CHUYÊN ĐỀ:

SỬ DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN TRONG

DẠY HỌC LỊCH SỬ 9

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Là “Thầy dạy của cuộc sống”, là “tấm gương soi của muôn đời”, bộ

môn Lịch sử trong nhà trường phổ thông có chức năng trang bị cho học sinh

những tri thức về nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội trong quá trình phát triển

của lịch sử dân tộc và thế giới. Kiến thức lịch sử không chỉ liên quan đến tri

thức về khoa học xã hội mà cả về khoa học tự nhiên, giúp học sinh hiểu được

quá khứ và hiện tại một cách toàn diện để sống tốt hơn, hoàn thiện nhân cách

con người. Điều này đòi hỏi người giáo viên lịch sử luôn phải trau dồi về kiến

thức chuyên ngành, tích cực đổi mới phương pháp soạn giảng, sưu tầm và sử

dụng tốt tài liệu chuyên ngành và các môn học liên quan để nâng cao hiệu quả

bài giảng lịch sử.

Từ trước đến nay đã có nhiều quan niệm khác nhau trong việc sử dụng

tài liệu tham khảo trong dạy học lịch sử. Một số người cho rằng trong dạy học

chỉ cần cung cấp đủ cho học sinh những kiến thức trong sách giáo khoa là đủ.

Không cần thiết khi sử dụng những tài liệu học tập khác vì nó không phù hợp

với yêu cầu và nhận thức của học sinh. Nhiều người khác lại chú ý sử dụng tài

liệu tham khảo trong việc cụ thể hoá, làm phong phú thêm kiến thức của học

sinh. Theo tôi quan điểm thứ hai là hoàn toàn đúng. Vấn đề đặt ra là mức độ

và phương pháp sử dụng các loại tài liệu tham khảo sao cho thật hợp lí và

nâng cao được hiệu quả giáo dục và giáo dưỡng của bài giảng lịch sử.

Thực trạng của việc dạy và học Lịch sử trong nhà trường phổ thông

hiện còn những tồn tại là nội dung của nhiều bài giảng lịch sử rất khô khan

với nhiều sự kiện lịch sử nặng về chiến tranh cách mạng, ít đề cập về lịch sử

- 1 -

văn hóa, nghệ thuật… nên chưa tạo sự hứng thú học sử đối với học sinh. Học

sinh hiểu một cách rời rạc, nông cạn về kiến thức lịch sử, không nắm được

mối liên hệ hữu cơ giữa các tri thức thuộc lĩnh vực đời sống xã hội, về kiến

thức liên môn…thậm chí có sự nhầm lẫn “chết người” về kiến thức lịch sử

dân tộc như báo chí đã phản ánh nhiều sau mỗi một kỳ thi tuyển sinh đại học.

Mặt thuận lợi của việc dạy học hiện nay là sự tiến bộ của khoa học kỹ

thuật nhân loại, đặc biệt là công nghệ thông tin giúp mở rộng tầm nhìn của

con người về tri thức; chính sách ưu tiên phát triển giáo dục của Nhà nước ta,

đầu tư cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy...

Yêu cầu hiểu biết lịch sử, nhu cầu cuộc sống hiện tại và tương lai đặt ra

cho giáo viên lịch sử nhiệm vụ: làm thế nào nâng cao chất lượng dạy và học

lịch sử, kích thích sự hứng thú học sử cho học sinh. Để hoàn thành nhiệm vụ

này đòi hỏi thầy giáo dạy sử không chỉ có có kiến thức vững vàng về bộ môn

lịch sử mà còn có những hiểu biết khá vững về các bộ môn địa lý, văn học

nghệ thuật và các bộ môn khác để vận dụng vào bài giảng lịch sử làm phong

phú và hấp dẫn thêm bài giảng.

