^,^ blVl CYMUAM G7G

(i,tjaw jmisioiics liiijiis lemporis ml supeiveiiiuram cla- A rores ei miiias nuinili ,animus imniobilis pcrslal ,

riuiiein, qiia: revelabiiur in nubis {lioin. vin, 18). Qiiis queiii fnUirorum fides ceria '^^ el solida corroljoral. Clau-

ergo non omnibiis viribus elahorcl ad Uiiilain clarila- dunlur ' in persecuiionibus lerric, scd palet coelum :

tcm pervcniie , ul amicus Doi liai, ul cum Cbri.-io minaiur Anlicbrisliis.scd Cbristusluctiir ;mors infer-

slalim gaudeai . ut posl tornienla el fiip;>lici:i

lci rcna, iiir, scd iinmorlalilas sciiuilur : occiso inundus eripiiur,

pi;emia divinapercipiat? SimilitilMissivciilaribusglo- sed rcslituio paradisus cxbibetiir ; vila tcinporalis

riosura cst ut liostc devicto rcdcant iii paii-iain tiiura- cxiinguiiiir, sed aclcrna reparalur. Quaiila esl digniias

plianies. qnanto poiior el majnr csl gloria, viclo dia- ct quanta securitas exire liinc laelum, cxire inier

IkjIo , ad paradisum lriumph:iiilcin' rcdirc , ctuiide prcssnras et angustias gloriosnm ? claudcre in mo-

Adain peccator ejcctus esl, illuc, prostralo co qui aiue menlo oculos, qiiibns bomines videbaniur ct muiidus,

drjeceraii', lropbaeaviclriciareporlare,offcrrel»eo.nc-et aperire eosdcm staiim ui Dcns vidcaiur ct Cbri-

ccptissimum munns, incorruplam lidem et viriutcm slus! Tam felicitcr migrandi , quaiila velocitas f !

incntisiiicoluuiein,laudemdevotionisillustrcin,comi- lcrris repciile subtraheris, Ut iii regnis coDJcslibus

tari cum cum vcnire coeperii , vindiclam de ininiicis iepon:iris. U:ec oporiet menle ct cogiiarninc com-

rcceplurus, lateri eius assislerc, ciim sederil judica- plecii, lia;c die ac nocie meilitari. Si t.ilem |iersoculio

luius, cobxredem Ghristi lieri , Aiigelis adaequari, 1i inveiierii ' Oei mHilem, vinci noii"*

polerit virius

cuni Palriarcliis , cmn Aposlolis , cuin Proplictis cx- ad pra.lium pfompta '. Vel si accersitio anle pr.Tve-

Kstis rcgiii posscssione Ixlari? Uas cogitationcs qua; iieril. sinc pr«iiiio non eril (ides, qu;i! eral ad mnr-

persccutio polcstf vincere ? qiuc possuiit toi incnta su- lyriiiin pra-paraia. Sine d:inino leinporis inerccs , ju-

pcraie? Dural foriis el slabilis rcligiosis mcdiiatio- dice Den, rcddiiur : in perseculione, iiiililia ; in pace,

nibus '• fundaia mens , et advcrsus omiies diaboli lcr- conscieniia coronalur.

LECTIONES VARIANTES.^»

Triumpbanles Borf. 2, 5, 4. ' Sic Inm. Ebor. Lin. NC. i. Voss. I, 2. Hod. I, 2, 5'

•'

Dcceperal lain. Ebor. NC. 1. Bod. 1,2, o, i. Voss. 4. Beii. Ver. Clauduntur oculi Impr.1,2. B yiiaiita felicilas Uil.

''

I'crsi'cutlones possUDl Bod. 2. Lam. • 1'erseculor invoneril Hod. 3.

il Ueligiosis imilulionibus Voss. t. ' 1'rjelium destinata Bod. 5."^

Fidcsgrata Vos$. 1.

STEPII. BALUZII NOT.E.

Ailerna reparaiur . Codex Scguierianus mternilas (^ lilanus el edilioncs Spirciisis ci Morellii "babcnt si

rcfiwscnlaliir . lalem perseculionis dies Clirisli invciierit mililein. lla

Si lulem persccuiio. Codex Tiiuanus et Gratianopo- etia m ferme codex saiicli Arniilpbi.

TESTIMONIORUM*

LIBRI TRES

ADVERSUS JUD/EOS.

CTPRiiiiis Quirino' filio saliriem. Oblempeiandiim Dominus per &cripluras sanctas crudire et insUucre

fuit, lili cbarisime •

, dcsidoriu tuospirilali iiiipciisis- dignaiiis est •', ut, a lenebiis crroris '' abducti ct liicc

siiua pcliiione diviiia magislcria poiscciili quibus iios ^ ejns pura' et candida himinaii, viam vitac pcr salu-

LECTIONES VARIANTCS." A(l yiiiriiuim, (lc Siicramciito r.lirlsli ,Vf. I. llod. 2. 'i SicAr. Bod. 1, 2, o, J. Tku. Veron. Benev. Foss. 3.

IrtiH. l.ibor advci.siisJiitlitosacm. Er.Mun. Mur. Kpistola lirutlire et inslituerc Oxoh.f.Mihaiii ad Ouiriimiu. I.in. ' ronobrosi orioris caligine Bod. 1. Voss. 3.

o Ouirino suo, S. NC. <i. t El per lucpin ojiis piirain ol caiididam illuminati Bud.tm, clianssimc ttod. 1. 1 . llUimiuari Voss. 3. Ad luccin, elc. Lin.

STEPH. BALIZII miJE.

Si qiia sunt loca inOperibussanfti Cypriani deqni- odilioiift Spirenst, iii veteri Vencta , ei in ca quambiis promintiari non possit e.i ecrtc "illiiis cssc , id Uuinboldiis procuravit. Erasnnis tcrliam cmisil cxvcro in priinis afforri poiest dc libris Fcs(;»iomon(mad coJicc scripto nionastcrii Cciiiblacciisis. Sed qumlOMniHiim. Plures eniin coilicos plus Iiabcnl quam probabilins sibi vidcri aii boc opnsiion esse Cyoriani,vidgala' editiiines, alii miiius. Ilaqiie, quoniain im- qiiia in ill» pr.clcr prairalioncm numqnam aiiclor

possihile est discerncre ea qiw) verc Cypriaui sunl »b siiiiin siylnin cxerat, (|iiamvis id veriiin csset , qiiodlis qu:c post illiiin a stndiosis addila sunl , iios coile noii esl, argnmenlum isnid levissinniin esl, iiti

rciiiiuimus ca (pia; vulgo leguntur in cdiii(mibiis ct ct illiul (|uod dc icriio libro opinatiir Piiorius. Namea addimiis qiiae reperl:i :i mdiis simt in a liqiiis saiicins Aiigiisiimis librns isios iani|iiaiii Cyprianiexcmphirilnis inaniisoriplis, iiihil d(> noslro addcn- Cilat lib iv, conlra rfiios t>is/o/(ts /Mdg aiiorHm cap.8les. lorro duo lanluni priores libii exslaiil in cl D, iil adnotavit Pamcliui, qui aliasquoque proba-

