Curso 2011-12

VIII EDICIÓN

ÍNDICE

Reportaxes

Chineses en Galicia Curiosidades Galegas Tradicións galegas. Denominación de orixe dos viños galegos. Peixes de Galicia. FUNDACIÓN PÉS DESCALZOS. Zara Plantas en perigo de extinción.

Xeografía

A fauna galega. As Illas Cíes. TUI. A Illa de San Simón. Os Ancares e o Caurel

Historia e Biografías

A Batalla de Rande. Galegos Famosos. Ramón Sampedro. O Rexurdimento.

Reportaxes

LIN WANG. 3º.E.S.O.

Primeira Parte

Origen dos chineses en España

Remontando a historia dos chineses en España, podemos confirmar que na década 20 do século XX xa existía a presenza dos chineses en Madrid e Barcelona, os que eran estudantes procedentes de familia rica en China por unha parte e pola outra, uns soldados chineses traídos polos franceses para a I Guerra Mundial e ao rematar a Guerra, quedaron en Francia, a maior parte deles e uns poucos cruzaron o Pirineos e chegaron a Madrid e Barcelona e vivían da venda ambulante de artesanía chinesa feita de pedra. Son chineses procedentes da Provincia Zhejiang, terra orixinal do 80% dos chineses actuais en España.

A Guerra contra os xaponeses na década trinta e posteriormente a guerra civil na década corenta que sucedían en China impedían o camiño a casa a eses chineses novos en España e aínda peor era o encerro e o illamento que se impuxeron en China despois de que Mao Zedong e o seu partido comunista lograron conquistar China e gobernar durante os trinta anos (1949-1979). Esta situación rompeu o sono deses chineses de regresar á súa terra natal en Zhejiang e quedáronse definitivamente en España, igual a moitos outros chineses que vivían en Francia, Holanda e Italia e comezaron a montar restaurantes en Madrid, Barcelona, Málaga, Canarias, etc. na década 40 e 50. A partir da década 50 e 60, comezaron a vir a España chineses procedentes de Taiwán e quedaron logo en España con negocios de restauración en primeiro paso, e negocios de xestoría en segundo paso.

A partir da década 80, China, despois da morte de Mao, comezou a política de reforma e apertura, dando benvida a todos os chineses que viven fóra ao longo demedios século a visitar os seus familiares, amigos, terra natal. Os chineses que viven en España xa tiñan idade de xubilación e post-xubilación mentres o seu negocio de restauración segue funcionando. Ao volver á súa terra natal Zhejiang, decatábanse de que alí hai moita man de obra nova e barata, e sobre todo, a maioría son os seus parentes: sobriños, netos, etc. É clara e contundente a idea de traer a nova xeración nova familiar a España para continuar o seu negocio de restaurante. Esa idea non só limítase entre os chineses en España, senón entre todos os chineses en Europa. A partir da década 80, comezou o boom de chegar os chineses procedentes de só un lugar: Qintian que é un pobo rural no interior da Provincia Zhejiang. Os chineses procedentes dese pobo veñen a España co único motivo de escapar da pobreza que lles persegue no seu pobo e gañar o pan en Europa,

sexa Francia, sexa Holanda, sexa España, dálles igual. Non se distingue entre o francés e o español. Pero si que saben que aquí funciona Euro. Ou sexa, é a moeda única que atrae aos chinos a vivir en España

Porcentaxe de procedencia dos chinos:O 80% son de Zhejiang

O 4% son de Fujian

O 5% proveñen do Nordés de China (Liaoning, Jilin e Helongjiang)

O 5% son do interior de China (Sichuan, Hubei)

O 4% son de Shandong

O 2% resto de China (Beijing, Shangai, Guangdong)A partir da década 90, sobre todo os anos 90 e 91, anos vésperas da celebración dos JJ.OO chegaron a España procedentes de todos países da UE, sobre todo de Holanda, Italia, Francia, Portugal e Alemaña, países onde vivían os chineses xa hai tempo. Seguen sendo chineses da mesma orixe, ou sexa, de Qintian, provincia deZhejiang. Por que a España? Pois había regularización aos indocumentados no ano 91 e moitos chineses da mesma orixe viñeron a España por papeis. A partir desa data, bastantes chineses veñen a España pola vía de reagrupamento familiar e ata hoxe, podemos calcular que viven en España uns 100.000chinos con ou sen papeis, que é unha das comunidades extracomunitarias con maior presenza en España.

SEGUNDA PARTE

Distribución laboral dos Chinos en España

95% dos chineses que chegan a España por razón familiar ou amizade, é dicir, antes de vir, os chineses teñen familiares que xa se afincan en España e precisamente son os familiares ou amigos que lles axudan a tramitar o visado de vir a España. Existen dúas vías legais para vir a España: oferta de traballo ou reagrupamento familiar. No primeiro caso, os familiares ou amigos chineses encárganse de buscar un contrato de traballo para este(a) chino(a) que quere vir a España e logo solicitan ao goberno español a autorización do traballo que adoita tardar seis ou oito meses. Ao ter a autorización, mándana a China para que o chinés vaia tramitar o visado ante o consulado español en China. Pero é necesario saber que é unha oferta de traballo en papel e non é real nin firme. Ao chegar a España, este chinés comeza a traballar para os seus familiares ou amigos os que os

axudaron a tramitar o visado. Se os chineses veñen vía oferta de traballo, teñen traballo seguro, porque teñen permiso de traballo e residencia co cal é bastante doado encontrar un traballo entre os seus familiares, amigos e/ou na comunidade chinesa. Adoitan ser traballos nos restaurantes, taller de confección, almacéns, tendas de calzado ou de moda, empresas chinesas de venda ao maior, bazar oriental dun euro (era de "todo cen" na época de peseta). Practicamente non falta traballo para os chineses que veñen a España co papel arranxado e ademais, existen axudas morais e sentimentais dos familiares ou amigos chineses. Podemos concluír que: O 95% dos chineses que veñen directamente de China teñen amigos e/ou familiares en España;

Na historia recente, os chineses en España tiveron a imaxe de restaurante. Pero todo o mundo sabemos que o mercado de restaurante non é ilimitado e chega tarde ou temperán o seu momento de saturación.

E iso aconteceu en 1993, xusto despois dos JJ.OO en Barcelona mentres tanto, seguen chegando chineses a España e a situaciónempajaban aos propietarios de restaurantes a buscar novos negocios para sobrevivir. Era o primeiro intento de facer un negocio fóra do sector de restauración rompendo a tradición e a imaxe chinesa de restaurante. Crearon taller de confección coa estratexia de man de obra barata e máis horas de traballo incluíndo sábado e domingo (como os restaurantes). Paralelamente o outro intento de crear un novo negocio era montar tenda de "todo cen" (época de peseta) e vender obxectos baratos importados de China. Os dous primeiros intentos obtiveron éxito total, o cal animaban moito aos chineses a buscar novas oportunidades de negocio e novos mercados, deste espírito naceron dende 1995 ata 2005, tendas de confección, de bolsa, de calzado no barrio Lavapies en Madrid eTrafagar en Barcelona, estendendo rapidamente en todas cidades capitais das 17 comunidades españolas e o volume de negocio superou o da restauración, que se queda na actualidade, no terceiro ou cuarto posto de facturación na comunidade chinesa en España. O máis importante é que este espírito emprender non se para alí e segue buscando mercados e oportunidades de negocios en toda España, chegando na actualidade, no sector inmobiliario, axencia de viaxe, medio de comunicación, xestoría en mesmo traballan tamén para empresas construtoras españolas e factorías españolas. Por exemplo, nun pequeno pobo catalán Olot, que se sitúa no interior de Cataluña e ao pé de Pireneos, hai uns 1200 chineses traballan nas factorías de xamón e de embutido.En dez anos, os chineses en España creceron de xeito sorprendente e impresionante no terreo económico e iso débese a que China, terra nai dos chineses en España, está a crecer fortemente no escenario económico mundial. Existe un vínculo económico e comercial obvio entre os chineses en España e China. En certo sentido, son as empresas chinesas que axudan e apoian os chineses que conquistan o mercado español fomentando a exportación dos produtos chineses a España, resultando o balance comercial entre dous países xorde unha diferenza de superávit de dez veces

favorable a China. Todos os produtos de venda maior nos almacéns chineses en Madrid, Valencia, Bilbao e Barcelona son procedentes cen por cento

O 5% % veñen doutros países europeos (Portugal, Holanda, Italia, Alemaña e Francia, etc.) onde foron expulsados por falta de permiso de residencia e están aquí para esperar a regularización.

O 55% chegan a España co visado da oferta de traballo;O 30% chegan a España co visado do reagrupamento familiar;O 10% chegan a España co visado de visita comercial ou familiar e quedan como indocumentados;

O 4% chegan a España como estudantes e quedan despois de rematar o estudoO 1% chegan a España coa axuda dos traficantes de persoas procedentes doutros países da UE ou de China directamente.

Despois de chegar a España, os 95% de chineses escollen grandes cidades como Madrid e Barcelona para empezar a nova vida porque hai faena e a maior concentración de chineses en toda España. Os chineses adoitan traballar nos seguintes sectores:Taller de confección (de propietarios chineses

Restaurante e bar chinés (de propietarios chineses)

Venda ao menor (de propietarios chineses)

Venda ao maior (de propietarios chineses)

Servizo doméstico (de propietarios chineses)

Comercio (de propietarios chineses)

Medio de comunicación (de propietarios chineses)

Axencia de viaxe e inmobiliaria (de propietarios chineses)

Xestoría (de propietarios chineses/españois)

Sector loxístico (de propietarios chineses)

Sector de construción (para propietarios españois)

Sector de industria: factoría de xamón, de cristalería, etc. (para propietarios españois)Empresas chinesas de importación e exportación (de propietario chinés) de China. Cando o negocio nace e crece e o mercado vai ben e cara a unha dirección positiva e favorable, os chineses en España tamén montan factorías en China facendo un investimento. E para China, gaña dous beneficios. Investimento procedentes de chinesesultramares e fomento da exportación. Podemos concluír que sen a terra nai como China, os chineses non poderían desenvolverse economicamente tan rapidamente en España aínda que hai que sumar outros factores como o espírito emprendedor e as ganas de traballar e de conquistar riqueza, as cales son o motor do desenvolvemento persoal segundo o criterio budista e confucionista.

TERCERA PARTE

Característica da inmigración China en España

Os chineses novos veñen a España, maioritariamente son solteiros/ás mentres os chineses maiores de primeira xeración volven a China despois de xubilarse aos 65 anos. É a primeira característica do fluído da inmigración chinesa en España e a segunda característica consisten en que a segunda xeración dos chineses, é dicir, os chineses nacidos, crecidos e educados en España se quedan definitivamente en España, porque xa lles custa vivir en China por falta da educación lingüística e cultural e ademais, a primeira xeración dos chineses proveñen maioritariamente de zona rural chinesa e a segunda xeración de chinés nace e crece en cidades grandes españolas, o cal significa que é imposible volver á terra natal dos seus pais en China. Os chineses intentan educar os seus fillos de xeito bilingüe e bicultural, é dicir, nos colexios españois os rapaces chineses estudan e aprenden todos os materiais docentes tal e como calquera rapaz español e na casa, os pais chineses educan os seus fillos de xeito chinés no sentido lingüístico e o comportamento social e cultural e mándanlles á escola chinesa cada sábado. Existen varias escolas chinesas exclusivamente para rapaces chineses en moitas cidades capitais das comunidades española. Son os pais chineses quen organizan e xestiona ese tipo de escolas non curriculares co fin de dar unha oportunidade de estudar a lingua e a cultura chinesa en España dende pequeno. E aproveitando vacacións de verán, mandan os seus fillos a China a visitar familiares, somerxerse no ambiente sociolingüístico chinés e aprender algo cultural chinés.Como expuxemos no primeiro apartado, os chineses veñen a España porque teñen familias e amigos aquí. Se veñen a España sen familias nin amigos, pois veñen a estudar e logo, posiblemente quedarían polo traballo ou polo casamento. É a situación actual, ou sexa, existe caso moi escaso de que un/a chinés/a vén a España sen familia, sen amigo nin polo estudo.

Os chineses non se emigran familias enteiras. Un dito chinés non explica esa mentalidade de que os ovos nunca se poñen xuntos nunha cesta descoñecida. Polo tanto, vén un membro da familia para experimentar a vida en España e logo, chama a súa familia a reagruparse. Non existe a distinción de que vén primeiro o varón ou muller. É a decisión familiar. Pero non hai fenómeno interesante de que se vén o varón primeiro, a muller queda na casa coidando fillo/a e ese tipo de familia pódese manter moitos anos mentres se vén a muller primeiro, en maior caso, significa a ruptura familiar alí en China e a muller busca unha nova vida mellor no estranxeiro deixando o marido co seu fillo/a.

CUARTA PARTE

Estilo de vida dos chinos e as súas perspectivas

Os chineses viven en España coa cultura e o costume propio chinés. Para entender os chineses é necesario entender a cultura chinesa. A imaxe dos chineses na sociedade española está relacionada co misterio, silencio, exotismo e encerro en si mesmo (dentro da comunidade china).En realidade é unha equivocación social española polo descoñecemento total ou parcial da cultura chinesa, a cal aprecia á xente chinesa que fale pouco e traballa moito mentres a cultura latina aprecia e anima a xente a falar moito e o traballo é o castigo de Deus. Este conflito intercultural provocou e está a provocar certos mal entendementos entre a sociedade española e a comunidade chinesa en España. Como viven os chineses en España? O motivo principal de vivir en España é gañar o diñeiro mediante traballos e negocios. Todo o tempo de que dispón un chinés o dedica primeiramente e sen a menor dúbida, ao traballo ou ao negocio para un obxectivo único: gañar diñeiro. A riqueza na cultura chinesa simboliza o poder (e o poder tamén simboliza o diñeiro). Como un inmigrante chinés en España non ten posibilidade de conquistar o poder, pois busca o diñeiro para ter poder mentres en China, en primeiro lugar é buscar o poder para ter diñeiro. E o resto de tempo, dedícao a comer con amigos para negocios e a xogar Majiang ou ao casino, dous xogos que aínda están relacionados ao diñeiro. A barreira lingüística e cultural impide aos chineses da primeira xeración ter o acceso ao mundo ibérico. Este impedimento involuntario fai que os chineses non veñen a España a vivir mellor culturalmente senón para gañar diñeiro e gozan a vida en China cando fan viaxe de negocio ou de visita familiar. A segunda xeración de chineses si que viven entre dous mundos: español e chinés.Na actualidade, cuns 105.000 mil inmigrantes chineses en España, naceu e crecida por unha comunidade chinesa bastante completa e madura na cal non falta nada: para comer, restaurantes chineses e supermercados de alimentos propios chineses, para ler, existe cinco xornais en chinés que dan toda a información necesaria sobre España, China, Taiwán e o resto do

mundo, pero en chinés; para tramitar papeis, os chineses poden contar máis de cincuenta xestorías en chinés, e para gozar a vida, hai salóns de peiteado, salas de masaxe, salas de Majiang; para comprar ou aluguer piso, hai axencias inmobiliarias exclusivamente para os chineses. Único que falta é casa de de residencia de 3ª idade. Quizais por falta de clientela, xa que os chineses xubilados non viven en España senón volven a China. Podemos concluír que un chinés pode pasar toda a súa vida en España sen saber nin dominar o español nin coñecer nada da cultura chinesa. Por unha parte, iso tamén se debe a que o goberno español deu, ao longo da década 90, o visado de residencia a moitos chineses que non teñen nin educación en China. Como se pode esperar aos chineses sen educación que se integren na sociedade española aprendendo a lingua e a cultura española, que son moi difíciles para moitos chineses debido á gran diferenza lingüística e cultural. E a máis e máis, non teñen tempo para dedicarse ao estudo nin en China nin moito menos en España.

A situación está a cambiar a partir do século XXI, época en que comezan a vir a España a estudar os chineses que teñen previamente a educación superior en China. Son chineses intelectuais procedentes de cidades grandes chinesas e de familias de clase media, as cales están en diversas universidades españolas cursando carreiras de postgrao e de doutorado. A metade deses chineses intelectuais quedan e quedarán en España traballando en empresas españolas que teñen negocios en China, Taiwán, Hong Kong e Asia Oriental, cambiando o panorama da orixe de chineses e a imaxe de chineses en España.

A comunidade chinesa en España creceu nos últimos chineses de xeito considerable e segue crecendo de modo cuantitativo e cualitativo porque China é o país máis poboado desta terra. E pode ser que en cincuenta anos, a comunidade chinesa en España chegará a ser de medio millón de chineses e iso chámase globalización económica e intercultural.

Curiosidades en Galicia As Rías Baixas (ría de Muros e Noia, ría de Arousa, ría de Pontevedra e ría de Vigo) dise que se crearon cando Deus se sentou a descansar despois de crear o mundo. Puxo a man alí para apoiarse e quedaron os dedos marcados na terra.

No norte de Galicia hai un acantilado que é dos máis altos de Europa (en todo o continente só é superado polos fiordes de Noruega): ten 612 metros de altura e está entre os municipios de Cedeira e Cariño. Para buscar algunha foto en internet, busca "Garita de Herbeira", que é o nome do lugar no que están.

Tamén en Galicia temos Santiago de Compostela, onde di a lenda que están

enterrados os restos do apóstolo Santiago (sancti iacobi). É Patrimonio da Humanidade e é un dos tres lugares de peregrinación máis sagrados do cristianismo (Xerusalén, Roma e Santiago).

E falando de Patrimonio da Humanidade, en Galicia temos:

- A catedral de Santiago de Compostela e a zona vella da cidade.

- O Camiño de Santiago, para peregrinar alí (é patrimonio cultural).

- A muralla romana de Lugo, do século III d.C

- A Torre de Hércules, que é o faro marítimo máis antigo do mundo e aínda hoxe funciona. É do século II d.C, da época romana.

Unha lenda galega di que hai moito tempo había un gran xefe do pobo celta (antes da chegada dos romanos) chamado Breogán, e que el fixo a torre que hoxe chamamos Torre de Hércules; un fillo seu chamado "ith" subiu á torre e viu ao lonxe unha terra verde máis alá do mar. Colleu unhas cantas persoas e foise a descubrir esa terra, que hoxe en día é Irlanda.

É só unha lenda, porque é imposible ver Irlanda dende aquí (está a 900 km).

Pero a cultura irlandesa tamén fala desta lenda, porque un antigo libro irlandés, o Leabhar Ghabhála, fala dun antigo guerreiro chegado de máis alá do mar, fillo de Breogán, e que os reis irlandeses o mataron porque tiñan envexa del. Despois, os galegos invadiron Irlanda como vinganza.

Así que parece que non é lenda totalmente, xa que aquí e alí temos cóntase a mesma historia.

Non pensaba explicar a lenda da Torre de Hércules, porque se encontra doadamente por internet, pero na seguinte resposta a explicaron mal: todos oímos falar das doce probas de Hércules; unha delas era matar ao xigante Gerión. A lenda conta que Hércules perseguiu a Gerión ata o fin do mundo e, cando o matou, lle cortou a cabeza e creou unha torre enriba. O fin do mundo é aquí, en Galicia.

Un detalle dos galegos: di a xente de fóra que os galegos, cando nos fan unha pregunta, nós respondemos con outra pregunta.

" É certo iso? " di alguén de fóra.

" Ti que crees? " responde o galego con outra pregunta.

Dise que os galegos somos indecisos, nunca nos decidimos. Non sabemos dicir "si" ou "non", sempre dicimos " pode ser", "ao mellor", "seguramente sexa que bla bla bla" e dicimos un montón de cousas antes de responder "si" ou "non".

Tamén se di de nós que "un galego non sabe se sobe ou se baixa", porque como somos indecisos estamos na metade dunhas escaleiras e non

decidimos cara a onde ir. E se nos preguntan se subimos ou baixamos non imos responder "subir" ou "baixar", imos responder "pois non sei", " pode ser", "ao mellor bla bla bla".

A "batalla de Rande" que din na pregunta seguinte tamén encóntrase doadamente en internet: millóns de euros de ouro perdéronse nas augas da ría de Vigo, e aínda hoxe seguen alí.

Un detalle curioso: hoxe en día é moi famoso en Galicia o marisco, sobre todo os percebes. Un quilo de percebes pode custar 30 €, 60 € ou mesmo máis, segundo a época.

Pero hai anos, a mediados deste último século, os percebes tirábanse porque non tiñan valor ningún, era comida para os pobres, ninguén quería os percebes.

Como cambiou o seu valor!

A avoa de Galicia cumpre 106 anos

Palmira Paramos cumpre 106 anos. Ninguén no seu pobo se esqueceu este mércores de felicitala e levarlle un regalo. O alcalde regaloulle unha neveira. Atrás quedan os tempos duros nos que para sobrevivir, esta muller centenaria se dedicaba ao contrabando de xabón.

Aos seus 106 anos, esta muller centenaria ten unha saúde envexable. Ela vive soa, cociña, lava a súa roupa e cultiva a súa horta para o seu autoconsumo. Palmira confesa que só come o que ela mesma cultiva.

Os seus familiares queren que vaia vivir con eles ao que Palmira se niega.Su neta Dolores Alonso afirma que "ela soa se manexa, non quere vivir con ninguén quere vivir soa, non nos fai graza pero bo". Palmira Paramos sobreviviu a un marido e a un fillo. Ten outro fillo que se preocupa por ela, seis netos, dous bisnetos e tres tataranetos.

En Caldelas de Tui é un día de festa, no que haberá torta, velas e baile, a afección preferida desta muller que xa suma 106 anos.

NovaCaixaGalicia abre unha oficina nunha illa deserta de Benidorm

Hoxe imos falar de algo relacionado un pouco co humor, xa que hoxe naceu o Banco NovaCaixaGalicia (a raiz da Nova Caixa Galicia que xa era unha fusión das dúas grandes Caixas galegas. Caixa Galicia e Caixa Nova).

Pois resulta que navegando polo mapa de google pola zona de Benidorm

Pois resulta que navegando polo mapa de google pola zona de Benidorm, me encontro algo realmente incrible e desconcertante á vez, Google ou quen sexa haa marcado unha oficina de Caixa Galicia na Isla de Benidorm, unha illa que podemos dicir deserta, pois realmente é unha pena onde só hai un embarcadoiro e un restaurante. Realmene non vive a ninguén ahi, o único edificio é o do restaurante que hai as veces de refuxio do embarcadoiro para os turistas e visitantes da illa, que dito sexa de paso é un paraiso natural...