Từ thực trạng của vấn đề như đã trình bày, tôi thấy cần thiết khi chọn đề tài:

“SỬ DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 9”. Nhằm trao

đổi với đồng nghiệp về những kinh nghiệm mà tôi đã tích luỹ được qua thực

tiễn một số năm giảng dạy lịch sử và qua học hỏi đồng nghiệp.

Nội dung mà đề tài quan tâm tuy không mới nhưng là nhiệm vụ mà mỗi

giáo viên đã và đang thực hiện. Thiết nghĩ có trăn trở và quan tâm đến thì bản

thân người thực hiện đề tài cũng có dịp nói lên chính kiến và kinh nghiệm bản

thân để trao đổi với đồng nghiệp để rồi có sự thống nhất và vận dụng trong

giảng dạy nhằm nâng cao hiệu quả bài giảng lịch sử.

- 2 -

II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:

1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DẠY HỌC LIÊN MÔN:

a. Cơ sở lý luận:

Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng của dạy

học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng ở trường phổ thông. Có thể hiểu

dạy học liên môn là sự vận dụng những nội dung và phương pháp các lĩnh

vực, các môn học có liên quan để nhằm tăng thêm hiệu quả dạy học lịch sử.

Việc đề cập đến những nội dung kiến thức, khái niệm chung hoặc giao thoa

giữa các môn học giúp các bộ môn bổ sung kiến thức cho nhau, làm sáng tỏ

hơn những kiến thức mà học sinh được học trong mỗi bộ môn.

Dạy học liên môn làm cho người học sử nhận thức được sự phát triển

xã hội một cách liên tục, thống nhất, thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các

lĩnh vực của đời sống xã hội, hiểu được tính toàn diện của lịch sử, khắc phục

được tính rời rạc tản mạn trong kiến thức.

b. Cơ sở thực tiễn:

Đã có thâm niên giảng dạy môn Lịch Sử, tôi nhận thức được rằng các

tài liệu tham khảo có ý nghĩa quan trọng trong việc khôi phục, tái hiện hình

ảnh quá khứ. Nó là căn cứ khoa học, bằng chứng về tính chính xác, tính cụ

thể, phong phú của sự kiện lịch sử mà người học cần thu nhận. Tài liệu tham

khảo giúp người học khắc phục việc “ hiện đại hóa “ lịch sử, hoặc hư cấu sai

sự kiện lịch sử. Ngoài ra việc sử dụng tài liệu tham khảo còn giúp người học

có thêm cơ sở để nắm vững bản chất sự kiện, hình thành khái niệm, hiểu rõ

những qui luật, bài học lịch sử, rèn luyện cho người học thói quen nghiên cứu

khoa học, phát triển tư duy lịch sử. Thầy giáo dạy sử luôn có ý thức vận dụng

nguyên tắc dạy học liên môn để cung cấp cho học sinh nguồn kiến thức toàn

diện về xã hội loài người và lịch sử của xã hội loài người. Tài liệu tham khảo

là phương tiện có hiệu quả để giúp giáo viên làm rõ nội dung sách giáo khoa,

- 3 -

kích thích sự hứng thú, chủ động học tập của học sinh, góp phần nâng cao

chất lượng dạy và học bộ môn lịch sử.

2. NỘI DUNG, BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI:

a. Những yêu cầu về vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn:

- Người thầy giáo dạy sử phải có cái nhìn tổng thể và toàn diện về xã

hội loài người và lịch sử phát triển của xã hội loài người. Các lĩnh vực của đời

sống con người có liên quan mật thiết với nhau, bổ sung cho nhau tạo nên đời

sống toàn diện, phong phú của xã hội loài người. Sẽ không đầy đủ và phiến

diện nếu như trình bày lịch sử mà chỉ chú ý đến một lĩnh vực, một mặt nào đó

của xã hội loài người.

- Người thầy giáo dạy sử không chỉ có có kiến thức vững vàng về bộ

môn lịch sử mà còn có những hiểu biết khá vững về các bộ môn địa lý, văn

học nghệ thuật và các bộ môn khác để vận dụng vào bài giảng lịch sử làm

phong phú và hấp dẫn thêm bài giảng.