(.77 'fl'STlA10!SIORU.M LICKR. (i78

laria sacranicnla lcncamus. Et quitlcm, sioui [KMisii, A H- liem, qitod Prophctis iion acdideriiU el cos iiilc

ila a nobis sernio coniposilus el libelliis compendio

breviante "digesius esl , ut qn;e scribebantiir •>,

non copia latiorc ^ dilfundcrcn) , sed, quantnm me-

diocri.s menioria siiggerebal '', exccrpiis capiiiilis el

anncxis necessaria quseqne colligercni quibiis non

lani Iractasse quam Iraclanlibiis malcriiini prscbuissc

videamur. Sed et legenlibus breviias ejusmodi plii-

rimum prodest, dum non inlellecliim legeiitis et sen-

sum liber longior spargit '', scd subiiliorecompcfl-

dio f id quod iegitur lcnnx memoria custodit. eom-

plexus sum vero libellos duos pari a;qualiiaio moduira-

tos 8 : uuuni, quo ostendere enisi sumiis ^, Juda:os,

secundum quac fnerant ante pra^dicla, a Dco rcces-

sisse, ei indulgcniiam Domini, qua>. sibi jam pridcni

dala et in poslerum promissa fuerat, pordidisse, suc- Bcessisse vero in coruin locum C.hrisiianos fidc Doini-

nura '

proiiierenles et de omiiibiis gcniibus ac de

tdto orbc venicules. Ilcm libcllus alius coiuinet

Cliristi sacraniciuum, qiiod idem venerit i qni sc-

cundum Scripiuras annuntialus esl, et gesserit ac per-

fecerit universa qnibns inlelligi el cngnosci posse

prsediclus"^

est, quse legeniibus interim i

prosint ad

prinia fidei iineamcnla formanda. Plus roboris dabi-

liir et magis ac magis inieHectus cordis operabilur

scruianti Scripiuras veteres ac novas plenius, et uni-

versa Librorum spiritalium volumina ""perlegenli.

Nara nos nunc de divinis fontibus "implevimus mo-

dicum quod libi inlerim ndtteremus. Bibere uberius"

ct saturari copiosius poleris, si tu quoqiie ad eosdem

divin.TB plenitudinis fontes nobiscum pariler potaiurus Caccesseris. Oplo te, fdi cbarissime, semper bene

valcre.

'" CAPITULA.

1. Judwos in effentmn v Dei graviler deliquisse , quodDomintun dereliquermt ei idola secuii siiil.

[cceriiil.

ill. Aiile piwdicluiH qnod Doiiiiiiiun iccijue coijiiituri,

ucque inleUecliiii, iicqiic rcccpluri cssciil.

IV. Quod Scripliirds sancliis iiilcllecluri Judui non

esseul, inlellicjiaulem liuhercnl in uovissimis leiupori-

bus poslea qmiu Clirislus veiiissel.

Y. A'i/i!7 posse Jiulceos inlelligere de Svripluris, nisi

prius crcdideiiiil inClirisluin.

VI. Quod Uierusalem perdiluri essenl, et lerrnin quain

acceperani, reticiuri,

VH. llem, quod essenl amissuri lumen Doniini.

Vlil. Quod circumcisio priiiia cariialis evacuala sit, ct

secunda spirilulis reproinissa sit.

IX. Quod lex prior, qucv per Moyscn duJa esl, cessa-

tura esset.

X. Qi.wd le.v noca dari hnberel.

XI. Quod diaposiiio ulia el teatamtnlnm novitm dari

hiiberel 'i.

XU. Quod baiHisma• velus cessarei et nocuin '

in-

ciperel.

Xlil. Quod juguin velus evucuarelur, et jugnm novumdurelur.

XIV. Quod pailores velerct cessaluri essetu, el novi

inciperent.

XV. Quod doinus ei lemptum Dei Cliristus '

futurus

essei, el cessarel lemplum vetiis, ei novum inciperct,

XVI. Quod sacrificium vetus evacuarelur et nomn celc-

braretur.

XVII. Quod sficcrdotium velus cessarel, el novus sa-

cerdos venirel, qui in wlernutn futiirus essel.

XVIII. Quod prophela alius sicul Motjses proinissus

sii, scilicel qui leslamentiim twvam durel, et qui ma-

gis audiri deberet.

XIX. Quod duo populi prwdicli sint, tnajor et miuor ,

id est velu» Judteortm, el novus qui esset ex nobis "

fulurus.

LECTIONES VARIANTES." Brevi ante Voss. i. Brevi dig. Bod. 1, 2. Brevi ad te

dif;. Spir. Compendiosa brevitate Yoss. 5.

g,•> Scribaiilur ].in.^ Laiior Bod. i.ii Suggesserat NC. 1. Imnit. Bod. 2.

I'^

SijarHcret Ver.f Uttliorc conipcndio Ver.'i Pari qualilale Veron. Moderatus Voss. i.

i> Simus, exciisi plerique. Sumus Oxon. ci; codd. Bod.1,2,5, .f. Lin. NC. 1. Voss. 4.

' Kidem Uomini Bod. 1. 3. Voss. i.

] Jam advcnerlt NC. 2.

D

k Agnosci posse prsediclus est Lam. NC. 1, 2. Lin.

Posset, sicut prffidictus esl Voss. 3.1 Legcnli libi Oxon." Librorum volumjna Lam. lin. NC. 1." Divinac plcnitudiuis foiite Voss. 3.° Bil)ere liberius Bod. i.

V Offcnsa Voss. i.

1 Deboret Voss. i.'Baptismus Voss. i.

' Novus Voss. i.t

Teinpluiii Clirislus Voss. 1." Novis iJorf. 1.

STEPH. BALL7.1I NOTyE.

liones affcrt optimas ut osteinlal vere cssc Cypriani.

Qiiod ctiam adstruil observalio editionis Anglicanajad librimi primum, el in pncfaiioiie ad libriim lcr-

tiuni. Quilnis ego addo Fnlgentinm episcopum in

fragmeiitis, et Luppum abbateni Ferrarienscm in

Epistola 128, ad regein Karolum, cl iii libro de Iribus

Qua'slionibus cilare boc opiis lanijuam Cypriaiii. lla-

biii auteiii iiniim et viginii excniplaria velera iiorum

iibrorum, qiiormii taincn qiiiiii^uc hiibenl (anliim li-

bros duos priorcs. Liii.stleiii porro fcre argumenliruin islo Cyoriaiii operc est libcr de Pramissioiiibus el

prwdicliouihiLi Dei, ipii viilgo liiliuiliir Prospcro. C;b-

leriiin ailiiionco Eiasiiiuiii, (|iii profcssiis csl sc pulareboc opuj iioii c-bC Cypriani, iii initiu taincii /l)i(iwJ«-

lionum suaruin in Evangclium Joannis cilare captitlerliiiin et quintiim liliri secundi lanquam Cypriani.

Subtiliore. Codcx Veronensis et Corbeicncis M(i-

tiore.

Cognosci possrl. Ediltoquiedicitnr Gravti ct Pamc-liana ii;il)eiit pote,^l qiwd ipsa si( qni prwdiclus esl. Sedcp;() li;iiic lectionciii iii niillo veienim exoiiiplarimu

repeii qiiibus iisus siiiii , iiei|iic exstai in Anglicanis ,

ncqiie iii edilioniliiis aniiqiiioribus. An^^li laiiien eamreiiuucriiiii.

Legeiiiibus. Aiitea swiptum cr.^vl kgenii tihi. Emen-;tfiviiiiiis cx codicc Vcroiiensi, cl cx Fiixcnsi cl IJcc-

ccnsi; lcgilimam aulcin essc baiic cniciidntiynem os-

teiidii ciiuin pixfalio libri lcrlli.

679 DIVI C\'PR1ANI G80

XX. Quod Ecdesia, quai prius slerilis fuerat, plure$ A XXIU. Quod ad regnum ccelorwn magis Ueittcs (luam

fitios liabitura esset cx geiitibus, qitain qiiot synagoga Juda;i pervemuiit.

antc httbuisset. XXIV. Quod solo lioc Judcei accipere veniam possint

Wl. QiiodGentesmagis in Cliristumcredilurd' essent. deliciorum siiormn, si sanguincm C.liristi occisi

XXII. Quod panem et culicem Cliiisii et omnem gratiam Bnptismo cjiis ablueriiit, el in Ecclesiam Iraiiseuntes,

ejusamissuri essent Judwi, nos vero accepturi, et qiiod prwceptis ejiis obtemperarint.

Clirisiianorum novim iwmen benediceretur in terris.

