changes in local wisdom of glazed water jar with …dept.npru.ac.th/jssr/data/files/9.2jssr1.pdf ·...

วารสารสงคมศาสตรวจยJOURNAL FOR SOCIAL SCIENCES RESEARCH

ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2561Vol.9 No. 2 July-December 2018 9

การเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกร ในอ�าเภอเมอง จงหวดราชบร*

CHANGES IN LOCAL WISDOM OF GLAZED WATER JAR WITH DRAGON

PATTERN IN MUEANG DISTRICT, RATCHABURI PROVINCE

จรญญาพร สวยนภานสรณ /JARINYAPORN SUAINAPANUSORN1

ธนต โตอดเทพย/ TANIT TOADITHEP2

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงค เพอศกษาการเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกรอ�าเภอ

เมองจงหวดราชบรโดยใชเครองมอแบบสมภาษณเจาะลกการสงเกตแบบมสวนรวมศกษาในพนท

ต�าบลหนาเมอง อ�าเภอเมอง จงหวดราชบร และมการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา การวจยพบวา

การเปลยนแปลงของภมปญญาทองถนนนมการเปลยนแปลงแบงเปน3ยคคอยคภมปญญาดงเดม

ยคภมปญญาใหม และยคภมปญญาสรางสรรค การเปลยนแปลงของภมปญญาในแตละยคนน

แสดงใหเหนถงความเปนมาของโองมงกรซงเปนภมปญญาดงเดมของชมชนทเปลยนบทบาทตามสภาพ

ของสงคมและเศรษฐกจ จากนนพฒนาปรบปรงมาเปนงานเซรามก เปนผลตภณฑทมความทนสมย

จนสามารถเปนสนคาสงออกไปตางประเทศไดระยะเวลาหนง และพฒนามาเปนงานศลปะรวมสมย

ของชมชนจากผน�าดานงานศลปะคนในชมชนมสวนรวมชวยกนสรางชมชนใหเกดเปนเมองสรางสรรค

ในฐานะเมองแหงศลปะ

จากทนภมปญญาทนวฒนธรรมของทองถนดงเดมสงผลใหชมชนพฒนาเปนเมองทองเทยวใน

เชงสรางสรรคดวยงานศลปะรวมสมยสงเสรมภาพลกษณและอตลกษณทสะทอนตวตนของชมชนได

อยางชดเจนอกทงสรางความยงยนใหกบชมชนในระยะยาวดวยภมปญญาของชมชนทมคณคาเพอ

สรางประโยชนใหกนชมชนตอไปในอนาคต

ค�าส�าคญ:การเปลยนแปลง,ภมปญญาทองถน,โองมงกร,ราชบร

1นสตหลกสตรปรชญาดษฎนพนธสาขาไทยศกษาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยบรพา2อาจารยธนตโตอดเทพยอาจารยทปรกษาดษฎนพนธหลก

*บทความนเปนสวนหนงของดษฎนพนธเรองความเปลยนแปลงของชมชนสเมองสรางสรรคกรณศกษาชมชนคนตลาดต�าบลหนาเมอง

จงหวดราชบรหลกสตรปรชญาดษฎนพนธสาขาไทยศกษาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยบรพา


ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2561Vol.9 No. 2 July-December 201810

ABSTRACT

The objective of this research was to study the changes in local wisdom of glazed

water jars with dragon pattern,MueangDistrict, Ratchaburi Province. The research

instrumentswereanin-depthinterview,participantobservation,andfieldstudyatNaMueang

Sub-district,MueangDistrict, Ratchaburi Province. Triangulationwas used to validate

thedata.Theresultsshowedthatthechangesinlocalwisdomcouldbedividedintothree

eras:traditional,new,andcreativeeras.Thechangesinlocalwisdomineacherareflected

the background of glazedwater jars with dragon pattern. This dragon earthenware

istraditionalwisdomofthecommunitythathaschangedtomeetsocio-economicconditions,

leading to thedevelopment intomodernceramicworksqualifiedasanexportproduct.

Additionally,ceramicsweredevelopedintocommunitycontemporaryartsbyart leaders.

LocalpeoplejointlycreatedcommunitytobetheCreativeLandofArts.

Through intellectual andcultural capital of local community, the community has

developed into a creative tourism city with contemporary art and promoted the local

imageandidentitythatexplicitlyreflecttheidentityofthecommunity.Besides,sustainable

community development can be achieved with the valued local wisdom for community

benefitsinthefuture.

Keywords: change,localwisdom,glazedwaterjarwithdragonpattern,Ratchaburi

บทน�า

จงหวดราชบรมชอเสยงและคนสวนใหญรจกกนเปนอยางดในฐานะเมองแหง “โองมงกร”

ซงเปนงานเครองปนดนเผาทเปนสญลกษณอนโดดเดนจนกลายมาเปนค�าขวญประจ�าจงหวด

โองมงกร เปนภมปญญาทองถนและอตสาหกรรมพนบานทคนราชบรภาคภมใจ อกทงยงม

ความสมพนธในหลายๆดานกบคนในชมชนเชนดานเศรษฐกจดานภมปญญาดานศลปวฒนธรรม

กระทงชวงเวลาหนงภมปญญาโองมงกรนไดกลายเปนสวนหนงในการพฒนาเศรษฐกจชมชน

ใหรงเรองกอนทจะลดบทบาทหนาทและแปรเปลยนไปตามกาลเวลา

ภมปญญาเปนความคดทางสงคม เปนความรของชาวบานในทองถน ซงไดมาจาก

ประสบการณและความเฉลยวฉลาดของชาวบานรวมทงความรทสงสมมาตงแตบรรพบรษสบทอด

จากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง ระหวางการถายทอดมการปรบเปลยนประยกต เปนความรใหม

ตามสภาพการณทางสงคมวฒนธรรมและสงแวดลอมภมปญญาจงเปนทนทางวฒนธรรมทชวย



ชมชนไดอยอยางยงยนภมปญญาของจงหวดราชบรทมชอเสยงและคนสวนใหญรจกกนเปนอยางด

“โองมงกร” เปนงานเครองปนดนเผาทมอตลกษณอนโดดเดนจนเปนค�าขวญประจ�าจงหวด ซงเปน

ภมปญญาทองถนและอตสาหกรรมพนบานทคนราชบรภาคภมใจเปนเครองปนดนเผาทมประวตศาสตร

มาชานานอกทงสรางอาชพใหกบคนในทองถนมาอยางยาวนานเชนกนเมอกระแสเศรษฐกจผนผวน

อกทงปจจยภายในและภายนอกทเปลยนแปลงไปนน ท�าใหผประกอบโรงงานผผลตตองปรบเปลยน

สนคาไปตามสถานการณจากรปแบบผลตภณฑทใชในครวเรอน ตองปรบเปลยนรปแบบผลตภณฑ

ใหทนสมยทใชประดบตกแตงอาคารบานเรอนใหสวยงาม รวมถงการสงออกสนคาประเภทเซรามก

ไปตลาดตางประเทศ เพอเพมตลาดสงออกซงการสงออกสนคาไปตางประเทศ ในระยะเวลาไมนาน

ผนวกกบปจจยทางเศรษฐกจในประเทศและตางประเทศท�าใหสนคาหรอผลตภณฑเซรามกกคอย ๆ

เสอมถอยลงสนคาทยงสามารถจ�าหนายไดคอ สนคาประเภทของทระลก ของฝาก ทเปนชนเลก ๆ

เทานน

โองยคดงเดมทเคยเปนสนคาทจ�าเปนในครวเรอนกลบเปนสนคาทไมมความจ�าเปน อกทง

การน�าสนคาประเภทอนเขามาในชวตประจ�าวน ท�าใหคณคาและบทบาทของโองมงกรลดลงจง

จ�าเปนตองปรบเปลยนผลตภณฑใหปรบตวไปตามภมปญญาใหม จนเปลยนแปลงมาเปนยค

ภมปญญาสรางสรรคจากการมผน�าทางดานงานศลปะทเชอมโยงและสานสมพนธจนเปนกระบวนการ

การเปลยนแปลงของภมปญญาในนามเมองศลปะ และเปนท รจกของนกทองเ ทยวจาก

การประชาสมพนธจากสอตาง ๆ ใหรจกจงหวดราชบร การวจยนเพอใหเหนถงการเปลยนแปลง

ภมปญญาของโองมงกรในทองถนทมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาทมความส�าคญกบชมชนทองถน

