ƏcnƏbİlƏrƏ azƏrbaycan dİlİnİn tƏdrİsİndƏ oxu …100 journal of azerbaijani studies...

100 Journal of Azerbaijani Studies

ƏCNƏBİLƏRƏ AZƏRBAYCAN DİLİNİN TƏDRİSİNDƏ

OXU DƏRSLƏRİNİN TƏŞKİLİ VƏ YAZILI RABİTƏLİ

NİTQİN İNKİŞAFI

Elza İsmayılova

Xəzər Universitəsi

İngilisdillilərə Azərbaycan dillini oumlyrətmək uumlccediluumln oxu dərsləri

muumlhuumlm vasitədirOnlar oxu dərslərində ən ccedilox Azərbaycan ədəbiyyatı

nuumlmunələri Azərbaycan tarixinə Azərbaycan mədəniyyətinə aid mətn

və hekayələr ailə və məişət siyasət və s ilə tanış olurlarBu cuumlr dərs-

lərdə tələbələrin nitqi inkişaf edir luumlğət ehtiyatı zənginləşir Ona goumlrə

də oxu dərsləri səmərəli təşkil edilməli və şifahi nitqdən sonra aparıl-

malıdır

Tələbələr oxu uumlzrə aşağıdakıları bilməli və bacarmalıdırlar1

ndash Azərbaycanın tarixi və mədəniyyətinə aid mətn və hekayələri

oxumağı

ndash şeir və nəsr parccedilalarını oxumağı

ndash ailə və məişət siyasət və s aid mətnləri oxumağı

ndash dialoqlu kiccedilik mətnləri rollar uumlzrə oxumağı

ndash suallara oxu mətnlərindən istifadə etməklə şifahi şəkildə cavab

verməyi

ndash mətni ingilis dilindən Azərbaycan dilinə və əksinə şifahi tərcuuml-

mə etməyi

ndash oxunan mətnlərə suallar verməyi

ndash oxunmuş parccedilaların məzmununu nağıl etməyi

ndash kiccedilik şeirləri əzbər soumlyləməyi

ndash Azərbaycan dilinə məxsus spesifik səsləri duumlzguumln tələffuumlz et-

məyi

ndash tələffuumlz normalarına intonasiya və vurğuya riayət edərək mətn-

ləri oxumağı

ndash mətndən irəli gələn fikri muumləyyənləşdirməyi

ndash sadə qəzet və jurnal məqalələrini oxumağı

Oxu prosesi aşağıdakı ardıcıllıqla getməlidir

1Azərbaycan dili proqramı Təlim rus dilində olan məktəblərin 3-11-ci sinifləri

uumlccediluumlnAzərbaycan dili və ədəbiyyat tədrisi ndash B 1988 2 s54-66

Əcnəbilərə azərbaycan dilinin tədrisində Oxu dərslərinin təşkili və yazili rabitəli 101

101

luumlğət uumlzərində iş

mətnin oxusu a) cuumlmlə-cuumlmlə oxusu b) hissə-hissə oxusu

c) buumltoumlv oxusu

mətnə aid sualların verilməsi

mətnin nağıl edilməsi

Oxu zamanı mətnin xarakteri nəzərə alınmalıdır Dialoqlar təm-

sillər kollektiv (rollar uumlzrə) oxunmalıdır Hekayələrin mənzum parccedila-

ların tədrısındə isə tələbələrin monoloji oxusuna uumlstuumlnluumlk verilməlidir

Oxu dərslərində aşağıdakı qaydalara riayət etmək yerinə duumlşər

(1) Mətn həcmcə kiccedilik olmalıdır

(2) Oxu uumlccediluumln elə mətnlər seccedililməlidir ki orada məlum soumlzlərin

sayı ccedilox olsun tələbə onun məzmununu luumlğətsiz başa duumlşsuumln

(3) Oxu dərslərində ixtisasauyğun mətnlərdən istifadə edilmə-

lidir

(4) Mətnlər tələbənin anlaq səviyyəsinə uyğun seccedililməlidir

(5) Material cansıxıcı və maraqsız olmamalıdır Muumlasir bədii

ədəbiyyatdan tələbələrdə maraq oyadan gənclik ailə dostluq siyasət

biznes və s kimi sahələrdən goumltuumlruumllməli tələbələri maraqlandıran

bədii parccedilalardan seccedililməlidir

(6) Mətndəki yeni soumlzlər izah edilməlidir

(7) Tələbələr oxuduğu materialın məzmununu başa duumlşməli-

dirlər

(8) Oxu texnikasının inkişafı uumlccediluumln ccedilalışmalar uumlzərində iş aparıl-

malıdır

(9) İfadəli oxu məqsədilə texniki vasitələrdən istifadə edilmə-

lidir

(10) Oxunmuş material muumlzakirə obyektinə ccedilevrilə bilər

(11) Şeirlərin oxusu tələbələrin ifasında ya maqnitofon lentinə

ya da kompakt diskə (Compact Disc ndash CD) yazdırıla və aktyor oxusu

ilə muumlqayisə edilə bilər

Mətni ilk dəfə muumləllim oxumalıdır Odur ki hər bir muumləllim oumlz

nitqi uumlzərində ccedilalışmalıdır Muumləllimin noumlqsanlı tələffuumlzuuml tələbələrdə

yanlış tələffuumlz vərdişləri yarada bilərOnun nitqi goumlzəl məzmunlu və

ifadəli olmalıdır ki tələbələr ondan nuumlmunə goumltuumlrə bilsinlər Muumləlli-

min goumlzəl və təsirli danışığı aydın diksiya və rəvan tələffuumlzlə oxusu

tələbələr uumlccediluumln həmişə nuumlmunədir Hər hansı bir hekayəni şeiri ifadəli

102 Elza İsmayılova

oxumaq muumləllimdən pedaqoji ustalıq tələb edirBunun uumlccediluumln muumləllim-

də hazırlıq və qabiliyyət olmalıdır

Goumlzəl aydın və ifadəli oxunu hər muumləllim bacarmırƏgər muumləllim

mətni xuumlsusilə şeiri təsirli oxuya bilmirsə onda o tanınmış bir akt-

yorun yaxud da səlis səsi olan bir tələbənin ifasında lent yazısını dər-

sə gətirə biilər Əgər bunlar varsa muumləllimin oxusuna ehtiyac azalır

Muumləllim tələbənin mətnin məzmununu başa duumlşuumlb-duumlşmədiyini

bilmək uumlccediluumln aşağıdakıları nəzərə almalıdır

luumlğət uumlzrə iş aparmağı

oxunmuş mətndəki ayrı-ayrı ifadələrin mənasını həmccedilinin buuml-

toumlvluumlkdə onun məzmununu accedilan sual - cavab təşkil etməyi

oxunmuş mətni nağıl etdirməyi

Oxu dərslərində luumlğət uumlzrə işin əhəmiyyəti ccediloxdur Bu tələbələ-

rin qavrama prosesinin tamlığı uumlccediluumln ccedilox yaxşıdırTələbələr yeni soumlz-

lərlə tanış olduqdan sonra soumlzlərin duumlzguumln tələffuumlzuumlnə fikir verirlər

Bəzi muumləllimlər qeyd edirlər ki yeni soumlzlərin izahı oxu prosesin-

də və ondan sonra olmalıdır Mənə goumlrə yeni soumlzlər oxudan əvvəl

izah olunmalıdırƏgər tələbə soumlzuumln mənasını bilmirsə həmin mətn

uumlzərində iş aparılarkən işin səmərəliliyinə necə inanmaq olar

Ancaq bəzən elə soumlzlərə rast gəlmək olur ki onun mənası mətnin

və ya işləndiiyi cuumlmlənin məzmunundan aydın olur Belə soumlzlər oxu

prosesi zamanı izah edilməlidir

Muumləllim yeni soumlzləri həm loumlvhədə yazar həm şifahi deyər həm

də proyektorla ekrana sala bilər

Yeni soumlzlər aşağıdakı uumlsullarla oumlyrədilir

tərcuumlmə ilə

əyaniliklə

muumlqayisə yolu ilə (Bu ccedilətin soumlzlərin sinonimləri antonimləri

ilə izah yolu da adlandırılır)

Bu uumlsulların iccedilərisində məncə ən əhəmiyyətlisi tərcuumlmə uumlsulu-

durYeni soumlzləri bu uumlsulla oumlyrədərkən muumləllim yeni soumlzləri ya hərfi

tərcuumlmə edir (koumlkndash fat baxmaq ndash to look dost-friend) ya da tərcuumlməsi

muumlmkuumln olmayan soumlzlərin ingiliscə izahını verir (məsələn danışdı

alaram yazdırsan və s)