TESTIMDNIORUM ,

LIBER PRIMUS.

CAPUT I. — JUD.EOS IN OFFENSAM DEi GRAViTER DELi- tcvit ct n^eclavil dcos aiienos. Exterminabil Dominus

(lUiSSE, QUOD UOMISUM DEBELIQUERIKT « ET IDOLA SE- liomiiiem qui facit liwc, et liumilis efficietur in tuberna-

CUTI SINT. n cidis Jacob {ilalacli. ii, 11, 12).

In Exodo populus ad Aaron : Exsurge et fac'• no- caput m. - quod pbopiietis non crediderint et

bis deos qtu nos praicedaiit, quia Moyses, vir liic qui= '"* interfecerint.

iiof ejecil de JEgypio, quid ei acciderit non scimus Apud Hicremiam Doiiiinus dicil : Misi ad vos ser-

(Kxod. xxxii.l). IieiniUicMoysesadDominum: Pre- vos meos prophetas. Aiite lucem viiltebum, et non

cor.AH.Domine^^^deliquUpopulushicdelictumgrande'-. aiidiebatis me ', neque inlendebatis auribus vestris, di

Fecerunt sibi deos aureos et argenteos; et nunc, si cens : Converiatur unusquisque a via sua mala et a ne-

dimittis ei delictum, dimitte; sin autem, dele me libro quissimis olfectaiionibus"^vestris; et liabitubitis in terra

qitcm scripsisli. Et dixit Doininus ad Moysen : Si quis ista quain dedi vobis et patribus veslris a sa;cub et us-

dciiquilante me, deteam iltum de libro meo (Ibid. 51- que in sa!cula. Et ilerum : Notite ambutare post deos

35).Ilum in Deulcrunoinio : Sacrificuverunt damoniis, alienos ut serviatis eis, et tie adorareritis eos ", et »c

ct non Deo(Deut. xxxn, 17). Iiem iii libio Judicum : inciietis me in operibus manuum vesirarum ad disper-

Et fecerunl filiilsraet quod matignum' erat coramDo- deiidos "

vot, et non audistis me(Hier. xxv, 4-7 ).

miiio Deo patrum siiorum, qui ejecil eos de terra Item iii Basiiion libro v iii Ilelias ad Dominum :

/Eyypti, et seculi siint deos gentium e qua: circa illos ^Emulaiulo aniutatus sum Domiiio Deo oninipotenifi;

simt, el ''

offenderunt Dominum ', r.t retiquerunt Deum, Cquia deretiqiicruntte fiiiilsrael, otlaria lua demolieninl

,

cl servierunt Bual. llcmWlic : Et adjecerunt filiilsraet el proplietas tuos inlerfecerimt gludio, et remansi ego

iterum facere malignum J coram Domino, et servierunt solitarius , ct quairunl animam meain auferre' a me '

Uaat et diis atieiiigennrum, et retiquerunt Dominuin, et(

III Reg. xix, 10). Ilem in Esdra : Desciveruiii a

nonservieruiitilti(Judic.\i,H-iZ).DereticiiisestJuda*', te^^et abjecerunt legem luam post dorsum suum '

,

et ubominutio facta est in Israet et in Uierusalem, quo- et prophetas tuos inlerfeceruiu, qui obteslabanlur eos ut

nium profanavit Jiidas sancia Doimiii, in quibus di- revcrterenturad te (M Esdr. x\, 'id).

LECTIONES VARIANTES."

Retiqucriiii Thu. Foss. Corb. Corb. Voss. 3.''Exsurgc, fae Boi. 2. 1 Obaudicballs Foss.

\ X"" 1"' ^"'''- ,

"Afreclionibiis veslris, a sfficiilo Spir. Rem. Kr. Liii.

•1 Precor, Domine Thu.toss. Corb. NC. Lnm. Hod. 1, 2, 3, i. Foss. Corh.' Poi.ulus liic graiide Foss. "

Adoravcrilis, elne Spir. Rem. Er. NC. l, 2. Rod. 1,'

Maligiiuni 0.ro/i. f.oulra Dominum Voss. 3. Maluni 2, 3, t. Thu. Foss. Corbcorain loss. 1. o

Djspergeiidos NC. I.K Ueos a genubus .NC. 1. Lin. Lamb. Tku. Corb. Benev. p Iiem iii Rcgum bbro ttod. 2. NC. 2.

^f^. -11 .,,"I yKinulatus sum Doiniimin Dcuni oinuipolenicm i'osi>.

"' Circa illos, cl Tliu. 'Ego solus Lam. NC. 1. Bod. 2. i. Lin.

' Lonlra Uommiim Ar. Lain. NC. i. Lin. Thu. Foss. J)»Ouajrunt auferre aiiimam Foss. Voss. 3

Lorb.Bod. 1, 2, 3, 1. Sic infrn.t Y.im a mc Bod. 2, i. loss. 3, 4.

) hl iteruui fcccriiiit inaliiin ro.ss. i. "Discesscruiit a tc Bod. I, 2, 5. Voss. ii.

"> Uerelictus est Juda. Totu hwc periodiis nd ApiiJ Hic- " Posl corpus Bod. 1 4 Voss 3vcm.deesltn Ar. Lam. iVC.1,2. Bod. i, 2,5,4. Thu.

STEPII. BALUZII NOTA.

^*"*-.'-—

P^^^eliilusest Segmenium boc deesi jii cripiis, deest eliam in libro sancti Marlini Turonea-

scxdecim libris veteribus. Desidcraii etiam in pleris- sis usi|iie ad apud Esaiam'!"« '"onuerunt Aiigli. Rasition. Laclanlius lib. iv, cap. 11. liem llelias

Apiid .Valachiam. lia omnes libri veleres et omnes in tibro Basilion leriio. Alibi Cyprianus ponit Reqiioriimcdiiioiies. Aiigli isla dclevcrunl in lioc loco, et lians- pro Rnsition. Sic plcriqiie veicres posucriini Reqiim,liileruiii posi verb.i, ci noii servieiniis illi, ct posue- alii Reqiwrum. Vide Eucberium in initio Co»ime/i(«-riiiit : ttem apud Malachiam : Derelictus est ; nullam riorumin iibros Regum et scliolia Joannis Tilii ad Lu-iJiiicn liujus muiationis rationem dederuiit. ciferiim Calariiaiium. Vide eliam Biblia sacra cx cdi-

1>AP. II. — Apud Hieremiam. Aiigli admoneiil lolain lioiie Boberii Slepbanilianc periodum decsse in undecim codicibus maiius-

C81 TESTI.MONIORUM LIBER 1. 682

CAP. III. — ANTEPR.EDICTUJI QUOD DOMiMM NEQUE co- A'« umbra deumbulabunt {Psal. Lxxxi,'5). Itcm in

GNITLRl NEQUE INTELLECTURl NEQUE RECEPTUKI ES-

SENT.

Apiid Esaiam : Audi, ccelum, et proebe aurem ", lerrii,

quoniam Domiims loaiius esl. Filios generavi el exaltavi,

ipsi aulem me reprobaverunt ''. A(itiovit bos possessorem

suum et asinus prwsepium Domini sui<^: Israel aulem me

non cognovit, et populus me non intcltexil ^. Yce, gens

peccalrix '^, populus plenusfpeccalis, semen nequam s,

filii scelesti; reliquistis Dominum, el in indignalionem

misislis illum sanctum Israel ''

{Isa. i, 2-4). Iiem

apud eumdem Dominus dicit : Vade, et dic populo

isli'

; Aure audietis, et non inteUigetis, el videntes vi-

debitis, et non videbitis J. Incrassnvit ^ enim cor populi

liujus , et auribus graviler audierunt, et oculos snos con

Ev.ingelio cala Joaiinem : In sua propria venit, etsui

eum non receperunt. Qiiotqitot eum recepcrunt, dedit

illis poteslalem ul filii Dei fierenl, qui credunt in no-

viinc ejns {Joan. i, 11, 12).