เพอเปนการถายทอดอนรกษภมปญญาใหเปนประโยชนดานประวตศาสตรชมชนตอไป

วตถประสงค

เพอศกษาการเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกรในอ�าเภอเมองจงหวดราชบร

วธด�าเนนการ

การวจยเรองการเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกร ในอ�าเภอเมองจงหวดราชบร

เปนงานวจยเชงคณภาพ (qualitative research) โดยน�าระเบยบวธวจยมาปรบใชเพอใหม

ความเหมาะสมในการศกษาขอมลและวเคราะหเพอใหไดมาซงผลการศกษาทตรงตามวตถประสงค

ทไดก�าหนดไวในเบองตนโดยมกระบวนการด�าเนนการวจยดงน

ขอบเขตของการวจย ศกษาการเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกรในอ�าเภอเมอง

จงหวดราชบร ยคภมปญญาดงเดม (พ.ศ. 2476-2514) ยคภมปญญาใหม (พ.ศ. 2515-2553)

และยคภมปญญาสรางสรรค (พ.ศ.2554-ปจจบน) โดยใชวธการแบงยคตามชวงเวลาประวตศาสตร



และเกณฑชวงเวลาของการเปลยนแปลงภมปญญาในแตละชวง ดวยการก�าหนดชวงเวลาใน

การศกษาประวตศาสตรทงชวงเวลาสนและยาวท�าใหทราบถงพฒนาการหลายดานของมนษยหรอ

ชวงเวลานนเกดอะไรขนในสงคมหรอภมภาคใดบางทสอดคลองกนหรอแตกตางกนอยางไร และ

เขาใจปรากฏการณทเกดขนในสงคมหรอใหเกดความเขาใจถงปจจยทมอทธพลตอภมปญญาของ

มนษย(ภารดมหาขนธ,2553:25)

พนททใชในการศกษาในพนทชมชนต�าบลหนาเมองอ�าเภอเมองราชบรอยในเขตเทศบาล

เมองจงหวดราชบร

ประชากรและกลมตวอยางประชากรทศกษาหรอผใหขอมลหลกคอผประกอบการโรงงาน

รตนโกสนทร 4 และโรงานเถาฮงไถ ซงเปนโรงงานรนแรก ๆ ทผลตโองมงกรและผลตภณฑเซรามก

และมบทบาทส�าคญในการเปลยนแปลงในชมชนอ�าเภอเมองจงหวดราชบร โดยใชวธการสมภาษณ

เชงลกและการสงเกตอยางมสวนรวมทโรงงานทงสองแหง สงเกตจากสถานทจรงทผลตโองมงกร

และผลตภณฑเซรามก

วธการรวบรวมขอมล

1. ขอมลเอกสารไดจากการรวมรวมขอมลเกยวกบการศกษาตลอดจนเนอหาส�าคญเพอน�า

ไปสการตความและสรปวเคราะหคอบทความวารสารงานวจยวทยานพนธสอออนไลนเปนตน

2. ขอมลภาคสนาม(fieldwork)ไดจากการลงพนทเชงส�ารวจรวบรวมขอมลในพนททเกยวของ

กบการศกษาโดยใชเครองมอแบบการสมภาษณเจาะลกใชเครองบนทกเสยงเกบขอมลและการสงเกต

แบบมสวนรวม

3. ตรวจสอบขอมลการตรวจสอบขอมลโดยการตรวจสอบขอมลแบบ3เสา คอตรวจสอบ

ดานเวลาสถานทและบคคลเพอใหไดขอมลทมความถกตองและนาเชอถอมากทสด

4. วเคราะหขอมลด�าเนนการวเคราะหและตความขอมลเพออธบายใหเหนขอคนพบตางๆ

ดานพฒนาการภมปญญาของชมชนทเกดการเปลยนแปลง

ผลการวจย การวจยการเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกร ในอ�าเภอเมอง จงหวดราชบร

ผ วจยได แบงยคของชมชนออกเปน 3 ชวง ไดแก ยคภมปญญาดงเดม (พ.ศ. 2476-2514)

ยคภมปญญาใหม(พ.ศ.2515-2553)3และยคภมปญญาสรางสรรค(พ.ศ.2554-ปจจบน)ดงน

3ปจจบนบางโรงงานยงผลตสนคาประเภทเซรามกจ�าหนายอยอาทเชนโรงงานรตนโกสนทร1,โรงงานรตนโกสนทร4,โรงงานเถาฮงไถ



1. ยคภมปญญาดงเดม (พ.ศ. 2476-2514)

การเขามาของคนจนในประเทศไทยมเขามาตามล�าดบความมากนอยดงน จนแตจว

จนแคะ จนไหหล�า จนกวางตง และจนฮกเกยน โดยกลมชาวจนแตจวมจ�านวนสงสดถงรอยละ50

ชาวจนสวนใหญมาจากบรเวณตะวนออกเฉยงใตของประเทศจนในหมชาวจนแตจวทลงเรอส�าเภา

มาจากอาวจงหลนไปสสยามนน นอกจากพอคาแลว สวนมากกเปนชาวนาทลมละลายและชาวนา

ยากจนทไรอาชพชาวจนฮกเกยนเปนพวกแรกทเดนทางเขามาตงหลกแหลงในสยามสมยกรงศรอยธยา

ชาวจนกลมนมความช�านาญในดานการคาและการเดนเรอ การเดนทางเขามาสยามคนจนเหลาน

จะลงเรอทอาวจงหลนเชนเดยวกบชาวจนกลมแตจว(กรมศลปากร,2544:126)

ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวจนถงสมยรชกาลท 5 ซงเปนชวงท

ชาวจนโพนทะเลอพยพเขามาพงพระบรมโพธสมภารกนเปนจ�านวนมากท�าใหชาวจนในประเทศไทย

เพมขนอยางรวดเรว รวมทงทจงหวดราชบรดวยซงสวนใหญเปนกลมชาวจนแตจว ในจงหวดราชบร

แหลงทตงถนฐานของชาวจนไดแก อ�าเภอเมองราชบร อ�าเภอบานโปง อ�าเภอโพธารามและอ�าเภอ

ด�าเนนสะดวก ชาวจนจงมกกระจายอยตามชมชนลมแมน�าแมกลอง เมอไทยท�าสนธสญญาบาวรง

ในปพ.ศ.2398และมการขดคลองภาษเจรญและคลองด�าเนนสะดวกเชอมแมน�าเจาพระยาแมน�า

ทาจนและแมน�าแมกลองในปลายรชกาลท 4ถงตนรชกาลท 5 เปนการขยายเสนทางการคาทางน�า

การขนสงการปลกขาวตลอดจนการอพยพของผคนท�าใหการคาบรเวณลมแมน�าแมกลองคกคกขน

มชาวจนเดนทางเขามาคาขายมาแลกขาวตามหมบานตาง ๆ และกระจกตวหนาแนนในบางแหง

ทเปนแหลงท�ามาหากนยานแลกเปลยนสนคาทคอย ๆพฒนาเปนตลาดยอยขนตามหมบานชมชน

(สภาภรณจนดามณโรจน,2537:39)