- Người thầy giáo dạy sử luôn có ý thức tìm tòi, khai thác trong từng

chương, bài, mục có nội dung lịch sử có liên quan các bộ môn khác để có kế

hoạch khai thác, sử dụng tư liệu từ các bộ môn đó đưa vào bài giảng lịch sử.

b. Một số phương pháp vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn đối

với một số bộ môn cụ thể:

Có nhiều loại tài liệu tham khảo mà ta có thể sưu tầm để nghiên cứu và

phục vụ tốt cho việc dạy học liên môn trong dạy học lịch sử ở trường phổ

thông như: Tài liệu văn học, tài liệu về các tác phẩm nghệ thuật như hội hoạ,

kiến trúc, điêu khắc, sân khấu, điện ảnh… Các loại tài liệu này có nhiều tại

các nhà sách, thư viện, đặc biệt là trên mạng Internet với công cụ tìm kiếm

Google, ta có thể download nhiều trang tư liệu quí, xây dựng kho tư liệu học

mở của nhóm, tổ để dùng chung vào việc soạn giảng.

- 4 -

- Sử dụng tài liệu văn học:

Các tác phẩm văn học là nguồn tư liệu quan trọng đối với việc dạy học

lịch sử, có ý nghĩa to lớn trong giáo dục, giáo dưỡng. Xưa nay giữa văn học

và sử học có mối quan hệ khăng khít, người ta thường nói “Văn – sử bất

phân” mà.

Bằng những hình tượng cụ thể văn học có tác động mạnh mẽ đến tư

tưởng, tình cảm của người học.. Không ít tác phẩm văn học, tự nó là một tư

liệu lịch sử: Ví như: “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn ra đời trong bối

cảnh đất nước Đại Việt phải 3 lần đương đầu với cuộc xâm lăng của giặc

Nguyên – Mông hung bạo, “Cáo Bình Ngô” của Nguyễn Trãi là sự tổng kết

thắng lợi của cuộc khởi nghiã Lam Sơn chống quân Minh, “Tuyên Ngôn Độc

Lập” của chủ Tịch Hồ Chí Minh gắn vợi biến cố vĩ đại của dân tộc là Cách

mạng tháng Tám thành công và sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng

hoà…

Vận dụng các tác phẩm văn học góp phần làm cho bài giảng sinh động,

hấp dẫn, nâng cao hứng thú học tập của học sinh, khắc phục tính khô khan,

khó hiểu của sự kiện lịch sử.

Các loại tư liệu văn học có thể sử dụng chủ yếu bao gồm: Văn học dân

gian, các tác phẩm ra đời vào thời kì xảy ra sự kiện lịch sử, tiểu thuyết lịch sử,

hồi kí cách mạng…Tuy nhiên giáo viên cần xác định được loại tài liệu nào

phục vụ được mục đích, yêu cầu bài giảng và phải phù hợp với trình độ nhận

thức của học sinh

Văn học dân gian ra đời sớm và rất phong phú bao gồm các câu

chuyện thần thoại, truyền thuyết, cổ tích, ca dao, dân ca…góp phần cung cấp

cho học sinh những nhận thức về người xưa, về tự nhiên, xã hội, về cuộc đấu

tranh vật lộn với thiên nhiên để dựng nước và giữ nước của các thế hệ cha

ông. Các tài liệu này góp phần làm sáng tỏ thêm những sự kiện lịch sử, giáo

- 5 -

dục tinh thần đấu tranh của nhân dân chống áp bức, chống ngoại xâm để bảo

vệ nền độc lập tự do cho dân tộc…

Ví dụ: Khi giảng về thời đại bình minh vừa dựng nước vừa giữ nước

của dân tộc, chúng ta không thể minh họa Truyền thuyết về Sự tích Trăm

trứng nở trăm con, Thánh Gióng, Sơn Tinh - Thủy Tinh, vì chúng phản ánh

cuộc sống và đấu tranh của cha ông ta thời đó.

