Geleneks el ta lyan i i r in in a l lm

ka l p lar n n d na karak yazd

" al ma k Yor ar , Toprak ve lm,

lm Gelecek ve Gz ler i Gz ler in

O lacak" ad l yap t lar y la tan nd .

B i r yand an k i ise l mu tsuz lu u , bu

ya ln z ve gurbet i a i r i Tor ino 'da

b i r o te l odasnda i nt ihara srkledi .

a da ta lyan i i r in in neml i

temsi lc i ler inden Cesare Pavese 1908 'de

Santo St efano Belbo 'da dodu.

1930 ' lar dan 1950 'deki l mne de k

i i r ler i , romanlar ve Amer ikan

yazar lar ndan yapt ev i r i ler le ta lyan

k l tr yaamnda bel i r ley ic i e tk is i o ldu .

Kavram Yaynlar Yeryz airleri 13

Birinci Basm: Eyll 1995 kinci Basm: Aralk 1997

Dizi editr: Ahmet Cemal Kapak: mer lkenciler

ISBN 975 366 064 1

Dizgi: Kavram, Bask: zener Matbaas Trkiye Genel Datm: DADA tel: 249 51 10 /11

Kavram, Kkparmakkap Sok. No: 12 Beyolu - stanbul tel: (0 212) 249 57 79

CESARE PAVESEBtn iirlerinden Semeler

KEMAL ATAKAY

Bedrettin Cmert'in ansna...

NDEKLER

Pavesenin iiri Kemal Atakay 9

Henz Yazlmam Baz iirler Hakknda Cesare Pavese 19

Pavese: Olmak ve Yapmak Italo Calvino 25

ALIMAK YORAR'dan (1936) ATALARGney Denizleri 35 Atalar 39 Manzara I 41 Gece 43 SONRA Buluma 44 Yalnzlk Tutkusu 45 Sabah 47 Yaz 48 Geceye Ait 49 Ac 50Deola'nn Dnceleri 51 Sonra 53 KIRDAK EHR Disiplin 55 almak Yorar 56 ANNE OLMAK Gece Zevkleri 58 Manzara IV 60 Manzara VIII 61

YEL ORMAN syan 62 Yeil Orman 63 Poggio Reale 65 BABA OLMAK Mit 66atlardaki Cennet 67 Yalnlk 68 Baba Olmak 69 Sabah Yldz 71

SEVGSZLK RLER'nden (1934-38) Hznl arap (2) 75 Yaratl 76Deolann Geri Dn 77 Alkanlklar 78 Yaz (1) 79 D 80 Uyuyan Dost 81 Kaytszlk 82 Kskanlk (2) 83 Uyan 84

1931-40 YILLARINDA YAZILMI TEK RLER den Ezgi 87iimdeki ocuk 88 Aylaklk 90 Dn Sonu 92

TOPRAK VE LM (1945-46)"Kzl toprak, kara toprak" 95 "Sen kimsenin asla sylemedii 96 "Sen de bir tepesin" 97 "Yzn tatan yontulmu" 99 "Kan dklen" 100

"Tuzlu sudan ve topraktan 101 "Hep denizden geliyorsun" 103 "Ve o zamanlar biz korkaklar" 105 Topraksn ve lmsn" 106

1946'DA YAZILMI K R Gl kysndaki aalar 109 "Sen de sevgisin" 110

LM GELECEK VE GZLER GZLERN OLACAK (1951)To C. From C. 113In The Morning You AlwaysCome Back 114"Bir kann var, bir soluun 115"lm gelecek ve gzlerigzlerin olacak" 117You, Wind Of March 118Piazza di Spagnadan Geeceim 120"Sabahlar ak geiyor" 121The Night You Slept 122The Cats Will Know 123Last Blues, To Be Read Some Day 125

NOTLAR 127RLERLE LGL NOTLAR 139 KISA YAAMYKS 147 R ADLARI DZN 153 LK DZE DZN 155

PAVESENN R

Biz bir nesneler, olgular, eylemler dnyasnda yayoruz; zaman iinde bir dnyadr bu. Sonu gelmeyen bilind abamz, zgrlmzn gerekleecei coku anna zaman aarak uzanmaktr. Nesneler, olgular, eylemler, zamann geii, btn bunlarn hepsi, bize byle anlar vaat ediyor, bu anlar gzmzde canlandryor. Bunlar zgrlmzn simgeleri oluyor. Her birimiz kendi mutluluumuzun simgeleri olan eyler, olgular ve eylemler zenginliine sahibizdir; bunlar kendi balarna bir deere sahip deildirler, ama bizi aran, bizi eken eylerdir, yani simgelerdir. Zaman, bu simgelerin zaman-st anlamlarn oaltan bir perspektif oyunu yaratarak, bu iaretler dnyasn artc bir ekilde zenginletirir.Bu da olumsuz, ktmser, hatta sradan simgeler olmadn sylemek gibi bir eydir. Simge her zaman bir coku anyla, bir odak noktasyla eanlamldr.

(Yaama Ura, 17 Eyll 1942)

Farkl Bir iir Anlay: Anlat-iir

Pavesenin ilk iir kitab Lavorare Stanca (almak Yorar) yaymlandnda, o dnem talyan iirinin temel ynelimi Hermetizmle oluturduu kartlkla dikkatleri ekmiti. Hermetik po- etika, szcklerin anlamndan ok sessel zelliklerini ne karan, arma dayal ve okurdan dilin belirsizliini zmesi iin znel bir aba gstermesini isteyen bir anlay sergilerken; Pavese'nin anlat-iiri, geni anlat ritimleriyle yaylan, konuma dilinden yararlanan, grltl-canl bir dnyaya -lokantalar, kr,

ehir sokaklar, kasvetli varolar- yer veren, belli bir siyasal polemik unsuru ieren ve hi phesiz ou ada iirin incelikli solipsizminden ayrlan* bir anlay ortaya koyuyordu.

Bu yazda, Pavesenin almak Yorar, 1943 Einaudi basmna ek olarak koyduu iki yazs (bundan sonra Ek I ve Ek II) ile II mestiere di vivere (Yaama Ura) adl gnlklerinden yararlanarak, poetikasnn ana izgilerini belirlemeye alacam.**

airin Ura: mge ile Nesnellik Arasnda

Pavesenin Ek l'de belirttiine gre, almak Yorar'in tamamlanmas yln almtr. Bu yllk genlik ve keifler dnemi boyunca, iir gr ve sezgisel yetileri giderek derinlik kazanmtr; tm abalarn bir yana brakarak imdi bu aray zmlemek amacndadr: Yaln bir dille ifade etmek gerekirse, nmde, benim tarafmdan yazlm olmasndan ok, en azndan bir zamanlar, talyada yazlanlarn en iyisi olduuna inandm iin beni ilgilendiren bir yapt var ve bu yapt anlayacak en donanml insan benim". Pavesenin bir iirden tekine gerekletirdii evrim yerine, onun derlemesinde bir yap -costruzione- kefetmeyi yeleyecek olanlara yant ise, isteyenin byie bir yapy bulabilecei, ama kendisinin onu yapta koymu olduunu kabul etmeyecei eklinde; benzeri biimde, ayn yapy gerek ya da yle olduu varsaylan iir derlemelerinde de (Baudelairein Les Fleurs du Mal i ya da Whitmann Leaves of Grass') grememitir: Bunlarda, imgeleme dayal bir geiten ok, zamansal bir gei sz konusudur. Pavese, farkl iirlerin bir araya gelerek tek bir iir oluturmasn deil, tek tek her iirin kendi bana ayakta duran bir yapsnn olmasn amaladn belirtir.

Pavese'nin beenisi, kafasnda tam olarak netletiremedii bir biimde, temel olgulardan oluan ze ynelik bir anlatm istiyordu; ancak bu, kitabilik ve antrma zellikleri nedeniyle haksz bir biimde temel olgulara yneldii iddiasndaki dil ile anlatlm alageldiimiz iednk soyutlama olmayacaktr. Bu noktada, Pave

se'de anlat-iir fikri olumaya balar; ancak, Poenun Philosophy of Compositionda belirledii ltler dorultusunda, kanmak zorunda olduunu hissettii ey, ksa iirdir. Bu yalnzca bir biim sorunu deildir; yaratmak istedii iir, ak ve belirgin, adaleli, nesnel, ze ynelik olmaldr. Amacn gerekletirdii ilk iiri ise, birok baarsz denemeden sonra, derlemenin ilk iiri olan "I Mari del Sud'dur (Gney Denizleri). Pavese, iini dkme ile genellikle patolojik bir haykrla biten derinlemesine irdeleme aras bir lirizmden Gney Denizlerinin ak ve ll anlatsna geiin birden gereklemekle birlikte, bunu hazrlayan eyin bulunduunu belirtir: Kuzey Amerikan edebiyat ile ilgili almalar ve eviriler, ksmen Piemonte azyla yazlan ykler ve bir ressam arkadayla oluturduu, eitli iirler, tragedyalar, ark szleri, vb.'den oluan ve hepsi Yunan airi Sotades*** tarznda yazlm amatr bir pornografi koleksiyonu: Arkadalara ynelik olarak hazrlanan ve bazlarnn ok beendii mstehcen yaptlar.

Gney Denizlerinin artalanndaki bu l etkiden, en ok ncs nemli olmutur: Bu Sotades tarz denemeler Paveseye, sanat uran, stesinden geldii glklerden kaynaklanan zevki, bir temann snrlarn, imgelem ile slup oyununu ve bir slubun -ki ona gre, ayn zamanda dinleyici ya da okur ile bir hesaplamadr da- yaratt mutluluun gizemini gstermitir. Sz konusu benzersiz deneyimden Pavese, ne denli yce olursa olsun her iirsel atlmn, insann iinde yaad ortamn etik ve pratik gerekliliklerine ok dikkatle eilmesi gerektiini renmitir. Bu hazrlktan sonra gelen Gney Denizleriyle ilk anlat-iir gereklemi oluyordu. Ancak Gney Denizlerini yazarken kand retorik imge korkusu, onu olaylar nesnel bir biimde sunmaya itmi; olaylarn bu ekilde nesnel olarak sunumu, iiri psikoloji ile kronik aras bir yere yerletirmiti. zellikle imge kurucularin kolay imge kullanmndan, szleri birer feti nesnesi haline getirme anlayndan kanmt. Pavesenin Ek l'den on yl sonra gnl Yaama Uranda yazdklar, bunun teknik-biimsel bir sorun olmaktan ok, ontolojik bir sorun olduunu ortaya koymaktadr:

"iir ritimle dile gelen zgr dncedir dediimiz zaman, sadece iirin doasn tanmlamak isteriz. iirimizin durmadan nesneleri yok etmeye almas, kendi nesnesi ve kulland kelimelerin z olmak istemesi bu yzdendir. DAnnunzionun eserlerinde genellikle bir yozlama belirtisi olan szlerle esrikleme eilimi, bu z nesnelerin eti ve kemii olarak grr. Bu evrensel bir ses taklididir. Bizim eserimizde anlatm katksz ve yalndr; ritmini nesnelerin sesinden daha derin bir yerde bulur: Kendinin farknda olmayan, syleyecei her eyi sylemekten ekinen bir anlatmdr bu. Tedirginliimizin nedeni de tek gereimiz olan kelimelere gvenmeyiimiz, henz ne olduunu aka bilmediimiz bir z araymz, kararszlmz, ac ekmemizdir.

almak Yorar adl kitabm bile, biraz yzeyin altna inince, bu eilimi gsteriyor: Nesnesini kelimelerin seslerinin ve biimlerinin altnda aramak; ne ark, ne de sz esriklii olan bir ritim bulmaya almak. Bu yzden mzikten kap belirsiz renkte kelimeleri kullanyor. Doaya ayna tutmann bir baka biimi olan konuma diliyle renk kazanmaya fazla yer vermesi tek yanl. Ama yava yava bundan kurtuluyor, ritmin disiplinine giriyor. Sonra dzyaz blmlerde yeniden konuma diline dnyor. Neden? nk bu blmlerde ritmin desteinden yoksun kalyor da ondan. imdi sorun, bu destei varsayarak bir eyin zne nasl varlacan bulmaktr. (17 Temmuz 1944)

Tabii bylesine bir yalnlk program, tek k yolunu nesneye tutkuyla, sk skya balanmada bulmutu. Bir konunun her tr imge kullanmn bir yana brakarak ilenmesi, konunun bir engel haline gelmesi ve nesneye kendini brakma sonucunu getirmiti.

Bu nesnel slup, kadn dman belli bir erkeksilik tutumu ile buna elik eden baz baka tutumlarla Pavesenin nesnel olduunu dnd anlat-iirin gerek rntsn oluturuyordu. iiri bir psikolojinin ya da kroniin anlats olmaktan kurtarmak iin, Shakespeare ile Elizabeth dnemi ngiliz yazarlarn okumasn beklemek gerekecekti. Bu sralarda yazd Manzara I, Pave

se'nin imgeyi kefetmesini salamt: iirdeki mnzevi ile evresindeki tm teki eyler arasnda kurduu ba araclyla. Burada, retorik olarak anlalan imge deil, anlatnn ta kendisi olan imge sz konusuydu; mnzevi ile manzara arasnda kurulan imgelemsel ba, anlatnn konusuydu. Buradan, Pavese bir btn olarak imge anlayna ulamt: Kendine yeterli bir btn olarak, bir imgelemsel ilikiler btn oluturma abas, ilk bataki psikoloji ya da kronik nesnelliin yerini imdi birbirleriyle ilikileri balamnda grlen imgelemsel anlatnn daha somut ve gereki anlats almt. Ancak bu kez sorun, farkl nesne, olay ve kiiler arasnda kurulan bu imgelemsel balantnn snrnn ne olduunu, bu imgelemsel ilikiler araynn hangi noktada durmas gerektiini saptamakt.