Yeni soumlzlərin ingilis dilinə tərcuumlmə edilməsi həm birbaşa məqsə-

də nail olmağa imkan yaradır həm də az vaxt aparırTəcruumlbə goumlstərir


103

ki ingilis dilini yaxşı bilən Azərbaycan dili muumləllimləri bu uumlsuldan

daha ccedilox istifadə edirlər Muumləllim yeni soumlzləri əyaniliklə oumlyrətdikdə ya əşyanın oumlzuumlnuuml ya

da şəklini gətirə bilər Əgər muumləllim bacarırsa oumlzuuml də şəkil ccediləkər

Əyaniliklə oumlyrədilən yeni soumlzlər oxudan əvvəl izah olunmalıdır Ccediluumlnki

oxu prosesində əşyanın oumlzuumlnuuml modelini və ya şəklini goumlstərmək oxu-

nan mətndə tələbələrin diqqətini tamamilə yayındırar

Muumləllim yeni soumlzlərin izahında sinonim və antonimlərdən də isti-

fadə etməlidir O loumlvhədə yeni soumlzləri yazarkən onun qarşısında sino-

nim və antonimlərini də yaza bilər Sinonimi tapanda tanış soumlz tanış

olmayan soumlzlə qarşılaşdılır Məsələn

yavaş asta

uumlz sifət

guumll ccediliccedilək

gen enli

kiccedilik balaca

adam insan

mahnı nəğmə

Yeni soumlzlərin izahında antonimlərdən də istifadə olunur Muumləllim ta-

nış olan soumlzlərin qarşısında onun antonimini də yazır Məsələn

goumlzəl ccedilirkin

isti soyuq

quvvətli zəif

qalxmaq oturmaq

ağ qara

koumlk arıq

gecə guumlnduumlz

Muumləllim tələbələrə başa salır ki soumlzlərin qarşısında yazılanlar

əksmənalı soumlzlərdir Antonimlərin bu cuumlr qarşılaşması nəticəsində

tələbələr ccedilirkin soyuq zəif qara oturmaq arıq soumlzlərinin mənasını

onlara əvvəlcədən məlum olan soumlzlərin koumlməyi ilə daha tez və daha

asan yadda saxlayırlar

Mətn uumlzərində işin başlıca istiqamətlərindən biri də onun məzmu-

nunun oumlyrədilməsindən ibarətdirMəzmun uumlzərində iş tələbələrin yeni

mənimsədikləri soumlzləri daha moumlhkəmlətməyə koumlmək edən muumlhuumlm bir


vasitədir Mətnin məzmunu uumlzərində iş apararkən birinci noumlvbədə

oxu zamanı tələbələrin yadlarında qalan faktları xatırlatmaq lazımdır

Ona goumlrə də mətnə aid suallar uumlzərində iş aparılır

Mətn oxunduqdan sonra ona aid suallar verilir Bu suallar mətnin

məzmununu əhatə etməlidir Tələbələr də bir-birilərinə suallar verə

bilərlər Bir tələbə mətni oxuyar o birilər isə mətnə aid suallarr

verirlər

Mətnin məzmununu accedilan sual-cavaba aid bir nuumlmunəni nəzərdən

keccedilirək

Aylin muumləllimə

Aylin muumləllimənin otuz uumlccedil yaşı var

O Xəzər Universitetində işləyir Onun iyir-

mi yeddi tələbəsi var Tələbələrdən on beşi

oğlan on ikisi qızdır

Aylin xanım tələbələrini ccedilox sevir

Tələbələri də onu sevirlər O səbirli və

səmimi muumləllimədir Aylin xanım tələbələ-

rinə həmişə koumlmək edir

l Siz nə oumlyrəndiniz Aşağdakı suallara cavab verin

What did you learn Answer the following questions

Muumləllimənin adı nədir

Onun neccedilə yaşı var

O harada işləyir

Onun neccedilə tələbəsi var

Onlardan neccediləsi oğlan neccediləsi qızdır

Aylin xanım tələbələrini sevirmi

Tələbələri də onu sevirlərmi Niyə

2 Nə goumlruumlrsuumlnuumlz Şəklə baxın və aşağıdakı suallara cavab verin

What do you see Look at the picture and answer the following ques-

tions

Neccedilə oğlan və neccedilə qız goumlruumlrsuumlnuumlz

Muumləllimə qocadır ya cavan

Muumləllimə nə edir

Tələbələr nə edirlər


105

Tələbələr dərsə hazırdırlarmı

3 Nə fikirləşirsiniz Oumlzuumlnuumlz barədə aşağıdakı suallara cavab verin

What do you think Answer the following about yourself

Tələbəsinizmi

Siz oxumağı sevirsinizmi

Siz muumləllim olmaq istərdinizmi

Əgər muumləllim olsaydınız hansı fənni seccedilərdiniz Niyə

Siz səbirli və səmimisinizmi

Evlisinizmi

Dostlarınız varmı

Əgər varsa ən yaxın dostunuz kimdir

Bu suallar tələbələrin mətnin məzmununa aid bildiklərini bir da-

ha yada salır və sistemləşdirir Eyni zamanda şifahi nitq vərdişlərinin

inkişafında xuumlsusi əhəmiyyət kəsb edir

Oxu dərslərində nağıletmədən də istifadə edilirTələbələr mətni oumlz

soumlzləri ilə danışırlar (ldquoTuumllkuuml və durnardquo rdquoAyı və şirrdquo ldquoTərs keccedililərrdquo

ldquoŞir və siccedilanrdquordquoKərpickəsən qocardquo və s)tələbələr mətni oxuduqdan

sonra onun məzmununu bildikləri kimi nağıl edirlər Bu məzmunun

tələbələr tərəfindən yaxşı mənimsənilməsinə koumlmək edir Tələbələrin

nitqi inkişaf edir onları məntiqli məzmunlu danışmağa alışdırır

Oxu mətnləri nitq fəaliyyəti uumlzrə bacarıq və vərdişlərin inkişa-

fına təkan verən potensial imkana malik optimal bir nitq modelidir

Mətn uumlzrə işi daha canlı və maraqlı qurmaq uumlccediluumln onların məzmununa

uyğun suumljetli şəkillərdən muumlxtəlif illuumlstrasiyalardan tez-tez istifadə

edilməlidir

Oxu dərslərində tələbələr mətnə aid şəkilllər də ccediləkə bilərlər

Əgər belə olarsa mətn tələbələrin hafizəsində uzun muumlddət qalar

Yaxud da hər hansı mətnə aid ccediləkilmiş filmlərdən (sənədli cizgi və s)

istifadə edilir Məsələn rdquoAzərbaycanrdquo ldquoUumlzeyir Hacıbəyovrdquo və s

mətnləri keccedilərkən sənədli filmlərdən istifadə etmək olar Tələbələr

UumlHacıbəyov haqqında sənədli filmə baxdıqda bəstəkarın həyat və

yaradıcılığı ilə hərtərəfli tanıış olurlar Eyni zamanda Azərbaycan

musiqisi onun janrları haqqında bilik əldə edirlər Mənzum parccedilaların

oxusunda şeirlərə aktyorların ifasında qulaq asırlar Həmin şeirlərə

(ldquoXəzər Universitəmrdquo rdquoAzad bir quşdumrdquo ldquoAzərbaycan Respubli-


kasının Doumlvlət himnirdquo rdquoBakırdquo və s) bəstələnmiş mahnıları dinləyirlər

Bu tələbələrdə milli musiqi mədəniyyətimizə olan marağı daha da

artırır Belə dərslər tələbələrə estetik zoumlvq aşılayır

Oxu dərslərində dərslikdə olmayan materiallardan qəzet və jur-

nal məqalələrindən də istifadə etmək olar Bunun uumlccediluumln muumləllim əv-

vəlcədən hazırlaşmalıdır O mətn ilə tanış olmalı mətnin oxusu za-

manı qarşıya ccedilıxa biləcək səhvləri aradan qaldırmaq uumlccediluumln tədbirlər duuml-

şuumlnməlidir Mətndəki yeni soumlz və ifadələri muumləyyənləşdirməli onların

tərcuumlməsini (yaxud da luumlğətin mənasını) hazırlamalıdır O oxunacaq

dialoqları şeirləri mətnləri əvvəlcədən seccedilməlidir Muumləllim ccedilalışma-

lıdır ki tələbələr muumlxtəlif qəzet və jurnal məqalələri gətirərkən seccedililən

mətn tələbələrin bilik səviyyəsinə uyğun olsun

Oxu mətnləri ingilis dilinə tərcuumlmə edilməlidirmi

İlk mərhələdə muumləllim tərcuumlmə edə bilər Sonraki mərhələlərdə

muumləllim mətni tərcuumlmə etməməlidir Yalnız mətndəki yeni soumlzlər tər-

cuumlmə edilə bilər Belə olarsa soumlz uumlzərində tələbələr oumlzləri duumlşuumlnuumlrlər

Tələbələr mətni tərcuumlmə etməklə onun məzmununu mənimsə-

məyə nail olurlarMətn ccedilətin olarsa muumləllim tələbələrə koumlmək edə

bilər Bundan sonra buumltuumln tələbələr mətnin məzmununu başa duumlşuumlrlər

Belə ki tərcuumlmə dərslərində muumlxtəlif ccedilalışmalardan istifadə et-

mək olar

ndash tələbənin biri oxuyur o birisi isə tərcuumlmə edir

ndash mətn ikilikdə oxunur uumlccediluumlncuuml tələbə isə sinxron tərcuumlmə edir

ndash tələbələr muumlxtəlif soumlz cuumlmlə və ya mətnə ingilis dilində qulaq

asıb onları Azərbaycan dilinə tərcuumlmə edirlər və ya əksinə

Muumləllim oxu zamanı tələbələrin səhvlərini nə vaxt duumlzəltməlidir

Mənim fikrimcə tələbələrin səhvlərini oxu qurtardıqdan sonra

duumlzəltmək lazımdır Bu yol daha məqsədəuyğundur Ccediluumlnki izahat və

duumlzəliş vermək oxu prosesini pozar Bəziləri qeyd edirlər ki səhvlər

yerindəcə yəni tələbəni dayandırıb duumlzəltmək lazımdır Mən bunun

əleyhinəyəmTələbənin səhvini həmin an duumlzəltməyə ccedilalışanlar onu

ccedilaşdırır əsas məqsəddən ndash mətni tam oxumaq və anlamaqdan uzaqlaş-

dırır onun muumlstəqilliyini məhdudlaşdırır Səhv oxunan soumlzləri axırda

loumlvhədə yazdırmaq təkrarən tələffuumlz etdirmək və yenidən oxutdurmaq

lazımdır Yaxud da zəif tələbə oxuyarkən guumlcluuml tələbələr onların

səhvlərini dəftərlərində qeyd edirlər Oxu qurtardıqdan sonra həmin

səhvlər muumlzakirə edilir Səhvlər duumlzəldilir və həmin soumlzləri tələbələr


107

cuumlmlələrdə işlədirlər

Oxu dərslərinin əhəmiyyəti ccediloxdur

Bu prosesdə tələbələr yalnız mətnin məzmununu oumlyrənmir

eyni zamnada onların luumlğət ehtiyatı artır soumlz birləşmələri və ifadələrin

quruluşunu yadda saxlayır yaddaşlarını zənginləşdirir və duumlzguumln

cuumlmlə qurmaq vərdişlərini inkişaf etdirirlər

Tələbələrin oxu suumlrəti artır oxu vərdişləri inkişaf edir və moumlh-

kəmlənir

Oxu dərsləri tələbələrdə oxuya maraq oyadır bu dili oumlyrənmə-

yə həvəsi artırır

Mətndəki məntiqi ardıcıllıq və bağlılıq tələbələr uumlccediluumln şifahi

nitq nuumlmunəsinə ccedilevrilir

İfadəli oxunun orfoepik cəhətdən duumlzguumlnluumlyuumlnuumln təşkil edilmə-

si tələbələrin şifahi nitqində də həmin cəhətin duumlzguumlnluumlyuumlnuuml təmin edir