CAP. IV.'— QUOD SCRIPTURAS SANCTAS INTELLECTURl

JUD^El NON ESSENT, INTELLIGI AUTEM HADERENT I.N

NOVISSIMIS TEMPORIBUS POSTEA QUAM CHRISTUS VE-

NISSET.

• Apud Esaiam : Et erunt vobis lii omnes sermones

sicut sermones iibri qui signalus est : quem si dederis

liomini scienti litteras ad legendiim, dicct : Non possuin

legere, Signaliis est enim. Sed in illadie audimt surdi

sermones libri ^; ei qiii in tenebris et qui in nebula siint.

cluserunt, ne forte videant ocutis et auribus audiant et oculi cxcorum videbunt {Isa. xxix, H, 18). Ileiii apudcorde inlelligant, et revertanlur ^

et curem illos ( Isa.

VI, 9-10). Iiem apud Hieremiam Dominus dicit : Me

dereliquerunl [ontem aqucb vivai, et effoderunt sibi tacus

detritos, qui non poterunt™

aqitam portare {Hier. ii,

13). Iiein apud eumdem : Ecce sermo Domini factus esl

eis in maledicliim, et non " voluiit illum {Hier. vi, 10).

Item apud eumdein Domiiius dicit : Cognovit" milvus

tempus suuin, turtur et liirundo, ruris passeres r custo-

dicrunt lempora inlroiius sui, populus autem meus non

cognovit judicitim Domini. Qtiomodo dicitis: Sapientes

sumus, et lex Domiiii nobiscum est? In cassum (aeta

est metatura. falsa 'i, scribw confitsi sunt, sapientestre-

pidaverunt et capti sunt, qtiia verbiim Domini reproba-

verunt {Hier. viii, 7-9). Ilem apud Salomonem :

Quarunl nte mali ^, et non invenient. Odio enim lia-

buerunt sapienliam, sermonem autem Domini non rece-

perunl {Proverb. i, 28, 29). Item in Psalmo xxvii :

Redde eis relributionem eorum, quoniam non inteltexe-

runt in operibtts Domini{Psal. xxvii, 45 ). Item in

Psalino Lxxxi : Non cognoverunt neque inieUexerunl,

Hieremiam : In novissimo dierum *cognoscetis ea

{Hier. xxiii, 20). Ilem apud Danielem : Muni sermo-

nes " et signa librum usque ad tcmpus consummaiionis,

quoad discant mulii, et implealur agnitio^ ; quoniamcum fiet dispersio, cognoscent omnia hwc {Dnn. xii,

i, 7). Item in Epistola Panli ad Coriiilliios prinia :

Nolo eniin vos ignorare, fratrcs, quia patres noslri

omnes sub nube fuerunt (I Cor. x, 1). Iiem in Epislola

ad Corinthios secunda : Obtusi sunt sensus eorum us-

que in htinc diem, hoc eodem velamento in lectione ve—

teris Teslamenti manenle quod non revelatur, quia iii

Cltrislo evacualur ; et usque in ItodiernHm ^, si quando

legilur Moyses, velamentiim est super cor eorum. Moxatilem ut conversi fuerint y ad Dominnm, anferetur Ye-

'

lamentum (II Cor. iii, 14, 16). In Evangelio Dominus

post resurrectionem dicit : Isti sunt sermones quos

locutus sum ad vos cum adliuc essem vobiscum, quia

oportet adimpteri omnia quce scripta'' sunt in lege Moysi

et Prophetis et Psalmis de me.Tunc adaperuit illis sen-

sum ut intelligerent Scripturas, et dixil illis : Quia sic

^ Prsebe aures Ar. Bod. 1, 2. i. Lam.Toss. i.

1) Me spreverunt NC. 1. Bod. 2. Lin. Foss. Yoss. 3. Sic

Tertul. el Iren.^

PrKse(iiuni Domini Bod. 2. 4. Thu. Foss. Corb: yoss.

i. Prssepem Ver.d Non agnovit Bod. 5, i. Populus non Foss.« Vse geuli peccalrici Ox^n.t Populo [ileno Oxon.8 Semen pessimum Bod. 1

,5. Yoss. 4.

t Ad iracundiam provocaslis Ar. Lam. Lin. NC. 1 . Bod.

1, 2. Ad iracundiam cl indignaiionem misislis illiun, pro-vocaslis illum sancluni Voss. 2.

i Populo liuic Bod. 2. Voss. i.

j Non aspicielis Ar. NC. 1. Bod. 2.

k Incrassavi enim Foss.

LECTIONES VARIANTES.

Tlm. Corb.

D

1 Et convertantur Corb. me Terlul. Ut curem Voss. 3,™ Non pntuerunt Corb."

Maledfctum, noii Thti. Foss.° Milvus cognovit Bod. o.

P Hirunilo, passeres Corb.1 Mfjecatura Afflig. Meiaiura vestra Bod. 1, 2, 3. lain.

Un. Tltu. Bor. Voss. 3, 4.'

Quserent me mali Thu. 1. Voss. 4.' Libri biijus Voss. 4.' In novissimisdierum ross. 4." Mniii librum Ver.^

Impleantur agnilione omnes Lin.'^ Hodiernum dicm NC. 1. Lam. Bod. 2.

y Conversus est ad Dominum Ar. NC.i.Lin. Lam. Bod.2. Voss. 3.

' Omnia quse scripta Bod. 1. Voss. 3.

STEPH. BALUZII NOT^.

Cap. III. — Prmbe aitrem. Hacc est lcclio omniumvelerumeditionum.PameliusmutavitexIideuiiiiisliliri

veieris, el qiiia apud TertuUianum lib. in adversus

Marcioncm legilur in aures percipe. Sane editio Viil-

gata Isaia-. habet lectionem ipiain Pamelius proiiilit.

At, cum versio qiia Cyprianus ulebatiir ,diversa lue-

rit a noslra Viilgata ,valde probabile est veterum

editionnm scriptiiram esse meliorem. Coeteriim eamconfirmaiit tredecim libri noslri et sex Anglicani.

Praisepium. Revocavi leclionem editionis Spiren-

sis, quam inveni eliam in decom libris nostris et in

Patrol. IV. S. CypRiA».

quatuor Anglicanis. Sane in edilione noslra Vulgalasacrai Scripturae lcgitur prmsepe. Veruin auctoritasilla non probat ita quoqne legendum e<;se apud Cy-prianum : nam et la^ini scriptores dicebant oliin

prmsepe et preesepiiiin.

Vce, gens peccatrix. Ita resliliiimus ex fide veterumlibroruin, uli etiain fecimiis in libro de Oratione Do-viinica, pag. 207, ubi raiionem reddidimus hujus mii-tationis.

Metaiura falsa. Sex libri veteres habent melaturaveslra.

22

883DIVl CYPRIANl

seriptum eU, el tie oporlebal« Cbritlum pati et reiur- A tem in hunc mundum "". In lioc mundo fuil, el mundus

gere a mortuis tertia die, et prwdicari in ttomme ejus

pcemlentianiet remissatn peccatorutn usriue in ottmes

gentet (Luc. xxiv, U-il).

C4P. V. — NIHIL POSSE JCD;EOS INTELLICEHE DE SCRIP-

TUniS, MSI PRIUS CREDIDERINT IN CDRISTUSI.

ApudEsaiam : Et, »i non eredideritis.neqtie intelli-

getit {Isa. VII, 9). liem Dominus in Evangelio : Si

enim non credideritis quia ego sum, morietiiiiii in pcc-

catit vestris (ioan. viii, 24). Fide autem slarc justi-

tiam et iilic esse vilam prsediclum est apud Abacuc :

Justus autem ex fide mea vivet •>

(Abae. ii, 4). Inde

Abraliam pater gentium credidil. lu Genesi : Credidit

Abraliam Deo, et deputatum est ei ad justitiam (Gen.

sv,

pcr ipsum faclus est, et nvindus eum non cognovit

(Joati. 1, 9, 10). item illic : 0"' '"»' crcdiderii, jam

judicalus esi, quia non credidil in nomine unici FiUi

Dei. Hoc aulein esl judicium, quonium lux veiut in

swculiun, et dilexerunt hoinines magis lenebras " quam

lucem(Joan. iii, 18, 19).

