copyright and citation considerations for this … · 2017. 2. 5. · following research results: *...
TRANSCRIPT
-
COPYRIGHT AND CITATION CONSIDERATIONS FOR THIS THESIS/ DISSERTATION
o Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
o NonCommercial — You may not use the material for commercial purposes.
o ShareAlike — If you remix, transform, or build upon the material, you must distribute your contributions under the same license as the original.
How to cite this thesis
Surname, Initial(s). (2012) Title of the thesis or dissertation. PhD. (Chemistry)/ M.Sc. (Physics)/ M.A. (Philosophy)/M.Com. (Finance) etc. [Unpublished]: University of Johannesburg. Retrieved from: https://ujdigispace.uj.ac.za (Accessed: Date).
http://www.uj.ac.za/https://ujdigispace.uj.ac.za/
-
EVALUERING VAN IN KEURINGSBATTERY VIR.VOORLIGTINGSIELKUNDE-KANDIDATE
deur
HELENA ANNETTA HEYDENRYCH
SKRIPSIE
voorgele ter gedeeltelike vervulling van die vereistes vir die graad
MAGISTER IN DIE LETTERE EN WYSBEGEERTE
in
VOORLIGTINGSIELKUNDE
in die
FAKULTEIT LETTERE EN WYSBEGEERTE
aan die
RANDSE AFRIKAANSE UNIVERSITEIT
STUDIELEIER: PROF. J.D. VAN WYK
JUNIE 1987
,.
-
DANKBETUIG INGS
MY opregte dank aan:
Prof. J.D. Van Wykvir sy studieleiding en 'n besondere leerervaring.
Die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing vir finansiele steun.
Prof. Franoois Hugo, Frans Odendal, Stefan Bates en Diann McDonald wat asbeoordelaars opgetree het.
Die personeel van die RAU se rekensentrum vir die verwerking van dieresultate.
Elize Louw en Jenny Potgieter vir voortreflike tikwerk en vir al diegeduld.
Prof. J.M. Schepers wat my aanvanklike belangstelling in die Sielkundegestimuleer het, wat my tydens hierdie studie aangemoedig het en wat altydbeskikbaar was ten spyte van' n besige program.
MY klaamaats vir hulle ondersteuning.
MY familie en vriende wat ek tydens hierdie studie so afgeskeep het.
MY ouers vir hul belangstelling en ondersteuning.
Pieta, vir al sy liefde en begrip - ek dra hierdie werk aan hom Ope
-
SUMMARY
The lack of progress that has been made to date in the formulation of
suitable selection indices, may be viewed as one of the most important
motivating factors for the initiation of this study. The aim of this
investigation was to determine whether the selection indices used at
the Rand Afrikaans University for the selection of counselling
psychologists are valid, and, scientifically justifiable. Accordingly,
the broad aims of the investigation were a) to determine the
correlation between the objective psycho~etric data and the eventual
decision of ~he selection panel; and b) to establish the extent to
which the objective psychometric data had relation to therape~tic
effectivity after two years of training.
The total sample consisted of 157 subjects who applied for selection at
the Rand Afrikaans University during the period 1980 to 1986.
The empathy scale of Van Wyk (1972) was used as a measurement of
empathy, while the QA!! and the POI were used as. measurements of
interpersonal se~sitivity and self-actualization, respectively.
The most significant findings' of this investigation were the following:
(a) The interjudge reliability of Van Wyk's (1972) empathy scale is
not only reconfirmed, but it would also appear that it has merit as a
selection instrument. The latter conclusion is drawn from the
-
following research results:
* A significant positive correlation was found between empathy asmeasured by the empathy ,scale and eventual effectivity as a therapist.
* The selected
significantly in
and
terms
rejected groups of
of empathic abilities
candidates
measured
differed
by the
abovementioned scale.
(b) Tentative indications for the usefulness of the GAIT within the
selection procedure were revealed. Alth9ugh no significant correlation
was found between the subjects' achievements on the GAIT and their
eventual effectivity as therapists, it did however appear that the
selected and rejected candidates differed with regard to' interpersonal
sensitivity as measured by the GAIT.
(c) Different analyses of the results indicated that the translated
edition of the POI in its present form has limited value with regard to
the selection procedure. Although a significant positive correlation
was found between the subjects' scores on the self-acceptance subscale
of the POI and the effectivity criterion it is relatively limited
within the total context of the results, and is therefore probably
meaningless •. A review of the literature reveals sufficient theoretical
and empirical evidence for the usefulness of the POI for selection
purposes. Therefore it is necessary that the POI should be adapted for
South African circumstances.
-
i
INHOUDSOPGAWEBLADSY
HOOFSTUK 1: ALGEMENE INtEIDING EN LlTERAroUROORSIG
1.11.21.3
1.3.1
( a)
( i)( H)( Hi)(iv)( v)
( i)(11)(11i)
Inle1d1ng .Tradisionele keuringaprosedures •••••••••••••••••••••••••••Resente keuringaprosedures ••••••••••••••••••••••••••••••••
Verklaring van begrippe •••••••••••••••••••••••••••••••••••
Sielkundig betekenisvolle dimensies •••••••••••••••••••••••
Verdraagsaamheid ten opsigte van dubbelsinnigheid •••••••••Kognitiewe buigsaamheid •••••••••••••••••••••••••••••••••••S1elkund1ge openhe1d .•.••••..•..••.•....•....•.......•....Kognitiewe kompleksiteit ••••••••••••••••••••••••••••••••••Seltaktualiser1ng .
Interpersoonlike en kommunikasieverm~n8 ••••••••••••••••••
Onvoorwaardel1ke posit1ewe agting (respek) ••••••••••••••••Egthe1d •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••E:l:Dpatie •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
169
10
10
1112141415
18
202122
1.3.2 Meting van empatie •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 23
1.4 Navorsing
1.4.1 Die belang van sielkundig betekenisvolle dimensies •••••••• 26en kommunikasievermo'ns binne terapeutiese verband.
(a) Sielkundig betekensivolle dimensies ••••••••••••••••••••••• 26(b) Interpersoonlike en kommunikasievermo8ns •••••••••••••••••• 29
1.4.2 Die belang van s1elkundig betekenisvolle dimensiesen kommunikasievermoUns binne keuringsverband••••••••••••• 31
1.5 Samevatt1ng............................................... 33
HOOFSTUK 2: METODE VAN ONISRSOEK
2.12.22.3
2.3.12.3.22.3.3
In! e1d1 ng ••.•.••.•••.•...•...•.••••••••••••.••...••.••.•••Doel van ondersoek ...•..•.•......•.•.......•..............Die D8vors1ngeontverp ....•......••........•..........•....
Die proetpersone ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••Die meet1nstr\lZlente •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••Eksperimentele proaedure ••••••••••••••••••••••••••••••••••
353536
363648
-
ii
BLADSY
HOOFSTUK 3: STATISTIESE VERWERKINGS EN RESULTATE
3.1 Interbeoordelaarbetroubaarheid van Van Wyk (1972)sa em.pat1eskaal •....•.•••.••••••••••.•.••••..•••••••.•• 52
3.2 Die verband tussen empatie, interpersoonlike vermoeen selfaktualisering ••••••.••••••••••••••••••••••••. •.•• 53
3.3 Kriteriumverwante geldigheid van die keuringsindekse ••• 54
3.3.13.3.2
Die finale besluit van die keurkomitee ••••••••••.•••Die voorspelling van terapeutiese
54
doel treffendheid •••••••••••••••••••••••••••••••••••• 57
HOOFSTUK 4: BESPREKING EN GEVOLGTREKKINGS
4.1
4.2
4.3
Interbeoordelaarbetroubaarheid ten opsigte vanVan Wyk (1972) se empatieskaal •••••••••••••••••••••••••
Die verband tussen empatie, interpersoonlike vermo~ enselfaktual1ser1ng .... e- •••••••••••••••••••••••••••••••••
Kriteriumverwante geldigheid van die keuringsindekse •••
61
61
65
4.3.14.3.2
Die finale besluit van die keurkamitee ••••••••••••••Die voorspelling van terapeutiesedoe! trerrendh.eld .
65
67
4.44.5
Kritiek teen huidige ondersoek •••••••••••••••••••••••••Aanbeve11ngs •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
7172
HOOFSTUK 5: SAMEVATTING
Bylaes .Bronnelys ....•..............................................
73
76109
-
Tabel 3.1
Tabel 3.2
Tllbel 3.3
Tabel 3.4
Tabel 3.5
Tabel 3.6
Tabel 3.7
111
LYS VAN TABE!.LE
Interbeoordelaarbetroubaarhe1dsk~f
f1siUnte ten opsigte van Van Wyk (1972) seempatle:skaal .•.........•.................
Die verband tussen empat1e. 1nterpersoon-like vermoij en selfaktual1sering ••••.•.••
Die verband tussen keur1ngsindekse en d1efinale keuring deur paneel •.•.•.•.•••••.•
Verskille tussen ~keurde en ongekeurdeproefpersone ten ops1gte van empat1e eninterpersoonl1ke vermoA ••••••••••••••.•••
Die gemiddeldes en standaardafwykingsvan die gekeurde en ongekeurde groepeten opsigte van selfaktualisering ••••••••
Di~ verband tussen empatie. 1nterpersoon-like vermoe. selfaktual1sering en doel-treffendheid as,terapeut ••••••••••••.••..
Verskille tussen 1ntern-voorligt1ngsiel-kundiges met goeie en minder goe1eterapeut1ese verm~ns na opleiding .••••••
BLADSY
52
53
56
56
57
58
59
-
iv
LYS VAN BYLAES
Bylae 1: Inhoud van kort inleidende kursus ••••••••••••••
Bylae 2: Die Van Wyk (1972) empatieskaal ••••••••••••••••
Bylae 3: Instruksies vir GAIT-groepsessies ••••••••••••••
Bylae 4: Datal~er ••••••••••••••••••••• "••••••••••••••••••
BLADSY
76
93
95
104
-
HOOFSTUK 1
ALGEMENE INLEIDING EN LITERATUUROORSIG
1.1 INLEIDING
Of~koon heelwat navor~ing reed~ oor keuring~indek~e vir voorligting-
~ielkundige8 gedoen i~. be~taan daar steeds In drin~nde behoefte aan
betroubare en geldige voor~peller~ wat vir die keuringspro~e~ gebruik
kan word (Garfield. 1977; Gaum. 1984; Joo~te. 1984; Mauer. 1980).
Hierdie situasie kan aan die volgende faktore toegeskryf word:
Eerstens blyk dit dat die verwarring wat bestaan oor die werkterrein
van en vaardighede waaroor tn doeltreffende voorligtingsielkundige moet
beskik, tn ernstige probleen is wat die formulering van toepaslike
keuringsindek~e bemoel1lk. Hierdie verwarring kan waar~kynlik toege-
skryf word aan verskeie faktore, soos:
(a) die multi-dimensionele aard van die eise wat aan voorligting-
sielkundiges gestel word en wat daartoe bydra dat die rol van die
voorligtingsielkundige nie duidelik gedefinieer is nie (Mauer. 1980;
Snyders. 1977, 1979; Van Wyk. 1978, 1981). Strupp (1978) is van
mening dat die onduidelikheid oor die rol en runksie van die terapeut
or voorligtingsielkundige wat vir die doelelndes van hierdie ~tudle as
wisselterme gebruik sal word. ook toegelSkryf lean word aan die gebrek
aan konsensulS wat bestann oor die doel van terapie en die wylS8 waarop
verandering teweeggebring kan wordj
-
Zingle en Dick
terwyl Rogers
(1971) terapeu-
- 2 -
(b) die gebrek aan ooreenstemming oor wat doeltreffende terapie be-
hels (Jooste. 1984; Van Wyk. 1978. 1981). So byvoorbeeld il Peebles
(1980) van mening dat doeltreffende terapie 'n funklie is van die
terapeut Ie cie ervaring van bloot8telling aan terapie.