Servenin Sonu: Henz Yazlmam Baz iirler Hakknda

Ek II, Pavesenin tek iir ile iirler grubu kavram arasndaki eliki"yi, yani Ek l'de szn ettii yap sorununu hl dnmekte olduunu gsterir; ancak burada da sorun, belli bir sessizlikten sonra yazlan iirlerin, yeni bir iir grubu oluturup oluturamayacandan ok, airin uranda yeni bir aamann, yeni bir duyarln habercisi olup olmaddr. Belki de bir servenin sona erdiinin gstergesi, "yorgun, vaatten yoksun iirler ya da onlara elik eden sknt duygusudur. Pavese, sknty, tatminsizlii byk ya da kk her iirsel buluun k noktas olarak deerlendirerek, byle bir olasl dlar. stelik: Bir grup iirin birlii (tek iir) nceden belirleyebileceimiz soyut bir kavram deildir, yava yava somut olarak belirginlik kazanan organik bir balantlar ve anlamlar dolamdr. yle ki, tm grup yazldktan sonra, onda henz bariz bir birlik grmeyecek ve bu birlii tek tek iirleri gzden geirerek, iirlerin sralamasn yeniden dzenleyerek, iirleri daha iyi anlayarak kefetmek zorunda kalacaksn.

yleyse, almak Yorar araynn sona erdiini gsteren belirti nedir? Pavese asndan tematik ve en geni anlamyla teknik

diyebileceimiz iki yant vardr bunun: lki, kynden gurur duyan ve ehri de ona benzer bir yer olarak dleyen, ancak bir zm olarak snd cinsellik ve tutkunun sonunda kendisini kklerinden kopard, daha trajik bir yalnzlk iine ittii ergenin serveni; ikincisi ise bir kii ya da bir manzarann doalc bir biimde ilendii anlat-iir teknii. Pavese'ye gre, bu tematik ve teknik sorun drt yl sonra, yani Ek l'in yazld 1936dan Ek ll'nin yazld 1940a kadar geen sre iinde zme kavumutu: ilki, erkein yalnzlnn pratik kabul ve hakl karlmas; ikincisi ise, yeni ritim araylar ve bu yoldaki birka giriim ile.

Paveseye gre, yeni iir serveninde tek tek her iirin kuruluu ile iir grubunun kuruluu benzer nitelik tayacak ve bu yeni aamann doalc anlat biiminde zetlenmesi mmkn olmayacaktr: Elbette, bu kez de imge sorunu gndemi igal edecek. Ancak, grdmz gibi, bu bir imgeler anlatma, bir bo forml sorunu olmayacaktr, nk hibir ey bir imgeyi zihinde canlandran szcklerle bir nesneyi zihinde canlandran szckleri birbirinden ayrt edemez. Bu, doalc deil simgesel bir gereklii betimleme -ister dorudan ister hayal gc yoluyla- sorunu olacaktr. Bu iirlerde olaylar gereklik yle istedii iin deil, zihin yle karar verdii iin meydana gelecektir -eer meydana gelecekse. Tek tek iirler ve iir gruplar bir zyaamyks deil, bir yarg olacaktr. Ksacas, ilahi Komedya da olduu gibi (oraya ulamak gerekiyordu), senin simgenin alegoriye deil, Dantegil imgeye karlk gelmesi gerektii yolunda bir uyar bu".

Bir Poetikann Anahtar: Yaama Ura****

Pavese Ek IIde almak Yorar'n konusunu, kynden gurur duyan ve ehri de onun gibi dleyen ve bir zm olarak snd cinsellik ve tutkunun kendisini daha trajik bir yalnzlk iine ittii ergenin serveni olarak tanmlyordu. Pavese'nin yaptlarnda sk sk beliren bir durum, yurdundan uzaklam, bir sre (ounlukla uzunca bir sre) baka yerlerde yaam bir kiinin,

daha sonra kendi topraklarna dnmesi, ocukluu ile, ocukluunun anlar ile balant kurmaya almasdr [szgelimi, Gney Denizleri"nde ve son roman La tuna e i fal da (Ay ve enlik Ateleri)], insanlarla iletiim kurmann glklerine, yalnzla kar tek dayanak, kiinin kendi toprayla, ait olduu "yurtla, anlarla kurduu duygusal ve biyolojik badr. Ay ve enlik Ateleri'nde Anguillann belirttii gibi: "Bir yurt yalnz olmamak demektir, insanlarda, aalarda, toprakta, sen orada olmadnda bile seni bir eylerin beklediini bilmektir. te yandan, olgunluk, erikinlik, byme de, tpk yurdundan uzaklamada olduu gibi, temel olandan uzaklamak demektir; onun yaratt yabanclama duygusu da ancak anlarla, ocukluktaki alglamalarla, ocukluun getii fiziksel meknlarla yeniden kurulan ba araclyla giderilebilir:

Bamzdan geen her ey bizim iin tkenmez bir hazinedir; onlar ne zaman yeniden dnsek, kapsamlarn geniletmi, armlarn zenginletirmi, anlamlarn derinletirmi oluruz. ocukluk dnemi sadece gerekten yaadmz ocukluumuz deil, yeniyetmelik ve olgunluk dnemlerimizin onunla ilgili izlenimleridir de. Hayatmzn en nemli dnemidir, nk bu konuda dnce zincirleriyle en ok o dnem zenginlemitir.

Yllar bir an birimidir, saatler ve gnlerse yaant birimi." (Yaama Ura, 10 Aralk 1938)

insann ait olduu toprakla, ocukluuyla kurduu bu derin ba (Her ey insann ocukluundadr, o anda artc bir irkilti gibi duyulan gelecein byleyici nitelii bile"), Pavesenin neden Langhe dndaki tepelerde, doa manzaralarnda iirletirebilecei bir eyler bulamadn da aklar. Anlarn olmad bir manzara, tarihi olmayan, gemii olmayan, ksacas belleksiz bir manzaradr:

Pineto yaknlarnda, deniz kysnda, geceleyin sularn ekildii saatlerde trenle giderken uzakta yaklan ateleri seyretmek, sen

de dile getirmen gereken dnceler uyandrsa, seni bir ocukluk ans gibi duygulandrsa bile, gerekte bunun senin iin ne bir an, ne de durmadan kafanda beliren bir hayal olduunu biliyorsun. Geri nemsiz, edebi ya da armsal nedenlerle seni bylyor bu, ama bir ba ya da o bildiin tepelerden biri gibi dnyay tanynn damgasn tamyor. Bundan da u sonu kyor: Doann birok kesimleri (szgelimi, deniz, krlar, ormanlar ve dalar) senin ilgi alannn dnda kalyor, nk sen bu yerlerde en gerekli zamanlarda yaam deilsin. Bunlar iirinde canlandrman gerekseydi, bir dnyaya iirsel saygnlk kazandrmak iin gerekli olan o gizli anlay, sezgi ve ayrnt zenginliiyle dolaamayacaktn bu blgelerde. Ayn ey insan ilikileri ve insanlarn kendileri iin de geerli: Ancak zamanla zihninde biim alan, duyarlnda belirginleen durumlar ve kiiler ruhunun bir paras olmay baarm ve sanat eserlerine kan ve can veren o saysz kkleri salmlardr. Ksacas, sadece istediin iin belli bir doa parasna ya da belli bir evreye iirsel bir ilgi duyamazsn; olsa olsa, bunlar ocukluk ve yeniyetmelik yllarnn (yetersiz) kalplarna uydurabilirsin." (Yaama Ura, 10 ubat 1942).

Pavese mit kavramyla bu temel kayglarn bir senteze ulatrmtr; Guglielminonun da belirttii gibi, Vico hakkndaki dnceleri, etnoloji incelemeleri, dekadan sanatn irrasyonalizmiyle balar Paveseyi, u temel gre gtrmt: Balangta dnya ile olan temasmzla bizde, mitler ve simgeler yaratlr; bu mitler, simgeler irrasyonel, ancak gelecek asndan kesin ve belirleyici bir anlam edinir, nesnelerin anlam niteliini kazanrlar: Bir tr kandaki andr bu. Tm gizemci grnmne karn, Pavesenin mit ya da simge kavramnn son derece somut bir anlam da vardr; bu kavram Pavesede bir poetikaya, hatta dnyayla iliki kurmamzn bir yntemine dnr: Yepyeni bir yere, kendine zg grnm, kendine zg treleri, evleri, yzleri olan bir yere gittiim zaman, orada yaam olsaydm, imdi ocukluk anlarm olacak birok ey dikkatimi ekiyor. Dolarken baka insanlarn dlerini bozuyormuum duygusunu bana veren de budur".

Pavesenin iirini yorumlamada karlatmz her glkte, en byk yardm yine ondan, onun esiz Yaama Ura'ndan gelecektir.

Kemal Atakay, 1995

* Bkz. Salvatore Guglielmino, Gulda al novecento, Principato Editre Milano, Milano, 1978, s. I / 305. Guglielmino, Pavese'nin bir yazsndan alntyla onun bu dnem iiriyle ilgili grlerini de aktarm: talyan dzyazs kendisine yabanclam bir konumayd, talyan iiri ise ac eken bir sessizlik.

** ilki, II mestlere di poeta (airin Ura); ikincisi ise A proposito di certe poesie non ancora scritte (Henz Yazlmam Baz iirler Hakknda) adn tayan bu yazlardan ikincisi bu eviride verilmitir; talyanca metinler iin bkz. Cesare Pavese, Lavorare stanca, Einaudi, Torino, 1993, s.121-138. Pavesenin gnl Yaama Ura'ndan tm alntlar, bu metnin Trke evirendendir: Yaama Ura, ev. Cevat apan, E Yaynlar, stanbul, 1990. Gnln italyancas iin bkz. II mestiere di vivere (Diario 1935-1950), Einaudi, 1961.

*** Sotades: M. . IV. yzylda yaam olan, Yunanl air. Kaba saba ve ak sak yergiler yazmtr.

**** Yaznn bu blmnde yer yer, Salvatore Guglielminonun ilk dipnotta szn ettiimiz almasndan yararlanlmtr.

HENZ YAZILMAMI BAZI RLER HAKKINDA

Gzlenmesi gereken bir olgu var: Belli bir sessizlikten sonra, bir iir deil, iirler yazma gereksinimi duyulur. Yazlacak sayfa, yarndan balayarak yapabileceklerimizin riskli bir kefi olarak deerlendirilir. Yarnn szckleri, biimi, durumu, ritimleri, bize yazacamz tek iirden daha geni bir alan vaat ederler.

Eer gelecek zerindeki bu genileme bir ufuktan yoksun olsa, yani olas geleceimizle tmyle rtse, normal olarak etkinliimizi srdrmeyi ve daha fazla almay isterdik, o kadar. Ancak bu genilemede belli bir ruhsal boyut ya da sre rtk olarak vardr ve her ne kadar snrlarn gremesek de, bunlar yaratmak zere olduumuz yeniliin kendi i mantnda yer almaktadr. Yazmak zere olduumuz iir, yaratma yetimize kaplar aacaktr ve biz bu kaplardan geeceiz -baka iirler yazacaz-, alan kullanacak ve onu rnsz brakacaz. Temel nokta budur: Yeni blgenin snrll, yani boyutu. Yarn yazacamz iir bize baz kaplar aacaktr, tm olas kaplar deil: Yani bir an gelecek, yorgun, vaatten yoksun iirler, tam olarak servenin sonuna iaret eden iirler yazacaz. Ancak servenin bir balangc ve bir sonu varsa, bunun anlam, onda bir araya getirilmi iirlerin bir btn oluturduu ve korktuumuz lirik iirler toplamn meydana getirdiidir.

Byle bir servenin ne zaman bittiini fark etmek kolay deildir, nk yorgun iirler ya da sonu iirleri belki de derlemedeki en gzel iirlerdir ve onlarn yazlna elik eden sknt, yeni bir ufku aan skntdan ok da farkl deildir. rnein, Yalnlk ile Sabah Yldz"n (1935-36 k) tanmlanmas olanaksz bir skntyla yazdn, belki de bu skntdan kurtulmak iin onlar ylesine ustalkl ve antrmal iledin ki, daha sonra yeniden okuduunda bu iirler sana gelecekle ykl grnd. Demek ki skntyla ilgili psikolojik lt yeni bir gruba geii iaret etmek iin yeterli deil, nk sknt, tatminsizlik, byk ya da kk her iirsel buluun k noktasdr.

Daha gvenilir bir lt niyet ltdr. Bu lt asndan, iirlerimiz -onlar deerlendirme tarzmza bal olarak- yorgun ve bir sona ulam ya da balang aamasnda ve geliime ak olarak tanmlanr. Elbette, bu lt keyfi deildir, nk bir iirin anlamn canmzn istedii gibi saptamak hibir zaman aklmza gelmeyecektir, ancak verimli olmalarn salamak iin yalnzca yazarken bize gelecek vaat etmi olanlarn deil (yukarda sz edilen sknt nedeniyle, byle bir ey seyrek gerekleebilir), yazldktan sonra zerinde dndmzde baka iirler iin bize somut umutlar sunanlar seeceiz. Bununla unu belirtmi oluyoruz: Bir grup iirin birlii (tek iir) nceden belirleyebileceimiz soyut bir kavram deildir, yava yava somut olarak belirginlik kazanan organik bir balantlar ve anlamlar dolamdr. yle ki, tm grup yazldktan sonra, onda henz bariz bir birlik grmeyecek ve bu birlii tek tek iirleri gzden geirerek, iirlerin sralamasn yeniden dzenleyerek, iirleri daha iyi anlayarak kefetmek zorunda kalacaksn. Oysa bir anlatnn maddi birlii deyim yerindeyse kendiliinden oluur ve anlatma mekanizmasnn yaps gerei doal bir eydir.

Bu arada yeni grubun kuruluunun zyaamyksel bir tasarm olabilecei olasln dladn, bu doalc anlamyla anlat olurdu.

imdi, (almak Yorar'n ilk basmnda bulunmayan) baz ayrk iirlerin, eski bir grubun sonu ve yeni bir grubun balangc olup

olmadna karar verebilirsin. Bunlar yazarken almak Yorar amak niyetinde olduunu, en azndan o zaman (1935 k) kitabn baskya girmi olmasndan karyoruz. 1935-36 k, eski alkanlklar zerine kurulmu tm bir iyimserliin krize girdiini gsteriyordu, bir de mesleinle ilgili yeni dncelerin balangcn; bu dnceler bir gnlkte dile getirildi ve yava yava i yaamn dzyaz araclyla derinlemesine dnecek ekilde geniledi ve bunu izleyen uralarn araclyla (1937-1939) seni yeni anlatlar ve romanlar yazma giriiminde bulunmaya yneltti. Arada bir, bir iir yazyordun -1937-1938 k, 1934 knn (almak Yorar'n yazld yl) koullarna maddi bir dn altnda birok iir retti- ancak her geen gn, gerek alannn dzyaz olduu konusunda kendini daha fazla ikna ediyordun ve iirler bir afterglowu* temsil ediyordu. Sonra 1939'da baka iir yazmadn. imdi 1940 ylnn balangcyla iire dndnde, bu fazladan iirlerin almak Yorar'a m ait olduunu yoksa gelecekle ilgili birtakm izler mi tadn soruyorsun kendine.

u var ki, kitab yeniden ele alp 1935'de yer vermediin baz iirleri dahil etmek iin yeniden dzenlediinde, yeni iirler orada rahatlkla yer buldular ve bir btn oluturuyor gibi grnyorlar. yleyse pratik adan sorun zlm oldu, ancak fazladan iirlerin niyeti sana aka yeni bir iirler grubu umudu veriyordu.

