ctc sistemi

T.C.

MLL ETM BAKANLII

RAYLI SSTEMLER TEKNOLOJS

TS (CTC) SSTEM 840UH0023

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. TS (CTC) SSTEMNDE TREN TRAFN SEVK VE DARE ETMEK ...................... 3

1.1. TS Sisteminin zellikleri ............................................................................................. 3 1.2. Trafik Kontrolr .......................................................................................................... 4 1.3. Trafik Ba Kontrolr ................................................................................................... 5 1.4. stasyon Kumanda Masas ............................................................................................. 5 1.5. Trafik Kumanda Merkezi .............................................................................................. 6 1.6. Sinyal............................................................................................................................. 7

1.6.1. Trleri .................................................................................................................... 7 1.6.1.1. Grnleri Bakmndan Sinyaller: .................................................................... 7

1.7. Blok ............................................................................................................................. 13 1.8.TS (CTC) Sisteminde Makaslar .................................................................................. 13 1.9. Makaslar Blgesi (OS) ................................................................................................ 15 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 16 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 18

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 20 2. TS SSTEMNDE SNYALLER VE MAKASLARI DZENLEMEK ......................... 20

2.1. Sinyal Renk Bildirileri ve Anlamlar .......................................................................... 20 2.2. Sinyallerin Tekrarlanmas ........................................................................................... 37 2.3. Dur Bildirisi ................................................................................................................ 37 2.4. Sisteme Ait Makaslar .................................................................................................. 39 2.5. TS (CTC) Sisteminde Hz .......................................................................................... 45 2.6. Metro ve Rayl Sistemlerde zin Verilen Hzlar .......................................................... 45 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 47 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 49

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 51 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 52 NERLEN KAYNAKLAR .................................................................................................. 53 KAYNAKA ......................................................................................................................... 54

NDEKLER

ii

AIKLAMALAR

KOD 840UH0023

ALAN Rayl Sistemler Teknolojisi Alan

DAL/MESLEK Rayl Sistemler letme

MODLN ADI TS (CTC) Sistemi

MODLN TANIMI Bu modl TS sisteminde tren trafiini sevk ve idare etmek konusunda bir renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL

YETERLK TS (CTC) sisteminde tren trafiini talimatlara gre ynetmek.

MODLN AMACI

Genel Ama Bu Modl ile gerekli ortam salandnda; iletme talimat ve ynetmeliklerine uygun olarak TS (CTC) sistemine gre trafii ynetebilecek, makaslar ve sinyalleri dzenleyebileceksiniz. Amalar

1. TS (CTC) Sisteminde tren trafiini sevk ve idare edebileceksiniz.

2. TS (CTC) Sisteminde sinyalleri ve makaslar dzenleyebileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Atlye, snf veya gerek alma ortam Donanm: Kumanda panosu, stasyon kumanda masas, Sinyaller, Makaslar, TS (CTC) kumanda merkezinde bulunan dier donanmlar.

LME VE DEERLENDRME

Modln iinde her renme faaliyetinden sonra yer alan lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz Modl sonunda retmeniniz tarafndan lme arac uygulanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirileceksiniz.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci;

Gnmzde sinyalizasyon sistemlerinin kullanlma amac, hat ve iletme kabiliyetinin arttrlmas, her trl tamann daha sratli yaplmas, mevcut aralardan en ok yarar salanmas, en az personel ile trafiin dzenlenmesidir. TS (CTC) iletim sistemi, ilgili personele bu blgedeki sinyallerin bildirilerine gre nasl hareket edeceklerini gstermek suretiyle akc, ekonomik ve emniyetli bir iletmecilik salar.

TS (CTC) sistemi kaza ve olaylarda insan faktrnden kaynaklanan olumsuzluklar en aza indiren bir trafik sitemi sistemidir. lkemizde Hakal- Kapkule, Haydarpaa- Kaya, Kaya- etinkaya, skenderun- Divrii, Alsancak-Cumaovas, Basmane- Aliaa hatlarnda TS (CTC) sistemi ile tren trafii dzenlenmektedir.

Ayrca kent ii ulamda kullanlan hafif rayl sistem ve metro hatlarnda da sinyalizasyon sistemleri kullanlmaktadr.

Bu modlle TS sisteminde trenlerin istasyonlara kabul ve sevk yollarn belirleyebileceksiniz. Ayrca tren trafiinin kumanda merkezinden nasl ynetildiini, trenlerin bulumalarn, ne gemelerini tespit edebilecek, makaslar dzenleyebilecek ve manevra yaptrabileceksiniz.

GR

3

RENME FAALYET1

Bu renme faaliyeti sonucunda gerekli ortam salandnda; TS (CTC) sisteminde tren trafiini sevk ve idare edebileceksiniz.

lkemizde TS sisteminin kullanld hatlar ve zelliklerini (tek hat- ift hat vb.) aratrnz.

Tren Trafik kontrolrnde aranan zel nitelikleri ve trafik kontrolr olmak iin geirilmesi gereken aamalar aratrnz.

1. TS (CTC) SSTEMNDE TREN TRAFN SEVK VE DARE ETMEK

1.1. TS Sisteminin zellikleri

TS(CTC): Bir hat kesimi zerinde tren ve makine seyirlerinin, bir merkezden kumanda edilen sinyallerle sevk ve idare edildii demiryolu iletme sistemidir.

Sinyalizasyon Sisteminin Amac;

Emniyetli Akc Ekonomik bir iletmeciliin salanmasdr.

TS Sisteminin zellikleri aada belirtilmitir.

TS sisteminin uyguland hat ksmnda terminal ve saydinglerin giri ve klar ile terminal ve saydinglerin arasnda bulunan bloklarn girilerine konulan sinyallerle trenlerin trafii akc olarak salanr. Sistemde terminal ve saydinglerin arasndaki hat ksm birok bloklara ayrlarak birbirini takip eden birden fazla trenin ayn anda iki terminal veya sayding arasnda seyir ettirilmesi ve hat kabiliyetinin artmas salanr.

Sinyaller ve uzaktan kumandal motorlu makaslar uzaktan kumanda ile dzenlendiinden, personelden tasarruf edilir ve otomatik fren sistemi ile de daha emniyetli bir trafik akcl salanr.

Pano zerinde, kumandal sinyaller, makaslar ve geitler kk lekli mozaik paralar halinde belirlenmitir. Pano zerindeki kumandal sinyal izlenimleri dzenlenmemise snk, dzenlenmise yeildir.

Trafik kumanda panosundan, kumanda blgesindeki btn trenlerin izlenmesi mmkn olduundan tren trafii dzenli bir ekilde yrtlr.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

4

Makaslarn ve sinyallerin pozisyonlar trafik kumanda merkezinden ve istasyon kumanda masasndan izlenir.

Bu sistemde, trenlerin trafii tamamen sinyal renk bildirilerine ve trafik kontrolr tarafndan verilecek emirlere gre salanr.

Yolcu tayan trenler hari yk trenleri, Demiryolu makineleri ve i trenleri ile tek lokomotifler sinyaller serbest yol bildirisi veriyorsa terminal ve

saydinglerden vaktinden nce hareket edebilir ve durmadan geebilirler. Birden fazla anayollu bulunan hatlardaki sinyaller gidi ve dne kumanda

edecek ekilde konulduundan, trafik kontrolr gerektiinde trenleri gidi yolu yerine dn yolundan veya dn yolu yerine gidi yolundan trafiini dzenleyebilir.

Kaya-etinkaya, skenderun-Divrii, Basmane-Aliaa, Alsancak-Cumaovas, Halkal-Kapkule aras sistemde; gerek grdnde trafik kontrolr terminal veya saydinglerde, terminal veya saydinglerin bir taraf veya her iki taraf iin yerel kumanda izni verir. Bu durumda tren trafii ve manevralar istasyon kumanda masas veya panosundan yetki verilmi personel tarafndan dzenlenerek idare edilir. Yerel kumanda izni trafik kontrolr tarafndan szl ve elektriksel olarak verilir. Kaya-Haydarpaa arasnda pano kullanma izni alndnda sinyaller bildiri vermez ve trafik kumanda merkezinden sinyaller snk, makaslar ise fla durumda grlr.