(1984) skryf doeltreffendheid toe aan spelialilasie.
(1951). Truax en Carkhuff (1967) en Truax ~n Mitchell
tiese doe1treffendheid koppel aan die vermo~ om die drie kernverander-
likes te kommunikeer ongeag die unieke proble~ van die kliant of die
teoretiese ori~ntalie van die terapeut. Pietrofesa. Splete. Hoffman en
Pinto (1918). wat 'n baie deeglike literatuurstudie gedoen het. maak
die gevolgtrekking dat doeltreffende terapie verband hou met terapeute
se aanvaarding van hulself en Ander. of hulle se1faktualiserende
perlone is. of hulle lielkundige openheid demonstreer en of hulle in
staat is om pOlitiewe agting. warmte en aanvaarding te kommunikeer.
'n Tweede probleem rondom keuring il dat dit slegl betekenisvol kan
weel in soverre opleidingsdoelwitte in operalionele en waarneembare
terme uitgespel kan word. Carkhuff (1911) il van mening dat tensy
opleidingluitkomste duidelik gedefinieer word. doeltreffende keuringl-
proledurel nie ontvikkel kan vord nie.
Derden. Ikep die gebrek aan kon.ensu. tusBen verlki1lende opleidinglin-
ItanBie. oor prelie. vanneer keuring moet pla.lvind. ook probleme in
die ontvikke1ing van keuringlproledurel. Dit .preek vanlelf dat indien
keuring aan die einde van die Sielkunde-Honneurlkurlu, gelkied. 'n
keuringlindek. fyner moct kan differenlieer met betrekking tot die
doeltreffendheidakriteriu= aa vanneer dit aan die einde van die eerlte
voorgraadae akademieae jaar geakied. Die motivering hiervoor il dat
-
- 3 -
in eersgenoemde geval, die groep meer homogeen lal weel al in laalge-
noemde geval.
Ten Ipyte van die probleem rondom keuring, ia dit nood~aaklik dat
navoraing op hierdie gebied voortgelit word. Die motivering hiervoor
il die volgende:
(a) 'n Keuringlbattery il geldig on betroubaar mot betrekking tot
die Ipelifieke kontckl w4arbinne dit gebruik word. DIGram is dit dio
verantvoordelikheid van elke iostanlie WAar keuring geskied om sodanige
keuringsbattery periodiek te ondersoek en te evalueer in terme VAn be-
troubaarheid en geldigheid en om te bepaal of dit ten opligte van tyd
en koate ekonamiel is.
(b) Heer kandidate meld hulle aan vir opleiding al voorligtingsiel-
kundigel as wat met die beskikbare fasiliteite hanteer Kan word. Die
Sielkunde-profelaie bevind hom dUI in die benydenswaardige pOlilie dat
uit die beskikbare kandidate die gekeur kan word wat die geakikate geag
word vir opleiding en die werk van iielkundige. Die implikalie hiervan
il dat doeltreffende keuring nie net die atandaard VAn opleidins 'Al
verhoog nie, m.ar ook die gehalte van proCel.ionele dien.te lodoendo
verbeter kan word.
(c) Die feit dat ••kero kandidata aCgekeur word, impliaeer dat daAr
met die mena ae eie belli •• inglreg met betrekking tot die kau•• van 'n
beroep ingemeng word. 'n Ria beali •• inglreg hang walenlik .aAm en gaan
gep.ard met die intrin.irko waarda en wAArdighaid van die men.. Daar
rut due 'n verantvoordelikheid op per.ona wat betrokke ia by keuring
-
- 4 -
om reg te laat geskied aan al die kandidate wat betrokke is by die
keuringsproses en am met sekerheid en wetenskaplike verantwoorde-
likheid te differensieer tussen potensieel doeltreffende en ondoeltref-
fende terapeute.
(d) Vanuit die literatuur blyk dit dat terapie nie noodwendig tot die
voordeel van die kli~nt strek nie, maar ook tot sy nadeel kan wees
(Truax & Carkhuff, 1967). Navorsing wat hierdie feite aan die lig
gebring het, is waarskynlik gestimuleer deur Eysenck se omstrede arti-
kel wat in 1952 verskyn het, waarvolgens die sukseskoers van terapie
gelykstaande is aan geen terapie nie. 'n Magdom literatuur wat hie rna
verskyn het, het die bevinding van Eysenck sonder twyfel weerle (Bergin
& Lambert, 1978; Buckley, Karasu & Charles, 1981; Meltzoff &
Kornreich, 1970; Mitchell, Bozarth & Krauft, 1977; Smith & Glass,
1977; Vandenbos 1980). In hierdie verband is dit egter betekenisvol om
daarop te let dat Truax en Carkhuff (1967, p. 5) die gevolgtrekking
maak dat "Psychotherapy and counselling can be for better or worse."
Hierdie bevinding word gestaaf deur verskeie navorsers soos Allen
(1967), Carkhuff en Berenson (1967), Lister .(in Foulds, 1971), Strupp
(1977, 1978) en Truax en Mitchell (1971). Bergin (1975) verklaar in
hierdie verband:
Evidence from empirical studies and personal reports from former
patients indicate that some psychotherapists, like some drugs,
should be banned and that some forms of therapy should be dis-
pensed only under the most careful controls. (p. 96)
Na aanleiding van die analise van ongeveer 1 000 gevallestudies, kom
-
- 5 -
Bergin (1975) tot die gevo1gtrekking dat terapie vir ongeveer 25% van
die kliente van hulp is, maar dat daar aan ongeveer 5% van gevalle
skade berokken word. Hy verklaar dat in die geval van 1aasgenoemde,
die terapeut se persoon1ikheid 'n kritieke faktor is. Dit is dus in
die belang van beide die klient en die Sie1kunde as professie dat
persone wat as "terapeutiese risikofaktore" beskryf kan word. nie as
sielkundiges gekeur behoort te word nie.
Terapie met 'n negatiewe uitkoms vind vo1gens Van Wyk (1978) waarskyn-
lik om die volgende redes plaas:
(a) Terapeute wat primer deur tekortbehoeftes gemotiveer word
(Maslow, 1954, 1970), sal waarskynlik gene i.g: wees om kliente in terapie
te eksploiteer eerder as om hul terapeuties te help. Volgens De Moor
en Wijngaarden (1980) is ju~s die feit dat dit plaasvind, 'n bewys dat
daar nog nie daarin ges1aag kon word om die keuringsproses genoegsaam
te verfyn nie.
(b) Terapeute is nie goed genoeg onderle in terapeutvaardighede nie.
Die vraag wat bieruit ontstaan is of aIle kandidate opgelei kan word om
hierdie terapeutvaardighede te bemeester. Truax en Mitchell (1971) se
mening is dat slegs een uit elke drie kandidate wat hulse1f inskryf by
opleidingsinrigtin~s oor die interpersoonlike vaardighede beskik om
doeltreffende terapie te 1ewer. Ander navorsers onderskryf die mening
dat nie aIle individue geskik is vir die werk van sie1kundige nie
(Corey, Corey & Callanan, 1979; Neuhaus & Astwood, 1980; Pietrofesa
et al., 1978). Myrick, Kelly en Wittmer (1972) wys op die werk van
verskeie navorsers wat gevind het dat studente se basiese houdings,
-
- b -
waardes en interpersoonlike funksionering weinig verander gedurende 'n
terapeutiese opleidingsprogram en wanneer sulke veranderinge weI
plaasvind, dit kortstondig van aard is. Whitely et al. (in Orlinsky &
Howard, 1978) het onder andere gevind dat die beste studente, in terme
van 'n doeltreffendheidskriterium, beter terapeute was aan die begin
van een jaar se opleidlng as wat die swakker studente aan die einde van
die volle opleidingsprogram was. Volgens Truax en Mitchell (1971) sal
'n opleidingskursus as sodanig nie die eienskappe wat noodsaak1ik is
vir doeltreffende terapie, by studente daarstel nie. Die implikasie
hiervan is dat kandidate by keuring oor sekere waardes en basiese
persoon1ikheidseienskappe en interpersoon1ike vermoens moet beskik en
dat hierdie eienskappe en vermoens gedurende opleiding afgerond en
verfyn behoort te word.
Keuring het waarskynlik as gevolg van die problematiek daaraan verbon-
de, in resente jare min aandag geniet. Dit blyk egter dat dit steeds
'n wesenlike probleem is en daarom is dit noodsaaklik dat navorsing op
hierdie gebied voortgesit word (Gaum, 1984; Jooste, 1984; Lambert, De
Julio & Stein, 1978; Mitchell et a1., 1977; Parloff, Waskow & Wolfe,
1978; Snyders, 1979).
1.2 TRADISIONELE KEURINGSPROSEDURES
Gedurende die vyftigerjare en die grootste gedeelte van die sestigerja-
re het die keuring van terapeute hoofsaaklik berus op algemene en vaag
gedefinieerde persoonlikheidseienskappe van applikante (Rowe, Murphy &
De Csipkes, 1975). Die aanname was dat sekere persoonlikheidseienskap-
pe en -kwaliteite verband hou met terapeutiese vaardighede. Binne
-
- 7 -
hierdie konteks het keuring vir terapeutiese doeltreffendheid op grond
van die volgende veranderlikes geskied:
(a) Intellektuele vermoe en akademiese prestasie
Teenstrydige navorsingsbevindinge oor die verband tussen intellektuele
vermoe en terapeutiese doeltreffendheid word in die literatuur gerap-
porteer. In sammige ondersoeke is geen beduidende verband tussen die
twee veranderlikes verkry nie (McGreevey, 1967; Olsen, 1963; Wittmer
& Lister, 1971) terwyl ander ondersoekers (Jansen, Robb & Bonk, 1970;
Holt & Luborsky, 1958) weI 'n beduidende verband gevind het. Die meer-
derheid ondersoekers maak egter die gevolgtrekking dat intelligensie
nie 'n betroubare en ge1dige voorspeller van terapeutiese doeltreffend-
heid is nie (Bergin &Solomon, 1970).
Brammer en Shostrom (1982) verklaar in hierdie verband egter die
volgende:
To comprehend the enormous complexity of the human personality and
to handle the involved abstractions of· counselling theory, the
counsellor must be considerably above average in general intel1i-
gence. (p. 153)
Op grond hiervan kan die afleiding dus gemaak word dat 'n minimum
intellektuele vermoe weI nodig is vir die suksesvolle konseptualisering
van teoretiese materiaa1 (Garfield, 1980; Sawrey & Telford, 1975) en
verk1aar dit andersyds ook waarom daar teenstrydige navorsingsresul-
tate in hierdie verband verkry is.
-
- 8 -
Aangesien verwag kan word dat intelli~nsie In beduidende rol speel in
akademiese prestasie, het verskeie navorsers die laas~noemde verander-
like as voorspellingskriterium vir terapeutiese doeltreffendheid
gebruik. Allen (1967) wys egter daarop dat sommige terapeute, ten
spyte van goeie akademiese prestasies, In negatiewe uitwerking op
kliente het. Oor die algemeen to on navorsing dat akademiese prestasie
nie In geskikte voorspellingskriterium vir terapeutiese doeltreffend-
heid is nie (Allen, 1967; Brammer &Shostrom, 1982; Foulds, 1971;
Kelly & Fiske asook Kelly & Goldberg, soos bespreek in Matarazzo,
1971; Rachman &Wilson, 1980; Van Wyk, 1978).