Bakalm. Bu ekstra iirler, kronolojik olarak da iki gruba ayrlyor. 1935-1936 k, tutukluluun sona erii: "Mit, Yalnlk, Sabah Yldz"; 1937-1938, cinsel tutku: Sarho Yal Kadn, Ses", Kyl Fahie", Kayknn Kars". uras ak ki, bu iki an almak Yorar da zaten var ve ilk grup, Yanm Topraklar" ve Poggio Reale ile balant kuruyor; ikincisi Anne Olmak" ve Hznl Akam Yemei" ile. En nemli nokta, bu iirlerin vurgusundaki herhangi bir eyin onlar gelecekteki bir derleme iin ayrman -hi phesiz bu iirleri yazarken ummu olduun gibi- hakl klp klmad.

Sanmyorum. Sabah Yldznn yenilii yalnzca grnte bir yenilikti. Deniz, da ve yldz, yalnz adam Ulyssesde, Yurtsuz insanlarda, Yalnzlk Tutkusunda zaten bulunan eler ya da dler. Hayal kurmann ritmi de deiik deil, hatta gemitekinden daha zengin bile deil. En temel hareketleri iinde grlen ve bu hareketlerle anlatlan insan figrnn dna klmyor. Ayn eyi ikinci gruptaki kadnlarn portreleri (Sarho Yal Kadn ve Kayknn Kars") iin syleyebilirsin, bunlar tamamyla dsal d yenilii dnda, isel imgeye bavurarak (anlatda bir karlatrma esi olarak kullanlan bir resim ayrnts) ve bylece daha 1934te ne srlen imge-anlatnn bulank idealine dahi ulamayarak, Ulysses" ile Tutkulu Kadnlarn figratif sunumunu yineliyorlar. Kayknn Kars"ndaki izimin arballna gelince, bu bizi dorudan Deola"ya geri gtryor.

Doruyu sylemek gerekirse, bu yllarda yapc niyet yeni iirlerden ok, onlara elik eden gnlk dncelerde dile getirilmektedir (1937-1939). Eletirel bilin bir iir evrimi ile sonulandna gre, bu dzyaz notlarla iirlerinin sorunu zerindeki bu srarl duru, gelimekte olan yeni bir yenilenme krizinin kantyd. yleyse yle diyeceiz: O yorucu alma srasnda ayrdna varmakszn kendine almak Yorar' tanmlama noktasna vardysan -o kadar ki, onu yeniden ele aldn ve onda bir yap bulgulayarak yeniden dzenledin (1934'de sana anlamsz gelen bir eydi bu)-, sen daha tesini hedefliyordun. Ekstra iirlerin oluturduu gruplar incelediinde ve bunlar almak Yorar\u kalanyla badar nitelikte bulduunda, yeni bir poetikann amacn gsteriyor ve bu poetikann ynn iziyordun. yleyse, yldr yaptn bu tekrarl ve fragmanter dzyaz sorgulamalarn nedeni neydi?

almak Yorar, kynden gurur duyan, ehri de ona benzer bir yer olarak dleyen, ancak orada yalnzlkla kar karya kalp, buna, yalnzca kendisini kklerinden koparmaya ve ky ile ehirden uzaa atp, ergenliin sonu olan daha trajik bir yalnzlk iine itmeye yarayan cinsellik ve tutkuyla zm bulan ergenin serveni olarak tanmlanabilir. Bu derlemede, hepsi de yalnz,

ancak isel imge sayesinde ksa sreli dnyalarna sk skya bal olduklar iin olaanst derecede canl kiilerin anmsanmas olan bir biimsel tutarllk kefettin [rnek. Sisli son "Man- zarada (Manzara VI), hava insan sarho ediyor, dilenci onu grappay iine ektii gibi iine ekiyor, delikanl sabah iiyor. almak Yorarn tm hayal dolu dnyas byledir.]

imdi, yaanan serven kadar onun armsal teknii de bu drt ylda zld. lki, erkein yalnzlnn pratik kabul ve hakl karlmas ile sonuland, ikincisi ise yeni ritimler ve yeni gsterim biimlerine olan kantlanm gereksinim ve birka clz giriim ile. Hakl olarak, eletirin zellikle imge kavram zerinde younlat. mgenin kendisinin anlatnn konusu olduu eklindeki 1934 ylna ait tutkulu tanmnn yanl ya da en azndan vakitsiz olduu ortaya kt. Bu ana kadar sen, gerek figrleri antrdn -onlar isel karlatrmalarla kendi alanlarnda kkletirerek,- ancak bu karlatrma hibir zaman anlatnn konusu olmad, bunun da yeterli bir nedeni var: Konu, bir kii ya da doalc bir biimde alglanm bir manzarayd. Sonuta, almak Yorarn olas birliini yalnzca doalc serven biiminde grm olman bir rastlant deil. iirlerin btn naslsa, tek tek iirler de yledir.

unu ak olarak belirtmek gerekir: Yarnki serveninin baka nedenleri olmal.

Bu yeni iirler grubu, yazldnda, yani onu yadsmak zorunda olacan zaman, kendisinde kendi n tayacaktr. Ancak bu ana kadar sylenenlerden iki ilke ortaya kyor:

1) onun kuruluu her tekil iirin kuruluuna benzer olacaktr;2) doalc anlat biiminde zetlenmesi mmkn olmayacaktr.

Ancak, bu iki noktada temelsiz olan ey -anlatya indirgenemeyecek bir iirin gereklilii,- gene de yarnn mayasdr. Yaraty ancak keyfi, eletiri d e gdleyebilir. Yalnzca yapt tarafndan hakl karlacak bir niyet, akld bir ilkedir. Drt yl sren

tutkulu amalar ve igzlem bunu sana dayatyor, tpk 1931- 1932'de bir ses sana iirler anlatmay dayatt gibi.

Bu gereklilik karsnda yeni iirin ne syleyecei eklindeki sonulandrlmam gerekliliin ortadan kalkmas mantkl bir eydir. Bunu iirin kendisi syleyecektir ve bunu sylediinde, sz konusu olgu gemie mal olacaktr, tpk imdi almak Yorar'in gemie mal olduu gibi.

Elbette, bu kez de imge sorunu gndemi igal edecek. Ancak, grdmz gibi, bu bir imgeler anlatma, bir bo forml sorunu olmayacaktr, nk hibir ey bir imgeyi zihinde canlandran szcklerle bir nesneyi zihinde canlandran szckleri birbirinden ayrt edemez. Bu, doalc deil simgesel bir gereklii betimleme -ister dorudan ister hayalgc yoluyla- sorunu olacaktr. Bu iirlerde olaylar gereklik yle istedii iin deil, zihin yle karar verdii iin meydana gelecektir -eer meydana gelecekse. Tek tek iirler ve iir gruplar bir zyaamyks deil, bir yarg olacaktr. Ksacas, lahi Komedyada olduu gibi (oraya ulamak gerekiyordu), senin simgenin alegoriye deil, Dantegil imgeye karlk gelmesi gerektii yolunda bir uyar bu.

iir grubunu dnmek bouna olacaktr. almak Yorar da grld gibi, zaman zaman tek iirde younlamak, onda gemii amak yeterli olacaktr. Eer iki nermeden ilki gerekse, yeni tek bir iir yazmak yeterli olacaktr -belki imdiden yazlmtr da- ve tm iir grubu gvence altna alnm olacaktr. Yalnzca bu da deil, verili bir dizede her ey rtk olarak yer alacaktr. Sakin bir bakn yarn balayan uzun sreli kaosa dzen ve birlik getirecei bir gn gelecektir.

Cesare Pavese

* zgn metinde ngilizce olarak kullanlm. Afterglow szcnn, parlak bir eyin yok olmasndan sonra kalan parlt; gnbatmndan sonraki parlt; bir parlakln zihinde bir imge olarak varln srdrmesi ve ok zevk alnan bir eyi izleyen ho duygu gibi eitli anlamlar var. (ev.)

PAVESE: OLMAK VE YAPMAK

1950'den on yl sonra, bir tanmlama giriiminde bulunabiliriz. Pavesenin yaznsal ve ahlaki eyleminin anlam, dnya yzndeki iki varolma tarz arasndaki zahmetli geite yatmaktadr: Bir edilgenlik ve varolusal anonimlik verisinden yola karak, tm yaadklarmzn kendi kendini kurma, bilinlilik ve gereklilik olduu noktaya ulamak. Yaznsal ve ahlaksal eylem, diyeceiz buna. Yaznsal yn asndan bu, u anlama gelecektir: ileli bir dlamalar ve indirgemeler yolundan geerek, ikame edilemez deneyim ekirdekleri, her dzeyde mutlak iletiim demek olan imgelere varmak iin yaraty, lirik idkmelere, yazara zg beeninin zevkine ya da d dnyann doalc tannmasna kendini brakmak olarak kavramann dna kmak. Yaratc seim olarak ise bu, u anlama gelecektir: iirsel olmayan sanayi ehrinde, iirsel olmayan tarm ve ky kkenli Piemontede kendini gsteren boz imgelerden, ehreden yoksun varlklardan, kaba ve dikkatsiz konumalardan olumu gnlk yaam, ondan sayfada bir alan ve isel bir renk, younluk kazanan bir ilikiler sistemi, apl bir dil karncaya kadar yorulmamacasna kazmak. Ksacas, bir slup. slup -imdiden, sluptan sz etmek eskimi bir sylem gibi geliyor kulaa, nk bu on ylda lm grnen eyler arasnda, yaznsal ve sanatsal pratikte ve sorunsalda, slup kavram da var- slup bir ifre ile bir beeninin st ste bindirilmesi demek deildir, dnyayla olan ilikimizi

dile getirmek zere bir temel koordinatlar sisteminin seilmesidir. Ahlaksal bilinte olduu gibi yaznsal ifadede de bir slup oluturmak Pavesenin kendine hedef setii bir dev olmutur, nk iki tasarda da ortak olan nokta, onun srdrd, ilenmemi, sessiz ve olumsuz bir balang verisini indirgeme, seme ve derinletirme ilemi olmutur.

Pavese yaradl gerei ya da kayra sonucu air deildi; kendi kendini tanmlama srar dnda, genlik yazlarnn bize aktard ya da olgunluk dnemi yazlarnda zyaamyksel varsaym olarak sunulan onunla ilgili ilk imge, abas an, toplumsal koullarn ve dnemin ortak abasndan ayrt edilmeyen bir gen imgesidir. Kendisiyle ilgili bu imgeyi dile getirmeyi -yani, ona dardan, lirizme bavurmakszn bakmay- baardnda, onu kendi imgelerinden biri haline getirdi, bugn bu imgede o dnemin tipik enisini daha iyi grebiliyoruz: Gen olmann zevkini karmaktan ok bundan ac eken bir genlik, deneyimsizlikleri, paraszlklar, gereince tanmlanm bir topluma ait olmaylar, gelecek tasarlarnn yokluu renksiz ve tatsz bir bolukta uulduyor grnen, geceleri yalnz balarna, amasz bir biimde dolaan ehir genlerinin oluturduu gruplar. Bu terimin yannda Pavesede her zaman bir bakas vardr, nasl olunmas gerektiine beenerek bakma, ancak hep istee bal belli bir belirsizlikle: Neler yapmas gerektiini bilen, yaamn iyi ve kt ynlerinin bilincinde olan pratik insan, Gney Denizlerindeki amca olundan motosiklet srcs Amelioya, kararl ve biraz erkeksi kadnlara veya gizli ii politikas dnyasna. Ancak her zaman sz konusu olan, bir d veridir, ulalacak bir hedeftir, hatta Defoe, Melville ve Whitman'dan, Plemonte olabilecek o Middle Westin kat taral insanlarna uzanan olgusal epik edebiyatna bir armaandr. Aslnda Pavesenin temsil etmek istedii ey, bu katl -bu slubu- kendisinin klacak kiinin ilerleyiidir ve belki de bunu pratik uygulamada deil, yalnzca varolu tarznda ele geirecektir. Belki Pavese'nin gerek ideali, bilen kiinin hznl bilgelii ile yapan kiinin gvenli kendine yeterliidir: Tra donne sole hin (Yalnz Kadnlar Arasnda) Clelias gibi.

Ancak genel olarak Pavesenin anlatlarnda renmek demek, ayn zamanda ve her eyden nce nasl ac ekileceini, alnan yaralar karsnda nasl davranmak gerektiini renmek demektir; bunu renmeyen de boyun eer.

te yandan, edebiyatn bize retebilecei ey, pratik yntemler, varlacak sonular deil, yalnzca tutumlardr. Kalan, edebiyattan karlacak bir ders deildir: Onu retmesi gereken yaamdr. Ancak bu, pratik rnek dzeyinde de, yaam dersi dzeyinde de Pavese'nin imgesinin bize yardmc olmad anlamna gelmez. Ar hareketi nda Paveseden ok fazla konuuluyor, oysa onun kendini yok etmeye ynelik drts zerinde gn be gn kazand savatan ok az sz ediliyor. Pavese kendi klasiklerinin ahlakn, yapma etiini, kendi yaamnda, kendi iinde, bakalarnn almalarna katlmada da etkin hale getirmeyi baarmtr. Yaamnn son be ylnda onu tanm olan bizler iin Pavese, almada, yaratc almada, yaynevi almasnda kesin dinamikliin adam olarak, kendisi iin her hareketin, her saatin bir ilevinin ve bir rnnn olduu adam olarak, az konumasnn ve bakalaryla bir arada olmaktan haz duymasnn, eylemleriyle varoluunun bir savunusu olduu adam olarak, sinirliliinin tmyle bir etkinlik ateine kaplm kiinin sinirlilii olduu, bilgelikle enilendirilmi az saydaki dinlenme ve yrylerinin ok almasn bilen bir adamn dinlenme ve yryleri olduu bir adam olarak kalyor. Bu Pavese teki Pavese'den, olumsuz ve umutsuz Paveseden daha az gerek deil ve bu yalnzca arkadalarnn anlaryla ve yazlan sayfalar dndaki bir etkinlikle snrl deil; yapan insan, kitaplar yazan insan buydu; olgunluk dnemi kitaplar, bu utkunun, hatta bu mutluluun izini tar, hep buruk bir mutluluk olsa da. Pavese'nin mutluluunun, hznn yreindeki g bir mutluluun, acnn derinletirilmesi itkisinden kaynaklanan -ta ki aradaki uurum ok genilediinden yorucu denge paralanncaya kadar- bir mutluluun yks de vardr.