Bir oxu dərsinin tədrisini nəzərinizə ccedilatdırırıq

Model

Acgoumlz it

Bir it ccedilayın uumlstuumln-

dəki koumlrpuumldən ke-

ccedilirdi Onun ağzında

suumlmuumlk var idiO

suya baxdı Orada

oumlz şəklini goumlrduuml Elə

bildi ki başqa itdir

onun da ağzında suumlmuumlk var İt suumlmuumlyuuml almaq istədi Ona goumlrə oumlzuumlnuuml

suya atdı İt oumlz ağzındakı suumlmuumlyuuml də itirdi

Muumləllim əvvəlcə şəkilləri tələbələrə paylayır Tələbələr şəkillə

tanış olduqdan sonra şəkil uumlzrə soumlhbət aparılır Arxasınca mətnin yeni

soumlzləri tərcuumlməsi ilə birlikdə proyektorla ekrana salınır yaxud loumlvhədə

yazılır

Yadda saxlayın Remember

acgoumlz-greedy suumlmuumlk ndash bone

ccedilay-river atmaq-to throw

koumlrpuuml-bridge tapmaq-to find

başqa-other itirmək-to lose


Tələbələr soumlzləri oxuyub luumlğət dəftərlərinə yazırlar Mətni muumləl-

limin oumlzuuml oxuyur (Maqnitofon lentindən ya da kompakt diskdən də

istifadə etmək olar) Oxu qurtardıqdan sonra yazılışı ilə tələffuumlzuuml

fərqlənən soumlzlər seccedililib loumlvhəyə yazılır tələffuumlzuuml də qarşısında verilir

suumlmuumlk [suumlmuumly]

almaq [almax]

orada [orda]

uumlstuumlndəki [uumlsduumlndəki]

Muumləllim bu soumlzləri tələbələrə tələffuumlz etdirirSonra tələbələrdən

biri mətni oxuyur o biri isə sinxron tərcuumlmə edir Oxu qrupdakı

tələbələr qurtarana kimi beləcə davam edir

Mətnin oxusu uumlzrə işi onun tərcuumlməsi ilə sintez şəklində aparmaq

olar Oxu ilə tərcuumlmə eyni vaxtda olmalıdır Bu uumlsuldan istifadə edil-

dikdə vaxta qənaət olunurOxu qurtardıqdan sonra mətnə aid sorğu

aparmaq olar Məsələn

İtin ağzında nə var idi

O suda nə goumlrduuml

İt oumlzuumlnuuml niyə suya atdı

O ağzındakı suumlmuumlyuuml niyə itirdi

Sual-cavabdan sonra tələbələrə bu mətnin ingilis dilində olan

variantı verilir ki tələbələr həmin mətni ingilis dilindən Azərbaycan

dilinə ccedilevirsinlər

Muumləllim tələb edir ki hər tələbə mətnin bir cuumlmləsinin tərcuumlmə-

sini loumlvhəyə yazsın Sonra səhvlər uumlzərində iş aparılır

Bu metoddan istifadə etdikdə tələbələr mətni asanlıqla nağıl edə

bilirlər Tərcuumlmədən sonra mətn nağıl edilir və bir neccedilə tələbə mətni

hissə-hissə danışır O birisi tələbələr mətni danışanlara suallar da verə

bilərlərMətn uumlzrə şəkil də ccediləkdirmək olar Dərs beləcə sona ccedilatır

Hər bir muumləllim ingilisdillilərdə Azərbaycan dilinə şifahi şəkildə

olduğu kimi yazılı şəkildə də yiyələnmə bacarığının yaranmasını tə-

min etməlidir Ona goumlrə də muumləllim savadlı yazı vərdişlərinin aşılan-

masını diqqət mərkəzində saxlamalıdır Bu məqsədlə nitq fəaliyyətinin

yazı noumlvuumlndən də istifadə edilir Yazı təlimi oxu təlimi ilə paralel ge-

dir


109

Tələbələr yazı uumlzrə aşağıdakıları bilməli və bacarmalıdırlar2

ndash oumlz adını soyadını atasının adını və ev uumlnvanını duumlzguumln yaz-

mağı

ndash oxu mətnlərindən bəzilərinin məzmununa aid bir neccedilə cuumlmlə

yazmağı

ndash ingilis dilində verilmiş cuumlmləni və ya mətni Azərbaycan dilinə

və əksinə yazılı şəkildə tərcuumlmə etməyi

ndash luumlğət materialı uumlzrə kiccedilik imla yazmağı

ndash buraxılmış hərfləri artırmaqla uumlzuumlndən koumlccediluumlrməyi

ndash intonasiyadan asılı olaraq cuumlmlənin sonunda sual nida və noumlqtə

işarəsini işlətməyi

ndash verilmiş suallara 3-4 soumlzluuml cuumlmlələrlə yazılı cavab verməyi

ndash qısa məktub yazmağı

ndash beş-altı cuumlmlə həcmində mətn tərtib etməyi

ndash dərslikdə muumlvafiq ccedilalışmaları yerinə yetirməyi

ndash kiccedilik həcmli ifadə yazmağı

ndash oumlz ailəsi haqqında bir neccedilə cuumlmlə ilə məlumat verməyi

ndash qısa tərcuumlmeyi-hal ərizə və digər qısa sənədləri yazmağı

ndash mətnin suallarına cavab yazmağı

ndash kiccedilik həcmli inşa yazmağı və s

Yazılı nitqin inkişafı zamanı tələbələrin Azərbaycan dilinə aid

bilik və bacarıqlarını da yoxlamaq lazım gəlir Bu iş prosesində muumləl-

lim şifahi nitq vərdişlərinə təkan verən muumlxtəlif yazı noumlvlərindən

(suallara cavab cuumlmlələrin genişləndirilməsi və tamamlanması uumlzərin-

də iş deformasiya olunmuş (qarışdırılmış) mətn uumlzərində iş tərcuumlmə

imla ifadə inşa və s) istifadə edə bilər

Suallara cavab

Suallara cavabdan buumltuumln təlim muumlddətində daha ccedilox istifadə olu-

nur Tələbələr duumlşuumlnuumlr axtarır və verilmiş suallara cavab tapırlar Bu

da onların muumlvafiq cuumlmlə qurmaq bacarıq və vərdişlərinin səviyyəsini




yoxlamağa imkan verir Eyni zamanda tələbələrin nitq vərdişləri və

məntiqi təfəkkuumlruuml inkişaf etdirilir

Sual-cavab prosesində tələbələrin daha ccedilox fikirləşmələri uumlccediluumln

suallar getdikcə muumlrəkkəbləşdirilir Bu zaman tələbələr Azərbaycan di-

lində daha yaxşı danışa bilərlər

Yazılı cavab uumlccediluumln suallar oxunmuş mətn tamaşa edilmiş film

diafilm şəkil və s uumlzrə verilə bilər

Model

Şəklə baxın və suallara cavab verin

(wwwflickrcomdiscuss72157601593249778)