Na antiguedad foi refuxio de piratas e xente de mala fé, e serviu a habitantes das próximas vilas de Benidorm e Villajoyosa para refuxiarse das pestes de colera que asolou a zona.

O dito que pinta aí unha oficina da CaixaNovaGalicia? Se alguién estivo alí pode coasinarme se existe un caixeiro no restaurante, por que esa pode ser a razón, auqnue eu simplemente creo que Google se confundiu ao geoposicionar a oficina ou que lle deron mal as coordenadas... ou eu que sei.

Déixovos as capturas, pero novegando por google ata Benidorm podédelo ver, primeiro verías que pon "illa de Benidorm", pero ao ir acercandoos co zoom isto variará e poñerá "Caixa Galicia", e sipasáis o cursor, poñerá "Nova Caixa Galicia".

Cultura Galega

Tradicións galegas

Os nosos antepasados viviron neste mismo lugar e tamén única e exclusivamente deste medio natural, isto  conllevó a que se consolidasen unha serie de tareas rutinarias para a producción constante de alimentos e recursos.

Esa producción de alimentos e recursos forma parte das tradiciones das aldeas galegas.    

     Avida nas cidades. Cando non existían os cartos, existía a terra, os froitos e materiales  que dela se obtían e elaboraban.  Ahora las personas dispuestas a seguir con estas costumbres van en descenso, debido al despoblamiento rural de Galicia.

Galicia tiene tradición de meigas.  La evolución de viejas costumbres es  digna  de estudio, explicar como se han ido heredando y modificando,  a lo largo de los últimos  años,  hasta llegar a la actualidad  gallega.

   A la Tradición  la forman el espíritu ancestral de las creencias y  las normas transmitidas de una a otra generación de una misma cultura. 

Festas

A fe cristiana unía dende a Idade Media os pobos galegos e cada parroquia traía á vida cotidiá da xente algúns rasgos específicos. Era ela a que formaba a cultura galega.

Romerías

Ó largo do ano en Galicia fanse moitísimas romerías. A gran tradición de romerías e de peregrinación en Galicia xurdiu sobre todo despois dodescubremento da tumba do Apóstol Santiago e miles de romeros diríxenseata este sitio. Os camiños, ademáis de ter un sentido espiritual, favoreceron tamén odesarrollo económico dende o punto de vista material. Se estableceron hospitais, hospederías e albergues, apareceron novos núcleos de poboación ou se construiron pontes e calzadas.

Gastronomía gallega

A tradición gastronómica galega é dunha enorme relevancia e variedade, ao ser un dos aspectos de maior calado na cultura e sociedade galega.

En relación co rico complexo cultural que en Galicia rodea á alimentación pódese mencioar a súa tradicional hospitalidad2, sendo usual que no caso de acudir a comer a casa duna persoa dun entorno preferentemente rural, ésta faga ostentación da súa despensa, considerándose de boa educación ofrecer e insistir ao invitado para

que non teña reparo en comer en abundancia, poidendo considerarse certa descortesía o non aceptar o creelo señal de debilidade por enfermidade.

A sociedade galega é, así mesmo, moi afecionada á celebración gastronómica, e a celebrar calquer evento, acto ou encontro cunha comida, desarrolándose numerosas festas gastronómicas, a maioría das cales teñen lugar durante os meses de primavera, verán e outono, fechas nas cales a xeografía galega chéase das máis variadas celebracións culinarias, quedando o consumo en invierno máis reservado ao ámbito familiar, sobre todo dende a temporada navideña e hata a previa á Cuaresma, de gran acopio nutritivo no entroido.

Uxía Álvarez Rodríguez

Antía Leva Caeiro

Génesis Villanueva Rojas

BEATRIZ SOUSA. 1º BACH.

GALICIA E OS SEUS VIÑOS

Os produtos galegos son sinónimo de calidade e de tradición. Entre eses produtos, un dos máis representativos é o viño. Neste momento, Galicia posúe cinco denominacións de orixe propias; nunha industria que produce o 11% do PIB da nosa comunidade e que cada vez está máis identificada coa terra. Tanto é así que, na colleita do 2008, etiquetarán na nosa lingua un total de 139 adegas.

As cinco denominación de Orixe de Viños son de tanto brancos coma tintos e a uva é parte fundamental en todo o viño; Galicia conta coa súa propia uva; "Albariño", unha uva pequena, branca, moi doce que non da tanto caldo como outras. De ahí o seu alto precio. Esta uva é a utilizada principalmente na elaboración de viños D.O.Rías Baixas.

Outra uva autóctona é a "Treixadura",utilizada tanto na elaboración de viños das Rías Baixas como de tipo Ribeiro e caracterizada por as súas propiedades aromáticas.

Ribeira Sacra:

Esta denominación de orixe agrupa a varias subzonas das ribeiras dos ríos Miño e Sil, ocupando xeográficamente o sur da provincia de Lugo e o norte de

Ourense. Un lugar xa en sí espectacular.

Aquí prodúcense excelentes viños brancos así como aromáticos tintos. A produción é limitada e vendida casi na súa totalidade en Galicia. Os viños máis coñecidos de esta denominación son : tinto de Mencía que o máis popular na zona, debido a que son elaborados principalmente coa uva mencía, aínda que tamén se usa a uva Godello, no que destacan os brancos; Albariño e Godello. As viñas, que se poden contemplar seguindo o curso do río, están dispostas nun sistema de chanzos de pedra, chamados socalcos, ao longo da ribeira, e datan da época romana.

A D.O. Ribeira Sacra está dividida en 5 subzonas: Amandi, Chantada, Quiroga-Bibei, Ribeiras do Sil-Ourense e Ribeiras do Miño.

Os viñedos ocupan 1.242 hectáreas. As 95 adegas, que ocupan algo menos de 3.000 traballadores, producen máis de 2 millóns de litros anuais.

O amparo dos ríos achega un microclima á zona, que coa orientación sur das pronunciadas ladeiras favorecen a correcta maduración que as uvas necesitan para a elaboración duns caldos que en xa en época dos romanos eran descritos como Ouro líquido do Sil.

Hai moitas bodegas que traballan coa denominación Ribeira Sacra, algunhas delas son: -Algueira -Amelia Ledo Vence -As Oubenzas-Barbados -Cabo do Mundo -Cachín-Chao do Couso -Conde de Vidás-Costoya -Do Bao-Do Veiga -Guímaro -Javier Seoane Novelle

-Jesús Mariño Sánchez -Jorge Feijoo González -José Manuel Vidal López -Lobeiras -Lourdes García González -María Esther Teijeiro Lemos -Mondelo -Moure -Os Ermitaños -Pablo Domingo González Gómez -Pedra do Sal -Pena das Donas-Soutariz -Terras Mouras -Val de Lenda -Val de Quiroga -Verao -Victorino Álvarez Rodríguez -Viñedos Lareu -Virxen dos Remedios -Xarreiro -Xosé Vázquez Rodríguez

Unha pequena curiosidade"os viños tamén falan galego":

Entre as adegas que traballan coa Ribeira Sacra non todas etiquetan os seus viños en galego, pero unha das que sí o fai son as adegas Moure : “No eido empresarial, ás veces hai lóxicas que non se entenden moi ben, pero nós decidimos ser consecuentes co país. Sentímonos orgullosos de ser galegos e dos nosos produtos”, aclara o xerente de Adegas Moure, José Manuel Moure. Todas as marcas que comercializan (Barrica Abadía da Cova, Abadía da Cova, Fuga e Abadía da Cova) están etiquetadas en galego, sexan para exportación ou para consumo máis interno.

Hai “uns 6 ou 7 anos” que elaboran as etiquetas en galego. Segundo Moure, adegueiro da Ribeira Sacra, “nun primeiro momento guiounos ser galegos" e observaron “que no eido comercial non era algo prexudicial, senón que para o consumidor pode ser un valor engadido”. Ademais, comenta que “as empresas galegas van deixando de lado ese complexo de inferioridade que tiñan e van empregando o noso idioma, porque ser galego vende e hai que reivindicalo en todos os sentidos”.

Valdeorras:

Esta denominación de orixe constituíuse en 1977.

Abarca os concellos de Larouco, Petín, O Bolo, A Rúa, Vilamartín de Valdeorras, O Barco de Valdeorras, Rubiá e Carballeda de Valdeorras.

A superficie cultivada exténdese por 1.329 hectáreas, nas que 38 adegas, con máis de 2.0000 traballadores, producen 5 millóns de litros.

A finais do século XIX importáronse vides de mencía de Burdeos, que producían un viño "do país", ácidos e de sabor áspero. A finais da década de 1980, coa revolución nos viñedos galegos, estes tamén pasaron a adquirir calidade, ao tempo que se recuperaba a uva branca godello.

Hai moitas bodegas que traballan coa denominación Valdeorras, algunhas delas son:

-Alán-Chan de Ouro -Día-Noite -Docampo -Gacio -Jesús Nazareno -O Casal -O Ribouzo

Unha pequena curiosidade"os viños tamén falan galego":

Na pequena adega Docampo-Gacio, da Denominación de Orixe Valdeorras,Manuel: “só etiquetamos en galego”. De momento só poñen no mercado 6.000 botellas, todas elas procedentes da agricultura ecolóxica, aínda que en vindeiros anos “esperamos chegar a 15.000”. Comezaron a produción da súa marca Bacelos de Biobra no ano 2004 e, aínda que a súa é unha colleita pequena, decidiron etiquetar en galego porque “somos galegofalantes e defensores do idioma”.

Manuel Docampo sinala que “Galicia será un país normalizado cando recupere a autoestima e se normalice o uso do galego en todos os ámbitos”, á vez que nos “sintamos orgullosos de consumir os nosos produtos”. A este respecto, e

preguntado por se cre que o consumidor ve positivo o feito de etiquetar o viño no noso idioma, Docampo afirma que “no mundo do viño vese normal, non só polos consumidores galegos, senón tamén polos de fóra. Temos que ter en conta que o viño é un elemento da nosa cultura, é un produto ligado a terra, ás tradicións, á paisaxe, á gastronomía... Os nosos viños olen e saben a Galicia. Tamén falan galego”.

O Ribeiro:

A denominación de orixe distribúese polos vales do río Arnoia, o Avia e Miño, co que se delimitan tres subzonas dentro da mesma denominación de orixe. A produción de viño ocupa unhas 3.000 hectáreas e agrupa unhas 102 adegas, nas que traballan preto de 6.000 viticultores. A produción roza os 15 millóns de litros anuais.

A uva admitida dentro da denominación de orixe Ribeiro é:

-Uva branca: treixadura, torrontés, palomino, godello, macabeo, loureiro, albariño, lado, albilla. -Uva tinta: caíño, sousón, ferrón, mencía, tempranillo, brancellao, garnacha.

Tamén se produce dentro da denominación de orixe o viño tostado.

A denominación de orixe é a máis antiga de Galicia, e remóntase ao ano 1932, que foi considerado con rango de lei en 1933. O Consello regulador creouse en 1956 por unha orde ministerial que foi modificada xa varias veces, a última en 2004.

O actual presidente do consello regulador é Luís Anxo Rodríguez.

Hay moitas bodegas que traballan coa denominación O Ribeiro, algunhas delas son:

-A Nosa Viña

-Acinus -Amalia Dieguez Martínez -Ana Martínez González -Antonio Cajide Gulín -Aurora López González -Casal de Armán -Coto de Gomariz -Cunqueiro -Delfina Orge González -Do Canto -Dolores Villanueva Cobelas -Domecq Wines España -Elisa Collarte Bernárdez -Emilio Docampo Diéguez -Francisco Fernández Sousa -Francisco Martínez Rodríguez -Jaime López Vázquez -Joaquín Vázquez Martínez -José Camilo López Rodríguez -José Luis Rodríguez Pérez -Luis Anxo Rodríguez Vázquez -Manuel García Carrasco -María do Pilar Vázquez Pérez -Pazo do Mar -Pazo Lalón -Pousadoiro -Rivera -Rodríguez Méndez -Val do Deva -Vicente Giráldez Fernández -Vitivinícola do Ribeiro -Xosé Villar Fernández

Unha pequena curiosidade"os viños tamén falan galego":

Ernesto Valeiras, de adegas Rivera, pertencente á Denominación de Orixe Ribeiro. Valeiras sinala que “o noso produto ten un claro vínculo coa terra e a cultura do noso país, polo que, ademais de viño, en cada botella estamos a ofrecer unha parte da nosa historia”. Así, eles xa se decidiron pola etiquetaxe en galego dende comezos da década dos 90. E a día de hoxe comercializan na nosa lingua unha media de 150.000 botellas das súas marcas (Mouchiño, Viña Xinadas, Rexo...), tanto as destinadas “ao mercado galego, como ao español e á exportación, excepto aos EE UU”.

Dende as adegas María do Pilar, tamén da Denominación de Orixe Ribeiro, comentan que “é un paso moi importante que produtos da nosa terra se etiqueten en galego”. O seu voceiro, Manuel S. Álvarez del Valle, pregúntase “como, se non, imos lograr a normalidade se unha parte tan visible da sociedade, en canto á publicidade se refire, non utiliza o noso idioma no día a día?”. Por iso eles, como empresarios, tamén se decidiron a involucrarse na normalización do idioma. “Parecíanos o máis lóxico etiquetar na lingua da nosa xente”, comenta Álvarez del Valle, “xa que facelo doutra maneira sería un

tanto estraño. O normal é que un viño de Galicia se etiquete en galego, así como un Burdeos virá en francés ou un Chianti en italiano”. Ademais, “o consumidor aprecia como positivo atoparse cun produto etiquetado en galego, xa que o ve como algo máis familiar, máis seu”. Deste xeito, eles tamén etiquetan na nosa lingua as súas marcas Rechamante ou Senlleiro.

Monterrei:

A Denominación de Orixe Monterrei é unha das cinco cinco zonas con denominación de orixe para os seus viños existentes en Galiza.

Exténdese polo val do río Támega, ocupando algo menos de 700 hectáreas dos concellos de Castrelo do Val, Monterrei, Oímbra e Verín; outras 13.000 tamén están dedicadas a viñedos, mais fora da denominación de orixe. As 14 adegas, que ocupan a máis de 500 traballadores, producen 800.000 litros anuais.

Tipos de uvas:

-Uva branca: verdello, dona branca, verdello louro -Uva tinta: mencía, bastardo, araúxa.

Hay moitas bodegas que traballan coa denominación Monterrei, algunhas delas son:

-Magnus -Manuel López Chaca -Terras de Cigarrón -Valderello

Rías Baixas:

A Denominación de Orixe Rías Baixas é unha das cinco zonas con denominación de orixe para os seus viños existentes en Galiza. Creouse en

1980, e foi recoñecida como Denominación de Orixe en 1988.

Divídese nas seguintes subzonas: Val do Salnés, Condado do Tea, O Rosal, Soutomaior e Ribeira do Ulla. A uva albariño é a súa produción monovarietal de máis éxito. A produción é de baixa graduación, de viño branco e sen crianza, e expórtase cada vez máis a mercados do norte peninsular (especialmente Barcelona e Madrid) e exteriores (Alemaña, Estados Unidos, Reino Unido, Francia, Suíza, Xapón e Suecia).

Os viñedos ocupan unha superficie de preto de 2.700 hectáreas, que pertencen a 180 adegas. Esta denominación é a maior produtora galega, xa que 55 das súas adegas producen máis de 25.000 litros e unhas vinte superan os 75.000. A produción total supera os 10 millóns de litros.

Hay moitas bodegas que traballan coa denominación Rías Baixas, algunhas delas son:

-Arousa de Bebidas -Cabaleiro do Val -Carmen Carril Martínez -Condes de Albarei -Da Serra-Domecq Wines España -Dos Eidos-Durán -Galegas -Herdeiros Antón Bértolo Losada -Lar do Vieira -Martín Códax -Monte Sacro -Pablo López Francos -Predio do Pazo -Quinta de Couselo -Ramiro Padín Cores -Ramón Rodríguez Troncoso -Terra de Asorei -Terras Gauda -Viña Almirante -Viña Moraima -Viñas do Torroxal

Unha pequena curiosidade"os viños tamén falan galego":Segundo o presidente da adega Terras Gauda, José María Fonseca, "o viño é algo moi vinculado coa terra e os usuarios agradecen que vaia en galego. E no tema da lingua hai que intentar seducir, non impoñer". Neste sentido, Fonseca sinala que "para o consumidor é positivo que os produtos que ten máis próximos estean identificados en galego".

Dende esta adega producen ao ano arredor de 1,5 millóns de botellas que van na súa totalidade en galego, a non ser as que exportan a países que teñen unha lexislación específica que obriga a etiquetar noutro idioma, como é o caso dos Estados Unidos. Preguntado polo motivo polo que comezaron a etiquetar en galego dende que embotellaron a súa primeira colleita, no ano 1990, Fonseca indica que "o que non tería sentido sería facelo doutro xeito". As súas razóns son ben sinxelas: "facemos viño no Rosal, falamos en galego e

producimos un viño cunhas castes que só hai aquí, como o caíño, a treixadura, o albariño, o loureiro... Como non o iamos etiquetar en galego?".

Outra das adegas pioneiras á hora de realizar a etiquetaxe das súas botellas na nosa lingua foi Quinta de Couselo. Ao pouco de botar a andar a Denominación de Orixe Rías Baixas, en 1991, xa decidiron sacar ao mercado un caldo que leva o mesmo nome da adega etiquetado en galego. “Antes non se etiquetaba o viño. E xusto cando o comezamos a etiquetar xa o fixemos no noso idioma”. Trátase dunha adega familiar e non lle deron voltas ao tema, como explica Conchi Vicente. “Estamos en Galicia e o galego é a lingua de aquí; é a lingua na que falamos os que traballamos na adega e a que fala a xente de aquí. Así que non é de estrañar que o viño fale tamén en galego”, comenta mentres ri.

AAdemais, ao primeiro “había xente que nos dicía que facer iso nos podía causar algún inconveniente á hora de exportar o viño, pero á hora da verdade para nada foi algo problemático”, aclara a propia Conchi Vicente. De feito, ela mesma destaca que o uso do galego no mundo empresarial "é cada vez mellor e vai a máis".

Ruta do viño Rías Baixas:

O ámbito xeográfico da Denominación de Orixe Rías Baixas abrangue 33 municipios distribuídos en cinco zonas de produción e están nas provincias de Pontevedra e A Coruña. Estes son: O Val do Salnés, Condado de Tea, Soutomaior, O Rosal e Ribeira do Ulla.

A Ruta do Viño Rías Baizas iniciou a súa andadura no ano 1996 e despois dun largo percorrido, no ano 2005 a Ruta do Viño Rías Baixas intégrase no Selecto Club de Produtos RUTAS DO VIÑO DE ESPAÑA tras superar o proceso de certificación externa, como Marca de Calidade. Esta marca está promovida, a nivel nacional, por a Asociación de Cidades do Viño de España (ACEVIN) e por a Secretaría do Estado de Turismo dependente do Ministerio de Industria, Turismo e Comercio.

Na actualidade a Ruta do Viño Rías Baixas está integrada por seis itinerarios, catro dentro da subzona de O Salnés , un en O Rosal e outro en Ribeira do Ulla.

A Ruta do Viño Rías Baixas, sitúase nun marco incomparable, na súa viaxe, o visitante pode disfrutar ademáis dos súas excepcionales praias, natureza, marismas, paraxes rurais, zonas de viñedo, viños e outros produtos agroalimentarios de calidade, así como do seu importante e rico patrimonio cultural e histórico.

No veran tamén se pode disfrutar dun número importante de festas vinculadas a cultura do viño, entre as que sobresae a Festa do viño Albariño de Cambados e la Festa do viño de O Rosal.

BEATRIZ SOUSA CONDE

1º Bacharelato

PEIXES DE GALICIA

David Molares y Aarón Boubeta

Estes peixes que aquí presentamos son só unha pequena mostra da gran biodiversidade das rías e costas galegas que todos temos a obrigación de coidar e protexer xa que desde os mais pequenos ata os mais grandes teñen unha función moi importante no ecosistema mariño galego.

Atherina presbyter Cuvier, 1829

Despois de tanto tempo traio unha piarda ou peixe rei.

Estes pequenos peixes son os únicos representantes da sua familia en Galicia. Son peixes

nectónicos, forman cardumes preto da costa e da superficie. Son habituais entre as grandes

Laminariais, nos portos, nos areais, etc... De noite son moi activos, e vense totalmente

transparentes á luz das linternas dos buceadores. Nas inmersións nocturnas pódense ver nadando

cerca do fondo, nun grande número. Habituan a quedar quietos, e de repente fuxen cun par de

aletazos...para pararse novamente a un par de metros.

Fóra da agua son prateados, pero dentro son mais bonitos: teñen un ton verdoso ou rosado, mais

intenso na parte dorsal e mais pálido na ventral. Ademais é característica desta especie é unha liña

prateada nos flancos do peixes, indo dende a base das pectorais atá onde comeza a caudal. A boca

é moi oblicua, a mandíbula inferior sobresae. Os ollos son ben grandes. Teñen dúas aletas dorsais, e

a segunda é maior e mais alta cá primeira. As pectorais son longas, e a anal é mais longa ca

segunda dorsal.

Reprodúcense no verán, e pegan os ovos as algas que flotan, por medio de filamentos especiais.

Comén pequenos invertebrados e larvas de peixes.

Parablennius pilicornis (Cuvier, 1829)

Este pequeno lorcho fedorento (sen escamas), frecuente en Galicia, mostra gran curiosidade polo

que lle rodea, buceadores incluidos. É un peixe de afinidade subtropical, presente nos dous lados do

Atántico e no Índico. Vive a profundidades entre os 0 e os 25-30 metros, sempre en fondos de pedra,

se son expostos mellor. Aparece moi frecuentemente asociado ó briozoo Pentapora foliacea,

asomando a cabeza entre as suas "follas". Aliméntase de pequenos invertebrados bentónicos. Non

pasa dos 10-12 cm. Pode presentar varias coloracións ou libreas, a da foto é unha delas. Unha

característica que o identifica moi ben é a reticulación en forma de panal de abellas nas mejillas. A

pesar de que buceando se ve con frecuencia, o seu carácer xoguetón (non para quieto) fai que sexa

dificil fotografialo.