Kitaplarn ve insani olgunun bize gsterdii biimiyle Pavese'nin kendini kuruuyla ilgili ders, pratik bir kuatmay, kendi sava

nn koullarnn dntrlmesini ve olumsuzluk zerindeki bir utkuyu gstermekle birlikte, asl gerekletirimini, yaananla ilgili isel bilin dzeyinde, bir ey tarafndan yaanmaktansa bir eyi yaamay baarmada -bu bir ey deimese bile- gstermektedir. Pavese'nin nemli edinimi, bilinlilik edinimidir, onu tek edinim olarak deerlendirmek zorunda kalsak bile, yaam ve lm ile ilgili d haberlerden, kendi dram asndan hibir eyin deimemi olduu sonucunu karmak zorunda olsak bile. Pavese'nin ahlak, slubu onun iin acya kar bir d zrh olmamtr: Acy bir ocan atei gibi iinde tutabilmek iin demirden bir isel ekirdek olmutur.

Bir eser ve bir yaamla ilgili tm program, gnln ilk sayfalarndan birinde kararlatrlmt bile (20 Nisan 1936). "karlacak ders u: Sanatta da, hayatta da yap kurmak, hayattan olduu gibi, sanattan da zevk dknln kovmak; trajik dzeyde varolmak. Pavesenin yaratc eserinin, bunun yan sra kuramsal araynn temas buradadr; hatta gnln temas da buradadr: Trajik dzeyde yaama ile zevk dkn yaama kartl. Zevk dkn yaama" nedir? Bunu, Pavesenin szckleriyle tanmlamaya alalm. Ruh hallerini kendi ilerinde bir ama olarak deerlendirmek..., samimiyete kendini brakmak, mutlak bir ey iinde yok olmak..., gelime ve ilkeler olmakszn kesik kesik yaamak... Peki, trajik dzeyde varolmak" nedir? O sayfada yle grnyor ki Pavesenin tanm yalnzca, ruh haline iirsel evrenselliini gz nnde tutarak anlam verip, benimseyen airin faydac soukluu i!e ilgilidir (bir iir yaptn baarmann gen aire henz insanst bir kahramanlk, bir ahlaksal younluk mucizesi gibi grnmesi), ancak kavram geniletebileceimiz ortadadr: Trajik dzeyde varolmak, bireysel dram -bozuk para gibi harcamak yerine- onu her tr eyleme, esere, her insani edime, kendi damgasn vuran younlatrlm bir g haline getirmek, yani varolusal bir gerilimi tarihsel bir edime dntrmek, ac ekmeyi ve bireysel mutluluu, lmmzle ilgili bu imgeleri (her bireysel mutluluun, kendi iinde kendi sonunu tad lde acda bir izdm vardr),

iletiim ve dnm eleri, yani yaamn gleri haline getirmek demektir.

Eer Pavesenin gnln amzn isel yolculuuyla ilgili bir baka nemli belgesiyle, Andr Gide'in gnl ile karlatrrsak, Gidein eyleminin taban tabana zt ynde hareket ettiini grrz. Gide, yaamn anlk akyla bir zdelemeye ulamak, zaman zaman dnyann eitliliinin her ynn kavramann olanakl olduu, itenliin artk ac verici olmad, hatta acnn uyumsuzluk yaratmad bir belirsizlik durumuna erimek iin, kendi kltr ve mantk, dolaysyla klasiklik kabuunda kusursuz olarak kurulmu bir bireysel tekillik noktasndan hareket eder.

Gidein yolu ile Pavese'nin yolu, modern edebiyatn bilisel ve pratik tutumumuz iin nerdii iki yoldur. Yollardan biri, her eyle zdeleme, yaamsal ve kozmik aka kendini brakma; teki ise seme, uyumsuzluk, en aza indirgeme, varolmann deerlerini eyleme, yaamdan yapta, varolutan tarihe aktarmadr.

Pavese, varolusal deneyimi tarihin etii ile btnletirme eilimi iindeki bir dnya kltr mevsimine aittir: Piemonteli airin lmnn kronolojik bir snr izdii bir mevsim. Gerekten de, unu sylemeliyiz: Bu on ylda Pavese'nin talihi genilemeye devam ettiyse de, onun dersinin ada edebiyat zerinde etki gstermesi olanaklar hzla kstlanm grnyor. Grnen o ki, yaznsal ve sanatsal bilin bugn tmyle Gide'in ynnde ilerlemektedir. Ancak on yl gz ard edilebilecek bir l ayn zamanda da: Edebiyat tarihi, kesintiye urayan ve sonra beklenmedik bir biimde yeniden gndeme gelen sylemlerden, yarm kalm bulumalardan oluur. Bugn Pavese syleminin koullar uzaklam grnyor, biimsel oluturucular asndan ve her eyden nce slubun ileci inatl asndan. Ancak bu yalnzca onun varlnn, dnemin uzaklaan grnts araclyla ok gemeden yeniden kendini hissettirmeye balayaca anlamna gelmektedir ve bu, sz konusu grnty yeni bir ya

knlk iinde benimsememize yetecektir, onda daha fazla eyler grebileceiz, tpk bir yazara onu iinde yaad koullardan ayrarak yeniden yaklatmzda baardmz gibi, onu gemite bizim de paylatmz, ancak artk bizim olmayan bir zamannn yla aydnlatarak.

Bu son yllarda Pavese uzmanlarnn dikkati, onun yaptlarndan ok, Pavese'nin kiiliini yeniden kurma zerinde younlat: Gnlk, Pavesenin yaymlamay istemedii baslmam yaptlar, denemeler, biyografik tanklklar. Benim bu konumam da byle bir ilgi kutuplamasndan izler tayor. Bu gerekli bir aamayd, ancak bunda srar etmek bu kiilie ynelik ilginin ardndaki nedenin dengesini bozmak demektir. Pavesenin enerjisi yapt zerinde, varolusal ve bilisel deneyimden bitmi bir yapt ortaya karan ey zerinde younlayordu, biz de merceklerimizi yaptlara evirmeliyiz, zellikle daha btnsel ve daha olgun Pavese'nin izini tayan yaptlara.

Yani, Pavesenin romanlarna; romanlardan sz etmemin nedeni, poetika olarak neredeyse kart olduklarn syleyeceim ve ikisi de Pavesenin "btncl" kitaplar olan, talyan edebiyatnn benzersiz iki kitabn ikinci sraya koymak deil: almak Yorar ile Dialoghi con Leuc (Leuko ile Syleiler)-, bunun nedeni, Pavese'nin enerjisinin nemli bir blmn zel bir roman trnn bulunmasna yneltmi olmasdr. Pavesenin dokuz ksa roman gnmz talyasnn en youn, dramatik, homojen ve ayn zamanda -bu unsuru nemli bulanlar iin syleyeceim- toplumsal ortamlarn, ksacas nsanlk Komedyasnn, bir toplumun kroniinin temsili dzeyinde en zengin anlat evrimini oluturmaktadr. Ancak bu romanlar her eyden nce, srekli yeni dzeylerin, yeni anlamlarn bulunduu olaanst bir younluk tayan metinlerdir. Sanrm bunlardan, Pavesenin 1947 ile 1949 arasndaki dopdolu bir alma mevsimine karlk gelen tanesini ne karmamz gerekmektedir: La casa in collina (Tepedeki Ev), II diavolo sulle colline (Tepelerdeki eytan), Tra donne sole (Yalnz Kadnlar Arasnda). Tepedeki Ev, tarih ile tarih tesi

insan ahlaknn karlamasndan doan derin dnmedir; Tepelerdeki eytan, Pavesenin tm ahlaksal ve varolusal sorunlar yumann roman haline getirilmi biimidir; Yalnz Kadnlar Arasnda, yaama kar tutumlarn bir rneklenmesidir. Bunlar, hepsi de lirik gerilim ile yapsal nesnelliin kusursuz zdelii iinde dile getirilmi, Paveseye zg suskun z szlln, dolayl iletiimin, okurun gerekliin bilisel ve yargsal tannmas abasna ekilmesinin ar bast ierik romandr -hatta ideoloji romandr. Pavese'nin yazd son ksa roman, Ay ve enlik Ateleri'ni dta braktm grdnz, nk bugn onda lirizm younluunun, nesnel gerekliin ve kltrel anlamlar yumann tmyle gereklemi olduu konusunda baz kukularm var; tpk olgunluk dnemine ait ksa roman ncekilerden ayrdm gibi; bu nceki romanlar, gerekletirimlerinden kaynaklanan baarnn tm deerine karn, btncl bir ifade biimine yaklam basamaklardr.

Pavese, ne yazk ki ada edebiyatn ok seyrek rneini verdii bir edebiyata ynlendiriyor: yani her ilikide, dizelerinin her hareketinde isel gdlenmelerden ve evrensel nedenlerden oluan son derece btnlkl ve kesin bir anlam younlatran byk tragedya yazarlar gibi okunmak istiyor. Tmyle yitirdiimiz bir gereklie girme, onu yaama ve yarglama tarz; ve Pavesenin bugn dnya edebiyatndaki benzersiz deeri, kendi yorucu ve yalnz yollarndan buna ulam olmasnda yatyor.

Italo Calvino

ALIMAK YORARDAN(LAVORARE STANCA, 1936)

ATALAR

GNEY DENZLER(Monti ye)

Sessizce yryoruz bir gece yamacnda bir tepenin.lerleyen loluunda ikindi vaktinin, beyazlar giyinmi bir dev sanki amcamn olu davran ar, yz kavruk ve suskun bir dev.Bize bunca sessizlii retebilmek iinok yalnz kalm olmal atalarmzdan biri

- ya aptallar iinde bir byk adam veya zavall bir deli -

Amcaolum konutu bu akam. Kendisiyle kp kmayacam

sordu. Duru gecelerde tepeden Torinonun uzak fenerinin yansmas grlr.Torinoda kaldna gre... dedi,...ama hakkn var. Yaam, doduun yerden uzakta gemelidir. Hem kazanr, hem tadn karrsn ve sonunda da benim gibi krknda dndn zaman her eyi deimi bulursun. Ama durur hep yerli yerinde Langhe denilen bu yerler.Bitkin bunlar syledi bana, hem konutuu da talyanca

saylmazd, ar ar kulland yerel az, u tepenin talar gibi ylesine kuru ki, yirmi yln baka dilleri ne de baka denizleri bir trl etkileyememi. O ise, biraz yorgun kyllerde

grdm youn bakyla yokua doru yryor.

Tam yirmi yl tm dnyay gezdi.O gittiinde, kadnlarn kucanda tad bir bebektim

henz ben.lm dediler. Sonra, kadnlarn kimi zaman, sanki bir

masaldaki gibi, ondan konutuklarn duydum.Ama erkekler, acmaszlar, unutup gittiler onu.Epeydir lm babama bir klimanda gemilerle yeilimsi koca bir pul yaptrlmbir kartpostal geldi; iyicil babozumu dilekleriyle dolu.arp kalmt herkes, ama artk bym bebekyrtnrcasna anlatmaya alt kiPasifikte, Avustralyann gneyindekpekbalklarnca yabanlmavinin mavisi bir denizle evriliTasmanya denen bir adadan geliyordu kartpostal.unu da ekledi: Demek ki inci avcl da yapyordu amcaolu. kard pulunu kartn.Herkes bir yorum ileri srd, ama hepsi u sonuca vard ki daha lmediyse henz, lm yaknd.Sonra btn bunlar kt aklndan herkesin ve ok zaman geti aradan.

Ah nice zaman geti, Malezyal korsan oyunu oynadmdan bu yana.En son, lmcl bir noktada suya atladmdan bu yana, bir oyun arkadam bir aa stnde kovalayp aacn o gzelim dallarn krdmdan bu yana, ve bir dmanmn kafasn paralayp dvldkten bu yana ne yaamlar geti aradan! Baka gnler, baka oyunlar, daha anasnn gz dmanlar karsnda baka kan

sarsntlar ve dnceler, dler.

Sonsuz korkular retti bu kent,bir kalabalk, bir cadde tir tir titretti beni,ya da bir yzde, kimi zaman gizlice izlenen bir dnce.Duyarm hl gzlerimde, bunca srten admlar stne vuranbinlerce sokak lambasnn alayl n.

Amcamn olu dnd geldi. Sava bitti.Dev gibi o, cceler lkesinde. stelik para da yapm.Hsm akraba fsldayordu: Bilemedin bir yl sonra yer bitirir hepsini, sonunda yine gider gurbete.lm byle olur bir baltaya sap olamamlarn.Kararl bir yz var amcamn olunun. Kyde bir yer satn

aldbir giri katnda. imentodan bir de garaj yaptrd.nnde benzin satmak iin prl prl bir depo ve dnemete, kprnn stnde, koskoca bir reklam

tabelas.Bir tamir ustas oturttu paralar alsn diye tttrp sigarasn o da dolap durdu Langhe topraklarnda. Kyden evlenmiti bu arada. Kukusuz bir gn dnyada

karlatyabanc kzlar gibi incecik ve sarn bir kz ald.Yine yalnz dolat hep. Hep beyazlar iinde, elleri arkada, yz kavruk, pazar pazar dolap iinden pazarlkla durmadan at pazarl yapyordu.Tasar suya dnce, nedenini aklad bana.Erei, tm hayvanlar vadide toplamak ve herkesi motor almaya zorlamakm.Ama, diyordu, hayvan yok mu u hayvan, yok daha

by ondan.Ben dndm bunu. Bilmeliydim, kzle insann ayn soydan olduunu burda.

Yarm saattir yryoruz. Doruk yakn. Gittike artyor evrede hrts ve sl rzgrn.Birden duruyor amcamn olu ve dnp bana yle diyor: Bu yl unu yazacam ilana: Santo Stefano Belbo vadisi bayramlarda hep ba ekmitir. Byle desinler Cannelli

kylleri!Sonra yine yokua trmanyor. Anlatmsz bir toprak ve rzgr kokusu kavryor karanlkta ikimizi, uzakta ise birka k: ky evleri, sesi zor duyulan tatlar. Ben ise bu adam denizden, uzak lkelerden ve hl bitmeyen

suskunluktan koparp bana kavuturan gc dnyorum.Yolculuklarn anlatmaz yle amcamn olu.Yalnzca uraya ya da buraya gittiini der kupkuru

bir de motorlar dndn.