CAP. VIII. — QUOD CIRCIIMCIRIO PRIMA CXnNALIS EVA-

CCATA SIT, ET SECUXDA SrlRITALIS REPROMISSA SIT.

Apiid Hiercmiam : Ucbc dieit DominusvirisJuda °

et qui inhabuanl llierusakm : Renovate inler vos no-

viialein, et ne seininaverilis in spinis, circumcidile vos

Deo veslru, et circumcidite prwputium cordis vestri, ne

cxcal sicul igiiis ira mea el exiiral, et non sil qui

, 6). Itera Paulus ad Galatas : Abraham credidit B cxilinguat (llier. iv, 3, i). Item Moyses dicil : In

Deo ,et depulalum

<= est « ad jusiitiam. Cognosciiis

ergo quia qui ex fide sunl ,hi sunt filii

^ Abialiw.

Providens aulem Scriplura divitia quia ex fidejusiifical

Gentes Deus, pranunliavit Abrahce quia benediceniur in

iUo omnes gentes. Igilur qui ex fide sunt, benedicli

tunt cum fideli Abrahain (Gal. iii, 6-9).

CAP. VI.—QUOD BIERUSALEH PERDITURI ESSENT, ET TER-

RAH QUAU ACCEPERANT RELICTDRI.

Apiid Esaiam : Terra vestra deserta, civitates vestne

igni exustw; regionem vestram in conspeclu vestro,

alieni « coniedent eam; el deserla et subversa a populis

alienit derelinqueiur filia Sion, sicut casa in vinea, el

sicut cuslodiarium in cucuinerario, qiiasi civitas quce

tiovissimis dicbus circumcidet Deus cor luum et cor

seiiiinis ttti ad Dominum Deuin ainandum (Deul, xxx,

G). Ilem apud Jesum Nave : Et dixil Dominus ad

Jesum : Fac libi cidlellos petrinos niinis aculos, et

assidcns circumcide sccundo i'filios Isract (Josuc v,

2). Ilcm Paulus ad Colossenses : Circumcisi esli cir-

cumcisioiie non manufacta in cxspotialione carnis, sed

in ciicutncisione Chrisli (Coloss. ii, 11). Iteni, quod

Adam primus a Deo factus iiicircuincisu», cl Abel

justus , ct Eiioch , qui Dco placuit el iranslalus

est ; et Nue, qui, lerris homiiiibusqiie ob dclicla

pcreuntibus 'i, solus in qiio humanum genus scr-

varetur electus ^t ; et Melchisedech saccrdos, scciin-

dum cujus ordinem Christus repromissus est, tum

expugnatur. Et nisi Dominus Sabaoth reliquisset tiobis Q quod illud signaculuin sciiiinis non proficit, sigiio

semen, quasi Sodotna fuissemus, et quasi Goittorrha si-

mUaremur f(Isa., i, 7-9). Item in Evangelio Domi-

nus dicil : Hierusalem, Hierusalem, qua; occidis 8 Pro-

phetat, et lapidas mitsos ad te, quoties volui congre-

gare fiUos tuos \ sicut gallina pullos sub alas siuis !

et tioluisii. Ecce reimquetur vobis i domus veslra de-

serta ^(Matth. xxiii, 57, 38).

CAP. VII.— ITEM QUOD ESSENT 1 AHISSDRI LDMEN DOMIM.

Apud Esaiam : Yenite, ambulemus in luniine Do-

mini. Ditnisil enim populum suutn doinum Isracl (ha.

II, 5, C). Item in Evangclio suo cala Joaiiiiem : Fuit

lumen verum quod illuminat omnem hominem vctiien-

autem Domini oinnes signaiilur.

CAP.IX.— QDOD LEX PRIOR, QU.E PER MOVSEN DATA EST,

CESSATURA ESSET.

Apud Esaiara : Tunc manifesti erunt qui signanl

Legein, ne discant "^. Et diccl ^

: Exspeclo Dcum ,

qui avcrlil faciein suam a doino Jacob, et ftdens cro in

illum (Isu. VIII, IG, 17). Itcin in Evangclio : Otnncs

Prophetce et Lex usque ad Joaitnein prophelaveruiil

(Malth. XI, 13).

CAP. X. — QUOD LEX NOVA DARI HABGAET.

Apud Mlcliseani : Quoniam LexdeSion proficiscetur, et

LECTIONES YAUIAMES.*

Quia scriptum esl, ei oportet Bod. 1, 2. 3, 4. Lam. TlNC. 1 . Foss. 3.

"i» Fide vivet NC. i. Bod. i, 4. Tert."

Rei.utatum Bod. 1, 2.•l Juitei Lam.'

Alieiiigeua: conicdcnl Ben. Ar. Lin. NC. 1, 2. Bod. 1,

2, 3, 4. Voss. 3, 4. Mor.' Similes csseinui Ar. NC. % Siroilareoius Thu. Voss.

Corb.« iHlorficis T/iii. Bod. 1, 3, 4. Corb. Yoss. 5, 4.1'OmRregiire lilifis .41-. tam. NC. 1, 2. Coiigregarc tc

ct filjos Voss. 4. Colligere O.TOH.'

Aquila pullos suos Bod. 3.

CaI'. \. — Benedicli sunl. Codex BurgundicusjKs/)-^Cdllllll-.

Cap.VU.— Coirt Joannem. Ita semper libii vcleres.Sic «liaiu bcrijisil Siriuondus, quamvis graecic liiigua;

i Eeee mittelur vobis Bod. I, 2, 3, 4, RemittelurToss. 5.

k Dcserla nbcsl u Ar. Ben. Er. fcr. Man. Voss. 4.

1 tissent Jmhei iimissuri Lain." Vpiiicns iii liunc uinndniii Ycr. Bcnev." Hoiuiiies abesl a Lam. NC. l. Voss. 5, 4." Viri .liida Corb.V Alisciile fo.ss. -Idscide Tlm.Corb. Asside NC. 1. Uim.

Ll absiidi! cl circumscide Voss. 5. V.l. sede Voss. 4.

'! Qui in lerris oiunilius ol) delicta .VC. 1, 2. Lin. Lani.

Uod. l, 'i, 3, 4. Bencv. Ver. Mun. Voss. 3.' Ne discedaiit Uud. 4.» Et dices exspecto Lin. NC. Lam. Bprf. 1, 2, 4.1'oss. 4.

STEPIt. BALLZII NOT^.

peritus, in pijcceplo Stcphaiii pap.x II dc hospilaliHoiuaiiu

,cula Galla Paiiicia, tom. U Cuucilioruin

Callix, pag. 38.

685 TESTIMONIORUM LIDER I. 686

smno-Domini de Hienisalem. Et judicabilinler plurimos A Spiritii, non potest introire in regnum Dei. Quod etiiin

pnpulos, et rcvincet et detegel validas nationes {Micli. iv,

23). Iieni apuil Esaiam : De Sion enim procedet Lex, et

verbum Domini de Hierusalem », eljudicabit inler genlcs

{h. XI, 3, i). Itein in Evangelio cala MaUiiKum : lil

ecce vox de nube dicens : Uic csl Filius meus dileciis-

simus, in quobene sensi ; ipsum audile {Maltli. xvii, 5).

CAP. XI. — QUOD DISrOSITIO ALIA ET TESTAMENTUM

NOVUM'UARI HABERET.