Sự tích Trăm trứng nở trăm con giải thích về một dòng giống chung

của các dân tộc Việt Nam là Con cháu Tiên Rồng, Thánh Gióng nói lên từ

buổi sơ khai đó cha ông ta đã phải sớm đương đầu với giặc ngoại xâm.

Truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh phản ánh sự đoàn kết của cư dân

Việt trong chế ngự thiên nhiên.

Bánh chưng, bánh dày phản ánh nhiều khía cạnh của đời sống xã hội

và tinh thần của dân tộc thời Hùng Vương…

Các tác phẩm văn học yêu nước, cách mạng luôn phản ánh các sự

kiện lịch sử chiến tranh cách mạng, khắc họa hình tượng cụ thể về các chiến

sĩ yêu nước và các nhà cách mạng Việt Nam. Giáo viên dạy sử có thể khai

thác nội dung của các tác phẩm này để minh hoạ cho những nội dung lịch sử.

Ví dụ: Khi giảng mục 3 “Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc”, Bài 12,

Lịch Sử 12 trang 81, để minh hoạ cho sự kiện Nguyễn Ái Quốc tìm đến với

chủ nghĩa Mác – Lê Nin, niềm vui tột đỉnh khi Người tìm ra con đường cứu

nước đúng đắn cho cách mạng Việt Nam là con đường cách mạng vô sản,

giáo viên có thể sử dụng một đoạn trong bài thơ “Người đi tìm hình của

nước” của Chế Lan Viên:

“Luận cương đến với Bác Hồ

Và Người đã khóc

Lệ Bác Hồ rơi trên chữ LêNin

- 6 -

Bốn bức tường im nghe Bác lật từng trang sách gấp

Tưởng bên ngoài đất nước đợi mong tin”

Các tác phẩm văn học hiện thực phê phán cũng giúp giáo viên khôi

phục bức tranh xã hội trong quá khứ, để học học sinh hiểu một cách đầy đủ và

toàn diện hơn về một giai đoạn, một thời lỳ lịch sử dân tộc và của thế giới.

Ví dụ: Khi giảng về sự phân hoá giai cấp trong xã hội Việt Nam đầu

thế kỉ XX (Lịch sử 12, Bài 12, trang 77-78) ta có thể sử dụng nội dung của

các tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố, “Bước đường cùng” của Nguyễn

Công Hoan, “Chí Phèo” của Nam Cao để minh hoạ cho thân phận bế tắc, bần

cùng của giai cấp nông dân trong chế độ thực dân phong kiến: chế độ sưu

thuế đã đưa đến bi kịch tan nát của gia đình chị Dậu, hay sự đi vào con đường

lưu manh hoá, biến chất của một bộ phận nông dân như Chí Phèo…

Hay khi giảng về Lịch sử thế giới thời cổ đại (Lịch sử 10) ta có thể giải

thích cho học sinh rằng trong lịch sử Hy Lạp cổ đại từ thế kỷ XI đến thế kỷ

IX TCN mang tên nhà thơ Hôme, vì trạng thái sinh hoạt vật chất và tinh thần

của người Hy Lạp trong giai đoạn này được phản ánh rõ nét trong 2 bộ sử thi

nổi tiếng là Iliát và Ôđixê, hay trong lịch sử Ấn Độ có thời kì Vêđa (nửa sau

thiên niên kỷ II TCN đến đầu thiên niên kỷ I TCN) mang tên bộ kinh Vêđa…

Còn ở thời lịch sử thế giới cận đại: trong tác phẩm “Chiến tranh và hoà

bình”, nhà văn Nga Lép Tônxtôi với chủ nghĩa hiện thực phê phán đã chống

lại trật tự xã hội phong kiến Nga hoàng, ca ngợi phẩm chất của người dân

Nga trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Lê Nin đã đánh giá tác

phẩm của Tônxtôi như “tấm gương phản chiếu cách mạng Nga”.