1 Şəkildə nədən danışılır

2 Bir ildə neccedilə fəsil var və hansılardır

3 Ağaclar nə vaxt yaşıllaşır

4 İlin ən isti fəsli hansıdır

5 Yağış ən ccedilox hansı fəsildə yağır

6 Yarpaqlar nə vaxt saralır

7 Qış fəsli nə vaxt başlayır

8 Qışda təbiətdə nə kimi dəyişikliklər baş verir

9 Ən ccedilox sevdiyin fəsil hansıdır

Sual-cavab bitdikdən sonra muumləllim ldquoMənim sevimli fəslimrdquo

adlı kiccedilik bir hekayə də yazdıra bilər

Yaxud da Azərbaycanın xəritəsini gətirib sual-cavab yolu ilə

mətn duumlzəltdirmək olar Suallar loumlvhəyə yazılır tələbələrlə aşağıdakı

şəkildə muumlsahibə aparılır

1 Azərbaycanın paytaxtı haradır

2 Azərbaycanın iri şəhərləri hansılardır

4 Bakı boumlyuumlkduumlr yoxsa Gəncə


111

5 Azərbaycanda hansı boumlyuumlk ccedilaylar var

6 Kuumlr ccedilayı uzundur yoxsa Araz

7 Kuumlr ccedilayı hansı yerlərdən keccedilib gedir

Sonra tələbələrdən tələb olunur ki cavablar əsasında bir mətn

duumlzəltsinlər Tələbələr mətn duumlzəldərkən Azərbaycanın coğrafiyası ilə

hərtərəfli tanış olur və muumləyyən məlumata yiyələnirlər

Cuumlmlə qurmaq vərdişlərini inkişaf etdirmək məqsədilə şəkillər-

dən də istifadə edilir Bu şəkillər oxunmuş mətnlə bağlı ola da bilər

olmaya da Şəkillər əsasında tələbələr suallara cavab verir və mətn

duumlzəldirlər Adətən şəklə aid sualları muumləllim verir

Bəzən sual-cavab prosesində tələbələrdən də istifadə etmək olar

Bu zaman tələbələrdən biri soruşur o birisi cavab verir Qalan tələbə-

lər isə sualların cavabı əsasında mətn duumlzəldib yazırlar

Deməli sual-cavab yazı noumlvuumlndən istifadə zamanı tələbələr soumlz

soumlz birləşmələri və cuumlmlələr oxuyur yadda saxlayırlar Onların alınan

informasiyaya cavab vermək vərdişləri hərtərəfli inkişaf etdirilir

Defomasiya olunmuş mətn uumlzərində iş

Bu yazı noumlvuumlndə mətndəki cuumlmlələrin yeri dəyişdirilirTələbələr

dağınıq verilmiş cuumlmlələri bərpa etməklə mətn duumlzəldirlər Məsələn

Mənim ailəm

Qardaşım muumlhəndisdir Bizim ailəmiz xoşbəxtdir Atam həkim-

dir Biz doumlrd nəfərik atam anam qardaşım və mən Anam rəssamdır

Mən tələbəyəm

Oumlyrədilmiş şeirdəki misraların sırasını da deformasiya etmək olar

Torpağa duumlşduumlm

Koumlksuumlmdən vurdu

Bu gənc yaşımda

Bir ovccedilu goumlrduumlm

Bu noumlv yazının aparılmasında tələbələr cuumlmlə qurmaq vərdişlə-

rinə və oumlz fikirlərini muumləyyən ardıcıllıqla ifadə etmək bacarığına yiyə-

lənirlər

Tərcumə

Tərcuumlmə ikinci dilə yiyələnməkdə ən səmərəli uumlsullardan biridir

Bu uumlsulla tələbələrin azərbaycanca praktik nitqə necə yiyələndiklərini


muumləyyənləşdirmək olar Tərcuumlmə zamanı tələbələrin linqvistik təfək-

kuumlruuml inkişaf etdirilir luumlğət ehtiyatı zənginləşdirilir

Tərcuumlmə iki yolla aparılır

(1) Azərbaycan dilindən ingilis dilinə tərcuumlmə

(2) ingiliscədən azərbaycancaya tərcuumlmə

Birinci yol asan olduğu uumlccediluumln xarici tələbələr ccedilətinlik ccediləkmirlər

Onlar Azərbaycan dilində mətni oxuyur və başa duumlşduumlkləri dərəcədə

tərcuumlmə edirlər Ancaq tələbələr ana dilindən Azərbaycan dilinə tərcuuml-

mə zamanı ccedilətinliklərlə qarşılaşırlar ccediluumlnki hər iki dildə cuumlmlədə soumlz-

lərin sıralanmasında fərqlər vardır Bu tərcuumlmədə əsas məqsəd tələbə-

lərin duumlzguumln cuumlmlə qurmaq vərdişlərini yoxlamaqdır

Tərcuumlmə uumlccediluumln material soumlzdən cuumlmlələrdən və rabitəli mətndən

ibarət ola bilər Məsələn

1 Aşağıdakı cuumlmlələri ingilis dilinə tərcuumlmə edin

Mən həkiməm Mən oxuyuram

Sən rəssamsan Sən alırsan

O muumləllimdir O yeyir

İdmanccedilılar oynayırlar

2 Cuumlmlələri model uumlzrə oxuyub tərcuumlməsini yazın

Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du

3 Eşidəcəyiniz sualların cavabını azərbaycanca yazın

ndash What is your name Mənim adım Zaurdur

ndash What is your last name _________________

ndash How are you _________________

ndash Where are you from _________________

ndash How old are you _________________


113

4 Mətni Azərbaycan dilinə tərcuumlmə edin Translate the text into

Azerbaijani

(Şəkilli bir mətn verilir Tələbələr mətni yazılı şəkildə tərcuumlmə

edirlər Muumləllim tələb edir ki hər tələbə mətnin bir cuumlmləsinin tər-

cuumlməsini loumlvhəyə yazsın Sonra səhvlər uumlzərində iş aparılır) Məsələn

5 Şəklə baxıb cuumlmlələr qurun Sonra həmin cuumlmlələr əsasında

mətn duumlzəldin və mətnə ad verin

(httpbw_clipart_sickgif) 6 Şəkillərin adını tapın və cuumlmlələri yazılı şəkildə ingilis dilinə

tərcuumlmə edin

Biz doqquzda məktəbə gedirik

Stolun uumlstuumlndə var

Nigar iccedilir

Mən mağazadan alacağam

Nurlan yedi

Bu cuumlr ccedilalışmalardan istifadə zamanı tələbələrin tərcuumlmə işinə

marağı daha da artır Onların hamısı ccedilalışır ki dərsdə fəallıq goumls-

tərsinlər

Cuumlmlələrin genişləndirilməsi və tamamlanması

Yazılı rabitəli nitqdə ən ccedilox istifadə olunan yazı noumlvlərindən biri

də cuumlmlələrin genişləndirilməsi və tamamlanması uumlzərində aparılan


işdir Bu yazı noumlvuumlndə tələbələrin cuumlmlə qurmaq vərdişləri inkişaf

etdirilir onlar ifadə və inşa yazıya hazırlanırlar Bu yazı noumlvuumlndən

tez-tez istifadə edilir Bu məqsədlə muumlxtəlif ccedilalışmalar uumlzərində iş

aparılır Məsələn

1 Cuumlmlələri tamamlayın Complete the sentences

Rauf işhellip gedir Mən Amerikahellip gəlirəm

Nənə divanhellip oturur Sona kinohellip baxır

2 Buraxılmış soumlzləri yazın Write missing words

Nihat - - - Səninlə - - - olmağıma - - -

Guumllşən - - - oxuyur - - - pəncərəni bağladı

Soumlzlər Aysel tanış yatır kitab şadam

3 Aşağıdakı cuumlmlələrə muumlvafiq sifətlər artırmaqla onları genişlən-

dirin

Emil alma yeyir Atam ayaqqabı aldı

Mən ccedilay iccedildim Anam xoumlrək bişirir

4 Dialoqu tamamlayın

ndash Aylan hara gedirsən

ndash Xəstəxanaya

ndash Xəstələnmişsən

ndash hellip

5 Məktubu tamamlayın

Əziz dost Uumlccedil guumlnduumlr ki Bakıdayam Burada hər şey goumlzəldir

Duumlnən

6 Aşağıdakı cuumlmlələrə soumlzlər artırmaqla onları genişləndirin

Ruslan yazır Aydan baxır

Mən gedəcəyəm Mənim kitabım var

Rəna aldı Atam işləyir

Bu cuumlr ccedilalışmalar uumlzərində loumlvhədə də işləmək olar Əvvəlcədən

hazırlanmış cuumlmlələr loumlvhəyə yazılır Muumləllim tələbələrdən tələb edir


115

ki bir-bir gəlib cuumlmlələrdə buraxılmış soumlzləri rəngli təbaşirlə yerinə

yazsınlar

Tələbələrin orfoqrafik vərdişlərinin moumlhkəmləndirilməsində və

inkişaf etdirilməsində bu tip ccedilalışmaların muumlstəsna əhəmiyyəti vardır

Tələbələr Azərbaycan dilindən oumlyrəndikləri nəzəri biliyi təcruumlbəyə

tətbiq etmək imkanı da əldə edirlər

İmla

Tələbləri duumlzguumln yazmağa alışdırmaq uumlccediluumln imlalardan geniş

istifadə olunur İmla yazıların qarşısında duran vəzifələrdən biri də

tələbələrə duumlzguumln və savadlı yazı vərdişləri aşılamaqdır

İmla yazı uumlccediluumln aşağıdakı tələblər qoyulur

1 İmlanı luumlğət materialı rabitəli və rabitəsiz mətnlər uumlzrə

yazdırmaq lazımdır

2 İmla uumlccediluumln tələbələrin soumlz ehtiyatını əhatə edən və linqvistik

biliyinə uyğun mətn seccedililməlidir

3 Mətn həcmcə kiccedilik olmalıdır

4 İmla yazı uumlccediluumln əvvəlcə tələbəyə tanış olan sonra az tanış olan

daha sonra isə tanış olmayan materialdan istifadə edilməlidir

Muumləllim imlanı bir nəfərə loumlvhədə yerdə qalanlara isə dəftərində

yazdıra bilər İmla qurtardıqdan sonra loumlvhədə yazılmış cuumlmlələr və ya

mətn uumlzərində iş aparılır səhvlər duumlzəldilir Tələbələr isə oumlz səhvlərini

loumlvhədə duumlzəldilmiş mətn əsasında duumlzəldirlər Yaxud da tələbələr bir-

birilərinin yazılarını da yoxlaya bilərlər Bu cuumlr yoxlanılmış imlaları

muumləllim yenidən yoxlamalıdır

İmlanı maqnitofon vasitəsilə də yazdırmaq olar Mətn əvvəlcə

aydın diksiya ilə maqnitofon lentinə yazılır Maqnitofondan istifadə

zamanı tələbələr bir-birilərindən koumlccediluumlrə bilmirlər

İmla yazının bir noumlvuuml də əzbərlənmiş mətnin yazdırılmasıdır

Əzbərlənmiş mətnin yazdırılması uumlccediluumln şeirlər kiccedilik həcmli nəsr par-

