ဟခမငးၿမ႕

1သလြငျပညသ႔ေရးရာ မဝါဒေလလာေရးအဖြ႔

AD,uferfEkdifiH\ puf&kH? tvkyf&kHrsm; vnfywfEkdifa&; taxmuftuljyK a&m*gjyefYyGm;EkdifrI tEÅ&m,fqef;ppfjcif;

w w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r gw w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r gC O M M E N TA R YC O M M E N TA R Y

|| ျပစေရးသားသ - ေနာဂလဒစ(စ)ေမာငေမာငျပစေရးသားသ - ေနာဂလဒစ(စ)ေမာငေမာင

ဗယကနမႏငငဟာ တ႐တႏငငႏင နယနမတခငး ထစပေနၿပး ကဗစေရာဂါက ထထေရာကေရာကန႔ စမခန႔ခြႏငတ ႏငင တစႏငင ျဖစတယလ႔ ႏငငတကာက အသအမတျပထားတ ႏငင ျဖစပါတယ။

ေဖေဖာဝါရလ ၂၇ ရကေန႔မာ အေမရကနျပညေထာငစ ေရာဂါထနးခပေရးႏင ကာကြယေရးစငတာက ဗယကနမႏငငအစးရရ႕ လငျမနျပညစတ ကပေရာဂါဆငရာ ထနးခပ လပေဆာငခက ေတြက ၾကညၿပး ဗယကနမႏငငက ကဗစ ၁၉ ကးစကမႈေၾကာင အထနာႏငတ ႏငငေတြရ႕ စာရငးကေန ပယဖကခတယ။

ဇလငလ ၁၀ ရကေန႔ ထတျပနခကအရဆရင ဗယကနမႏငငမာ ကဗစ ၁၉ ေရာဂါ ကးစကခရသ စစေပါငး ၃၆၉ ေယာကရတအထက ၃၄၇ ေယာက ျပနလညကနးမာလာၿပး ေသဆးသ လးဝမရေသးတ အေနအထားပါ။ အခလ ကမာၻတဝမးလး ကပေရာဂါေၾကာင ရပတန႔ေနၾကရတ အခနမာအစးရရ႕ အခနမ ၿပး ထေရာကတ ကာကြယေရး အစအမေတြန႔ ရငးလငးတကတမဝါဒခမတမႈေတြေၾကာင ျပနလည လညပတလာႏငတ ႏငင တစႏငင ျဖစရျခငးျဖစပါတယ။

ကဗစ ၁၉ ကပေရာဂါကာလအတြငး ခမတတ ျပညသ႔ကနးမာ ေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရးဆငရာ မဝါဒေတြန႔ အစးရရ႕ ညႊနၾကား ခကေတြ အမားႀကးရပါတယ။ အဒထကေနမ ဟခမငးၿမ႕ေတာက စကရေတြ အပါအဝင လပငနး ေတြအားလးအတြက ခမတထားတ ကယတငဆနးစစ အကျဖတမႈ လမးညႊနခကမား (Self-

assessment Guidelines) ဟာ ေလလာအတယစရာ အေကာငးဆး လပေဆာငခက တစရပျဖစ တယလ႔ ဆရမာ ျဖစပါတယ။

2w w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r gw w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r gC O M M E N TA R YC O M M E N TA R Y

ဟခမငးၿမ႕ဟာ ဗယကနမႏငငရ႕ အဓက စးပြားေရး ၿမ႕ေတာျဖစၿပးေတာ လဥးေရ ၉ သနးခန႔ ရပါတယ။ ဗယကနမႏငငမာ ကဗစေရာဂါရ႕ ဒဏက အခရဆးၿမ႕လညး ျဖစပါတယ။ အကးဆကကေတာ ၿမ႕ေန လဥးေရ ၅၅ ေယာက ေရာဂါကးစကခထားရၿပး ၂၀၂၀ ခႏစရ႕ ပထမ ေလးလအတြငးမာ ကမၸဏေပါငး ၁၅၀၀ ေကာ ဖကသမးရတ အေျခအေနေရာကခတယ။ စကရ အလပရေတြဟာ ဗယကနမႏငငရ႕ ေတာေတာ အေရးပါတ အဓက စးပြားေရးလပငနးျဖစပါတယ။