Nói chung các tác phẩm văn học là tấm gương phản ánh đời sống xã

hội loài người qua các thời đại lịch sử, mà giáo viên có thể vận dụng có hiệu

quả để khôi phục hình ảnh quá khứ và giáo dục tư tưởng đạo đức và truyền

thống cho học sinh. Việc vận dụng kiến thức liên môn giúp người học nhận

- 7 -

thức được sự phát triển xã hội một cách liên tục, thống nhất, thấy được mối

liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội, hiểu được tính toàn diện

của lịch sử, khắc phục được tính rời rạc tản mạn trong kiến thức.

Tuy nhiên khi sử dụng các tài liệu văn học giáo viên cần phải nghiên

cứu kỹ và chắt lọc những trích đoạn thơ văn thật ngắn, có nội dung tiến bộ,

phản ánh lịch sử một cách chân thực nhất, phù hợp với yêu cầu giáo dục và

giáo dưỡng của bài học, tránh ôm đồm làm loãng nội dung bài lịch sử.

Việc sử dụng các tài liệu văn học minh hoạ làm cho bài giảng lịch sử

sinh động, vừa kích thích hứng thú học tập lịch sử vừa làm phong phú thêm

những kiến thức hiểu biết của học sinh.

- Sử dụng tư liệu về các tác phẩm nghệ thuật hội hoạ, kiến trúc,

điêu khắc, sân khấu, điện ảnh…

Hội hoạ, kiến trúc, điêu khắc, sân khấu…là kết quả sáng tạo của xã hội

loài người, phản ánh khát vọng và trình độ của con người trong quá trình

vươn tới những giá trị chân – thiện – mĩ. Một hình ảnh nghệ thuật có giá trị

của cả ngàn từ và giúp người học sử dụng trí tưởng tượng của mình tập trung

vào những điểm quan trọng, từ đó làm bộ não của họ phấn chấn hơn. Trong

sách Lịch sử bậc THCS có nhiều kênh hình thuộc các loại hình nghệ thuật này

như là những đồ dùng trực quan đòi hỏi giáo viên phải khai thác để tạo biểu

tượng cho học sinh.

Học sinh tiếp nhận kiến thức lịch sử qua tranh ảnh, đồ dùng trực quan

kết hợp với bài viết sách giáo khoa và các loại tài liệu tham khảo sẽ nhớ lâu

và hứng thú hơn. Để việc khai thác tranh ảnh có hiệu quả, phát huy tính tích

cực của học sinh, giáo viên cần nghiên cứu kỹ mục tiêu và nội dung của hình

ảnh trong bài học, tư liệu thuyết minh hình ảnh. Cần chú ý rèn cho học sinh kĩ

năng quan sát, nhận xét, mô tả, tường thuật, phân tích, nhận định, đánh giá.

Ngày nay có sự hổ trợ của công nghệ thông tin, giáo viên trình chiếu kênh

- 8 -

hình sẽ có ưu thế hơn vì học sinh được trực quan với hình ảnh rõ, kích thước

lớn, màu sắc sinh động và ấn tượng hơn.

Hội họa thuộc nhóm nghệ thuật không gian, tĩnh, tạo hình diễn đạt sự

vật một cách cụ thể, đứng yên, hình ảnh được xây dựng theo ấn tượng thị

giác. Hội họa sử dụng ngôn ngữ riêng của mình như dựng hình, đường nét,

màu sắc, bố cục…

Kiến trúc, điêu khắc

Kiến trúc là loại hình nghệ thuật sử dụng hình dáng, đường nét, mảng,

khối để biểu đạt ý tưởng và cảm xúc. Một yếu tố ngôn ngữ nữa của loại hình

nghệ thuật này là tỷ lệ giữa các bộ phận với nhau và giữa bộ phận với toàn

thể. Tỷ lệ góp phần tạo dáng và nhịp điệu không gian, gợi cảm xúc thẩm mĩ.