ccedilaları dialoqlar atalar soumlzləri lətifələr və s seccedililə bilər

Mətn əvvəlcə tələbələrə tapşırılır Onlar həmin mətni əzbərləyir-

lər Mətni tələbələrə muumləllim yox oumlzləri oumlzlərinə diktə edirlər Tələbə-

lər əzbərlənmiş mətnin yazdırılmasında yazılışı ilə deyilişi arasında

fərq olan soumlzlərin yazılışını tezliklə oumlyrənirlər


İfadə

Bu yazı noumlvuumlndə tələbələr oxuduqları mətni oumlz soumlzləri ilə məntiqi

ardıcıllıqla ifadə edirlər İfadə həm tələbələrin rabitəli nitqini inkişaf

etdirir həm də onların muumlstəqil duumlşuumlnməsində muumlhuumlm rol oynayır

Tələbələr oxunmuş sadə mətn uumlzrə ifadə yazırlar Seriya şəkillər

uumlzrə də ifadə yazdırmaq olar Bu zaman əvvəlcə şəkillər uumlzrə muuml-

sahibə aparılır sonra isə tələbələr bu muumlsahibə əsasında ifadə yazırlar

İfadə yazını aşağıdakı ardıcıllıqla aparmaq olar

1Kiccedilik bir mətn ya loumlvhəyə yazılır ya da proyektorla ekrana ve-

rilir

2Muumləllim mətni ifadəli oxuyur

3 Mətn uumlzərində iş aparılır yəni ccedilətin soumlz ifadə və cuumlmlələr

izah edilir

4 Mətnin məzmunu tələbələr tərəfindən nağıl edilir (Guumlcluuml

qruplarda nağıl etməyə ehtiyac qalmır)

5 Mətn ikinci dəfə oxunur

6 Plan əvəzinə mətnə aid suallar loumlvhəyə yazılır

7 Mətn loumlvhədən silinir (Suallar loumlvhədə qalır ki tələbələr istifa-

də etsinlər)

8 Tələbələr mətni yazmağa başlayırlar

İnşa

Yazılı rabitəli nitqin inkişafı zamanı yaradıcı iş nuumlmunələrinə ndash

kiccedilik inşalara ekskursiyalardan alınan təəssuumlratları əks etdirən sərbəst

yazılara geniş yer verilirTələbələrin yazdıqları inşalar danışıq təcruuml-

bəsi uumlccediluumln bir vasitədir İnşa yazı vasitəsilə tələbələrin moumlvzunun məz-

mununu accedilmaq duumlzguumln yazı qaydalarını mənimsəmək vərdiş və ba-

carıqları yoxlanılır

İnşa yazmaq uumlccediluumln tələbələr dolğun luumlğət ehtiyatına malik olmalı

muumlstəqil cuumlmlə qurmalı suallara cavab verməyi bacarmalıdırlar İnşa

yazı zamanı tələbələrin muumlşahidələri onu əhatə edən həyat hadisələri

haqqında təəssuumlratları əsas tutulur

Ən ccedilox şəkil və sərbəst moumlvzular uumlzrə inşalardan istifadə edilir

Muumləllim inşa moumlvzularını əvvəlcədən duumlşuumlnməli tələbələrin anlaq sə-


117

viyyəsini nəzərə almalıdır Bu cuumlr inşaların yazılmasında tələbələrə

sərbəstlik verilməlidir

Tələbələrin muumlstəqil yaradıcılıq qabiliyyəti və məntiqi təfəkkuuml-

ruumlnuuml inkişaf etdirmək məqsədilə şəkil uumlzrə inşa yazılardan da istifadə

etmək olar Şəkil uumlzrə işin muumlvəffəqiyyəti nitq obyektinin məntiqi və

emosional dərk olunmasından təqdim edilən tablonu tələbələrin bir

rəsm əsəri kimi yox həyatın oumlzuuml kimi qəbul etməsindən ccedilox asılıdır

Ccedilalışmaq lazımdır ki tələbələr rəsm əsərində ifadə edilmiş fikri mə-

nanı duumlzguumln dərk etsinlər Əvvəlcə tələbələrlə şəkil uumlzrə soumlhbət apa-

rılır onların şəkil haqqında fikirləri muumlzakirə edilir Belə soumlhbətlərdən

sonra moumlvzu hissə-hissə tələbələrə danışdırılır məzmunca yığcam in-

şa yazılır

Şəkil uumlzrə inşa tələbələrin həm şifahi həm də yazılı nitqini inki-

şaf etdirir onlara sərbəst duumlşuumlnmə muumlhakimə yeritmə imkanları verir

tələbələri daha da fəallaşdırır

Film uumlzrə də inşa yazdırmaq olar Tələbələr muumləllim tərəfindən

əvvəlcədən seccedililmiş filmə baxır və film haqqında rəy yazırlar

Muumləllim tələbələrə belə bir tapşırıq da verə bilər

Aşağıdakı plan əsasında bu yaxınlarda goumlrduumlyuumlnuumlz film haqqın-

da danışın

Plan

1 Hansı filmə baxdınız

2 Filmdə nədən danışılır 3 Filmdə kim xoşunuza gəldi Niyə

4 Filmin hansı obrazını bəyənmədiniz

5 Hansı moumlvzuda film ccediləkmək istərdiniz

6 Baş rolda oynamaq istərdinizmi

Muumlsahibədən sonra muumləllim təklif edir ki danışıq soumlhbət və muuml-

zakirəni qısa şəkildə olsa da yazıya koumlccediluumlrsuumlnlər

Uumlmumiyyətlə şəkil və ya film uumlzrə inşalar yazdırmaqda məqsəd

hər hansı film obyekt hadisə haqqında tələbələrin muumlstəqil fikir yuuml-

ruumltmələrini muumlşahidə qabiliyyətlərini dil normalarına riayət edib-

etməmələrini yoxlamaqdır

Tələbələrin şəxsi həyat təcruumlbəsi ilə əlaqədar kiccedilik inşalar da

yazdırılır Ən yaxşı və muumlvəffəqiyyətsiz yazılmış inşaların hərəsindən

bir nuumlmunə proyektorla ekrana verilir Hər iki nuumlmunə uumlzərində iş


aparılır Muumləllim tələbələrə təklif edir ki bu yazılar haqqında oumlz fikir-

lərini bildirsinlər

İnşa yazıdan tez-tez istifadə edilməlidir Tələbənin bir neccedilə dəfə

inşa yazması bir əla inşadan daha yaxşıdır Tələbənin işlətdiyi hər bir

yeni soumlz muumlxtəlif ifadə və cuumlmlələr onun dil təcruumlbəsinin genişlənmə-

sinə və luumlğət ehtiyatının zənginləşməsinə gətirib ccedilıxarır

Bir soumlzlə ifadə və inşa yazılarla tələbələrin məntiqi təfəkkuumlruuml

muumlstəqil yaradıcılıq qabiliyyətləri nitqi inkişaf edir Tələbələrin muumls-

təqilliyi artır onların şifahi və yazılı nitqləri səlisləşir zənginləşir

Oxu dərslərinin təşkili və yazılı rabitəli nitqin inkişafı zamanı dərs-

lərdə texniki təlim vasitələrindən istifadənin əhəmiyyəti boumlyuumlkduumlr

O tələbələrin bilik və bacarıqlarını daha duumlzguumln istiqamətləndirir Bu

zaman tələbələrin dərsə maraq və fəallığı artır Dərs ccedilox canlı və ma-

raqlı keccedilir Ona goumlrə də dərsdə səmərəliliyi artırmaq uumlccediluumln hər bir

muumləllim texniki təlim vasitələrindən istifadə etməlidir Texniki təlim

vasitələrinin aşağıdakı noumlvlərindən istifadə etmək olar

1Vizual vəsait (ekran vasitələri) Diafilmlər diapozitivlər səssiz (lal)

filmlər və s belə vəsaitlərdir

2 Audiovizual vəsait (səs-ekran vasitələri) Bu qrupa tədris filmləri

sənədli filmlər televiziya verilişləri video-maqnitofon yazıları

daxildir

3 Akustik vəsait (səsli vəsaitlər) Bu qrupa isə qrammofon və maq-

nitofon yazıları radio verilişləri həmccedilinin universitetin radio

qovşağının verilişləri daxildir

Tələbələrin şifahi nitqini inkişaf etdirmək uumlccediluumln ən ccedilox istifadə olu-

nan texniki təlim vasitəsi maqnitofon yazılarıdır Əksər moumlvzuların

tədrisində maqnitofon yardımccedilı rolunu oynayır və muumləllimin koumlmə-

yinə ccedilatır Məsələn ldquoSayrdquo moumlvzusunun tədrisi zamanı maqnitofon

səsləndirilirMusiqili dəqiqələr başlayır

Kim sevirsə idmanı

(bir iki uumlccedil doumlrd)