Apud Hieremiani : Ecce dies veniunt, dicit Dominus,

et consummabo domui Isracl et domui Juda •' lesta-

menlum novum, non secunduni lestamenlum quod rfi«-

posui patribits eorum in dic qua appreliendi manus eo-

rum ul educerem eos de terra .^gypii ", quia non per-

manserunt in lestamenlo meo, el ego neglexi eos, dicil

nalum esi de carne caro est, et quod natum est de spi-

rilu spirilus est {Joan. iii, 5, G).

CAP. XIII. — QUOD JCGUM VETUS EVACUARETUR ET

JUGUM NOVUM DARETLR.

Iii Psalmo II : Ad quid lumullualw sunl igentes, ct

populi medilali sunl inania ? Adslilerunt '"reges terree,

el principes eollecti > snnt in unum adversus Domi-

num et adversus Christum ejus. Disrumpamus vincula

eorum, el abjiciumus a nobis "jugum eorum {Ps. ii,

1-3). Item in Evangelio cata Maiiliacum Dominus

dicit: Venileadme, omnes qui laboralis el onerati eslis,

et ego vos requiescere [aciam i'. Tolliie jugum meum

super vos, et[discile a mei quiamilissum et humitiscor-

de, et invenietis requiem animubtts vestris, Jugutn

Dominus. Quia Iwc lestamenlum quod disponam domui^" enimmeumbonumesl^ etsarcinalevis^Matth.jii^^iS-ZO)

Israel posl dies illos, dicit Dominus. Dans legcs meas,

in sensum illorum scribam illas, et ero illis in Deum, et

ipsi enmt mihi in plebem, et non docebunt unusquisque

jratrem suum dicenlcs : Dignosce Domimtm, quia omnes

scieiit me a minimo usque ad maxinium eorum, quiapro-

piiius ero iniquilaitbus eorum, et peccatorum eorum non

ero memor amplius {Hier. xx\i, Zi-Zi).

CAP. Xll. — QUOD BAPTISMA VETUS CESSARET ET

NOVUM INCIPERET.

Apud Esaiam : Nolile ergo priora^ meminisse

,el

anliqua nolile reputare. Ecce facio nova quce nunc orien-

tur, et cognoscelis, el (aciam in deserlo viam et flumina

in loco inaquoso adaquare genus meum electum ", plebem

Apud Iliereiniara :/n illa^ die conlribulabo juguma cer-

viceillorum etvinculaillorumdisrumpam; et non opera-

buntur aliis, sed operabunlur Domino Deo, et David

regem suscilabo ipsis {Hier. xxx, 8, 9).

CAP. XIV. — QUOD PASTORES YETERES CESSATURI

ESSENT, ET NOVI INCIPERENT.

Apud Ezecliielem : Propterea limc dicil Dominus :

Ecce ego super paslores, ct inquiram oves meas de

manibus eorum, et avertam eos ut non pascant oves

meas; et jam non pascent eas, et extraham oves meas d&

ore eorum, et pascam eas cum judicio {Exech. xxxiv,

10, 1G.) Apud Ilieremiam Doniiiius dicil *; Et dubo

vobis paslores secundum cor meum, el pascent vos pa-

, ut viriuicsmeas exponere*. C*'"'"''""* '''*"''''"" («'«'••>". 15). Ilem apud Hie-meam quam acqmsivi

{Isa. XLiii, 18-21). Item apud cumdem ; Si silierint,

per deserta adducet illos 8, aquam de petra producel

ilUs, findetur petra, et flitet aqua, el bibet ''

plebs mea.

{Isa. xLvii, 21 ). Item in Evangelio caia Maiihseum

Joaniies dicit ; Ego quidem vos baptizo in aqua iu pm-nilenlium. Qui venil autem post me, forlior me est ',

cujus non sum idoneut i calceamenta portare. lp»e vos

baptizabit^ in Spiritu sancto el igni {

Matlh. iii, II ).

Ilcm cala Joannem ; Nisi quis nalus fuerit ex aqua et

remiam ; Audile verbum Domini, genles, et nuntiat&

insuUsqitie longe sunt. Diciie: Qui disperdit Israelcon'

gregabit illum, et custodiet sicut paslor gregem suum,

quia eruit Dominus Jacob , et eruit de manu forlioris

illius {Hier. xxvi, 10).

CAP. XV. — QCOD DOMCS ET TEMPLCM DEl CHR1STD9

FUTURUS ESSET, ET CESSARET TEUPLUM VETUS, ET

NOVCM INCIPERET.

In Basilio II: Et fuit verbum Domini fad Nathan

LECTIONES YARIANTES.« Ali llierosol. Lin. NC. 1 . Lam. Bod. 1, 2, 4. Voss. 3, i.

F. ^ Coiisummabo doniiim Israel ol clomiim Juda NC. i. EtlestamonUim NC. 1. Lin. Lam. Corb. Bod. 2, 3, i. Voss. i.

" Do lerra j4£gy|iti. Reliqua ad fiiiein capilis desiint in Ar.Thu. Lamb. Foss. NC. 1, 2. Bod. 2, 5, 4, Voss. 5, i.

"1 Nolile priora Ar.

Geiius lnimauuin Foss.•' Qiiam elesi Corb.

.Xdducet illis aquam dc petra; flndetur Bod. 1,2,4.i.iii. llenev. Voss. 3, 4.

1' \ivet plebs iiipa Ar.• Vouil forlior Thu. Foss. Corb.i Uignus L«m. Lin. NC. 1, 2. Hod. 2, 3, i.k

Baiitizat Oxon. Daplizabit Foss. Ar. Lam. lin. Bod.

i, 2. Spirilu sanclo Bod. 2. Foss.1 Quare fremuerunt Lin. Lam. NF. 1. Corb. Voss. 3, 4»^ Coiiveneruul in unum Ar. Corb. NC. 1, 2. Lam. Lin

Bod. 1, 2, 3. Fos. 3.°

Congregati Voss. 4.

1)°

Projiciauius a uobis Lam. Thu. Bod. 2, i. NC. i, 2.Corb. Lin. Voss. i.

P Vos requiescam Thu. Lin. Bod. 1, 2, 3, 4. Voss 31 Scitole a me Thu.'Jugiim meum suave Lin. Tliu. Bod. 1, 2, 3, 4.

"Apud Hierem. In illa, desnnt apiid Ar. Lam.NC 1.

2. Bod. I, 2, 3, 4. Thu. Corb. Voss. 3.'

*Apud Hieremiam Dominus dicit : Et dabo desunt in

eisdem mss.

STEPH. BALUZII NOT.^.

^Cap. X. — De Sion procedet lex. Vide Avilum

cpisl. XIX.

Cap. XI. — Quia non permanserunl. Ista et qiioe se-

quniiiiir usquc ad lineiii desiint in qualuordecim co-

dicibus iiostris et in novem Aiia;lieaiiis. Deeraiil eliam

iii iini) iiieo vetere, sedadditaposteasuntanliqiiitusin

margiiio, ciim codex illerecognitns est et emeiidalus.

Cap. XIII. — Juguin meum bonum. Vidc anno-

tationcs Erasnii adiiunc locum Maltliaii.

Apud Uieremiam. Et li.iec qnnqiie iisqiie ad lineMcapituli desuiil in tredecim codicibus nosiris, ct iadecem Aiiglicanis; deerant eiiani in ilio iiico vctereiii qiio addita sunt in margine.