အဒါေၾကာင အဒကမၸဏေတြ၊ စကရ အလပရေတြ ျပနလညလညပတႏငဖ႔၊ ဆကလက လညပတႏငဖ႔ အက ျဖတေပးႏငမယ အညႊနး ၁၀ ခက ပါဝငတ ကယတငဆနးစစ အကျဖတမႈ လမးညႊနခကမားက ဟခမငးၿမ႕ ေတာရ႕ ျပညသ႔ေကာမတက ဧၿပလ ၆ ရကေန႔မာ ထတျပနလကပါတယ။ အလပသမားေတြအတြက လၿခ ေဘးကငးတ ပတဝနးကငက ဘယေလာက ဖနတးေပႏငသလ၊ ေရာဂါျပန႔ပြားေနခန (သ႔) ထပမန ျပန႔ပြားမား အလားအလာ ရေနခနအတြငးမာ လၿခေဘးကငးစြာ လညပတႏငစြမးရသလား ဆတာေတြက အကျဖတဖ႔ ဖနတးထားတ စနစျဖစပါတယ။ ေဘးအႏရာယ ဆနးစစျခငး ညႊနးကနး Risk Assessment Index သ႔မဟတ ေရာဂါျပန႔ပြားႏငမႈ အႏရာယ ဆနးစစျခငး ညႊနးကနး Infection Risk Index လ႔ေခၚပါတယ။ ဟခမငးၿမ႕မာ အေျခစကတ စးပြားေရးလပငနးေတြဟာ ကယတငဆနးစစအကျဖတမႈရ႕ ရလဒေတြက ဧၿပလ ပထမအပတန႔ ဒတယအပတအတြငး ကနးမာေရးဌာနက အစရငခရပါတယ။ ရလာတ ရလဒအေပၚ မတညၿပး သကဆငရာ ဝနႀကးဌာနန႔ အာဏာပငေတြက စစေဆးမႈေတြ လပၾကပါတယ။ လအပတ စစေဆးမႈေတြ လပၿပး ေတာ လပငနး ဆကလကလညပတႏငျခငး ရ/မရက ဆးျဖတေပးပါတယ။ ဒအကျဖတမႈအညႊနးေတြဟာ စးပြားေရးလပငနးေတြအတြကေရာ၊ သကဆငရာ အစးရ အာဏာပငေတြ အတြကပါ လငျမနစတခရတ ဆးျဖတခကေတြ ခမတတေနရာမာ အေထာကအက အေတာျဖစခပါတယ။

Source: Customs News Vietnam

3သလြငျပညသ႔ေရးရာ မဝါဒေလလာေရးအဖြ႔

ကယတင ဆနးစစအကျဖတမႈ လမးညႊနခကမားမာ (Self-assessment Guidelines) ပါဝငတ အခက (၁၀) ခကက ေအာကပါ ဇယားမာ ေဖာျပထားပါတယ။

စဥစဥ အေၾကာငးအရာအေၾကာငးအရာ ေပးမတေပးမတ ရမတရမတ

၁။ အလပသမား စစေပါငး၁၀၀ ေယာက ေအာက (၁) မတ

၁၀၀ ႏင ၄၉၉ ေယာကၾကား (၂) မတ

၅၀၀ ႏင ၉၉၉ ေယာကၾကား (၅) မတ

၁၀၀၀ ႏင ၄၉၉၉ ေယာကၾကား (၇) မတ

၅၀၀၀ ႏင အထက (၁၀) မတ

၂။ အလပ႐အတြငး လဥးေရ သပသညးမႈ (၁ စတရနးမတာအတြငး အလပသမား အေရအတြက)၀.၀၆ ေယာက (တစေယာကလင ၁၆ စတရနးမတာႏင အထက) (၁) မတ

၀.၁ ေယာက (တစေယာကလင ၉ ႏင ၁၆ စတရနးမတာၾကား) (၂) မတ

၀.၂၅ ေယာက (တစေယာကလင ၄ ႏင ၉ စတရနးမတာၾကား) (၆) မတ

၀.၄ ေယာက (တစေယာကလင ၂.၅ ႏင ၄ စတရနးမတာၾကား) (၈) မတ

၁ ေယာက (တစေယာကလင ၁ ႏင ၂.၅ စတရနးမတာၾကား) (၁၀) မတ

၃။ အလပ႐ အဝင၊ အထြကတြင အလပသမားမားအတြက လကသန႔ေဆးရညႏင ပးသတဖနးေဆးထားရမႈအလပ႐အားလးတြငထားရသည (၁) မတ