(b) Persoonlikheidseienskapue
Daar is konsensus tussen navorsers dat die persoonlikheid van die
terapeut In kritieke veranderlike met betrekking tot die uitkoms van
terapie is (Allen, 1967; Bergin, 1975; Corey et al., 1979). In
aanvanklike navorsing is daar dan ookklem gel~ op die persoonlikheid
van die terapeut as keuringskriterium. Navorsing gebaseer op prim~re
persoonlikheidseienskappe met die oog op die identifisering van tera-
peutiese potensiaal, het egter tot dusver ·teleurstellende resultate
gelewer (Allen, 1967; Rowe et al., 1975).
Belangstellings- en persoonlikheidsprofiele is in vergelykende en
korrelasionele studies gebruik in In poging om terapeuteienskappe te
identifiseer sodat toepaslike keuringsindekse daaruit ontwikkel kon
word. In hierdie navorsingsondersoeke is daar gepoog om maer en minder
doeltreffenda terapeute met mekaar te vergelyk aan die hand van ver-
skeie kriteria soos belangstelling, waardes en persoonlikheidseienskap-
-
- 9 -
pee Navorsingsresultate in die verband is egter teenstrydig en die
beduidende verband wat sans verkry is. kan aan In tipe I-fout toege-
skryf word (Van Wyk. 1978). Volgens laasgenoemde ondersoeker kan die
algemeen teleurstellende resul tate wat verkry is. waarskynlik daaraan
toegeskryf word dat persoonlikheidseienskappe en doeltreffendheids-
kriteria In kromlynige en nie In reglynige samehang het nie en dus
minimllll sowel as maksimum afsnypunte impliseer.
Die gevolgtrekking kan dus gemaak word dat persoonlikheids- en belang-
stellingsvraelyste wat prim~re faktore takseer. nie geskik is om
terapeutiese potensiaal te identifiseer nie en dat dit ook In foutiewe
navorsingsuitgangspunt reflekteer (Heikkinen & Wegner. 1973;
Patterson. 1967; Sprinthall. Whiteley & Mosher soos bespreek in
Jooste. 1984; Whiteley, 1967; Van Wyk. 1978). Die basiese aanname
van sodanige navorsing is dat doeltreffende terapeute homogeen is wat
betref primare persoonlikheidseienskappe en dat sodanige homogeniteit
met behulp van meetinstrumente getakseer kan word. Shelton (1973) wys
egter.op verskeie navorsingsbevindinge wat daarop dui dat daar nie In
unieke persoonlikheidsprofiel vir die sielkundige bestaan nie.
Opsanmend blyk dit dus dat die tradisionele keuringsprosedures op fou-
tiewe navorsingsuitgangspunte berus het en dat dit daarom tot teleur-
stellende en teenstrydige navorsingsresultate gelei het (Garfield.
1977; Parloff etal., 1978;· Rowe et al., 1975).
1.3 RESENTE KEURINGSPROSEDURES
Die teleurstellende resultate wat verkry is met die tradisionele bena-
-
- 10 -
dering tot keuring, het 'n k1emverskuiwing in die benadering tot die
formulering van keuringsprosedures tot gevolg gehad. Na 'n deeg1ike
literatuurverkenning blyk dit dat in keuring aanvanklik die primere
persoonlikheidstrekke van die terapeut bek1emtoon is. In meer resente
benaderings tot hierdie probleem word tweede-orde persoonlikheidsfakto-
re of sie1kundig betekenisvolle persoonlikheidsdimensies met betrekking
tot terapie beklemtoon of word daar op die kandidaat se interpersoon-
like en kommunikasievermoens gefokus. Daar het dus'n klemverskuiwing
plaasgevind van wat die terapeut is na wat hy kan doen (Brammer &
Shostrom, 1982; Gaum, 1984; Jooste, 1984; Mauer, 1979; Mosher,
1967; Rowe et a1., 1975;· Snyders, 1977, 1979; Van Wyk, 1978).
Matarazzo (1971) kom tot die gevolgtrekking dat sover dit perso6nlik-
heidseienskappe betref, hoer-orde faktore soos geestesgesondheid,
sielkundige buigsaamheid en openheid, positiewe houdings teenoor ander
mense en interpersoonlike vaardighede, waarskyn1ik met terapeutiese
doe1treffendheid verband hou.
1.3.1
(a)
Verklaring van begrippe
Sielkundig betekenisvolle dimensies
In die literatuur word verskeie teoreties betekenisvo1le dimensies wat
waarskyn1ik verband hou met terapeutiese doe1treffendheid, uitge1ig.
Die dimensies wat by herhaling in navorsing aandag geniet, is onder
andere verdraagsaamheid ten opsigte van dubbelsinnigheid, sielkundige
openheid en kognitiewe kompleksiteit (Gaum, 1984; Rowe et a1., 1975;
Snyders, 1977; Van Wyk, 1978).
Op grond van die onderstaande omskrywings van die betrokke dimensies
-
- 11 -
blyk dit dat hoewel elke dimensie 5y eie unieke aard het, daar tog ook
oorvleueling tussen die konstrukte bestaan en dat die onderskeid tussen
die dimensies vaag en arbitrer is.
(i) Verdraagsaamheid ten opsigte van dubbelsinnigheid
Op grond van verskeie ondersoekers se omskrywing van hierdie dimensie,
kom Van Wyk (1978) tot die gevolgtrekking dat dit verband hou met die
vermoe om vaagheid, ongestruktureerdheid en bronne van frustrasie te
identifiseer en doeltreffend te hanteer. Foxman (1976) definieer dit
soos volg:
Tolerance for ambiguity has been viewed" historically as an adap-/ .
tive cognttive control style which represents a capacity for
coping with unstructured or open-ended stimulus situations.
(p. 67)
McPherson (1983) het bevind dat studente wat onverdraagsaam was ten
opsigte van dubbelsinnigbeid geneig het om inligting in werkstukke aan
te haal wat hul eie uitgangspunte gestaaf het, eerder as om op objek-
tiewe wyse inligtingweer te gee. In'n ander studie deur Harrington,
Block en Block (1978) is gevind dat kinders wat onverdraagsaam ten
opsigte van dubbel~innigheid was, 'n sterk behoefte aan 'n duidelike
strukturering van die eksperimentele situasie getoon het. Hierdie
ondersoekers het ook gevind dat die vaders van die seuns wat in die
eksperiment betrek was, outoriter en krities opgetree het in hul
interaksie met hul seuns. Gegee die rol wat modellering (Bandura,
-
- 12 -
1973) spee1, kan die hipotese geste1 word dat die seuns se neiging tot
onverdraagsaamheid ten opsigte van dubbe1sinnigheid, van hu1 vaders
gemodel1eer is. Die gevo1gtrekking wat gemaak kan word, is dat onver-
draagsaamheid ten opsigte van dubbe1sinnigheid 'n negatiewe inv10ed op
die kwa1iteit van krnnmunikasie en interpersoon1ike verhoudinge kan
uitoefen. Hierdie hipotese word inderdaad bevestig deur Heilbrun
(1983), wat gevind het dat studente wat 1ae v1akke van hierdie dimensie
demonstreer het, die vestiging van positiewe sosia1e en interpersoon-
like verhoudinge moeilik gevind het. Peters en Amburgey (1983) se
navorsing toon verder dat onderwysers wat hoe v1akke van die dimensie
vertoon het, in staat was om positiewe kognitiewe response by hu1
studente te ontlok.
Op grond van die bogenoemde ondersoeke, blyk dit dat onverdraagsaamheid
ten opsigte van dubbe1sinnigheid 'n negatiewe inv10ed het op die
kwa1itatiewe aard van menslike verhoudinge en dat verdraagsaamheid ten
opsigte van dubbelsinnigheid, positiewe effekte tot gevo1g het.
Aangesien die kwa1iteit van die terapeutiese verhouding beklemtoon word
as 'n belangrike voorvereiste vir 'doeltreffende terapie (Patterson,
1984; Rogers, 1957; Truax & Carkhuff, 1967),.blyk dit dat verdraagsaam-
heid ten opsigte van dubbelsinnigheid 'n dimensie is .wat binne terapeu-
tiese konteks, verband behoort te hou met doeltreffende terapeut-klient
kommunikasie.
(ii) Kognitiewe buigsaamheid
Volgens Jooste (1984) verwys kognitiewe buigsaamheid na dimensies van
sielkundige openheid, aanpasbaarheid en 'n weerstand teen premature
-
- 13 -
geslotenheid in persepsie en kognisie en hou dit verband met die ver-
moe om in 'n gegewe situasie gelyktydig te dink en te handel.
Van Wyk (1978) beskou kognitiewe buigsaamheid as die teenoorgestelde
van dogmatisme. Rokeach (1954, 1960) beskryf dogmatisme as 'n re1atief
geslote kognitiewe sis teem vir die inneem en evaluering van en reaksie
op inligting. 'n Persoon met so 'n kognitiewe verwysingsraamwerk sal
neig om outoriter op te tree teenoor ander individue wie se wereld- en
lewensbeskouing van sy eie verskil. Hierteenoor sal 'n kognitief
buigsame persoon nuwe inligting op meriete oorweeg en meer verdraag-
saam in sy interpersoonlike verhoudinge met ander handel (Carlozzi,
Campbell &Ward, 1982; Gu1, 1983; Rust & Kinnard, 1983). Rokeach
(1960) het gevind dat dogmatisme negatief verband hou met probleemop-
lossende gedrag, buigsaamheid en skeppendheid.
Binne terapeutiese verband het kognitiewe buigsaamheid betrekking op
die terapeut se vermoe om 'n verskeidenheid menslike gedragsvorme te
verstaan, asook die vermoe om ewe maklik op beide die inhouds- en
gevoelsaspekte van die boodskap wat deur die klient gekommunikeer word,
te reageer. Die terapeut wat nie kognitief buigsaam is nie, neig tot
rigiditeit en bevooroordeeldheid, pas moeilik aan en demonstreer 'n
ekstreme behoefte aan die strukturering van onderhoude (Gaum, 1984;
Jooste, 1984; Van Wyk, 1978). Uit die voorafgaande blyk dit dat kog-
nitiewe buigsaamheid 'n eienskap is wat beduidend verband behoort te
hou met verskeie terapeut- en kommunikasievaardighede. (Carlozzi et
al., 1982).
-
(iii) Sielkundige openheid
- 14 -
Sielkundige openheid kan beskou word as die vermoe om die realiteit te
sien soos dit werklik is sonder om dit so te verdraai dat dit by 'n
voorafbepaalde selfstruktuur moet inpas. Die individu het dus nie 'n
rigiede geloofsisteem nie, maar is ontvanklik vir nuwe inligting en kan
dubbelsinnigheid verdra (Carlozzi et aI, 19A2; Corey, 1977; Foulds,
1971). Op grond van die voorafgaande inligting asook die omskrywing
van die begrip kognitiewe buigsaamheid blyk dit dat sielkundige open-
heid 'n dimensie van kognitiewe buigsaamheid is. Laasgenoemde is 'n
omvattender begrip, maar impliseer ook sielkundige openheid en gevolg-
lik word kognitiewe buigsaamheid, vir die doeleindes van hierdie navor-
sing, as 'n sambreelbegrip beskou en word sielkundige openheid nie as
'n onafhanklike entiteit bespreek nie.
