crispr-cas om groentes te verbeteren...knutselen met dna, het lab crispr-cas9 41 ... stelling 3 47...
TRANSCRIPT
![Page 1: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/1.jpg)
CRISPR-Cas om groentes te verbeteren
Hoe kunnen we planten weerbaarder maken?
Elysa Overdijk, mei 2019
Leerstoelgroepen Fytopathologie en Celbiologie, Wageningen Universiteit
![Page 2: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/2.jpg)
Inhoud
2
2019
7 miljard
2050
10 miljard
Hoe kunnen we de voedselproductie verhogen
zonder de natuur te veel te verstoren?
![Page 3: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/3.jpg)
Plantenziekten zorgen voor 20% voedselverlies
3
![Page 4: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/4.jpg)
Voorbeelden van ‘beroemde’ plantenziekten
4
Aardappelziekte Phytophthora
Panamaziekte
![Page 5: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/5.jpg)
Plantweerbaarheid verhogen!
5
![Page 6: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/6.jpg)
Inhoud lezing
Hoe werkt het afweersysteem van planten?
Hoe kunnen we het afweersysteem verbeteren?
● Veredeling
● Genetische modificatie en CRISPR-Cas techniek
Debatteren
6
![Page 7: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/7.jpg)
7
Afweersysteemvan planten
![Page 8: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/8.jpg)
Veel verschillende soorten plant-belagers
8
Insecten Schimmels
Bacteriën Virussen Nematoden
Oömyceten
![Page 9: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Hoe kom je als pathogeen een plant binnen?
Hoe kom je een plantencel binnen?
![Page 10: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/10.jpg)
Plantencel heeft een dikke celwand
10
![Page 11: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/11.jpg)
Structuur van schimmels en oömyceten
Extreem hoge druk (80 bar)
Directe penetratie van de celwand dmv appressorium
11
![Page 12: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/12.jpg)
Bladluizen en nematoden gebruiken een stekel
12
![Page 13: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/13.jpg)
Voedingsstructuur in de plantencel - haustorium
13
Echte meeldauw
![Page 14: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/14.jpg)
Altijd aanwezige afweer
● Haren
● Doorns en stekels
● Secundaire metabolieten met antimicrobiële werking
Geïnduceerde afweer
Afweersysteem van planten
14
![Page 15: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Hoe kan een plant een ziekteverwekker
herkennen?
![Page 16: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/16.jpg)
Speciale receptoreiwitten aan buitenkant van de cel
16
Herkennen deeltjes van de ziekteverwekker
![Page 17: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/17.jpg)
Snelle geïnduceerde verdediging
17
Productie van
zuurstofradicalen
Enzymen worden actief
Genen worden aangezet
![Page 18: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/18.jpg)
Verstevigen van de celwand
18
Aanbrengen van een dikke prop callose
![Page 19: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/19.jpg)
Hormonen betrokken bij afweer: complexe interacties
19
SA: salicylzuur
JA: jasmonzuur
ABA: abscisinezuur
ET: ethyleen
![Page 20: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/20.jpg)
En dan... plant heeft pathogeen herkend en afweer
aangezet ....
20
Pathogeen vecht terug!
![Page 21: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/21.jpg)
Effectoreiwitten die plantenafweer onderdrukken
21
![Page 22: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/22.jpg)
Voorbeeld van een effector in actie
22
AVR1 effector van aardappelziekte
Phytophthora infestans
Onderdrukt afweer: grotere lesies
Du et al., 2015 Plant PhysiologyControle
![Page 23: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/23.jpg)
Door effectoren die afweer van de
plant onderdrukken lijkt de
pathogeen te winnen....
![Page 24: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/24.jpg)
Receptoren in de cel die effectoren herkennen: resistentie-eiwitten
24
Dodds and Rathjen (2010) Nat Rev Genet
Afweerreacties
Afweerreacties
![Page 25: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/25.jpg)
Hypersensitieve reactie lokale zelfmoord van cellen
Resistentie-eiwitten activeren afweer
25Gele roest op tarwe
![Page 26: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/26.jpg)
Resistentie-eiwit
is heel specifiek
Gen-om-gen interactie = sleutel-slot principe
26
![Page 27: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/27.jpg)
2 lagen van verdediging:
1. Receptoren aan de buitenkant van de cel
● Herkennen deeltjes van de pathogeen
● Zwakke, maar algemene afweer wordt aangezet
2. Receptoren in de plantencel = resistentie-eiwitten
● Herkennen effectoreiwitten van de pathogeen
● Specifieke, maar sterke afweer wordt aangezet (lokale celdood)
Samenvatting geïnduceerde plantenafweer
27
![Page 28: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/28.jpg)
Plantenafweer heeft ook een ‘geheugen’
28
![Page 29: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/29.jpg)
Tabak – Tabaks Mozaïk Virus (TMV)
TMV (1e)
TMV (2e)
. ..
.
.
. .
.
.
.
..
.
..
. ..
