94

IV. ÑAÀU PHAÂN ÑOÄ

IV.1.Công dụngĐầu chia độ là phụ tùng quan trọng của các máy phay mà đặc biệt là các máy

phay vạn năng, nó mở rộng khả năng công nghệ của các máy lên rất nhiều.- Dùng để gá trục của chi tiết gia công d ưới một góc cần thiết so với bàn máy.- Quay chi tiết theo chu kỳ quanh trục của nó một góc nhất định (chia thành

các phần bằng nhau hoặc không bằng nhau)- Dùng đầu chia độ khi chế tạo các dụng cụ cắt (dao phay, dao doa, dao khoét)- Quay liên tục chi tiết khi gia công rãnh xoắn ốc hoặc răng xoắn của bánh

răng.

IV.2.Phân loại

Đầu chia độ có các loại sau dây:1. Ñaàu phaân ñoä coù dóa chia2. Ñaàu phaân ñoä khoâng coù dóa chiaÑaàu phaân ñoä coù dóa chia vaø khoâng coù dóa chia. Thö ïc hieän caùc phö ông phaùp

coâng ngheä sau:a) Chia độ trực tiếpb) Chia độ gián tiếpc) Chia vi said) Chia raõnh xoaén

thânMâm tốc

Mũi tâm

võĐĩa

Tay quay

Đai ốc

Cần hãm

Mũi tâm Vít Vôlăng

H. IV.9. Đầu chia độ trực tiếp

95

1: vôlăng; 2: thân; 3: nòng; 4: mũi tâm vát; 5: đai ốckhoaù; 6: Thanh ñôõ chi tieát;7: Truïc chính ; 8:dóa chia ñoä trö ïc tieáp; 9: thaân ñeá; 10: thaân truïc phaân ñoä ; 11:chốtkẹp; 12: du xích; 13: tay quay; 14:vít khoùa ; 15: keùo chia loã; 18: voøng ñeäm ; 19: nắpđậy; 20: đế ngang; 21: mũi tâm; 22: vít hãm; 23: đế giá đỡ tâm; 24: uï ñoäng

IV.3.PHƯƠNG PHÁP PHÂN ĐỘI.V.3.1.Đầu phân độ có đĩa chia

Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoäcủa đầu phân độ vạn năng có đĩa chia độ:

IV.3.1.1.Phương pháp phân độ trực tiếp

Với phương pháp này, dóa chia ñö ôïc gaù trö ïc tieáp vaøo truïc chính. tö ùc laø xích truyềnđộng giữa trục vít và bánh vít cần được cắt đứt. Chuyeån ñoäng cuûa dóa chia trö ïc tieápvaøo chi tieát gia coâng, neân goïi laø chia trö ïc tieáp . Số lỗ trong một vòng của đĩa chiathường dùng cho phương pháp này là 24. Độ chính xác của phương pháp này có thểđạt ± 0.5µm trên chu vi.

H. IV.10. Ñaàu phaân ñoä coù dóa chia

H. IV.11. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä coù dóa chia

96

IV.3.1.2. Phân độ giaùn tieáp

Sơ đồ động phân độ giaùn tieáp

Phương pháp phân độ giaùn tieáp,laø sö ï truyeàn ñoäng cuûa tay quay tho âng qua sö ï aênkhôùp cuûa truïc vít vaø baùnh vít ñeán truïc chính

n tq . i1 .0Z

K = ntc = Z1

GoïiKZ0 = N , N laø ñaëc tính cô cuûa ñaàu phaân ñoä

ntq =KZ0 .

Z1 =

ZN =

BA

A – Soá khoaûng caàn quay trong moät laàn phaân ñoä.

B – Soá khoaûng treân moät voøng loãcuûa ñóa phaân ñoä.

Trục vít

Truïc chính Baùnh vít

Tay quay

Dóa chiaMaâm caëp Truïc vít

Baùnh vítChoát

H. IV.12. Nguyeân lyù ñaàu phaân doä coù dóa chia, chia giaùn tieáp

H. IV.13. Ñaàu phaân ñoä coù dóa chia

H. IV.14. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä

97

i1 – Tyû soá truyeàn coá ñònh (thö ôøng i 1 = 1).

K vaø Z0 laø soá ñaàu moái truïc vít vaø soá raêng cuûa baùnh vít.

Z – Soá phaàn caàn chia cuûa chi tieát.

N – Đaëc tính cuûa ñaàu phaân ñoä (thö ôøng N = 40; 60; 90;120.