Kumanda blgesinde seyir eden btn trenlerin hareketleri ve krmz sinyalden geileri trafik kumanda merkezinde bulunan trengrafa otomatik olarak kayt edilir. Ayrca, baz kumanda merkezlerinde, yaplan ilemler ile arzalar otomatik yazclar tarafndan saat belirtilerek kayt edilir.

1.2. Trafik Kontrolr

Sorumlu olduu hat kesiminde alan trenlerin trafiini ilgili ynetmelik hkmlerine uygun olarak trafik kumanda merkezinden kumanda makinesi ve telefon araclyla verecei emir ve kumandalarla akc, ekonomik ve gvenli bir ekilde yrten personeldir.

Trafik Kontrolrnn grevleri;

Trafik kumanda merkezine bal olan hat kesimindeki demiryolu trafiini, tren ve tama planlarna, ilgili ynetmeliklere ve dier emirlere uygun olarak ekonomik ve emniyetli bir ekilde yrtmek,

Trafikle ilgili kaytlar tutmak, stasyon kumanda masas bulunan yerlerde trafik kumanda merkezine bal

istasyonlarn gerektiinde yerel kumandasna izin vermek, Trafik kumanda merkezinden tren trafiinin idare edilememesi halinde,

trenlerin trafiinin yerel kumanda ile salanmas iin gerekli emirleri vermek, kaza ve olaylar, trafikteki dzensizlikleri ilgililere zaman geirmeden ilgililere bildirmek,

stasyon ve tren personeli ile dier personele trafikle ilgili olarak verilen emir ve grevin yerine getirilip getirilmediini takip ve kontrol etmek,

Trafik ba kontrolr bulunmad zamanlarda ve acil durumlarda trafik ba kontrolr adna telgraf yazmak,

Trafikteki dzensizlikleri rapor etmek,

5

1.3. Trafik Ba Kontrolr

Trafik Ba Kontrolr trafik kumanda merkezi ve kumanda blgesindeki trafikle ilgili personelin amiridir.

Grevleri;

Kumanda merkezince trafiin ynetildii hat kesimlerinde, trenlerin tama ve tren planna ve verilen emirlere uygun yrtlmesini salamak, kontrol etmek, Trafik Kontrolrn ve bal personeli uyarmak,

Kendisine bal personelin almalarn dzenlemek, izlemek ve trafiin daha verimli ve akc olmas iin nerilerde bulunmak,

Gnlk grafikleri kontrol etmek, grd dzensizlikler hakknda gerekli kovuturmay dzenlemek ve ilgililere gndermek,

Yetki verilen trenleri, blgesi dhilinde sefere koymak veya seferden kaldrmak, gerektiinde gar, istasyon, depo, yol, tren ve lokomotif personeline trafikle ilgili emir ve talimat vermek, uymayanlar hakknda kovuturma dzenlemek,

Tren trafiinin verimli olarak sevk ve idaresini salamak amacyla komu Trafik Kontrol merkezleri ve dier nite yetkilileri ile ibirlii yapmak, koordinasyon salamak,

Trafik ve Trafik Kontrol tesislerinde grlecek arzalar ilgililere bildirmek, Kaza ve olaylar takip etmek, trafiin normale dnmesi iin ilgililerle

koordinasyonu salamak ve yardmc olmak, kaza olaylarn ksa srede ilgili birimlere bildirilmesini salamak,

Konumalarn kayt edildii cihazlarn alp almadn kontrol etmek ve dzgn almasn salamak,

Sistemin arzalanmas halinde trenlerin trafiinin nasl salanaca hakknda ilgililere gerekli emirleri vermek,

Trafik kontrolrn kumanda blgesini tanmak ve personeli eitmek iin kumanda blgesi dhilinde grevlendirmek,

Kaza/olaylarda ve acil durumlarda mesai saatleri dnda da greve gelmek, anons sistemi trafik kumanda merkezinde ise, grevli elaman tarafndan trenlerin geli-gidi ve gecikme saatlerinin zamannda ve doru yaplmasn salamak,

1.4. stasyon Kumanda Masas

TS sisteminde, terminal veya saydinglerde sistemin yerel olarak kullanlmas iin konulmu olan tesisattr.(Resim 1. 1)

TS sisteminin uyguland baz blgelerde, terminal ve saydinglerde zel yaplm bina iine yerletirilmi, stasyon kumanda masas bulunur. stasyon kumanda masasnn zerinde bulunan dmeler kullanlarak trafiin idaresi, manevralarn yaplmas ve dier ilemlerin yaplmasyla ilgili ilemlerin yaplmas salanr.

stasyon kumanda masasnda; kullanma anahtar, ait olduu terminal veya saydingin sisteme bal yollar, makaslar, sinyalleri ve hemzemin geitleri de ieren kk lekli bir

6

emas bulunur. Deitirilebilir mozaik paralardan meydana gelmi masada, terminal veya saydingde bulunan yollarn, uzaktan kumandal motorlu makaslarn, sinyallerin dzenlenmesini salayan dmeler vardr.

TS sisteminde, kullanma anahtar trafik kontrolrnden elektriksel olarak kumanda izni alndktan sonra yerel kumanda konumuna getirilir. Bundan sonra da dmeler kullanlarak trafiin ynetimi ve dier ilemlerin yaplmas salanr. lemlerin tamamlanmasndan sonra masa tekrar merkezi kumanda konumuna alnr.

stasyon kumanda masasnn ayr bir kullanma talimat olup, stasyon kumanda masasn gerekli eitimden gemi personel tarafndan kullanr.

Resim 1. 1: stasyon kumanda masas

1.5. Trafik Kumanda Merkezi

Trafik kumanda merkezi trafik kontrolr eitimi grm trafik kontrolrleri tarafndan kullanlr.

Kumanda merkezinde, trenlerin trafiinin yrtlmesi ile dier ilemlerin yerine getirilmesi ve kayt edilmesini salayan makineler bulunur. Makineler bir trafik kontrolr tarafndan kullanlabilecei gibi, her makine ayr trafik kontrolr tarafndan da kullanlabilir veya kumanda blgesi bir ka blme ayrlmak suretiyle de, ayr trafik kontrolrleriyle trafik ynetilebilir.

Trafik kumanda merkezine, denetimler dnda grevli trafik kontrolrleri ile trafik ba kontrolrlerinden baka kimse giremez ve makineleri kullanamaz, trafik kontrolrlerinin grevlerine mdahale edemez.

Resim 1. 2: Trafik kumanda merkezi

7

1.6. Sinyal

Sinyal; zerinde iki, veya drt renkli lambas bulunan elik boru, konsol veya kprler zerine yerletirilmi, eitli renk bildirileri vererek demiryolu trafiini dzenleyen iaretlere denir.(Resim 1. 3)

Resim 1. 3: Sinyal eitleri

1.6.1. Trleri

SNYALLERSNYALLER

GRNLERBAKIMINDAN

GRNLERBAKIMINDAN

KULLANILILARIBAKIMINDAN


GREVLERBAKIMINDANGREVLERBAKIMINDAN

SNYALLERSNYALLER

GRNLERBAKIMINDAN

GRNLERBAKIMINDAN



GREVLERBAKIMINDANGREVLERBAKIMINDAN

1.6.1.1. Grnleri Bakmndan Sinyaller:

Yksek Sinyaller: veya drt lambal olan, 3 ila 3.8 metre yksekliinde boru direkler veya arazinin ve gabarinin uygun olmad yerlerde konsollar ve kprler zerine yerletirilmi ana yol zerinde bulunan sinyallerdir.