Poladtək olar canı


İdmanı sevirik biz


Bərkiyir bədənimiz



119

Sonra tələbələrə mətnin ingiliscə tərcuumlməsi səsləndirilir ki şeirin məz-

munu ilə tanış olsunlar

ldquoSayrdquo moumlvzusunu bu yolla tədris etdikdə tələbələr həm dərsə diqqətlə

qulaq asır həm də saymağı tezliklə oumlyrənirlər

İngilisdillilərə Azərbaycan dilinin tədrisində maqnitofonla icra edi-

lən bir ccedilox ccedilalışmalardan istifadə olunur Nuumlmunə uumlccediluumln aşağıdakıları

nəzərdən keccedilirək

1 Qulaq asın və təkrar edin Listen and repeat

2 Əşya şəkilləri (kitab dəftər balıq avtobus xoruz və s) paylanır

Onların adı maqnitofonla azərbaycanca səsləndirilir Maqnitofona

qulaq asdıqdan sonra tələbələr həmin soumlzləri yenidən təkrar edirlər

3 Əvvəlcə mətnin qəhrəmanının (personajının) şəkli tələbələrə

paylanırTələbələr personajla tanış olurlar Sonra mətn hər iki dildə

səsləndirilir

Circus fat lady3

Circus Legrand the fat lady in acircus (Emma

legrand is not her real name) She is very famous

Many people come to the circus to see Emma

Emma weighs nearly 250 kilos and is only 28

years old she to eat a lot to stay fat her job is to

be fat

Sirkin koumlk xanımı

Emma Leqrand sirkin koumlk xanımıdır (Emma Leqrand onun əsl adı

deyil) O ccedilox məşhurdurCcedilox adam sirkə Emmanı goumlrmək uumlccediluumln gəlir

3 wwwcbaedubosabadoDECLINE20AN20INVITATIONpdf

Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam

Gecəniz xeyrə qalsın

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun


Emmanın ccediləkisi 250 kiloqrama yaxın yaşı isə 28-dir O koumlk olmaq

uumlccediluumln ccedilox yeyirOnun işi koumlkəlməkdir

Tələbələr mətnlə tanış olduqdan sonra mətnə aid suallar

maqnitofonla səsləndirilir Tələbələr sualları dəftərlərinə qeyd edirlər

I Duumlzguumln cavabı seccedilin

1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə

(b) hamamda işləyir

(c) restoranda

4Emmanın ccediləkisi

(a) 500

(b) 250 kiloqramdır

(c) 3000

II Aşağıdakı suallara cavab verin Answer the following questions

Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı

Onun ccediləkisi nə qədərdir


O harada işləyir

Suallardan sonra maqnitofon dayandırılır Suallar ətrafında

muumlakirələr başlayır

Maqnitofonla icra edilən ccedilalışmalar tələbələrin mənimsəmə baca-

rığını və Azərbaycan dilinə olan marağını daha da artırır Hər bir muuml-

əllim ccedilalışmalıdır ki maqnitofon lentinə maraqlı ccedilalışmalar yazsın

Muumləllim radio və televiziya verilişlərindən proqram materialına

uyğun gələn parccedilaları da maqnitofon lentinə koumlccediluumlrə bilər

Maqnitofonun əhəmiyyəti bir də ondadır ki tələbələr Azərbaycan

dilində oumlz danışdıqlarını da eşidə bilirlər Hər hansı iki tələbənin oxu-


121

duğu şeiri hazırladığı dialoqları tələbələrin muumlzakirə və soumlhbətlərini

də maqnitofon lentinə koumlccediluumlruumlb tələbələrin muumlzakirəsinə vermək olar

Bu zaman tələbələr bəzı səslərin tələffuumlzuuml zamanı yol verdikləri

səhvlərini eşidir onların aradan qaldırılması uumlccediluumln səylə ccedilalışırlar

Təlim prosesində ekran boumlyuumlk əhəmiyyət kəsb edir Muumləllim bu

məqsədlə diafilmlərdən epifilmlərdən kinofilmlərdən diaproyektor-

lardan proyektorlardan kinoaparatlardan televiziyadan və s istifadə

edə bilər

Dərslərdə proyektordan istifadə səmərəli nəticə verə bilər Proyek-

torda yazı taxtasına hazır material salınır Proyektorun əhəmiyyəti

ondadır ki muumləllim evdə lazım olan kodopozitivlə materiallar hazır-

laya və dərs prosesində ekranda goumlstərə bilər O muumlxtəlif kitab və jur-

nallarda verilmiş sxem və cədvəlləri proyektorla ekranda verə bilər

1 Cədvəli oxuyun Read the table

Present alıram alırsan

Past aldım almışıq

Future alacağam alarıq

2 Şəxs əvəzliklərinin youmlnluumlk halını oumlyrənin Learn the dative case of

personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə

mən sən o biz siz onlar

Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə

mənə sənə ona bizə sizə onlara

3 Cuumlmlələr duumlzəldin Make up sentences

Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur

Ccedilətin moumlvzuların tədrisində proyektordan istifadə muumlhuumlm əhəmiyyət

kəsb edir ldquoXəzər Universitetirdquo mətnini keccedilərkən mətndəki yeni və

ccedilətin soumlzlərin geniş və aydın şərhi proyektorla ekrana verilir Tələbələr

mətndəki ccedilətin soumlzlərin mənası ilə tanış olurlar Bundan sonra onlar

mətni oxumaqda ccedilətinlik ccediləkmirlər


Model cuumlmlələri də proyektorla ekrana vermək olar Bu cuumlmlələr

dərsin maraqlı keccedilməsinə səbəb olur Tələbələr verilmiş model əsasın-

da soumlz və ifadələr duumlzəldirlər Model cuumlmlələr tələbələrin şifahi nitqini

inkişaf etdirir Model cuumlmlələrə aid tapşırıqlar proyektorla ekranda

canlandırılır

1 Şəkildə goumlrduumlyuumlnuumlz adamlara ad verin Give the people in the

picture names

Model Onun adı Melisadır

(khazarorg)

2 Aşağıda verilmiş suallara cavab yazın Write full answers to the

following question

ndash Bu anadır ndash Bəli bu anadır ndash Bəli

ndash Bu atadır ___________________

ndash Bu bacıdır __________________

ndash Bu nənədir ___________________

ndash Bu Nigardır __________________

3 Yazın Write

Model ndash Selin nə yeyir

ndash Selin alma yeyir

ndash Nuray nə yeyir (uumlzuumlm)

ndash Aydan nə yeyir (ccediloumlrək)

İngilis dilində azhecalı soumlzlərdə vurğu əsasən ilk hecanın uumlzərinə

duumlşuumlr Ona goumlrə də əcnəbilər vurğunu soumlzlərin ilk hecanın uumlzərinə

salaraq Azərbaycan soumlzlərini səhv tələffuumlz edirlər Azərbaycan dilində

elə soumlzlər də var ki vurğunun yerini dəyişdikdə soumlzuumln mənası dəyişir

Əcnəbilər Azərbaycan dilində olan bu cuumlr soumlzlərin vurğusunu yerində


123

deyə bilmirlər Buna goumlrə də muumlvafiq soumlzlər yazılıb hazırlanır və onla-

rın vurğusu qırmızı rənglə işarə edilir Sonra hazır material proyektorla

loumlvhədə goumlstərilir Məsələn

almaacute (apple) a`lma (don`t buy)

alı`n (forehead) a`lın (buy)

gəli`n (daughter-in law bride fianceacute) gə`lin (come)

Tələbələrlə bu cuumlr işlədikdə vurğunun yerini dəqiq yadda saxlaya

bilirlər

Texniki vasitələrlə də tələbələrin vurğu ilə bağlı noumlqsanlarını tez-

liklə aradan qaldırımaq olar Şuumlbhəsiz ki bu vurğu dəyişikliyinin

əsasında duran qrammatik qaydanı da yada sala bilər (isim və felhellip)

Dərslərdə epidiaskopdan istifadənin də muumlsbət nəticəsi olur

ldquoAilərdquo moumlvzusunu tədris edərkən ailə uumlzvlərini əks etdirən şəkillər

epidiaskop vasitəsilə ekranda canlandırılır

Tələbələr ailə uumlzvlərinin adlarını oumlyrənirlər

baba grandfather bacı sister

nənə grandmother qardaş brother

ata father qız daughter

ana mother oğul son

Sonra tələbələr bu soumlzləri cuumlmlələrdə işlədirlər Hər bir tələbənin

ailə uumlzvlərinin işi sənəti barədə soumlhbət aparıla bilər Bu moumlvzunun

əhatəli mənimsənilməsinə Azərbaycan dilinə aid muumlxtəlif soumlzlərin

fəal nitqə daxil olmasına koumlmək edir

ldquoƏrzaq məhsullarırdquo moumlvzusunu da epidiaskop vasitsilə tədris et-

mək olar Bu zaman ərzaq məhsullarının şəkli ekrana verilir onların

adları oumlyrədilir

Tələbələrdə nitq vərdişlərini formalaşdırmaq məqsədilə texniki

təlim vasitələrindən biri olan diafilmlərin tətbiqi yaxşı nəticə verir

Diafilmdə material ekranda canlandırılır Diafilmdən istifadə tələbələri

kinofilmdən istifadəyə hazırlayırOndan ən ccedilox təmsil və nağıllarda

istifadə etmək olar Bu zaman tələbələr əsərin qəhrəmanlarını ndash perso-

najlarını oumlz goumlzləri ilə goumlruumlrlər Onların bu personajlar haqqında olan

təsəvvuumlruuml genişlənir Əgər goumlstərilən material uzun olarsa muumləllim


diafilmin ayrı-ayrı kadrlarını ekranda saxlayıb şəkil əsasında tələbə-

lərlə sorğu apara bilər Misal uumlccediluumln ldquoQırmızı papaqrdquo ldquoQızıl balıqrdquo

ldquoİki dostrdquo və s moumlvzularının tədrisi zamanı bu uumlsuldan istifadə muuml-

huumlm əhəmiyyət kəsb edir Tələbələr belə mətnləri həvəslə danışırlar

Model ldquoİki dostrdquo mətninin diafilmlə tədrisi

ldquoİki dostrdquo mətninin diafilmi goumlstərilir Ekranda aşağıdakı kadr

saxlanılır

Muumləllim kadra aid sorğu aparır


2 Siz şəkildə neccedilə uşaq goumlruumlrsuumlnuumlz

3 Şəkildə goumlrduumlyuumlnuumlz heyvanın adı nədir

4 Uşaqlar ayını goumlrcək nə etdilər

5 Ayı nə uumlccediluumln yerdə uzanmış uşağı iyləyir

(httpwwwlearnamericanenglishonlinecom)