(iv) Kognitiewe kompleksiteit
Volgens Kelly (1955) ontwikkel die mens kognitiewe konstrukte waarvol-
gens hy sy wereld organiseer en sistematiseer. Die individu het dus 'n
unieke konseptuele stetael waarvolgens hy gebeure eva1ueer en betekenis
daaraan heg. Hierdie konstrukte kan volgens Ivey en Simek-Downing
(1980) gesien word as die mens se wereld en lewensbeskouing en wat nie
net op eie ervaring en oordeel gebaseer is nie, maar ook deur kultuur
bepaal is.
Kognitiewe kompleksiteit verwys na die mate waartoe 'n individu se
konstruksisteem gedifferensieerd is (Tripodi & Bieri, 1964), Volgens
Werner (in Thomas &Seeman, 1973) kan die dimensie kognitiewe komp1ek-
-
- 15 -
siteit in twee komponente verdeel word, naamlik die vermoe tot kogni-
tiewe differensiasie en kognitiewe integrasie. Met betrekking tot
interpersoonlike kommunikasic, hou die eersgenoemde komponent vcr band
met die individu se vermo~ om gebeure asook die gedrag van Ander op 'n
verskeidenheid wyses te interpreteer (Blaas & Heck, 1978), terwyl
kognitiewe integrasie verbnnd hou met die individu se vermo~ om ver-
skillende aspekte van kognisie in 'n hierargicse skcma te organiseer
(Thomas & Seeman, 1973). Laasgenoemde navorsers hanl ondersoeke aan
waarin gevind is dat kognitiewe kompleksiteit v~rband hou
soos persoonlikheidsintegrasie. persoonlike aanpassing,
sosiale gedrag en sosiale intelligensie. Aangesien die
aspekte as relevante terapeuteienskappe beskou kan word
met aspekte
doeltreffende
laasgenocmde
(Brammer &
Shostrom. 1982; Matarazzo, 1971), kan verwag word dat die dimensie
kognitiewe kompleksiteit binne terapeutiese konteks, waarskynlik
verband sal hou met kommunikasie en interpersoonlike vcrmoens.
(v) Selfaktualisering
Ten opsigte van menslike motivering onderskei Maslow (1954, 1970) vyf
vlakkc van behoeftes, naamlik (1) fisiologiese behoeftes, (2) veilig-
hcidsbehoeftcs, (3) die behocftc aan liefde en samchorigheid, (4) die
behocfte aan sclfagting en (5) die behoefte aan aelfaktualiacring.
lIicrdie behoeftes vorm 'n bepaalde hi~rargie met fisiologicoc behoeftca
as die mees basiesc motiverende krag vir menslike gedrag tecnoor
sclfaktualiaering wat die hoogste vlak in die hierargicsc modcl vcr-
tecnwoordig. Die bchoeftc aan selfaktualiacring kan a8 die hoogate
vorm van menslike motivcring bcskou word en ataan ook as B-motivering
("being-motivation") beke nd , D-motivering ("deficiency-motivation") ia
-
- 16 -
'n tekort-behoefte en het betrekking op motiverende gedrag wat d~arop
gerlg is om aan 'n tekort of gebrek te voorsien. Voorbeelde hiervan is
fisiologiese behoeftes (byvoorbeeld aan voedsel) en sosiale behoeftes
(aan liefde en sekuriteit). Hierdie behoeftes funksioneer vol gens 'n
behoeftebevredigingsmodel wat impliseer dat wanneer 'n per soon se te-
kort-behoeftes relatief bevredig word, sy groeibehoeftes na vore sal
kom. Groeibehoeftes daarenteen, word nooit bevredig nie, want die
persoon soek gedurig na verdere groei. Selfaktualisering word deur
Maslow (1968) as 'n groeibehoefte beskou en is 'n voortdurende wor-
dingsproses wat gerig is op die spontane uitleef van die per soon se
inherente eienskappe en verteenwoordig dit 'n positiewe en gesonde vlak
van funksionering:
Satisfying deficiencies avoids illness;
produces positive health ••• (p. 32)
growth satisfaction
Selfaktualisering verwys na die mens se behoefte om homself op sy eie
unieke wyse te vervul. Selfaktualiserende persone beskik dus nie oor
presies dieselfde vermoens nie aangesien elke individu oor eiesoortige
inherente potensialiteite beskik. Binne hierdie konteks kan selfaktua-
lisering as ideosinkraties beskou word en verklaar Maslow (1970) dat
selfaktualisering gesien kan word as:
••• the full use and exploitation of talents, capacities, poten-
tialities, etc. Such people seem to be fulfilling themselves and
to be doing the best that they are capable' of doing. (p. 150)
-
- 17 -
Volgens Haslow (1968) impliseer selfaktualisering nie net selfkennis
oar en selfaanvaarding van eie unieke inherente eienskappe nie, maar
verteenwoordig dit ook 'n hoe mate van perloonlikheidsintegrasie.
Hallow (1954, 1970) beakryf sestien persoonlikheidseienskappe waaroor
'n lelfaktualiserende individu na Iy mening beskik. Slegl die eien-
Ikappe wat betrekking het op die huidige navorlinglonderaoek, word
aangehoal:
* selfaktuoliserende persone is akkurater in hul waarneming van die
werklikheid en hot dUI ook moer realiltiesc toekomsverwagtingl al mensc
oor die algemeen;
* hulle il aanvaardend ten opsigte van hullelf, ander mense en die
natuur;
* hulle gedrag word deur spontaneYteit, natuurlikheid en die afwe-
aigheid von gekunlteldheid gekenmerk;
* hulle het 'n diepe gevoel von toegeneentheid, identifikalie en
limpatie met ander mense;
* hulle interperloonlike verhoudingl il dieper, ryker en intiemer al
die van menle oor die atgemeen;
* hulte het .terk domokratielc opvattingl en kan op gclyke vtak met
menle uit alle Itande aSlo.iccr.
Op grond van die voorafg3ande inligting kom ver.keie navor.er. tot die
-
- 18 -
gevolgtrekking dat die kwalitatiewe en kwantitatiewe aspekte van die
selfaktualiserende persoon se motiveringslewe van die van'n nie-self-
aktualiserende individu verskil (Ewen, 1984; Hall & Lindzey, 1985;
Massey, 1981; Roussouw, 1986; Ryckman, 1985). Wanneer hierdie eien-
skappe van selfaktualisering in verband geb~ing word met Rogers (1957)
se kernkondisies en Egan (1986) se interpretasie van die kernkondisies
(wat later bespreek sal word), blyk dit dat dit eienskappe is wat binne
terapeutiese verband ook relevant is en verklaar Van Wyk (1978) dat:
Die begrip selfaktualisering, soos omskryf deur Maslow, val binne
die raamwerk van en sluit baie goed aan by die vereistes wat
gestel word aan nie interpersoonlike vermoens en persoonlikheids-
hoe4anighede van 'n doeltreffende terapeut en kan daar dus verwag
word dat selfaktualisering hoe voorspellingswaarde behoort te he
ten opsigte van doeltr~ffendheid as terapeut. (p. 27 - 28)
(b) Interpersoonlike en kommunikasievermoens
Die teoretikus wat baanbrekerswerk gedoen het deur die kritieke elemen-
te in die terapeutiese verhouding te identifiseer, is Carl Rogers
(1957) met die publikasie van sy artikel, "The necessary and sufficient
conditions of therapeutic personality change". In hierdie artikel stel
Rogers ses hipotes~s waarvan vier spesifiek betrekking het op die tera-
peutiese verhouding en lui dat (a) die terapeut se vermoe om empatiese
begrip en (b) onvoorwaardelike positiewe agting (respek) aan sy klient
te kommunikeer en (c) die vermoe om kongruent en eg te wees in die
verhouding, asook (d) die bewustelike ervaring van die terapeut se
empatie, agting en egtheid deur die klient, noodsaaklike en voldoende
-
~ 19 -
voorwaardes vir positiewe terapeutiese verandering is. A1hoewe1 dit
onwaarskyn1ik is dat enige terapeutiese voorwaarde vo1doende is vir
terapeutiese verandering (Truax &Carkhuff, 1967), het Rogers (1957)
daarin ges1aag om die k1em te laat val op die kernverander1ikes. Dit
imp1iseer dat die terapeut se interpersoonlike en kommunikasievermoens
be1angrike faktore is in die daarstelling van 'n kwalitatiewe terapeu-
tiese verhouding met die oog op positiewe terapeutiese uitkoms. Waar
Rogers (1957) die kerndimensies 1n die terapeutiese verhouding ge!den-
tifiseer het, het Truax (1961) dit geoperasionaliseer deur die ontwik-
ke1ing van metingskale, wat in hoofstuk 2 breedvoerig bespreek word.
Aangesien Rogers (1957) oy teorie vanuit die
dering geformu1eer het, ontstaan die vraag of
Klientgesentreerde bena-
bogenoemde verhoudings-
Gedragstera-
die meeste
verhouding
aspekte ook deur teoretici van ander orientasies as relevant beskou
word. Corey et a1. (1979) kom egter na 'n oorsig van die Psigo-ana1i-
tiese, Eksistensie1e, Humanistiese, Klientgesentreerde en
peutiese benaderings tot die gevo1gtrekking dat daar in
orientasies klem ge1e word op 'n kwa1itatiewe terapeutiese
as voorvereiste vir doe1treffende terapie.
Met betrekking tot empiriese navorsing het Fiedler (1950a, 1950b)
gevind dat ervare terapeute van verski11ende orientasies tot meer
positiewe terapeutiese verhoudings in staat was as onervare terapeute
van verski11ende orientasies en dat ervaring 'n groot rol spee1 in die
daarste11ing van 'n positiewe verhouding. Fiedler kom tot die ge-
vo1gtrekking dat daar tussen terapeute vanuit verski11ende tera-
peutiese orientasies, konsensus omtrent die a1gemene be1ang van die
verhouding met betrekking tot terapie bestaan. Verskeie ander navor-
-
- 20 -
sers (Brams, 1961; Garfield, 1977, 1980; Gurman, 1977; Kowalski,
1984; Patterson, 1984; Strupp, 1977 en Truax &Mitchell, 1971) beves-
tig hierdie bevinding. Die navorsers wat egter waarskyn1ik die groot-
ste impak gehad het en die meeste navorsing in hierdie verband gedoen
en gestimuleer het, is Truax en Carkhuff (1967). Hu11e haa1 verskeie
studies aan wat daarop dui dat verhoudingsaspekte in terapie van toe-
passing is op'n verskeidenheid terapeute ongeag hul opleiding of
teoretiese orientasie en op 'n verskeidenheid kliente en binne diverse
terapeutiese situasies.
Die kernkondisies is goed en volledig in die literatuur gedefinieer en
omskryf (Brammer &Shostrom, 1982; Egan, 1982; Ivey & Simek-Downing,
1980; Pietrofesa et al., 1978; Rogers, 1957, 1961; Rogers & Truax,
1967; Truax & Carkhuff, 1967) en gevolglik word slegs die kerndimen-
sies van elke konstruk kort1iks bespreek.
(i) Onvoorwaarde1ike positiewe agting (respek) is 'n lewenswaarde wat
uitdrukking vind in sowel die houding (koverte gedrag) wat die terapeut
teenoor sy klient openbaar as die wyse waarop die terapeut met sy
klient kommunikeer (overte gedrag). Respek blyk uit die terapeut se
onvoorwaardelike besorgdheid oor sy klient. Rogers .(1961) beklemtoon
die oovoorwaardelikheid van die terapeut se aanvaarding van sy klient
wanneer hy verk1aar dat:
It is an atmosphere which simply demonstrates 'I care'; not 'I
care for you if you behave thus and so'. (p. 283)
Respek impliseer agting vir die persoon b100t op grond van sy mens-
-
- 21 -
wees. Die terapeut wat respek demonstreer, beskou sy klient as 'n
unieke individu met 'n inherente potensiaal tot persoonlikheidsgroei.