Cap.XIV.— /'eHia/jurfy/iercmiaiH.Desunletiamistaiii vetustis exemplaribus paulo ante commemoratisin nieo addita suiit in margine,

gg7DIVI CYPRlANi 689

dicent : Yade, et dic servo meo David : llwc dicii Do- A qui remausent in domo Itia, veniel adorare in obolo

mimts : Non tucedilicabis mihi domum ad iiihabiian- pecunia: et in pane uno (I licg. ii, 53, 3G).

dum ; sed erit, cuin implcli (uerint dies tui et dormieris

cum pntribtts tuis, susciKibo semen tuutn posl le, qHi

eiit de ulcro tuo, el parabo regnttm ejtts.Ilic wdificnbit

miliidomtimin nominetneo ", eterigam ihronitm ejits

in swcula ; et ego ero ei in palrem, et ipse erit tnihi in /i-

liuin, et (idem conseqitelur dotntis ejns et regnum ejus tts-

que in swcula in conspectu meo (III Iteg. vii, 4, 5, 12,

M, 16). Ilem in Evangelio Dominusdicil ; Non relin-

qtietur in templo lapis super Inpidetn qui non dissolveliir i»

( Malth. XXIV, 2 ) ;«r post tiiduttm aliud excilabilur

sine manibus ( Marc. xiv, 58 ).

CAP. XYl. — QCO» SACRIFICIDH VETUS EVACUARETCR ,

;ET NOVUM CELEBRARETUR.

! Apud Esaiam =: Quo milii ' muliiittdinem sacrifi-

ciorum veslrorum ? dicit Dominus. Pleitus sitin, holo-

causlotnata arietum et pinguamina agnorum et sangtii

nemlattrorum et hircorumnolo. Quis eniin exqtiisivit

ista de mantbus vestris? (Isa. i, 11,12.) Ilcm in

Psalmo XLix : Non edam carnet taurorum, aul sangiti.

nem Itircorum bibam. Sacripca Deo sacrilicium laudis,

ct redde Altissinio vola lua. Invoca me in die pressurw ",

ct erttam te ' et ctarificabis me {Ps. xlix, 15, 15).

llem in Psalmo eodem : Sacrificium laitdis clarificabils

tne, itlic via est in qua ostendam itti salutare Dei >'.

Ilcm in 1'salmo iv ': Sacrificate sacrificium jtislilice,

et speraie in Dominum. Iiem apud Malachiam : Non

est vtihi voluntas circa vos i,dicit Dominus, et sacri-

ficium acceptum non habebo ^ ex manibus veslris. Quo-

niam a sotis orlu et ttsqtte in occasum ctarificatum est no-

men meum apud gentes, et m omni loco odores incensi

offertinluri nomini meo el sacrificium munduin, qito-

niam magnum est nomen meum aptid genles, dicil Do-

minus ( Matach. i, 10, 11 ).

CAP. XVII. — QDOD SACERDOTIUM VETUS CESSARET, ET

NOVUS SACERDOS VESIRET, QDl IN /ETERNUH FUTURUS

ESSET.

In Psalmo cix : Aiite luciferum genui <«">. Juravit

Dominits, ct non pcenilebit eum : tu es sacerdos in wter-

num tecttndum ordinem Melchisedech. Itcm in Basilion

primo Dcus ad Hcli snccrdolcm : Et suscilabo niilii

tucerdolein fiditm ", qiii omiiiii quw sititt in corde meo

faciet, et mdiftcabo ei domuin "ftdekin, ct transibit in

conspeclu chrisloruin meoruin omnibus dicbus ; et eiit.

B

CAP. XVIII. — QUOD PROPHETA ALIUS, SICUT MOYSES,

PROMISSUS SIT , SCILICET Qlil TE3TAMENTUU NOVUH

DARET, ET QCl MAGIS AUDIRI DERERET.

In Deiiicronomio Deus ad Moysen : Ei dixit Domi-

nus ad me : Proplielam excilabo eis de frairibus eornin

sicul te, el dabo verbum metiin in ore ejtis, el totfuelttr

ad eos ea qitce prwcepero ei. Et quisquis non aitdierit

quwcutnque toculus fueriti' prophela itte in nomiiie meo,

ego vindicabo (Deitl. xviii , 17-19). De quo et

Ciirisius iii Evangclio cala Joannem 'i : Sciulamini

Scripluras, in quibus puliitis vos vitatn wlernam habere.

Ilw sunt quw tesliinoniuin perliibenl de me ; el non

vuttis venire ad me ut viiam habeatis. Notile putare

quia ego vos accitso apiid Palrem. Est qui vos accusel,

Moyses. in quem vos speralis ". Si enim credidisselis

Moijsi, credereiis el mihi : de me enim ilte scripsit.

Si aiitem illius scripturis non credilis, quotnodo verbis

meis credetis(Joan. v, 39, 40, iS, 47) ?

CAP. XIX. -~ QBOD DUO POPULI PR^DICTl SINT, MAJOR

ET MINOR, ID EST VETUS JUD.EORUM, ET NOVUS, OUl

ESSET EX NOBIS, FUTURUS.'

In Genesi ; Et dixit Dominus Rebcccw ': Duw

geiiies in utero tuo siini, et diio populi de veiitre tuo "

dividentur , et poptiltis poputtiin siiperabil, ct major

serviet minori (Gen. xxv, 23). Itcni apiid Oscc : Yo-

cabo non populitmmeum, poputum meum,ct non ditectam,

diteclam. Erit enim qito loco dicelur non populus meus,

Q itto toco vocabuntur fitii Dei vivi( Osc. u, 24, i, 10).

CAP. XX. — QDOD ECCLESIA, QDiE PRIUS STERILIS

FUERAT, PLURES FIUOS HABITURA ESSET EX GE.NTIBUS,

QDAM QUOT SVNAGOGA ^ AKTE HABUISSET.

Apud Esaiam : Jttcundarej steritis qiia non parit,

erumpe el exctania, quw non parluris , quia mutli filii

desertw magis quam ejus quw habet virum. Dixil eiiiin

Dominus : Dilata tocum tabernacuti tui el autworum

tuorum ct fige ". Noli parcere, tongas fac mensuras

tuas, et patos tuos y confirma. Adhuc in dexleram tuum

ct in sinislram exlende, el seinen titum gcnles posside-

bit ', et civilales desertas inliabiiabit. Noli timere,

quiarevinces (Isa, hWti, i). Neque reverearis quia

nuiledicla es, qiioniam confusionem mternam oblivisceris

(Isa.uv, 1,4). Sic et Abrahae ciini dc ancilla

natus esset prior flliiis, Sara sterilis diu mansit, ct

sero iii senecia de pollicilatione pepcril filium Isaac

LECTIONES VARIANTES.• Domum nominc Dod. 1, 2. Tliu. Foss.•> Qui iion (lcslniouir Ar. Bod. e Liim. SC. \.

j

^ Ks.iiain dicil Bod. 1.

« Quid niilii «orf. 3, 4.' Oicin pressurffi Tlitt.

t Lximam le Ver.Cam. Lin. NC. 1, 2. Thu. Corb. ArBnd. 1,2,4.

« M.igniri(abil Lin. Honoriricaliil .4r. Corb.b Salulaio iiieum Ar. Cam. NC. 1. Bod. 2.1 Kl illic Tliii. 1'oss. Corb.1 Voliipias circa Voss. Bod. 3, 4. In vobis Ter.k Noii a(x:epl') hal)eu Yeron.

Iiicensi oh"erenliir Itod. \ .

'" Gcneravi te Bettev. Yerun. Tlm. Foss." Sarurdolem lidi;leiii, ei Lain.

D " Tlu-dnum meliorem ini. Domum fldelem oninibus dic-bus Lin. NC. 2. Bod. 1

, 2, 3, i.

I' QusDcunique loquilur Bob. 1, i. Loquctur Bod. 2.

Lantb. Tliu. Foss. Corb. Quk loquelur Lain."1 Joaimem dicit Bod. 4." Ha!c sunt Tltu. Foss. Corb. Hocc sunt qnae testimonio

sunt Bcnev. Ver. Lin. Bod. 2, 5, 4. Thu.' In quo vos speralis Bod. 1, 2.' Domiims ad Relieccaui Bod. 2." De ulero tuo dividonlur Foss. Corb.^Synagoga hiil)iiiss('t Ver.

^ Et fige funicnlos Bod. 1. Uor. Fige ct noli Lamy Et paxillos tnos Corb.'