အခ႕အလပ႐မားတြငမထားရပါ (၁၀) မတ

၄။ အလပခနတြငး မကႏာဖးတပဆငသည အလပသမားဦးေရ အခးအစား

အလပသမားအားလး အလပခနတြငး မကႏာဖးတပဆငသည (၁) မတ

တစေယာက (သ႔) အခ႕ေသာ အလပသမားမား အလပခနတြငး မကႏာဖး တပဆငျခငးမရ

(၁၀) မတ

၅။ အလပခြငတြငးမဝငမ ကယအပခန တငးတာျခငးခရေသာ အလပသမားအေရအတြက

အလပသမားအားလးက လပငနးခြငမဝငခင ကယအပခနတငးသည (၁) မတ

တစေယာက (သ႔) အခ႕ေသာ အလပသမားမား ကယအပခန တငးတာျခငးမခရ (၁၀) မတ

4w w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r gw w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r gC O M M E N TA R YC O M M E N TA R Y

စဥစဥ အေၾကာငးအရာအေၾကာငးအရာ ေပးမတေပးမတ ရမတရမတ

၆။ အစားအေသာက စားရာေနရာတြင အလပသမားတစဦးႏင တစဦးအၾကား အကြာအေဝး၂ မတာအထက (၁) မတ၂ မတာမ ၁.၅ မတာအတြငး (၃) မတ၂ မတာေအာကမ ၁ မတာအတြငး (၆) မတ၁ မတာေအာကမ ၀.၅ မတာ အတြငး (၈) မတ၀.၅ မတာေအာက (၁၀) မတ

၇။ အလပရငမစစဥေပးေသာ အႀကအပ႔ယာဥ အသးျပသ အလပသမားအေရအတြက၁၀၀ ေယာကေအာက (၁) မတ၁၀၀ ႏင ၄၉၉ ေယာကၾကား (၃) မတ၅၀၀ ႏင ၉၉၉ ေယာကၾကား (၆) မတ၁၀၀၀ ႏင ၄၉၉၉ ေယာကၾကား (၈) မတ၅၀၀၀ ႏင အထက (၁၀) မတ

၈။ အႀကအပ႔ယာဥ ရပနားသည ေနရာ အေရအတြက (တစစးႏင တစစး အနညးဆး ၃ ကလမတာ အကြာ)၁ စး (၁) မတ၂ စး (၃) မတ၄ စးႏင ၅ စးၾကား (၇) မတ၅ စးႏင အထက (၁၀) မတ

၉။ တစခါသး (သ႔) ေလၽာဖြတႏငေသာ မကႏာဖးမား လေလာကစြာ ရရသည အလပသမား ရာခငႏႈနး

၁၀၀% (၁) မတ၈၀% မ ၁၀၀% (၂) မတ၆၀% မ ၈၀% (၈) မတ၄၀% မ ၆၀% (၉) မတ၄၀% ေအာက (၁၀) မတ

၁၀။ ညဆငးထားရျခငး (ကဗစ-၁၉ ထနးခပေရးအတြက စားေသာကကန၊ ေဆးဝါး၊ ေရနႏင သဘာဝဓါတေငြ႔၊ လပစစ၊ ေရ၊ ေလာငစာဆႏင ေဆးကရယာ ထတလပေရး လပငနးမားမ လြ၍)ညဆငးမရပါ (၁) မတညဆငးရသည (၁၀) မတစစေပါငး

5သလြငျပညသ႔ေရးရာ မဝါဒေလလာေရးအဖြ႔

qef;ppfcsuf

Calculation of Infection risk index (IRI)Calculation of Infection risk index (IRI) - ကးစကမႈအႏရာယ ညႊနးကနး တြကခကျခငး - ကးစကမႈအႏရာယ ညႊနးကနး တြကခကျခငး

IRI= (Subindex 1+Subindex 2+Subindex 3+…+Subindex 10)

100

အညႊနးတစခခငးစမ ထြကလာေသာ ရမတမားအားလးကေပါငး၍ ၁၀၀ ႏင စားပါ။ ရလဒသည -အညႊနးတစခခငးစမ ထြကလာေသာ ရမတမားအားလးကေပါငး၍ ၁၀၀ ႏင စားပါ။ ရလဒသည -

� ၁၀% ျဖစလၽင - ကးစကႏငေခ အလြနးနညးသည။ (လပငနးဆကလကလညပတႏငသည။)

� ၃၀% ေအာကျဖစလၽင - ကးစကႏငေခ နညးသည။ (လပငနးဆကလကလညပတႏငသည။ ရမတ အျမငဆး အညႊနးက ပမနစစေဆးမႈမားျပလပ၍ အႏၵရာယ ေလၽာခႏငေအာင လပရမည)

