I T

142 EPISTULAE AD FAMILIARES

pida sunt Dalmatiae antigua, guae ipsi sibi adsciverunt am- 5plius sexaginta. haec nisi omnia expugno si mihi supplica-tiones non decernuntur, longe alia condicione ego sum acceteri imperatores.

5,11

Ser. Romae parte priore m. Dec., ut vid., an. 45

M. CICERO VATINIO IMP. S.

1 Grata tibi mea esse officia non miror; cognovi enim te gra-tissimum omnium idgue numguam destiti praedicare. necenim tu mihi habuisti modo gratiam verurn etiarn curnulatis-sime rettulisti. quarn ob rem (in) re!iguis tuis rebus ornni-bus pari me studio erga te et eadem voluntate cognosces. 5

2 Quod mihi feminam primariam, Pompeiam, uxorem tu-am, commendas, cum Sura nostro statim tuis litteris lectislocutus sum ut ei meis verbis diceret ut, quicguid opus esset,mihi denuntiaret; me omnia guae ea vellet summo studiocurague facturum. itague faciam eamgue, si opus esse vide- 5bitur, ipse conveniam. tu tamen ei velim scribas ut nullarnrern negue tam magnam negue tam parvarn putet guae mihiaut difficilis aut parum me digna videatur. omnia guae intuis rebus agam et non laboriosa mihi et honesta vide-buntur. 10

3 De Dionysio, si me amas, confice. guamcumgue ei fiderndederis, praestabo; si yero improbus fuerit, ut est, duceseum captivum in triumpho. Dalmatis di male faciant gui tibimolesti sunt! sed, ut scribis, brevi capientur et ilIustrabuntres tuas gestas; semper enim habiti sunt bellicosi. 5

Ep. 5, 11] 1, 1 grata GR: ut (post sal.) g- MI mea esseofficia M R : e- mea 0- G : 0- mea e- I 3 gratiam Q : -ias I 4 inadd. Martyni-Laguna 2,3 ei R: et MGI 3,3 captivum Q :-turn I dalmatis (de d- R) G RI : del- M 5 bellicosi vale I

5, 10c-5, 12,2

5,12

Ser. Antii c. prid. Id. Apr. an. 55

M. CICERO S.D. L. LUCCEIO Q.F.

1 Coram me tecum eadern haec agere saepe conantem deter-ruit pudor guidam paene subrusticus quae nunc expromamabsens audacius; epistula enim non erubescit.

Ardeo cupiditate incredibili negue, ut ego arbitror, repre-hendenda nomen ut nostrurn scriptis illustretur et celebreturtuis. guod etsi rnihi saepe ostendis te esse facturum, tamenignoscas velim huic festinationi meae. genus enirn scripto-rum tuorurn, etsi erat semper a me vehementer exspectatum,tamen vicit opinionern meam megue ita vel cepit vel incenditut cuperem quarn ce!errime res nostras monurnentis COI11-

mendari tuis. negue enim me solum commemoratio posteri-tatis ac spes quaedam imrnortalitatis rapit sed etiam ilIacupiditas ut vel auctoritate testimoni tui ve! indicio benevo-lentiae ve! suavitate ingeni vivi perfruamur.

2 Negue tamen haec CUI11 scribebam erarn nescius guantisoneribus premerere susceptarum rerum et iarn institutarum.sed guia videbam Italici belli et civilis historiam iam a tepaene esse perfectam, dixeras autem mihi te reliquas resordiri, deesse mihi nolui quin te admonerem ut cogitaresconiunctene malles cum reliquis rebus nostra contexere an,ut multi Graeci fecerunt, Callisthenes Phocicurn bellum, Ti-rnaeus Pyrrhi, Polybius Numantinum, gui omnes a perpetuissuis historiis ea guae dixi bella separaverunt, tu quogue item

Ep. 5, 12] 1,6 ostendisti Ernesti 12 ac spes quaedarn Hof-mann : ad spern quandarn Q 1, uulg, olim 14 vivi MI: tui G R2, 5 admonerern] desinit 1 cogitares G R : -re M 6 nostrasLambinus 7 Phocicum Westennann : rroicurn Q

143

5

10

5

144 EPISTULAE AD FAMILIARES

civilern coniurationern ab hostilibus externisque bellis seiun- 10geres. equidern ad nostrarn laudern non rnulturn video inter-esse, sed ad properationem meam quiddam interest non teexspectare dum ad locum venias ac statim causam illamtotam et tempus adripere; et simul, si uno in argumentounaque in persona mens tua tata versabitur, cerno iam ani- 15rno quanto omnia uberiora atque ornatiora futura sint.