Callionymus lyra Linnaeus, 1758

Aquí está o escarpón, un deles, porque en Galicia hai 3 diferentes. Tamén se chaman lagartos

nalgunhas zonas.

Este vive nos fondos blandos de area ou grava. Son moi desconfiados, e corren a enterrarse ante ó

mínimo perigo. Os machos adultos teñen tonalidades azuis e unhas aletas tamén con bandas desa

cor. As fémias e os xóvenes son menos chamativos, con tons marróns con manchas brancas, e as

veces levan como 4 ou 5 sillas de montar no dorso, como na foto. O fuciño e moi pronunciado.

Esta especie é abundante nas inmersións mais habituais, a partir dos 5 ou 6 metros. Ás veces vense

exemplares grandes, de ata 20 cm ou incluso mais. O dificil é poder velos e fotografialos coas aletas

extendidas, pois son moi chamativas sobre todo nos machos.

Conger conger (Linnaeus, 1758)

O congrio vive cerca da costa mentres é xuvenil, e vai migrando a augas mais profundas ó

convertirse en adulto. Pódese encontrar ata profundidades de 500 m. Vive en fondos de area ou de

pedras, cascos de barco afundidos e outras estructuras que lle ofrezan protección. É un peixe de

hábitos nocturnos, cando se alimenta principalmente de cefalópodos, peixes e crustáceos. De día o

normal é encontralo dentro do laño, ainda que ás veces poden sair e acompañar o buceador cun

comportamento moi manso. Vive en toda a costa europea Atlántica, e no Mediterráneo. En Galicia

aínda é un peixe moi frecuente. É un peixe semélparo, reprodúcese unha soa vez na súa vida, pero

pon ó redor de 5-8 millóns de ovos. Ten valor culinario, con fideo non está mal.

Taurulus bubalis (Euphrasen, 1786)

Este peixe chámase bruxa. Son parecidos ós cabrachos (Fam. Scorpaenidae). Viven en fondos de

rochas con abundancia de algas, dende a baixamar ata os 20 ou 30 metros. Ainda que son

frecuentes, non son moi fáciles de ver debaixo do mar debido a súa camuflaxe. Normalmente son de

cor vermella, marrón ou incluso verdosa, en función do sustrato. Son carnívoros, comen peixes e

crustáceos sobre todo. Non convén andar a tocalos nen molestalos porque algunhas das espiñas

poden ter veneno.

Esta foto mostra a mesma especie. A diferencia de cor é notable. É un caracter moi variable nas

bruxas.

Trisopterus luscus (Linnaeus, 1758)

Esta é unha faneca. Pertence á familia Gadidae, como os abadexos, bacallaos, lirios, marucas,

bertorellas e outros. É unha familia ben representada en Galicia.

A faneca é un peixe demersal, que vive en fondos ata os 100 metros ou mais. Os exemplares mais

pequenos estan a profundidades menores e son moi frecuentes en inmersións nas Rías. Son

gregarios, viven sobre fondos de rocha, normalmente en zonas de pequenas covas ou fendas.

Tamén están en fondos de area ou fango, normalmente asociados a unha pequena zona de rocas ou

obxeto fundido. Aliméntanse de invertebrados bentónicos e tamén de algún peixe. Son animais que

van ata os 40 cm., ainda que o tamaño normal que se ve e se pesca nas Rías vai ata os 25 cm. Son

peixes bastante curiosos e logo se habitúan a presencia dos buceadores. Presentan unha cor

castaña-amarelada, mais ou menos escura dependendo do fondo onde vivan, e cunha serie de

bandas transversais ó longo do corpo, mais claras. Teñen 3 dorsais e barbillóns (barbillas

submandibulares).

Diplecogaster bimacultata (Bonaterre, 1788)

Este é un dos peixes ventosa que hai en Galicia. É un peixe de pequeno tamaño, que vive

normalmente en fondos blandos (area, grava, maërl), aínda que pode aparecer en sustrato rochoso.

Aínda que é frecuente, non é facil de ver. A menudo se encontra pegado debaixo de pedras ou

cunchas grandes, onde ademais pon os ovos no verán. Pódese recoñecer polas dúas liñas que

parten da boca en dirección ós ollos, e que continúan cara atrás. En vista dorsal, este patrón ten

forma de "V".

Gobius paganellus (Linnaeus, 1758)

Parece que os lorchos nunca terminan. Este é un lorcho escamento, moi frecuente en Galicia en

zonas rocosas e tamén con area fina. É especialmente frecuente nas pozas que quedan coa marea

baixa, incluso debaixo de algas emerxidas coa baixamar, onde aguantan ata unha nova marea.

Como G. niger e outro, son frcuentes nos fondeadoiros de pequenas embarcacións, aproveitando os

mortos dos barcos como hábitat.

Recoñécese pola banda amarela ou laranxa que recorre a primeira aleta dorsal, non moi visible na

miña fotografía. A cor é moi variable: normalmente castaños ou pardos, pero os machos

reproductores son negros co borde das aletas claro. Viven non só no Atlántico, senon tamén no

Mediterráneo e no mar Negro. Incluso conseguiron alcanzar o Mar Vermello a través do Canal de

Suez. Viven uns 10 anos, e comen pequenos invertebrados da area e algas.

Symphodus melops (Linnaeus, 1758)

Este é o serrán mais abundante en Galicia. Diferénciase deste outro rápidamente pola mancha

oscura en forma de medialúa que teñen detrás de cada ollo (na foto case non se ve por causa dos

isópodos parásitos). Levan ademias outra no pedúnculo caudal. A cor de fondo é moi variable,

dende marrón a verde, cunha serie de puntos escuros organizados en bandas lonzitudinais da

cabeza á cola. Viven en grupos en zonas de rocas a pouca profundidade, onde se alimenta de

pequenos invertebrados. Os machos fan niños con algas entre as pedras ou en fendas, a onde as

fémias van depositar os ovos na primavera. Son hermafroditas, primeira machos e logo fémias. Non

soen pasar dos 20 cm e dos 9 anos de vida.

Oxalá disfrutaran desta pequena mostra das magníficas criaturas que habitan nas costas galegas, un cordial saúdo.

Fundación pes descalzos

Aldara Garrido Gómez

Mar García Corriente

2º ESO B

1997-2002

Shakira creou a Fundación, cando ela ten o seu primeiro éxito internacional e dar ese nome para o seu proxecto filantrópico, nacido das súas memorias cando coñeceu a pobreza de moitos nenos en Barranquilla.________________________________________

2003

Shakira é nomeada embaixadora de boa vontade da UNICEF.

Shakira apela á ex-chanceler e ex ministro de Educación, María Emma Mejía e invitado a asumir o Presidente Executivo da Fundación pés descalzos, cuxa sede trasladouse a Bogotá.

A Fundación comezou a traballar nun macizo programa de nutrición para nenos de zonas desfavorecidas e comunidades desprazadas en Colombia.________________________________________ 2004

Comeza a construción da primeira institución educativa en Pretoria Barefoot.

Comeza a construción da Escola El Minuto de Dios, e apoio institucional para a escola Gabriel García Márquez, no municipio de Soacha, vazamentos en Bogotá.

Iníciase Foundation para apoiar institucións de ensino e sete de América, en abril, en Barranquilla, onde 1.565 nenos comezan a ser abordadas.

A Fundación pés descalzos abre as súas oficinas en Pretoria.

El fortalece o programa de seguimento nutricional personalizado e inicia o programa de apoio psicosocial.

2005

Faise o "Plan Estratéxico I 2006 - 2008 ', cuxo principal obxectivo é a atención integral de nenos ou áreas vulnerables de desprazamento.

Inauguración da institución de educación primaria, en Pretoria Barefoot 550 nenos que asisten.

Reforzar a estratexia de intervención educativa con coidado de 3.072 nenos e mozos.

El fortalece o modelo global de desenvolvemento da comunidade centro, tendo coidado de 10.500 persoas en todo.A Fundación pés descalzos abre oficinas en Barranquilla.Establecer asociacións e convenios con programas de desenvolvemento nacionais e multilaterais da Fundación._______________________________________

2006

Atención sobre a ampliación dos 3.610 nenos e mozos na sede para apoiar a nosa fundación.

Ela reforza os programas de educación, con prioridade para a alfabetización e matemáticas.Como unha iniciativa para construír unha nova escola en Barranquilla, Shakira dá un concerto na cidade en decembro.

Consolidación da campaña "Doa un ladrillo por US $ 15.000", atinxindo a marca de 52.000 doantes cidadáns adheriron á iniciativa.

O segundo está construído de School District Las Américas, en Ottawa, co apoio de fundacións europeas.

 ________________________________________

2007

Establecemento de novas asociacións de cooperación con doazóns importantes español e alemán.

Ampliar o programa de nutrición para unha concepción de seguridade alimentaria, permitindo así unha maior sostibilidade das familias beneficiarias.Os terreos adquiridos polo Distrito de Barranquilla, na aldea de La Playa, para a futura construción da Escola pés descalzos.

El fortalece o modelo de intervención na política, administrativa e educativo da comunidade.Os programas comezan a xeración de ingresos sostible e facer as primeiras asociacións de pais e mozos en Soacha e Pretoria.Bolsas de estudos son asignados aos mellores alumnos e implementa 'Formación de Mozos "a estratexia.

O proxecto de Educación do Distrito Institución Barefoot Foundation, en Barranquilla.Censo comeza o proceso de educación e divulgación a esa comunidade.

El incorpora os procesos de auditoría externa coa empresa internacional Deloitte e empresas de organización de filantropia innovadora e Compartamos.________________________________________

2008

Comeza a construción do 'megacolegio "na aldea de La Playa, en Barranquilla.El elabora o "Plan Estratéxico II para o triênio 2009 - 2011 ', cuxa misión é aplicar un modelo de soporte de asistencia de público e privado.O traballo pedagóxico iníciase con base en un currículo deseñado para o alcance das institucións e equipados con novos métodos de ensino.É un novo consello, composto por personalidades de renome do sector privado e filantropia.

 ________________________________________

2009

Apertura do Colexio e do Centro Comunitario Barefoot Foundation, en Ottawa, coa presenza do noso fundador e outras personalidades.Ambicioso programa comeza a xerar ingresos e mecanismo de sostibilidade que pecha o modelo de intervención Barefoot.

Establecer asociacións con iniciativa academia, privada e do Estado para desenvolver o modelo educativo.

Primeiras formulacións poden facer para construír unha nova escola en Cartagena de Indias. As alianzas estratéxicas son establecidas para que non haxa intervención precoz na infancia, segundo os obxectivos do milenio.

 ________________________________________

2010

Despois do terremoto que alcanzou Haití en xaneiro de 2010, Shakira visitou Port-au-Prince e comprometeuse a apoiar a educación deste país.Durante o mes de xuño, comezou a campaña manga - Waka Waka liderado por Shakira, que pretendía recadar fondos para apoiar unha sala polivalente, unha escola en Soweto.

Shakira realizado o tradicional Nadal anuncio Freixenet, polo que el decidiu doar o valor da campaña na súa Fundación Pies descalzos para a construción de dúas novas escolas en Port au Prince (Haití) e Cartaxena (Colombia).

Noelia Bouzón

Carla Bujan

Angela Figueroa

UN BREVE RESUMO

A marca ZARA nace en Galicia da man de Amancio Ortega Gaona,e éa firma principal do Grupo Inditex, cadea textil fundada por Amancio Ortega e que se convertiu nunha das empresas do sector mais coñecidas e rentables a nivel mundial. ZARA, a marca pioneira do Grupo Inditex, abre a primeira tenda en A Coruña e desde ahí empeza unha imparable expansión internacional.En 1985, coa incorporación de Xosé María Castellano no negocio, Ara empeza a súa política loxistica que permitira crear unha cadea de moda rápida e a prezos moi asequibles.Ao cabo de tres anos da incorporación de Xosé María Castellano,abrese a primeira tenda fora do país Portugal.Na actualidade,Zara ten presencia en mais de 70 países con mais de 1000 tendas e é unha das marcas de moda mais coñecida do mundo.A clave do éxito reside en vender roupa de tendencia a prezoa asequibles.Zara dispón dunha colección para muller (ZARA WOMEN),unha liña para muller xoven baixo a submarca (TRF-TRAFALUC),unha colección para home(ZARA MAN),outra para os nenos (ZARA KIDS)e unha submarca que naceu en 2007 e que está dedicada a decoración do fogar(ZARA HOME).Ademais das suas coleccións de roupa dispón dunha amplia gama de complementos como bolsos e zapatos e ate unha pequena liña de perfumaria e cosmética.

A sua historia

Zara é unha cadea de tendas galega de roupa e accesorios que pertenze o grupo Inditex.

Foi fundada en 1975 por Amancio Ortega e a súa esposa.

A súa sede principal atopase en Arteixo.

A primeira tenda abriuse o 9 de maio de 1975 na rúa Juan Flórez da Coruña.

En 1985 uniuse o negocio da moda rápida, contando co apoio de Jose María Castellano

Foi en 1981 cando abriu a súa primeira tenda fóra de Galicia, en Madrid, dando en 1988 o paso para crear unha tenda internacional en O Porto(Portugal).

A segunda tenda no estranxeiro de Zara abre o 27 de setembro de 1989 en Nova York, na avenida Lexington.

Está representada en Europa, América e África con 1.603 tendas (Julio de 2011) en 71 países, delas 38 en Galiza e 336 en España. A súa sede central é Arteixo(Coruña).

Zara é a cadea máis importante do grupo Inditex, a que está en máis países e a que é máis coñecida.

En 2006 abriu 140 novas tendas practicamente unha cada dous días, o que representou a terceira parte de todas as novas aperturas do grupo. En 2011 Zara pechou o seu balance cun beneficio neto de 1932 millóns de euros,creando 9.374 postos de traballo e formando así unha plantilla de 109.512 empleados.Cerrou o exercicio con 5.527 tendas e realizaronse aperturas en 49 mercados, 5 deles novos(Australia, Taiwán, Azerbaiyán, Sudáfrica y Perú .En 2004, a súa cifra de negocio foi de 3.819,6 millóns de euros e representaba o 67,8% das vendas de Inditex.Zara é unha cadea de tendas galega de roupa e accesorios que pertenze o grupo Inditex.

Exercicio 2011 2010 11/10

Cifra de Negocio(1)

13.793 12.527 10%

Beneficio Neto(1)

1.932 1.732 12%

Nº de Tendas 5.527 5.044 483

Nº de Mercados 82 77 5

Empregados109.51

2100.13

89.374

No inverno de 2012 Zara lanzará a súa tenda online en China.

Amancio Ortega

Amancio Ortega Gaona, naceu o 28 de marzo de 1936 en Busdongo de Arvas(León), é un Empresario galego da moda, creador de Zara.

Actividade profesional

Fillo de pais vascos, naceu nunha aldea leonesa e aos tres anos regresou con eles a Tolosa, onde viviu ata os doce anos. Nesa altura destinaron a seu pai, ferroviario, a Coruña, onde marchou, e onde con catorce anos comezou a súa carreira no mundo do téxtil como empregado de dúas coñecidas tendas de roupa: a camisería Gala e a mercería La Maja.

É en 1963 cando crea coa axuda dos seus irmáns a compañía Confecciones GOA (as súas iniciais en sentido inverso), dedicada á fabricación de batas. O negocio crece progresivamente nesta década, e coa súa muller daquela, Rosalía Mera, funda Zara como empresa. En 1975 ábrese a primeira tenda de Zara na céntrica , rúa de Juan Flórez na Coruña. Os seus establecementos comezan a abrirse por toda España e o mundo. Co aumento do volume de actividades da empresa, en 1985 créase o

grupo Inditex, para acoller as distintas empresas da confección e a distribución que posúe.Como presidente de Inditex ,persoa máis rica de Galiza e España, a 2ª de Europa e a 7ª do mundo segundo a revista Forbes 2011, cunha fortuna calculada de 31.000 millóns de dólares. En xaneiro de 2011 anunciou que en xullo dese ano deixaría a presidencia do grupo téxtil, onde sería relevado por Pablo Isla.Ademais do negocio téxtil, Ortega diversificou a súa iniciativa empresarial cara a outros sectores industriais como o inmobiliario, o financeiro, os concesionarios de automóbiles ou a xestión de fondos de investimento. Entre as súas tendas unha das mais coñecidas é ZARA.

Plantas en perigo de extinción en GaliciaAs illas Cies

Javier Fernández PlateroTraballo Día das Letras Galegas2ºESO (B)

Plantas en perigo de extinción

A presión do home é a principal ameaza da flora. As súas accións no medio natural poden liquidar exemplares únicos da nosa vexetación autóctona. Construción de carreteiras ou polígonos industriais, a creación de recheos, urbanizacións, os incendios forestais, a actividade industrial ou os procesos derivados da concentración parcelaria son algunhas desas accións do home que pon en perigo a supervivencia de decenas de especies botánicas en Galicia.

Das 2.400 especies de plantas superiores existentes na nosa comunidade, hai 153 ameazadas. E de estas, 58 están en perigo crítico de extinción.

A desaparición de especies vivas normalmente concede más liderado á fauna que ao chan que pisamos, onde crecen as plantas que osixenan o noso contaminado entorno y son alimento de boa parte dos animais que, en forma de produto alimenticio, nutren as nosas despensas.

De interese humanoTratase de especies tanto animais como vexetais que ten un especial interese para el home en una rexión determinada. Actúan como bioindicadores para coñecer el estado de saudade dun ecosistema. Ten esta categoría o castaño.

Especies claveSon aquelas que xogan un papel primordial en el mantemento de la diversidade dun ecosistema. En Galicia hai 13 no terreo da flora, entre elas figuran o aliso, o carballo, urce, acivro, carrizo, o sorba, arandeira ou o toxo.

EndemismosPor definición, un endemismo es una especie vexetal propia de un determinado lugar, área ou rexión bioxeográfica, exclusivo dese territorio e que no se encontra en ningún outro lugar do mundo. En Galicia hai una trintena de eles .

Exemplos de plantas en perigoHerba de namorar: medra formando pequenos matos compactos duns 20 ou 30 cm, na parte superior dos  cantís e ao longo da costa, ata onde chega o salitre do mar. Tamén o fai nas marismas, xuncais, e en solos xeralmente areosos. As súas folla s , estreitas e liñais, son dunha cor verde intensa. As  flores, de cor branca, vermella, ou lila, únense formando capítulos rodeados de brácteas escabiosas. A súa floración ten lugar no verán, entre os meses de maio e xuño e ás veces durante o outono.

Imaxe dun exemplar desta planta

Lirio de monte   Herba perenne de 25-50 cm de altura, con bulbos ovoideos, cubertos dunha túnica de varias capas e fibras grosas. Follas 2-5, ensiformes (que ten forma de espada), de 10-40 cm e xeralmente no máis de 1 cm de anchura. Inflorescencia con 3-10 flores, con frecuencia non presenta máis de 5. Flores zigomorfas, de 2-4 cm de lonxitude. Tépalos purpúreo-rojizos, os tres inferiores con manchas lanceoladas brancas, de borde púrpura intenso, rematados en extremo agudo, apiculado. Anteras de 0,5-0,9 cm de lonxitude, sempre máis cortas que o filamento. Fruto de tipo cápsula, con sementes de ala estreita

A Lei de Conservación da Natureza, establece un réximenxeral de protección para todas as demáis especies, que supón por exemplo no caso dos animais a prohibición de darllesmorte, molestarlos ou comerciar con eles.

Illas CiesA Capuchina:é unha herba de talos ternos e retorcidos, que crece a modo de trepadeira. Pose unhas follas redondeadas con largos peciolos. Nas axilas das follas e soportadas tamén por largos pedúnculos fórmanse grandes flores cor laranxa. A froita é unha cápsula en cuxo interior se encontran unhas sementes rugosas.

A Capuchina

A Margarita Africana é unha planta herbácea ornamental, anual, que pertence ao xénero Dimorphotheca (da familia das Asteráceas), crece hasta medio metro de alto, como su nome o indica proven do sur do continente africano. Florece durante a primavera e prosigue hasta mediados do verano; con as súas flores, de colores que van desde oblanco ou crema hasta chegar ao violeta, se poden confeccionar hermosos ramos e arreglos decorativos.O seu follaxe tende a ser dun color verde grisáceo

A flora das illas presenta un aspecto moi arbolado naquelas zonas onde se poidorepoblar. Predominan entre outras especies o pino e o eucalipto. Entre os arbustos predomina oTojo, a Xara e a Silveira. Nos terreos máis protexidos, o tojoadquere un gran tamaño sirvendo de barrera para as colonias de aves mariñas. Pero de todas as plantas das illas, as máis importantes son as que aparecen en dunas e cantís, xa que son as plantas pioneiras e de mayor valor xa que sólo se dan en este medio e son moi escasas. Destacan en este sentido a Armería ou Herba de Namorar e a Camariña, esta última de gran interés xa que solo aparece representada en Camariñas, Cabo Vilano e en Cíes. Nas illas, ocupa unha gran extensión de terreo arenoso entre as praias de Rodas e Figueiras. Ten un olor forte, penetrante, follas estreitas e baias brancas, de agradable sabor, utilizadas antigamente como remedio contra as fiebres

Unha nova especie de flora inventariada nas Illas Cíes incrementa a 602 o total de taxones catalogados pola Universidade de Santiago de Compostela e o Departamento de Producción Vexetal da Escola Politécnica Superior de Lugo, nun estudio coordinado polo Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia.

A investigación, auspiciada por Medio Rural a través do Parque Nacional, recolle o inventario da flora e a vexetación presente nas Illas Cíes, así como su localización e abundancia, con o obxectivo de "poder encontralas e seguir su evolución", según detallou o departamento que dirixe SamuelJuárez.

Plantas cultivadas ou asilvestradas

Neste sentido, incluíronse por primeira vez todas as plantas cultivadas ou asilvestradas, debido ao interese que suscitan "por su rareza ou ben desarrollo", ou ben porque son "potenciais invasoras agresivas". Ademais, este proxecto busca identificar as especies que deben ser protexidas mediante a inclusión dos listados galegos e españois de especies a conservar.

Do total de especies inventariadas, 415 corresponden a plantas "espontáneas", 44 son especies subespontáneas ou naturalliadas, e 143 taxóns comprenden plantas cultivadas, según os datos que aportados a Xunta.