Cce Sinyaller: veya iki lambal olan, boylar ksa elik borular zerine ve Barnma yollarnn klarna yerletirilmi sinyallerdir.

8

SNYALLERSNYALLER

GRNLERBAKIMINDAN

GRNLERBAKIMINDAN

YKSEK

SNYALLERYKSEK

SNYALLER

CCE

SNYALLERCCE

SNYALLER

DRT

LAMBALIDRT

LAMBALI

LAMBALI

LAMBALI

LAMBALI

LAMBALI

KLAMBALI

KLAMBALI

K LAMBALIK LAMBALI

SNYALLERSNYALLER

GRNLERBAKIMINDAN

GRNLERBAKIMINDAN

YKSEK

SNYALLERYKSEK

SNYALLER

CCE

SNYALLERCCE

SNYALLER

DRT

LAMBALIDRT

LAMBALI

LAMBALI

LAMBALI

LAMBALI

LAMBALI

KLAMBALI

KLAMBALI

K LAMBALIK LAMBALI

1.6.1.2. Kullanllar Bakmndan Sinyaller

KULLANILILARI

BAKIMINDAN

SNYALLER

KULLANILILARI

BAKIMINDAN

SNYALLER

KUMANDALI

SNYALLERKUMANDALI

SNYALLER

OTOMATKSNYALLEROTOMATKSNYALLER

KULLANILILARI

BAKIMINDAN

SNYALLER

KULLANILILARI

BAKIMINDAN

SNYALLER

KUMANDALI

SNYALLERKUMANDALI

SNYALLER

OTOMATKSNYALLEROTOMATKSNYALLER

Kumandal Sinyaller: Kumanda makinesine elektriksel olarak bal olan ve trafik kontrolr tarafndan kumanda edilen, ayrca istasyon kumanda masas olan yerlerde istasyon kumanda masasndan da kumanda edilen sinyallerdir.

9

Resim 1. 4: Kumanda sinyalleri

Otomatik Sinyaller: Kumandal sinyaller dnda kalan, trafiin ynne ve kendinden bir sonraki sinyalin durumuna gre otomatik olarak renk bildirisi veren sinyallerdir

Resim 1. 5: Otomatik sinyaller

1.6.1.3. Grevleri Bakmndan Sinyaller

GREVLERBAKIMINDAN

SNYALLER

GREVLERBAKIMINDAN

SNYALLER

GRSNYALLER

GRSNYALLER

IKISNYALLER

IKISNYALLER

YAKLAMASNYALLER

YAKLAMASNYALLER

TEKRARLAMA

SNYALLERTEKRARLAMA

SNYALLER

OTOMATKBLOK

SNYALLER

OTOMATKBLOK

SNYALLERKORUMA

SNYALLERKORUMA

SNYALLER

GREVLERBAKIMINDAN

SNYALLER

GREVLERBAKIMINDAN

SNYALLER

GRSNYALLER

GRSNYALLER

IKISNYALLER

IKISNYALLER

YAKLAMASNYALLER

YAKLAMASNYALLER

TEKRARLAMA

SNYALLERTEKRARLAMA

SNYALLER

OTOMATKBLOK

SNYALLER

OTOMATKBLOK

SNYALLERKORUMA

SNYALLERKORUMA

SNYALLER

10

Giri Sinyalleri: stasyon ve saydinglerin girilerine yerletirilmi olup, yksek drt lambal kumandal sinyalleridir.

(ekil 1.1)

ekil 1.1: Tek ana yollarda giri sinyalleri

ekil 1.2: Birden fazla ana yolu bulunan yerlerde giri sinyalleri

11

k Sinyalleri: stasyon ve sayding yollarnn klarna yerletirilmi yksek ve cce kumandal sinyallerdir. Ana yollardan k sinyalleri ynl istasyonlarda ve ok hatl blgelerde drt lambal yksek sinyal, tek hatl blgelerde lambal yksek sinyal, barnma yollarnn klarndaki sinyaller cce sinyallerdir.( ekil 1.3)

YS

YS

YS

YS

ekil 1.3: k sinyalleri

Otomatik Blok Sinyalleri: stasyon ve saydingler arasndaki bloklarn girilerine yerletirilmi yksek, lambal otomatik sinyallerdir.( ekil 1.4)

ekil 1.4: Otomatik blok sinyalleri

Yaklama Sinyalleri: Terminal istasyonlar haricindeki istasyonlar ile saydinglerin giri sinyallerinden bir nceki otomatik blok sinyalleridir. (ekil 1.5)

Yaklama Sinyali

Yaklama Sinyali

ekil 1.5: Yaklama sinyalleri

12

Koruma Sinyalleri: Terminal istasyonlar veya manevras fazla olan istasyonlarda giri sinyalinden bir evvelki kumandal sinyallerdir. .(ekil 1.6)

Koruma Sinyali

YS

YS

DEPO

Koruma Sinyali

YS

YS

DEPO

ekil 1.6: Koruma sinyalleri

Tekrarlama Sinyali: Belirli bir uzaklktan grlemeyen, sinyallere 400 metre mesafeye kadar konulan ve bu sinyalin durumuna gre renk bildirisi veren, iki renkli ve altnda yuvarlak st beyaz zerine siyah renkli (T) harfli levha bulunan yksek sinyallerdir.(ekil 1.7)

TekrarlamaTekrarlama

ekil 1.7: Otomatik blok sinyalinde tekrarlama;

1.6.1.3.2. Giri sinyalinde tekrarlama

TekrarlamaTekrarlama

ekil 1.8:Otomatik blok sinyalinde tekrarlama;

13

SNYALLER

GRNLERBAKIMINDAN

KULLANILARI BAKIMINDAN

GREVLERBAKIMINDAN

YKSEK

SNYALLERCCE

SNYALLERKUMANDALI

SNYALLEROTOMATK SNYALLER

GRSNYALLER

IKISNYALLER

OTOMATK BLOK SNYALLER

YAKLAMA SNYALLER

KORUMA

SNYALLER

TEKRARLAMA

SNYAL

DRT

LAMBALI

LAMBALI

LAMBALI

KLAMBALI

GRSNYALLER

IKISNYALLER

KORUMA

SNYALLER

BLOK

SNYALLER

YAKLAMASNYALLER

TEKRARLAMA

SNYALLER

SNYALLER

GRNLERBAKIMINDAN

KULLANILARI BAKIMINDAN

GREVLERBAKIMINDAN

YKSEK

SNYALLERCCE

SNYALLERKUMANDALI

SNYALLEROTOMATK SNYALLER

GRSNYALLER

IKISNYALLER

OTOMATK BLOK SNYALLER

YAKLAMA SNYALLER

KORUMA

SNYALLER

TEKRARLAMA

SNYAL

DRT

LAMBALI

LAMBALI

LAMBALI

KLAMBALI

GRSNYALLER

IKISNYALLER

KORUMA

SNYALLER

BLOK

SNYALLER

YAKLAMASNYALLER

TEKRARLAMA

SNYALLER

ekil 1.9: Sinyal Trleri

1.7. Blok

TS(CTC) sisteminin uyguland blgelerde ayn anda iinde tren, lokomotif, makine

ve tren gibi ilem gren bir tek demiryolu aracnn bulunmasna izin verilen ve bu ara seyirlerinin sinyal bildirileri ile idare edildii, snrlar kumandal veya otomatik sinyallerle belirlenmi yol kesimidir.(ekil 1.10)

ekil 1.10: Blok da bekleme

1.8.TS (CTC) Sisteminde Makaslar

TS Sisteminde 3 trl makas vardr.