Die terapeut sal sy klient toelaat om self bes1uite oor sy lewe te neem
en om sy e~e vermoens en talente te ontdek. Respek vind ook
uitdrukking in die mate waartoe die terapeut hom beskikbaar stel vir sy
klient en die mate waartoe hy in staat is om vertroulikheid te
handhaaf. Respek kan as 'n lewenswaarde beskou word wanneer 'n
terapeut aktief na sy klient luister, hom weerhou van kritiese
evaluering en aan sy klient empatiese begrip en warmte kommunikeer.
(Egan, 1986)
(ii) Egtheid impliseer dat die terapeut sonder enige fasade waarlik
homself is in die terapeutiese situasie. 'n Lae vlak van kongruensie
is aanwesig wanneer die terapeut voorgee, verdedig en sy gevoelens
ontken, terwyl 'n hoe vlak van kongruensie impliseer dat die terapeut
vrylik en werklik homself is. Soos respek, is egtheid'n lewenswaarde
wat in 'n reeks van gedragsvorme uitdrukking vind. Egan (1986) identi-
fiseer die volgende gedragsvorme:
* Rolvryheid:'n Persoon wat eg is, is waarlik homself in aIle
menslike interaksies. Hy vertolk nie verskillende rolle in verskillen-
de situasies ten einde aanvaarbaar te wees vir ander nie. Die rolvrye
terapeut sal dus nie sy professionele status gebruik om homself te
beskerm of sy doeltreffendheid as terapeut daarop bou nie. Rolvryheid
impliseer ook dat die terapeut nie net binne terapeutiese situasies
hulp sal verleen nie, maar dat dit 'n lewenswyse sal wees wat ook in
alledaagse situasies uitdrukking sal vind.
-
- 22 -
* Spontanelteit: Die terapeut wat eg is, is spontaan en vry in sy
kommunikasie met ander eerder as om voorafbep1ande strategiee as rig1yn
vir kommunikasie te gebruik. Die terapeut wat egtheid demonstreer,
kommmunikeer dus in die hier-en-nou.
* Selfge1dende gedrag: Egtheid imp1iseer ook dat die
staat sal ~ees om 'n hoe mate van se1fhandhawende gedrag
sonder om aggressief te wees in die terapeutiese situasie.
terapeut in
te openbaar
* Nie-verdedigende gedrag: Die terapeut wat egtheid demonstreer,
beskik oor die vermoe om negatiewe kritiek eerlik en opreg te eva-
lueer. Dit behe1s dus 'n bewustheid en aanvaarding van eie sterktes en
swaktes.
* Konsekwentheid: Egtheid behe1s dat daar nie 'n beduidende verskilis in dit wat die terapeut enersyds dink en voel en andersyds se nie.
Die gedagtes en gevoe1ens van die terapeut moet dus kongruent wees met
sy terapeutiese gedrag.
* Openheid: Egthetd impliseer dat die terapeut in staat is tot hoe
v1akke van se1fonts1uiting. By is dus bereid om homse1f en sy erva-
ringe met sy klient te deel indien dit tot voordee1 van die k1ient kan
strek.
(iii) Empatie: Rogers (1957) beskryf empatie as die vermoe van die
terapeut om die interne verwysingsraamwerk (private were1d) van die
k1ient met akkuraatheid waar te neem aso£ dit sy eie is. Daar word
k1em gele op die "asof"-element en Rogers beskou die afwesigheid
-
- 23 -
daarvan as 'n toestand van identifikasie. Daar is 'n fyn onderskeid
tussen empatie en verwante begr Lppe- soos s impat i.e, identifikasie en
projeksie. maar vanwee die feit dat hierdie onderskeid reeds in ver-
skeie bronne (Du Plessis. 1983; Pietrofesa et al., 1978; Van Wyk.
1972) deeglik bespreek is. word die leser se aandag slegs daarop
gevestig. Volgens Truax en Carkhuff (1967) en Egan (1986) se definisie
van empatie is dit 'n begrip wat die volgende dimensies omsluit:
* Begrip vir die klient se ervaring van sy eie gevoelens deur die
sensitiewe bewustheid vir die onmiddellike affektiewe kwaliteit en
intensiteit van die klient se ervarings.
* Begrip vir die kontekstuele raamwerk waarbinne hierdie ervaringsge sk i.ed ,
* 'n Goeie verbale vermoe ten einde bogenoemde te kan kommunikeer.
1.3.2 Meting van empatie
Die bogenoemde aspekte le klem op beide die (a) begrip vir die klient
se gevoelens en (b) die verbale vermoe om hierdie begrip aan die klient
te kammunikeer. Astin (1967) beskou sodanige omskrywings van empatie
as bidimensionele definisies en benadruk dat dit belangrik is dat 'n
metingskaal albei hierdie dimensies takseer. Dymond (1949) se ontwerp
vir die meting van empatie, die "Affective Sensitivity Scale"
(Campbell. 1968) asook die vraelyste van Hogan (1969) en Mehrabian en
Epstein (1972) lewer egter nie 'n meting van albei hierdie dimensies
nie.
-
- 24 -
Verskeie navorsers, onder andere Carkhuff (1969), Truax (1961) en Van
Wyk (1972), het evalueringskale ontwikkel. Die van Truax (1961) is
waarskynlik die prominentste aangesien van die ander skale aangepaste
weergawes van die Truax-skaal is (Van Wyk, 1978, 1980). Die voordeel
van hierdie evalueringskale is dat dit beide die dimensies van empatie
takseer en volgens Truax en Carkhuff (1969) is die betroubaarheid en
geldigheid daarvan bevredigend. Chinsky en Rappaport (1970) en
Rappaport en Chinsky (1972) is egter van mening dat die konstrukgeldig-
heid van die Truax-skaal (1961) om die volgende redes onder verdenking
staan:
* Dit meet 'n globale terapeuteienskap eerder as akkurate empatie.
* Die agting-, egtheid- en empatieskale is nie onafhanklik vanmekaar nie en beskik dus nie oor die nodige diskriminerende geldigheid
nie.
* Die betroubaarheid van die empatieskaal sal laer wees wanneer diegetal terapeute betrokke, groot is (N::::> 15) -.
* 'Die beduidende verband wat in verskeie ondersoeke tussen empatie-
metings en uitkomskriteria gevind is, is nie 'n bewys van die konstruk-
geldigheid van die skaal nie.
Gormally en Hill (1974) is ook van mening dat die verskillende vlakke
van die empstieskaal aan operasionele spesifiekheid ontbreek. Ander
navorsers (Cross &Slee, 1984; Watson, 1983) onderskryf die probleme
wat ten opsigte van die ge1digheid van evalueringskale bestaan en
-
- 25 -
bevraagteken of dit werklik die eienskappe en vermoens takseer wat dit
veronderstel is om te meet. Watson (1983) is van mening dat die
geldigheidsprobleme wat die evalueringsk~le lewer, waarskyn1ik 'n
funksie is van die problematiek rondom die omskrywing van die begrip
empatie. Die problematiek rondom die konstruk word in verskeie bronne
(Buie, 1981; Bergin &Suinn, 1975; Chinsky & Rappaport, 1970; Du
Plessis, 1983; Elliot, Filipovich, Harrigan, Gaynor, Reimschuessel &
Zapadka, 1982; Gorma11y &Hill, 1974; Lambert et al., 1978) bespreek
en sentreer die vernaamste kritiek rondom die feit dat die interaksie-
aspek tussen terapeut en klient onderbeklemtoon word. Barret-Lennard
(1981) beskou empatie as 'n interaktiewe siklus wat kompleks en mu1ti-
dimensionee1 van aard is. Hy poog om 'n proses te beskryf wat spesi-
fieke momente en terapeutiese response in die terapeut-k1ient interak-
sie bevat in teenste11ing met vorige omskrywings van empatie wat
hoofsaaklik globaa1 is. Met eva1ueringska1e word daar nie daarin
ges1aag om hierdie interaksie te meet nie. Ten spyte van die tekort-
kominge van eva1ueringska1e, kon daar nog nie daarin ges1aag word om
meer betroubare en geldige meetinstrumente vir die meting van empatie
te ontwerp nie en word vo1staan met Van Wyk (1978) se kommentaar dat
empatieska1e tot op datum die aanvaarbaarste meting van empatie ver-
skaf.
Die "Group Assessment of Interpersonal Trait s" (GAIT) is "n metings-
prosedure wat deur Goodman (1972) ontwikke1 is . en waar groep1ede 'n
betrokke per soon se vermoe tot interpersoon1ike kontak met ander eva-
1ueer. Dit meet nie s1egs verbale empatieresponse nie, maar begripsre-
sponse word binne die konteks van 'n tota1e onderhoudsituasie getakseer
Verskeie ondersoekers (Chinsky &Rappaport, 1971; D'Auge11i, 1973b)
-
- 26 -
het gevind dat die betroubaarheid en geldigheid van die GAIT be-
vredigend is. Hierdie meetinstrument word volledig onder punt 2.2.3
bespreek. Aangesien dit 'n vinnige e~ ekonomiese meting van
interpersoonlike vermoens lewer (Goodman, 1972), en omdat dit
konseptueel aanvullend is tot evalueringskale het dit volgens Van Wyk
(1978) goeie potensiaal as keuringsinstrument.
1.4 NAVORSING
1.4.1 Die be1ang van sieikundig betekenisvolle dimensies en kommuni-kasievermoens binne terapeutiese verband
In die voorafgaande bespreking is teoretiese perspektiewe en navorsing
aangehaa1 wat daarop dui dat daar 'n beduidend positiewe verband tussen
sielkundig betekenisvol1e dimensies en kommunikasievaardighede enersyds
en doe1treffendheid as terapeut andersyds bestaan. Die hipotese wat
hieruit voortspruit is dat bepaa1de sielkundig betekenisvo1Ie dimensies
en die vermoe om die kernkondisies te kommunikeer oor moontlike diskri-
minasiewaarde met betrekking tot doe1treffende en ondoeitreffende
terapeute, mag beskik.
(a) Sie1kundig betekenisvolle dimensies
Met betrekking tot die dimensie verdraagsaamheid ten opsigte van
dubbelsinnigheid, het Brams (1961) met sy navorsing gevind dat dit 'n
verander1ike is wat beduidend positief korre1eer met doeltreffende kom-
munikasie binne terapeutiese verband. Rowe et a1. (1975) haal onder-
soeke aan wat daarop dui dat terapeute wat hoe vlakke van hierdie
-
- 27 -
dimensie vertoon, meer klientgesentreerd is in bul benadering tot tera-
pie as terapeute wat 1ae v1akke demonstreer. Jackson en Thompson
(1971) kon egter nie tussen doeltreffende en ondoe1treffende terapeute
onderskei op grond van die teenwoordigbeid van bierdie dimensie nie.
Ten opsigte.van die dimensie kognitiewe buigsaamheid, bet Car10zzi et
al. (1982) die bipotese getoets dat kognitief buigsame terapeute meer
geneig sal wees om positiewe interpersoon1ike kommunikasie te fasi1i-
teer as terapeute wat nie kognitief buigsaam is nie. Terwy1 Car10zzi
et ale (1982), Mauer (1980), Snyders (1979), Tosi (1970) en ondersoe-
kers aangebaa1 deur Jooste (1984), in bul navorsing gevind bet dat
kognitiewe.buigsaamheid 'n verander1ike is wat positief verband hou met
empatiese vermoens, kon B1aas en Heck (1978), Foulds (1971), Jackson en
Thompson (1971) en navorsers aangehaal deur Van Wyk (1978) geen bedui-
dende verband tussen kognitiewe buigsaambeid en empatiese vermoe vind
nie. Daar kon dus nie op grond van kognitiewe buigsaamheid onderskei
word tussen kandidate met goeie versus swak empatiese vermoens nie.