Sonra tələbələrə təklif etmək olar ki diafilmin məzmununu nağıl

etsinlər

ldquoEv heyvanlarırdquo diafilmində tələbələr ev heyvanlarının adlarını

oumlyrənirlər Oumlyrəndikləri soumlzləri cuumlmlələrdə işlədirlər

Dərslərdə tədris diafilmlərdən istifadə olunarsa dərs ccedilox canlı ke-

ccedilər Bunun uumlccediluumln tədris diafilmləri ccediləkilməlidir Bu əcnəbilərin Azər-

baycan dilində sərbəst danışmalarına koumlmək edər

Ən yeni texnika vasitələri ndash kino kompuumlter radio və televiziya

dərsdə geniş tətbiq edilməlidir

Texnika vasitələri iccedilərisində kompuumlter muumlhuumlm yer tutur Heccedil bir

texniki vasitə oumlz didaktik imkanları ilə kom-

puumlterlə muumlqayisə edilə bilməz Xarici dillərin

oumlyrədilməsində kompuumlterin rolu xuumlsusi bir

tədqiqat moumlvzusudur

Televiziyanın rdquoAzərbaycan dilinin təd-

risirdquo nə xidmət edən verilişlərindən istifadə

etmək olar Yaxud da auditoriyada olan dis-

kussiyaları kameralara ccediləkdirmək sonra o moumlvzuya yenidən qayıtmaq

olar

Videoyazıdan istifadə qısa zaman sərf etməklə ccedilevik operativ işlə-

məyə imkan verirVideoyazının əhəmiyyəti ondadır ki tələbələr ccedilə-


125

kilmiş materiala istədikləri qədər baxa bilərlər Əgər qrup materialı

ikinci dəfə goumlruumlrsə onlar tanış moumlvzunu boumlyuumlk məmnuniyyətlə muuml-

zakirə edəcəklər Bəzən tələbələr oumlzlərini videoda goumlrməyi və eşitməyi

ccedilox xoşlayırlar Oumlzlərinin Azərbaycan dilində danışıqlarına qıymət

verirlər

Əcnəbilərə Azərbaycan dilinin tədrisi uumlccediluumln telekurslar accedilmaq vax-

tı gəlib ccedilatmışdır Əgər belə telekurslar accedilılarsa muumləllimin işi asanla-

şar Qrup muumləllimi bu kurslar zamanı goumlstərilən materialları və yaxud

hissələri goumltuumlruumlb danışıq praktikasına material kimi verə bilər

Məsələn Əgər telekurs vasitəsilə ldquoSayrdquo moumlvzusu tədris edilərsə qrup

muumləllimi tələbələrə aşağıdakı kimi suallar verə bilər

Qrupda neccedilə tələbə var

Tələbələrdən neccediləsi oğlan neccediləsi qızdır

Otağın neccedilə pəncərəsi var

Otaqda neccedilə stol var

Qrupda neccedilə muumləllim var

Stolun uumlstuumlndə neccedilə kitab var

Fərid neccedilənci sırada oturur

Doumlvlət televiziyasının ingilis fransız dillərini oumlyrətmək uumlccediluumln xuuml-

susi proqramları var Ancaq təəssuumlflər olsun ki əcnəbilərə Azərbay-

can dilinin oumlyrədilməsi uumlccediluumln belə bir proqram hazırlanmayıb Belə

proqramlara muumləllimlərin ccedilox ehtiyacı var Televiziyada əcnəbilər

uumlccediluumln ldquoAzərbaycan dilirdquo verlişi nuumlmayiş etdirilməlidirOnlar uumlccediluumln

tədris filmləri goumlstərilməlidirƏcnəbilər belə verilişlərə baxarlarsa

təkcə Azərbaycan dilini yox Azərbaycan mədəniyyətinin muumləyyən

xuumlsusiyyətlərini də goumlrər və ondan diskussiya materialı kimi istifadə

edə bilərlər

Əcnəbilərə Azərbaycan dilinin oumlyrədilməsində filmlərin yeri

ayrıcadır Kinofilmlərdə əks etdirilən əhvalatlar tələbələrdə muumlstəqil

fikir yuumlruumltmək təəssuumlratları başqalarına soumlyləmək ehtiyacı doğurur

Kinofilmdən istifadə zamanı dərs əyaniləşir maraqlı muumlbahisələr

başlanır muumlxtəlif fikirlər soumlylənirTələbələr filmə baxdıqda duumlzguumln

tələffuumlz qaydalarını dilin qrammatik quruluşunu oumlyrənir onların luumlğət

ehtiyatı artır Eyni zamanda Azərbaycan adət-ənənələri mədəniyyəti

Azərbaycanın mentaliteti ilə yaxından tanış olurlar


Hər hansı bir filmin kasetini gətirib televiziya vasitəsilə goumlstərmək

də olar Film qısa olmalıdır Əgər uzun olarsa tələbələr yorular fikri

yayına bilər Tələbələrin yaşına marağına Azərbaycan dilini bilmək

səviyyəsinə uyğun soumlzlər seccedililməlidir Film goumlstərilən zaman tələbələr

qeydlər goumltuumlrməlidirlər Muumləllim filmi həm səsli həm də səssiz

goumlstərə bilərMuumləllim ldquoAzərbaycanrdquo ldquoBakırdquo ldquoSəməd Vurğunrdquo və s

mətnləri tədris edərkən filmlərdən istifadə edə bilər Tutaq ki ldquoBakırdquo

mətni ilə bağlı film goumlstərilir Filmə baxdıqdan sonra tələbələrə suallar

verilir Məsələn

I cərgə II cərgə

Bakıya neccedilənci səfərinizdir

Bakının hansı tarıxi

yerlərində olmusunuz

Bakı xoşunuza gəlirmi

Bakıya nə məqsədlə

gəlibsiniz

Sorğudan sonra muumləllim filmin uumlmumi moumlvzusu ətrafında muumlza-

kirə aparır Muumlzakirədən sonra filmi bir də goumlstərmək olar Yaxud da

başqa vaxtda yenidən filmə baxıla bilər

Sadə danışıq dilini əcnəbilərə mənimsətmək uumlccediluumln Azərbaycan te-

leviziyası vasitəsilə uşaqlar uumlccediluumln verilən maraqlı cizgi filmlərinin din-

lənilib muumlzakirə edilməsinə geniş yer vermək lazımdır ldquoTıq-tıq xa-

nımrdquo ldquoAyı və şirrdquo ldquoQarğa və tuumllkuumlrdquo ldquoTuumllkuuml və durnardquo ldquoİki dostrdquo

və s adlı cizgi filmlərini videokasetə koumlccediluumlruumlb auditoriyada televiziya

vasitəsilə goumlstərmək olar Bu tələbələrdə Azərbaycan dilini oumlyrən-

məyə marağı daha da artırır onları bu dildə oumlz fikir və duumlşuumlncələrini

ifadə etməyə hazırlayır

Az vaxtda əcnəbilərə Azərbaycan dilinin oumlyrədilməsində tədris

filmlərinin kinofilmlərin cizgi filmlərinin boumlyuumlk əhəmiyyəti var

Filmlərdən istifadə etdikdə tələbələr filmdə əks etdirilən əhvalatlar

haqqında muumlstəqil fikir yuumlruumldə bilirlər Bu zaman muumləllimin dərsi

əyaniləşir Dərs ccedilox maraqlı keccedilirTələbələr goumlruumlr və tanış olurlar

Radio dinləmək televiziya və kinofilmlərə baxmaqla onlar yeni soumlzlər

oumlyrənirlərTexniki vasitələrdən səmərəli istifadə olunması nəticəsində

ingilisdillilər Azərbaycan dilində daha sərbəst danışa bilirlər

Dərslərdə texniki təlim vasitələrindən istifadə etməyin muumlstəsna

əhəmiyyəti var

ndash Bu muumləllimlərin də tələbələrin də işini xeyli yuumlnguumllləşdirir


127

ndash Bu zaman vaxta qənaət edilir

ndash Oumlyrənilən daha yaxşı yadda qalır

ndash Tələbələr oumlzlərini sərbəst hiss edirlər

ndash Dərs kollektiv şəraitdə keccedilir

Dərslərdə flash-oyunlardan istifadə də maraq doğurur Bu zaman

muumlxtəlif noumlv işlərdən labirintlər mətn uumlzrə suallara cavab cizgi

filmləri fraqmentləri ilə işləmə testləşdirmə məntiqi məsələlər və s

istifadə olunur

Bir soumlzlə İnformasiya-Komunikasiya Texnologiyalarından (İKT)