Kala kala bir tek d kalmt iinde: bir kezinde, Balinalar adnda Hollandal bir balk

gemisinde ateiyken, deniz deniz gezmiti.Ar zpknlar gnete uarken grm, kan kpk iinde balinalar karken grm kuyruklarn dikip oklarla cebelleirken.Arada bir anlatr bunu.

Ama ona yeryznn en gzel adalarnda afan skn grm talihli birisi olduunu

sylediimde, anlarnda glmseyip doar domaz bile gne eskiydi artk bizim iin gn derdi.

Bedrettin Cmert

ATALAR

Dnyadan afallam, bir ya geldi havaya yumruklar sallyor, tek bama alyordum. Kadnlarla erkeklerin konumalarn dinlemek ne karlk vereceini bilemeden, pek neeli deil.Ama bu da geti: Artk yalnz deilimve karlk veremiyorsam da, vermeden durabiliyorum.Kendimi bulmakla dostlar bulmu oldum.

unu kefettim: Domadan nce, hepkendine gvenen, kendilerinin efendisi kiilerde yaamm,hibiri de karlk veremezmi ve hepsi sakin insanlarm.ki akrabam bir dkkn atlar - ailemizin ilkpara yz gr - dardan gelmi olan ciddiydi,iten pazarlkl, acmasz ve baya: bir kadn gibi.teki, bizden olan, dkknda roman okurdu - yremizde sorun oldu bu - ve ieri giren mteriler ksa szcklerle yant verdiini duyuyorlard eker yok, slfat da,hibir ey kalmam. Daha sonra bu ikincisi, iflas eden kaynbiradere yardmc oldu.Bu insanlar dndke daha gl hissediyorum kendimiaynaya bakp omuzlarm iirmeye,dudaklarma arbal bir glmseme vermeye oranla.ok ok nceleri, dedelerimden biribir kylsnden kazk yemio zaman gidip kendisi apalam balar - yazn -iyi bir i ksn diye. Byleyaadm her zaman ve hep kendinden eminbir ehre sergiledim, pein dedim ilerimi.Kadnlar pek nemsenmez ailede.Demek istediim, bizde kadnlar evde oturup

bizi dnyaya getirir ve hibir ey sylemezler, hibir nemleri yoktur, anmsamayz onlar.Her kadn kanmza yeni bir eyler aktarr,ama hepsi bunu yaparken kendini tketir ve biz,byle yenilenmi olarak, varln srdren yalnzca bizleriz.Kt alkanlklarla, tiklerle, korkularla dolu her yanmz- biz erkekler, babalar - biri kendini ldrd,ama bir utan var ki asla bulamamtr bize,asla kadn, asla birilerinin glgesi olmayacaz.

Dostlar bulmakla bir toprak buldum, kt bir toprak, burada hibir ey yapmamak, gelecei dnmek bir ayrcalk.nk tek bana i bana ve benimkilere yetmez;biz en ar almann stesinden geliriz, ama atalarmznen byk d hep hibir ey yapmamak olmutur.Bu tepelerde dolanp durmak iin domuuz, kadnsz, ellerimizi arkamzda tutarak.

MANZARA I(Pollo'ya)

Yukardaki tepe ekili deil artk. itler var yalnzca plak kayalar ve ksrlk.Burada alma hibir eye yaramyor artk. Tepenin doruu

yanmve tek tazelik nefes. Yukarya kmakok yorucu: Bir zamanlar mnzevi buraya gelipgcn toplamak iin burada kald.Mnzevi kei postu giyiyormiskle kark hayvan ve pipo kokuyor,topraa, allara, maaraya sinmi bu koku.Gnete kendi bana piposunu itiinde, gzden yitirirsem, izini sremiyorum bir daha, nk rengi yanm itlerin rengiyle ayn. Ziyaretiler kyor oraya, ter iinde, soluk solua, bir tan zerine oturuyorlar, onu yere uzanm buluyorlar, gzleri ge dikili, derin derin nefes alrken. Yapt bir i yok deil:Gneten kararm yznde sakal uzatm, birka kzl ty. Kurumas iin tezekleri geni bo bir alana brakyor.

Bu tepenin yamalar, vadileri yeil ve derindir.zm balar arasndan patikalar lgn gen kz gruplarn yukar gtryor, parlak renkli giysiler giymiler, keiler gibi oynamak, oradan ovaya barmak iin.Kimi zaman meyve sepetleri beliriveriyor, ancak en tepeye kmyorlar: Kyller sepetleri srtlarnda evlere tayor, iki bklm olmu, yapraklarn arasna

gmlyorlar yeniden.

Yapacak ok ileri var kyllerin, mnzeviyi grmeye gitmiyorlar,

bir aa inip bir yukar kyor, topra apalyorlar tm gleriyle.

Susadklarnda kana kana arap iiyorlar: ieyi azlarna dayayp, gzlerini yanm dorua eviriyorlar. Sabahn serinliinde, iyice yorgun dm, geri dnyorlar afakta yaptklar iten ve bir dilenci getiinde, kuyulardan rnlerin ortasna dklen onca su imesi iin onu bekliyor. Kadn gruplarna glyor ve soruyorlar ne zaman kei postlarna brnerek tepelere oturup gnete esmerleeceklerini.

GECE

Ama rzgrl gece, berrak gece bellein belli belirsiz anmsad, uzaktr, bir andr. Yitmi akn bir sakinlik,o da yapraklardan ve hilikten olumu. Hibir ey kalmyor, anlarn tesindeki o zamandan, belli belirsiz bir anmsama dnda.

Kimi zaman geri dnyor gne yaz gnnn kprtsz na, o uzak aknlk.

Bo pencereden ocuk diri ve koyu tepelerdeki geceye bakard ve arrd tepeleri st ste ylm grmekten: belirsiz ve berrak devinimsizlik. Karanlkta hrdayan yapraklar arasnda, tepeler belirirdi, orada gne ait her ey, yamalar ve aalar ve zmbalar apak ve lyd ve yaam bir baka yaamd, rzgrdan, gkyznden, yapraklardan ve hilikten.

Kimi zaman geri dnyor gnn kprtsz sakinliinde ans o youn yaamn, akn kta.

SONRA

BULUMA

Bedenimi oluturan, onu anlarla sarsan bu sarp tepeler, o kadnn mucizesini aralyor, onu yaadm ve anlayamadm bilmeyen

kadnn.

Bir akam ona rastladm: Daha ak bir leke belirsiz yldzlarn altnda, yazn sisi altnda.evrede bu tepelerin kokusu vard glgeden daha derin, ve anszn bir ses ykseldi, sanki bu tepelerden kyormu gibi, hem daha duru hem daha buruk bir ses, yitmi zamanlardan bir ses.

Kimi zaman onu gryorum, nmde yayor kesin, deimez, bir an gibi.Onu hibir zaman kavrayamadm: Gerekliihep kayor benden, hep uzaklara gtryor beni.Gzel mi, bilmiyorum. Kadnlar arasnda olduka gen:Onu dndmde, bu tepelerdeyaanm ocukluun uzak bir ans kageliyor,ne kadar gen. Sabah gibi. Gzleri banao gemi gnlerin uzak gklerini getiriyor.Ve gzlerinde amaz bir kararllk var: afan bu tepelerde grd en net k.

En sevdiim eylerin en derinlerinden yarattm onu ve onu anlayamyorum.

YALNIZLIK TUTKUSU

Aydnlk pencerede bir para akam yemei yiyorum.Oda imdiden karanlk ve gk grnyor.Dar kldnda, sakin yollar biraz sonra ak krlk alana ulayor.Yemek yiyor ve ge bakyorum - kimbilir ka kadn yemek yiyordur bu saatte - bedenim sakin; bedenimi ve btn kadnlar sersemletiyor i.

Darda, yemekten sonra, geni ova zerinde yldzlar gelip topraa dokunacak. Yldzlar canl, ama tek bama yediim bu kirazlar kadar gzel deil. Gkyzn gryorum, ama pas rengi atlar arasnda

biliyorumbirka k imdiden parldyor ve aada grltler

yaplyor.Byk bir yudum ve bedenim yaamn tadyor aalarn ve rmaklarn, ve her eyden kopmu hissediyor

kendini.Biraz sessizlik yeterli ve her ey duruyor kendi gerek yerinde, bedenimin durduu gibi.

Duyularm nnde her ey yaltlm,bunu sorgusuz kabul ediyorlar: Sessizlikten bir grlt.Karanlktaki her eyi bilebilirimkanmn damarlarmda aktn bildiim gibi.Ova, otlar arasnda byk bir su ak, her eyden oluan bir akam yemei. Her bitki ve her ta hareketsiz yayor. Yediklerimin, bu ovada yaayan her eyle

damarlarm beslemesini dinliyorum.

Gece nemli deil. Gkyznn drt bir yan bana tm grltleri fsldyor, ve minik bir yldz bolukta rpnyor, yiyeceklerden uzak, evlerden, deiik. Kendi kendine yetmiyor, ok sayda arkadaa ihtiyac var. Burada karanlkta, tek

bana,bedenim sakin ve bir efendi gibi duyuyor kendini.

SABAH

Yar aralk pencere bir yz evreliyor deniz zerinde. Gzel salar denizin yumuak ritmine elik ediyor.

Bu yzde anlar yok.Yalnzca kaamak bir glge, bulutlardan olumu gibi. Glge, el dememi bir maara kumu gibi nemli ve tatl, alacakaranlkta.Anlar yok. Yalnzcabir fslt, anya dnm denizin sesi.

Gn doarken kla ykananafan yumuak suyu, yz yeniden aydnlatyor.Her gn zamansz bir mucize,gnein altnda: Tuzlu bir k dolduruyor onuve canl balk kokusu.

Bu yzde an yok.Onu anlatacak szck yokya da gemie balayacak. Dn,dar pencereden yok oldu, tpkbiraz sonra yok olaca gibi, hzn olmaksznve insan sz, deniz zerinde.

YAZ

Ak bir bahe var, alak duvarlar arasnda, kuru otlardan ve ktan, topran piiren yava yava. Deniz kokan bir k.Sen bu otlar iine ekiyorsun. Salara dokunup any silkeliyorsun onlardan.

Dtn grdm birok meyvenin, tatl, bildiim bir ot zerine, yumuak bir dle. Sen de byle irkiliyorsun kann srayna. Ban sallyorsun, sanki havada bir mucize oluyormu gibi ve mucize sensin. Ayn tat var gzlerinde ve scak anda.

Dinliyorsun. Dinlediin szckler ancak dokunuyor sana. Sakin yznde ak bir dnce var omuzlarn sanki deniz yla saran.Yznde yreini bir meyve dyle sktran sessizlik var, eski bir acy damtyor ondan o zamanlar den meyvelerin z gibi.

GECEYE AT

Tepe gece gibi, ak gkyznde.Onun iinde ban var, belli belirsiz kmldayp o ge elik eden. Dallar arasndan grlen bir bulut gibisin. Gzlerinde glyor senin olmayan bir gkyznn tuhafl.

Topraktan ve yapraklardan tepekara bir ktle gibi rtyor canl bakn,aznda uzak kylardaki tatl bir oyuunkvrnts. Geni tepedeoynuyor gibisin ve gn aydnlnda:houma gitsin diye eski grnty yineliyorsunve daha saflatryorsun onu.

Ama baka bir yerde yayorsun. Yumuak kann baka bir yerde yaplm. Sylediin szckler bu gn yaln hznyle rtmyor.ok sevimli ak bir buluttan baka bir ey deilsin, eski dallar arasna takl kalm.

ACI

Sokaklarda dolaacam yorgunluktan tkenene dek yalnz yaamay bileceim ve geen her yzn gzlerine gzlerimi dikmeyi ve ayn kalmay.Damarlarmda beni aramaya kan bu serinlik sabahlar hi bylesine gerek olarak yaamadm bir uyan: Yalnzca, kendimi bedenimden daha gl

duyuyorumve sabahma daha souk bir titreme elik ediyor.

Yirmi yanda olduum sabahlar uzak.Ve yarn, yirmi bir: yarn sokaklara kacam, her ta ve gn izgilerini anmsyorum.Yarndan sonra insanlar beni yeniden grmeye balayacak ve ayaa dikilmi olacam ve durupvitrinlerde kendime bakabileceim. Bir zamanlarn sabahlangentim ve bunu bilmiyordum, geenin ben olduumubile bilmiyordum - bir kadn, kendi kendisininefendisi. Bir zamanlarki zayf ocukyllar sren bir alaytan uyand:imdi sanki o alay hi olmam gibi.

Ve yalnzca renkleri arzuluyorum. Renkler alamyor, bir uyan gibi: yarn renkler dnecek. Her sadn sokaa kacak, her beden bir renk - ocuklar bile.Ak krmz giyinmi bu bedenonca solgunluktan sonra kendi hayatna yeniden kavuacak. evremde baklarn kaydn hissedeceim ve kendim olduumu bileceim: Bir bak frlatarak kendimi insanlar arasnda greceim. Her yeni gnle yollara kacam renkleri arayarak.

DEOLANIN DNCELER

Deola kahvede oturmu sabah geiriyor ve kimse bakmyor ona. Bu saatte ehirde herkes kouuyor afan hl diri gnei altnda. Deola da kimseyi aramyor, sakince sigarasn iip, sabah soluyor.Pansiyondayken bu saatte uyumak zorundayd gcn toplamak iin: Yatan zerindeki hasr kirletiyordu pis ayakkablaryla askerler ve iiler, onu yorgunluktan tketen mteriler. Ama, yalnzken, her

ey farkl:daha az yorularak ok daha iyi bir i yapabilir insan.Dnk bey, onu erken uyandrp pm, beraberinde istasyona gtrmt (Elimde olsa, seninle, hayatm,Torino'da kalrdm) ona iyi yolculuklar dilemesi iin.

akn, ama bu kez din Deola, zgr olmaktan holanyor, stn imekten ve reklerini yemekten. Bu sabah deta bir hanmefendi ve geenlere baktnda, yalnzca sklmamak iin yapyor

bunu.Bu saatte pansiyonda uyunur ve kapal yer kokusu olur - pansiyonun sahibesi gezmeye gider - ierde kalmak

aptallarn yapaca i.Akam kulpleri gezmek iin gzel grnmek gerekir oysa pansiyonda, otuz yanda, kalan bir para gzellii de

yitirir insan.