Con esta catalogación, a Administración autonómica busca o "coñecemento en profundidad" da flora e a fauna dunhas illas que consideran "as perlas das Rías Baixas", como paso previo "imprescindible" para tomar medidas dirixidas a su conservación e á "divulgación dos seus valores botánicos" aos visitantes.

Así mesmo, o departamento de Medio Rural recordou que, xa desde 1879, se realizou outros estudios similares nas demais Illas Atlánticas —Ons, Sálvora y Cortegada—, polo que existen publicacións acerca da flora do actual Parque Nacional desde 1905.

XEOGRAFÍA

Alejandro Osorno Rodríguez. 1º Bachillerato.

Hábitats

Mamíferos

Carnívoro

Entre os grandes carnívoros destacan o lobo ibérico, subespecie endémica da Península que conta cunha poboación de 600 exemplares (o 30% da poboación peninsula), o que fai de Galicia a comunidade onde se atopa a maior densidade desta especie.Outros carnívoros destacados son o gato montés, escaso en Galicia (distribúese polas zonas rochosas e os bosques caducifolios máis afastadas do home),[3] o raposo e os mustélidos; teixugo, furón bravo, donicela, londra, visón americano (introducido polas granxas peleteiras nos anos 60, hoxendía constitúe unha ameaza para as aves)

Lobo ibérico Lobo ibérico

O lobo ibérico (Canis lupus signatus) é unha subespecie de lobo (Canis lupus) autóctona da Península Ibérica.

Aspecto

O seu tamaño é medio, algo máis pequeno que outros lobos europeos. De longo miden dende 130 ata 180 cm os machos, e dende 130 ata 160 cm as femias. A altura de cruz pode chegar aos 70 cm. Os machos adultos pesan xeralmente entre 30 e 40 kg, e as femias pesan de 20 a 35 kg. Presentan testa grande e maciza, orellas triangulares relativamente pequenas e ollos oblicuos de cor amarelenta. O fociño presenta unhas manchas brancas nos belfos denominadas bigoteiras. A súa pelaxe é heteroxénea, de tal xeito que se describen unhas franxas lonxitudinais escuras ou negras cubrindo a parte anterior das súas dúas patas dianteiras, unha mancha escura ao longo da cola, e outra mancha escura ao redor da cruz á que se lle coñece como cadeira de montar.

O conxunto destas marcas ou manchas escuras, son as que lle deron o nome "signatus" a esta subespecie de lobo, posto que "signatus" (en latín) significa "signado" ou "marcado".

Os lobatos ao nacer presentan tons escuros uniformes.

En movemento chama a atención o poderío dos cuartos dianteiros en relación á grupa, levemente caída.

Proceso histórico e poboación actual

Distribución do lobo ibérico na península

O lobo ibérico estivo presente en toda a Península Ibérica durante séculos, tanto é así que chegou a habitar case todo o territorio peninsular ata os anos 1900, no entanto, estivo a piques de extinguirse nos anos 70 do século XX, debido a que en España e durante o goberno da ditadura franquista houbo unha campaña de exterminio contra este animal, unha campaña que comprendería os anos 1950 e 1960 e que erradicou a esta subespecie de todo o país

agás na parte noroeste e algunhas áreas illadas de Serra Morena. Ademais, en Portugal, unha política semellante cun semellante resultado borrou dos seus campos ao lobo de todo o territorio que abrangue dende o Río Douro cara ao sur, sobrevivindo tan só algúns grupos reducidos nalgunhas áreas concretas. Se apenas puido ser salvado, sería grazas ao labor de varios naturalistas e divulgadores coma o español Félix Rodríguez de la Fuente.

Hoxe é un animal protexido e dende os anos noventa atópase en franca expansión ao que se engade o aumento de densidade nas zonas tradicionais. Tense noticia de que as poboacións asentadas en Castela e León están avanzando cara Estremadura, Madrid, Aragón e Guadalajara.[1]. As poboacións de Andalucía tiveron menos sorte e semella que os derradeiros lobos de Serra Morena desapareceron recentemente. O lobo é abondoso no noroeste da Península, sobre todo en Galicia onde conta cunha poboación de 600 exemplares (o 30 % da poboación peninsular), o que fai de Galicia a comunidade onde se atopa a maior densidade desta especie.

Segundo algúns autores, cara 1988 estimouse que a poboación do lobo en España era de entre 1500 e 2000 exemplares. No ano 2002, calculáronse polo menos uns 2000, e en Portugal de 300 a 400 exemplares de lobo ibérico.

O lobo ibérico está catalogado como especie vulnerable no Libro vermello dos vertebrados de España, e como especie case ameazada no Atlas do mamíferos terrestres de España.

Dieta

O lobo ibérico é un dos poucos grandes carnívoros que existen na Península Ibérica, e como depredador, aliméntase básicamente das presas que caza, grandes herbívoros e outros mamíferos de porte menor.

Raposo Raposo

O raposo común (Vulpes vulpes), tamén coñecido como golpe nalgunhas zonas ó norte de Galicia, pertence á familia dos cánidos (Canidae), dentro da orde dos carnívoros. O raposo común, tamén chamado raposo vermello, caracterízase por ter as patas cortas, o fociño estreito e alongado, as orellas rectas e triangulares, unha pelaxe espesa e cola longa. Adoitan pesar entre 7 kg e miden entre 90 e 105 cm de longo (sen incluír a cola). A cor da pelaxe dun raposo común é alaranxada por enriba e branca pola parte inferior.

O raposo vive en todos os continentes (agás na Antártida), habita zonas boscosas, con matogueiras. Algún tipo de raposo pode mesmo vivir en zonas desérticas e xeadas.

Alimentación

A alimentación dos raposos é moi variada, desde ratos, toupas, ovos de aves, grandes insectos e preas, ata froita e algún coello.

Son cazadores solitarios. O territorio de rastreo é polo xeral de algo menos de 8 km2. Este territorio deféndeo das incursións doutros raposos.

Reprodución

Os raposos aparéllanse a mediados do inverno. Tras un período de xestación que vai dos 49 os 56 días a femia retírase a un tobo para dar a luz unha media de 8 crías.

As crías nacen cos ollos pechados e reciben coidados durante as cinco primeiras semanas de vida, logo son obrigadas a marchar e facer a súa "vida propia". Os raposos emparéllanse de por vida e acostuman vivir uns 12 anos.

Curiosidades

O raposo acada en carreira unha velocidade de 48 km/h. O raposo foi introducido en Australia para controlar as pragas

de coellos.

Cando nunha zona rural desaparecen os raposos axiña repobóase a zona de roedores.

A caza do raposo

O raposo é unha especie cazable e tódolos anos realízanse en Galicia unha "Copa de España de Caza de Raposo", organizado pola Federación Galega de Caza; en 2009 celebrouse en Rodeiro. Os colectivos ecoloxistas, organizados baixo a plataforma Matar por Matar NON, responden a este Trofeo con concentracións no mesmo punto onde se reúnen os cazadores para intentar boicotea-lo evento mediante o uso de chifros, berros e megáfonos.

Os cazadores defenden a tese de que a supervivencia do raposo en Galicia non está en perigo. Os seus propios estudos sosteñen que a densidade está en torno ós 2,64 exemplares/km2 (en 2008), a maior en toda España, onde as densidades oscilan entre os 0,34 exemplares nas zonas de encinar de Burgos e os 2,50 nas zonas de regadío de Zaragoza.

A Consellería de Medio Ambiente autorizou unha cota anual de 25.995 exemplares para a tempada de caza 2008-2009, se ben dos datos medios de capturas dos anos 2006 e 2007 conclúese que os raposos abatidos só foron 2.872, que non chega ó 10% da cota autorizada

O gato Montés.

O Gato bravo xa case non existe en Galicia. En tempos abondaba moito máis que hoxe.  Os seus problemas principais son os incendios e a caza. Inda se atopa en Lugo e algún que outro en Ourense.

Identificación:

A cabeza é redondeada e grande. Ten uns dentes considerables e o aspecto do corpo é inconfundible con rallas marróns e o pelo gris. Pero é moi dificil de ver, xa que case non existen en Galicia. Por outra banda confúndense cos gatos asilvestrados, é decir os gatos domésticos votados o monte. A pelaxe é entre gris e parda cun atigramento obscuro, o abdomen a menudo e branco. O Rabo é poblado con anelos negros e punta roma. Ollos verdes-amarelos, con pupilas verticais e rasgadas. Tamén se pode confundir coa xeneta. De tódolos xeitos a cabeza do gato é máis redondeada e máis grande. A cola é moi distinta así como a cor do corpo.

Inimigos:

Moitos entre eles o home. Pode ser presa de grandes mamíferos, como o lobo. De tódolos xeitos non é unha presa fácil para ninguén. É moi rápido e ten uns dentes incribles.

Alimentación:

É un cazador nato, na súa dieta atópasen todo tipo de ratóns e pequenos mamíferos ata do tamaño dunha lebre. Gusta moito dos esquíos e pequenas aves. Os coellos pequenos son de tódolos xeitos a

súa pasión. O malo é que non os hai. Come tamén réptiles, seica ata un 12% da súa dieta.

É preferentemente nocturno ou crepuscular.

O seu método de captura sempre é o mesmo: a espera o acecho, primeiro acércase moi despaciño e calidaño, avanzando sin facer o menor ruido. Oculto o abrigo dun matorral e perfectamente camuflado. Esperando pacientemente a súa oportunidade.

Cando esta se produce pega un salto e morde na nuca ou no pescozo, rematando rápidamente coa víctima, que non espera este ataque tan repentino e fulminante.

 

 

Habitats:

Habita en zonas boscosas e zonas mixtas con boa conservación, zonas de vexetación mesta de matorreira con rochas.  Sempre en áreas de media e alta montaña. Non sobrepasa os 1.300 metros de altitude.

Normalmente o macho vive soio, salvo na época do celo que comenza en febreiro. A gata vai parir sobre abril, maio.

herbívoros

Os herbívoros están representados por especies bastante espalladas como algúns cérvidos: cervo común, gamo, (introducidos como especies cinexéticas) e corzo. Poboacións de cabra montesa (reintroducida en 1997), carneiro bravo (introducido como especie cinexética) e redutos de rebezo. Co paseniño abandono do rural galego, destaca o incremento das poboacións de xabaril e corzo. Segundo a Asociación del Corzo Español, Galicia é a comunidade española coa maior densidade desta especie, destacando en particular a provincia de Lugo onde se cifrou unha poboación duns 22.000 corzos (2007).[6] No tocante ao xabaril, a súa poboación estimouse nuns 40.000 animais, cifra que sen a incidencia das batidas podería chegar ata os 100 mil, consituíndo unha auténtica praga no monte galego.

Ten unha boa representación varias especies de insectívoros: ourizo cacho, furaño común e de xardín, murgaño patibranco e de Cabrera, furafollas ibérico, grande e pequeno, toupa, o aguaneiro; roedores:

esquío, rato mouro, rilón, leirón careto; lagomorfos (destacan endemismos como a lepus granatensis e a lepus castroviejoi), quirópteros; rexistrouse a presenza de 19 das 40 especies de morcegos que viven en Europa o que fai de Galicia un paraíso para os quirópteros europeos, pinnípedos e cetáceos; Nas costas galegas atópanse 6 especies diferentes de pinnípedos, no tocante aos cetáceos, rexistrouse a presenza de ata 22 especies de cetáceos, das cales as máis comúns son o caldeirón, o golfiño riscado, o arroaz (cuns 500 exemplares), a toniña (con 300) e o golfiño común.

Cervo común Cervo común

O cervo común ou cervo vermello (Cervus elaphus) é unha especie de cérvido amplamente espallada polo Hemisferio Norte. Documentáronse unhas 27 subespecies distintas cunha área de distribución que se estende dende o Magreb, a Península Ibérica e Gran Bretaña ata gran parte de América do Norte, que se diferenzan entre si polo tamaño, lonxitude e cor da pelaxe e forma das cornas. As seis subespecies de uapitís norteamericanos, outrora clasificados na especie propia Cervus canadensis, clasifícanse actualmente como subespecies de Cervus elaphus. Os cervos chegan á puberdade ao ano de naceren.

Descrición

O cervo común é un cervo de gran tamaño (só superado polo alce dentro do conxunto dos cérvidos vivos), cun tamaño ordinario de 160

a 250 centímetros de lonxitude e un peso nos machos de ata 200 quilos. Esta especie presenta dimorfismo sexual, sendo as femias máis pequenas e menos corpulentas cós machos; algunhas presentan pequenas cornas. Os individuos de sexo masculino presentan cornas que renovan cada ano e, nalgunhas subespecies, unha densa melena de pelo escuro no pescozo e nos ombreiros. A cor do pelo é normalmente parda en todo o corpo agás no ventre e os glúteos, esbrancuxados, e pode variar na intensidade da súa tonalidade segundo os individuos. As cría de poucos meses presentan unha coloración avermellada, con manchas e raias brancas que lles axudan a agocharse dos depredadores.

A dieta desta especie é exclusivamente vexetariá, cun maior peso de follas que de herbas.

Corzo Corzo

O corzo ou corza (Capreolus capreolus) é un pequeno cervídeo comunmente encontrado na Europa e Asia, posuidor de galladas curtas, puntiagudas, e pelaxe avermellada no verán, e marrón-acinzentada no inverno.

Características

No estado adulto, o corzo ten unha altura na cruz de só 76 cm como máximo e un peso entre 15 e 30 quilos. Os machos presentan cornos pequenos de tres puntas que mudan cara comezos do inverno e que volven medrar ata comezos da primavera. A pelaxe é dunha cor castaña cunha lixeira tonalidade vermella en ámbolos dous sexos durante o verán, adquirindo unha tonalidade cincenta no inverno, momento que aparece unha mancha branca no lombo. O ventre é dunha cor máis clara que a espalda. Pola contra, os corciños presentan un pelico avermellado con pintas brancas que actúan como camuflaxe co seu entorno. Os seus berros son semellantes ós ladridos dos cans.

O corzo é un animal predominantemente forestal, e só sae a campo aberto en contadas ocasións durante o verán para engadir algunhas herbas á súa dieta, basada no consumo de follas de arbustos e árbores baixas, así como brotes tenros. Adoita mostrarse activo cara o solpor, e durante o día permanece agochado entre a vexetación.

As femias conviven con unha ou dúas crías que tiveron no ano. O normal é que pasen agochadas a maior parte do tempo e a femia só acude a elas para darlles de mamar, aínda que vixíe dende as inmediacións. Non é raro que algunhas persoas, ó descubrir unha cría na espesura, a consideren abandonada e a leven. Este é probablemente o maior perigo ó que se enfrontan os corzos, pois rara vez se adaptan á domesticación e morren ós poucos días.

Pola súa parte os machos acostuman ser solitarios ou vivir cunha femia e as súas crías. Na época de apareamento (inicios da primavera) vólvense fortemente territoriais e tratan de manter ós outros machos lonxe da súa área de influencia en todo momento, ó tempo que tratan de atraer ás femias para aparearse con elas. O corzo é un dos poucos ungulados con implantación diferida, polo que a fecundación case nunca se produce no momento do apareamento, senón ás veces varios meses despois. De tódolos xeitos, o normal é que o alumbramento das crías (unha soa nas nais primeirizas, dous nos partos seguintes) se produza no mes de maio.

O corzo é unha especie cinexética en toda a súa distribución, sendo a súa caza unha actividade moi frecuente en toda Europa central e na Península Ibérica. En España abunda especialmente na parte norte, e chega polo sur ata o mar de Alborán. Na provincia de Cádiz está en regresión pola perda de árbores.

Xabaril Xabaril

O xabaril ou xabarín (Sus scrofa, L. 1758) é un mamífero artiodáctilo e suídeo de medio porte e corpo robusto. É considerado o antepasado a partir do cal evoluíu o actual porco doméstico (Sus domesticus ou Sus scrofa domesticus). Pola súa semellanza co porco recibe tamén denominacións populares derivadas deste: porco bravo, cocho bravo, porco montés e porco fero[Cómpre referencia].

Ten unha ampla distribución xeográfica, desde a área mediterránea de Europa ata Asia e Indonesia. En Galicia tamén está amplamente distribuído.

Descrición

O peso medio oscila entre os 70 e os 90 quilos dos machos e os 45 e 65 das femias, aínda que hai machos que poden acadar os 150 kg [1]. Mide entre 110 e 160 cm de cumprimento e 65-70 cm de altura. O corpo é robusto, co pescozo curto. A cola é de tamaño medio, cun penacho no cabo. Ten unha cabeza relativamente grande, triangular, cun longo fociño. Ollos pequenos e orellas relativamente grandes. Nos machos, a mandíbula superior está provista de dous caninos grandes e encorvados cara arriba (que se valoran como trofeo de caza). Posúen un oído e un olfacto moi desenvolvidos, mentres que a vista é regular, particularmente a longa distancia.

A pelaxe, máis longa e densa no inverno, é rixa, con presenza de cerdas moi fortes, e de cor parda escura. Medra especialmente no lombo e na base das orellas, formando unha crina abundante. As crías presentan unha pelaxe mimética característica, á que deben o nome de raións, a base de raias leonadas e marróns; os exemplares subadultos -a partir dos seis meses de idade- preséntana máis acastañada, polo que reciben o nome de vermellos.

O tempo de vida medio é de 10-12 anos, alcanzando os 20 nos exemplares en catividade.

Ecoloxía

Habita en zonas boscosas e de matogueira densa, pero tamén en zonas asulagadas e brañas, sen mostrar temperamento territorial definido; pode atoparse tanto á beira do mar como nas terras máis altas dos Ancares. Son animais gregarios que, fóra da época de celo, viven en grupos familiares formados por unha femia, as súas crías e exemplares xuvenís de partos anteriores, constituíndo mandas de entre 5 e 20 individuos. Os machos adultos viven illados e arrexúntanse ao grupo soamente na época de reprodución, que ten lugar entre novembro e xaneiro. A xestación vén sendo dunhas 12

semanas (116 días) e o parto prodúcese entre marzo a abril, parindo en cada camada de 3 a 12 crías (normalmente, 4-5).

A madurez sexual alcánzase ós 8-20 meses, nas femias, e ós 10 meses, nos machos.

É un animal omnívoro pero con clara preferencia polos produtos vexetais: herbas, landras, tubérculos, millo, cogomelos, castañas e froitas diversas, pero tamén come insectos, miñocas, réptiles, ovos e carniza. Po outra banda, o xabaril vén sendo unha presa habitual do lobo.

É de hábitos principalmente crepusculares e nocturnos pero resulta habitual que tamén saia dos seus agochos durante o día. Unha das actividades características desta especie son os baños de lama que teñen unha función de termorregulación e, probablemente, algún papel na selección sexual, xa que durante o período de celo as balsas de baño están ocupadas case exclusivamente por machos adultos, mentres que no verán son utilizados por exemplares de calquera idade e ámbolos dous sexos. Neste sentido, a lama que se fixa á pelaxe podería intervir na persostencia do olor sexual.

O xabaril é quen de provocar danos na agricultura ó realizar incursións nas terras de cultivo (preferentemente millo e patacas), nas que provoca maiores danos có valor dos froitos que consome. Tamén estraga os prados ó fozar neles na busca de raíces e invertebrados. Para compensar ós agricultores, a Xunta de Galicia inclúe estes danos entre os prexuízos subvencionables, realizando por este concepto pagos de 51.353 euros en 2006, 79.104 en 2007 e 109.576 en 2008.

En Galicia, debido á súa caza masiva, ficou reducido á zona oriental ata que a partir da década dos sesenta comezou a espallarse de novo por case todo o país. Este aumento dos censos deuse tamén no resto do Estado Español, probablemente polo efecto combinado do control da caza, o descenso nas poboacións dos seus predadores (especialmente do lobo) e o abandono do medio rural (especialmente das zonas de monte, co que aumentaron as zonas aptas para a súa cría). López Seoane catalogouno en 1861 como escaso en Galicia pero nos anos 1980-1985 puido comprobarse a súa presenza en todo o país agás nas áreas costeiras da Coruña e Pontevedra.

Non dispón de ningunha figura de protección ó ser unha especie abundante e cazable.

O xabaril na cultura popular galega

O unto de porco bravo emprégase para cura-lo fogo ardente (denominación popular do ergotismo) (LIS QUIBÉN:24).

Os cairos do xabaril utilizábanse adoito como amuleto protector. Púñase atado na man dos meniños para protexelos do mal de ollo e outras doenzas. Tamén se levaba, co mesmo fin, cosidos na roupa ou convertidos en colgantes.

Cantigueiro Miña nai botoume fóra/ por enriba dun tellado;/ vaite, miña filla,

vaite,/ vai tornar un porco bravo.

Adiviñas Era pinguín que pingaba,/ veu funguín que fungaba/ a comer a

pinguín que pingaba,/ e veu rapín que rapaba/ e comeu a funguín que fungaba.

Locucións Coma un porco bravo: ser moi irascible, ter mal xenio. Ser de canteiro revirado, como ten o porco bravo: ser

malintencionado.

Cabra montesa lusitánica

A cabra montesa galaica tamén coñecida como cabra montesa portuguesa (Capra pyrenaica lusitanica) é unha subespecie extinta da cabra montesa que habitaba antigamente nas zonas

montañosas do norte de Portugal, Galicia, Principado de Asturias e Cantabria occidental.

Este animal foi exterminado debido á caza excesiva e a destrución do seu hábitat a finais do século XIX, desaparecendo en 1890 de España e en 1892 do seu derradeiro refuxio na portuguesa Serra de Geres. Dende 1993 a Xunta de Galicia está repoboando algunhas zonas de Galicia con cabras montesas da Serra de Gredos, membros da subespecie máis semellante aínda viva, a Capra pyrenaica victoriae da Meseta Central. Esta política foi imitada por Asturias e está en estudo en Cantabria, aínda que neste caso é máis por motivos cinexéticos e turísticos que polo interese medioambiental.

