1,37 %

Bat Slfidli Zon Altn: 1,17 g/t

Bat Slfidli Zon Gm: 27,2 g/t

Bat Slfidli Zon Cva: 8 413 g/t

Bat Oksidli Zon altn: 2. 445. 000 3,92 g/t 0.5 g/t

Bat Oksidli Zon Gm: 138.6 g/t

Bat Oksidli Zon Cva: 61 610 g/t

Bat Oksidli Zon Bakr: 0,11 %

Bat Oksidli Zon kurun: 1,68 %

Bat Oksidli Zon inko: -

Dou Slfidli Zon Bakr: 1. 356. 000 3.08 % 0,583 %

Dou Slfidli Zon Kurun: 0,14 %

Dou Slfidli Zon inko: 0,25 %

Dou Slfidli Zon Altn: 1.08 g/t

Dou Slfidli Zon Gm: 18 g/t

Dou Slfidli Zon Cva: 3 250 g/t

Genel Oksidli Zon Altn: 9. 115. 000 3,58 g/t 0,5 g/t

Genel Oksidli Zon Gm: 114,46 g/t

Genel Oksidli Zon Cva: 4 673 g/t

Genel Oksidli Zon Bakr: 0,19 %

Genel Oksidli Zon Kurun: 1,38 %

Genel Oksidli Zon inko: -

Toplam Slfidli Cevher: 7. 799. 000 ton, 4 % Cu, 1,15 g/t Au, 25,4 g/t Ag

Toplam Oksidli Cevher: 9. 115. 000 ton, 3,58 g/t Au, 114,46 g/t Ag

Genel toplam: 16. 914. 000 ton

23

3.2. Sahayla lgili Mevcut Durum

Artvin ili, Merkez ilesi Cerattepe mevkiinde bulunan bakr madeni sahasndan ZALTIN NAAT TCARET VE SANAY A.. tarafndan bakr madeninin retilmesi ve Murgul ilesinde bulunan ET Bakr A..ye ait flotasyon tesisine gnderilerek zenginletirilmesi planlanm ve buna gre ED Raporu hazrlanmtr.

Rapora gre; bakr madeni kapal ocak olarak iletileceinden, srlen galerilerin pskrtme beton (Shotcrete) ile kaplanmas gerekmektedir. Bu sebeple proje kapsamnda 480.000 ton/yl kapasiteli krma eleme tesisi kurulacak ve Artvin Merkezde bulunan mevcut beton santralinden hazr beton temin edilecektir. Bakr maden oca kapal olarak iletilecek olup, ocak Karadeniz kysndaki Hopa Limannn yaklak olarak 65 km gneyinde, Artvin ehir merkezinin ku uuu yaklak olarak 4 km gneybatsnda yer almaktadr. Proje sahasnn toporafik kotu 1.700 m civarlarnda olup ok engebeli bir arazi yapsna sahiptir.

Cerattepe Bakr Madeni Projesinin amac bakr cevherinin yer altndan karlmasdr. Bu nedenle yer alt madencilii yntemleri kullanlarak galeriler alacaktr. Galerilerin alarak madene ulalmas iin yaplan kazlar srasnda aa kacak pasa, ar yata srklenmesi mmkn olmayacak ekilde, uygun olan yerlere depo edilecektir. 3282533 Eriim Numaral, 201200222 numaral maden sahasnn 4406,25 hektarlk toplam ruhsat alannn 31,8 hektarlk ksmnda faaliyet gsterilecektir. Konuyla ilgili olarak iki firma arasnda rdevans szlemesi yaplmtr. Projenin sresi, ilk iki yl hazrlk ve n alma olmak zere toplamda 14 yl olarak alnmtr. letilebilir rezerv ve yllk retim miktarna gre projenin sresi belirlenmitir. Bu sre sonunda ekonomik alma imknlarnn salanmas halinde temdit talebinde bulunulacaktr. Yllk tvanan cevher retimi,500.000 ton olarak planlanmtr. Ocakta cevherlemenin durumuna gre yer alt ocak iletmecilii olarak, ylda 10 ay, ayda 30 gn ve gnde 16 saatlik alma dzeninde ngrlen kapasitenin karlanmas salanacaktr. retim aamasnda 183 kii alacaktr. denilmektedir.