� ၃၀% ႏင ၅၀% ၾကားျဖစလၽင- ကးစကႏငေခ အသငအတငရသည။ (မညသည အညႊနးတြငမ (၇) မတထက ေကာျခငးမရလၽင လပငနးဆကလကလညပတႏငသည။)

� ၅၀% ႏင ၈၀% ၾကား ျဖစလၽင- ကးစကႏငေခ ျမငမားသည။ (ရမတေလာကသညထ လပငနး ဆငးင ထားရမည။)

� ၈၀% ႏင ၁၀၀% ၾကားျဖစလၽင- ကးစကႏငေခအလြန ျမငမားသည။ (လပငနးဆငးငရမည)

ဒကယတင အကျဖတ ဆနးစစမႈအညႊနးက ဟခမငးၿမ႕ေတာမာရတ စးပြားေရးလပငနးေတြသာမကဘ ဗယကနမႏငင တဝမးလးမာရတ ျပညသေတြပါ အလြယတက ဖတရႈေလလာႏငပါတယ။

အစးရရ႕ အေသးစတကၿပး ျမနဆနထေရာကတ ကဗစကာလ မ၀ါဒေတြေၾကာင ၂၀၂၀ ခႏစမာ ဗယကနမႏငငရ စးပြားေရးဟာ မလြမေသြ ထခကမႈရမာမနေပမ ေနာကႏစမာေတာ ကနးေသ ျပနခနတကလာလမမယလ႔ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ (Asian Development

Bank) က ခန႔မနးခကထတထားပါတယ။

ျမနမာႏငငက ၾကညမယဆရငလညး စကရ၊ အလပရေတြက စစေဆးတာမးလပတာ ေတြ႔ရပါတယ။ ျမနမာႏငင အလပသမား၊ လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား ဝနႀကးဌာနက ကၽြမးကငပညာရငေတြန႔အတ ဧၿပလ ၂၀ ကေန ၃၀ ရကေန႔ ၾကားမာ ျပညတြငး မာရတ စကရ၊ အလပရေတြက သြားေရာက စစေဆးခပါတယ။

စစေဆးေရးအဖြ႔က စကရတငးက ကနမာေရးႏင အားကစားဝနႀကး ဌာနက ခမတထားတ ကဗစ ၁၉ ကာကြယေရးဆငရာ စညးမဥး စညးကမးေတြက လကနာျခငး ရ/မရ စစေဆးခတာ ျဖစပါတယ။ စညးမဥးစညးကမးလကနာတ စကရ ၁၈၀၀ ရေလာကက လပငနးဆကလကလညပတခြငျပလကၿပး စညးကမး မညညႊတတ စကရ ၁၁၅ ရက ဆငငထားပါတယ။

7%

4.8%

6.8%

2019 2020 2021

Source: Asia Development Bank

GDP Growth Rate in Vietnam(2019-2021)

w w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r gw w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r gC O M M E N TA R YC O M M E N TA R Y6

ကနးမာေရးႏင အားကစားဝနးႀကးဌာနက စကရ၊ အလပရ ေတြအတြက ခမတထားတ စညးမဥးေတြဟာ အေသးစတ ကၿပး စႏႈနးန႔ညတယလ႔ ဆႏငေပမယ စကရေတြအေနန႔ စညးမဥး ဘယႏစခကန႔ မညညြတလ႔ ဆငးငခရတယ၊ စညးမဥးေတြအားလးထက ဘယႏခကက လကနာရင စကရလညပတခြင ရမယဆတာေတြက တတကက ေဖာျပထားတာမး မရတာက ေတြ႔ရပါတယ။ ဒလျဖစတာဟာ စစေဆးတ ဝနႀကးဌာနရ႕ ပြငးလငးျမငသာမႈန႔ တရားမတမႈအေပၚ ေမးခြနးထတတာမးေတြ ျဖစ ေစႏငပါတယ။ ဒလအေျခအေနမးမာ ကးစကမႈအႏရာယ ညႊနးကနးတြကခကျခငးေတြ၊ အကျဖတမႈ၊ အမတေပးမႈလမးညႊနေတြက အမားႀကး အေထာကအကျပႏငမယလ႔ ယဆပါတယ။