Extincións e reintroducións

Os séculos XIX e XX viron minguar as poboacións dalgúns dos principais mamíferos galegos ata o punto de extinguirse no territorio galaico. As causas principais foron a caza indiscriminada e a alteración do hábitat. Isto levou á extinción a especies tan senlleiras da fauna galega como o oso pardo, a cabra montesa lusitánica (endémica de Galicia e do norte de Portugal), o rebezo e outras que naquel tempo xa eran escasas en Galicia coma o lince ibérico (tamén coñecido como lobo cerval ou rabaz). Tense constancia da presenza do oso pardo en Galicia xa dende a Idade Media. A distribución do oso pardo en Galicia chegou a abranguer as catro provincias galegas, aínda que de xeito irregular. O oso debeu chegar incluso ata a costa como denota a toponimia; como por exemplo a parroquia costeira de Oseiro no concello de Arteixo cuxo topónimo fai referencia á abondosidade de osos. Os derradeios osos galegos foron abatidos nos anos 20 do século XX. Segundo Ortuño y De la Peña (1977) os derradeiros osos de Galicia foron unha osa e maila súa cría cazados nos Ancares en 1920. Porén L. Iglesias (1932) citou a súa presenza en 1927 e Cunqueiro e Castroviejo (1977) falan dun oso cazado no concello de Cervantes sen citar data.[13] A Capra pyrenaica lusitanica, autóctona do noroeste ibérico extinguiuse a finais do século XIX. Na actualidade a Xunta de Galicia está a reintroducir unha subespecie moi semellante á cabra montesa galega, a Capra pyrenaica victoriae, con exemplates procedentes da Serra de Gredos. O programa está a ter grande éxito nos parques naturais da Baixa Limia-Serra do Xurés e Montes do Invernadoiro. No ano 2006 censáronse 400 exemplares námbolos dous parques. No caso do lobo cerval en Galicia considérase extinguido dende os anos 1980-85, datas nas que aínda se cazaba en zonas do leste e sur da provincia de Ourense. Sarmiento escribía xa no século XVIII que non é animal moi frecuente, nin tampouco moi raro en Galicia.

Avifauna

Paseriformes

Os córvidos atópanse ben representados: pega rabilonga, marza e azul, gralla cereixeira, corvo viaraz e carnazal, e maila choia biquivermella. O abelleiro e a carraca revelan a influencia das especies mediterráneas no sur de Galicia. Outros paxaros paseriformes de gran poboación no país son o pardal ou o merlo.

Aves de caza, zancudas e de curral

Aves mariñas

Os álcidos xunto cos carráns, gaivotas, paíños, mascatos e corvos mariños son os principais explotadores dos recursos mariños das costas galaicas.

Paíño do mal tempo

A comunidade de aves mariñas de Galicia participa de dúas características fundamentais: As costas de Galicia debido á súa posición xeográfica, encauzan os pasos migratorios de varias especies de aves mariñas con importantes poboacións aniñantes nas costas do Atlántico Norte, circunstancia á que se sumarían as rutas de dispersión postnupcial dalgúns procellariformes; pardelas cincenta, curricacho, xoubeira, furabuchos e balear.

Arao dos cons

En segundo lugar, un volume máis ou menos importante de aves mariñas do Atlántico Norte ten cuarteis de invernada nas augas de Galicia tal e como sucede co corvo mariño grande, as gaivotas escura e chorona, o arao dos cons, romeiro, e papagaio, o mascato, o paíño gallado e os carráns cristado, ártico e común.

As costas galegas destacan tamén polas súas colonias de cría de aves mariñas. En Galicia hai 7 especies aniñantes: o paíño do mal tempo, o corvo mariño cristado, as gaivotas escura, chorona, patiamarela, tridáctila, e mailo arao dos cons. O paíño do mal tempo foi descuberto como aniñante no ano 1989 no illote de Agoeira, nas Illas Cíes. Dende entón descubríronse niños nas furnas de illotes aillados ao longo de toda a costa galega. Arcos & Gil (2001) estimaron unha poboación de máis de 240 parellas. O corvo mariño cristado aniña ao longo de toda a costa, atopándose o groso da poboación no Parque nacional das Illas Atlánticas onde se atopa a maior colonia europea. O primeiro censo galego da especie data de 1976, cando se citou unha poboación de 539-555 parellas, a poboación seguiu medrando ata chegar a un máximo de 2.500 pp entre os anos 2000-03. A partir desa data, mentras o resto das poboacións galegas medraban notablemente, as colonias principais sufriron un descenso maior ao 40%, pasándose a unha poboación total de 1.266 en 2007 (un 33 % menos).

Corvo mariño cristado no niño.

Entre as causas da diminución, atópanse a mortalidade producida por mor da marea negra do Prestige, as capturas accidentais producidas polos trasmallos e a presión que exercen sobre as colonias especies invasoras. A gaivota escura é principalmente invernante (15.000 exemplares de media), aínda que tamén existen pequenas poboacións ao longo da costa galega. No ano 2000 contabilizáronse unhas 330 parellas aniñantes nas Illas Sisargas, Sálvora, Coelleira e nas Illas Cíes principalmente.Como invernante a súa poboación varía entre os 6.000 e os 14.000 exemplares.

Exemplares de gaivota patiamarela nas Illas Cíes

A gaivota chorona ao igual ca escura inverna nun número considerable (22.500 exemplares), atópase en expansión e cría localmente ao longo da costa e do interior galego. A gaivota patiamarela é a gaivota máis abondosa en Galicia. No suroeste do país vive o 10% da poboación mundial, asemade ten no arquipélago das Illas Cíes a súa principal colonia mundial. En toda a comunidade aniñan máis de 46.000 pp (MOURIÑO et ARCOS 2002) principalmente na costa, aínda que cada vez aniña máis nas vilas galegas costeiras, chegando a aniñar en vilas interiores coma Santiago de Compostela. A gaivota tridáctila colonizou a península a comezos dos anos 70, como consecuencia do grande aumento e expansión das súas colonias setentrionais, aniñando por primeira vez nas Illas Sisargas en 1974. Máis tarde descubríronse colonias no Cabo Vilán en 1987 e nas Illas Berlengas de Portugal, desaparecendo destas en 1983. Estas colonias marcan o límite sur da súa distribución no Atlántico. En 1992 a súa poboación aniñante estimouse en 235 parellas, cunhas 185 parellas na colonia das Illas Sisargas, considerándose como estabilizada e cunhas 50 parellas no Vilán de Fóra. Até finais dos 90 a evolución das colonias semella confirmar a súa estabilidade ou un lixeiro medre. Durante o inverno, pasan polas costas galegas miles de aves, sendo máis escaso o seu número no Mediterráneo.

e o arao dos cons. Xunto a estas 7 especies que aniñan ao longo da costa galaica probablemente engadiranse nos próximos anos a 2 máis: o gaivotón, a meirande das gaivotas que habitan en Europa, que foi localizada nos últimos anos aniñando en senllas localidades da costa lucense (2005) e na illa de Sálvora (2008), e posiblemente a pardela cincenta, que foi atopada en época de aniñamento nunha furna do parque nacional das Illas Atlánticas.

Aves de rapina

O miñato común é a ave de rapina máis abondosa de Galicia

En Galicia habitan cinco xéneros de aves de rapina: os xéneros accipitrae, falconidae e mailo pandionidae (rapinas diurnas) e os xéneros tytonidae e strigidae (rapinas nocturnas). Na súa maioría estas aves distribúense ao longo de todo o territorio galaico, mais son as provincias de Lugo e Ourense onde se atopa unha maior diversidade destas aves.

Segundo apunta o biólogo Lino Fontán, as principais ameazas que afectan ás rapinas son os incendios forestais, a urbanización descontrolada, os traballos forestais inaxeitados, a proliferación de pistas, a destrución das tradicionais zonas abertas con arboledo, a caza, e os pesticidas e praguicidas que matan ou reducen a variedade de plantas e insectos onde viven estas aves.

As principais rapinas do xénero accipitridae son o miñato común (3.000-4.000 pp.), o gabián común (2.000-3.000 pp.), o azor común (800-1.400 pp.), o miñato queimado (560 pp.), e mailo miñato abelleiro (100-130 pp.). Destacan tamén outras aves coma a tartaraña cincenta (non chega a común), o miñato real, a aguia albela (30-80 pp.), a tartaraña arpella, a gatafornela (38-57), a aguia real (>5 pp; en perigo de extinción), a aguia caudal, e mailo voitre branco (1 p. 2007), todas elas nidificantes e escasas. Outras aves do xénero que habitan en Galicia malia non aniñar nela son o voitre común (en aumento) a aguia perdiceira, e mailo peneireiro cincento (en aumento, descubríronse indicios de aniñamento). Do xénero pandionidae atópase tan só a aguia peixeira, que fica en terras galegas durante a época de invernación. Do xénero falconidae as aves máis abondosas son o lagarteiro peneireiro (min. 1.500 pp.) e mailo falcón peregrino (<50 pp.), outro falcónido que aniña

localmente no país é o falcón pequeno (>30 pp.),[42] entre os que non aniñan destacan o lagarteiro das torres e mailo esmerillón común.

Entre as rapinas nocturnas, a curuxa común (<1.500 pp.) representa ao xénero tytonidae, o xénero strigidae está representado pola avelaiona común (<1.400 pp.), o moucho común, e de orellas, o bufo real, e pequeno e maila curuxa das xunqueiras (ave invernante que cría de xeito local).

Extincións e reintroducións

Macho e femia de parrulo rabilongo, extinto en Galicia

Durante os anos 50 do século XX, o Franquismo levou a cabo en Galicia traballos de desecamento de humidais, traballos que constituíron auténticos atentados ecolóxicos coma a desecación total da lagoa de Antela, o maior humidal da Península Ibérica, ou a parcial da lagoa de Cospeito. Estos traballos conlevaron á extinción da fauna galega, de especies senlleiras coma o grou, a gaivinia negra, o abetouro común, a garza denoteira, a garzota, o ganso bravo, o pato rabilongo, o cullerete, a cerceta albela, a agulla colinegra, o bilurico común, o carrán común e maila gaivina de cara branca.[45]

Pita do monte

Asemade, a perda de Antela supuxo a desaparición do derradeiro lugar de cría do ganso bravo na Península Ibérica, así como a desaparición da principal área de reprodución do abetouro común, a avefría, a becacina cabra e do carrán común na península. Durante as décadas dos 80 e 90, a desidia e a falta de compromiso do goberno autonómico e das autoridades competentes levaron á extinción ao arao dos cons e maila pita do monte. Na actualidade existen varias

especies que corren a mesma sorte e que se atopan en grave risco de desaparición. Estas son o corvo mariño cristado, o mazarico real, o sisón, a aguia real, a perdiz charrela, o alcaraván e a avefría, entre outras aves.

No caso do corvo mariño cristado, estanse repetindo as mesmas causas que levaron a unha poboación de 3.000 parellasde arao nos anos 60, á completa extinción a comezos do século XXI. Entre estas causas atópanse a mortandade directa producida por mor das mareas negras (véxase afundimento do Prestige), as capturas accidentais producidas polos trasmallos e a sobreexplotación dos caladoiros. No tocante ao resto das aves, estase producindo exactamente o que levou á pita de monte á extinción. A falta de protección das especies e dos seus hábitats está facendo que as súas poboacións atópense cada vez máis fragmentadas ata niveis que, sen un plan urxente de recuperación, fan inevitable a súa extinción.

AS ILLAS CÍES Angel Rodriguez Fonterosa 1º E.S.O

Illas Cíes, pertencenteao municipio de Vigo, 2 forma un arquipélagona desembocadura do estuario do río do mesmonome, en Galicia Rías, na provincia de Pontevedra (España), composto por tres illas: Monteagudo ou Norte, Del medio ou do Sur ou do Faro e San Martino. Os dousprimeiros son unidas por un dique artificial. Están orientadas de acordocun sistema de fracturas paralelas á costa en NS. Aproximadamente 14,5 km de distancia da cidade de Vigo. Eles foron declaradas reserva natural en 1980 e está incluída no Parque Nacional das Illas Atlánticas de Galicia creada en 2002.

En febreiro de 2007, o diario británico TheGuardian elixiu a praia de Rodas, na illa de Monteagudo como "a mellorpraia do mundo".

Historia

Nos tempos antigos eran chamados Siccae (seco). Dende que os homesantigos veces visitou e viviunas Illas Cíes. Atópase en vestixiosarqueolóxicospresenza humana no Cíes 3500 a. C., mentres que os restos mortais do primeiroasentamento humano no rexistro son un forte da Idade do Ferro. Haitamén evidencias dunha solución que data da Idade do Bronce (entre 500 e 100 aC.), É unha fortaleza situada nasladeiras do Monte Faro.

Romanos pasaron por ela, deixando restos de ouro como un anel que data do século II dC, e ánforas, cerámica e diversas ferramentas que son presentados hoxe no Museo de Pontevedra, e os escritos de Estrabón, Plinio e Diodoro. Hailendas que mencionan a presenza de Xulio César nasúaloita contra Herminiios.

NaIdade Media, eran habitadas por monxes de diversas ordes, taménforon os normandos. No século XI, estaban alí os beneditinos, que os abandonou e volveuse cara aoséculo XIII. No século XIV, os franciscanos se estableceronalí. TaménveupolaOrde de Cluny. Esta ocupación alternativa das illas están en evidencia os mosteiros de San Estevo en Isla facer Faro e San Martino, na illa do seunome, e unha fábrica de salgadura sobre os restos dos cales son actualmente construídosnun restaurante. As idas e vindas dos monxesforon debido a que, por mor da súaproximidade coa cidade de Vigo, o arquipélagofoimoitas veces xuntoe usado como base de operacións por piratas turcos e Norman, así como invasores armados, como o inglés, comandado por Francis Drake, que devastou as poboacións da Ría de Vigo. Esta situación durou ata o século XVIII, que acaba de producir o seudespoboamento.

A mediados do século XIX construído o primeiro faro na illa non Medio, chamando sófacer Illa de Faro. Nesa data, a illas e volveu ser habitado por algunhas familias de O Morrazo que estaban en faina de pesca e ovina e caprina.

Actualidade

Na década de sesenta despovoadas as illas de novo, esta vez para sempre. Os anos setenta e oitenta, comezou a ser usado como un destino para descansar en que, especialmente os

mozosna zona, foi en busca de natureza, mar, sol e liberdade, lonxe da vixilancia familiar e social. A continuación, en Galicia foi practicado camping.

A presenza masiva de persoas e outros danos ambientais, como actividade industrial importante no río, os emisarios submarinos evacuados con purificación de auga pouco ou ningún ... , Fan que as illas sofren degradación rápida.

Actualmente, só ocupada polos servizos parque, cámping e restaurante eo acceso é restrinxido a un máximo de 2.200 persoasao día.

Cies tamén pode testemuñar o naufraxio de pesca, moitas veces resultaron naperda de moitas vidas. En Punta da Galeiraunha cruz recorda o naufraxio do Moana Ave do Mar, que ocorreu en 1956 e mostrou a terrible conta de 26 mariñeirosmortos. Na madrugada do 28 de xaneiro de 1978 encalhounas Cíes, tras deixar o porto de Vigo, Marbel buque conxelador de fábrica. Despois de máis de doce horas agarrado ás rochas durante unhatempestade e son rescatados nove membros da tripulación e como desaparecidos para 27. O 14 de febreiro de 1979 a afundir 35 km da Vieljeux illas François, con 28 tripulantes a bordo e as esposas de tres deles. Sóoito son rescatados con vida.

En 1980 foron declarados Parque Natural desde 1984 e detidapola Xunta de Galicia.

Situación actual do medio ambiente

A pesar da protección do arquipélago, é afectada, como o resto do parque e da costa de Galicia, pola contaminación inquietante existente. Unha importante actividade industrial, os emisarios eo porto comercial e marina de Vigo, co tráfico pesado que xera, facer o estuario ea área contaminada por metais pesados. Haitamén diversas praias do estuario, as concentracións elevadas de coliformesfecais. Moitasdesaspraias de area para perder o exceso de velocidade.

Vista do lago, delimitada pola saliva de area que une a illa de Faro con Monteagudo.

Especial mención tráfico de petroleirosnas costas de Galicia, que é, coa actividade normal, unha importante fonte de contaminación, agravada polas frecuentes e irresponsable limpeza dos seus tanques nasúa rastro. Ademais, o clima, a brusquidão dos custos e da falta de atención sobre a necesidade de renovar as flotas, moitas veces, accidentes de gran comerciante ou aceite serio contaminante ao longo da costa galega.

Os desastres principais e máis recentes son os do petroleiro Polycomander

En 1980 as illas Cíes foron declaradas parque natural debido aoseu alto valor natural desteespazo e da rápida deterioración que estaba sufrindo por mor das actividades humanas. Co paso dos anos, a situación está cambiando protección legal, ata o 21 de novembro de 2000, o Parlamento de Galicia aprobou por unanimidade solicitar aogoberno central declaración Parque Nacional do Arquipélago. A Cámara dos Deputados tivo o acordo final en xullo de 2002, creando o Parque Marítimo-Terrestre Nacional das Illas Atlánticas de Galicia, formada por un grupo de illas, illas e illotes, que son os Cíes, o Ons, Sálvora, Noro, Vionta , e MalveirasCortegada.

O parque ten unhaterra e unha parte do mar que comprende unhafranxa de 100 metros, medidos dende a marea baixa. Ciesna pesca subacuática está prohibida, dende 1992.

Desde 1988, as illas teñen a consideración adicional de ZPE (Zona de Protección Especial para Aves). Tamén están incluídos, a nivel europeo na rede Natura 2000, que realiza directivas de hábitats e aves.

Os parques nacionais son áreas naturaispouco transformadas pola acción humana, en base ássúas escénicas, xeolóxicos, os seus ecosistemas easúa flora e fauna únicas, algunhas estéticas, ecolóxicas, fins didácticos ou científicos para que merecen protección especial. Nos Cies son excluídos, por tanto, todas as actividades que perturben oupoñan en perigo a estabilidade dos ecosistemas. A pesca está permitida profesional, sempresuxeita á conservación dos recursos naturais. Si, nósapoiar as actividades tradicionais que axudaron a moldear a paisaxe e son compatibles coseudesenvolvemento.

As ZPE son áreas a serenprotexidas, sobre todo para evitar a contaminación e deterioro dos locais que habitan e aves nidificam permanente ou nas súasmigracións.

Flora

Piñeiros son vistos prendido por viñas e un chan cuberto de fieitos

A exfoliación consiste principalmente de especies nativas, como toxoplasmose (toxo), o Xesta (vasoira), os espárragos, este arbusto ouunha rocha rosa.

O bosque é un que sufriu grandes cambios, pois as especies nativas desapareceron como unhafigueira e outras como as áreas dos Pirineos foron reducidos a case testemuños, a replantada con pinus e eucalipto case un cuarto da área do parque. Ventoscun alto contido en sal difícil, polasúa banda, o desenvolvemento de árbores.

Nas dunas, praias e cantís de apoio especies, algunhas endémicas do litoral galego-portugués, típica deses medios, físico e condicións climáticas

extremas. A presenza do arsenal (Armeriapungens), coñecido en Galicia como Herba de namorar, en perigo, e unhacantidade significativa de Camariñas (Coremaalbum) é tamén único no sur de Galicia.

Na área da lagoa é típico a vexetación, como palletas

Fauna

22.000 parellas de gaivotas son a maior colonia no mundo e é a especie dominante no Cies. El segue o Shag, con 2.500 parellas, eagaivota escura, con 20 parellas. En 1960, o censo contou 400 pares de murres Ibérica, que agora está case extinguida nas illas. Haimoitasoutras especies de aves de rapina, pombas, petréis, pelicanos, pombas, pica-pausa e outrospaxaros de diferentes tipos, que se aninham en árbores e penedos. Ademais, moitos e variados tipos de aves invernantes ou descansando nassúasviaxes migratorias. No alto da campa (Illa facer Faro) e facer Faro Peito (San Martino), observatorios ornitolóxicos. Tamén Illa Faro facernunha aula da natureza.

Coello, ourizo, lontra son os únicos mamíferos silvestres con certapresenzahoxe. Haitamén campos ratos, musaranhos e morcegos, e algunhasoutras especies de tamaño pequeno e en menor cantidade.

Réptiles son representadas por distintos tipos de lagartos, lagartos e serpes, anfibios (en menor medida, polaescaseza de auga), como píntegas e sapos, e invertebrados como caracois, Escaravello, arañas e bolboretas, só completando a fauna das

A vida mariña

A área debaixo da auga en torno Cíes forman un dos ecosistemas máis ricos do litoral galego. O máis notable é un bosque de kelp importante.

O perímetro das illas teñen distintos tipos de ambientes: os cantís, expostosás ondas fortes, son poboadas por cracas e mexillóns. Nasúa parte somerxida, ou ben rocoso, podes atoparcangrexos, cangrexos de araña, lagostas e polbos. Naspraias das áreas protexidashaiunha abundancia de moluscos bivalvos e solha predicado e lingua. As áreas rochosas, pero protexidas do interior das illas están poboadas por bosques reais anémonas e ourizos de mar moitos.

Normalmente, as augasao redor das Cíes son visitados por golfiños, baleas e tartarugasmariñas.

O sistema de circulación de auga para dentro e para fóra do galegoea mestura de auga doce e salgada favorecer a concentración de nutrientes e de microorganismos que representan unhafonte de alimento a outras especies mariñas.

TUI

Tui é un concello galego da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca do Baixo Miño da que é capital. Ten unha poboación de 17.306 persoas e na actualidade é un importante centro económico e cultural na sua zona. Os seus habitantes coñecense co xentilicio detudense .

Entre os monumentos de Tui destaca a catedral, de estilo románico e gótico, que comezou a construírse en 1120, nela destaca a portada occidental datada arredor de 1225 e que é a primeira obra gótica da Península Ibérica. Historicamente a cidade tivo unha gran importancia, sendo vital coñecer o seu desenrolo para atopar as raíces da configuración actual da zona do Baixo Miño. A continuación vou facer un resume dos acontecementos históricos máis importantes.

A zona de Tui foi habitada desde a prehistoria, a xulgar polos xacementos encontrados durante a construción da autovía a Vigo, xusto no límite co concello do Porriño, datados no paleolítico inferior.

O fértil val do río Miño e as súas condicións naturais permitiron acoller no territorio tudense asentamentos humanos desde tempos remotos. Consérvanse vestixios da época paleolítica (hai 22.000 anos) das terrazas fluviais do Miño e do río Louro. De época neolítica (hai 7.000 anos), como a hacha de Carrasqueira (Paramos) e monumentos megalíticos (Anta, Areas). A introdución da metalurxia hai 6.000 anos deixou testemuñas, como o casco de bronce ou as hachas de Caldelas de Tui (hoxe no Museo Diocesano tudense) ou os gravados rupestres de Randufe.