Deola profilini aynaya vererek oturuyor ve camn serinliinde kendine bakyor. Yz biraz solgun: havay saran ar dumandan deil. Kalarn atyor. Marideki irade gerekir, pansiyonda yaamn

srdrebilmek iin (nk, gzelim, erkekler kanlarn ve metreslerini gzden karmadan arzularn

tatmin etmeye gelirler buraya) ve yorulmamacasna alyordu Mari, nee doluydu ve salnn tadn karyordu.Kahvenin nnden geenler Deolann dikkatini datmyor, yalnz akamlar alr o, ar ar fetheder onlar kulbn mzii eliinde. Bir mteriye gz szdnde ya da ayana dokunduunda, onu zengin bir genle ak

sahnesindeoyuncu gibi gsteren orkestralardan holanr. Bir mteri

yetiyor onaher akam ve geimini salyor. (Belki dnk beyefendi beni gerekten beraberinde gtrrd). Yalnz kalmak, can

isterse,sabahlar ve kahveye oturmak. Kimseyi aramamak.

SONRA

Boylu boyunca uzanyor tepe ve yamur sessizce slatyor onu.

Evlerin zerine yayor yamur: dar pencereyi daha diri, daha plak bir yeil kaplad.Sevgilim benimle uzanmt: pencere botu, kimse bakmyordu, rlplaktk.Gizli bedeni bu saatte sokakta yryor kendi admyla, ancak ritmi daha yumuak; o adm gibi

iniyoryamur, hafif ve bitkin.Sevgilim slak ve uykulu plak tepeyi grmyor: yoldan geiyor ve rastlad insanlar bilmiyor.

Akama dorusis bulutlar geiyor tepeden,pencere onun soluunu da alyor ieri. Sokakbombo bu saatte; yalnz tepenin,en karanlk bedende uzak bir yaam var.ki bedenin slaklnda, bitkin uzanyorduk, birbirimize sarlm uyuyorduk.

Daha tatl bir akam, lk gnele, canl renklerle, sokak gzel olurdu.Sokaktan gemek bir zevk... bedenden,ama tmyle evreye szm bir annn tadn kararak.

Aalkl yollarn yapraklarnda, kadnlarn tasasz yrynde,

her insann sesinde, iki bedenin unuttuu, ama gene de mucize olan yaamdan bir para var. Ve bir yolun sonunda evler arasnda tepeyi kefetmek, ona bakmak ve dnmek sevgilinin de ona baktn, dar pencereden. Karanla gmlm plak tepe ve yamurun fslts. Kendisiyle tatl bedeni ve gl gtren sevgili yok.Ama yarn afan ykad gkte sevgili yola kacak, hafif admyla, stersek, karlaabiliriz.

KIRDAK EHR

DSPLN

afakta balyor almalar. Ama biz afaktan biraz nce balyoruz, kendimize rastlamak iin sokaktan geen insanlarda. Her birimiz yalnz olduunu anmsyor, uykusu olduunu, tek tk geenleri grdke - herkes kendi kendine hayallere dalyor, naslsa afakta gzlerini aacan biliyor.Sabah geldiinde bizi arm buluyor gzlerimiz imdi balayan ie dikilmi.Ama artk yalnz deiliz ve kimsenin uykusu yok.Sakin, gnn dncelerini dnyoruz ta ki glmseyinceye kadar. Dnen gnete hepimiz kendimizden eminiz. Ama kimi zaman daha belirsiz bir dnce - bir gl - anszn yakalyor bizi ve gneten nceki gibi bakmaya balyoruz.Aydnlk ehir ilere ve gllere tank oluyor.Hibir ey rahatsz edemez sabah. Her ey olabilir, iten bamz kaldrp bakmamz yeterli.Henz hibir ey yapmayan kaak delikanllar sokakta

yryor,bazlar kouyor da. Aalkl yollarn yapraklar sokaa glgeler dryor, bir tek otlar eksik devinimsiz tanklk eden evler arasnda.Birou nehrin kysnda gnete soyunuyor.ehir dnmek iin bamz kaldrmamza izin veriyor, sonra yeniden ediimizi bilerek.

ALIMAK YORAR

Evden kamak iin yolu gemeyi yapsa yapsa bir ocuk yapar, ocuk deil ki artk btn gn sokaklarda srten bu adam stelik evden de kamyor.

Hani yaz ikindileri vardr meydanlar bombo uzanr batan gn altnda, geip gereksiz aalarla bir bulvardan durur yalnz adam.Deer mi bunca yalnzlk, gittike daha yalnz olmak iin? Botur yollar meydanlar yalnz gezildiginde.Oysa bir kadn durdurmalkonuup da birlikte yaamaya inandrmal,yoksa hep kendisiyle konuur insan. Bunun iin dekimi vakit krktk olur gecelerive anlatr durmadan, anlatr yapp edeceklerini.

Byle ssz meydanda bekleyerekrastlanmaz elbette kimseye, ama dolarken sokaklardurduu olur insann yle bir.Olsalard iki kii, baka olurdu evsokaklarda bile. Kadn olurdu, deerdi dolamaya.Gece kimsecikler kalmaz meydanda.Oradan geen bu adam grmez yararsz klar iinden evleri kaldrmaz artk gzlerini.Kaldrmlar dinler yalnzca kendininkiler gibi nasrl ellerin dedii.Doru deil ssz meydanda kalmak.Mutlaka yolda olmal o kadn yalvarsan eve eki dzen verecek.

Bedrettin Cmert

ANNE OLMAK

GECE ZEVKLER

Biz de duruyoruz geceyi duymak iin rzgrn en plak olduu anda: yollarda rzgrn souu, her koku snm; burun deliklerimiz titreen klara doru kalkyor.

Hepimizin karanlkta bizi bekleyen bir evi var dndmz: bir kadn karanlkta bizi bekliyor uykuya dalm; odada kokularn scakl.Rzgrla ilgili hibir ey bilmiyor uyuyan, soluk alan kadn; bedeninin scakl bizde fsldayan kanla ayn.

Karanlkta uzayp giden yollarn dibinden ulaan rzgr bizi ykyor; titreen klar ve gergin burun deliklerimiz, plak, kararsz. Her koku bir an.Uzaktan karanlktan kageldi ehirde rpnan bu rzgr: orada ayrlarla tepelerde, gnein stt bir otun,nemlerle kararm bir topran bulunduu. Anmzkeskin bir koku, kadiplerin kokusunu yayan deilmi topran kk tatll. Snm her kokukaranlk boyunca ve ehirde bize rzgr eriiyor yalnzca.

Bu gece uyuyan kadna dneceiz, donmu parmaklarla bedenini aramaya, ve bir s kanmz sarsacak, nemlerden kararm bir topran ss: bir yaam soluu.O da gnete snm ve kefediyorplaklnda en tatl yaamn,sabahlar yok olan, ve onda topran tad var.

MANZARA IV(Tinaya)

Kyda sigara iiyor iki adam. Suyu yarmakszn yzen kadn kendi dar emberi dnda yeil grmyor. Gk ile aalar arasnda uzanyor bu su ve kadn akp gidiyor orada bedensiz. Ge bulutlar km, kprtsz. Duman duruyor havann ortasnda.

Buz gibi suyun altnda otlar var. Kadn zerinden geip gidiyor; oysa biz eziyoruz onu, yeil otu, bedenimizle. Sular boyunca baka bir arlk yok. Yalnz biz duyuyoruz topra.Belki onun suda uzanm bedenidoyumsuz souun, gnelenmi kol ve bacaklarndaki scakl emdiini duyuyor ve onu dipdiri braktn durgun yeilde. Ba hareket etmiyor.

O da uzanmt, otlarn ezildii yerde.Yar grnen yzn koluna dayamotlara bakyordu. Kimsenin soluu duyulmuyordu.Hl havada onu suya alan ilk prt duruyor.zerimizde duman duruyor.imdi kyya kt ve bizimle konuuyor, ktkler arasndan ykselen esmer gvdesinden dklyor su damlalar.Sesi, suda iitilen tek ses - bouk ve diri, nceki zamanlarn sesi.

Kyya uzanm, dnyoruz, onun bedenini iine brakt o en koyu, en diri yeili. Sonra, birimiz suya atlayp geiyor, omuzlar darda, kpkl kulalarla, kprtsz yeili.

MANZARA VIII

Akam, anlar rzgrn soluunda belirip nehrin sesini dinlemeye balyor. Su ayns, karanlkta, l yllarn.

Karanln sessizliinde bir alkant ykseliyor seslerin ve uzak gllerin getii; uultuya bo bir renk elik ediyor gneten, kylardan ve ak baklardan.Seslerden bir yaz. Her yz gemi bir tad ieriyor olgun bir meyve gibi.

Dnen her bakta imen tad var, akamlar sahilde gnele ykanm eylerin tad. Bir deniz soluu var.Bir gece denizi gibi bu belirsiz glge skntlardan, eski rpertilerden, gn yle bir dedii ve her akam geri dnen. l sesler o denizin krlmasna benziyor.

YEL ORMAN

SYAN

l adamn yz arplm ve yldzlara bakmyor: salar kaldrma yapm. Gece daha souk.Yaayanlar eve dnyor, rpererek.Onlarla gitmek zor; hepsi bir yana dalyor, kimi bir merdiveni kyor, kimi bodruma iniyor.afakta gidip, kendini gneli bir ayra atan da var.Yarn biri, umutsuzalayla alayl gler, alrken. Sonra bu da geer.

Uyuduklarnda l adama benziyorlar: Bir kadn da varsa, koku daha ardr, ama lleri andryorlar.Her gvde arplm, yatana sarlyor krmz kaldrmdaki gibi: afaktan beri sren uzun yorgunluk ksa sreli bir ac gibi.Her bedende koyu bir pislik birikiyor.Yalnzca, o l uzanm yldzlara.

Gnein yakc scanda, duvara yaslanm paavralar da lye benziyor. Kaldrmda uyumak dnyaya olan gveni gsteriyor.Paavralar arasnda bir sakal ve sinekler m zerine; geenler sinekler gibi hareket ediyor sokakta; dilenci sokan bir paras. Yoksulluk srtan yzn sakalla rtyor bir ot gibi ve huzurlu bir hava veriyor. Yz arplm,

lebilecek bu ihtiyar, kan iinde,oysa bir nesneye benziyor ve canl. Bylece, kan dnda, her ey bir paras sokan.Gene de, yldzlar kan grd yolda.

YEL ORMAN(Massimoya)

Orada duran adamn nnde tepeler var karanlkta.Bu tepelerde toprak olduka,kyller apalamak zorunda. Tepelere bakyor ve grmyor, hapiste uyankken gzlerini kilitleyen biri gibi.Orada duran adam - hapisteydi - yarn yeniden balyor ie birka arkadayla. Bu gece yalnz.

Tepeler yamur kokuyor ona: hapiste rzgrla kimi zaman ulaan uzak koku.Bazen yamur yaard ehirde: Bo sokakta soluun ve kann almas.Hapis yamur alyordu, hapiste yaam sona ermiyordu, gne bile alyordu bazen:Arkadalar bekliyordu ve gelecek bekliyordu.

imdi yalnz. Topran duyulmam kokusukendi bedeninden ykselmi gibi geliyor ona, ve uzak anlar

- o topra bilir - topraa zorluyor onu,gerek topraa. Kyllerin apaylabir dmana vurur gibi topraa vurduklarn,ve birbirlerinden lesiye nefret ettiklerini dnmekbirok dman gibi, ie yaramyor. Bir sevinleri de varkyllerin: u srlm toprak paras.tekilerin ne nemi var? Yarn gnete tepeler uzanm olacak, her biri payna deniyle.

Arkadalar tepelerde yaamyor, otlarn yerine raylarn olduu ehirde domular. Bazen o da unutuyor bunu.Ama ehre ulaan toprak kokusu kyllerin kokusunu tamyor artk. Uzun bir okay, gzleri kapattran ve hapisteki dostlar dndren, bekleyen uzun hapsi.

POGGIO REALE

Sakin gkyznde dar bir pencereyrei sakinletiriyor; birisi memnun lm orada.Darda, aalarla bulutlar var, toprakve gk. Buraya ulayor sesler:tm yaamn uultular.

Bo pencereaalarn altnda tepeler olduunu aa karmyor ve uzakta bir nehrin kvrlarak aktn, akta.Su berrak, rzgrn soluu gibi, ama kimse dikkat etmiyor buna.

Bir bulut beliriyor gk drtgeninde kat ve beyaz ilerleyen.arm evleri ve tepeleri seiyor, havada beliren her eyi, akn kularn havada szldn gryor. Sakin gezginler o nehir boyunca gidiyor ve kimse farkna varmyor kk bulutun.

Artk bo mavilik dar pencerede: oraya bir kuun l dyor, sesleri paralayan. O bulut belki aalara dokunuyor ya da nehre iniyor. imenlere uzanm adam otlarn soluunda onu duyuyor olmal. Ama hareket etmiyor gzleri, yalnzca otlar kprdyor. lm olmal.

BABA OLMAK

MT

Gen tanrnn bir insan olaca gn gelecek,acsz, anlam insann lglmsemesiyle. Gne de uzaktan geiyorkylar aleve boyayarak. Gn gelecek tanrbir zamanlara ait kylarn artk nerede olduunu bilmeyecek.

Sabah uyanlr, yazn lm olduu bir sabah, gzlerde dn gibi hl k frtnalar ve kulakta kana dnm gnein uultusu. Dnyann rengi deimi.Da ge demiyor artk; artk bulutlar meyveler gibi st ste ylmyor; suda bir aklta grlmyor artk. Bir adamn bedeni dnceyle eiliyor, tanrnn soluk ald yerde.

Byk gne bitti ve topran kokusu, ve bo sokak, lm bilmeyen insanlarn renklendirdii. Yazn lnmez.Biri yok olduunda, herkes iin yaayan ve lm hie sayan tanr vard.Onun zerinde hzn bulutlardan bir glgeydi.Yry artyordu topra.

imdi adamn kollarnda ve bacaklarnda yorgunluun arl var acsz: afan sakin yorgunluu bir yamur gnn aan. Kararm kylar genci tanmyor, oysa bir zamanlar onlara bakmas yeterdi. Havann denizi de yeniden yaamyor onun soluuyla. Adamn dudaklar bklyor teslim olmu, topran nnde glmsemek iin.

ATILARDAK CENNET

Sakin bir gn olacak, souk ktan, doan ya da len gne gibi, ve cam gkyz dndaki pis havay kapayacak.