Yllk retimProgram BAKIR RETM (ton)

2015 500,000 2016 500,000 2017 500,000 2018 500,000 2019 500,000 2020 500,000 2021 500,000 2022 500,000 2023 500,000 2024 500,000 2025 500,000 2026 500,000 TOPLAM 6,000,000

24

Ayrca ED Raporunda Yer alt madencilik yntemleriyle retilecek tvenan cevher, kamyonlar ile Murgul flotasyon tesisine nakledilecek ve burada kurulu bulunan tesiste zenginletirilecektir. Yeralt galeri ilerlemelerinde ve kat aras retimde delme patlatma ile retim yaplacaktr. Yer altna srlen galeriler iin kullanlacak pskrtme betonun retimi iin yer stnde krma eleme tesisi, personelin ihtiyalarnn karlanmas iin ise antiye sahas kurulacaktr.

Cerattepe Bakr Madeninde yeraltndan kartlan cevher ocak aznda (karoda) stoklanmayacak, ocak aznda ina edilecek olan ykleme sahasndan kamyonlara yklenerek flotasyon ve zenginletirme ilemi iin ET BAKIR A..ye ait Murgul Bakr letmesine sevk edilecektir.

Ykleme sahas, sevkiyatn aksamas ihtimaline karlk iki gnlk retimi alacak byklkte (4-5 bin ton) 20m.x 50m. ebatlarnda hazrlanacak, tabana kil serilecek araya mebran konularak tekrar kil ile kaplanp sktrlmak suretiyle geirimsizlii salanm olacaktr.

Cerattepe Bakr Madeni planlamas; bakr cevherinin yeralt iletme yntemi ile retilmesi ve Etibakr A..ye ait Murguldaki flotasyon tesisine tanmas ve orada zenginletirilmesi eklindedir. Bu nedenle Cerattepeden kartlan cevher tvenan olarak Cerattepe/Zeytinlik/Artvin Kprba/Borka/Murgul Damar Tesis (97 km.) gzergah kullanlarak sevk edilecektir. denilmektedir.

Ancak, ZALTIN NAAT TCARET VE SANAY A.. 12.05.2014 tarihinde ayn ruhsat sahas iinde CERATTEPE MADEN SAHASI AIK LETME ad ile bu kez altn iletilmesi konusunda Artvin Valiliine mracaat ederek proje tantm dosyas sunmutur. Bu bavuru sonucunda ak iletme konusunda ED Gereklidir karar verilmitir. Karar ile birlikte 09.06.2014 tarihinde yeni bir mracaatta bulunmu ve CERATTEPE MADEN SAHASI AIK LETME ED BAVURU DOSYASI ile mevcut altn madeninin ak iletme yntemiyle retileceini bildirmitir. Sz konusu projeye ilikin, halk proje hakknda bilgilendirmek, gr ve nerilerini almak amacyla ED Ynetmeliinin 9. maddesi gereince 10/07/2014 tarihinde Halkn Katlm Toplants planlanm ancak toplant gerekletirilememitir. Buna karn Halkn Katlm Toplants yaplmamasna ramen kapsam belirleme ve zel format alnm ve 28.08.2014 tarihinde ED Raporu hazrlanmtr. ED Raporunun 180. sayfasnda bu durum Halkn katlm toplants, yre halknn projeye kar tepkilerinden ve toplantya katlp bilgi almak istememelerinden dolay gerekletirilememitir eklinde ak ak ifade edilmitir.

Ak ocak madencilii; yeraltnda bulunduu saptanm ya da mostra vermi madenin ekonomik olarak, yeraltna inilmeden zerindeki rt tabakasnn kaldrlarak kazanlmas ilemini anlatan madencilik yntemidir. Ak ocak iletmecilii, iletilmesi ekonomik olarak uygun bulunan maden yataklarnn, mostra verenlerinin dorudan kazlarak retilmesi ya da zerini kaplayan

25

rt tabakasnn alnarak almas ve sonrasnda cevherin retilmesi eklinde yaplan iletme yntemi olarak tanmlanmaktadr.