Neque tamen ignoro quam impudenter faciam qui pri-mum tibi tantum oneris imponam (potest enim mihi denega-re occupatio tua), deinde etiam ut ornes me postulem. quid

3 si illa tibi non tanto opere videntur ornanda? sed tamen, qui 20semel verecundiae finis transierit, eum bene et naviter opor-tet esse impudentem. itaque te plane etiarn atque etiam rogout et ornes ea vehementius etiam quam fortasse sentis et ineo \eges \:ústorlae neg\egas grati.amque \\\am de qua suavissi- 5me q\.\oclam \n 'Qtonoem\o Sc.ú'QS\sti.,a q\.\a te t\ec.ti. non ma-%\S'¡)otu\sse clemonstras q\.\'6omt\etc.\.\\em ~eno'Qnont\\.\m \\-\um a 'J o\u'¡)tate, eam, si.me úloi.venemenúus c.ommenGaloi.t,ne aspernere amorique nostro pluscuium etiam quam conce-det veritas largiare. 10

Quod si te adducemus ut hoc suscipias, erit, ut mihi per-4 suadeo, materies digna facultate et copia tua. a principio

enim coniurationis usque ad reditum nostrum videtur mihimodicum quoddarn corpus confici posse, in quo et illa pote-ris uti civilium cornrnutationurn scientia vel in explicandiscausis rerum novarum vel in remediis incornmodorum, cum 5et reprehendes ea quae vituperanda duces et quae placebuntexponendis rationibus comprobabis et, si liberius, ut con-

10 seiungere <; 11 ad GR : ut M 17 impudenter <; : inpru-Q 19 me] mea Lambinus 3,2 bene er] bene Crelli 4 etor-nes M : ornes G R 6 f1ecti Yictorius : effecti M : deflecti (-turn R)G R 7 demonstras <; : -ans M : -amus G R Xen. Mem. 2, 1,21sqq. 4,5 (expromendis) remediis Pluygers

5,12,2-6

suesti, agendurn puta bis, multorurn in nos perfidiarn, insi-di as, proditionern notabis. multam etiam casus nostri varie-tatem tibi in scribendo suppeditabunt plenam cuiusdam vo- 10luptatis, quae vehementer animos hominum in legendo tescriptore tenere possit. nihil est enim aptius ad delectatio-nem lectoris quam temporum varietates fortunaeque vicissi-tudines. quae etsi nobis optabiles in experiendo non fuerunt,in legendo tamen erunt iucundae; habet enim praeteriti do- 15

5 loris secura recordatio delectationem; ceteris ver o nulla per-functis propria molestia, casus autem alienos sine ullo dolo-re intuentibus, etiam ipsa misericordia est iucunda. quemenim nostrum ille moriens apud Mantineam Epaminondasnon curn quadam miseratione delectat? qui tum denique sibi 5eveJli iubet spiculum postea quam ei percontanti dictum estclipeum esse salvum, ut etiam in vulneris dolore aequo ani-mo cum laude moreretur. cuius studium in legendo nonerectum Themistocli fuga tredituquet retinetur? etenim or-do ipse annalium mediocriter nos retinet quasi enumeratio- 10ne fastorum; at viri saepe excellentis ancipites variique casushabent admirationem, exspectationem, laetitiam, mole-stiam, spem, timorem; si vero exitu notabili concluduntur,expletur animus iucundissima lectionis voluptate.

6 Quo mihi acciderit optatius si in hac sententia fueris, ut acontinentibus tuis scriptis, in quibus perpetuam rerurn ge-starum historiam complecteris, secernas hanc quasi fabulam

11-12legendo te scriptore (-em G) tenere G R : legem dote scrip-to retinere M 5,5 qui tum <; : quintum Q 6 evelli Kayser : av-Q 7 aequo <;: aeque M : atque G R 9 fuga M : -arn G Rredituque M : -urnque G R : interituque Ferrarius Themistocli(exilio aut Alcibiadis) fuga redituque Schütz : Th- fuga, (Coriola-ni fuga) redituque Tyrrell 13 notabili <; : vo- Q concludunturMe : excl- Q 6, 1 hac R : haec M (defic. G)