Na época castrexa (séculos VIII-VII a. C. a I d. C.) tivo lugar a construción de poboados estables e fortificados nos cumios dos montes e outeiros, os castros. Os autores da época sinalan a Tui (Tude) como capital do grupo xentilicio dos Grovios. No cumio do

monte Aloia, Cabeza de Francos (Pazos de Reis), A Guía (Randufe), Alto dos Cubos e na mesma localización actual da cidade está documentada a existencia de poboados castrexos.

A chegada de Décimo Xunio Bruto e as súas tropas no ano 137 a.C. marcan o inicio da romanización deste territorio.

A romanización trouxo unha época de paz, que permitiu ós habitantes da zona abandonar os castros e poboar as terras baixas próximas ó río Miño.

As fontes clásicas (como Plinio o Vello, Ptolomeo ou Silio Itálico) documentan a existencia do Castellum Tude e da fundación mítica da cidade polo heroe grego Diomedes, fillo do heroe Tideo (de aí o nome Tui). Son moi abundantes os achados da época romana no territorio tudense, destacando sobre todo os da zona de Santa Eufemia-San Bartolomé, con varias necrópoles escavadas, así como a propia cidade de Tui, que era unha das mansións da vía romana XIX, do itinerario de Antonino, como testemuñan os miliarios e outros restos atopados.

Non quedaron moitos restos visibles desa época, aínda que si se documentaron en distintas escavacións. Por Tui pasaba a vía romana XIX, que unía Braga, Lugo e Astorga. Desta vía consérvase un miliario no museo de Pontevedra.

No Baixo Imperio e nos primeiros tempos medievais Tui continuou sendo un importante centro militar, administrativo e relixioso, documentándose a súa sé episcopal desde o século V. Figura como capital do reino co rei suevo Requimundo (458-463), e varias moedas da época foron cuñadas na ceca tudense, que continuou funcionando aínda despois da integración da conquista por parte dos visigodos (585), baixo o enlousado da igrexa de San Bartolomé de Rebordáns achouse unha necrópole sueva (onde é de destacar a tapa dun sarcófago de "estola" tipicamente suevo co nome de "Modesta"). Cen metros máis adiante atópase a ponte romana sobre o río Louro. O rei godo Vitiza tivo a comezos do século VIII súa corte e pazo en Tui, no lugar de Monterreal-Pazos de Reis. Isto debeuse a que a corte de Toledo era perigosa para os príncipes máis novos, polo que eran enviados aquí para mantelos afastados das intrigas de pazo. No ano 711, cos árabes xa ás portas de Toledo, Vitiza asumiu o goberno da Hispania visigoda desde Tui, converténdoa en capital provisional do reino.

Pouco despois sufriu a invasión dos árabes, que asolaron a cidade. Foi liberada por Afonso I de Asturias no 739. No 850 Ordoño I mandouna repoboar, e no 915 Ordoño II restaurou a sé episcopal.

Coa caída do imperio comezou a etapa de maior importancia histórica de Tui. Os seus bispos aparecen nos concilios de Braga, e deixan sentir a súa influencia nunha zona moi ampla, tanto ó sur como ó norte do Miño.

Viviu unha época de declive cosataques normandos , que saquean Tui. A sede episcopal queda vacante ata o ano 1071, cando o rei García e dona Urraca restauraron e dotaron novamente a sede, que se instalou no mosteiro de San Bartolomeu de Rebordáns, cunha igrexa datable no século IX, aínda que con vestixios anteriores.

Recuperou o seu esplendor ó converterse en capital da provincia de Tui do reino de Galicia e nun posto estratéxico na beira do río Miño, tanto para a guerra como para o comercio. Este esplendor viuse aumentado no século XII, xunto con toda a franxa norte da península, ata o río Douro.

Na primeira metade do século XII tivo lugar un feito transcendental, o nacemento de Portugal como reino independente de Galiza e Castela. Nesa época o río Miño adquiriu o seu carácter de fronteira natural.

Coa independencia do reino portugués, Tui foi escenario, ó longo dos séculos, de múltiples acontecementos bélicos relacionados coas loitas fronteirizas. En 1170 Fernando II mandou desprazar a poboación tudense desde a zona de San Bartolomeu á actual localización da cidade (que era un outeiro con viñas propiedade do bispado), dotándoa dun sistema amurallado, do que aínda se conservan diversos tramos, e concedéndolle un foro e privilexios ós poboadores de San Boaventura, nome co que pretendía designar á nova cidade, pero que non prosperou.

Os monarcas, tanto casteláns como portugueses, apoiaron á sede tudense con importantes doazóns. O bispo era o señor da cidade e do seu coto, e Tui experimentou un importante desenvolvemento socio-económico e cultural. Así, en 1225 foi consagrada a Catedral de Santa María, construída en estilo románico e cunha portada expresión do primeiro gótico de Galiza. O seu claustro é algo máis tardío. Do mesmo estilo gótico é tamén o convento de San Domingos.

Nos séculos medievais Tui era un importante centro comercial, cun dinámico porto fluvial. Contaba con diversos gremios e unha comunidade xudía con sinagoga. Era lugar de paso da vía portuguesa

do camiño de Santiago, dispoñendo dun hospital para os peregrinos. No actual casco histórico, que ocupa unha superficie dunhas 10 hectáreas, consérvanse numerosas edificacións de época medieval (especialmente do século XV, cos seus característicos arcos conopiais) e moderna (moitas delas blasonadas)

En 1623 a cidade recibe o título de Moi Nobre e Moi Leal, ó que en 1885 se lle engade o de Excelentísimo Concello.

En 1640, con ocasión das guerras con Portugal, amplíanse as murallas medievais, adaptándoas ós novos sistemas defensivos. Ata 1833 Tui foi unha das sete capitais do Reino de Galicia, e nela se celebraron as Xuntas do Reino de Galicia en 1664. A esta época corresponde a construción do convento das Clarisas ("Encerradas"), de San Antonio (San Francisco) e a igrexa de San Telmo

Desiré Veleiro. 1º E.S.O.

As illas de San Simon e San Antonio son un excepcional e paradisiaco enclave situado na ensenada que conforma o fondo da RÍa de Vigo. Localizadas frente a cesantes, na illa foron dende a antiguidade testimonios directos da nosa historia e dos multiples avatares e traxedias que aquí tiveron lugar.

Utilizadas durante a época prerromana e da romanización. Sera na idade media cando as illas comecen a ter historia propia, san simon soportara un largo periodo de actividade monacal que durara ata mediados do siglo XVIII (templarios, pascualinos , benedictinos , franciscanos ) encontraran neste lugar un espacio de referencia espiritual e de retiro. Durante este tempo a paz do lugar verase perturbada debido a conflictos territoriais, actos violentos ou batallas.

As incursiones corsarias que no siglo XVI leva a cabo Francis Drake na ria de vigo e na illa de San Simon , lles sucederá en 1.702 a batalla de rande : una flota armada anglo holandesa ataca as naves españolas e francesas que habianse refuxiado na ensenada de san simon para defenderse do ataque e asi poder descargar a plata e outros productos de valor chegados de America. A batalla terminara coa destrucción da flota hispano-francesa e a illa será obxecto saqueos e violencia a ros dos galeones partir deste acontecemento surgirán as lendas sobre os tesouros dos galeones undidos ; donde Jules Verne aproveita un dos pasaxes de 20.000 leguas do viaxe submarino a historia contemporánea.

A historia contemporánea da illa de san simon comeza tras a saida dos monxes e da probación ppolo estado do proyecto da construcción dun lazareto marítimo , que estará en actividad entre 1.842 e 1.927 acollendo enfermos en situación de cuarentena e infectocontaxiosas da época . vai ser un factor decisivo do crecemento económico do porto de viigo e da sua cidade, vaise convertir nun espazo no que a humanidade e a desgraza encontranse, sendo testigos de feitos importantes como as repratiacions na derrota na gerra coloniales de cuba e filipinas, en 1.898 .

En 1.936 os golpistas sublevados poñen fin ao rexime democrático da seguna república en Galicia a partir de octubre este lugar convertirase nunha carcere na que os sublevados recluyen a presos políticos na que na sua mellos parte chegan en un principio da propia Galicia e de posterioridade de todo o estado español . O novo rexime impondrá entre 1.936 e 1.943 un espazo de aislamento políticos, unha cruenta e precaria prisión que acabara sendo o mayor campo de concentración en Galicia polo que pasaron arredor de 6.000 persoas .

A este uso seguiralle outro ben diferente cando o rexime da dictadura decide ubicar na illa un albergue nacional dedicado as persoas vinculadas coa guardia de franco tras o naufragio da lancha a Monchita , na que morren 43 membros da organización , o que determina a clausura definitiva do albergue, en agosto de 1.950 no 1955 constituese na illa o fogar Menedez Núñez, dirixido a nenos horfanos de mariñeiros e familias con pucos recursos que permaneceu en actividade ata 1.963 como unha colonia na que convivían alumnos mestres e persoal diversos co seu cerre a illla de san simon e san Antonio sufriu o abandono definitivo e a ruina de todo o conxunto .

A partir de 1.997 a xunta de Galicia inicia un proceso de recoñecemento dos valores deste lugar coa sua declaración como Ben de interés cultural. Estas illas son na actualidade un valor patrimonial, ambiental e esencialmente un recurso da sua memoria histórica, a memoria dun lugar posto a servizo da cultura e da sociedade.

OS ANCARES

As maravillas de Galicia

PABLO RODRIGUEZ Y JAVIER QUINTAS 1º E.S.O.

A rexión de Ancares, situado ao leste da provincia, é unha barreira imponente que actúa como unha fronteira natural entre Galicia e Castilla Leon. Tanto a historia ea vida son condicionadas polo relevo pura que é máis da metade da súa superficie de 1.000 metros

FAUNA E FLORA

Como un límite de territorio, solo, flora e fauna son Ancares moi profusa, variadas e característica.

O chan está composto de unha abundancia de pedra, lousa, granito e arenisca que acabará por determinar un grao de acidez carácter que imprime á flora ...

Este val está rodeado por altos picos como Miravalles (1969m), cuina (1987m), Serra do Padrón (1859m), Porto de Cienfuegos (1686m)

Son montañas cunha vexetación específica que albergan no seu intestino para a fauna de gran porte, así atopamos, entre outras especies: o xabaril, a curto toed aguia, aguia, voitre, falcón peregrino, lebre, o lobo, a lontra, o raposo vermello, perdiz, oso marrón, gris perdiz, corzo, cabras, cabritos, o texugo, o esquilo, marta, curuxa, rousinor, perdiz, coello

PALLOZAS

Son as casas tradicionais por excelencia. A súa estrutura é un resultado directo da xeografía e clima da rexión. A súa base é xeralmente oval, con paredes de pedra e tellado de sapé. Estas cubertas ten unha inclinación que impide que a neve ea auga sobrecargar o tellado, e palla permite que o fume a baleirar, polo que non cheminea é necesaria. Tamén aproveitar o declive do terreo para

o lanzamento de sumidoiros. O interior ten unha área para persoas e outro para os animais, utilizando o calor que emiten sistema de calefacción, tales rudimentar

HISTORIA E BIOGRAFÍAS

CORAL POMBO. 1º BACH

A batalla de Rande

En Outubro de 1702 a ría de Vigo viviu un feito bélico o cal tivo gran repercusión en Europa, A famosa batalla do estreito de Rande.

Tras dito estreito habiase agochado una flota hispano-francesa da que formaban parte dazanove galeons cheos de ouro e prata que viñan das posesions españolas na América.

Aqueles galeons e os barcos de guerra franceses que os protexían foron atacados e casi todos afundidos por un gran escuadrón holandés. Boa parte dos tesouros foron o fondo lodoso da ría. Onde se supon que aínda permañecen despois de moitos intentos de rescatalos que tiveron lugar o longo dos séculos XVlll e XlX.

Parte do ouro e da prata pudose salvar, outra afundiuse e una terceira foi o botín dos vencedores. Co ouro de Rande acuñaronse na Inglaterra moedas de cinco, media coroa, un chelín e seis peniques, todas elas coa efixie da Raiña Ana no seu anverso. Circularon o longo de moitos anos.

A historia da batalla

Desplegadas a suas velas, entraban n aria de Vigo os galeons da prata escoltados por navíos franceses, 40 buques que, o mando do almirante Chateau Renault e o xeneral Manoel Velasco Tejada, transportaban o tesouro mais grande que xamás hubera atravesado o atlántico, con una tripulación diezmada pola enfirmidade e a falla de auga e alimentos.

Os apenas mil habitantes de Vigo, o 22 de septembro, víspera de Santa Tegra, miraban como enfilaban cara o estreito de Rande, a bo paso, buscando refuxio. Bonito espectáculo, sen dúbida, aínda que presaxio de grandes calamidades.Eran tempos de loita; a zona estaba desprotexida, pois sa escasas forzas debatianse na Italia e Golfo Gaditano; Gran Bretaña, Holanda, Austria… habían declarado a loita a España e ansiaban facerse con ese botín que iría a anclar no mais profundo da ensenada de San Simon perto de Redondela.

A prata, as exóticas froitas, aves, prantas e as valiosas mercancías de Filipinas e a América española, o mesmo tempo que a información reservada de canto ocorría alí, facía mais de 3 anos que non salían de Veracruz. Finalmente terminada a loita de sucesión e levado o trono o primeiro Borbón na España de Felipe v, foron embarcadas en Xunio de 10702 e salían rumbo a Sevilla, onde eran esperados con ansiedad polo Consello de Indias, os comerciantes e toda Europa.

A natural curiosidade do paisanaxe reuniu a moitas persoas, deseosas

de mirar de perto os famosos galeons da prata da carreira das indias e de ouvir dos beizos dos mariñeiros historias dos exóticos países…

Alí coñeceron, ademais, que a flota foi sorpredida no medio do Atlántico polas noticias dos ataques dos ingleses e holandeses a Cádiz; que decidiron cambiar o rumbo para non cair en maos do inimigo; que o almirante francés pensou conducila a Brest, importante porto militar da Bretaña francesa e que o xeral español Velasco o convenceo de que a ría de Vigo estaba mais perto e evitarían un posible ataque dos holandeses; que xa pasadas as illas Cíes, subío a bordo o capitán xeral de Galicia, príncipe de Barbazón, o cal había salido de Vigo ó avistalos tentando convencelos de que seguiren hacia Ferrol, onde estarían mais resguardados…

A actividade na zona entón fíxose mais frenética. A prudencia aconsellaba desembarcar o cargamento, v alorado en moitísimos millons, e poñelo a bon recaudo; pero as estrictas leis da Casa da Contratación de Sevilla, que monopolizaba o comercio coas Indias, castigaba coa norte a todo aquel que o fixese sin a presenza dos seus comisionados. Así pois namentras recibía o permiso da Corte, o

príncipe de Barbazón dispuxo a defensa do enclave e organizou os medios para o futuro transporte da carga.

O estreito de Rande foi pechado por una cadea formada por vergas, masteleiros , cables, pequeñas ancoras e todo aquilo que poidese estorbar o paso dos navíos; detrás de ela colocaronse os navíos de líña franceses, ó fondo os valiosos galeons; os promontorios de Rande e Corbeiro reconstruían as suas ruinosas defensas e armabanse de cañons de ferro e bronce quitados dos barcos; a os seus pes cavabanse fosas e reorriase a mariñería e as desentrenadas milicias coxelliles para desembarcadeiros.

Unha parte do tesouro foi desembarcado

Máis de 1.500 carretas habianse alugado-co pagamento por adiantado de un ducado por legua- para transportar o cargamento en etapas a Pontevedra, Padrón, Lugo…ata chegar a Segovia. O día 27 ó recibir ao permiso para o desembarco da prata da Real Facenda, empezanse a descargar os 3.650 caixons que a contiñan (7 millons de pesos de prata aprox.) rematando o día 14.

Juan Larrea, o supervisor do desembarco da carga dos comerciantes, retrasaba a descarga tentando de aforrarles o 20% do coste engadido e as posibles perdas no camino, tal vez os navíos inimigos pasaran de largo e poidesen proseguir ata Sevilla, pensaba…

O ataque

Quixo o azar que o capellán dun dos navíos da gran armada de 160 navíos ingleses e holandeses, que xa voltaba a Inglaterra despois dos ataques a Cadiz, se enterase da arrivada a Vigo dos galeons, perante a aguada en Lagos. E que un fraile abordado nas illas Cíes o confirmase.Sin dúdalo, o almirante Rooke, a pesardo seu ataque de gota, dispon o ataque.

O 22 de outubro a ría de Vigo en chese de velas inimigas, os caños de Vigo disparan, pero o seu corto alcance non consigue alcanzar ningún dos mais de 100 navios que disponen o seu plan de ataque: a ambos bandos, 25 navíos cos seus burlotes encabezan a formación; as fragatas e bombardas síguenlles quedando a retaguardia os navíos maiores. Uns 4.000 homes da infantería, ao mando do duque de Ormond, desembarcan en Domaio e outros tantos faeno en Teis, perto de Redondela, desman telando as defensas de Rande, tomando as poboacions da riveira e facendo fuxir as milicias que as defendían.

A naumaquia empeza cedo; a cadea rompese doadamente e o fogo dos cañons fai estragos; nese angosto fondo de botella loitase prácticamente corpo a corpo. Os incendios generalizanse a bordo- desta maneira o cargamento afundirase no mar e logo será rescatado- e o desconcertó e total. Napenas 5 horas dramáticas, hostigados polo mar e pola terra todo esta perdido para os españoles: 8 naves incendiadas, 18 apresadas, 10 fundidas, 2 varadas. Innumerables mortos e moitos prisioneiros.

O almirante Rooke, manda desvalixar e incendiar a cantos barcos non poidan acompañalo a Inglaterra; o resto farao co seu cargamento e bodegas selladas; ese rico botín – pensa- aumentara o seu prestixio e acalará as voces dos compatriotas que se opoñen aos inxentes gastos que suponen as expedicións marítimas. Non esquece seguirlle a pista a todalas mercancías sacadas dos barcos os días antes , escondidas por lugares cercanos; pola sua parte Ormond, reparte entre a infantería os bens encontrados en terra e planea seguila conquista ata Vigo. Pero a tentación de voltar a Gran Bretaña,voctoriosos e con un gran botín, decideo a abandonar o seu plan.

O 31 de octubre, profusamente engalanados os mástiles e soando as trompetas, a armada victoriosa pasa frente a Vigo levando o seu botín. O fondo da ría queda a norte, a desolación, a ruína…e o nacimento dun mito: os tesouros fundidos na bahía de San Simón, en Rande.

A fama de Rande

A partires disto o nome de Vigo popularizouse en Europa, debido a abundante documentación que este suceso xerou, coa impresión de abundantes grabados conmemorativos e de artísticos mapas para explicar e perpetuar a batalla.

A Batalla de Rande, o cabo, sirvíu para inspirar a Julio Verne na sua novela “Veinte mil leguas de viaje submarino”, onde un dos capítulos transcorre na ría de Vigo, ata onde con regularidade trasladabase o capitán Nemo co Nautilus pra financiar as suas expedicións cos tesouros que se encontraban no fondo das augas de Rande.

GALEGOS

FAMOSOS

Nome: Ángela

Apelidos: Figueroa Cameselle

Ano: 2011/2012

Curso: 2º da E.S.O. B

1. ÓSCAR PEREIRO

Óscar Pereiro Sío , naceu en Mos, provincia de Pontevedra (España), o 3 de agosto de 1977.

É un ciclista retirado e futbolista español, profesional como corredor entre 2000 e 2010 e dedicado ao fútbol desde a súa retirada como ciclista.

Debutó como profesional no ano 2000 co modesto equipo portugués Porta dá Ravessa. Dous anos máis tarde o tamén galego Álvaro Piñeiro o fichó para o equipo suizo que dirixía, o Phonak. Nesta etapa demostrou ser un ciclista moi combativo que se defiendía ben en todos os terreos. Logrou terminar 11º no Xiro de Italia e 10º dúas veces consecutivas no Tour de Francia (2004 e 2005), gañando unha etapa na edición de 2005, á que sumou o premio á combatividad.

En xullo de 2005 foi elixido Galego do Mes («Galego do mes») polo Correo Galego.

Na tempada 2006 pasou ao equipo Caisse d'Epargne-Illes Balears, dirixido por José Miguel Echavarri e Eusebio Unzué.

A de 2006 foi a súa mellor tempada, xa que alcanzou o triunfo no Tour de Francia, despois de que se confirmase o positivo por

testosterona do primeiro clasificado, o corredor estadounidense Floyd Landis, converténdose no quinto ganador español da súa historia.

Neste ano o Concello de Mos tamén lle ortogó Medalla de ouro como fillo predilecto de Mos.

O 15 de outubro de 2007 facíase oficial mediante unha cerimonia en Madrid na que o director do Tour de Francia, Christian Prudhomme, entregáballe o maillot amarelo, converténdose así no quinto español en gañalo.

O 20 de xullo de 2008, durante a disputa da 15ª etapa do Tour de Francia 2008, no descenso de Col de Agnelo, caeu por un terraplén ao superar a barreira protectora da estrada. Como consecuencia da aparatosa caída, sufriu unha luxación e fractura do húmero esquerdo,4 que lle obrigou a retirarse da carreira.5

É un corredor que sen ser un gran especialista en montaña ou loita contra o crono, logrou grandísimos resultados, debido a escapadas nas cales participou e dúas delas déronlle a vitoria no Tour de Francia.

No Tour de Francia 2009 abandonou na 8ª etapa alegando que "seguir nesas condicións era inútil". Pereiro comentou que non se atopaba ben desde a primeira etapa, disputada en Mónaco.

Ao final da tempada 2009, Óscar Pereiro anunciou que estaba pensando retirarse do ciclismo profesional e denunciar ao equipo Astana.6 En roda de prensa tras mostrar o contrato que asinara con Astana dixo que leste mesmo equipo negábase a cumprir o contrato.7 Finalmente Óscar Pereiro chegou a un acordo co equipo Astaná polo que o ciclista galego correu a súa última tempada coincidindo co seu compatriota Alberto Contador.

En agosto de 2010 ficha pola Cadea COPE, para ser comentarista da Volta a España. Actualmente segue comentando as grandes voltas ciclistas na cadea episcopal. En decembro de 2010 debutó como

futbolista no filial do Coruxo FC e posteriormente estreouse nos rallyes como copiloto e piloto.