Maden ocana en yakn yerleim yerleri; proje alannn gneydousunda ku uuu yaklak 1250 m mesafede bulunan Sokran Mah. proje alannn kuzeybatsnda ku uuu yaklak 1500 m mesafede bulunan Dibek Mah. ve proje alannn kuzeydounda ku uuu yaklak 1000 m mesafede Mezra Mah. dir. Ruhsat sahasnn yaklak 700 m, proje sahasnn yaklak 1,5 km kuzeybatsnda Hatila Vadisi Milli Park yer almaktadr. Kafkasr turizm merkezi de iletme sahasna ok yakndr. Ayrca proje kapsamnda yaplmas planlanan ak maden oca sahasnn yaklak 550 m batsnda D tipi (Kent Orman) bulunmaktadr.

Proje kapsamnda 498.371 m2 (49,83 ha) byklnde alana altn oca, 118.490 m2 (11,84 ha) byklnde alana cevher stok alan ve 260.633 m2 (26,06 ha) byklnde alana ise tumba sahas yaplmas planlanmaktadr.

Projedeki cevher ve kaz miktarlar:

CEVHER = 2.373.783 m3

DEKAPAJ = 3.539.217 m3

TOPLAM KAZI = 5.913.000 m3 olacaktr. Proje kapsamnda arazi hazrlk ve retim aamalarnda toplam 32 personel almas planlanmaktadr.

Altn Rezerv Bilgileri:

Rezerv (ton) Tenr Cut-off

Bat Slfidli Zon Altn 75.383,100 1,17 g/t

Bat Oksidli Zon Altn 2.445.000 3,92 g/t 0.5 g/t

Dou Slfidli Zon Altn 14.644,800 1.08 g/t

Genel Oksidli ZonAltn 9.115.000 3,58 g/t 0,5 g/t

Toplam Slfidli Cevher 7.799.000 1,15 g/t

Toplam Oksidli Cevher 9.115.000 3,58 g/t

Genel toplam 16.914.000

Artvin-Cerattepedeki cevherleme, koni biiminde bir yap olup, stte yksek tenrl altn, alt ksmnda ise yine yksek tenrl bakr rezervi bulunmaktadr. nce yeralt retim yntemiyle bakr retmek isteyen firma, daha sonra st zonda bulunan altn madenini de retme karar almtr. Burada retilecek altnn, Murgul-Damardaki Eti Bakr A.ye ait tesislerde siyanr lii yntemiyle zenginletirilmesi planlanmtr. Buna ynelik almalar balam

26

ancak Murgul halknn ve bakr madeni iilerinin youn tepkisi nedeniyle Eyll 2014 tarihinde firma bu projeden vazgetiini aklamtr.

3.3. Hukuki Durum

Uzun yllar MTA, Cominco ve NMET firmas tarafndan arama ruhsat ile maden aramalarna konu olan Artvin - Cerattepe maden sahas, ruhsat hukuku asndan Maden leri Genel Mdrlne devredilmitir. Sz konusu saha, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Maden leri Genel Mdrl tarafndan ihaleye karlmtr. 17 ubat 2012 tarihinde yaplan ihaleyi 97 milyon 638 bin TL teklif veren zaltn Holding kazanmtr. zaltna en yakn teklifi 95 milyon 723 bin TL ile Eti Bakr A. (Cengiz naat A.) vermitir.

4. DEERLENDRME

Artvin-Cerattepe sahas; bata, altn ve bakr olmak zere gm, inko vb. madenler asndan hem rezerv hem de tenr olarak olduka zengindir. Sahada ok uzun yllardr yaplan maden aramalarnn ardndan rezervi belirlenen madenlerin retimi iin almalar balatlmtr. zel sektr tarafndan yaplmas dnlen bu almalar, yre halknn itirazlar ile karlamtr. Yaam alanlarnn geri dnlemez bir ekilde bozulacan ve ciddi tehlikeler oluacan ne srenler, bu almalara hukuki ve fiili olarak mdahale etmektedir.

letme ruhsatna sahip zaltn irketi, yeralt iletme yntemiyle bakr madeni reteceini ve retilen madenin kamyonlarla Murgul ilesine nakledileceini bildirmitir. Daha sonra ayn ruhsat sahas iinde st zondaki altn madeninin ak iletme yntemiyle retilecei konusunda mracaatta bulunmutur.