146 EPISTULAE AD FAMILIARES

rerum eventorumque nostrorum. habet enim varios actusmultasque (rnut) ationes et consiliorum et ternporum. ac 5non vereor ne adsentatiuncula qua da m aucupari tuarn gra-tiarn videar cum hoc demonstrem, me a te potissirnurn orria-ri celebrarique velle. neque enim tu is es qui quid sis nesciaset qui non eos magis qui te non admirentur invidos qua meos qui laudent adsentatores arbitrere; neque autern ego 10sum ita demens ut me sempiternae gloriae per eum cornmen-dari velim qui non ipse quoque in me comrnendando pro-

7 priam ingeni gloriam consequatur. neque enim Alexanderille gratiae causa ab Apelle potissimum pingi et a Lysippofingi volebat, sed quod illorum artem cum ipsis tum etiamsibi gloriae fore putabat. atque illi artifices corporis simula-era ignotis nota faciebant, quae vel si nulla sint, nihilo sint 5tamen obscuriores clari viri. nec minus est Spa (r ) tiates Age-silaus +ille perhibendus+, qui neque pictam neque fictarn[tam] imaginem suam passus est esse, quam qui in eo generelaborarunt. unus enim Xenophontis libellus in eo rege lau-dando facile omnis imagines omnium statuasque superavit. 10

Atque hoc praestantius mihi fuerit et ad laetitiam anirni etad memoriae dignitatem si in tua scripta pervenero quam siin ceterorum quod non ingenium mihi solum suppeditatumfuerit tuum, sicut Timoleonti a Timaeo aut ab Herodoto 15Themistocli, sed etiam auctoritas clarissimi et spectatissimiviri et in rei publicae maximis gravissimisque causis cognitiatque in primis proba ti, ut mihi non solum praeconium,quod, cum in Sigeum venisset, Alexander ab Homero Achillitributum esse dixit, sed etiam grave testimonium impertitum 20

5 multasque mutationes scripsi : -que actiones Q : mutationes-que Madvig 7 cum <; : quam Q 8 qui quid <; : quid M :quicquid G R : qui qui Manutius 7,4 atqui Lambinus 6 Spar-tiates <; : spat- Q 7 ille]mihi temptaui probandus Manutius,sed locus nondum sanatus 8 tam del. <; 19 Sigeum <; : -eturn Q

5,12,6-10 147

clari hominis magnique videatur. placet enim Hector illemihi Naevianus, qui non tanturn 'laudari' se laetatur sedaddit etiam 'a laudato viro.'

8 Quod si a te non impetro, hoc est, si quae te res impedierit(neque enim fas esse arbitror quicquam me rogantem abs tenon impetrare), cogar fortasse facere quod non nulli saepereprehendunt: scribam ipse de me, multorum tamen exern-plo et clarorum virorum. sed, quod te non fugit, haec sunt in 5hoc genere vitia: et verecundius ipsi de sese scribant necesseest si quid est laudandum et praetereant si quid reprehen-dendum esto accedit etiam ut minor sit fides, minor auctori-tas, multi denique reprehendant et dicant verecundiores essepraecones ludorum gymnicorum, qui, cum ceteris coronas 10imposuerint victoribus eorumque nomina magna voce pro-nuntiarint, CUl11ipsi ante ludorum missionem corona do-nentur, alium praeconem adhibeant, ne sua voce se ipsi vic-

9 tores esse praedicent. haec nos vitare cupimus et, si recipiscausamnostram, vitabimus idque ut facias rogal11Us.

Ac ne forte mirere cur, cum mihi saepe ostenderis te accu-ratissime nostrorum temporum consilia atque eventus litte-ris mandaturum, a te id nunc tanto opere et tam multis 5verbis petamus, illa nos cupiditas incendit de qua initioscripsi, festinationis, quod alacres animo SUl11USut et ceteriviventibus no bis ex Iibris tuis nos cognoscant et nosmet ipsivivi gloriola nostra perfruamur.

10 His de rebus quid acturus sis, si tibi non est molestum,rescribas mihi velim. si enim suscipis causam, conficiamcommentarios rerum omnium; sin autern differs me in tern-pus aliud, coram tecum loquar. tu interea non cessabis et eaquae habes instituta perpolies nosque diliges. 5

22 Ribbec/;¡J 1, p. 9 8,1 impetraro Wesenberg quae M : quaG R 2 quicquam <; : quicurn Q abs te (non impedito ) Leh-mann 7 quid est <;: quod est Q 9 denique M: etiam G R 9,3mirere R : merere R : M : meres G