ในปลายรชกาลท5โปรดใหสรางทางรถไฟสายใตเชอมระหวางกรงเทพฯ-เพชรบรผานเมอง

ราชบรผานชมชนบานเจดเสมยนบานโพธารามและบานโปงเรมสรางในปพ.ศ.2443และเสรจพอใช

การไดในเดอนมนาคมพ.ศ. 2445และเปดใชเปนทางการในปพ.ศ. 2446 (สมใจ ไพโรจนธระรชต,

2517: 283) จงท�าใหสะดวกตอการคาขายมากยงขน และท�าใหสถานอ�าเภอเมองราชบรเปนตลาด

เมองราชบร สถานโพธารามเปนตลาดโพธาราม และสถานบานโปงเปนตลาดบานโปง ซงเปน

ชมชนยานการคาทมคนจนอาศยอยเปนจ�านวนมาก ชาวจนทเขามาในจงหวดราชบรสวนใหญมก

มอาชพคาขาย แตมอกกลมหนงทเขามาปกหลกสรางรากฐานทางภมปญญาทองถนใหกบราชบร

ผานงานหตถกรรมเครองปนดนเผาตงแตในอดตจนกระทงกลายเปนงานศลปะรวมสมยในปจจบน

ภมปญญาของจงหวดราชบรทมชอเสยงและคนสวนใหญรจกกนเปนอยางด“โองมงกร”เปนงานเครอง

เปนดนเผาทสญลกษณอนโดดเดนจนมาเปนค�าขวญประจ�าจงหวด ซงเปนภมปญญาทองถนและ

อตสาหกรรมพนบานทคนราชบรภาคภมใจ ในยคแรกโองทใชกกเกบน�าชนดตองมาจากประเทศจน

แตเนองจากภาวะสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา สนคาจากตางประเทศหลายอยางไมสามารถ

น�าเขาประเทศไดจงจ�าเปนตองผลตเอง



โรงงานเครองปนดนเผาในราชบรเรมมาจากชางชาวจนทมความช�านาญในการท�าเครองเคลอบ

ชอนายจอเหมงแซองและนายซงฮงแซองมาจากอ�าเภอแตจวหมบานปงโคยซงหมบานปงโคยเปน

หมบานทผลตเครองปนดนเผาในประเทศจน ไดรวบรวมเงนทนกบพรรคพวกชาวจนตงโรงงาน “เถา

เซงหล”ขนเปนครงแรกปพ.ศ.2476เปนโรงงานขนาดเลกหลงคามงจาก(สมยนนโรงงานอยบรเวณ

ตรงขามโรงพยาบาลแมและเดกเขต7ในปจจบน)ในระยะแรกโรงงานนผลตเฉพาะภาชนะส�าหรบใส

เครองดองเคมประเภทไหน�าปลากระปกขนาดเลกและโองบางเลกนอยตอมาเมอกจการรงเรองขน

ตามความตองการของตลาดมมากขนโรงงานจงไดขยายกจการและหนสวนแยกตวออกไปตงโรงงงาน

เอง(กรมศลปากร,2544:68)ในขณะนนโองยคแรกๆจะเปนใบเลกไมใหญมากนกจ�าพวกไหเลกๆ

ใสน�าปลาเตาเจยวของหมกดองตางๆระยะตอมาเรมปนใหใหญมากขนบรรจน�าไดปรมาณมากขน

จาก4ปบเปน6ปบ7ปบ(สขชาตโฆษะบด,2561:สมภาษณ)

ยคแรกๆไดรเรมปนไหอางน�าขาวและมการปนโองในเวลาตอมาโองในยคนนไมมลวดลาย

เรยกวา“โองเลยน”ตอมามการคดแกะลวดลายดอกตดทพมพไมตทบารอบๆโองใหมลายนนขนมา

คลายไหในปจจบน มการน�าเขาดนขาวจากประเทศจน เพอมาทดลองตดเปนลายมงกร เลยนแบบ

โองมงกรของจนปรากฏวาไดผลด จงมการผลตโองมงกรขายในเวลาตอมา (ปรดา ปญญาจนทร,

2529)บางโรงงานแกะสลกไมเปนรปปหรอรปหวเสอเปรยบเหมอนสญลกษณของสนคาของโรงงาน

เปนตนอยางเชนโองมงกรของโรงงานรตนโกสนทรเนนลายมงกร5เลบและ4เลบซงเปนอตลกษณ

ประจ�าตระกลจดเลนของลายมงกรดงกลาวคอมงกรมลนยาวซงเปนฮวงจยหมายถงการดดทรพยสน

เงนทองความมอ�านาจ วาสนาความเจรญเขาบานลกหลานจะเปนใหญเปนโตและมงกร 5 เลบ

เปนมงกรทมอ�านาจใชแทนสงหกเลนหรอพญานาคใหอ�านาจวาสนาและความเปนมงกรถายทอด

มาจากอดตจนถงปจจบน(สขชาตโฆษะบด,2561:สมภาษณ)

ตอมาชวงหนงวตถดบอยางดนขาวทใชเขยนลายโองจากเมองจนเรมมปญหาเพราะราคาแพง

และการขนสงไมสะดวกจงหาดนขาวภายในประเทศทจงหวดสราษฎรธาน ซงเปนแหลงดนขาวทม

คณภาพดซงสามารถใชทดแทนดนขาวจากเมองจนไดดจากนนท�าใหมการตดลายบนโองมงกรมาก

ขนและท�าใหผประกอบการหนมาผลตโองมงกรมากยงขนอกทงดนเหนยวทเปนวตถดบหลกในการปน

โองมงกรในพนทชมชนมความเหมาะสมและสามารถปนโองไดมคณภาพ โองมงกรราชบร จงไดรบ

ความนยมอยางรวดเรวเพราะมความคงทนกกเกบน�าฝนไดดไมมกลนและเปนภาชนะททกบานเรอน

ตองมไว อกทงเกดการขยายตวของโรงงานจากการผลตเพราะมการคาขายทเพมมากขน ดงจะเหน

ไดจากในชวงปพ.ศ.2514-2524กอนถงยคภมปญญาใหมมโรงงานทกอตงขนใหมและแจงจดทะเบยน

ไวกบส�านกงานอตสาหกรรมไว จ�านวน 35 โรงงาน และเปนชวงทโรงงานแตละโรงงานเรงขยาย

การผลตเพอใหทนตอความตองการของตลาด(ส�านกงานสงเสรมอตสาหกรรม,2545:1)