Bir sabah uyanlr, sonsuzcasna bir kez son uykunun scaklnda: glge scaklk gibi olacak. Oday dolduracak byk pencereden daha byk bir gk.Bir gn sonsuzcasna klm merdivenden sesler gelmeyecek artk, ne de l yzler.

Yata brakmak gerekli olmayacak.Yalnzca afak girecek bo odaya.Pencere yetecek her eyi sakin bir aydnlkla kuatmaya, neredeyse bir k.Srt st yze zayf bir glge oturacak.Anlar gizlenmi glge ynlar olacak tpk minedeki eski kor gibi.An daha dn snen gzlerdeki yakc alev olacak.

YALINLIK

Yalnz adam - hapiste yatm olan - hapise dner her bir para ekmei srnda.Hapiste k topra zerinde kaan tavanlar dlerdi. K sisindeadam sokaklarn duvarlar arasnda yaar, souk su ierek, bir dilim ekmei dileyerek.

nsan sonra yaamn yeniden doacana inanr,soluun sakinleeceine, kn dneceinescak bir lokantadaki arabn kokusuyla,ve gzel atein, ahrn, akam yemeklerinin. nsan inanr,ierde olduu srece inanr insan. Bir akam dar klr,tavanlar yakalamlardr ve scakta onlar yemektedirlerdierleri, neeli olanlar. Onlara camlardan bakmak gerekir.

Yalnz adam bir kadeh imek iin ieri girmeye cesaret eder tam da souk iliklerine ilediinde ve arabna bakar: dumanl renk, ar tat.Ekmek parasn diler, hapistetavan kokan, ama artk ne ekmek tad vardrne de baka bir ey. arap da sis kokar yalnzca.

Yalnz adam o tarlalar yeniden dnr, onlar srmolmann mutluluuyla. Bo salondaalak sesle ark sylemeye alr. Yeniden grrkil boyunca Austosta yeil olanplak allar. Kpee slk alar.Tavan yeniden belirir ve myorlardr artk.

BABA OLMAK

Gereksiz denizin nnde yalnz adam bekler durur akam, bekler durur sabah.Orda ocuklar oynuyor, ama bu adam isterdi ki bu adam onun da bir ocuu olsun ve seyretsin onlar oynarken.Her gn yklp yeniden doanve ocuklarn yzne renk katanbir saraydr suyun stnde koca bulutlar.Deniz her zaman olacaktr.

Yaralar sabah. Bu slak kumsalda alara ve talara taklarak srnr gne.kar dar adam bulank gnete, yrr deniz boyunca. Vurup kyya artk yatmayan kpklere bakmaz bile.Bu saatte, lklnda yatan, uykudadr hl ocuklar. Bu saatte bir kadn yalnz olmasa seviecek bir kadn uyuyordur yatanda. Uzaktaki kadn gibi rlplak soyunur ardan adam ve iner denize.

Geceleyin sonra, dalp gidince deniz yldzlar altndaki koca boluk dinlenir.Kzllam evlerde ocuklarn balar der uykudan, bazs da alar.Beklemekten yorgun adamyldzlara kaldrr gzlerini, ama onlar duymazlar ki.Bu saatte bir ocuu soyup uyutan kadnlar vardr.Bu saatte bir yatakta bir adamla sarlm kadnlar vardr. Karanlk pencereden bouk bir soluk giriyor, denizin tm zncn bilen adamdan gayri kimse dinlemiyor onu.

Bedrettin Cmert

SABAH YILDIZI

Yalnz adam kalktnda deniz hl karanlktrve yldzlar sallanr. Denizin yatann bulunduu kydanbir soluk scakl ykselir,ve solua tat verir. Bu hibir eyin olamayacasaattir. Hatta diler arasndaki pipo bilesnmtr. Geceye aittir sessiz alkalanma.Yalnz adam dallardan byk bir ate yakmtr oktan ve atein yeri kzllatrmasna bakar. Deniz de ok gemeden ate gibi olacak, alev alev.

Hibir eyin olmayaca bir gnn afandan daha ktsyoktur. Yararszlktan daha ac bir eyyoktur. Gkyznde asl duruyoryeilimsi bir yldz, afan artt;henz karanlk denizi gryor ve ate lekesiniadamn bir ey yapm olmak iin snd;gryor ve kardan bir yatan bulunduu karanlkdalar arasnda uykudan ba dyor. Saatin ar ilerleyiiacmasz, artk hibir ey beklemeyen birisi iin.

Gnein denizden ykselmesine, uzun gnnbalamasna deer mi? Yarnsaydam kla geri dnecek lk afakve dn gibi olacak ve asla hibir ey olmayacak.Yalnz adamn tek istedii uyumak.Son yldz sndnde gkyznde, adam ar ar piposunu doldurur ve yakar.

SEVGSZLK RLERNDEN(LE POESIE DEL DISAMORE, 1934-38)

HZNL ARAP (2)

Zor olan, fark edilmeden oturmak.Gerisi kendiliinden geliyor. yudumla geri dnyor, tek bana dnme arzusu.yice uzaklayor uzak uultular,her ey yitiyor ve bir mucizeye dnyordomu olmak, bardaa bakmak. (yalnz insan ii dnmezlik edemez)dnebilmek iin severek katlandmzeski yazg oluyor yeniden. Sonra gzler,krmesine szlayan, havann ortasna dikiliyor.

Bu adam kalkp, yatmaya eve gitse, yolunu yitirmi bir kr andrr. Birisi bir keden kverip, dvebilir onu.Birden bir kadn belirip, sokaa uzanabilir, gzel ve gen, bir baka erkein altnda, inleyerek, bir zamanlar bir kadnn onunla inledii gibi.Ama bu adam grmez. Yatmaya eve giderve yaam sessizliin uultusundan baka bir ey deildir.

Bu adam soysanz, bitkin kollar bitkin bacaklarbulursunuz, birka irkin, seyrek ty. Kim derdi ki,bir zamanlar yaamn alevlendirdiibu adamda lk damarlar dolamaktadr? Kim inanr,artk o uyumak iin eve gelip, uyuyamadnda, inlediinde,bir zamanlar u bedeni bir kadnn okadna,titreyen, gzyalaryla slanm o bedeni ptne?

YARATILI

Hayattaym ve gn aarrken arttm yldzlar.Sevgilim uyuyor hl ve bilmiyor.Herkes, tm dostlar, uyuyor. Aydnlk gn rtk yzlerden daha ak duruyor nmde.

Bir ihtiyar geiyor uzaktan, almaya gidiyor ya da sabahn keyfini karmaya. Farkl deiliz, ikimiz de ayn aydnl soluyoruz ve sakin, sigara iiyoruz almz bastrmak iin. htiyarn gvdesi de salkl ve zinde olmal - sabah karsnda plak olmal.

Yaam suda akyor bu sabah ve gnete; evreye dirisuyun lts yansm, herkesin bedeni arnacak

giysilerinden.Byk bir gne olacak ve ak denizin burukluu, gne altnda tketici amansz yorgunluk ve hareketsizlik. Sevgilim olacak - bedenlerden bir giz. Herkes kendince bir ses verecek.

Suyun sessizliini bozan tek bir ses yok afakta. Ne de gkyz altndakprdayan bir ey. Yalnzca yldzlar eriten bir scaklk. El dememi sabah hissetmek titretiyor insan, kimse uyanmamasna.

DEOLANIN GER DN

Sokaktan dneceiz geenlere bakmak iin ve biz de geenlerden olacaz. Gecenin tatszlndan kurtulup, sabah nasl kalkacamz aratracaz ve nasl bir zamanlarn admyla dar

kacamz.Bamz bir zamanlarn almasna eeceiz.Oraya dneceiz, cama kar, sersemlemi, sigara imek iin. Ama gzler ayn olacak, hareketler de yz de. O bedenimize szan, bakmz yok eden gereksiz giz ar ar lecek, her eyin yok olduu kann ritminde.

Bir sabah kacaz, evimiz olmayacak artk, sokaa kacaz; gecenin tatszl terk etmi olacak bizi; yalnz kalmaktan rpereceiz. Ama yalnz kalmay

isteyeceiz.Geenlere bakacaz, yenilmi, ama nefret etmeyen, barmayan bir kimsenin l glmsemesiyle, ok eskilerden bu yana yazgnn - olmu ya da olacak her eyin - kanda, kann fsltsnda olduunu bildii iin.Alnmz eeceiz, tek bamza, sokan ortasnda, kandaki bir yanky dinleyerek. Ve bu yank titremeyecek

artk.Gzlerimizi kaldrp, yola bakacaz.

ALIKANLIKLAR

Aalkl yolun asfaltnda sessiz bir gloluturuyor ay ve arkadam baka zamanlar anmsyor.O zamanlar beklenmedik bir karlama yeterdi ona,yalnz deildi artk. Aya bakarakgeceyi solurdu. Ama karlat kadnn,titrek merdivenlerde yaad ksa macerannkokusu daha taze. Sakin odaile anszn beliren hep orada yaama arzusudoldururdu yreini. Sonra, mehtapta,uzun, yorgun admlarla, memnun, geri dnerdi.

O zamanlar kendisiyle ok iyi arkadat.Sabah uyanr, yataktan atlard,bedenini ve eski dncelerini yeniden bularak.Dar kmaktan holanrd, yamura brakarak kendisini ya da gnee, yldzlara bakmaktan, apansz beliren insanlarla konumaktan zevk alrd. Batan balamay bildiine inanrd, son gne dek her yeni gnle birlikte mesleini deitirerek.Byk yorgunluklarn ardndan oturup sigara ierdi.En byk zevki, yalnz kalmakt.

Dostum yaland, daha ok seveceibir ev istiyor, bir gece dar kmakve aalkl yolda durup aya bakmak,ancak geri dndnde sessiz bir kadn bulmak,sakin bir kadn, sabrla bekleyen.Dostum yaland ve kendine yetmiyor artk.Geenler hep ayn; yamurla gne ayn; ve sabah bir l.Yorulmaya demiyor. Ve mehtapta dar kmak bekleyenin yoksa demiyor.

YAZ (1)

Yar kapal gzleri, biimli bedeniyle yeniden belirdi kadn, yolda yryerek.Elini uzatarak dorudan bakt, kprtsz asfaltta. Her ey yeniden belirdi.

Uzak gnn devinimsiz nda paraland an. Kadn yaln alnn yukar kaldrd ve o zamanlarn bak yeniden belirdi. Bir elini tekine uzatm, kaygs o zamanlarn kaygs.Her ey renklerine ve yaama kavuuyor yeniden onun uzak baknda, yar kapal aznda.

Uzak gnlerin kaygs geri dnddevinimsiz bir yaz beklenmedik renkleri ve scaklylaboy gsterdiinde, o boynu bkk baklarda. Yar aralkdudaklardaki tatlln azaltamayacakayg geri dnd. Kprtsz bir gkyz,souk, bekliyor o gzlerde.

An sakindi zamann boynu bkk nda, sessizce lyordu pencere oktan sislere brnp yok olduunda. Paraland an. Silik dokunuun kaygs renkleri yeniden alevlendirdi ve yaz ve canl gk altnda scaklklar.Ama yar kapal az ve boynu bkk baklar yalnzca insanlk d kat bir sessizlie yaam verir.

D

Bedenin hl ldyor mu elin ya da esintinin keskin okaynda, ara srabaka bedenler buluyor mu esintide? Birou geri dnyor kann bir titreyiinden, bir hilikten. Yannda uzanm

beden de o hilikte seni aryor.

Uar bir oyundu bir gnhavann okaynn yeniden belireceini dnmek hilikte beklenmedik bir an olarak. Bedenin bir sabah uyanacakt, kendi scaklna tutkun, terk edilmi afakta.Keskin bir an geecekti senden,keskin bir glmseyi. O afak geri dnmez mi?

Havadaki bedenini saracakto serin okay, en derin kannve bilecektin lk ann afaktafarkl bir titreyie karlk geldiini,hiliin titreyiine. Bilecektin,tpk uzak bir gn bir bedeninyannda uzanm olduunu bildiin gibi.

Hafife uyuyordun gsz bedenlerle alay eden, hilie tutkun esintide. Ve keskin bir glmseyi geti senden, arm gzlerini aarak.Bir daha geri dnmedi mi, hilikten, o afak?

UYUYAN DOST

Ne diyeceiz uyuyan dosta bu gece?En gsz szcken yrtc acdan geliyor dudaklarmza.Bakacaz dosta,bakacaz hibir ey demeyen yararsz dudaklarna, ok yava konuacaz.

Her akam aldrsz ve dipdiri beliren eski arnn yzn alacak gece. Bir can gibi, karanlkta suskun, ac ekecek eskil sessizlik.ok yava soluyan geceye konuacaz.

l sessizlie kar oylumlaya oylumlaya varlklar apansz gelecek afan irkiltisinde ve varlklarn tesindeki karanlkta anlarn damlayn duyacaz. Yararsz k gnn doan yzn vuracak ortaya. Susacak anlar. Varlklar konuacak yavatan.

Bedrettin Cmert

KAYITSIZLIK

Bu nefret canl bir ak gibi filiz verdi ac ekerek, kendi tkeniini grerek.Bir yz ile bir ten istiyor, bir akm gibi.

Dnyann teni ve konuan sesler ld, bir titreme sard eyay; tm yaam bir sese asl kald.Buruk bir esrime iinde geiyor gnler geri gelip, yzmz solgunlatran sesin hznl okaynda. Tatsz deil belleimizde nlayan bu acmasz ve titrek ses: Bir zamanlar bizim iin titremiti.

Ama ten titremiyor. Yalnzca bir ak ateleyebilirdi onu, bu nefretse onu aryor.Dnyadaki tm eya ve ten ve sesler o bedenin ve o gzlerinateli okaynn yerine geemez. Kendini yok edenburuk esrimede, bu nefret yeniden buluyorher gn bir bak, yarm kalm bir sz,ve kavryor onlar, doymak bilmezcesine, bir akm gibi.

KISKANLIK (2)

Yal adamn topra var gndzleri, ve geceleri kendisine ait bir kadn - dne kadar ona ait olan.Onu kefetmekten holanrd, topra deercesine, ve ona bakmaktan uzun uzun,glgede yatp bekleyerek. Kadn gzleri kapal glmserdi.