Trên các công trình kiến trúc, các họa tiết hoa văn thể hiện rõ nét trạng thái

tâm hồn, lối sống của con người trong một hoàn cảnh và thời đại nhất định.

Các tác phẩm điêu khắc thường có hai loại chính: tượng tròn và tượng

đắp nổi (phù điêu), hay còn gọi là tượng đài và tượng trang trí. Hình trượng

điêu khắc thường thể hiện ở việc xây dựng tư thế, động tác tư thế, động tác

điển hình có liên quan tới đặc trưng tính cách nhân vật. Đề tài của điêu khắc

thường hẹp, tập trung chủ yếu vào việc xây dựng hình tượng nhân vật, lí

tưởng hóa vẻ đẹp ngoại hình của con người. Giáo viên có thể sử dụng các đồ

dùng trực quan về các tác phẩm điêu khắc hoặc các công trình kiến trúc để tạo

biểu tượng cho học sinh

Ví dụ: bài 20 “Xây dựng và phát triển

văn hoá dân tộc trong các thế kỉ X-XV”, mục

3 Nghệ thuật, trang 104 sách giáo khoa lịch

sử 10 có hình 39: Chùa Một Cột (Hà Nội).

Hình ảnh này minh hoạ cho nghệ thuật

kiến trúc, điêu khắc chịu ảnh hưởng Phật

- 9 -

giáo ở nước ta trong các thế kỉ X-XV. Kiến thức cần khắc họa cho học sinh ở

kênh hình này là: Sự độc đáo của kiến trúc chùa Một Cột là toàn bộ ngôi chùa

được đặt trên một cột đá, tạo dáng như một bông sen vươn lên từ mặt ao. Ao

hình vuông phía dưới có thể là biểu tượng cho đất (trời tròn, đất vuông), ngôi

chùa như vươn lên cái ý niệm cao cả: Lòng nhân ái soi tỏ thế gian. Khối kiến

trúc gỗ đá được phù trợ bởi cảnh quan, có ao, có cây cối đã tạo nên sự gần

gũi, tinh khiết mà vẫn thanh lịch. Cảm giác thanh cao của kiến trúc như chia

xẻ, hoà đồng với trời nước, và màu xanh của cây lá khiến con người rũ sạch

ưu phiền, đạt tới sự trong sáng của tâm hồn. So với các công trình kiến trúc

Phật giáo của Trung Quốc, Ấn Độ, chùa Một Cột của ta có nét độc đáo riêng

biệt đó là toàn bộ ngôi chùa được đặt trên một cột đá, tạo dáng như một bông

sen vươn lên từ mặt hồ nước. Chỉ ở Việt Nam mới có chùa Một Cột, ở các

quốc gia khác không có. Ngôi chùa thể hiện nét kiến trúc đặc sắc và tài năng

sáng tạo trong nghệ thuật kiến trúc Phật giáo của cha ông ta cách đây gần 10

thế kỉ.