istifadə zamanı dərs yuumlksək estetik və emosional bir səviyyədə keccedilir

əyanilik təmin edilir İKT-nin tətbiqi ilə tələbələr dərslərdə muumlstəqil

işləyir və tədqiqat işləri aparırlar Hazırda tətbiq olunan interaktiv

təlim uumlsullarının bir ccediloxunda muumləllim elektron bazadan istifadə edir

Bu isə oumlz noumlvbəsində bir dərsdə tələbələrlə goumlruumllən işin həcmini bir

neccedilə dəfə artırır

ƏDƏBİYYAT 1 Bayramov İ Rus məktəblərində Azərbaycan dili uumlzrə nitq inkişafı

metodikası ndash B Maarif 1988

2 İsaxanlı H İsmayılova E Nəsirova F The Azerbaijani language ndash

Azərbaycan dili ndash B Xəzər Universitəsi 1997

3 Əfəndizadə Ə Əhmədov N Kəlbəliyev Ə Vahidov S Orta məktəbdə

Azərbaycan dilinin tədrisi I hissə ndash B Maarif 1976


Azərbaycan dilinin tədrisi II hissə ndash B Maarif 1977

5 MDobson Julia Effective techniques for English conversation groups

published USIA reprinting 1992

6 Curry Dean Easy does it ndash Pie de İmprentaWashington US 1976

7 Marianne Celce-Murcia Lois Mclntosh Editors Teaching English as a

second or foreign language ndash 1979

8 Красильникова НБ Меленьтева ТИ Морозова ЕИ Потапова

ГБ Learing to read Russian Russky Yazuk Publishers Moskow 1988

Məqalədə İnternet materiallarından da istifadə edilmişdir


Summary

ORGANIZING THE READING LESSONS AND DEVELOPING THE

INTEGRATIVE COMMUNICATION DURING TEACHING THE

AZERBAIJANI LANGUAGE FOR FOREIGN STUDENTS

Elza Ismailova

Khazar University

Today the Republic of Azerbaijan is an independent state They make

exchange of experience with the citizens of foreign countries and establish

friendly and fraternal relationships Foreigners need to learn the azerbaijan

language and communicate directly The foreigners should learn the

azerbaijani language not a theoretical point of view but from a practical

point They have a less time to learn the language as a living spoken

language

The article deals with the enrichment of vocabulary fund the foundation of

practical speaking skills the development of coherent speech of foreign

students like replying to questions translation to bend deformations over

the texts also to develop studentsrsquo listening comprehension speaking and

reading skills the organization of reading classes telling of texts and the

importance of reading classes to students


101

luumlğət uumlzərində iş

mətnin oxusu a) cuumlmlə-cuumlmlə oxusu b) hissə-hissə oxusu

c) buumltoumlv oxusu

mətnə aid sualların verilməsi

mətnin nağıl edilməsi

Oxu zamanı mətnin xarakteri nəzərə alınmalıdır Dialoqlar təm-

sillər kollektiv (rollar uumlzrə) oxunmalıdır Hekayələrin mənzum parccedila-

ların tədrısındə isə tələbələrin monoloji oxusuna uumlstuumlnluumlk verilməlidir

Oxu dərslərində aşağıdakı qaydalara riayət etmək yerinə duumlşər

(1) Mətn həcmcə kiccedilik olmalıdır

(2) Oxu uumlccediluumln elə mətnlər seccedililməlidir ki orada məlum soumlzlərin

sayı ccedilox olsun tələbə onun məzmununu luumlğətsiz başa duumlşsuumln

(3) Oxu dərslərində ixtisasauyğun mətnlərdən istifadə edilmə-

lidir

(4) Mətnlər tələbənin anlaq səviyyəsinə uyğun seccedililməlidir

(5) Material cansıxıcı və maraqsız olmamalıdır Muumlasir bədii

ədəbiyyatdan tələbələrdə maraq oyadan gənclik ailə dostluq siyasət

biznes və s kimi sahələrdən goumltuumlruumllməli tələbələri maraqlandıran

bədii parccedilalardan seccedililməlidir

(6) Mətndəki yeni soumlzlər izah edilməlidir

(7) Tələbələr oxuduğu materialın məzmununu başa duumlşməli-

dirlər

(8) Oxu texnikasının inkişafı uumlccediluumln ccedilalışmalar uumlzərində iş aparıl-

malıdır

(9) İfadəli oxu məqsədilə texniki vasitələrdən istifadə edilmə-

lidir

(10) Oxunmuş material muumlzakirə obyektinə ccedilevrilə bilər

(11) Şeirlərin oxusu tələbələrin ifasında ya maqnitofon lentinə

ya da kompakt diskə (Compact Disc ndash CD) yazdırıla və aktyor oxusu

ilə muumlqayisə edilə bilər

Mətni ilk dəfə muumləllim oxumalıdır Odur ki hər bir muumləllim oumlz

nitqi uumlzərində ccedilalışmalıdır Muumləllimin noumlqsanlı tələffuumlzuuml tələbələrdə

yanlış tələffuumlz vərdişləri yarada bilərOnun nitqi goumlzəl məzmunlu və

ifadəli olmalıdır ki tələbələr ondan nuumlmunə goumltuumlrə bilsinlər Muumləlli-

min goumlzəl və təsirli danışığı aydın diksiya və rəvan tələffuumlzlə oxusu

tələbələr uumlccediluumln həmişə nuumlmunədir Hər hansı bir hekayəni şeiri ifadəli



























tərcuumlmə ilə

əyaniliklə











103











yavaş asta

uumlz sifət


gen enli

kiccedilik balaca

adam insan

mahnı nəğmə




isti soyuq

quvvətli zəif

qalxmaq oturmaq

ağ qara

koumlk arıq

gecə guumlnduumlz
















verirlər


keccedilirək

Aylin muumləllimə













O harada işləyir







tions






105




Tələbəsinizmi





Evlisinizmi
















edilməlidir
































mək olar


















107








kəmlənir








Model

Acgoumlz it





suya baxdı Orada








yazılır












almaq [almax]

orada [orda]



























dir


109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language

































tərcuumlmə ilə

əyaniliklə











103











yavaş asta

uumlz sifət


gen enli

kiccedilik balaca

adam insan

mahnı nəğmə




isti soyuq

quvvətli zəif

qalxmaq oturmaq

ağ qara

koumlk arıq

gecə guumlnduumlz
















verirlər


keccedilirək

Aylin muumləllimə













O harada işləyir







tions






105




Tələbəsinizmi





Evlisinizmi
















edilməlidir
































mək olar


















107








kəmlənir








Model

Acgoumlz it





suya baxdı Orada








yazılır












almaq [almax]

orada [orda]



























dir


109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








103











yavaş asta

uumlz sifət


gen enli

kiccedilik balaca

adam insan

mahnı nəğmə




isti soyuq

quvvətli zəif

qalxmaq oturmaq

ağ qara

koumlk arıq

gecə guumlnduumlz
















verirlər


keccedilirək

Aylin muumləllimə













O harada işləyir







tions






105




Tələbəsinizmi





Evlisinizmi
















edilməlidir
































mək olar


















107








kəmlənir








Model

Acgoumlz it





suya baxdı Orada








yazılır












almaq [almax]

orada [orda]



























dir


109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language














verirlər


keccedilirək

Aylin muumləllimə













O harada işləyir







tions






105




Tələbəsinizmi





Evlisinizmi
















edilməlidir
































mək olar


















107








kəmlənir








Model

Acgoumlz it





suya baxdı Orada








yazılır












almaq [almax]

orada [orda]



























dir


109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








105




Tələbəsinizmi





Evlisinizmi
















edilməlidir
































mək olar


















107








kəmlənir








Model

Acgoumlz it





suya baxdı Orada








yazılır












almaq [almax]

orada [orda]



























dir


109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language




























mək olar


















107








kəmlənir








Model

Acgoumlz it





suya baxdı Orada








yazılır












almaq [almax]

orada [orda]



























dir


109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








107








kəmlənir








Model

Acgoumlz it





suya baxdı Orada








yazılır












almaq [almax]

orada [orda]



























dir


109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language













almaq [almax]

orada [orda]



























dir


109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








109



mağı


yazmağı






















Suallara cavab














Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language















Model





















111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








111




















Mənim ailəm



Mən tələbəyəm




Bu gənc yaşımda




lənirlər

Tərcumə























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language



























Bu guumln ır

yağış yağ

Duumlnən dı

Araz yur

kitab oxu

Elnur du








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








113


Azerbaijani







tərcuumlmə edin



Nigar iccedilir


Nurlan yedi



tərsinlər

















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language




















dirin





ndash Xəstəxanaya


ndash hellip



Duumlnən








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








115


yazsınlar





İmla





























İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








İfadə









rilir



izah edilir






də etsinlər)


İnşa














117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








117












şa yazılır








da danışın

Plan




































daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language




























daxildir


















119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








119














səsləndirilir

Circus fat lady3






be fat





Salam

Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Axşamınız xeyir

Salam


Sabahınız xeyir

Salamat qalın

Bəli

Buyurun

XeyrYox

Sağ olun







1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language













1 Emma

(a) məşhurdur

(b) goumlzəldir

(c) ccedilirkindir

2Emmanın

(a) 100

(b) 28 yaşı var

(c) 5

3Emma

(a) sirkdə


(c) restoranda


(a) 500


(c) 3000


Emma Leqrand kimdir

O arıqdırmı



O harada işləyir











121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








121








edə bilər











personal pronouns

Adlıq

hal

kim

nə


Youmlnluumlk

hal

kimə

nəyə



Arzu

kitab

qəzet

jurnal

məktub

oxuyur











canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language












canlandırılır


picture names


(khazarorg)


following question


ndash Bu atadır ___________________


ndash Bu nənədir ___________________


3 Yazın Write











123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








123








bilirlər

































saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language














saxlanılır









etsinlər

















olar




125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








125





verirlər






















edə bilərlər


















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language
















verilir Məsələn







gəlibsiniz





















əhəmiyyəti var



127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








127








istifadə olunur

























Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language








Summary




Elza Ismailova

Khazar University







language







ƏcnƏbİlƏrƏ azƏrbaycan dİlİnİn tƏdrİsİndƏ oxu …100 journal of azerbaijani studies...

Documents