အမတေတြ၊ ညႊနးကနးေတြန႔ အတအက ဆးျဖတတာျဖစလ႔ လပငနးရင၊ အလပသမားန႔ အစးရအာဏာပငေတြ အၾကားမာ ပြငလငးျမငသာမႈ အားေကာငးေစပါတယ။ ဒါအျပင စးပြားေရးလပငနးရငေတြကလညး ကယတင၊ ကယက အကျဖတ အမတေပးရတာျဖစလ႔ ဘာေၾကာင လပငနးဆငးငျခငးခရတယဆတာ တတကက သသြားမာ ျဖစၿပး ကယလပငနးခြငအတြက လအပတ ျပျပငေျပာငးလေရးေတြက ေဆာငရြကႏငမာျဖစပါတယ။

ေနာကဆးအခကကေတာ လပငနးရငေတြက ဆနးစစ အကျဖတမႈတာဝန တစတရာ ခြေပးလကလ႔ စစေဆး ေရးအဖြ႔အေနန႔ ဆးျဖတခကေတြက အခနတအတြငး ခမတ ႏငမာျဖစပါတယ။ ျမနမာႏငငမာ စကရေပါငး ၇၀၀၀ နးပါးရၿပး စကရအလပသမားေပါငး ၆၈၀,၀၀၀ ရပါတယ။ ကဗစ ၁၉ ေရာဂါ ပ႕ႏ႔မႈက ထေရာကစြာ ထနးခပႏငၿပး တစခနတညးမာဘ ႏငငရ႕ စးပြားေရးလညပတမႈက တတ ႏငသေလာက ထနးထားခငတယဆရင ရသမစကရေတြ အကနလးက ပမနစစေဆးဖ႔လပါလမမယ။

တရားမတၿပး အခကအလကစလငတ စးပြားေရးဆငရာ ဆးျဖတခကေတြက အခနတအတြငးမာ ထထေရာက ေရာက ခမတႏငဖ႔ဆရငေတာ ဗယကနမႏငင၊ ဟခမငး ၿမ႕ေတာမာ သးေနတ ကယတင ဆနးစစအကျဖတမႈ လမးညႊနက ကးကားအသးျပမယဆရင အေထာကအက အမားႀကးျဖစလမမယလ႔ သးသပမပါတယ။

tBuHjyKcsuftusOf;csKyf

� ျမနမာႏငင၏ သကဆငရာဝနႀကးဌာနမားႏင စစေဆး ေရးအဖြ႔မားေနျဖင ကဗစကာလအတြငး လပငနးမား ဆကလကလညပတႏငေစေရးအတြက ဆးျဖတခက ေနာကကြယက အညႊနးကနးမားက အတအလငး ချပျခငးျဖင လပငနးရငႏင ျပညသလထ၏ ယၾကည ေထာကခမႈက ရယသငသည။

� စစေဆးေရးမဝငမ စကရအလပရမားအား ကယတငကျဖတဆနးစစမႈျပ လပေစျခငးျဖင လပငနးရငမား၏ တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈက ျမႇငတငသငသည။

� ရးရငးတကေသာ ဆနးစစမႈအညႊနးအတြက အမတ ေပးစနစမား သတမတေပးျခငးျဖင လပငနးရငႏင ျပညသလထ၏ ကရနာဗငးရပစ ကးစကႏငသည အႏရာယအေၾကာငး နားလညမႈ ျမႇငတငသငသည။

� စကရ အလပရမားက တစႀကမတညး အကျဖတ စစေဆးျခငးမးမဟတဘ ပမနစစေဆးမႈမား ျပလပ ျခငးျဖင ေရာဂါကးစကမႈက ထနးခပသငသည။

ကးကားကးကားhttps://www.vivabcs.com.vn/resources/management/corona-virus-risk-assessment-index/

https://www.irrawaddy.com/news/burma/1800-yan-gon-factories-reopen-passing-myanmars-covid-19-tests.html

သလြငျပညသ႔ေရးရာ မဝါဒေလလာေရးအဖြ႔ (Salween Institute) သည လမႈတရားမႈတေရး (social justice)၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ တာဝနသမႈ (environmental responsibilities) ႏင တငးရငးသားမား၏ ကယပငျပဌာနးခြင ဆငရာ အခြငအေရးအေရးမားက အေျခခသည ျပညသ႔ ေရးရာ မဝါဒမားေပၚေပါကလာေရးအတြက ယထာဘတကသည သးသပခကမားႏင အနးကပ နညးပညာ အေထာက အကျပျခငးမားေရာစပၿပး လမႈအသငးအဝငးမားက စြမးရညျမငတငေပးေနသည အဖြ႔ျဖစသည။

www.salweeninstitute.org

@thesipp