En setembro de 2010 anunciou a súa retirada do ciclismo.

Actualmente participa regularmente no programa de debate deportivo Punto Pelota, onde declarou abiertamente ser seguidor do Real Madrid e defensor acérrimo do seu adestrador José Mourinho.

Carreras e resultados.2001

1 etapa do G. P. R.L.V.T.2002

1 etapa da Semana Catalá2003

1 etapa da Volta a Suiza2004

Clásica dos Alpes2005

1 etapa do Tour de Romandía1 etapa do Tour de Francia, máis premio da combatividad

2006Tour de Francia

20083º no Campionato de España en Ruta

Carrera2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Giro de Italia - - 11º - - - - - - - -

Tour de Francia

- - - - 10º 10º 1º 10º Ab. Ab. -

Vuelta a España

- - 30º 17º - 25º 49º Ab. - - -

Mundial en Ruta

- - - - - 50º - - - - -

-: no participaAb.: abandono

Equipos.

Porta da Ravessa (2000-2001)

Phonak (2002-2005)

Caisse d'Epargne-Illes Balears (2006)

Caisse d'Epargne (2007-2009)

Astana (2010)

Do ciclismo ao fútbol.

O 10 de decembro do 2010 alcanzou un acordo para formar parte do persoal do equipo de fútbol vigués Coruxo Fútbol Club, cuxo primeiro equipo militaba no grupo I da Segunda División B española, para formar parte do equipo filial, que xogaba en Segunda División autonómica.

Outro salto: o rally.

En setembro de 2011 Pereiro debuta como copiloto de rally xunto ao piloto galego Luís Penido no Rally de San Froilán data do calendario galego. Posteriormente sería o propio Pereiro quen se poñería ao volante do Mitsubishi Lancer Evolution onde se estreou no Rally Race Comunidade de Madrid do campionato de España finalizando decimocuarto.

2. María Castro.

María Castro Jato naceu enVigo, Pontevedra o o de 1981 .É una actriz española.

Foi gimnasta na modalidade de gimnasia rítmica desde os 6 ata os 17 anos, conseguindo o campionato galego xunto a Nelly Bouso Gasalla e Eva Bouso Gasalla, ademais de ser subcampeona de España na modalidade de pelota en 1996. Posteriormente, conseguiu a Diplomatura en Magisterio de Educación Física e a Licenciatura en Ciencias de Actividades Físicas e Deporte pola Universidade de Vigo. Antes de dedicarse por completo á interpretación exerceu como profesora de Educación Física durante un curto período de tempo. Actualmente está estudando a licenciatura de xornalismo -2009- (3º ano).

En canto á súa formación complementaria estudou danza contemporánea, ballet clásico, danza moderna e hip-hop, e cabaret. realizou varios cursos de interpretación e doblaje.

Traballou en por primeira vez en televisión na televisión local da súa cidade (Televigo) como azafata. O seu primeiro traballo como actriz foi o papel de Paula Barreiro na exitosa serie da canle autonómica galego TVG, Pratos combinados.

A partir de aí participou como presentadora e actriz en múltiples series e espazos da TVG. Tamén traballou en teatro e como actriz de doblaje, así como en publicidade e como modelo en pases e sesións fotográficas.

Participou como actriz ao reparto da primeira serie diaria de produción española da Sexta, SMS, onde interpretaba a Lucía.

En 2008 dáse a coñecer a nivel nacional mediante o seu papel de Jessica en Sen tetas non hai paraíso, serie emitida por Telecinco e que se converteu na revelación televisiva da tempada 2007-08 ao congregar semanalmente a máis de 4 millóns de espectadores e un 23,4% de share. En STNHP interpreta a unha muller atractiva, con ganas de triunfar e persuasiva, capaz de conseguir todo o que se propón e á que a súa ambición lévaa a practicar a prostitución de forma ocasional para satisfacer as súas necesidades económicas e manterse nun estatus social ao que non pertence.

Ademais, en 2008 tamén participou no novo videoclip de Melocos, "Fuches ti". Un ano despois colaborou con Carlos Baute no videoclip da súa canción "Nada se compara a ti".

Tras ser anunciado, o 16 de outubro de 2009, que gañara o premio Ondas, a actriz confesou ao diario Público: "Quedeime en estado de shock cando me decatei".

Desde o 10 de xaneiro de 2010 representa o papel de Mollie Ralston na obra de Agatha Christie "A ratonera" no Teatro Reina Vitoria de Madrid xunto a Gorka Otxoa, Leo Rivera, Paco Churruca, Aroa Gimeno, Álvaro Roig, Maribel Ripoll e [[Guillermo Muñoz[[. As críticas foron mixtas para María Castro, desde "podemos sentir terror, angustia, dulzura, desconfianza e moitas outras emocións que reivindican a súa versatilidad como actriz" ata "logra co seu traballo teatral en 'A Ratonera' pasar de curso cun aprobado pero, nin moito menos, lograr

unha interpretación memorable. Fáltalle moito percorrido, pero é certo que ten madeira e ganas e que a súa figura non pasa desapercibida en escena." Maria castro aparece nas dúas tempadas de terra de lobos no papel de Elena e tamén aparecerá na terceira tempada que se está rodando.

Cine.

Largometrajes

Los muertos van deprisa (2008), de Ángel de la Cruz - como María.

Días azules (2006), de Miguel Santesmases - como Estela.

El blanco roto (2005), de Pere Gómez - como Lucía.

La vida mancha (2003), de Enrique Urbizu - como Monitora.

Cortometrajes

La wikipeli 2: Miedo (2010), dirixido por Jaume Balagueró - Como Martina. Con Mario Casas e Macarena Gómez.

Rosa dos ventos (2007), producciones Retrato, dirixido por Jairo Iglesias - Como Sara.

Retrato (2005), producciones Retrato, dirixido por Jairo Iglesias.

Los Piñeiro bajo cero (2005), realizado, dirixido e producido pola Escuela de Imagen.

Doblaxe

AR-K: Sexo, mentiras y trabajos de clase (Videojuego) (2011) Pérez, el ratoncito de tus sueños 2 (2008)

El sueño de una noche de San Juan (2005)

Videoclips

"Fuiste tú" (2008), de Melocos "Nada se compara a ti" (2009), de Carlos Baute

Televisión

-Series

Personajes fijos

Tierra de lobos (2010-) (Telecinco). Como Elena Valdés Sin tetas no hay paraíso (2008-2009) (Telecinco). Como Jessica

del Río

SMS (2006-2007) (LaSexta). Como Lucía Jimeno

Pratos combinados (2001-2006) (TVG). Como Paula Barreiro

Avenida de América (2002) (TVG). Como Sara

Personajes episódicos Rocío, casi madre (2007) Canal Sur Televisión. O show dos Tonechos (2006) TVG.

Ellas y el sexo débil (2006) Antena 3.

Los Serrano (2006) Telecinco.

-Miniseries

Una bala para el Rey (2009) (Antena 3). -como Laura, policial judicial (anti-terrorista).

-Programas

Arredemo (2007) - TVG. Curtocircuito (2005, 2006) - TVG.

Pillados (2005) - TVG.

Noites de verán (2002, 2003) - TVG.

Gala Cutty Sark (2002) - TVG.

Gala de Entrega dos Premios Álvaro Cunqueiro (2002) - TVG.

Gala Especial de Noiteboa (2001) - TVG.

Estreas TVG (2000) - TVG.

Grandes Musicais (1999) - TVG

-Obras de teatro

La ratonera (2010) de Agatha Christie; dirigida por Víctor Conde - como Mollie Ralston

Crimen perfecto (2011) de Alfred Hitchcock; dirigida por Víctor Conde - como Margot Wendice

Premios e nominacións.

Premios Ondas

Año Categoría Película Resulta

do

2009

Mejor intérprete femenina de ficción nacional

Sin tetas no hay paraíso

Ganadora

Fotogramas de Plata

Año Categoría PelículaResultado

2010

Mejor actriz de teatro La ratoneraNominada

2009

Mejor actriz de televisión

Sin tetas no hay paraíso

Nominada

Premios TP de Oro

Año Categoría PelículaResultado

2009

Mejor actriz

Sin tetas no hay paraíso

Nominada

Premios Mestre Mateo

Año Categoría PelículaResultado

2008

Mejor interpretación femenina de reparto

Los muertos van deprisa

Nominada

2007

Mejor comunicador/a de TV ArredemoCandidata

2005

Mejor interpretación femenina de reparto

Pratos combinadosCandidata

Año Categoría PelículaResultado

2010

Mejor interpretación femenina del año

Sin tetas no hay paraíso

Ganador

La ratonera a

Otros

2008

• Ganadora do Premio á Mellor Imaxe na XII edición de Imaxe, Salón de Barbaría e da Estética en Expourense 2008.

• Ganadora do Premio EñE da TV como Mellor interpretación feminina de reparto por Sen tetas non hai paraíso.

• En novembro é elixida 'Galego/a de o mes' polo Correo Galego.

• Nomeada nos Mellores de Quidsweb como Mellor actriz por Sen tetas non hai paraíso.

• Finalista nos Premios TP de Ouro como Mellor actriz por Sen tetas non hai paraíso.

• Finalista nos Premios Fotogramas de Prata como Mellor actriz de TV por Sen tetas non hai paraíso.

• Nomeada nos I Premios Pizquita Series como Mellor actriz por Sen tetas non hai paraíso.

2009

• Ganadora do Premio Carabela de Ouro de Baiona.6

• Nomeada nos I Premios do Público TV como Mellor actriz de reparto de drama por Sen tetas non hai paraíso.7

• Ganadora do Premio EñE da TV como Mellor interpretación feminina de reparto por Sen tetas non hai paraíso.

• Nomeada nos Mellores de Quidsweb como Mellor actriz por Sen tetas non hai paraíso.

2010

Nomeada nos II Premios do Público TV como Mellor actriz protagonista de drama por Sen tetas non hai paraíso.

3. Rosalía de Castro.

Rosalía de Castro nacio en Santiago de Compostela o 24 de febreiro de 1837 e morreu en Padrón o 15 de xullo de 1885.Foi unha poetisa e novelista española que escribiu tanto en lingua galega como en lingua española.

Considerada na actualidade como un ente indispensable no panorama literario do século XIX, representa xunto con Eduardo Pondal e Curros Enríquez unha das figuras emblemáticas do Rexurdimento galego, non só pola súa achega literaria en xeral e polo feito de que os seus Cantares Galegos sexan entendidos como a primeira gran obra da literatura galega contemporánea, senón polo proceso de sacralización ao que foi sometida e que acabou por convertela en encarnación e símbolo do pobo galego. Ademais, é considerada xunto con Gustavo Adolfo Bécquer, como a precursora da poesía española moderna.

Escribir en galego no século XIX, é dicir, na época na que viviu Rosalía, non resultaba nada fácil por un gran número de razóns, a gran parte delas ligadas ao pensamento e estructuración da sociedade do momento. A lingua galega quedara reducida a un mero dialecto, tan desprezado como desprestigiado, mostrándose cada vez máis distante aquela época na que fora o idioma vehicular da creación de lírica galaicoportuguesa.

Aínda que foi unha asidua cultivadora da prosa, onde Rosalía sobresaíu foi no campo da poesía, a través da creación das que poden ser consideradas os seus tres obras clave: Cantares Galegos, Follas Novas e Nas beiras do Sar.

Os últimos anos da vida de Rosalía transcorreron na comarca de Padrón, lugar no que se consumiu a súa infancia, así como boa parte da súa mocidade. A Casa grande de Arretén, nome popular con que o que se coñecía ao pazo no que nacera o seu progenitora, xa non era

da propiedade da familia, factor que propiciou que a escritora tivese que residir nas Torres de Lestrove entre 1879 e 1882 mentres o seu marido encargábase da dirección en Madrid da Ilustración Galega e Asturiana. Finalmente, trasladouse xunto coa súa familia á casa chamada da Matanza, situada na parroquia de Iria.

Rosalía nunca gozou dunha boa saúde, parecendo predestinada desde a súa mocidade a unha morte temprana. De feito, nas poucas cartas que se conservan e que esta enviou ao seu marido, con frecuencia alúdese ás continuas dolencias que a atenazaban. Pouco tempo antes de falecer, a escritora decidiu pasar unha tempada ás beiras do mar e por iso trasladouse a Santiago de Carril. Certo tempo despois regresou ao lugar da Matanza, onde o cancro de útero que padecía foise complicando progresivamente desde 1883, mermando cada vez máis á xa de seu débil saúde da escritora.Nota 2 Tras tres días de agonía faleceu ao mediodía do mércores 15 de xullo de 1885, na súa casa da Matanza, a consecuencia dunha dexeneración cancerosa do útero. O corpo inánime recibiu sepultura ao día seguinte no cemiterio de Adina, localizado en Iria Flavia, que curiosamente fora cantado nunha composición de Rosalía de Castro. No entanto, o seu cadáver foi exhumando o 15 de maio de 1891 para ser levado solemnemente a Santiago de Compostela, onde foi nuevamente sepultado no mausoleo creado específicamente para a escritora polo escultor Jesús Landeira, situado na capela da Visitación do Convento de Santo Domingo de Bonaval, no presente Panteón de Galegos Ilustres.

Resultan especialmente ilustrativas as fidedignas liñas escritas por González Bicada sobre os últimos momentos de Rosalía: «...recibiu con fervor os Santos Sacramentos, recitando en voz baixa as súas predilectas oracións. Encargou aos seus fillos queimasen os traballos literarios que, ordenados e reunidos por ela mesma, deixaba sen publicar. Dispuxo enterrásella no cemiterio de Adina, e pedindo un ramo de pensamentos, a flor da súa predilección, non ben achegoullo aos beizos sufriu un afogo que foi comezo do seu agonía. Delirante, e nublada a vista, dixo á súa filla Alejandra: "abre esa fiestra que quero ver o mar", e pechando os seus ollos para sempre, expiró...». Con todo, desde Padrón é imposible ver o mar. Por iso resultan enigmáticas estas palabras postas en boca dunha persoa para quen o mar foi unha perenne tentación de suicidio.

Cantares Gallegos.

Foi en 1863 cando Manuel Murguía fixo entrega ao impresor vigués Juan Compañel do manuscrito rosaliano de Cantares Galegos, obra iniciadora do Rexurdimento pleno. Para comprender a orixe desta, hai que ter presentes factores tales como a familiaridad da poetisa coa música popular, a reivindicación romántica das culturas tradicionais e das súas manifestacións populares. Tal foi o éxito alcanzado pola obra que Rosalía de Castro foi invitada a participar nos Xogos Florales de Barcelona, aínda que declinou o ofrecimiento. Ademais, escritores lusos da xeración de 1865, como son Antero de Quental ou Teófilo Braga,manifestaron con prontitud a súa admiración polo libro, para en 1868 ser vertidos ao catalán dous dos poemas deste por parte de Víctor Balaguer.

O libro está enmarcado entre os poemas uno e trinta e seis, sendo prólogo e epílogo respectivamente. Ademais manifesta unha estrutura circular ao iniciarse cunha composición na que toma a voz unha moza a quen convidan a cantar e ao finalizar coa mesma voz da rapariga que se desculpa pola súa falta de habilidade para cantar as belezas de Galicia.

Deste xeito, os poemas restantes quedan enmarcados polos que abren e pechan o discurso lírico e transformándose nunha recreación da artista popular que canta personalmente variopintos motivos, aínda que en certos momentos cédelle a voz a determinados tipos populares ou ata permite que en dous poemas fale a mesma autora, concretamente no número 25 e 33. Nestes faise evidente un eu lírico que pode entenderse como un método que Rosalía emprega coa intención de aparecer como un personaxe popular máis, deixándose patente o seu pertenencia á comunidade rural.

En Cantares galegos atópanse recolleitos catro núcleos temáticos fundamentais, que son o costumbrismo, o amor, o intimismo e en último lugar, o social-patriotismo.

• Temática costumbrista: nun considerable número de composicións predomina a descrición e a narración para

presentar crenzas, romarías, devocións ou personaxes característicos da cultura popular galega que Rosalía defendía fronte aos estereotipos colonizadores.

• Temática socio-patriótica: neste núcleo temático se engloban aquelas composicións nas que a emigración, o abandono ao que Galicia está condenada e a explotación dos galegos en terras estranxeiras son os motivos aos que se recorre para criticar a situación dun pobo galego maltratado e reivindicar uns valores universais de xustiza social.

• Temática amorosa: Estes poemas móstrannos, desde unha óptica popular, o xeito de vivir o sentimento amoroso diferentes personaxes do pobo en distintas circunstancias e situacións.

• Tematica intimista: Inclúense aquí "Campás de Bastabales" e "Como chove miúdiño". A voz da propia autora expresa os seus sentimentos.

Follas novas.

En 1880, Rosalía de Castro editou na capital española o que foi o seu segundo e último libro de versos en lingua galega, titulado Follas novas. Moitos dos poemas que compoñen o libro foron redactados durante a estancia da familia en Simancas (1869 - 1870), aínda que tamén existen algunhas creacións literarias que datan da década de 1870 e que antes de aparecer no libro xa foran publicados na prensa. O poemario áchase dividido en cinco partes (Vaguedás, Do íntimo, Varia, Dá terra e As viuvas dous vivos e as viuvas dous mortos) de

extensión variable e que non responden a unha planificación previa, senón a unha ordenación posterior á elaboración dos textos.

Cualificada como a obra máis rica e profunda de Rosalía, Follas novas foi e segue sendo considerada por boa parte da crítica como o libro de transición entre a poesía colectiva de Cantares galegos e o radical intimismo de En as beiras do Sar, no que se dá cabida a poemas de corte popular ata creacións que tratan o paso do tempo e a morte. Tamén se caracteriza por ser unha obra que ten como trasfondo unha notable intención social, que se manifesta na denuncia que a autora fai da marginación do sexo feminino, dos nenos huérfanos e dos campesiños, especialmente daqueles que se viron na obrigación de emigrar ante as pésima A obra poética, na que o sentimento constante e predominante é a saudade, ofrécenos unha visión abatida do mundo e da vida. Tamén é reseñable a profundización no eu que realiza a poetisa e que a leva ao descubrimento dunha saudade ontológica, un sentimento misterioso e inefable de soidade sen relación con algo concreto, que esta vinculado á radical orfandad do ser humano. Esta tara existencial que Rosalía analiza desde a súa propia vivencia, percíbese como o achado final dun proceso no que a desgraza vai marcando a súa vida por medio do sufrimento e da dor, sendo este último inevitable, como nolo revela no poema Unha vez tiven un cravo. Ante esta situación, a única solución é a fuxida ou perda absoluta da conciencia.

Toda a visión abatida da vida intensifícase coa angustia existencial que se deriva da omnipresencia dunha pantasma que atenaza a súa vida e que se manifesta de forma especial no símbolo escuro, vago e polisémico da negra sombra.

En las orillas del Sar.

Un ano antes do falecemento de Rosalía, esta publicou o que resultou ser o seu último libro de poemas, titulado Nas beiras do Sar escrito íntegramente en lingua castelá. Aínda non hai consenso entre a crítica literaria con respecto á data na que foron creados os poemas recolleitos neste libro. Con todo, as palabras de González Bicada no seu discurso de ingreso á Real Academia Española marcaron á crítica posterior, pois segundo o xornal O Progreso de Pontevedra, afirmaba que as creacións agora recolleitas "Nas beiras do Sar" viron a luz pública en 1866. Polo momento foron infrutuosas todas as procuras do devandito xornal, polo que tampouco se pode afirmar que nel se atopasen plasmadas as poesías rosalianas.

Día das Letras Galegas.

O 20 de marzo de 1963, tres membros numerarios da Real Academia Galega, concretamente Francisco Fernández do Rego, Manuel Gómez Román e Xesús Ferro Couselo, enviaron unha carta ao que por aquel entón ostentaba o cargo de presidente da institución, Sebastián Martínez Risco, na que se sometía a consideración da Xunta Xeral a proposta de celebrar o centenario da publicación da obra Cantares Galegos, de Rosalía de Castro. O 28 de abril, a consecuencia da proposta elevada ao presidente, ten lugar unha Xunta ordinaria nos salóns municipais cuxo resultado foi a declaración do Día dás Letras Galegas o 17 de maio de cada ano, quedando reflectida tal decisión na acta da sesión.

4. Luis Piedrahita.

Luís Piedrahíta Costa naceu na Coruña o 19 de febreiro de 1977.

Estudou no colexio Santa María do Mar, dos jesuitas. Desde moi novo afeccionouse á maxia e gañou dous premios: Segundo Premio de Micromagia, no Congreso de Valongo (Portugal, 1998), e Campión de España en Micromagia, en 1999.

Estudou Comunicación Audiovisual na Universidade de Navarra e especializouse en escritura de guion. Tralo seu paso polas aulas, contratáronlle na cadea Telecinco.

Coñecido como "O Rei das Cousas Pequenas", Luís Piedrahíta gañou o I Certamen de Monólogos do club da comedia (España), tras o cal empezou a traballar como guionista e actor fixo en devandito programa.

En setembro de 2008 se lle extirpó a vesícula, que decidiu que fose poxada no hormiguero co propósito de destinar os beneficios en favor dos afectados pola síndrome de West, unha enfermidade infantil que afecta aos bebés de entre 0 e 12 meses e que lles provoca ataques epilépticos.

É un humorista, ilusionista, guionista e director de cine, famoso polas súas aparicións en televisión e radio, especialmente apreciado polas súas monólogos.

É coñecido como "O Rei das Cousas Pequenas", xa que nas súas monólogos a miúdo crítica o pouco respecto que os humanos mostran aos obxectos do día a día (tápalas dos retretes, as plantas carnívoras, etc). Con todo, nas súas colaboracións co hormiguero os seus monólogos versaron sobre a "ignorada" letra pequena dos produtos.

Radio e televisión.

Luís Piedrahíta deuse a coñecer nas súas intervencións no programa de monólogos O club da comedia, emitido en varias cadeas de televisión españolas.

colaborou como guionista en prográmalos Cruz e Raia.com, O hormiguero, Un, dous, tres... ¡A ler esta vez! e no xa mencionado O club da comedia.

En televisión actúa como colaborador do programa de maxia Nada x aquí, do que foi guionista e director durante dúas tempadas. Participa tamén nun programa emitido por Antena 3 no access prime estafe: O hormiguero e, ata a súa pechadura en xuño de 2009, no homólogo radiofónico: Non somos ninguén.