Yeralt iletmesi iin 31.8 hektar alann kullanlaca belirtilirken son deiiklikle Proje kapsamnda 498.371 m2 (49,83 ha) byklnde alana altn oca, 118.490 m2 (11,84 ha) byklnde alana cevher stok alan ve 260.633 m2 (26,06 ha) byklnde alana ise tumba sahas yaplmas planlanmaktadr. denilmektedir. Yeralt iletmesi yaplrken bile 50.000 aa kesilmesi planlanm iken, tamam ormanlk olan bir alanda bu kadar byk bir ak iletme iin ka aacn kesilecei hesaplanmaldr. Ayrca kesilecek aa miktar, yeni ED raporunda belirtilmemitir.

Kafkas niversitesi Artvin Orman Fakltesinin Akademik Genel Kurulunun 18.04.2006 tarihinde toplanarak oybirlii ile ald ve Faklte Gr olarak kabul ettii rapora gre, Cerattepede madencilik faaliyetinin durdurulmasnn kamu yararna uygun olduu belirtilmitir.

Yine Artvin Orman Blge Mdrl, 08.11.2012 tarihinde ED nceleme ve Deerlendirme Formu mracaatnda, yeralt retim yntemiyle retilecek madenin yerst tesisleri iin ormanlk alanda yapaca tahribat nedeniyle olumsuz gr vermitir.

27

Artvin Valilii Mahalli evre Kurulunun 13 ubat 1996 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanan (Karar Says: 1995/4, Karar Tarihi: 10/11/1995) kararna gre;

a) Ak iletme sonucu orman varlnn yok edilmesiyle oluacak erozyon sonucu heyelan ve sel nedeniyle il merkezi bata olmak zere blgenin olumsuz etkilenecei,

b) Kafkasr yresindeki turizm faaliyetlerinin olumsuz etkilenecei,

c) Kaynak sular ve yzeysel sularn kirlenecei,

d) Yaplacak atk barajnda siyanr ve dier tehlikeli atklarn depolanmasnn blge zerinde byk riskler oluturaca gerekesiyle olumsuz gr bildirilmitir.

MTA Genel Mdrlnn 98-21 E numaral proje almasnda, Ceratttepedeki madenin iletilmesi durumunda oluacak yapay titreimlerin (patlatma) bu blgedeki heyelanlar etkilemesi doaldr. gr ile konuya dikkat ekilmitir.

Artvin ilinin su haritas incelendiinde, il merkezinin ime suyunun bir ksmnn maden sahasna yakn blgeden geldii grlmektedir. Ak iletme ve atk havuzlar yaplmas sonucu bu sularn kirlenecei daha nceki raporlarla aka belirtilmitir.

TMMOB Orman Mhendisleri Odas tarafndan grevlendirilen uzmanlarn 13.09.2013 tarihinde verdii raporda pek ok gereke belirtilerek sonuta Sz konusu orman alanlar ve salad saylamaz/llemez evresel hizmetler hibir ksa sreli ekonomik faaliyetler uruna gzden karlmamal, Artvin Cerattepe ve Genya Ormanlarnda Madencilik yaplmamaldr denilmektedir.

ED Raporuna kar alan davada, Rize dare Mahkemesince oluturulan Teknik Bilirkii Kurulunun (ilgili mhendislik disiplinlerinden oluturulmutur) olay yeri kefi sonucu 08.09.2014 tarihinde hazrladklar raporda, ED Raporunun pek ok eksiklik ierdii, belirsizliklerin ok olduu ve eksik bilgilerle hazrland gibi gerekelerle grlerini iletmilerdir.