การคาขายสนคาในยคนใชวธเรขายทางเรอตองขนสงมาลงเรอทแมน�าตลาดราชบร

เพราะยงไมมถนนตด ในชวงเวลานนมพอคาแมคามอญบานศาลาแดงหรอบรเวณสามโคกไป

เอาโองมงกรทางน�าใชเสนทางคลองภาษเจรญผานทาจน เขาคลองด�าเนนสะดวกออกแมกลอง

ทบางนกแขวก แลวลองไปรบโองมงกรทราชบร ขากลบเสนทางเรอตองการพนน�าทไมวนวาย

เหมอนเสนทางเกาจงผานเขาทางทาจนลองทางจงหวดสพรรณบรผานประตน�าบางยหนบางปลาหมอ

มาออกทางบานแพนแลวจงลองแมน�านอยมาออกแมน�าเจาพระยาแถวลานเทแตตอมาการคาขาย

โองทางเรอจงคอย ๆ เลกราไป เพราะการขายสนคาของตลาดและชมชนไมใชพนทรมฝงคลอง

เพราะคลองตาง ๆ เรมเดนเรอไมสะดวกดงนนในปพ.ศ. 2517 การคาทางเรอจงปรบเปลยนเปน

การคาขายทางรถยนตหลากหลายรปแบบตงแตการใชรถบรรทกหกลอบรรทกโองไปจ�าหนาย

ทางภาคอสาน เชนนครพนมสกลนครยโสธรหรอขนไปทางภาคเหนอในพนทเชยงใหม เชยงราย

บางรายบรรทกโดยใชรถกระบะสนคาจ�าพวกหมอดนเผา อางมงกร กระถางแดง อางบว จ�าหนาย

ในพนทตามหมบานจดสรรแถวนนทบรปทมธาน กรงเทพฯซงสนคาทขายดคออางบว อางมงกร

สวนโองมงกรไมคอยเปนทนยมใชจงขายไดนอยและคอยๆ หมดความส�าคญลงไปอกทงในระหวางน

ไดเกดการรวมกลมผประกอบการผลตคาโองในจงหวดราชบรเปนสมาคมเครองเคลอบดนเผาขน

ซงมนายกสามาคมเปนผน�าสมาคม มการเลอกตงกนปละ 1 ครง สมาคมจะมบทบาทส�าคญใน

การเรยกประชมกลมสมาชกผผลตเครองดนเผาและโองมงกรเพอหาขอสรปและชวยกนแกไขปญหาตางๆ

ในการผลตเครองปนดนเผาระหวางกลมสมาชกดวยกนซงไดแกไขปญหาการขาดแคลนแรงงานรวมกน

ก�าหนดราคาของผลตภณฑเครองปนดนเผาเปนตน(สมหญงจรรยา,2537:37)

2. ยคภมปญญาใหม (พ.ศ. 2515-2553)

ในชวงนเปนชวงทมการปรบเปลยนรปแบบผลตภณฑ กลาวคอ มการพฒนารปแบบ

ใหหลากหลายบางโรงงานไดมการน�าเตาแกสมาใชควบคกบการเผาเตามงกร (จารณ อนเฉดฉาย,

2534:207)ตลอดระยะเวลาการผลตเครองปนดนเผาและการคากวา50ปมการขยายตวของโรงงาน

เครองปนดนเผาเปนจ�านวนมากผผลตสวนใหญประสบปญหาในการผลตเครองปนดนเผาดานวตถดบ

คอดนมราคาแพงชางปนขาดแคลนเชอเพลงราคาสงตลอดจนผลตภณฑพลาสตกเขามาทดแทน

ซงสอดคลองกบชศกดโฆษะบด(2543:12-16)กลาววาปญหาในการผลตโองคอ

1) ปญหาการขาดแคลนดนเหนยวเปนวตถดบส�าคญในการผลตโองเรมขาดแคลนลงไป

จากบรเวณเดมดนเหนยวทเหลอจะเปนดนทไมมคณภาพจงจ�าเปนตองส�ารวจหาแหลงดนแหงใหม

นอกจากนดนเหนยวทขาดแคลนแลวยงมปญหาเรองความหดตวของดน เมอเจออณหภมความรอน

แลวเกดการยบตวของดนท�าใหไมไดทรวดทรงทตองการเกดความเสยหาย



2) ปญหาเชอเพลง ซงตองใชฟนขนาดเลก สวนฟนขนาดใหญใชนอยหากจะใชเชอเพลง

อยางอนจะหายากและราคาแพง

3)ปญหาการตลาดตลาดเครองปนดนเผาทเปนหลกคอโองและไหน�าปลาเมอมผลตภณฑ

พลาสตกเขามาทดแทนทคณภาพดไมแตกหกงายเบาท�าใหยอดจ�าหนายโองลดลงและเมอรฐบาล

พฒนาแหลงน�าเพอใชในการเกษตรกรรมและบรโภคจ�านวนมากความจ�าเปนในการใชโองไหใสน�า

จงลดนอยลง

4)ปญหาการขาดแคลนแรงงาน เนองจากการผลตโองมงกรกนเปนจ�านวนมากจ�าเปนตอง

ใชชางปนทมฝมอในการขนรปเปนอยางมากปจจบนคนรนใหมไมไดใหความส�าคญกบอาชพดงกลาว

จงท�าใหขาดการสบทอดชางรนตอมาการขาดแคลนแรงงานมากทสดคอขาดแคลนแรงงานขนต�า

เปนจ�านวนมาก จ�าเปนตองวาจางแรงงานตางชาตเขามาท�างานในโรงงาน เพอใหการผลตด�าเนน

ตอไปไดตอมาทางสมาคมเครองเคลอบดนเผาไดรวมกนแกไขปญหาดงกลาวโดย

4.1)ไดขอความรวมมอไปยงกรมทรพยากรธรณส�ารวจหาแหลงดนแหงใหม คอต�าบล

สมมาถะอ�าเภอโพธารามจงหวดราชบร

4.2)โดยไดจดหาฟนซอจากโรงเลอยไมยางพาราจากภาคใต

4.3)ดานการตลาดไดพยายามออกแบบรปทรงและเคลอบส พยายามรกษาคณภาพ

ของงานดวยการผลตดวยมอทเปนเอกลกษณของผลตภณฑ

4.4)ดานคนงานสวนใหญจะเปนแรงงานทวไปทท�างานภายในโรงงานโองจงไดหนมาใช

แรงงานตางประเทศ เชนพมามอญสวนชางปนจะเปนคนพนทของราชบร ทมการสบทอดการปน

ตดตอกนมา ชางตกแตงและเขยนลาย บางโรงงานจะรบชางจากสถาบนเทคนค แผนกศลป และ

สถาบนอนๆทเปนนกศกษาทางดานศลปะ

โรงงานผลตโองเกอบทกโรงงานจะประสบปญหาขาดแคลนแรงงาน เพราะขาดคนช�านาญ

ในการผลต จงท�าใหกลมโรงานผลตโองแกปญหา โดยการจดตงศนยฝกอบรมอาชพทางดานน

แตกไมบรรลตามวตถประสงค (สมหญง จรรยา, 2537: 49) และปญหาดงกลาวท�าใหบางโรงงาน

ไดเลกกจการไปและโรงงานทเปนผสบทอดรนตอจากบรรพบรษ ไดมการพฒนาเครองมอการท�า

เครองปนดนเผาสมยใหม มการพฒนารปแบบใหเปนผลตภณฑเซรามก เกดการพฒนาทงในดาน

วธการท�าดวยการหลอจากพมพ หลอปน พลาสเตอร หรอใชวธการอดแบบซงเปนการขนรปใน

ทางอตสาหกรรมไดปรมาณมาก และขนาดสม�าเสมอกนทกชน ซงใชในการผลตผลตภณฑทม

ขนาดเลกและรปแบบผลตภณฑเซรามกเคลอบสซงท�าใหแตละโรงงานพยายามผลตรปแบบของสนคา

ใหเปนเอกลกษณแตกตางไปจากโรงงานอน(ชศกดโฆษะบด,2543อางถงในปรยาพรบษบา,2547)