Uzaktan Kumandal Makas: Trafik kumanda merkezinden, istasyon kumanda masasndan veya kumanda panosundan kumanda edilen, gerektiinde elle de kullanlabilen, bir elektrik motoru olan, pozisyonlar kumanda merkezinden ve istasyon kumanda masasndan izlenebilen makastr.(Resim 1.6)

14

Resim 1. 6: Uzaktan kumandal makaslarlar

Elektrik Kilitli Makas: Bir elektrik kilidi ile donatlm, elle kullanlan, pozisyonlar trafik kumanda merkezinden ve istasyon kumanda masasndan izlenebilen toplu makastr.(Resim 1.7)

Resim 1.7: Elektrik kilitli makaslar

Resim 1.8: Elektrik kilitli makasn kilit mekanizmas

Devre Kontroll Toplu Makas: Sistemle ilgili olup, zel bir kilitle kilitlenen ve anahtar istasyon yazhanesinde bulunan, pozisyonlar trafik kumanda merkezinden ve istasyon kumanda masasndan izlenebilen toplu basit makastr. (Resim 1.9)

15

Resim 1. 9: Devre kontroll toplu makaslar

1.9. Makaslar Blgesi (OS)

stasyon ve saydinglerin bir tarafndaki giri ve k sinyalleri arasnda kalan ray devreli yol ksmdr.

(ekil 1.11)

A B

1.OS 2.OS

A B

1.OS 2.OS

ekil 1.11: Makaslar blgesi (OS)

Her istasyonda ve saydingde en az iki (OS) blgesi bulunur.

Makaslar blgesinin megul olmas halinde sinyaller, uzaktan kumandal ve elektrikli makaslar dzenlenmediinden istasyon ve saydinglerde trenler, nden ve arkadan makaslar blgesini (OS) megul etmeyecek ekilde durur.

Manevralarda ise, vagon makas blgesini (OS) megul etmeyecek ekilde yollarn uygun yerlerine braklr.

16

UYGULAMA FAALYET

Bir istasyona girmek zere olan nl arkal iki trenin istasyona kabuln, ne gemesini ve gnderilmesini (sevk edilmesini) aadaki ilem basamaklarna gre yapnz.

lem Basamaklar neriler

stasyona kabul edilecek trenlerin kabul ve sevk yerlerini belirleyiniz. Belirlerken yolcu

trenlerinin perona yakn olan yola alnmasn salaynz.

Trenin geecei yolun serbest olduunu,

Manevra yapan trenlerin girecek olan treni tehlikeye sokmadn,

stasyon snrlar iindeki hemzemin geitlerin bariyerlerinin karayoluna kapatlm olduunu,

Limit dna braklm vagon olup olmadn kontrol ediniz.

Trenleri kabul ederken ok dikkatli olmasnz.

Trenlerin kabul edilecei yollardaki gvenlik tedbirlerini yerine getirmelisiniz. Canl cansz tm varlklar yoldan uzaklatrmalsnz.

Herhangi bir olumsuzluk durumunda heyecana kaplmadan krizleri zmelisiniz.

Yaptnz iin nemini dnerek soukkanl olmalsnz.

Yardmclarnzla ve makaslarla devaml irtibat halinde olmalsnz.

UYGULAMA FAALYET

17

Yol ve makaslarn zamannda trenlerin geiine uygun duruma getirilip getirilmediini kontrol ediniz.

Makaslar, istasyona nce giren trenin giriine ve limit ( dier yollar megul etmeyecek ekilde yerleim) yapmasna gre ayarlaynz. Daha sonra arkadan gelip ne geecek olan trenin dier yola giriine, kna, ne gemesine ve istasyonu terk etmesine gre ayarlaynz. Bundan sonra ilk trenin istasyonu terk etmesine gre ayarlaynz.

18

LME VE DEERLENDRME

Aada ki ifadeler doru ise parantezin iine D yanl ise Parantezin iine Y harfi yaznz.

1. ( ) Makaslarn ve sinyallerin pozisyonlar kumanda merkezinden ve istasyon kumanda masasndan izlenemez.

2. ( ) Trenlerin trafii tamamen sinyal renk bildirilerine veya trafik kontrolr tarafndan verilecek emirlere gre salanr.

3. ( ) Trafikteki dzensizlikleri rapor etmek trafik ba kontrolrnn grevidir.

4. ( ) stasyon kumanda masas zerinde hemzemin geitler grnmez.

5. ( ) Trafik kumanda merkezine makinistler girebilir

6. ( ) Grnleri bakmndan sinyaller ikiye ayrlr

7. ( ) Elektrik kilitli makaslar elle dzenlenir

8. ( ) Blok iinde birden fazla tren bulunur.

9. ( ) stasyonlarda en az iki OS bulunur bulunur

10. ( ) Grevleri bakmndan sinyaller bee ayrlr

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

LME VE DEERLENDRME

19

KONTROL LSTES

Yaptnz uygulamay deerlendirme leine gre deerlendirerek, eksik veya hatal

grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

Trenlerin istasyonlara kabul ve sevk yollarn belirlediniz mi?

Trenlerin bulumalarn tespit ettiniz mi?

Trenlerin ne gemesini tespit ettiniz mi?

stasyondaki manevralar durdurdunuz mu?

stasyon iindeki hemzemin geitleri kapattnz m?

Trenleri istasyona kabul edebildiniz mi?

stasyondaki trenlerin limitleri iine girmi olduunu kontrol ettiniz mi?

Makaslarn trenin geiine dzenlenmi olduunu kontrol etiniz mi?

stasyon kabul yollarndaki eyalar emniyetli bir mesafeye ektiniz mi?

ne geecek trenin sinyalini ve makasn nce dzenlediniz mi?

Trenleri istasyondan sevk edebildiniz mi?

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz.

Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

20

RENME FAALYET2

Bu renme faaliyeti sonucunda gerekli ortam salandnda; TS Sisteminde sinyalleri ve sistemdeki makaslar dzenleyebileceksiniz.

Ka eit sinyalizasyon sistemi olduunu aratrnz. Bulunduunuz ildeki rayl sistem zerindeki aralarn hzlarn aratrnz.

2. TS SSTEMNDE SNYALLER VE MAKASLARI DZENLEMEK

2.1. Sinyal Renk Bildirileri ve Anlamlar

Drt lambal yksek sinyal; Alttan balayarak sar, krmz, yeil ve sar

Resim 2.1: Drt lambal yksek sinyal

Tekrarlama sinyali; stte beyaz, altta yeil

Resim 2.2: Tekrarlama sinyali

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET2

21

Sinyallerde bulunan lambalarn sras ve renkleri

Resim 2.3: Yksek sinyalde bulunan lamba sras ve renkleri

Drtl, yksek sinyallerin Haydarpaa-Ankara- Kaya arasnda alttaki sar lamba ve skenderun-Divrii, etinkaya-Sivas-Hanl, Hanl-Kaya ve Halkal-Kapkule arasnda ise stteki sar lamba sapmay ifade ettiinden tek bana yanmaz.

Resim 2.4: Drtl yksek sinyal uygulamas

lambal yksek sinyal; Alttan balayarak krmz, yeil ve sar

Resim 2.5: lambal yksek sinyal

22

TS sisteminde trenlerin trafii sinyal renk bildirilerine gre salanr.

Cce sinyal;

Alttan balayarak sar, yeil ve krmz

Resim 2.6: lambal cce sinyal

Sinyallerin renk bildirileri ve anlamlar aada gsterilmitir.

Yksek ve cce sinyalde krmz k

Bloa girmek yasaktr. Sinyali gemeden dur.

( ekil 2.1,ekil 2.2)

ekil 2.1: Yksek sinyalde krmz k

23

ekil 2.2: Cce sinyalde krmz k

Yksek sinyalde yeil k

Normal hzla ilerle, En az iki blok botur.