Rize dare Mahkemesi ve Artvin Asliye Hukuk Mahkemesine ED Olumlu kararna kar evre ve ehircilik Bakanl aleyhine at ptal ve Yrtmenin Durdurulmas talebiyle zel ve tzel 283 kurum, kurulu ve kiinin at dava, maden iletmesine ciddi bir itiraz olduunu da gstermektedir.

Daha nce yargnn iptal ettii bu saha ile ilgili ruhsatlar, yarg kararlar yok saylarak stelik geniletilerek arama ruhsatna dntrlp ilgili Bakanlk tarafndan ihaleye klmtr. Artvin halknn temsilcileri; 2012 yl banda yaplan ihalede, artnamedeki koullarn bir firmay tarif ettiini, sonucun batan belli olduunu kayda geirince o irketin yannda madencilik gemii

28

olmayan ikinci bir irket ihaleye girmi ve arama ruhsat eklinde ihaleyi kazanmtr. irket, hibir arama almas yapmadan 2013 yl banda Bakanla bir iletme projesi sunarak ruhsatn daha nce yargnn iptal ettii iletme ruhsatna dntrmtr. Daha sonra da iletmeye balayabilmek iin ED Raporu hazrlayarak 01 Nisan 2013 tarihinde Bakanla vermi ve sreci balatmtr.

ED dosyasndan anlald zere, ihaleyi alan irket (zaltn A.) aralarnda yaptklar anlama ile rodvans (madeni kiralama) yntemiyle sahay Eti Bakr A. (Cengiz naat A.)ye devretmitir. Ancak, rodvans szlemesi ED Raporuna eklenmedii iin sahann hangi koullarda devredildii bilinmemektedir.

nce bakr madeni retilmesi iin yeralt retim yntemi planlanm, bu durum bile ciddi tartma ve kar klara neden olmu iken daha sonra altn retimi yaplacan ve ak iletme yntemi uygulanacan beyan eden ve buna gre bavuru yapan firmann tutumu ve ciddiyeti ayrca sorgulanmaldr. Daha nce COMNCO ve NMET firmalarnn bavurduu ancak tepkiler nedeniyle vazgetii iletme yntemi uygulanmaya allmaktadr. Gemi yllarda altn retimine gelen tepki zerine bakr retilecek denilerek tepkiler azaltlmaya allmtr. Benzer durumlar imdi de yaanabilecektir.

ED sreci gerei, halk bilgilendirme toplants yaplmak istenmi ancak halkn sert tepkisi sonucu yaplamamtr. Buna ramen sre tamamlanm gibi kararlar verilmitir. ED Raporunda genel bilgiler uzun uzun ve 3-4 kez tekrar edilerek anlatlm ancak tehlike ve riskler konusunda ciddi hibir ey belirtilmemitir.

Su kirlilii, asit kaya drenaj, ormanlk alanlarn kesilerek yok edilmesi ve bunlarn sonular, heyelan ve su basknlar gibi hayati ve blge ile kentin geleceini direkt etkileyecek sorunlar konusunda nasl tedbir alnaca raporda belirtilmemitir.

Bakr retimi iin verilen dosyada, yeralt retimi yaplacak iken 50.300 aacn kesilmesi ngrlmtr. Daha sonra ak iletme iin sunulan projedeki alann hem ok daha geni alan olmas hem de ak iletme ile retim yaplmas durumunda yz binlerce aa kesilmek durumunda kalnacaktr. Bu konuya ED Raporunda hi deinilmemitir.

Artvin iline ime suyu salayan ve blgeye yaan kar ile beslenen kaynak sularnn madencilik faaliyeti ile olumsuz olarak etkilenecei dnlmektedir.

Flora ve fauna olarak ok zel alan olan blgenin bu tr bir kyma uramas ileride telafisi imkansz sonular douracaktr.

retilen bakr madeninin Murgula tanmas iin yaplacak yol gzergah iin de ok sayda aa kesilmesi gerekecektir. Ayrca retilen madenin tanmas

29

da ciddi sorunlar beraberinde getirecektir. Bu etkilerden ve sonulardan ED Raporunda sz edilmemitir.