Jooste (1984) bet gevind dat persone wat aa~soek gedoen het om keuring
vir op1eiding as sielkundiges en wat deur middel van Kelly (1955) se
~ep-tegniek geidentifiseer is as persone wat kognitiewe kompleksiteit
demonstreer, die volgende eienskappe openbaar bet: (a) bulle het 'n
oop en buigsame benadering in klient-terapeut interaksies· gebandbaafj
(b) kon verskeie a1ternatiewe gevolgtrekkings met be trekking tot die
interpretasie van k1ientgedrag genereerj (c) bet'n wye en doe1tref-
fende responsrepetoire openbaarj (d) kon terapeutiese prosesse gedif-
ferensieerd waarneemj (e) kon professione1e objektiwiteit bandbaaf,
doe1treffend terapeutiese begrip kommunikeer en bet die terapeutiese
-
- 28 -
situasie nie as bedreigend ervaar nie. In'n ander ondersoek deur Heck
en Davis (1973) is gevind dat terapeute wat boe v1akke van kognitiewe
kompleksiteit gedemonstreer bet, ook boog op empatiese vermoe getakseer
is. In teenstelling biermee kon Blaas en Heck (1978) en Neimeyer,
Neimeyer en Landfield (1983) nie 'n beduidende verband tussen kogni-
tiewe kompleksiteit en empatiese vermoe vind nie.
Met betrekking tot die dimensie selfaktualisering het navorsers soos
Farmer (1984), Foulds (1969) en Omizo en Rivera (1980), gevind dat
selfaktualisering beduidend verband bou met die interpersoonlike
vermoens (onder andere empatip.se vermoe) wat as noodsaak1ik beskou word
V1r positiewe kommunikasie binne terapeutiese verband. Foulds (1969)
bet 'n beduidende korrelasie tussen selfaktualisering en sekere kern-
kondisies (empatie en egtbeid) gevind. Langelier (1983) en
ondersoekers aangebaal deur Van Wyk (1978) kon egter nie dieselfde
resultate verkry nie. Motivering vir die teenstrydige navorsingsresul-
tate kan volgens Van Wyk (1978) gevind word in die feit dat verski1-
lende doeltreffendheidskriteria in verskillende ondersoeke gebruik is.
Dit blyk ook dat 'verskillende ondersoekers nie diese1fde meetinstru-
mente vir die taksering van empatie en/of selfaktualisering gebruik het
nie. Langelier (1983) bet byvoorbeeld gebruik gemaak van die
"Northridge Development Scale" teenoor Foulds (969) wat die "Personal
Orientation Inventory" (POI) as meting van selfaktualisering gebruik
bet. In die navorsing van Van Wyk (1978), wat gebandel bet oor die
identifisering van terapeutiese potensiaal, is Van Wyk (1972) se
empatieskaal en die POI as meetinstrumente gebruik en beduidende
korrelasies is tussen die empatieskaalveranderlike en verskeie subskale
van die POI verkry.
-
- 29 -
Aangesien keuring ten doel het om te onderskei tussen potensieel doel-
treffende en ondoeltreffende terapeute en dit op grond van sommige van
die bogenoemde ondersoeke blyk dat bepaalde sielkundig betekenisvolle
dimensies beduidend"verband hou met doeltreffende kommunikasie, is dit
relevant om dit in 'n keuringsbattery in te sluit. Die vraag wat egter
ontstaan is of dit noodsaaklik is om al die dimensies wat tot dusver
bespreek is, by 'n keuringsbattery in te sluit. Uit die literatuur
blyk dit dat persone met hoe vlakke van geestesgesondheid ook eienskap-
pe soos kognitiewe kompleksiteit, verdraagsaamheid en die vermoe tot
doeltreffende interpersoonlike kommunikasie openbaar (Cooley & Seeman,
1979). Die betrokke eienskappe is per definisie dus versoenbaar met
die perseptueel-kognitiewe prosesse wat betrokke is by selfaktualise-
ring (Foxman, 1976). Vanwee die feit dat dit noodsaaklik is dat 'n
keuringsbattery ekonomies moet wees wat betref tyd en koste, word s.legs
selfaktualisering by die keuringsbattery, soos toegepas by die Randse
Afrikaanse Universiteit se Departement Voorligtingsielkunde, ingesluit.
(b) 1nterpersoonlike en kommunikasievermoens
Daar is reeds vroeer onder punt 1.3.1(b) genoem dat Rogers (1957) ver-
houd~ngsaspekte in terapie in terme van drie kernkondisies geldenti-
fiseer het. Daar is ook verwys na die navorsing van onder andere Truax
en Carkhuff (1967) wat die be lang van die terapeutiese verhouding,
ongeag die terapeutiese orientasie wat gevolg word, uitgewys het". 1n-
dien die verhouding dus as kritieke veranderlike beskou word vir doel-
treffende terapie, kan die hipotese gestel word dat die kommunikasie
van die drie kernveranderlikes verband sal hou met doe1treffende tera-
pie. 1ndien dit die geval is, behoort die taksering daarvan vir
-
- 30 -
keuringsdoeleiendes verreken te word.
Daar is reeds baie geskryf en navorsing gedoen oor die rol wat inter-
persoonlike en kommunikasievermoens, dit wil se die vermoe om die
kernkondisies doeltreffend te kommunikeer, met betrekking tot die
positiewe uitkoms van terapie speel. Volledige literatuuroorsigte
hieroor is gedoen deur Bergin en Lambert (1978), Gomes-Schwartz (1978),
Lambert et ale (1978), Mitchell et ale (1977), Or1insky en Howard
(1978), Parloff et ale (1978), .Rachman en Wilson (1980), Patterson
(1984) en Truax en Mitchell (1971). Waar daar in sommige van die
ondersoeke 'n beduidend positiewe verband tussen die vermoe om hierdie
kerndimensies te kommunikeer en positiew~ terapeutiese uitkoms gevind
is, is in ander studies nie dieselfde resultate verkry nie. Hierdie
teenstellende resultate het waarskynlik daartoe bygedra dat sommige
ondersoekers (Gomes-Schwartz, 1978; Lambert et al., 1978; Mitchell et
al., 1977) die gevolgtrekking gemaak bet dat die magdom navorsing nog
die belangrikheid van die kernkondisies bevestig, of verwerp, maar dat
die potensiaal en veralgemeenbaarbeid daarvan nie so groot is as wat
aanvanklik gemeen is nie.
Patterson (1984) wys egter op die metodologiese 1eemtes van die studies
waarin die belang van die kernkondisies nie bevestig is nie. Hy kom na
'n literatuuroorsig tot die gevolgtrekking dat daar in totaal ~
studies is waarin'n beduidend positiewe verband gevind is tussen
terapeutiese doeltreffendheid en die fasiliterende kondisies as die
omgekeerde en dat die be1angrikheid van die kernkondisies as gevo1g van
vooroordeel onderskat word. Orlinsky en Howard (1978) se vroeere
verklaring sluit hierby aan wanneer hulle stel dat indien studie op
-
- 31 -
studie in diese1fde rigting wys. daar iewers tussen a1 die variansie
tog 'n betroubare effek moet bestaan. Vo1gens die navorsers knn die
gevo1gtrekking gemaak word dat kommunikasie en interpersoon1ike ver-
moens van die terapeut. soos in die geva1 van sie1kundig betekenisvo11e
dimensies. re1evante aspekte is wat in die keuringsprosedure verreken
behoort te word.
1.4.2 Die be1ang van sie1kundig betekenisvo11e dimensies en kommuni-kasievermoens binne keuringsverband
Die feit dat min resente navorsing oor keuring gedoen is. kan waar-
skyn1ik toegeskryf word aan die prob1ematiek eie aan die studieterrein
en die feit dat verskeie pog i ngs in hierdie verband nie die gewenste en
uniforme resu1tate gel ewer het nie. Navorsing oor keuring kon nie in
die Psycho10gic~1 Abstracts van 1980 tot 1986 opgespoor word nie en 'n
internasiona1e rekenaarsoektog sowe1 as'n p1aas1ike RGN-soektog was
onsuksesvo1. Die vermoede bestaan dat as gevo1g van die beperkte stu-
dies meer a1gemene trefwoorde wat in rekenaarsoektogte gebruik word.
nie fyn genoeg differensieer om meer spesifieke tite1s op te spoor nie.
'n Persoon1ike soektog het die Suid-Afrikaanse navorsing van Alberts
(1985). Mauer (1979,1980). Snyders (1977, 1979) en Van Wyk (1978.
1980. 1981) en die oorsese navorsing van Septeowski (1985) opge1ewer.
Septeowski (1985) het 523 proefpersone wat tussen 1972 en 1982 as
sie1kundiges opge1ei is. by sy ondersoek betrek. Daar is gevind dat
die kriteriumverander1ikes. op grond waarvan keuring geskied het. nie
beduidend verband gehou het met die proefpersone se 1atere doeltref-
fendheid as terapeute nie. Ongelukkig is die in1igting wat verkry is
-
- 32 -
uit Dissertation Abstracts nie voldoende om te bepaal wat die keurings-
kriterium was nie, naamlik of dit be trekking gehad het op interper-
soonlike en kommunikasievermoens of op sielkundig betekenisvolle
dimensies nie.
Mauer (1980) rapporteer in sy navorsing dat nie-besitlike warmte en
empatie die belangrikste twee faktore tydens keuring was wat verband
gehou het met kandidate se latere terapeutiese doeltreffendheid.
Volgens Carkhuff (1977) is die doel van keuring onder andere om te
bepaal watter kandidate waarskynlik die meeste sal baat by opleiding as
sielkundiges en die incerpersoonlike vaardigheidsopleiding wat sodanige
kursus bied. Navorsingsondersoeke (Anthony & Wain, 1971; Anthony,
Gormally &Miller, 1974; Carkhuff &Griffin, 1971) dui daarop dat . die
beste indeks om te bepaal of 'n persoon sal baat by 'n opleidingspro-
gram in interpersoonlike vermoens, 'n monster is van die kandidaat se
vermoe om baat te vind by 'n analoe ervaring. In die ondersoeke van
Anthony en Wain (1971) en Guy (1972) is gevind dat die meting van
empatiese vermoe na 'n kort analoe kursus 'n, goeie aanduiding is van
uiteindelike empatiese' vermoe. Die gevolgtrekking wat gemaak kan word
is dat kandidate wat tydens keuring so 'n analoe kurBUS ondergaan en
wie se vermoe tot empatie direk daarna beduidend hoog meet, ook die
kandidate sal wees wat waarskynlik sal baat by opleiding as sielkun-
diges en wat doeltreffend sal wees in terapie. Van Wyk (1978) rappor-
teer navorsing wat daarop dui dat so 'n analoe kursus veral tussen
kandidate met goeie en minder goeie terapeutiese vermoe differensieer
en dat dit dus 'n sterk aanbeveling is om dit as'n keuringsindeks te
gebruik. Hy kon egter nie dieselfde positiewe resultate in sy eie
-
- 33 -
ondersoek verkry nie.
Snyders (1977) het gevind dat kandidate wat tydens keuring die vermoe
tot empatiese begrip demonstreer het, na'n opleidingskursus wat een
jaar geduur het, metings op die kernkondisies gelewer het wat hoer was
as die wens like vlak (Carkhuff & Berenson, 1967) vir professionele en
nie-professionele helpers. Snyders (1979) kom op grond hiervan tot die
gevolgtrekking dat:
The importance of the study would seem to lie in its confirmation
of the hypothesis~d core dimensions of practical psychotherapy.