O verán de 2009 e de 2010 participou tamén no programa radiofónico de RNE Non é un día calquera con novos monólogos sobre as cousas pequenas.

Cine e teatro.

No seu faceta como guionista tamén colaborou en cine: Cousas que fan que a vida valla a pena (2004), e en teatro: Cinco homes.com, Cinco mulleres.com, A vida segundo San Francisco e Entre forte e flojo.

En abril de 2007 dirixiu xunto con Rodrigo Sopeña unha película de suspense titulada A habitación de Fermat, presentada no Festival de Cine de Sitges. Esta película ha cosechado diversos premios, entre os que se atopan Premio do Público e Premio do Xurado Novo no Festival Internacional de Cine Fantástico de Málaga de 2007, así como os premios Méliès d'Argent e Premio ao Mellor Guion no Fantasporto de 2008.

Participou na elaboración do texto para o conto sinfónico Diario dunha pulga, presentado para o XX Festival de Música de Canarias xunto á Orquesta Sinfónica de Tenerife e o seu entón director titular, Víctor Pablo Pérez, e os pianistas Gustavo Díaz-Jerez e Jesús Anxo Rodríguez. Este conto está baseado na obra O carnaval dos animais, de Camille Saint-Saëns.

Así mesmo presentou catro espectáculos de monólogos, dos que publicou o seu libro correspondente:

• Un cacahuete flotando nunha piscina... segue sendo un froito seco? - 2005 (ISBN 84-03-09646-1)

• Cada canto hai que botar a lavar un pijama? - 2006 (ISBN 84-03-09736-0)

• Deus fixo o mundo en sete días... e nótase - 2007 (ISBN 84-03-09859-6)

• Por que os maiores constrúen as randeeiras sempre encima dun charco? - 2010 (ISBN 978-84-03-10070-1)

5.Soledad Castro.

Soidade Castro naceu en Tameiga(Mos) en 1965. Empezou a facer atletismo con 19 anos, logo de correr a carreira popular das Pedriñas en Tameiga (Mos), ata entón era afeccionada ao deporte e xogaba alfútbol no equipo feminino de Tameiga.

En 1987 obtivo unamedalla de bronce no campionato galego de 1.500 m. en pista cuberta e de prata no campionato galego universitario de Campo a través.E en 1989 obtivo unha medalla de prata no Campionato Galego de 20 km. en Ruta e de bronce no Campionato Galego de 3.000 m. en Pista Cuberta.Foi campioa galega universitaria de Campo a través e campioa de España universitaria de Campo a través obtendo a medalla de prata no campionato galego de 3.000 m. e a medalla de prata no Campionato Galego de 10.000 m.Desde os seus comezos ata a actualidade ha ir cosechando éxitos.O Concello de Mos impuxo o 7 de agosto de 2006 a medalla de ouro da localidade á atleta profesional Soidade Castro, que 2005 gañou o Mundial en México e conta cun destacado palmarés de éxitos.José Manuel Martínez Ojea, tenente de alcalde de Mos, definiu onte a Soidade Castro como "unha mosense, deportista, e por riba de todo unha muller loitadora e triunfadora, só hai que botar unha ollada ao seu abondoso palmarés cheo de éxitos acadados dentro e fóra do noso país; é unha muller con afán de superación, con valiosos resultados grazas ao seu traballo e esforzo día tras día".

6.Borja Oubiña.

Borja Oubiña Meléndez naceu en Vigo (España) o 17 de maio de 1982. É un futbolista español. Xoga de mediocentro e o seu actual equipo é o Celta de Vigo da segunda división de España, onde exerce as funcións de Capitán.

Debutó co Celta no partido que enfrontaba ao Valencia contra o Celta na tempada 2003/04 da man de Miguel Anxo Lotina. Esa tempora xogou doce partidos de liga e en dúas da Liga de Campións na cal debutó contra o Arsenal. Ese mesmo ano, o equipo descendeu á segunda división.Oubiña lideró ao equipo como titular indiscutible ata o ascenso, así como ao ano seguinte, xa en primeira, foi determinante para que o equipo alcanzase a sexta praza e clasificásese para a Copa da UEFA.Á conclusión da tempada 2006/07, na que o Celta perdeu a categoría descendendo a 2ª División na última xornada, Borja abandona o club celeste. Despois de que durante todo o verán falásese de numerosas ofertas polo xogador, o equipo vigués decidiu cedelo cunha opción de compra ao Birmingham inglés o día que se pechaba o mercado de fichajes (31 de agosto de 2007).O 26 de xaneiro de 2011, logo de máis de ano e medio de inactividad tralo seu último paso por quirófano, Oubiña volveu xogar un amistoso co CD Ourense ás ordes do adestrador celtiña Paco Herrera. Tras isto, o seu reestreo en partido oficial prodúcese en Balaídos o 12 de marzo de 2011 xogando de titular fronte ao Villarreal B. Nese partido Borja é retirado do campo por precaución no minuto 60 entre os aplausos do público vigués e deixando moi boas sensacións.

Disputou dous partidos coa Selección Española, debutando o 2 de setembro de 2006 ante a selección de Liechtenstein. fora previamente convocado polo seleccionador nacional, Luís Aragonés, para unha convivencia previa ao Mundial de Alemania 2006.Ademais de xogar ao fútbol, durante o curso académico 2005/06, Borja Oubiña finaliza a carreira de Empresariais na Universidade de Vigo.

Clubes.

Año Club División PaísPartidos

Goles

2001-2002

Celta de Vigo B Segunda B  España 35 1

2002-2003

Celta de Vigo B Segunda B  España 20 3

2003-2004

Celta de Vigo B Segunda B  España 13 1

Celta de Vigo Primera  España 12 0

2004-2005

Celta de Vigo Segunda  España 30 1

2005-2006

Celta de Vigo Primera  España 36 1

2006- Celta de Vigo Primera  España 30 1

2007

2007-2008

Celta de Vigo Segunda  España 1 0

Birmingham City (Cedido)

Premier Reino

Unido2 0

2008-2009

Celta de Vigo Segunda  España 15 0

2009-2010

Celta de Vigo Segunda  España 0 0

2010-2011

Celta de Vigo Segunda  España 4 0

Ramón Sampedro

Pasaron 7 años desde aquel día en que Ramón Sampedro decidió tomar cianuro para morir. Fue el 12 de enero de 1998, que asistido por un grupo de 11 amigos, logró concretar su plan sin que nadie quedara incriminado. El español había nacido en A Coruña en 1943, era marino y en su primera juventud -a los 25 años- había sufrido un accidente. Quedó inmovilizado para siempre, de la cabeza para abajo, cuando se tiró al agua desde una roca en un día de marea baja. Allí, comenzó el calvario que lo mantuvo postrado en una cama durante 29 años. Su parálisis lo había convertido en un acérrimo defensor de la eutanasia. Sus compatriotas lo conocían por el lugar que había ganado en los principales medios nacionales e internacionales. Buscaba una muerte digna, pero los tribunales y el Parlamento europeo le habían negado esa posibilidad.

Esta semana el caso de Ramón Sampedro volvió a la televisión y a la tapa de los principales diarios de toda España. Su amiga íntima Ramona Maneiro, de 44 años, confesó frente a las cámaras de TV que ella fue quien lo había ayudado a morir. ”Yo era sus manos, las manos que él necesitaba, iba haciendo lo que él me decía”, explicó Ramona a la cadena Telecinco. También reconoció que le había puesto "el vaso con la pajita", en el que antes había disuelto el cianuro en agua. Y que había preparado el video en el que Sampedro grabó su propia muerte para exculpar a todas las personas de su entorno. Esta mujer que lo había acompañado fue el último eslabón. Ella había estado detenida e imputada por el hecho, pero las sospechas judiciales no alcanzaron y jamás se había podido comprobar su participación.

En 1999 la causa judicial quedó archivada. Ahora, que el delito prescribió, Ramona decidió romper el silencio. “No soy una samaritana ni una Teresa de Calcuta", aseguró la mujer. Para Ramona haberlo ayudado a morir fue un acto de amor. Ella quería contar su versión de lo ocurrido para que terminaran las especulaciones mediáticas. Mientras, recuerda como aquel hombre de 55 años agonizaba frente a la cámara de video colocada en su cuarto. Fue más largo de lo previsto, Ramona no pudo soportarlo y se fue a la

habitación contigua para hablarle a través de la pared. El cianuro no le dio "la muerte ideal de la que él tanto habló", añadió Ramona durante su reciente aparición. En marzo de 1998, el video que contenía la agonía de Sampedro llegó en forma anónima a la cadena española Antena 3, que en ese momento decidió transmitirlo. La noticia recorrió el mundo. Cuatro fotografías en las que se ve a Sampedro mirando a cámara, tomando el cianuro, agonizando y al final muerto atravesado en su cama, también llegaron a ocupar la tapa del diario Clarín el viernes 6 de marzo de ese mismo año. “Polémica por el derecho a morir”, decía el titular.

La crónica de esta muerte anunciada, escrita por Juan Carlos Algañaraz, el corresponsal de Clarín en España decía: “Con una ligera sonrisa y un suspiro de alivio, Ramón Sampedro, termina de beber un vaso de cianuro y, poco después, comienza a sentir los desgarradores efectos del veneno. Xa vai (ya va), musita en gallego y, después de unos momentos de silencio de una tensión insoportable, una mueca de dolor le deforma el rostro. Comienza una agonía atroz, que duró quince minutos, aunque las imágenes que llegaron al público español por televisión sólo recogen los cinco primeros minutos de un video grabado, a su pedido, por los anónimos amigos...”

Ramón Sampedro se había convertido en el primer español en reclamar el derecho a la eutanasia. En 1994 había declarado frente a los jueces, “mi mente es la única parte de mi cuerpo que todavía está viva. Soy una cabeza viva atada a un cuerpo muerto”. Ramón también fue el primero en planificar en forma meticulosa su muerte. Sus once amigos, que tenían llave del departamento donde vivía Sampedro, fueron comprando pequeñas cantidades de cianuro y entre todos lograron juntar la dosis letal. El objetivo era que no hubiese culpables. Era Ramón quien decidía morir pero no podía hacerlo solo por su tetraplejia.

Durante los años previos, se había dedicado a escribir sus vivencias con una lapicera que ponía en su boca. En 1996 publicó Cartas desde el infierno donde reflexionaba sobre la muerte, la existencia, el amor, el poder y la religión. Y luego publicó el libro de poemas, Cuando yo caiga.

“Leí el libro de Ramón Sampedro hace unos años, investigué su entorno y comprendí que había todavía más razones para rodar la historia”, dijo Alejandro Amenábar, el director español que filmó Mar Adentro. La película cuenta la vida de Sampedro, interpretado por el actor español Javier Bardem. Para este papel, Bardem debió enfrentarse a un reto físico importante, lograr representar al hombre tetrapléjico veinte años mayor que él. Completan el elenco Belén Rueda, Lola Dueñas, Mabel Rivera y Celso Bugallo, entre otros. El film

está preseleccionado para los premios Oscar 2005 como “Mejor película extranjera” y ya logró otros premios internacionales. El Festival de Cine de Venecia, el Hollywood Film Festival, el European Film Awards, son sólo algunos de los reconocimientos que obtuvo. También fue nominado en 15 categorías para los Premios Goya y está seleccionado para los Globos de Oro 2005. En Argentina el estreno está programado para el próximo jueves 3 de febrero.

A los familiares de Ramón Sampedro no les molestó que la historia llegara a la pantalla grande. Sin embargo, ahora ellos también decidieron regresar a la escena después de la confesión de Ramona Maneiro para decir que “jamás la perdonarán” y que es una “asesina”. Manuela, una sobrina del tetrapléjico expresó, “él nos había dicho que Ramona era la única que estaba dispuesta a ayudarle a morir”. Por eso dejó la casa de la familia y se fue a vivir con ella durante el último tiempo. Con la confesión, la mujer que había guardado el secreto pactado durante siete años, cierra la historia de la lucha de Ramón Sampedro por lograr una muerte digna. Un final de la vida real que supera cualquier recreación cinematográfica. Y logra que el debate por la eutanasia siga vivo. 

SIMÓN 1º E.S.O

O REXURDIMENTO

Rexurdimento é o nome co que se coñece o século XIX  (ou a segunda metade do mesmo) na historia de Galiza e expresa unha traxectoria de recuperación non só literaria, senón tamén cultural, política e histórica. A publicación en 1863 de Cantares Gallegos, obra escrita integramente en galego por Rosalía de Castro, inaugura o Rexurdimento Pleno, e as obras anteriores a esta data acostuman clasificarse como pertencentes aos precursores. A Rosalía hai que engadir a Eduardo Pondal , Valentín Lamas Carvajal e mais Manuel Curros Enríquez como os principais escritores en galego desta época.

Na primeira metade do século XIX, Galiza foi escenario dunha serie de acontecementos que esbozaron unha nova situación político-cultural

que preparou o camiño para o chamado Rexurdimento. Esta época é coñecida como a dos Precursores.

Algúns acontecementos históricos importantes contribuíron para espertar a consciencia nacionalista de moitos galegos (non chamada así naquela altura). Un deles foi a invasión francesa, que deu lugar á circulación de textos de axitación popular escritos en galego. A consciencia dunha Galiza diferenciada do resto de España foi aumentando progresivamente. Esta procura da identidade manifestouse en publicacións nas cales os escritores e políticos valorizaban aquilo que vían como propio en oposición ao exterior, considerado como ameaza.

SÉCULOS ESCUROS

Denomínanse Séculos escuros os séculos XVI, XVII e XVIII, durante os que a literatura galega entra nun período de decadencia lingua perde o seu uso nos rexistros oficiais, dunha maneira paralela prodúcese unha enorme perda do poder político do reino de Galicia.

ROSALÍA DE CASTRO

Rosalía de Castro foi unha poetisa e novelista española que escribiu tanto en lingua galega como en lengua española. Considerada na actualidade como un ente indispensable no panorama literario do século XIX, e representa xunto con Eduardo Pondal e Curros Enríquez unha das figuras emblemáticas do Rexurdimento Galego, non só pola súa aportación literaria en xeral e polo feito de que os seus Cantares Gallegos sean entendidos como a primera gran obra da literatura galega contemporánea, senón polo proceso de sacralización o que foi sometida e que acabou por convertela en encarnación e símbolo do pobo gallego. Ademáis, é considerada xunto con Gustavo Adolfo Bécquer, como a precursora da poesía española moderna. Entre as súas obras destacan:

Cantares Gallegos Follas novas Las Orillas del mar.

MANUEL CURROS

Manuel Curros Enríquez naceu en Celanova no ano 1851, foi un poeta español na lingua galega  representante do periodo histórico-literario denominado Rexurdimento na literatura galega. Entre diciembre de 1875 e febreiro de 1876 escribe as Cartas do Norte, crónicas da Terceira Guerra Carlista  publicadas como corresponsal do xornal “El Imparcial”.

En 1894 decide emigrar cara a América. Acollido con entusiasmo á súa chegada, en La Habana dirixe un xornal, La Tierra Gallega e cando se suspendeu a súa publicación ingresou na redacción de El diario de las Familias e despois na do Diario de la Marina, no que apoia os autonomistas cubanos, o que lle causou problemas coas autoridades e acabou indispoñéndose coa maioría dos seus paisanos. En 1904 viaxa á Coruña, onde foi agasallado polos rexionalistas e inicia xunto con Manuel Murguía a Asociación Iniciadora y Protectora de la Academia Gallega, base da futura Real Academia Galega e da que será nomeado presidente ó ano seguinte.

Curros Enríquez,ingresou no hospital do Centro Asturiano ao negarse a facelo no do Centro Galego e alí morreu o 7 de marzo de 1908. Os seus restos mortais foron embarcados para Galicia onde chegan o 31 de marzo á cidade da Coruña na que é enterrado no cemiterio de San Amaro.

Algunhas das súas obras son:

A Virxe do Cristal  (1877) Aires da miña terra  (1880)

Monumento de 1911 adicado a Curros na Alameda de Vigo.

Versos adicados a Rosalía de Castro.

EDUARDO PONDAL

Eduardo María González-Pondal naceu na Coruña o, 8 de febrero de 1835 foi un poeta rexionalista de Galicia. Pondal quedou orfo de nai ao ano de nacer.

 O 2 de xullo  de 1861 celebráronse na Coruña os primeiros Xogos Florais de Galicia, no que Pondal participou con A campana d'Anllóns, o seu primeiro poema en galego que se publicou ao ano seguinte no Álbum de la Caridad. No ano 1877 saíu do prelo Rumores de los pinos, un conxunto de vinte e un poemas en galego e español que servirá de base a Queixumes dos pinos.  Os Eoas, un extenso poema épico baseado na descuberta do continente americano -do cal o autor só publicase un primeiro esbozo en 1858- non chegase a ver finalmente a luz en vida do propio poeta. Idealiza o pasado céltico de Galicia, que el imaxina libre e independente e como apenas quedan vestixios desta época, inspírase nas fontes clásicas da invasión romana e nas investigación de Manuel Murguía.

En 1890 o músico Pascual Veiga  pediralle unha letra para unha obra que pretendía presentar a un certame na Coruña. Eduardo Pondal compón para a ocasión "Os Pinos", cuxas dúas primeiras estrofas formarán parte da letra da melodía.

MANUEL ANTONIO MARTÍNEZ MURGUÍA

Murguía foi un historiador galego que impulsou o Rexurdimento e creou a Real Academia Galega. No ano 2000 dedicóuselle o Día das Letras Galegas. En 1859 o matrimonio trasladouse a Santiago de Compostela, e con motivo do nacemento da súa primeira filla, en maio, publicou La Primera Luz, un libro de lecturas escolares estruturado en vinte temas de historia e xeografía, que o Ministerio de Fomento recomendou para o ensino nas escolas de Galiza. Esta obra foi reeditada en Lugo en 1868.

En 1862 Murguía rematou o seu Diccionario de escritores Gallegos e en 1865 editou o primeiro tomo da súa Historia de Galicia. Na revolución de setembro 1868 foi secretario da Xunta Revolucionaria de Santiago e despois nomeado director do Arquivo de Simancas, en1870 xefe do Arquivo Xeral de Galicia  ata 1875, foi director de La Ilustración Gallega y Asturiana (1879) e máis tarde, no 1885, Cronista Xeral do Reino. No 86 (ao ano de morrer Rosalía) publicou Los precursores, obra na que fai unha descrición de varios personaxes da vida cultural galega. No ano 1890, Murguía dirixiu xunto con Alfredo

Brañas La Patria Gallega, boletín onde se deron as primeiras claves do que ía ser co tempo o pensamento rexionalista galego. 

Sueños dorados.

VALENTÍN LAMAS CARVAJAL

Valentín Lamas Carvajal  nacido en Ourense o 1 de novembro de 1849 e finado na mesma cidade o 4 de setembro de 1906, foi un autor e xornalista galego. No ano 1972adicóuselle o Día das Letras Galegas.

Entre outros feitos, Lamas realizou dúas iniciativas importantes en relación co xornalismo e coa literatura en lingua galega, contando ambas con moi boa acollida: fundar o primeiro semanario en lingua galega, titulado O Tío Marcos da Portela , e publicar o Catecismo do labrego.

A partir do ano 1874 a súa vida estivo definitivamente vencellada á Cidade das Burgas ao casar, o 4 de xaneiro de 1874, cunha antiga compañeira de estudos, Amalia Rosina Sánchez, natural da Guarda, coa que tivo numerosa descendencia

Os seus problemas coa vista non lle impediron que fose ser o autor máis prolífico e polifacético do seu tempo. Tivo unha incesante actividade literaria e xornalística. Fundou xornais moi populares naquela altura, como El Heraldo Gallego, publicado até 1880, e o primeiro semanario escrito integramente en galego, de moito eco popular e que se publica dende 1876 até 1890, O Tío Marcos da Portela, onde publicou Catecismo do labrego  en sete entregas no ano 1888, un dos libros que máis se venderon en galego, xa que tivo seis edicións no prazo dun ano dende a súa publicación en libro. Foi tamén director do xornal El Eco de Orense.

En 1887 publicou Gallegada. Tradiciós, costumes, tipos e contos da terriña, conxunto de 19 narracións, todas elas publicadas con anterioridade en O tío Marcos da Portela . No conxunto dos textos de Gallegada pódese ver a vontade populista e comprometida coa defensa dos labregos por parte de Lamas, así como a descrición de cadros de costumes imbuídos de acenos pintorescos, picarescos e cómicos.

En 1906 foi un dos membros fundadores da Real Academia Galega. Morreu ese mesmo ano, e foi soterrado no cemiterio de San Francisco da súa cidade natal.

MALCIAL VALLADARES NUÑEZ

Marcial Valladares Núñez, naceu en Vilancosta o 10 de xuño  de 1821 , foi un xornalista, poeta, novelista e lexicógrafo galego. No ano 1970 a Real Academia Galega dedicoulle o Día das Letras Galegas. Adicouse ao xornalismo e á política, pero en 1866 retirouse ó seu lugar natal para se consagrar ás letras.

Como lexicógrafo, é autor do Diccionario gallego-castellano (1884) con 11.000 vocablos que recolleu entre 1850 e 1884, ao que incorporou como referencia 240 cántigas e 460 textos en prosa, na

súa maioría literatura popular. En 1879 escribiu o artigo "Del apóstrofo en la escritura gallega", aparecido en La Ilustración Gallega y Asturiana. En 1892 rematou Elementos de Gramática Gallega, obra iniciada en 1855 e que non foi editada até 1970, da man da Editorial Galaxia.

Como poeta,iniciouse en 1845 coa publicación de Suidades, obra escrita en hendecasílabos de tipo sentimental. Apareceron despois, A fonte do Pico Sacro de acento didáctico, en quintillas, A castañeira en Santiago, monólogo de certa calidade. Da súa autoría é tamén unha serie de cantares de tipo popular, que titulou Vilancosta. A súa obra poética foi recolleita no Cantigueiro Popular (Fundación Cultural da Estrada, 2003).

Está considerado o primeiro autor dunha novela en lingua galega, Maxina ou a filla espúrea  (1870), publicada en La Ilustración Gallega y Asturiana en 1880.

Traballo de Galego feito por MARIO E NEREA. 1º BACH.