Bu gece yal adam tarlasnn kenarna oturmu, ama uzakta bir leke gibi duran iti incelemiyor. Elini uzatmyorbir ot koparmak iin. Topraktaki saban izleri arasnda yakc bir dnceye dalm. Toprak aa vurur birinin elinin dediini, birinin onu ilediini: karanlkta bile aa vurur. Ama yaayan hibir kadn bir erkein ona sarlnn izini korumaz.

htiyar adam kadnn yalnzca gzleri kapalglmsediini fark etti, srtst beklerken,birden o gen bedenin zerindendnde bir baka anya ait kavrayn getiini anlyor.Yal adam artk tarlay grmyor glgede.Dizleri stne kp, topra skyorsanki bir kadnmasna, sanki konuabilirmi gibi.Ama glgede uzanm kadn konumuyor.

Kapal gzlerle uzand yerde konumuyor kadn, glmsemiyor da, bu gece, bklm dudandan rk omzuna. Nihayet bedeni bir erkein sarln aa vuruyor: onda iz brakan tek sarl ve glmsemesine son veren...

UYANI

O gnn dnmediini hava da yineliyor.Terk edilmi pencere souu emiyor ve g. Boaz eskil solua yeniden amann yarar yok, altst olmu, ama yaadn gren birisi gibi. Pimanlklarn ve dlerin gecesi sona erdi. Ama o gn dnmyor.

Yaama dnyor hava, grlmemi bir enerjiyle, kprtsz ve souk hava. Geen yazn altn rengiyle kzllam bitkileri gn diri gcnden akna dnyor.Havann soluunda yazn her biimi zlyor, gecenin deheti yok olmu.Gece anlarnda yaz ac verenbir gnd. O gn yok oldu bizim iin.

Hava yaama dnyor ve boaz onu iiyor tadn ald, geri dnmeyen bir tadn belirsiz kaygsyla. Bu gece domu olan pimanlk da geri gelmiyor. Dar pencere yaz zen souk tad iiyor.Bir kprt bizi bekliyor, terk edilmi gn altnda.

1931-40 YILLARINDA YAZILMI TEK RLERDEN

EZG

Bulutlar topraa ve rzgra balanm.Torino zerinde bulutlar olduu sreceyaam gzel olacak. Bam kaldryorumve orada gnein altnda byk bir oyun sryor.ok sert beyaz ktleler ve rzgr aralarndan geiyormasmavi - arasra bozuyor onlarve kla ykl byk yelkenlere dntryor.Damlarn zerinde binlerce beyaz buluther eyi rtyor, kalabal, talar ve grlty.ou kez kalktmda bulutlarnbir tasn berrak suyunda belirdiini grdm.Aalar da g toprakla birletiriyor.Usuz bucaksz ehirler ormanlar andryor, gk ok yukarlarda beliriyor, caddeler arasnda.Po zerindeki canl aalar gibi, akntlarda yle yayor bir sr ev gnete.Aalar da ac ekip lyor bulutlarn altnda insan kanayp lyor, - ama toprak ile gk arasnda sevin ark sylyor, ehirlerin ve ormanlarn byk grkemi. Yarn vaktim olacak kapanmak ve diimi skmak iin. imdi tm yaam, bulutlardr, bitkiler ve caddeler, gkyznde yiten.

MDEK OCUK

Kim bilir neden krlardaydm o akam.Belki gnein verdii yorgunluktan bitmi, brakmtm

kendimive yaral Kzlderiliyi oynuyordum. O zamanlar ocuk tek bana tepelere trmanrd, bizonlar arayarak ve boyal oklar atar, mzran sallard.O akam tmyle sava renklerine boyanmtm.Hava serindi, krmz-gri ieklerle bezenmiti koyu kadife kabayoncalar ve bulutlarla gkyz alevlere brnm, bitki saplar arasndan ykseliyordu.

Srtst uzanm ocuk kr evinde vdklerini duyduu ge dikmiti gzlerini. Ama gnbatm artyordu. En iyisi gzlerini yummak ve otlarn kucaklamasnn zevkini karmakt. Su gibi

saryordu.

Birden gneten bouk bir ses ulat kulama:Durmu, daldm suya bakan otlan sahibi, bir aile dman, benim o evin ocuu olduumu anlad, fkeyle bana bozacaksam kendime ait eyleri bozmam ve yzm

ykamam syledi.Otlarn arasndan sradm ve ellerimden destek alp, titreyerek o karanlk yze baktm.

Ah! Ne gzel bir frsat bir adamn gsne oku saplamak iin!

ocuk o cesareti gsteremediyse, diye dnyorum, adamn sert, buyurgan havasndandr.Bugn de soukkanl ve emin hareket ettiimi dnen ben o akam sessizce ekip gittim, lmek zere olan bir

kahramannszlerini baryor ve mrldanarak elimdeki oklar skyordum.Belki de beni dvebilecek gte birisinin ezici bak

karsndakialalmayd bu. Belki de bir hamaln nnden glerek

geildiinde duyulan utanca benzer bir utant.Ama beni dehete dren, asl nedenin korku olmas.

Kamak m, evet katm.Ve geceleyin yastktaki gzyalaryla srk izleri azmda kan tad brakt.

Adam lm. Kabayoncalar sklm, trmkla taranm. Ama apak nmde gryorum ayr ve merakla yryor, kendi kendime konuuyorum,

soukkanl,uzun boylu ve gneten yanm adamn o akam konutuu

gibi.

AYLAKLIK

Fabrikalardan bir fonun nnde ge ykselen gl iiyi gsteren duvara asl tm byk afilergnete ve yamurda parampara oluyor. Masino kfrediyor caddelerdeki duvarlarda marur yzn grp, o caddelerde i arayarak dolamak zorunda kald iin. Sabah kalkyor, durup gazetelere bakyor renkli kadn yzleriyle capcanl gazeteci kulbelerinde: Yoldan geen kadnlarla karlatryor onlar ve vaktini boa

harcyor,nk her kadnn gzleri bir dierinden daha yorgun.

Birdenbalarnn zerinde sinema afileri ve ll admlarla krmzlara brnm ihtiyarlar geiyor ve Masino biimsiz yzlerle renklere gzlerini dikerek yanaklarna dokunup, daha bo hissediyor onlar.

Her yemekten sonra, Masino yeniden dolamaya balyor, altnn bir iareti bu. Kardan karya geiyor ve artk hi kimsenin yzne bakmyor. Akam, geri dnp o kzla bir sre ayrlara uzanyor.Yalnz olduunda, ayrlarda kalmaktan holanyor, tek tk evlerle hafif grltler arasnda ve kimi zaman biraz kestiriyor. Kadnlar eksik olmuyor, henz tamirciyken olduu gibi: imdi Masino bir kadn aryor ve sadk birisini istiyor.Bir kez -dolamaya baladktan sonra- bir rakibini yere

devirdive onu bir ukurda bulan arkadalar,eline bir bant sardlar. Onlarn da bir ii yok artk,

ya da drd a olduklarndan bir klarnet ve gitar grubu kurdu - Masinonun kendileriyle ark

sylemesiniistiyorlard - ve sokaklar dolap para toplamasn.Masino da can istediinde parasz ark sylediini belirtti, ama sokak sokak dolap hizmetileri uyandrmak Napolililerin yapaca iti. Yemek yedii gnler tepenin yarsna kadar birka arkada alyor yanna:Orada hann birine kapanp erkekler kendi aralarnda birka ezgi sylyorlar. Bir zamanlar kaykla da kyorlard, ancak nehirden fabrika grnyor ve kzdryor onlar.

Afilerin nnde ayaklarn srd bir gnn ardndan akam Masino bir zamanlar alm olduu sinemada buluyor kendini. Onca sokak lambasnn yorduu gzlerine iyi geliyor bu karanlk.Hikayenin kalann izlemek g deil:Gzel kzlar grebilirsin ve arasra iyi kavga eden erkekler. O aptal aktrlerin yerinde olup, yaamaya deecek lkeler var. Masino dnyor,plak tepelerden, ayrlardan ve fabrikalardan bir manzara

nnde,hepsinden daha byk duran kendi kafasn.En azndan bunlar onu sokak kelerindeki renkli posterler ve kadnlarn boyal yz kadar sinirlendirmiyor.

DN SONU

Bu beden asla yeniden balayamaz. Onun gzlerine dokunduunda

bir bek topran daha canl olduunu hissedersin, nk toprak, afakta bile, kendi iinde susmaktan baka bir

ey yapmaz.Ancak bir ceset ok fazla uyann kalntsdr.

Tek erdemimiz bu: balamakher gn yaama - topran nnde,susan bir gn altnda - bir uyan bekleyerek.imizden biri aryor afan bunca yorucu oluuna; uyantan uyana bir i tamamlanm oluyor.Ancak yalnzca bir rperile kendimizi gelecekteki ie vermek ve bir kez topra uyandrmak iin yayoruz.Ve bazen oluyor bu. Sonra bizimle susuyor yeniden.

O yze dokunacak el gvensiz olmasa - kendisine dediinde yaam hisseden canl el - gerekten u souk topran souu olsa, topra donduran afakta, belki bir yeniden uyan olurdu ve susan varlklar baka szler sylerdi afakta. Ama titriyor elim, ve tm eyler arasnda kprdamayan ele benziyor en ok.

Baka zamanlar afakta uyanmak bir acyd, bir k paras, ama bir zgrlkt de. Topran elisk sz neeliydi, hzl bir anda, ve lmek gene oraya dnmekti. imdi, bekleyen beden ok sayda uyann kalnts ve topraa dnmyor.Bunu sylemiyor bile, sertlemi dudaklar.

TOPRAK VE LM(LA TERRA E LA MORTE, 1945-46)

Kzl toprak, kara toprak,denizden geliyorsun sen,kurumu yeillikten,eskil szcklerin ve umarszabann ve talar arasndasardunyalarn bulunduu -bilmiyorsun denizden ne ok szckve yorgunluk getirdiini,sen bir an gibi varsl,kra toprak gibi,sen sert ve ok yumuakszck, gzlerinde toplanmsoyluluka eski;gen, bir meyve gibian ve mevsim olan -soluun dinleniyoraustos gnn altnda,baknn zeytinleridenize tat veriyor,ve yayor, yeniden yayorsun,armadan, toprak gibiemin, toprak gibikaranlk, aynaa vurduuok eski mevsimler ve dler cenderesi, tpk annenin elleri gibi, mangaln teknesi gibi.

27 Ekim 1945

Sen kimsenin asla sylemedii bir toprak gibisin.Sen hibir ey beklemiyorsun dallar arasndaki bir meyve gibi dipten fkracak bir szn dnda.Sana erien bir rzgr var.Kuru ve lm varlklar engelliyor seni ve rzgra karyor.Kol ve bacaklar, eskil szler.Yazn titriyorsun.

29 Ekim 1945

Sen de bir tepesin, ve talardan bir patika ve kamlklarda oyun, ve geceleyin susan zmban biliyorsun.Sen sz sylemiyorsun.

Susan bir toprak var, senin topran deil.Bitkilerde, tepelerde sren bir sessizlik var.Su ve krlar var.Teslim olmayankapal bir sessizliksin, dudaklarve karanlk gzlersin. zmbasn.

Bekleyen bir toprak ve sz sylemeyen.Yakc gkyzleri altnda gnler geti.Sen bulutlarda oynadn.Kt bir toprak - Yzn bunu biliyor.Bu da zmba.

Yeniden bulacaksn bulutlar ve kaml, ve sesleri ayn bir glgesi gibi.Oyunlarn ksa ve gece yaam tesinde szleri yeniden bulacaksn,

atee verilmi ocukluun tesinde.Susmak tatl olacak.Topraksn ve zmba.Atee verilmi bir sessizlik krlar yakacakenlik atelerinin akam yakt gibi.

30-31 Ekim 1945

Yzn tatan yontulmu, kann sert topraktan, denizden geldin.Her eyi alp, inceliyorsun ve kendinden atyorsun deniz gibi. Yreinde sessizlik var, bastrlm szckler. Karanlksn.Senin iin afak sessizliktir.

Ve topran sesleri gibisin - kovann kuyuya arp, atein ezgisi, bir elmann d; eiklerde sylenmi fsltl umutsuz szler, bebein bar - hi gemeyen eyler.Sen deimiyorsun. Karanlksn.

Kapal mahzensin yeri plak toprak olan, bir kez ocuun yalnayak girdii ve hep yeniden anmsad.Karanlk odasn, afan balad eski avlu gibi hep yeniden anmsanan.

5 Kasm. 1945

Kan dklen tepeleri bilmezsin sen.Hepimiz katk hepimiz attksilahlarmz ve adlarmz. Bir kadn kamz izliyordu.Yalnzca birimiz yumruu skl durdu, bo gkyzn grd, ban edi ve susarak ld duvarn dibinde.Artk kanl bir gmlek vead. Bir kadnbizi bekliyor tepelerde.

9 Kasm 1945

Bedrettin Cmert

Tuzlu sudan ve topraktan bakn. Bir gn denizden akp geldin. Bitkiler vard yannda, scak, henz sen kokan.Nergis ve zakkum.Her ey gzlerinde sakl. Damarlarn, soluun tuzlu sudan ve topraktan.

Scak esintinin kp, en scak gnlerin glgesi - her ey sende sakl.Bouk sesisin, krlarn, l gizlenmi bldrcnn, tan scakl.Kr yorgunluktur.Kr acdr.Geceyle kylnn hareketi bitiyor.Byk yorgunluksun ve doymu gece.

Kaya ve ot gibi, toprak gibi, kapalsn; deniz gibi arpyorsun. Seni ele geirebilecek ya da durduracak sz yok. Toprak gibi

topluyorsun yaralar ve onlara yaam veriyorsun,. okayan soluk, sessizlik.Deniz gibi kurusun, karaya vurmu bir balk gibi, hibir ey sylemiyorsun ve kimse konumuyor seninle.

15 Kasm 1945

Hep denizden geliyorsun,onun bouk sesi var sende,hep allklar arasnda akan suyungizemli gzleri var,ve alak bir alnn, tpkbulutlarla ykl alak bir gkyz gibi.Her defasnda yeniden yayorsunyrein zaten bildiive iinde gizlediieski ve yabanl bir ey gibi.

Her defa bir kopu, her defa lm.Hep savatk.arpmay seenlerlm tattve kana giden kapy.Artk birbirinden nefret etmeyenuzlam dmanlar gibisesimiz ayn,ayn cezamzve plak gkyz altndayan yana yayoruz.Tuzaklar yok aramzda, gereksiz eyler yok - hep savaacaz.

Yine savaacaz, hep savaacaz, nk birlikte lm uykusunu aryoruz

ve bouk bir sesimiz var alak ve yabanl bir alnmz ve zde bir gkyzmz.Bunun iin yaratlmz.Sen ya da ben darbeyle karlarsak,