(p. 35)
Alberts (1985) wat 'n klientgesentreerde opleidingsprogram vir ps~go
terapeute evalueer het, het gevind dat die proefpersone na een jaar se
opleiding op beduidend hoer vlakke van die drie kernkondisies funksio-
neer het as voor opleiding. Hy maak op grond van sy navorsingsresul-
tate die gevolgtrekking dat die wesenlike belang van minimum vlakke van
empatie, warmte en kongruensie as voorvereiste vir doeltreffende
terapie, bevestig is in sy ondersoek.
1.5. SAMEVATTING
Uit die voorafgaande literatuurstudie kan die volgende afleidings
gemaak word:
(a) Nie aIle persone is geskik vir die werk van sielkundige nie en
kandidate behoort gekeur te word vir opleiding as voorligtingsielkundi-
-
- 34 -
ges om sodoende "terapeutiese risikofaktore" uit te skakel.
(b) As gevolg van die problematiek rondom keuring, is dit 'n aspek
wat navorsingsgewys in resente jare min aandag geniet het en kon daar
tot dusver nie in geslaag word om keuringsindekse genoegsaam te verfyn
nie.
(c) Keuring behoort doeltreffende terapie ten doel te he en daarom
behoort die veranderlikes wat waarskynlik daarmee verband hou, in 'n
keuringsindeks verreken te word.
(d) Die rasionaal vir keuring . behoort eerder geskoei te word op
tweede-orde persoonlikheidsfaktore en op die kandidaat se interpersoon-
like en kommunikasievermoe as op primere persoonlikheidsfaktore.
-
- 35 -
HOOFSTIlK 2
METODE VAN ONDERSOtK
2.1 INLEIDING
Met die keuringsprosedure wat by die Randse Afrikaanse Universiteit
gevolg word, word data oor verskeie aspekte van die kandidate se funk-
sionering bekom deur middel van psigometriese toetsing en persoonlike
onderhoude. Uiteindelik neem·'n keuringspaneel 'n besluit op grond van
'n globale indruk soos verkry uit onder andere individuele onderhoude
met die kandidate, "n onderhoud wat die paneel met die kand i daa t voer
en psigometriese data. Die inligting van die meer objektiewe psigome-
triese kriteria speel dus ook 'n rol in die uiteindelike besluit wat
oor kandidate geneem word.
2.2 OOEL VAN ONDERSOEK
Die ondersoek het die volgende ten doel gehad:
(a) Om die verband te bepaal tussen die objektiewe psigometriese data
en die.uiteindelike besluit van die keuringspaneel.
(b) Om vas te stel in watter mate die objektiewe psigometriese data
voorspellingswaarde het met betrekking tot doeltreffendheid a8 terapeut
na twee jaar opleiding.
-
- 36 -
2;3 NAVORSINGSONTWERP
2.3.1 Proefpersone
Die totale steekproef het bestaan uit die kandidate wat vanaf 1980 tot
1986 by die Randse Afrikaanse Universiteit om keuring as voorligting-
sielkundiges aansoek gedoen het. Geen diskriminasie het bestaan ten
opsigte van veranderlikes soos geslag, huwelikstatus, huistaal, gods-
diens of universiteit waar die Honneursgraad in die Sielkunde behaa1 is
nie. 'n Vereiste wat weI gegeld het, was dat die kandidate albei
amptelike landstale magtig moes weeSe Die gemiddelde ouderdom van die
steekproef was 26 jaar en een maand en het uit 71 mans en 86 vroue
bestaan.
2.3.2 Meetinstrumente
(sJ Die "Personal Orientation Inventory" (POI)
(i) Omskrywing van die vraelys
Die POI (Shostrom &Knapp, 1966) is 'n vraelys wat ontwerp is met die
doel om 'n gestandaardiseerde instrument daar te stel vir die meting
van waardes, houdings en gedrag wat verband,hou met selfaktualisering
soos gedefinieer deur onder andere Maslow (Shostrom, 1973). Die
vraelys bevat die volgende twee hoofskale:
(a) Doeltreffende tydsbenutting (23 items) wat 'n aanduiding gee van
die mate waarin 'n persoon in die teenwoordige tyd leef en vry is van
bekommernisse oor gebeure in die verlede en onsekerheid oor wat die
toekoms mag inhou.
-
- 37 -
(b) Innerlike gerigtheid (127 items) wat 'n meting is van die mate
waarin 'n persoon handel en optree volgens eie beginsels en motiewc in
plaas van uiterlike velddeterminante. Die inner like gerigtheidskaal
word onderverdeel in tien subskale, wat konseptueel belangrike elemente
van selfaktualisering is en wat in komplimentere pare verdeel is.
(i) Die cerste paar het be trekking op persoonlike waardes en begin-
sels:
(a) Selfaktualiserende waardes (26 items) dui op'die waarde wat die
individu daaraan heg om volgens eie beginsels op te tree.
(b) Eksistensialiteit (32 items) het betrekking op die buigsaamheid
waarmee hierdie persoonlike beginsels toegepas word.
(ii) Die tweede paar staan in verband met die wyse waarop daar teenoor
eie gevoelens gereageer word:
(a) Gevoelsreaktiwiteit (23 items) wat ·betrekking het ~p die mate van
sensitiwiteit wat vir eie gevoelens bestaan.
(b) Spontaneiteit (18 items) wat op die uitdrukkingswyse van hierdie
gevoelens dui.
(iii) Die derde paar bet te doen met houdings ten opsigte van die
self:
(a) Selfagting (16 items) wat betrekking het op die mate waat·in 'n
-
- 38 -
persoon van homself hou.
(b) Selfaanvaarding (26 items) wat betrekking het op die mate van
versoening wat met eie goeie en swak eienskappe bereik is.
(iv) Die vierde paar word globaal bestempel as bewustheid ("aware-
ness"):
(a) Menslike natuur (16 items) wat'n aanduiding gee van die mate
waarin die mens as inherent goed gesien word.
(b) Sinergisme (9 items) wat 'n uitdrukking is van die gesindheid dat
.teenoorgesteldes in die lewe (byvoorbeeld we'rk en spel) baie in gemeen
het. Dit meet "dus die vermoe om teenoorgesteldes te versoen.
(v) Die vyfde paar het betrekking op belangrike aspekte van interper-
soonlike verhoudings:
(a) Aanvaarding van aggressie (25 items) wat op die mate waarin
vyandige gevoelens ervaar word, be trekking het.
(b) Die vermoe tot intieme kontak (25 items) wat be trekking het op die
mate waarin warm e~ bevredigende interpersoonlike verhoudings aange-
knoop kan word. (Van Wyk, 1978, pp. 81 - 83)
(ii) Betroubaarheid en geldigheid van die POI
Navorsers S008 Hyman (1979), Knapp (1976), Tosi en Lindamood (1975) en
-
- 39 -
Leak (1984) haal verskillende ondersoeke aan wadrin die fQl as meet in-
strument gebruik is en waarin gevind is dat die betroubaarheid en
geldigheid daarvan as aanvaarbaar bestempel kan word. By die analise
van sommige van hierdie onderaoeke. blyk dit dat die betroubaarheid van
die twee hoofskale (Bloxom, 1972) al goed bestempel kan word. maAr dat
die betroubaarheidsko@rfisi~ntevan die aub8kale (Bloxom, 1972; Hattie,
Hancock & Brereton. 1984; Leak. 1984) onder verdenking il.
Ten opsigte van die betroubanrhcid van die hoofska1e, rapportecr
Shostrom (1966) toets-hertoetsbctroubaarheidlkoaffisi~ntevan 0.91 vir
die hooflkaal doeltreffende tydlbenutting en 0.93 vir inner1ike gerigt-
heid. m.ar maak geen melding van die tydaver100p tUSSCD die toetlingl
nie. Klavetter en Hogar (1967) rapporteer toets-hertoetsbetroubaar-
heidsko~ffisiante.met 'D tydainterval van een week, van 0.71 en 0.77
vir die twee hoofskale oDderskeidelik. Raanan (1973) en Tosi en
Lindamood (1975) het ko~ffisi~nte gevind vat wissel tussen 0,32 en
0.74. Van Wyk (1978) verkry met sy vertaalde veergawe van die POI
koiffiliAnte van 0.594 en 0.568 vir die tw~e hooflkale onderlkeidelik.
met '0 tydlverloop van een jaar.
Ten opligte van die tien lublka1e van die !Q1. rapporteer Klavetter en
Hogar (1967) toetl-hertoetlbetroubaarheidlko~ffili~nte vat vi.le1
tualen 0.52 en 0.82. Van Wyk (1978) rapporteer konffi.iBnte vat vi.lel
tUI'en 0.16 en 0.69 en Si1ver.tein en Filher (in Ray. 1984) het in hu1
onderloek ko~ffililnte &evind vat vil.el tUllen 0.27 en 0.30.
Daniel (1981). To.i en Lindamood (1975), Sholtrom (1966) en Van Wyk
(1978) vy. op verlkeie studies vaarin bevyle vir die konltrukgeldigheid
-
- 40 -
van die POI gevind is. Die diskriminerende vermoe van die POI blyk uit
die ondersoek van Shostrom (1966), waarin gevind is dat daar met behulp
van die meet instrument tussen groepe alkoholiste wat onderskeidelik
terapie ontvang het en nie ontvang het nie, onderskei kon word. In
Payne (1981) se navorsing kon daar suksesvol onderskei word tussen
terapeute wat onderskeidelik op hoe en lae vlakke van selfaktualisering
funksioneer het. Verdere bewyse vir die konstrukgeldigheid van die POI
blyk uit interkorrelasies van die POI met verskillende ander persoon-
likheidsvraelyste (Shostrom, 1966; 1973). In teenste11ing hiermee het
Leak (1984) egter gevind dat die hoofskaal innerlike gerigtheid nie
aIle aspekte van selfaktua1ise~ingmeet nie. Van Wyk (1978) wys ook
daarop dat daar ten opsigte van die subska1e van die POI nie voldoende
bewyse bestaan om te aanvaar dat die konstrukge1digheid daarvan bevre-
digend is nie. Winborne en Rowe (1972) bevraagteken die geldigheid van
die POI op grond van bulle navorsingsresultate waarin bevind is dat
daar nie met bebulp van POI-tel lings voorspel kon word of die proefper-
sone in bulle ondersoek, oor die vermoe beskik het om die kernkondisies
te fasiliteer nie.
In teenstel1ing met die ondersoeke van Hix en Hensley (1978) en
Prescott, Cavatta en Rollins (1977), wys ander navorsers (Anderson,
Sison &Webster, 1984; Hattie et a1., 1984; Shostrom, 1973) op verskeie
ondersoekers se bevindinge dat dit nie moont1ik is om in1igting te
verdraai, ten einde 'n gunstige v1ak van se1faktua1isering te 'weer-
spieel nie.
Ten spyte van die 1ae betroubaarheidskoeffisiente van die subska1e van
die POI, is Tosi en Lindamood (1975) van mening dat die betroubaarheid
-
- 41 -
van die POI goed vergelyk met die meeste ander persoon1ikheidsmeetin-
strumente. A1hoewe1 daar t~enstrydige navorsingsresu1tate in die
. 1iteratuur met be trekking tot die konstrukge1digheid van die POI
gerapporteer word en daar besware teen sekere van die psigometriese
eienskappe van hierdie meet instrument bestaan, kan dit vo1gens Van Wyk
(1978) nogtans as 'n waardevo11e diagnostiese en navorsingsinstrument
bestempe1 word.