(Resim 2.7)

Resim 2.7: Yksek sinyalde yeil k

ekil 2.3: Yksek sinyalde yeil k

Yksek sinyalde sar k

lk sinyal nnde duracak ekilde ilerle, girilecek blok botur. (Resim 2.8-ekil 2.4, 2.5,-2.6,2.7)

Fren mesafesinden daha ksa olan bir bloun giriindeki sinyal sar gsteriyorsa, bir nceki sinyalde de sar grnr.

Resim 2.8: Yksek sinyalde sar k

24

Fren Mesafesinden ksa

ekil 2.4: Yksek sinyalde sar k (Giri sinyalinde)

ekil 2.5: Yksek sinyalde sar k (Giri sinyalinde)

ekil 2.6: Yksek sinyalde sar k (Otomatik blok sinyalinde)

ekil 2.7: Yksek sinyalde sar k (Anayolda, otomatik blok sinyalinde)

Fren Mesafesinden ksa

25

Yksek sinyalde sar zeri yeil k

Makaslardan saparak izin verilen hzla ilerle, en az iki blok botur.

(ekil 2.8)

ekil 2.8: Yksek sinyalde sar zeri yeil k

Cce sinyalde yeil k

Makaslardan saparak izin verilen hzla ilerle, en az iki blok botur.

(Resim 2.9 )

Resim 2.9: Cce sinyalde yeil k

ekil 2.9: Cce sinyalde yeil k

26

Cce sinyalde yanar sner yeil k

Blok, tesisata bal olmayan yoldan kacak tren iin serbesttir. Sapma yolu zerinde son k makasna kadar snrl seyirle ilerle, yanar sner sinyalin bulunduu tesisata bal olan yoldaki trenler iin blok kapaldr. En az iki blok botur. (ekil 2.92.10)

ekil 2.9: Cce sinyalde yanar sner yeil k

ekil 2.10: Cce sinyalde yanar sner yeil kta trenin hareketi

Yksek sinyalde sar zeri sar k

Makaslardan saparak izin verilen hzla ve ilk sinyal nnde durabilecek ekilde ilerle, girilecek blok botur. (ekil 2.11)

5

2

0

2

Yanar sner Yeil

Yanar Sner

27

ekil 2.11: Yksek sinyalde sar zeri sar k

Cce sinyalde sar k

Makaslardan saparak, izin verilen hzla ilerle,

Girilecek blok botur.

(Resim 2.10,ekil 2.12)

Resim 2.10: Cce sinyalde sar k

ekil 2.12: Cce sinyalde sar kta trenin hareketi

Cce sinyalde yanar sner krmz k

Sinyallenmemi yollardan hareketle, sisteme bal blgeye girmeden, sinyallenmemi yollara snrl seyirle ilerle. (ekil 2.132.14)

28

ekil 2.13: Cce sinyalde yanar sner krm k

ekil 2.14: Cce sinyalde yanar sner krm kta trenin hareketi

Cce sinyalde yanar sner sar k

Blok tesisata bal olmayan yoldan kacak tren iin serbesttir. Sapma yolu zerinde snrl seyirle, ilk sinyal nnde durabilecek ekilde ilerle, yanar sner sinyalin bulunduu tesisata bal yol iin blok kapal olup, bu yolda bulunan tren, yanar sner sinyali gemez. Girilecek blok botur. (ekil 2.15,2.16)

ekil 2.15: Cce sinyalde yanar sner sar k

Liman

Yanar Sner Depo

Sar Yanar sner

5

20

2

Yanar Sner Krmz

29

ekil 2.16: Cce sinyalde yanar sner sar k

Yksek ve cce sinyalde sar zeri krmz k

Resim 2.11: Yksek ve cce sinyalde sar zeri krmz k

ekil 2.17: Yksek sinyalde sar zeri krmz k

ekil 2.18: Cce sinyalde sar zeri krmz k

Yanar Sner

Her an (Ters makas, krk ray, dner kpr, tren, megul yol vb.) bir engelle karlama olasl bulunduundan, seyir sapmal ya da sapmasz olabilir, derhal durabilecek ekilde snrl seyirle ilerle, girilecek blok megul olabilir.

(Resim 2.11,ekil 2.17,2.18)

30

Cce sinyalde yanar sner sar zeri yanar sner krmz k

ekil 2.19: Cce sinyalde yanar sner sar zeri yanar sner krmz k

ekil 2.20: Cce sinyalde yanar sner sar zeri yanar sner krmz kta trenin hareketi

Liman Yanar Sner Depo

Krmz(Yanar sner)

5

20

2

Sar(Yanar sner)

Sinyalsiz bir yoldan hareketle,

sinyalli bir yol zerinden geerek, dier bir sinyalsiz yola klacandan snrl seyirle ilerle.

(ekil 2.19-2.20)

31

Yksek sinyalde krmz zeri yeil veya cce sinyalde yeil zeri krmz k

Cce sinyalde yanar sner yeil zeri yanar sner krmz k

Tekrarlama sinyalinde yeil k

Resim 2.14: Tekrarlama sinyalinde yeil k

stasyon kumanda masasndan yaplan manevralarda, sinyallenmi yollara girecek veya bu yollardan

kacak diziler iin snrl seyirle ilerle.

(Resim 2.13)

Resim 2.12: Yksek sinyalde krmz zeri yeil veya cce sinyalde yeil zeri krmz k

stasyon kumanda masasndan yaplan manevralarda, sinyallenmemi yollardan kacak diziler iin snrl seyirle ilerle, tesisata bal yollardan ayn yne k yasaktr. (Resim 2.12)

(ekil 2.26)

Resim 2.13: Cce sinyalde yanar sner yeil zer krmz k

Yanar Sner

a. Varlacak ilk sinyal giri sinyali ise;

stasyon giri sinyali ile k sinyali aras fren mesafesinden byk olduu durumlarda, giri sinyalinin yeil veya sar k vermekte olduunu, fren mesafesinden kk olduu durumlarda ise, giri sinyalinin yeil k vermekte olduunu,

( Resim 2.14,ekil 2.21,2.22,2.23)

32

ekil 2.21:Tekrarlama sinyalinde yeil k



Fren mesafesinden uzun 400 Metre

400 Metre

400 Metre

33

ekil 2.24: Tekrarlama sinyalinde yeil k



400 Metre

Otomatik Blok

Sinyali

Fren mesafesinden uzun

b. Varlacak ilk sinyal blok, yaklama veya koruma sinyali ise;

Bu sinyalin yeil veya sar k vermekte olduunu ve varlacak ilk sinyale kadar normal hzla ilerleneceini ve bu sinyalin bildirisine gre hareket edileceini bildirir.

(ekil 2.24,2.25,2.26)

400 Metre

Yaklama

400 Metre

Koruma

Sinyali

34

400 Metre

400 Metre

Tekrarlama sinyalinde beyaz k

ekil 2.27: Tekrarlama sinyalinde beyaz k



ekil 2.30:Tekrarlama sinyalinde beyaz k

a. Varlacak ilk sinyal giri sinyali ise;

stasyon giri sinyali ile k sinyali aras fren mesafesinden byk olduu durumlarda, giri sinyalinin yeil veya sar k dndaki renklerden birini vermekte olduunu, fren mesafesinden kk olduu durumlarda ise, giri sinyalinin yeil k dndaki renklerden birini vermekte olduunu. ( ekil 2.27,2.28,2-2.29,3-2.30)

Elle

dzenlemek iin istasyonda

bulunan

evirme kolu alnr ve makas

motorundaki

yuvasna sokulur.

Makasn durumuna

gre saa veya sola

evirmek suretiyle

makas

dzenlenir. (ekil 2.4.2.1-

2.4.2.2-

2.4.2.3)

400 Metre

35



400 Metre

Yaklama

Sinyali

b. Varlacak ilk sinyal blok, yaklama veya koruma sinyali ise,

Bu sinyalin krmz k vermekte olduunu ve varlacak ilk sinyal nnde durabilecek ekilde ilerleneceini ve bu sinyalin bildirisine gre hareket edileceini bildirir.