Son gelimelerle birlikte altnn Murgula gtrlerek zenginletirilmesi (siyanr lii) konusu iptal edilmitir. Murgul halk, byle bir tesisi yrelerinde istememi ve yaptklar eylemlerle firmaya geri adm attrmlardr. Bu durumda, byk bir olaslkla retilecek altn, Cerattepede zenginletirilecektir. Ancak, bu konu ED Raporunda belirtilmemektedir. letme esnasnda ve sonrasnda beklenen olumsuzluklarn zerine, siyanr ve dier atk havuzlarnn sorunlar da eklendiinde belirtilen tehlike ve risklerin ok daha artaca kukusuzdur. Yeralt sularnn ve akarsularn nasl korunaca konusundan hi sz edilmemektedir.

5. SONU

Dnya ekonomisinde yaanan kreselleme srecinde, ok uluslu irketlerin kr paylarn artrmak iin, sermaye ve mal dolamnn nndeki tm engellerin kaldrlmas amalanmtr. Bu gelimeler, sahip olduklar bilgi birikimi, sermaye kaynaklar, ekonomik ve politik gleri sayesinde dizginleri ellerinde tutan gelimi lkelerin lehine olmutur. lkemizde 80li yllardan bu yana izlenen neo-liberal politikalar ile salk, eitim, sosyal gvenlik, evre, madenler, kentler ve tarm alanlar ok byk ykm grm, zelletirme uygulamalar ile bu ulusun diinden trnandan artrarak oluturduu kamu iletmeleri yok pahasna, birou da amac ve kayna belli olmayan yabanclara, kresel sermaye gruplarna ve onlara hizmet eden yerli ibirlikilerine satlmak suretiyle elden karlmtr.

Bu erevede, yatrm yaplmayarak retimden ekilmek zorunda braklan kamu madencilik kurulularmz ile kk yerli iletmeler, son aamada yabanc irketlerin eline gemekte ve kaynaklarmz bu gler tarafndan kullanlmaktadr. inde bulunduumuz dnemde ise, giderek etkisizletirilen MTA, TTK, TK ve ETMADEN gibi kamu madencilik kurulularnda zelletirme almalarnn hzland bilinmektedir.

Tm alanlarda olduu gibi madencilik sektrnde de kamu denetimi gevetilmitir. Bunun sonucunda yasalarda belirtilen denetimler dahi yeterince yaplamamakta, nlemlerin alnp alnmad denetlenememekte ve genel anlamda bir gvensizlik ortam olumaktadr. Meslek Odalar da devre d braklarak, kamusal denetimin gz ard edilmesiyle serbest piyasa mant gerei braknz yapsnlar braknz gesinler dncesi her alanda egemen olmutur.

lkemizin sanayilemesinin emperyalist glerce engellenmesi ve buna bal olarak mamul madde retiminin yeterince gerekletirilememesi, madenlerimizin hammadde olarak ihracna neden olmaktadr. Madenlerimizin

30

ham madde olarak ihra edilmesi ise, yeralt kaynaklarmzn lke ekonomisine katksn engelleyerek bir daha yerine koyamayacamz bu kaynaklarn ak bir smrye sunulmas anlamna gelmektedir.

Pek ok lkede toplumun btn ihtiyalarn karlayacak kadar yeterli kaynak olmadndan, retimde kullanlacak kt kaynaklar konusunda doru bir planlama ve tercih yapmak bir zorunluluk olmaktadr. Yaplan tercihin rasyonel saylabilmesi iin, feda edilen alternatiflerin toplam maliyetlerinin, yaplan tercihten fazla olmamas gerekir. Bu nedenle, tm ekonomik faaliyetlerde olduu gibi, her maden iin alternatifler ortaya konulmal, alternatif maliyet analizleri yaplmal ve bu verilere gre tercihte bulunulmaldr. Yaplacak tercihlerde sosyal maliyetlerin de gzetilmesi gerekmektedir.