SAR: systemic acquired resistance
C.M. J. Pieterse, Utrecht University
![Page 30: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/30.jpg)
Na infectie door biotrofe ziekteverwekker
Actief tegen verschillende typen ziekteverwekkers
SAR - Systemische afweer
30
Ctrl
SAR
C.M. J. Pieterse, Utrecht University
Bacterie Schimmel Oömyceet Virus
![Page 31: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/31.jpg)
Ook door niet-pathogene bodembacteriën
31
+ -Pseudomonas fluorescensRadijs
Fusarium infectie
![Page 32: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/32.jpg)
Receptoreiwitten die ziekteverwekker herkennen
Geïnduceerde afweer (specifiek en algemeen)
‘Geheugen’
Plantenafweer is vergelijkbaar met onze eigen afweer
32
![Page 33: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/33.jpg)
Bodemverbetering
● Meer micro-organismen
Veredeling
Hoe kunnen we de afweer van planten
verbeteren?
33
![Page 34: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/34.jpg)
Inkruisen van resistentiegenen
Verhogen van algemene afweer
Uitschakelen van vatbaarheidsgenen
Duurzaamheid van de resistentie is erg belangrijk!
● Constante wapenwedloop
Veredeling van resistente gewassen
34
Aardappelziekte Phytophthora
![Page 35: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/35.jpg)
(Wilde) verwante soorten
Mutaties
● Vaak geïnduceerd via chemicaliën of straling
Genetische modificatie
Bronnen van resistentie-eiwitten
35
Klassieke veredeling
GMO
![Page 36: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/36.jpg)
Klassieke veredeling: kruisen van verwante soorten om zo te
selecteren voor gunstige eigenschappen (indirect DNA veranderen)
Gebruik van GMO: DNA direct veranderen
● Gen toevoegen van verwante soort of ongerelateerd organisme
Klassieke veredeling versus GMO
36
![Page 37: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/37.jpg)
37
![Page 38: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/38.jpg)
Transgeen: gen uit een andere soort toevoegen
● Bijvoorbeeld uit een bacterie
Cisgeen: gen uit dezelfde plantensoort
● Handig voor planten die moeilijk te kruisen zijn (aardappel)
Subgeen: gen uitschakelen in plaats van toevoegen
Verschillende soorten GMO
38
![Page 39: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/39.jpg)
Bt toxine: insectresistentie
● Bacterieel gen voor giftige stof
Herbicide (Glyfosfaat/Roundup)
resistentie
Voorbeelden meest gebruikte GMO resistenties
39
![Page 40: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/40.jpg)
Nieuwste GMO techniek: CRISPR-Cas
40
![Page 41: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/41.jpg)
Eenvoudig en precies DNA
aanpassen
● Moleculaire zoekmachine en
schaar
Komt geen vreemd DNA mee
Simpelere video in NL:
Knutselen met DNA, Het LAB
CRISPR-Cas9
41
![Page 42: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/42.jpg)
Dus, we kunnen veel, maar willen we dit ook?
Europees Hof 2018: CRISPR-Cas valt onder strenge GMO-procedure
● uitgebreide toelatingsprocedure nodig (bvb in VS, Japan, Australië niet)
Meeste consumenten zijn huiverig voor GMO’s
Europese regelgeving
42
![Page 43: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/43.jpg)
Iedereen kan meedoen
Veel interactie
Regels:
● Opstaan als je het woord wil
● Pas spreken als de debatleider je het woord geeft
● Laat elkaar uitpraten
● Elkaar niet kwetsen of persoonlijk aanvallen
Debat in de klas – Lagerhuisvorm erg toegankelijk
43
![Page 44: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/44.jpg)
3 stellingen
5 minuten voorbereiding
5 minuten debat per stelling
Debat over GMOs en CRISPR-Cas
44
Voor Tegen
![Page 45: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/45.jpg)
Stelling 1
45
De CRISPR-Cas techniek moet in Europa niet
onder de strenge GMO-regelgeving vallen
5 min
![Page 46: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/46.jpg)
Stelling 2
46
Het genetisch modificeren van gewassen moet
verboden worden
5 min
![Page 47: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/47.jpg)
Stelling 3
47
De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast
worden op planten, maar niet op mensen
5 min
![Page 48: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/48.jpg)
Wat is de invloed op mens en milieu op langer termijn?
Is het veilig om GMOs te eten?
Kan het ‘nieuwe’ DNA zich verspreiden?
Misbruik van macht door multinationals
Mogelijke risico’s van GMOs
48
![Page 49: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/49.jpg)
Thuis laten voorbereiden
Leerling het debat laten leiden
Vrije rollen: leerlingen mogen hun eigen mening verdedigen
Overloopdebat: van kant wisselen als je van mening veranderd
Variaties voor in de klas
49
![Page 50: CRISPR-Cas om groentes te verbeteren...Knutselen met DNA, Het LAB CRISPR-Cas9 41 ... Stelling 3 47 De CRISPR-Cas techniek mag wel toegepast worden op planten, maar niet op mensen](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022050604/5fab5922307db81d4f03c294/html5/thumbnails/50.jpg)
Planten zijn niet saai!
Ze hebben net als wij een complex afweersysteem.
CRISPR-Cas techniek biedt veel mogelijkheden, maar
maatschappelijk debat is erg belangrijk
Website speciaal voor scholieren: www.plantenziektekunde.nl
Take home messages
50