(ekil 2.31.1,2.32)

400 Metre Fren mesafesinden ksa

36

Yanar sner sinyale uyulacan bildiren YS levhas

Resim 2.15: Yanar sner sinyale uyulacan bildiren YS levhas

YS levhas sinyallenmi yolda, sinyallenmemi yollara da kumanda eden sinyalin bulunduunu gsterir.

Sinyallenmi blgeye girilebilmesi iin, YS levhas hizasna en yakn sinyalli barnma yolundaki cce sinyalin yanar sner yeil, yanar sner sar, yanar sner sar zeri yanar sner krmz veya yanar sner krmz ve cce sinyalde yanar sner yeil zeri yanar sner krmz renk bildirilerine uyulmasnn zorunlu olduunu bildirir.

Resim 2.16: Yaklama ve koruma sinyalleri

YS levhas sinyallenmemi yol veya yollarn sinyallenmi yolla birletii ksmn limit noktasna konulur. Beyaz zemin zerine krmz YS harfleri bulunur. (Resim 2.15)

Terminal veya Saydinglere yaklaldnn anlalmas iin yaklama ve koruma sinyalleri boru direklerinin yerden itibaren iki metre

ykseklikten sonra, 50 santimlik ksm beyaza

boyanr.( Resim 2.16 )

Yaklama Sinyali

Koruma

Sinyali

37

2.2. Sinyallerin Tekrarlanmas

Grlen sinyal renk ve bildirileri, birlikte grev yapan lokomotif personeli tarafndan aadaki ekilde tekrar edilir.

Tren veya lokomotiflerin seyri srasnda makinist, yardmc makinist veya srcler ncelikle sinyallerin durumunu takip etmek zorundadr.

Lokomotif ve trenin veya dier aralarn seyri srasnda, sinyal bildirisi grldnde, lokomotif veya aralarn kumanda blmnde grevli makinistler, yardmc makinistler, srcler veya dier grevliler grlen sinyali renk ve bildirisini birbirine tekrar eder.

Bu tekrarlama yaplrken sinyali nce gren renk veya renklerini syler, dierleri de grdkten sonra tekrarlar.

Lokomotif ve dier aralarda bulunan makinist, yardmc makinist veya srcler ile lokomotif veya aralarn kumanda blmnde grev yapan tren efleri ile dier grevliler, giri ve k sinyalleri ile dier sinyallere yaklaldnda sinyalleri izlemek ve bildirilerine uymak zorundadr.

2.3. Dur Bildirisi

TS sisteminde sinyaller dur bildirisi verdiinde yaplacak ilemler aada

gsterilmitir.

Resim 2.17: Trafik Kontrol merkezi

Bu bildiriyi alan trafik kontrolr; Tren, lokomotif veya aralarn seyirleri iin kumanda makinesinden uygun sinyal aamyorsa, tren efi veya bu grevi yapan personele, blok ierisinde herhangi bir ara veya tren yoksa "Blok ierisinde tren yoktur. Snrl seyirle ilerleyiniz" eklinde, blok ierisinde herhangi bir ara veya tren varsa, "Blokta tren vardr/ Vagon vardr/ Lokomotif vardr/ Yol bozuk olabilir. Snrl seyirle ilerleyiniz." ve benzeri ekilde dzensizlii belirterek verecei emirle tren, lokomotif ve aralarn seyrini salar.

Trafik kontrolr, ok yollu hatlarda verecei emirde kullanlacak yolu da belirtir.

Bir tren, lokomotif ve tren hkmlerine gre seyreden aralar dur bildirisi veren bir sinyal nnde durduunda, tren efi veya tren efi grevini yapan personel durumu vakit geirmeden trafik kontrolrne bildirir.

(Resim 2.17)

38

Bu emri alan tren efi veya tren efi grevini yapan personel ilgili belgeyi dzenleyerek bir suretini imza karl makiniste verir, bir suretini trafik cetveline ekler. Makinist ilgili belge kendisine verilmeden treni hareket ettiremez.

Bu emri ve ilgili belgeyi alan tren, bundan sonra gelecek ilk sinyale kadar snrl seyirle yoluna devam eder.

Tren, lokomotif veya tren hkmne gre sefer eden aralar, bir giri veya k sinyalinin dur bildirisi ile durdurulur ve bu madde hkmlerine gre hareketlerine izin verilirse, gei yollar zerindeki btn makaslarn giri veya klarna dzenlenmi olduunun; Tren, lokomotif, ara veya manevra personeli tarafndan kontrol edilmesi ve/veya verilecek emre gre veya emir alnamadnda seyre uygun ekilde, masadan/panodan veya elle dzenlenerek kilitlenmesi zorunludur.

Trafik kontrolr krmz sinyalin geii iin blge ve zaman izni verdiinde ilgili izin belgesi kullanlr.

Krmz sinyali gei izni bir sinyalden onu takip eden ilk sinyale kadar verilir, daha

uzun mesafeye verilemez. Bu nedenle gelecek sinyal krmz olursa ayn ilem tekrarlanr.

zin alnarak yaplan krmz geilerde otomatik frenin almamas iin fren iptal butonu ile otomatik fren iptal edilir. Trafik kontrolr, verdii krmz gei izinlerini ilgili cetvele yazar.

Dur bildirisi veren krmz sinyal nnde durulamayarak herhangi bir nedenle sinyal geildikten sonra durulursa, tren, lokomotif veya ara ileri veya geriye hareket ettirilmez, nden iaretlerle korunmaya alnr ve trafik kontrolr ile konuularak alnacak emre gre hareket edilir.( ekil 2.33)

ekil 2.33: Krmz sinyalin geilmesi

39

2.4. Sisteme Ait Makaslar

2.4.1. Uzaktan Kumandal Motorlu Makaslarn Panodan veya stasyon Kumanda Masasndan Dzenlenmesi ( Resim 2.18)

Resim 2.18: Uzaktan kumandal motorlu makas

Uzaktan kumandal motorlu makaslar, Trafik kumanda merkezinden kumanda edilerek dzenlenir. Ancak, trafik kontrolrnden izin alnarak manevra veya baka nedenlerle panodan veya istasyon kumanda masasndan dzenlenebilir.

Uzaktan kumandal makaslarn kumanda panosundan yerel olarak kullanlmas gerektiinde yaplacak ilemler aada gsterilmitir.

Trafik Kontrolrnden blge ve zaman izni alnr.

Tesisat kulbesi zerindeki kumanda panosunun kapa alr. Kumanda panosunun normal ve manevra diye iki durumu vardr ve anahtar her grevlide bulunur. erisinde sa alt kede bulunan anahtarl transfer lvyesine anahtar taklarak normal durumdan, manevra durumuna evrilir. Makas mutabakat lambalar yanar, makaslarn kumandas da merkezden alnp kumanda panosuna verilmi olur.

Pano zerinde makas says kadar ve her makas iin bir makas lvyesi vardr. Bu lvyelerin art ve eksi diye iki durumu vardr. Makaslar normalde art durumda bulunur. Dzenlenmek istenen makasn lvyesi, istenilen duruma getirilir, daha sonra sol alt kesinde bulunan krmz renkli balatma butonuna bir ka saniye sreyle baslr. Makas istenilen duruma dzenlenmi olur. Bu da makas mutabakat lambasnn yanmas ile grlr. Makas art durumda ise yeil, eksi durumda ise sar mutabakat lambas yanar.

40

Bu lambalardan ikisi de yanmazsa, makas dili ya iyi oturmam ya da bir arza var demektir, makasn zerinden el kilidi vurulmadan geilemez.