Caùc giaù trò cuûa B treân ñóa chia hai maët :

Maët 1 : 24, 25, 28, 30, 34, 37, 38, 39, 41, 42, 43.

Maët 2 : 46, 47, 49, 50 , 53, 54, 57, 58, 59, 62, 66.

Ví duï 1: Tính toaùn ñaàu phaân ñoä coù ñóa chia vôùi N = 40, ñeå phaân chi tieátthaønh Z = 72.

n tq =BA =

ZN =

7240 =

95 =

5430 .

Moãi laàn phaân ñoä phaûi quay 30 loã treân haøng loã 54.(khoâng keå loã ñang caémchoát).

Ví duï 2 : Tính toaùn ñaàu phaân ñoä coù ñóa chia (N = 40) ñeå phaân Z = 32.

ntq =BA =

ZN =

3240 =

45 = 1voøng +

287

Vaäy moãi laàn quay tay quay 1 voøng vaø theâm7 loã treân haøng loã 28.

2 0

1 91 8

1 7

1 6

1 5

H. IV.15. Phöông phaùp phaân loã treân dóa chia

H. IV.16.Boá trí loã treân dóa chia

98

IV.3.1.3. Phân độ vi sai

Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä trong trö ôøng hôïp phaân ñoä vi sai

Trong trường hợp không thể chọn được dĩa chia có số lỗ thích hợp ñeå phân độgián tiếp. Người ta phảI tiến hành phân độ vi sai, tức là chọn giả định một số Z’tương đương với Z sao cho: n tq = N/ Zx = A/B thích hợp vớI dĩa phân độ có vòng lỗB. Như vậy sẽ gây ra sai số, sự bù vào sai so álà nối đường truyền từ trục chính xuốngtay quay và dĩa chia .

Việc phân độ vi sai được chia thành hai bước:

Böôùc 1 : Choïn tyû soá Zx Z vaø tieán haønh phaân ñoä vôùi Z x

n tq =BA =

xZN .

Böôùc 2 : Tính toaùn boä baùnh raêng thay theá ñeå buø trö ø sai soá khi phaân ñoä vôùi Z x.

H. IV.17. Boá trí baùnh raêng thaytheá treân ñaàu phaân ñoä vi sai

H. IV.18. Sô ñoà ñoäng hoïc ñaàu phaân ñoä khi chia vi sai

99

Sai soá khi phaân ñoä vôùi Zx laø :

= ntq – ntqx =ZN -

xZN = N

xZZ11 .

Phö ông trình truyeàn ñoäng ñeå buø trö ø sai soá :

xii Z

NZNii

dc

ba

Z ''

1

xxtt Z

ZNZZ

NZdc

bai 111 .

Ví duï : Tính toaùn ñaàu phaân ñoä coù ñóa chia vôùi N = 40 ;Z = 63.Bước 1 : choïn Zx = 62

Do ñoù :6240

x

x ZNn .

Moãi laàn phaân ñoä quay tay quay qua 40 loã cuûa haøng loã 62 treân ñóa phaân ñoä,soá raêng caùc baùnh raêng thay theá seõ laø :

Bước 2 : itt =6240

62631401

xZZN

dc

ba

Khoâng choïn ñö ôïc baùnh raêng thay theá vôùi Z x = 62, vaäy :

Choïn Zx = 64 6440

x

x ZNn .

Moãi laàn phaân ñoä quay tay quay qua 40 loã treân haøng loã 64 cuûa ñóa phaân ñoä,soá raêng caùc baùnh raêng thay theá :

6030

4050

88410

6440

64631401

xtt Z

ZNdc

bai

a = 50, b = 40, c = 30, d = 60.

Điều kiện thỏa maõn a b c d ; a + b c + (15 20)

Khi Zx Z’x chieàu quay cuûa tay quay vaø ñóa phaân ñoä nhö nhau.

Khi Zx < Z’x chieàu quay cuûa ñóa phaân ñoä quay ngö ôïc chieàu kim ñoàng hoà,phaûi theâm moät baùnh raêng trung gian Z0 ñeå phuø hôïp vôùi chieàu quay

100

IV.3.1.4. Phaân ñoä phay raõnh xoaén

Các bánh răng Z=501, Z=502, Z=40 là những bánh răng cố định luôn được lắptrong chạc, còn các bánh răng Z1, Z2, Z3, Z4 là những bánh răng thay thế.