จงเปนยคภมปญญาใหมทมการปรบเปลยนรปแบบผลตภณฑใหมความหลากหลายมากขน

บางโรงงานผลตโองมงกรเหมอนเดมบางโรงงานเรมผลตกระถางปลกตนไมลวดลายใหม ๆอางบว



โองน�าลน และของใชตกแตงบานและสวนแบบดงเดมทใชเตาเผาแบบมงกร (เตาเผาแบบจน) และ

บางโรงงานผลตเครองปนดนเผาทเรยกวา“เซรามก”ควบคไปกบกบเครองปนดนเผาแบบดงเดม

ภาพท 1 ผลตภณฑเซรามกโรงงานรตนโกสนทร 4 (ภาพถายโดย จรญญาพร สวยนภานสรณ

พ.ศ.2561)

โรงงานแรก ๆ ทประสบความส�าเรจในการผลตเซรามกโดยใชเตาเผาแกส เชน โรงงาน

รตนโกสนทร 1 และรตนโกสนทร 4 และเถาฮงไถ มงานปนเซรามกทเปนสนคาทระลกประเภทโอง

ขนาดเลก แจกน เบญจรงค โองเคลอบสขนาดตาง ๆอยางเชนโรงงานรตนโกสนทรกอตงในปพ.ศ.

2515ในชวง30ปแรกชนงานทผลตขายยงคงความดงเดมแบบโบราณเปนหลกโดยเรมแทรกชนงาน

เคลอบเซรามกชวง20ปกอนหนานและเพมการผลตเพอเปนสนคาโอทอป(OTOP)และเพอสงออก

ตามแบบเฉพาะของแตละโรงงาน แตระยะ 10 ป หลง สดสวนงานผลตเพอตลาดสงออก ก�าลง

เปนสดสวนส�าคญของรายไดธรกจ ตลาดหลกคอประเทศสหรฐฯ และยโรป ซงน�าไปตกแตงบาน

แตงสวน อปกรณหองน�า อางน�า ทพกอาศยและออฟฟศ ตอมาในชวงหลง ๆ ตลาดส�าคญคอ

ตลาดตะวนออกกลางประเทศสหรฐอาหรบเอมเรตส เปนตน ปจจบนโรงงานรตนโกสนทร 1 และ

โรงงานรตนโกสนทรเซรามก4 เปนทรจกและประสบความส�าเรจในการจ�าหนายของฝากของทระลก

รวมถงเปนแหลงเรยนรเปดใหนกทองเทยวทมาเยอนจงหวดราชบรไดเขาชมวธการผลตเครองปนดนเผา

ทยงคงอนรกษภมปญญาทองถนไวเปนอยางดอกทงโรงงานรตนโกสนทร4ยงไดจดตงพพธภณฑโอง

ในปพ.ศ.2547โดยไดรวบรวมโองทผลตจากประเทศจนกอนปพ.ศ.2475รวมไปถงโองไหยคแรก

ของจงหวดราชบรเปนจ�านวนมากเพอใหประชาชนนกศกษามาศกษาดงานใหความรในดานเอกลกษณ

ภมปญญาทองถนของจงหวดราชบร



โรงงานเถาฮงไถเปนโรงงานผลตเครองปนดนเผาเกาแกเปนโรงงานผลตเครองเคลอบดนเผา

จ�าหนายทงในประเทศและตางประเทศโดยแบงเปนรปแบบตางๆดงนเครองเคลอบดนเผาทโรงงาน

ตาง ๆ เชน กระถางตนไม โองมงกรเคลอบสน�าตาล เครองปนดนเผาแบบไมเคลอบ (terracotta)

รปแบบของไทยเชนตมสามโคกตามแบบจนและยโรปเครองปนดนเผาแบบกวางตงของจนซงมทง

สเดยวและหลายส เชน โอง กระถางตนไม อางบวก เครองปนดนเผาแบบปงโคย โดยเขยนสน�าเงน

หรอลายสใตเคลอบเครองปนดนเผาแบบเมองกงไสโดยเขยนลายครามหรอครามไฟ(สแดงใตเคลอบ)

มทงชนดแตกลายงาและแบบไมแตกลายงา เครองปนดนเผาแบบโมเดรนสไตลและตามรปแบบทลกคาสง

(สมาคมเครองเคลอบดนเผา, ม.ป.ป.: 32) รวมไปถงผลตภณฑของตกแตงเพอความสวยงาม เชน

แจกนอางส�าหรบเลยงปลาและตกตารปสตวตางๆ ทใชตกแตงสวน มตงแตขนาดเลก ขนาดกลาง

ขนาดใหญ ผลตภณฑดงกลาวไมไดมแครปทรงเรขาคณตจะเปนการออกแบบรปทรงทแปลกใหม

และมการใชสสนทหลากหลาย แตถงอยางไรกตามสนคาดงกลาวไมใชสนคาทมความส�าคญและ

มความจ�าเปนของครวเรอนทตองซออยบอยครงตอมาเมออตสาหกรรมเครองปนดนเผาประสบปญหา

เนองจากปจจยตางๆ เชนปญหาทางเศรษฐกจขาดแคลนแรงงานการตลาดถดถอยวตถดบมราคาสง

เปนตนรปแบบสนคาจงแปรเปลยนบทบาทหนาทจาก“โองมงกร”ทใชในชวตประจ�าวนแปรเปลยนไป

เปนของทระลกของประดบตกแตงซงบางโรงงานทยงไมไดปดกจการจงตองปรบตวโดยบางโรงงาน

ผลตโองมงกรอยางเดยว บางโรงงานผลตกระถาง อางบว ของประดบตกแตงบานและจ�าหนาย

ในประเทศและบางโรงงานผลตเครองเคลอบดนเผาเพอการสงออกตางประเทศ (ปรยาพรบษบา,

2547:60)ชวงระยะหลงประมาณปพ.ศ2553จนถงปจจบนสนคาเซรามกกซบเซาลงไปมากผนวก

กบปจจยทางเศรษฐกจในประเทศและตางประเทศท�าใหสนคาหรอผลตภณฑเซรามกกคอยๆ ซบเซาลง

ทยงสามารถจ�าหนายไดคอสนคาประเภทของทระลก ของฝาก ทเปนชนเลก ๆ (สขชาต โฆษะบด,

2561:สมภาษณ)

3. ยคภมปญญาสรางสรรค (พ.ศ. 2554-ปจจบน)

ในยคภมปญญาสรางสรรค ไดน�าแนวคดเมองสรางสรรค (creative city) โดยการน�า

ความคดสรางสรรคมาพฒนาเมองหรอชมชนมาจากรากฐานของตนทนทางภมศาสตรสงคมวฒนธรรม

และภมปญญาในทองถน จนกอใหเกดคณคาทางเศรษฐกจ โดยหนวยงานภาครฐ องคกรตาง ๆ

รวมทงผ ทมสวนเกยวของ มการด�าเนนงานอยางสอดคลองกน เพอสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจ

ใหชมชน มสภาพแวดลอม สภาพสงคม และคณภาพชวตทดขน และเปนการสรางการทองเทยว

ใหแขงแกรงมาสชมชนไดอยางยงยน ซงสอดคลองกบกรมทรพยสนทางปญญาทไดด�าเนนการ

เมองตนแบบสรางสรรคในชวงเดอนตลาคมพ.ศ. 2553 เพอใหเมองตนแบบเศรษฐกจสรางสรรค

ไดใชเปนแนวทางในการสรางรายไดใหกบพนทโดยน�าภมปญญาและวฒนธรรมมาเชอมโยงเปน

เรองราวเพอสรางสนคา และการบรการใหมความเปนอตลกษณของเมองเพอสรางรายไดใหกบคน



ในทองถน โดยแตละทองถนไดน�าจดเดนของจงหวดตาง ๆ สงเขาประกวดโครงการเมองตนแบบ

เศรษฐกจสรางสรรค โดยมการจดประชมระดมความคดเหนและแตงตงคณะทง 76 จงหวด และ

ท�าการคดเลอกเมองชมชนทองถนทมศกยภาพตามแนวเศรษฐกจสรางสรรคไดแก1)เมองทมตนทน

ทางปญญาและวฒนธรรมประเพณภมปญญาพนบาน แหลงทองเทยวหรอสนคาทมเอกลกษณ

2) เมองทมอตสาหกรรมสรางสรรคทมศกยภาพทควรไดรบการสงเสรมและสนบสนน เชน มรดก

ทางวฒนธรรมและภมปญญา เอกลกษณศลปวฒนธรรม งานฝมอสนคาเชงสรางสรรค และ

การออกแบบและตอจากนนจะเปนการจดกจกรรมแสดงผลงานสรางสรรคของเมองทไดรบการคดเลอก

เปนตนแบบเมองสรางสรรค เพอเชดชอตลกษณของเมอง กระตนสรางความตระหนกและสราง

แรงจงใจใหกบประชาชนในจงหวด/ทองถน/ชมชนคดสรางสรรคผลงานเผยแพรผลงานสรางสรรคและ

เปนชองทางในการใหเครอขายตอยอดผลงานสรางสรรคใหกบคนไทย เพอสรางงานสรางมลคาเพม

และรายไดภายในพนทซงการตดสนในวนท8พฤษภาคม2554โดยมเมองหรอชมชนตนแบบไดรบ

การคดเลอกวาเปนเมองเศรษฐกจสรางสรรคจ�านวน10เมองและเมองตวอยางเศรษฐกจสรางสรรค

20 เมอง ซงเมองราชบรไดตด 1 ใน 20 ของเมองตวอยางเศรษฐกจสรางสรรคดวย (โครงการเมอง

ตนแบบเศรษฐกจสรางสรรค,2554:5)

จดเรมตนของงานเครองปนดนเผาจนกลายมาเปนงานศลปะรวมสมยในชมชนเมองราชบรนน

เรมตนมาจากวศนบรสพานชวรภาชนศลปนรางวลศลปาธรสาขาออกแบบปพ.ศ.2533ทายาท

รนท 3 ของโรงงานเถาฮงไถเปนผน�าในการน�าศลปะเขาสวถชมชน ผพฒนางานเซรามกไปสงาน

ศลปะรวมสมยพฒนาเมองราชบรอยางสรางสรรค โดยการใหประชาชนทองถนเขามามสวนรวมใน

การพฒนาจากฐานความเขาใจและเขาใจศลปวฒนธรรมทองถนจากแตเดมเรมตนจากโรงงานโดย

การจดกจกรรมในโรงงานดานเซรามกใหกบเดกๆนกศกษาและนกทองเทยวและเรมจดแสดงงาน

ศลปะเชญศลปนมารวมงานสรางสรรคในชมชนจดเปลยนในชมชนของราชบรคอ“หอศลปรวมสมย

เถา ฮง ไถ ดคน (d Kunst เปนภาษาเยอรมน แปลวา ศลปะ)” เปนอาคารเรอนไทยทรงมะนลา

สถาปตยกรรมในชวงปลายพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว(รชกาลท5)เปนอาคาร3ชน

ทจดแสดงงานศลปะรวมสมยตางๆเปดโอกาสใหคนในชมชนไดใกลชดงานศลปะมากยงขนและในป

พ.ศ.2554อาคารหลงนไดรบรางวลอนรกษศลปะสถาปตยกรรมดเดนอกดวยหอศลปนตงอยหวมมถนน

วรเดชอ�าเภอเมองจงหวดราชบรรมแมน�าแมกลองใกลกบพพธภณฑสถานแหงชาตราชบรซงบรเวณ

รอบ ๆ นน เปนจดส�าคญรอบ ๆ ชมชนทมงานศลปะอยรอบตวเมองราชบร เชน “เดกดน”

ประตมากรรมทท�าจากไฟเบอรกลาส มความสงหกเมตรครง แสดงถงความซอและไรเดยงสาของดน

ทปกตไมมใครเหนราคาคางวดแตถาเราใสจนตนาการและความฝนเขาไปดนกจะเปลยนไปเปนสง

ทมคาขนมาทนท ราวกบจะสอถงเมองราชบรทไดชอวาเปนเมองโอง งานศลปจากกอนดนธรรมดา

นนเอง



โครงการศลปะในชมชนเรมตนในปพ.ศ. 2554 เปนกจกรรมทท�าใหหลายคนรจกหอศลปฯ

งานปกตศลป(artnormal)ภายใตแนวคด“ทกบานคอแกลเลอรทกทคอหอศลป”เรมจากการชกชวน

ชาวบาน ชมชนทองถนและเยาวชนในราชบร มาใกลชดและมาสมผสเรยนรกบงานศลปะมมมอง

ทสามารถคนหาไดในชวตประจ�าวน กจกรรมทางศลปะทเกดขนในครงนนเปนกจกรรมทไมไดม

หนวยงานทางภาครฐเขามาสนบสนนแตอยางใดทงการถายภาพการวาดภาพ งานปน งานศลปะ

ทชาวบาน เยาวชนกลมศลปนจากภายนอก ทมาชวยกนสรางสรรค ทงรานกวยเตยว เขอนรมน�า

รานท�าผมเรอขามฟากรานขายของช�ารถโดยสารประจ�าทางเปนตนนอกจากนนยงมกจกรรมทจด

ขนอยางตอเนองเชนงาน“งานตดศลปบน”ในปพ.ศ.2556ทไดเยาวชนในจงหวดราชบรมาชวยงาน

และศลปนตาง ๆมาแสดงผลงานศลปะแบบStreetArt ภายใตแนวคด “คนคอเมอง เมองคอคน”

ความเปนชมชนเลกๆ ในราชบรถกรอยเรยงเชอมโยงเขากบงานศลปะสงทส�าคญทสดของปรากฏการณ

นคอการใชศลปะจากภมปญญาเปนกระจกสะทอนชมชนราชบรและคนในชมชนทสรางปฏสมพนธ

อกทงเปนการกระตนใหเกดกจกรรมทางศลปะอยางตอเนอง

ภาพท 2 “เดกดน”ประตมากรรมกลางชมชนเมองราชบร(ภาพถายโดยจรญญาพรสวยนภานสรณ

พ.ศ.2560)