Manevra bitince makaslar art duruma getirilir, anahtarl transfer lvyesi normal duruma evrilir, anahtar karlr, kumanda panosunun kapa kapatlp kilitlendikten sonra iin bittii makaslarn normale getirildii trafik kontrolrne bildirilir.

stasyon kumanda masas bulunan blgelerde ise, nce trafik kontrolrnden yerel kumanda izni alnr. Trafik kontrolrnn elektriksel ve szl olarak yerel kumanda izni vermesinden sonra, istasyon masasndaki dmeler kullanlarak, uzaktan kumandal motorlu makaslar dzenlenir.

2.4.2. Uzaktan Kumandal Motorlu Makaslarn Elle Dzenlenmesi

TS sisteminde, uzaktan kumandal motorlu makaslar gerektiinde elle dzenlenir.

Kaya-Ankara-Haydarpaa aras TS sisteminde, uzaktan kumandal makaslar herhangi bir nedenle merkezden veya kumanda panosundan dzenlenemiyorsa el ile aadaki ekilde kullanlr.

Makasn elle dzenlenmesi iin trafik kontrolrnden izin alnr.

Tesisat kulbesi zerinde bulunan telefon pencereciinden el uzatlarak kullanma kolu ile dil ucu kilidi alnr.

Kullanma kolu, makas motorunun yan tarafnda bulunan yuvasna sokulur. kmamas iin pimi de yerine yerletirilir.

Makasn istenilen duruma dzenlenebilmesi iin, kullanma kolu saa veya sola zorlamadan bir t sesi duyuluncaya kadar evrilir, daha sonra dilin altndan dil ucu kilidi taklp sklr.

Manevra hareketi bittikten sonra nce dil ucu kilidi karlr.

Makas kullanma kolu, bu defa ters tarafa ayn koullarla t sesi duyuluncaya kadar evrilir.

Pim ve makas evirme kolu karlr. Dil ucu kilidiyle birlikte yerine konur trafik kontrolrne bittii, makaslarn normale getirildii bildirilir.

41

skenderun - Divrii, etinkaya - Sivas - Hanl - Kaya ve Halkal - Kapkule aras TS sisteminde, uzaktan kumandal motorlu makaslar, gerektiinde veya trafik kumanda merkezi veya istasyon kumanda masasndan dzenlenemedii durumlarda aadaki ekilde elle dzenlenir.

nce trafik kontrolrnden veya istasyon kumanda masasn kullanan grevliden mekanik kullanma iin izin alnr.

Resim 2.19: Uzaktan kumandal motorlu makas mekanik kol yuvas

Resim 2.20: Uzaktan kumandal motorlu makas mekanie alma kolu

42

Resim 2.21: Uzaktan kumandal motorlu makas evirme kolu

bittikten sonra makas normal art duruma getirilir.

evirme kolu yuvasndan kartlr, makas elektriksel duruma getirilir ve kol istasyon grevlisine teslim edilir.

Bu tr makaslarn her ekilde de kullanlmas halinde makaslarn pozisyonlar Halkal-Kapkule aras hari trafik kumanda merkezi ile istasyon kumanda masasndan izlenir.

2.4.3. Elektrik Kilitli Makaslarn Dzenlenmesi

Elektrik kilitli makaslar aadaki kurallara uyularak dzenlenir.

Kaya-Ankara-Haydarpaa aras TS sisteminde, elektrik kilitli makasn kullanlmas iin trafik kontrolrnden izin alnr ve aadaki ekilde dzenlenir.

Elektrik kilidi kutusunun kapa alr. erisinde grlen en aada tam saa yatk kilitlidir durumunda bulunan bir kol vardr. st ortada " KLTLDR" yazsnn bulunduu bir cam ve en stte ortada da kurunlanm durumda bir arza dmesi vardr. Kutunun kapann iinde maddelik kullanma talimat yazldr.

Kol yukarya doru duruncaya kadar kaldrlr. "KLTLDR" yazs "KLTSZDR" ekline dnnce kol tam sola evrilir.

Elektrik kilidi zlm toplu basit makas serbest kalr. Topundan tutup evirmek suretiyle makas dzenlenerek zerinde manevra hareketi yaplr.

43

Manevra bittikten sonra makas, yine elle evrilerek eski duruma getirilir.

Elektrik kilidi kolu tam saa "KLTSZDR" yazs "KLTLDR" ekline dnnceye kadar evrilerek makas tekrar kilitlenir.

Elektrik kilidinin kapa kapatlarak kilitlenir.

Trafik kontrolrne, iin bittii makaslarn normal duruma getirilip kilitlendii bildirilir.

skenderun - Divrii, etinkaya - Sivas - Hanl - Kaya ve Halkal -Kapkule aras TS sisteminde elektrik kilitli makaslar aadaki ekilde dzenlenir.

Elektrik kilitli makasn dzenlenmesi iin trafik kontrolr veya yerel kumandada ise istasyon kumanda masasn kullanan grevliden makasn elektrik kilidini zmesi istenir.(Resim 2.22)

Resim 2.22: Elektrik kilitli makas ve kilidi

Bir engel yoksa trafik kontrolr veya istasyon masasn kullanan grevli elektriksel olarak makasn elektrik kilidini zer.

Kilidin zld kilit zerinde bulunan sar lambann yanmas ve bir zil sesinin duyulmasndan anlalr. Kilit zlnce toplu makas serbest kalr.

Topundan tutup evirmek suretiyle makas istenilen duruma getirilir.

44

Yeni pozisyonunda makas otomatik olarak kilitlenir. Eski duruma getirmek iin elektrik kilidinin yine ayn ilemle zlmesi gerekir. bitince trafik kontrolr veya istasyon masasn kullanan grevliye haber verilir.

Bu makaslarn pozisyonlar trafik kumanda merkezi ve istasyon kumanda masasndan izlenir.

2.4.5. Devre Kontroll Makaslarn Kullanlmas

Devre kontroll makaslar aadaki ekilde kullanlr.

(Resim 2.23)

Resim 2.23: Devre kontroll makas ve donanm

Trafik Kontrolrnden veya istasyon masasn kullanan grevliden izin alnr.

Kumanda panosunda ve istasyon kumanda masas blmesinde bulunan zel anahtar alnr. Devre kontroll makasn zel kilidi alr.

Serbest kalan toplu makas, elle dzenlenerek manevra veya tren hareketleri tamamlanr.

Makas normal duruma getirilip kilitlenir.

Anahtar yerine konulduktan sonra, trafik kontrolr veya istasyon kumanda masasn kullanan grevliye iin bittii makaslarn normal duruma getirilip kilitlendii bildirilir.

06D

45

2.5. TS (CTC) Sisteminde Hz TS sisteminin uyguland blgelerde yaplmas gerekli hzlar aada belirtilmitir.

2.5.1. Normal Hz

Trenler, tek seyreden lokomotifler ve dier demiryolu aralar iin normal olarak kalk-var tarifelerinde belirtilen hzlara denir.

2.5.2. zin Verilen Hzlar:

Normal bir hzn yapan bir aracn olaan d durum nedeniyle yolun herhangi bir noktasnda hzn azaltmas gerekirse, bu hzn en fazla ne kadar olaca yetkililerce belirlenir. Bu hz yolun belirlenen kesiminden geite izin verilen hzdr. Bu durum buradan geecek trenlere yazl olarak bildirilir.

stasyon ve saydinglerin sapma yaplmadan geilen yollarndan ve makaslarndan, kstlama konulan yerler dnda kalk-var tarifelerinde belirtilen hzla geilir.

Sapmal makaslardan en fazla 30 km/s hzla geilir.

2.5.3. Snrl Seyir

Megul yol, krk ray, ters makas, vagon kantar, dner kpr veya benzeri, bir engelle karlama olaslnn bulunduu durumlarda her an durabilecek gibi ve saatte en ok 25 km hzla snrlandrlm seyre snrl seyir denir.