Sô ñoà ñoäng phaân ñoä phay raõnh xoaén

vítme

Z3

Z2

Z=40

Z1

Z=50Z=50

Z4

H. IV.19. Boá trí baùnh raêng thay theá treân ñaàu phaân ñoä, khi chia raõnh xoaén

H. IV.20. Sô ñoà ñoäng ñaåu phaân ñoä phay raõnh xoaén

101

Phö ông trình truyeàn ñoäng khi phay raõnh xoaén :

1 voøng phoâi px ttab

cdiii

KZ

1

1

1

1321

0 .

itt =p

x

p

x

ttN

tt

KZ

dc

ba

0

1

1

1

1 .

Vôùi tx : bö ôùc ren truïc vitme.

tp : Bö ôùc xoaén caàn caét, (tp =

tg

D ).

Ví duï : Tính toaùn ñaàu phaân ñoä coù dóa chia ñeå gia coâng baùnh raêng xoaén coù =250, Z = 64, D = 80 mm, N = 40, t x = 6.

Giaûi :

mmtgtg

Dt p 5405392580

0

.

7232

94

540240

540640

1

1

1

1 p

xtt t

tNdc

bai .

5461

911

3640

ZNntq .

Vaäy moãi laàn phaân ñoä tay quay phaûi quay 1 voøng vaø theâm 6 loã cuûa haøng l oã54 treân ñóa phaân ñoä.

H. IV.21. Sô ñoà hình thaønh ñöôøng xoaén oác

102

IV.3.3 Đầu phân độ không có đĩa chiaĐầu phân độ có dĩa chia và không có dĩa chia khác nhau :- Đầu phân độkhông có dĩa, có bộ bánh răng thay thế, thay cho dĩa chia taïi

vò trí tay quay trên đầu phân độ .- Bộ truyền vi sai làm nhiệm vụ vi sai khi thực hiện chuyển động vi sai

IV.3.3.1.Phân độ đơn giản

Phö ông trình truyeàn ñoäng khi phaân ñoä ñôn giaûn :

ZZKii

dc

ban vstq

1

01

a, b, c, d : Soá raêng cuûa caùc baùnh raêng thay theá.

ivs :Tyû soá truyeàn cuûa cô caáu vi sai.

Trong phaân ñoä ñôn giaûn baùnh raêng Z 1 ñö ùng yeân, ivs = 2.

ntq : Soá voøng quay chaün cuûa tay quay. (Thö ôøng choïn ntq = 1voøng chaún)

tqvstqtt Zn

NiZn

Ndc

bai

2 vôùi

KZ

N 0 .

I

II

III

IV

V

i1

i2

k

Z0

VI

a

cd

b

Z1

Z2

Z4

Z3

H. IV.22. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä khoâng coù dóa chia, chia ñôn giaûn

103

IV.3.3.2.Phân độ vi sai

Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä trong tröôøng hôïp phaân ñoä vi sai

Böôùc 1 : Choïn Zx Z vaø tính toaùn baùnh raêng thay theá a, b, c , d, ta coù :

tqxtt nZ

Ndc

bai

2 .

Böôùc 2 : Tính toaùn a1, b1, c1, d1 buø trö ø sai soá khi phaân ñoä Z x, tính sai soákhi phaân ñoä vôùi Zx

xZZ11

.

Phö ông trình truyeàn ñoäng ñeå buø trö ø cho sai soá :

xZZZKi

ZZ

ZZ

ZZi

dc

ba

Z111

01

3

2

2

1

1

42

1

1

1

1 .

Vôùi Z4 = Z3

xxtt Z

ZNZZ

NZdc

bai 111

1

1

1

1 .

Zx < Z 0 tti caàn baùnh raêng trung gian. Zx > Z 0 tti khoâng caàn baùnh raêng trung gian…

a

cd

b

c1

d1

b1

a1

I

II

III

IV

V i2

k

Z0

VI

Z1

Z2

Z4

Z3

i1

H. IV.23. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä khoâng coù dóa chia, chia vi sai

104

IV.3.3.3. Phân độ phay rãnh xoắn

Phö ông trình truyeàn ñoäng khi phay raõnh xoaén :

1vg t/c px ttab

cdi

ZZ

ZZ

ZZi

KZ

1

1

1

12

4

1

1

2

2

31

0

itt =p

x

p

x

ttN

tt

KZ

dc

ba

0

1

1

1

1 .

VIc1

a1

Z4

i2

a

cd

b

d1

b1

I

II

III

IV

V

k

Z0

Z1

Z2

Z3

tx

i1

H. IV.24. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä khoâng coù dóa chia, chia raõnh xoaén