Ekonomi, insan gereksinimlerinin giderilmesi ynndeki etkinliklerdir. Politika da bu gereksinimlere konu olan kt kaynaklarn blm, bunun ama, ara ve yntemleridir. Dolaysyla, her ekonomik etkinlik btn insanlar ilgilendirdii gibi politika da btn insanlar iindir. Madencilik de, ekonomik bir faaliyettir ve politik alann iindedir. Buna ramen, uzmanlarmzn bir ksm konuya sekinci bir anlayla yaklamaktadr. Bu konuda kendilerinden bakalarnn gr aklamalarna tepki gstererek, karar alma ve uygulama srelerinde de yalnzca kendilerini yetkin grmektedir. Bilgiye sahip olmak, uzman olmak nemli bir kimlii ifade etmektedir. Ancak bu kimlik, uzman kiinin ayn zamanda bir yurtta ve bir insan kimliine de sahip olduu gereini ortadan kaldrmamaktadr. stelik uzman kimliinin, yurtta kimlii ve insan kimlii ile elimemesi gibi bir zorunluluk bulunmaktadr.

Yerel halkn onayn almam hibir ekonomik faaliyetin kabul edilmesi beklenemez. Madencilik sektrne ilikin alnacak kararlarda da ilgili yre halknn katlm ve onay salanmaldr.

Artvin - Cerattepede bakr retimi yapmak isteyen firma, nce bakr madeni iletmek iin yeralt retim yntemi ile alacan bildirmi, buradan kacak bakr karayolu ile Murgul ilesine tayacan belirtmitir. Daha sonra, bakr madeninin hemen stnde bulunan altn madeni iin ak iletme yntemiyle almak iin mracaat etmitir. Burada karlacak altnn Murgul ilesindeki bakr tesislerinde siyanr ile zenginletirilmesi iin tesis yapmaya balamtr. Murgul halknn ve iilerin tepkileri sonucu bu giriimden vazgemek zorunda kalmtr. Artvin halknn itiraz ve mcadelesi sonucu da Cerattepede ak iletme ile altn retiminden imdilik vazgetiklerini ve yeraltndan karlacak bakr da karayolu yerine teleferik ile Murgula tayacaklarn basn zerinden paylamlardr. Tm bu gelimeler; firmann ciddi bir planlamasnn olmadn, gnlk gelimelere gre tavr aldn ve gvenilir olmadn gstermektedir. Bu tavr deiikliklerinde halkn mcadelesinin nemli etkisi olduu da gz ard edilmemelidir.

31

Ayrca zenginletirmenin nerede yaplaca, malzemenin nasl tanaca, vb. birok belirsizlik varken byle bir tesisin iletilmesi ve ED olumlu karar verilmesi anlalr deildir. Bakr iletmecilii konusunda zenginletirmenin Murgulda yaplaca belirtilmesine karn bu tesis iin ED sreci gerekletirilmemitir. Sanal bir dzlemde yaplan planlama ve bu dorultuda verilen karar hukuki olmamakla birlikte belirsizlikler ile doludur.

Yarg kararlarnn uygulanmas, ekonomik gerekelere dayandrlarak antidemokratik uygulamalarla engellenmemelidir.

Anayasann 56. maddesi Herkes, salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna sahiptir. evreyi gelitirmek, evre saln korumak ve evre kirlenmesini nlemek Devletin ve vatandalarn devidir, 168. maddesi ise Tabii servetler ve kaynaklar Devletin hkm ve tasarrufu altndadr. Bunlarn aranmas ve iletilmesi hakk Devlete aittir demektedir. Bu anlamda, madenlerimizi kamu yararna retmek ve ayn zamanda evreyi korumak kamusal bir sorumluluktur.

Tm bu deerlendirmeler nda; kamu yarar iermeyen, evresel sorunlarn giderilmedii ve yre halknn onaynn alnmad Artvin-Cerattepe blgesinde bu koullarda madencilik faaliyeti yaplmas uygun deildir.

DOAL KAYNAKLARIN GEREK SAHB HALKTIR.

*Bu raporun hazrlanmasnda Artvin Cerattepe Bakr Madeni Projesi ED Raporu kaynak olarak kullanlmtr.

32