ตอจากนนงาน“ปกตศลปครงท2”ภายใตแนวคด“ทอยบร”ทพฒนามาจากงานในครงแรก

และยงคงสอสารกบชมชนถงรปแบบการปฏสมพนธระหวางศลปะ-ชมชน-ผชม-สถานทเปนงานศลปะ

ทไดบอกเลาเรองราวตาง ๆ ในเมองราชบรผานทางแผนททมงานศลปะซอนตวอยตามพนทตาง ๆ

จ�านวน29แหงในชมชนเมองราชบรผลงานศลปะทเกดขนในครงนจงเปนสงทรวมสงเกตหรอสะทอน

มตตาง ๆ ในประเดนของเมอง เพอบอกเลาและรวมบนทกถงสงทมอย โดยมนยยะของความหมาย



ซอนกนอย 2 รปแบบ นนคอ “ทอย” หมายถงจงหวะการทอยของลกเตาทก�าลงหมนวน โดยเรา

ไมอาจรบรไดวาการเปลยนแปลงทด�าเนนอยนจะพลกผนดานใดออกมาและ“toy”ทหมายถงของเลน

ชนหนง เปรยบเปนสอกลางทเชอมโยง “ศลปะ-ชมชน-ผ ชม-สถานท” ใหมการปฏสมพนธซงกน

และกนในอกรปแบบหนง และ “บร” หมายถง เมอง มการสนบสนนจากหนวยงานของรฐ และม

การประชาสมพนธจากสอตาง ๆ จนท�าใหนกทองเทยวรจกและเรมเขามาสมผสงานศลปะรวมสมย

เปนจ�านวนมาก

ตงแตป พ.ศ. 2554-2557 ไดเกดกจกรรมและนทรรศการหลากหลายทจดขนโดยวศนบร

และศลปนในจงหวดทานอน ๆ โดยมนทรรศการจ�านวน 6 นทรรศการ นทรรศการทจดโดยวศนบร

ไดแกนทรรศการตดศลปบนราชบรครงท1จดขนในปพ.ศ.2554และคาบเกยวถงตนปพ.ศ.2555

และนทรรศการตดศลปบนราชบรครงท 2 จดขนภายในปพ.ศ. 2556และสวนของนทรรศการทจด

ขนโดยศลปนทมภมล�าเนาจากราชบร ไดแก นทรรศการเทศกาลหนงสน (แอนเมชน) เยาวชนชมชน

หนองโพ ครงท 2 จดขนโดยจระเดชและพรพไล มมาลย และในวนท 6-8 เมษายน ปเดยวกน

สาครนทรเครอออนจดนทรรศการสภาวการณมนษยเมอง:บทสนทนาในถ�าขนณบรเวณถ�าจอมพล

อ�าเภอจอมบงจงหวดราชบรกจกรรมหรอนทรรศการในชมชนดงกลาวแสดงใหเหนถงความเคลอนไหว

ทสามารถสรางเครอขายของศลปนในจงหวดราชบร และความรวมมอของการจดนทรรศการศลปะ

อยางตอเนองและครงลาสดทผานมาในปพ.ศ.2557จระเดชและพรพไลมมาลยไดจดนทรรศการ

พพธภณฑเฉพาะกาลในต�าบลหนองโพอ�าเภอโพธาราม(สรวสสาหรญรตนศกด,2557:38-39)

ในปทองเทยววถไทย2558จงหวดราชบรไดรบการคดเลอกใหเปน1ใน12เมองตองหามพลาด

ภายใตแนวคด “ชมชนคนอารท จ.ราชบร” ซงเปนการกระตนการทองเทยวใหออกไปตามหาสมผส

ความเปนตวตนของคนราชบรกบแนวคดศลปะหลากหลายแขนงทเกดจากภมปญญาของชมชนซงได

สอดคลองกบแผนยทธศาสตรการทองเทยวจงหวดราชบรปพ.ศ.2556-2559มวสยทศนกลาววา“ราชบร

เมองแหงรวมสมย วถธรรมชาตและวฒนธรรมลมแมน�าแมกลอง”นอกจากหนวยงานรฐหรอองคกร

ตางๆ ทไดเขามาชวยสนบสนนเพอพฒนาเมองราชบรใหเปนเมองแหงศลปะและสามารถสรางรายได

จากการทองเทยวใหกบชมชนไดนน สวนหนงทเปนปจจยส�าคญคอ คนชมชนมสวนรวมใน

การชวยชมชน เปนแรงขบเคลอนทสรางพลงใหชมชนมความเขมแขง ในการสงเสรมภาพลกษณกบ

การทองเทยวในชมชนใหมความยงยนในระยะยาวอกทงการเชอมโยงไปสแนวคดเมองสรางสรรคนน

การสรางสรรคเมองดวยงานศลปะรวมสมยในชมชนอ�าเภอเมองราชบร เปนการสรางองคความร

เพอสรางความยงยนใหกบชมชนและจงหวดเพราะงานศลปะรวมสมยทเกดขนในชมชนเปนอตลกษณ

ทชวยสงเสรมใหเปนจดเดนซงสงผลดตอการทองเทยวในชมชน อกทงน�าไปสแนวทางการพฒนา

ทองถนในประเทศไดอกทางหนง จากการมงานศลปะรวมสมยในชมชนนนยงสามารถกอใหเกดเมอง

ตนแบบเศรษฐกจสรางสรรค(creativeeconomycitymodel)คอเมองทมความชดเจนในการน�าเอา



ความคดสรางสรรคมาพฒนาเมองหรอชมชนเปนตวอยางในการด�าเนนงานใหกบประชาชนในภมภาค

และทองถนตางๆใชเปนแนวทางในการสรางมลคาเพม(โครงการเมองตนแบบเศรษฐกจสรางสรรค,

2554: 5) และสรางรายไดภายในพนทโดยการน�าภมปญญาและวฒนธรรมทองถนมาเชอมโยงเปน

เรองราวของเมองเกดเปนอตลกษณเมองในสงคมสมยใหมทจะสรางงานสรางรายไดใหคนในทองถน

และประเทศชาตไดอกทางหนง

อภปรายผล จากผลการวจยตามวตถประสงคของการวจยสามารถน�ามาอภปรายผลไดดงน

การเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกร ในอ�าเภอเมอง จงหวดราชบร แบงเปน

3 ยค คอ ยคภมปญญาดงเดม ยคภมปญญาใหม และยคภมปญญาสรางสรรค ซงแตละยคม

ความเปลยนแปลงของภมปญญาทมพฒนาการอยางเหนไดชด เรมจากยคภมปญญาดงเดม ทเปน

จดเรมตนของการมภมปญญาโองมงกร แสดงใหเหนถงประวตศาสตรชมชนของชาวจนทเขามา

บกเบกและมบทบาทส�าคญทางดานเศรษฐกจสรางรายไดใหกบชมชนในชวงระยะเวลานน ท�าให

เครองปนดนเผาโองมงกรมชอเสยงและเปนเอกลกษณของจงหวดราชบร แตเนองจากภาวะทาง

เศรษฐกจในระยะตอมาผนวกกบปจจยทงภายใน คอการบรหารจดการภายในโรงาน แรงงานฝมอ

ทเรมขาดแคลนและปจจยภายนอกคอคาจางแรงงานราคาวตถดบทสงขนการตลาดและพฤตกรรม

ผบรโภคทเปลยนแปลงไปปจจยเหลานเปนสงทไมสามารถควบคมไดโรงงานจงตองปรบตวเพอใหอย

รอดตอกระแสการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ สนคาดงเดมยงคงอยและตองจ�าหนายไป อกทง