(b) Van Wyk (1972) se empatieskaa1
(i) Omskrywing van die vrae1ys
Van Wyk (1972) het 'n empatieskaa1 ontwikke1 wat gebaseer is op die
skaa1 van Truax (1961). T~n spyte van truax en Carkhuff (1969) se
aanspraak dat die Truax-skaa1 oor die nodige betroubaarheid en ge1dig-
heid beskik,. bevraagteken verskeie navorsers hierdie aanspraak. Die
be1angrikste kritiek (Chinsky &Rappaport, 1970; Gorma11y &Hill, 1974)
is reeds onder punt 1.3.2 bespreek.
In die antwerp van sy empatieskaa1, het Van Wyk (1972) gepoog om vae
begrippe wat verwarring by die interpretasie van terapeutresponse
kon veroorsaak, te e1imineer. Die gebruik van hierdie skaa1 word soos
vo1g deur Fau1 (1978) gemotiveer:
(a) Dit is ontwerp om empatie in die werk1ike onderhoudsituasie te
meet.
(b) Die skaa1 is mak1ik toepasbaar as gevo1g van duide1ike omskrywing
-
- 42 -
van die vlakke van empatie.
(c) Omdat die skaal ~n Afrikaans is, is dit besonder geskik vir
gebruik deur Afrikaanssprekende beoordelaars.
Daar is reeds onder punt 1.4.2 navorsing aangehaal om aan te toon
waarom dit raadsaam is om geskrewe empatieresponse van proefpersone te
verkry, na die aanbieding van 'n kort opleidingsprogram. Hierdie
prosedure behels dat kandidate 'n kort opleidingskursus met behulp van
'n videoband ondergaan (Van Wyk, 1972, 1978). Die inhoud van die kort
opleidingsprogram en die empatieskaa1 word respektiewelik in Bylaes 1
en 2 gegee.•
Na die kort opleidingsprogram, word videobanduittrekse1s van klient-
response aan die kandidate vertoon op grond waarvan hul dan geskrewe
empatieresponse moet gee. Dit is noodsaaklik dat die beoordelaars van
die kandidate se empatieresponse vertroud sal wees met die verskillende
vlakke van die empatieskaal met die oog ·op goeie interbeoordelaarbe-
troubaarheid.
(ii) Betroubaarheid en ge1digheid van die skaal
Die betrokke empatieskaa1 is in verskeie ondersoeke (Faul, 1978; Van
Wyk, 1972, 1978; Wait, 1974l gebruik en interbeoordelaarbetroubaar-
heidskoiHfisiente van 0,93 (p
-
- 43 -
heid beskik en wat goed vergelyk met die van die Traux-skaal.
Ten opsigte van die geldigheid van die skaal, is Van Wyk (1980) van
mening dat daar tentatiewe aanduidings is van die geldigheid daarvan,
maar dat die empatietellings eers in verband gebring moet word met
persoonlikheidsintegrasie/disintegrasie as kriterium vir die uitkoms
van terapie, alvorens verder uitspraak gelewer kan word.
(c) "Group Assessment of Interpersonal Traits" (GAIT)
(i) Omskrywing van die vraelys
Die~ (Goodman, 1972) behels 'n gestruktureerde groepsessie waarty-
dens groeplede die geleentheid kry om beide die rolle van terapeut en
klient te vertolk en op grond waarvan groeplede mekaar ten opsigte van
sewe verskillende verander1ikes, naamlik begrip, depressiwiteit,
open1ikheid, teruggetrokkenheid, aanvaarding, onbuigsaamheid en ont-
spannendheid, evalueer (Van Wyk, 1980). Die onderhoude wat afgepaarde
groeplede met mekaar voer, duur 5 minute elk en die inhoud handel oor
temas wat betrekking het op eie interpersoonlike verhoudings.
Die rasionaa1 vir die GAIT is daarin ge1ee dat die wyse waarop 'n
persoon die waagstuk aangsan om homself in die teenwoordigheid van
vreemdelinge te ontsluit, 'n aanduiding kan wees van sy vermoe tot
interpersoon1ike kontak met andere. Die~ verskaf dus belangrike
inligting omtrent 'n kandidaat se interpersoonlike vermoens (Van Wyk,
1978) •
-
- 44 -
D~e Qnl!-proledure het die volgende meriete:
(a) Dit ia volgena Goodman (1972) 'n vinnige ~n ekonomicle proledure
wat maklik il om uit te voer en na to lien.
(b) Dit verakaf 'n kort en realiatieae ateokproef van gedrag vat
verteenwoordigend ia van werkliko terapeutieao interaksie (Dooley,
1975a, Goodman, 1972) en vat aanvullend tot 'n empatieakaal gebruik kAn
word. Hotivering hiervoor ia dat by empatieakale, geakrcwe empatie-
reaponse van kandidate verkry word met die oog op evaluering. Volgena
Gormally en Hill (1974) i. dit egter moontlik dat kandidate stilistie.
korrekte re.ponse in ge.krewe vorm kan lever, .onder om in .toot to
vees om in verklike onderhoudsituasie. empaties te kan optree. Die
veralgemeenbaarbeid van die resultate verkry in die ek.perimentele
situasie na die verklike praktyk situa.ie, staon dus onder verdenking.
Om hierdie rede i. dit sinvol om 'n kandidaat se prestasie ten opsigte
van empatierespon.e, .00. verkry op 'n evaluering.kaal, aan te vul
'n meting, .oos byvoorbeeld die GAIT, omdat laa.geno~de jui.
realiatieae .teekproef van werklike terapeutie.e interak.ie
(Goodman, 1972).
met
,n
i.
(c) Op grond van voorafgaando inligting i. Dooley (1975b) van mening
dat die QAlI 'n gooio voor.peller van terapeutiele optrede in vorklike
terapeutie.e .ituasie. ia.
(d) CAIT-meting. korrrlrnr mAtis met uitkomskritoria (GoodeAn, 1972).
-
- 45 -
(ii) Betroubaarheid en geldigheid van die GAIT
Toets-hertoetsbetroubaarheidskoeffisiente ~an onderskeidelik 0,66 en
0,86, met 'n tydsinterval van drie weke, word deur Goodman (1972)
gerapporteer. Interbeoordelaarkoeffisiente wat op grond van Goodman se
prosedure verkry is en gebaseer is op die gemiddelde evaluerings van
groeplede, is soos volg: r = 0,56 (Chinsky & Rappaport, 1971); r ..
0,48 (D'Auge l l i , 1973a); r .. 0,60 (D'Augel l i , 1973b); r .. 0 173
(D'Augelli &Chinsky, 1974); r .. 0,26 (Dooley 1975a); r .. 0,60
(Goodman, 1972); r = 0,56 (Rappaport, Chinsky & Cowen, 1971). Alhoe-
weI bogenoemde koeffisiente oor die algemeen bevredigend is, is Van Wyk
(1978) van mening dat die kompleksiteit van sekere konstrukte van die
GAIT die rede is vir die lae'interbeoordelaarbetroubaarheidskoeffisient
van die groepl~de (r .. 0,26) wat in byvoorbee1d Dooley (1975a) se
ondersoek verkry is.
Verskeie navorsingsbevindinge (D'Auge1Ii, 1973a; D'Augelli & Chinsky,
1974) dui op die geldigheid van hierdie metingsprosedure. Laasgenoemde
ondersoekers bet; gevind dat persone wat . volgens GAIT-evaluerings oor
goeie interpersoon1ike vermoens beskik, tydens groepsessies meer
begrypend, aanvaardend en bereid was tot selfontsluiting as persone wat
lae evaluerings ontvang het. Dooley (1975b) het ook gevind dat GAIT-
evaluerings goeie ~oospellers van optrede in werklike terapeutiese
situasies is.
Ten spyte van bogenoemde aanduidings dat die GAIT oor die nodige
betroubaarheid en geldigheid beskik, blyk dit nie in resente. jare
algemeen in gebruik te wees nie. Die skrywer kon byvoorbeeld nie in
-
- 46 -
die Psychological Abstracts vir die tydperk 1980 tot 1986, resente
navorsing oor die GAIT opspoor nie. Die probleme wat ten opsigte van
die kompleksiteit van sekere konstrukte van die GAIT bestaan, kan
waarskynlik die rede wees waarom dit nie meer algemeen in gebruik is
nie en kan waarskynlik ook die rede wees waarom Van Wyk (1978) die GAIT
aangepas het. Deur 11 items uit Truax en Carkhuff (1969) en Barrett-
Lennard (1962) se verhoudingsvraelyste te selekteer en te vertaal, het
Van Wyk (1978) 'n alternatiewe evalueringsprosedure vir die meting van
empatie ontwikkel. Hierdie evalueringsprosedure, in teenstelling met
die van Goodman (1972), bevat items wat slegs betrekking bet op empatie
en nie ook op agting en egtheid nie. Die gevolgtrekking kan dus gemaak
word dat die meetinstrument meer homogene items oevat en dat die
.betroubaarheid daarvan beter behoort te wees as die wat met die prose-
dure van Goodm4n (1972) verkry is. Die instruksies en inhoud van die
vraelys word in Bylae 3 wee+gegee.
Van Wyk (1980) rapporteer die volgende betroubaarheidskoeffisiente vir
sy aangepaste prosedure van GAIT:
(a) Verdee1de-helfte betroubaarbeidskoeffisiente van 0,96 (p
-
- 47 -
.Etoff (1982), wat van Van Wyk (1978) se aanpassing van die GAIT gebruik
gemaak het vir die taksering van interpersoonlike sensitiwiteit by
ouers, het in haar ondersoek die volgende gevind:
Interbeoordelaarbetroubaarheidskoeffisiente wat wissel
0,130 (onbeduidend,N. 6) en 0,760 (p
-
- 48 -
(i) In die ondersoek van E10ff (1982) is gevind dat 'n groep ouers wat
'n kursus in kommunikasievaardighede deur100p het. ten opsigte van
GAIT-te11ings beduidend verski1 het van die'kontrolegroepe wat dit nie
deurloop het nie. Die metingsprosedure skyn dus sensitief te wees vir
verandering in interperscon1ike sensitiwiteit by proefpersone.
(ii) Dit is as 'n hoogs betekenisvolle diskriminantveranderlike in 'n
diskriminantfunksie inges1uit vir die differensiasie tussen "goeie" en
"swak" terapeute (Van Wyk, 1978).
Dit blyk dus dat Van Wyk (1978) se aanpassing van die GAIT goed verge-
lyk met die van Goodman (1972) wat betroubaarheid en geldigheid betref
en dat dit vanwee die toepasbaarheid V1r Afrikaanssprekendes. meriete
het binne Suid-Afrikaanse konteks.
2.3.3 Eksperimente1e prosedure
Keuring V1r die gerigte MA-kursus in Voorligtingsielkunde geskied
jaarliks gedurende Augustus. Sedert 1980 tot 1986 is dieselfde keu-
ringsprogram toegepas wat oor vier dae strek en waartydens kandidate,
wat op die voorgeskrewe wyse aansoek gedoen het, die volgende program
deurioop:
1. Al die S' e van die aanvanklike monster (N • 157), is op dag een
van die keuring onderwerp aan groeptoetsing waartydens die POI volgens
die standaardprosedure voltooi is. Die roupunte is met behuip van
nasienmaskers verkry. Omdat Suid-Afrikaanse norms nie vir die POI
-
- 49 -
beskikbaar is nie, is die roupunte van elke jaargroep v~r keuringsdoel-
eindes reglynig na staneges g