Với hình thức trực quan sinh động những hình ảnh như trên, giáo viên

đã biến những tri thức lịch sử khô khan thành sự kiện sống động, hấp dẫn đối

với học sinh. Ngoài việc tạo biểu tượng, những hình ảnh trực quan sinh động

giúp học sinh nhớ kỹ, hiểu sâu những hình ảnh, kiến thức lịch sử; giúp các em

phát triển kỹ năng khai thác hình ảnh (quan sát, trí tưởng tượng, tư duy và

ngôn ngữ). Từ đó hình thành ở các em thái độ trân trọng những giá trị văn hóa

nhân loại và ý thức bảo vệ; lòng tự hào về truyền thống đấu tranh của dân tộc,

coi trọng vai trò quần chúng là người sáng tạo ra lịch sử; bồi dưỡng tinh thần

yêu hoà bình, chống chiến tranh…

Sân khấu, điện ảnh

Sân khấu, điện ảnh thuộc loại hình nghệ thuật tổng hợp, nó vận dụng tất

cả các phương thức và phương tiện của các nghệ thuật độc lập khác như văn

học, âm nhạc, hội họa, trang trí, kiến trúc… Trong dạy học lịch sử việc chọn

- 10 -

lọc một đoạn phim tư liệu, phim truyện, kịch lịch sử để minh chứng cho sự

kiện lịch sử hay tạo biểu tượng lịch sử cho học sinh có tác dụng rất lớn trong

việc nâng cao hiệu quả giáo dục và giáo dưỡng của bài giảng lịch sử. Ngày

nay với sự hỗ trợ của phương tiện CNTT, giáo viên có thể thực hiện điều này

một cách dễ dàng, bài học lịch sử không còn khô khan nữa mà trở nên sinh

động và tạo niềm hứng thú cho học sinh hơn.

Tóm lại: Lịch sử là một khoa học phản ánh tiến trình phát triển của xã

hội loài người trên mọi lĩnh vực, người giáo viên lịch sử phải có kiến thức

tổng hợp để phục vụ tốt cho việc giảng dạy. Để làm tốt điều này người giáo

viên phải có sự đầu tư cho công tác tự bồi dưỡng, trao đổi học hỏi ở đồng

nghiệp trong nhà trường, qua các sách báo, tạp chí, Internet… về các lĩnh vực

các bộ môn khoa học khác.

III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI:

Qua nhiều năm vận dụng phương pháp dạy học liên môn trong giảng

dạy lịch sử ở các khối lớp 10,11,12 tôi đã thu được một số kết quả rất khả

quan: học sinh tiếp thu kiến thức bài giảng dễ dàng hơn, thấy được mối liên

hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực của đời sống xã hội, hiểu được tính toàn diện của

lịch sử, khắc phục được tính rời rạc tản mạn trong kiến thức. Kết quả giảng

dạy bộ môn của tôi trong nhiều năm liền luôn đạt ở mức cao: hơn 94% trung

bình trở lên.

Dạy học liên môn giúp tôi tạo biểu tượng lịch sử được dễ dàng hơn,

học sinh hứng thú học tập môn sử hơn.

IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ VÀ KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG CỦA ĐỀ

TÀI:

Dạy học liên môn là sự vận dụng những nội dung và phương pháp các

lĩnh vực, các môn học có liên quan để nhằm tăng thêm hiệu quả dạy học lịch

sử và làm sáng tỏ hơn những kiến thức mà học sinh được học trong mỗi bộ

- 11 -

môn. Dạy học liên môn làm cho người học nhận thức được sự phát triển xã

hội một cách liên tục, thống nhất, thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh

vực của đời sống xã hội, hiểu được tính toàn diện của lịch sử, khắc phục được

tính rời rạc tản mạn trong kiến thức. Dạy học liên môn giúp cho việc tạo biểu

tượng lịch sử dễ dàng hơn và nâng cao hiệu quả giáo dục và giáo dưỡng của

bài giảng lịch sử.

Để vận dụng tốt phương pháp dạy học liên môn, thầy giáo dạy sử

không chỉ có kiến thức chuyên môn sử vững vàng mà còn có những hiểu biết

khá vững về các bộ môn địa lý, văn học nghệ thuật và các bộ môn khác để

vận dụng vào bài giảng lịch sử làm phong phú và hấp dẫn thêm.

Giáo viên cần phải nghiên cứu kỹ và chắt lọc những kiến thức liên môn

có nội dung tiến bộ, phản ánh lịch sử một cách chân thực nhất, phù hợp với

yêu cầu giáo dục và giáo dưỡng của bài học, tránh ôm đồm làm loãng nội

dung bài giảng lịch sử.

Kho tàng tri thức nhân loại thật phong phú. Giáo viên dạy sử luôn có ý

thức tự tích lũy, cập nhật kiến thức vận dụng có hiệu quả cho chuyên môn

giảng dạy của mình, thì chắc chắn giờ học lịch sử sẽ không còn khô khan,

phiến diện đối với người học.