การคดคนกระบวนการผลตหรอกรรมวธใหม ๆ ทจ�าเปนตองด�าเนนการ เพอใหโรงงานยงคงกจการ

ตอไปไดโดยการปรบปรงสนคาใหมความหลากหลายทงรปแบบและสสนเพอตอบสนองความตองการ

ของลกคาทงในประเทศและตางประเทศจนเปนสนคาสงออกในชวงระยะเวลาหนง

กระทงในชวงระยะหลง ภมปญญาไดพฒนาจนกลายมาเปนงานศลปะรวมสมยในชมชน

เมองราชบรซงเปนตนทนทางวฒนธรรมและภมปญญาทมคณคายงในการสรางและพฒนาเมองใหเปน

เมองแหงศลปะรวมสมย โดยผน�าทางดานงานศลปะในชมชนทเพยงตองการใหศลปะเปนสวนหนง

ของชมชนเพอใหคนในชมชนไดมสวนรวมกบกจกรรมทเกดขนสงผลใหชมชนเกดเปนแหลงทองเทยว

ดานเมองศลปะทเปนทรจกอยางกวางขวาง และระบบเศรษฐกจภายในชมชนทมการขยายตว

แสดงใหเหนถงอตลกษณชมชนทมรากฐานพฒนาการจากภมปญญาและวฒนธรรมทองถนชมชน

ทตอยอดเปนงานศลปะรวมสมยในชมชนทมคณคา ชวยกระตนใหคนในชมชนสรางพลงใหชมชน

มความยงยนรวมถงการรวมมอเปนเมองสรางสรรคโดยผน�าชมชนคนในชมชนนกทองเทยวเปนตน

ทสามารถพฒนาชมชนใหมความยงยนในระยะยาวได และเปนประโยชนในดานองคความรหรอ

แผนการพฒนาชมชนชวยใหมทศทางในการพฒนาชมชนทชดเจนมากยงขน อกทงสามารถใชเปน



แนวทางในการศกษาพฒนาและเปนประโยชนใหกบชมชนสรางสรรคอน ๆ ไดในอนาคต ดงนน

การวจยการเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกร ในอ�าเภอเมอง จงหวดราชบร จงเปน

การถายทอดอนรกษภมปญญาทองถนโองมงกรใหคนในชมชน เยาวชนคนรนใหม ไดทราบ

กระบวนการการเปลยนแปลงภมปญญาโองมงกรทมความส�าคญคณคาและประโยชนของภมปญญา

โองมงกรทเปนรากเหงาของทนทางภมปญญาและวฒนธรรมทองถน เพอการเขาใจและด�ารงอย

ในชมชนสบไป

ขอเสนอแนะ 1.ขอเสนอแนะเพอการน�าไปใช

1.1สามารถเปนองคความรในการพฒนาแนวทางการวางแผนชมชนใหเปนแหลง

ทองเทยวและการเรยนรจากแหลงภมปญญาทองถนทมอยในชมชน

1.2ดานการศกษาขอมลทางภมปญญาสามารถเปนแหลงเรยนรขอมลของประวตศาสตร

ชมชนเพอสงเสรมการเรยนรในชมชน

2.ขอเสนอแนะส�าหรบงานวจยครงตอไป

2.1ควรมการศกษาถงแนวทางหรอนโยบายของรฐในการสรางแหลงเรยนรดานภมปญญา

ทองถนเพอสงเสรมการทองเทยวในระยะยาวอยางยงยน

2.2 ควรมการศกษาดานการมสวนรวมของชมชนหรอการปฏสมพนธของคนในชมชน

ซงเปนปจจยส�าคญในการสงเสรมการทองเทยวในชมชน

สรป การเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกรในอ�าเภอเมองจงหวดราชบรมวตถประสงค

เพอศกษาการเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกรในอ�าเภอเมองจงหวดราชบรผลการศกษา

พบวาการเปลยนแปลงภมปญญาทองถนของโองมงกรในอ�าเภอเมองจงหวดราชบรแบงเปน3ยค

คอ ยคภมปญญาดงเดม ยคภมปญญาใหม และยคภมปญญาสรางสรรค การเปลยนแปลงของ

ภมปญญาในแตละยคเกดการเปลยนแปลงตามระยะเวลาทผานมาจนถงในยคภมปญญาสรางสรรค

ซงเปนยคปจจบนนน กอใหเกดผลดตอชมชนในดานการทองเทยว จากทนภมปญญาทนวฒนธรรม

ของทองถนดงเดมสงผลใหชมชนพฒนาเปนเมองทองเทยวในเชงสรางสรรคดวยงานศลปะรวมสมย

สงเสรมภาพลกษณและอตลกษณทสะทอนตวตนของชมชนไดอยางชดเจน อกทงสรางความยงยน

ใหกบชมชนในระยะยาวดวยภมปญญาของชมชนทมคณคา เพอสรางประโยชนใหกนชมชนตอไป

ในอนาคต



เอกสารอางองกรมศลปากร.(2544).วฒนธรรมพฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญาราชบร.

กรงเทพฯ:สมาพนธ.

โครงการเมองตนแบบเศรษฐกจสรางสรรค. (2554, กรกฎาคม-กนยายน). วารสารทรพยสน

ทางปญญา, 7(3),5.

จารณอนเฉดฉาย.(2534).โองมงกรราชบร. กรงเทพฯ:อมรนทรพรนตง.

ชศกดโฆษะบด(2543).วกฤตโองมงกร.(อดส�าเนา).ม.ป.ท.

ปรดาปญญาจนทร.(2529).ราชบรมโอง. กรงเทพฯ:ตนออ.

ปรยาพรบษบา. (2547).การศกษาพฒนาการของรปแบบและลวดลายของโองมงกร จงหวด

ราชบร. ราชบร:คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง.

ภารดมหาขนธ.(2553). คมอการวจยเชงประวตศาสตร. ชลบร:คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยบรพา.

สมใจไพโรจนธระรชต.(2517).บทบาทของประเทศมหาอ�านาจตะวนตกในการสรางทางรถไฟ

ของประเทศไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวและพระบาท

สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

ประวตศาสตรบณฑตวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมหญง จรรยา. (2537).การผลตโองมงกรกบความสมพนธในชมชน. สารนพนธศลปศาสตร

บณฑตสาขาวชามานษยวทยาภาควชามานษยวทยาคณะโบราณคดมหาวทยาลยศลปากร.

สมาคมเครองเคลอบดนเผา.(ม.ป.ป).โองมงกรราชบรภมปญญาสามแผนดน. ราชบร:ธรรมรกษ

การพมพ.

ส�านกงานสงเสรมอตสาหกรรม. (2545). รายชอโรงงานเครองเคลอบดนเผา. (อดส�าเนา).

ม.ป.ท.

สขชาตโฆษะบด,เจาของโรงงานรตนโกสนทร4.(2561).สมภาษณ.21เมษายน.

สภาภรณจนดามณโรจน.(2537).ประวตศาสตรทองถนลมแมน�าแมกลองบานโปง-เจดเสมยน.

กรงเทพฯ:มหาวทยาลยศลปากร.

สรวสสาหรญรตนศกด.(2557).นทรรศการศลปะในชมชนจงหวดราชบร. ศลปนพนธศลปบณฑต

สาขาวชาทศนศลป (ทฤษฎศลป) ภาควชาทฤษฎศลป คณะจตรกรรมประตมากรรมและ

ภาพพมพมหาวทยาลยศลปากร.

changes in local wisdom of glazed water jar with …dept.npru.ac.th/jssr/data/files/9.2jssr1.pdf ·...

Documents