2.6. Metro ve Rayl Sistemlerde zin Verilen Hzlar

Maksimum Hat Hz: ehir ii yol trafii hz snr 50 km/saattir. ehrin d kylarnda bu hz daha da artar. Ticari ve i faaliyetlerinin youn olduu alveri ve ar blgelerinde, yksek trafik younluu ve yayalar yol trafii hzn 2030 km/saate kadar drr. Genel olarak, ayrlm hat blmlerinde hz snrnn emniyeti riske atmayacak ekilde ykseltilmesine izin verilebilir. Yaya blgelerinde ve karma trafiin olduu blmlerde frenleme mesafesinin (srcnn reaksiyon sresini de kapsayacak ekilde) dikkate alnmas gerekmektedir.

Kurplardaki Hzlar: Yolcunun konforu ve rahatl asndan, ayakta duran yolcularn olduu bir tramvayda maksimum yanal hzlanma (ivme) 0,61,0 m/s2 arasnda olmaldr. nerilen ivme 0,65 m/s2 dir.

stasyon Hz: 20 km/saatlik hz ile istasyona girerken minimum hz snrlamalar ve nerilen hz arttrlmak suretiyle yolculuk sresi ksaltlabilir.

Yol Kavak ve Geileri: Srcye kavak/geiten nce treni emniyetli bir ekilde durdurabilmesi iin ve zamannda ncelikli olmamas (yani; LERLE Sinyali) veya buna ramen kavaa bir araba girdii taktirde yeterli bir marj salayacak biimde yol kavak/geii hz snrlamas hedeflenir. Normal durumda, src zamannda ncelik ald

46

ve kava ak ve net bir ekilde grebildii taktirde, hat hzna doru hzlanmaya balayacaktr.

TRAMVAY HATTI (ESTRAM)

Hz Bilgileri: letme Hz :23 km/h Azami hz :40 km/h Sapan Makaslarda :20 km/h

stasyon Girii :20 km/h Geri Ynde :YOK HAFF METRO HATTI

Hz Bilgileri: letme Hz : 40 km/h Azami hz : 80 km/h Sapan Makaslarda : 30 km/h

stasyon Girii : 40 km/h Geri Ynde : YOK

METRO HATTI

Hz Bilgileri: letme Hz : 50 km/h Azami hz : 80 km/h Sapan Makaslarda : 30 km/h

stasyon Girii : 50 km/h Geri Ynde : 15 km/h

47

UYGULAMA FAALYET

Herhangi bir nedenle merkezden, istasyon kumanda masasndan veya kumanda panosundan dzenlenemeyen uzaktan kumandal motorlu makasn elle dzenlenmesini aadaki ilem basamaklarna gre yapnz.

lem Basamaklar neriler

Trafik Kontrolr veya istasyon kumanda masasn kullanan grevliden makasn mekanik dzenlenmesi iin izin alnz.

Mekanik kolu bulunduu yerden alnz.

Mekanik kolu makas morunun yuvasna taknz.

Makas mekanik kol vastas ile istenilen konuma kilitleme sesi duyuluncaya kadar eviriniz.

in bitiminde makas daha nceki durumuna getiriniz.

Mekanik kolu yuvasndan karnz. Mekanik kolu aldnz yere braknz. Trafik kontrolrne veya istasyon kumanda

masasn kullanan grevliye iin bittiine dair teminat

Makaslar elle dzenlemek iin ortam salandndan emin olmalsnz.

Arza durumunda yetkilileri haberdar etmelisiniz.

Makaslar elle kumanda ederken dillerinin tamamen

yerine oturup oturmadn kontrol etmelisiniz.

Olumsuz bir durumda

heyecana yer vermeden

soukkanl davranmalsnz.

UYGULAMA FAALYET

48

veriniz.

Trafik kontrolrnn veya istasyon kumanda masasn kullanan grevlinin tamam demesinden sonra ilemi bitiriniz.

49

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1-( )Yksek ve Cce sinyalde krmz k ge demektir.

2-( ) lambal yksek sinyalde aadan yukar renk sras krmz, yeil ve sar eklindedir.

3-( )Cce sinyalde yeil kta istediin hzda gidebilirsin.

4-( )Yksek sinyalde sar k normal hzla ilerle, en az iki blok botur anlamndadr.

5-( )Cce sinyalde yanar sner krmz kta snrl seyirle ilerlenir.

6-( )Yardmc makinistler sinyallerin durumunu takip etmek ve tekrarlamak zorunda deildir.

7-( )Snrl seyirde en fazla hz 35 km/h dir.

8-( )Makaslarn elle dzenlenmesi iin trafik kontrolrnden izin alnr.

9-( )Uzaktan kumandal makaslar trafik kontrolrnden izin alnmadan elle dzenlenmez.

10-( )Tramvaylarda ehir iinde maksimum hz 50 km/h dir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise KONTROL LSTESne geiniz.

LME VE DEERLENDRME

50

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.


1. Trafik kontrolrnden izin aldnz m?

2. Makasn mekanik evirme kolunu yerinden aldnz m?

3. Makas mekanik konumuna getirdiniz mi?

4. Makas istenilen konuma mekanikte evirdiniz mi?

5. Makas kullanldktan sonra makas eski haline getirdiniz mi?

6. Mekanik evirme kolunu yerine koydunuz mu?

7. Trafik Kontrolrne teminat verdiniz mi?

DEERLENDRME E

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

51

MODL DEERLENDRME TS (CTC) sistemi faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve

becerilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin kendinizi aadaki deerlendirme kriterlerine gre deerlendiriniz.


1-TS(CTC) Sisteminde sinyalleri dzenlediniz mi? 2-Trenleri istasyonlara kabul ederken gerekli nlemleri aldnz m? 3-Trenlerin bulumasyla ilgili ncelikli yapmanz gerekenleri belirlediniz mi?

4- ncelik sras hangi trenlerde olduunu belirlediniz mi?

5-ne geme kurallarn yerine getirdiniz mi? 6-TS sistemine ait makaslar kullandnz m? 7-Elektrik kilitli K makas ve devre kontroll makas kullandnz m? 8-Makaslar kullanmadan nce trafik kontrolr ve istasyon kumanda masasn kullanan grevliden izin aldnz m? 9-stasyon kumanda masasnda manevralar ynettiniz mi? 10-Uzaktan kumandal motorlu makas, uzaktan kumanda edilemiyorsa yerel olarak dzenlediniz mi?

DEERLENDRME

Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz.

Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz

MODL DEERLENDRME

52

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 Y

2 D

3 Y

4 Y

5 Y

6 D

7 D

8 Y

9 D

10 Y

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 Y

2 D

3 Y

4 Y

5 D

6 Y

7 Y

8 D

9 D

10 Y

CEVAP ANAHTARLARI

53

NERLEN KAYNAKLAR

Bu alanla ilgili faaliyet gsteren iletmeler

TS sistemi ile ilgili btn yazl veya grsel kaynaklar

TS sistemi ile ilgili internet adreslerinin ilgili blm ve sayfalar

NERLEN KAYNAKLAR

54

KAYNAKA

Trenlerin Hazrlanmas Ve Trafii Ynetmelii,

ARSLAN, Cemalettin TCDD Eitim merkezi retmeni, SVAS

Resim ve ekiller; ARSLAN, Cemalettin Sivas Eitim merkezi retmeni

DEMRBLEK, Ahmet, Demiryolu Ulamnda Gvenilir Tren Seyrseferinin Kontrol Ve Tren Hareketlerin Dalmnn GPS Kullanlarak Simlasyonu, Doktora Tezi

www.tcdd.gov.tr

www.trainsofturkey.com

http://e40003.me.metu.edu.tr

www.demiryolu.net

www.demiryolcu.com

www.oxfordlular.com

http://wowturkey.com

www.istanbul-ulasim.com.tr

www.eskisehir-bld.gov.tr

www.izmirmetro.com.tr

www.ego.gov.tr/uprs/uprs.asp

KAYNAKA

ctc sistemi

Documents