Những thuận lợi cho việc ứng dụng phương pháp dạy học liên môn vào

dạy học bộ môn lịch sử trong nhà trường phổ thông hiện nay đó là sự tiến bộ

của khoa học kỹ thuật nhân loại, đặc biệt là sự bùng nổ của công nghệ thông

tin giúp mở rộng tầm nhìn của con người về tri thức, là cầu nối các vùng văn

hoá khác nhau trên thế giới…Nhà nước ta có sự ưu tiên phát triển giáo dục,

đầu tư cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà

giáo. Sách giáo khoa có sự cải cách về nội dung và hình thức: kênh hình

nhiều hơn, tài liệu hướng dẫn và sách tham khảo ngày càng phong phú hơn.

Từ năm học 2011-2012 nội dung chương trình học có sự điều chỉnh để phù

hợp với chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình giáo dục phổ thông, phù

- 12 -

hợp với thời lượng dạy học và điều kiện thực tế các nhà trường, góp phần

nâng cao chất lượng dạy học.

V. TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Phan Ngọc Liên - Trần Văn Trị, Phương pháp dạy học Lịch Sử, NXB

Giaó dục, 2004

- Ngô Minh Oanh, Một số vấn đề đổi mới nội dung và phương pháp dạy

học lịch sử ở trường trung học phổ thông, ĐHSP TP.Hồ Chí Minh,

2006

- Nguyễn Xuân Trường (chủ biên), Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong

sách giáo khoa Lịch sử 10, 11, NXB Hà Nội, 2007

- Lịch Sử 10 (Ban Cơ Bản), NXB Giaó dục, 2006

- Lịch Sử 12 (CCGD), NXB Giaó dục, 2004

- “Di sản thế giới”, Tập 2, 4, NXB Trẻ, Hà Nội, 2002

- Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình, sách giáo khoa lớp

10 THPT môn Lịch sử. NXB Giáo dục, 2006

- Nguồn Bách khoa toàn thư: http://vi.wikipedia.org

MỤC LỤC

Trang

3

5

4

5

5

- 13 -

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI:

1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DẠY HỌC LIÊN

MÔN:

a. Cơ sở lý luận

b. Cơ sở thực tiễn

2. NỘI DUNG, BIỆN PHÁP THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP

CỦA ĐỀ TÀI

a. Những yêu cầu về vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn

b. Một số phương pháp vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn đối với

một số bộ môn cụ thể

Sử dụng tài liệu văn học

Sử dụng tư liệu về các tác phẩm nghệ thuật hội hoạ, kiến trúc, điêu

khắc, sân khấu, điện ảnh…

III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI

IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ VÀ KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG

CỦA ĐỀ TÀI

V. TÀI LIỆU THAM KHẢO

6

6

6

7

10

14

15

16

SỞ GD& ĐT ĐỒNG NAI CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAMTrường THPT Đoàn Kết Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc ---------- ---------------------------- Tân Phú, ngày 03 tháng 02 năm 2012

PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆMNăm học: 2011-2012

Tên sáng kiến kinh nghiệm: VẬN DỤNG NGUYÊN TẮC DẠY HỌC

LIÊN MÔN ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ BÀI GIẢNG LỊCH SỬ

Họ và tên tác giả: PHAN HỒNG ÂN Đơn vị: Tổ Sử - Công DânLĩnh vực: Phương pháp dạy học bộ môn

- 14 -

1. Tính mới:- Có giải pháp hoàn toàn mới: - Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có: 2. Hiệu quả:- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao - Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao - Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao - Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao 3. Khả năng áp dụng:- Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách: Tốt Khá Đạt - Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiển, dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc sống: Tốt Khá Đạt - Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt hiệu quả trong phạm vi rộng: Tốt Khá Đạt

XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ (Ký tên và ghi rõ họ tên) (Ký tên, ghi rõ họ tên và đóng dấu)

- 15 -