Possidcbunt, inhabilabiles Thu. Corb. Bod. i, 4.

m TESTIMONIORUM LIBER I. 690

(Gen.xxi), qui fuit typus Clirisli. Sic et Jacob accepit A ciam te ingentem magnam, el benedicam le, et magni-

uxorcs duas(Gen. xxix , xxx ) , majorem Liam

oculis iulirniioribus lypum"

synagog*, minorem

speciosam Racliel lypum Ecclesi;c, qua> ct slerilis diu

mansil, ei postea peperit Joseph '', qui et ipse fuit

typus Clirisii. Et in Basilion piimo legiiur Helcana

liabuisse "^ uxores duas , Fenennam cum filiis, et

Annam sterilem, ex qua nascilurSamuel, non secun-

dum ordineui generandi, sed secundum Dei misera-

lionem eipromissionem, cum illa orasset iu lemplo

(I Reg. i); et natus Samuel, typus fuit Cliristi.

Ileni in Basilion primo : Sierilis septem peperit, et qum

plurimos Itabeat inprmata est{l Heg. ii, 5).Filii aulem

septem sunt'' Ecclesise seplem,unde et Paulus septeui

Ecclesiis scripsit, et Apdcalypsis Ecclesias septem po-

/icabo nomen tuum, et eris benediclus ; et benedicam

qui te benedixerit, et maledicam qui le maledixerit e, et

benedicentur in te omnes tribus ^ lerrce (Gen. xii, 1-5).

De hoc ipso in Genesi : Et benedixil Isaac Jacob ':

Ecceodor filii meisicutodor agri pleniquem benedixit

Dominus. Et det tibi Deu$ de rore cceli i et a (ertilitate

teir(B multitudinem (rumenti et vini et olei ; el servient

tibi gentes, et adorabunt te principes, el eris dominus

fralris tui ^ et adorabunt le filii patris lui ; et quitema-

ledixerit erit maledictus, el qui te benedixerit ' benedi-

ctus (Gen. xxvii, 27-29). De lioc ipso in Genesi r

Vbi autem vidit "Josepli quoniam superposuit

"paler

suus manum dextram super caput Effraim, grave illi

visumest;et apprehendit Josepli manum patris sui ",

nit (Apoc.i), iit servetur seplenariiis numerus, iit dies B auferre eam a capiie Effraim ad caput Manasse. Dixit

septem quibus Deus muudum (ecit (Gen. l.),ui Angeli

septeni qui assistunt et conversaiitiir aule faciein Dei,

sicut Raphael angeliis iii Tobia dicit(Tob. xii. ), et

lucerua septiforniis"

iii labernaculo martyriif

(Exod.

XXV.), et oculi Duinini sepleni qui mundum speculan-

lur,- et liipis cum oculis seplem, ut Zacharias dicit

(Zaclt. in, 9; iv, 10), ct Spiritus septem, ct candelabra

inApocalypsi scpteiii,et columna; septein super quas edi-

ficavit domuni Sapientia. ApudSalonioneiu(Proii.9,l).

CAP. XXI. — QLOD GENTES MAGIS IN

DITCH.E ESSENT.

CHRISTUH CHE-

In Genesi : Et dixit Dominus Deus ad Abralmm :

Exi de terra tua et de cognatione tua et de domo patris

autem Josepli ad patrem suum : Non sic, pater, liic est

primitivus meus r ; superpone dexteram tuam super

caput ejus. llle autem noluit, et dixit : Scio, fili, scio :

et liic erit in populuni, et liic exaltabitur; sed frater

ejusjunior major illo erit i, el semen ejus erit in mul-

titudinem genlium (Gen. XLViii, 17-19). Item in Gc-

nesi : Juda, te laudabunt ''

fratres tui,manus *

super

dorsum inimicorum tuortmi. Adorabunt le ftlii pairis

tui : calulus leonis Juda. De frutice,fiti mi, ascendisti,

recubans obdormisti velut leo et velut catulus leonis.

Quis excitabit illum ? Non deficiet princeps de Juda et

dux de femoribus ejus quoadusqtie veitiant deposila*

illi ,et ipse est "

spes gentium. Deligans ad vitein'' pnl-

lumsuum, et ad cilicium ^pulltim asiita: suce. Lavabit

tui, et vade in illam terram quam tibi ostendero ; et fa- C in vino stolam suam y et in sanguine uvw amiclum

LECTIONES VARIANTES.® InBrmloribus in lypum .... Hachel in typum Oxon.*>

Peperit Joseph Foss.Xorb. Bod. 1, 2, 4. Peperit li-

lium Josepli Oxon." Primo Helcaiia liod. 1, 2, 3, 4. Helcana babuit .ir.

Latn. NC. 1, 2. Bod. 1,2, 3, i. Corb. Iliu.<i Filii autem sunt seplem Oxon.* LucernsB septiformes Oxon.f Tabcrnaculo 'reslimoiiii Foss.8 Maledixerint Bod. 1.

h Omiies genles Bod. 1.

' Jaeob et dixit Lin. Lam. NC. 2.

i A rore coeli Lam. NC. 1, 2. Bod. 1, 2, 4. Thu. Foss.li Domiiius fratribus luis Inm. JBorf. 2. JVC. 1.1 Beaedixeril erit Thu. Corb.

" Ubi vidit Tltu- Corb."Quoniam posuit Tltu. Corb.

" Pairis sui a capite Foss.V Primogenitiis Ar. -.

1 Major illi erit Foss.' Laudant Bod. i. Thu." Maims tuae superBorf.l, 2, 3, 4. Thu. Foss.* Veniant quae reposita sunt Lamb. Lin. Bod. 1, 2, 3,

4. NC. 1.•

"Ipse erit spes Corb.

"*Religansad vilem Lam. NC. 1. Bod. i, 2, 3. Thu.

^ Ad ciliuui Tltu. Foss. Ben. Bod. 1, 2, 3, 4. Ad helicoiu

Oxon.y Anabolium Bod. 1.

STEPII. BALUZll miJE..

Cap. XXI. — Vbi autein vidit. Hsec et caetera usquead multiludinem Gentium desunt in codice Burgundicoct in Lainoniaiio.

Citicium. Hanc lectionem prKferunt anliquioreseditioiies et (unnia veteia exempkiria, iiisi quod iii

Tliuano, ut in Fossateiisi, scripiiim est citiitm, perincuriam videlicet librariorum igiioraiiiiuin quodECribebant. Quo eliaiii inodo , si qnis Iioc quoquescire desiderai, lcgiiur iii diiobiis amiqiiis codicibus,iiiio regio ei aliero uieo. Pari criore iii codice meo162, sci ipluin est Citius pro C(ecitio, in libro de Pas-sioiie saticli Cypriiiiii boc iiiodo : Temporibus Videria-

ni, iniquissiiiii impcraioris, fnil iit CurtlnKfuie, qum est

inAfrica, yloriosissiimis viriwiiiine Cyprittiius, qui primoquide.m rhetoricani docnil

,deiiide ''"'* u quodum pres-

bylero nomiite Cilio, conversus ad fidem Chrisli, nomen

quoqiie sorlitus est Ca:lius. Erasniiis, qiii vidclial huiic

Cypriani locum cubare in meiido, posuit i/icem, ex

conjeciura videlicel. Postea emersit edilio qua; dici-

tur Gravii, quani qiii procuravit, admonet lecloies

se lielicem in hoc loco scriptnm vidisse inter varias

jjlecliones positas in exeniplari ediiionis Cyprianica;,

quod eral Gravii, innuens illum casiigationes ex ma-

niiscripto Cypriani codice observatas in sunni silii

codicem brevissime taniiim notasse, qiiamvis consiet

omncs illas leciiones noii esse sumptas ex librn ve-

teri, et nonnullas earuiii esse lanliim conjeetiiras

Gravii; ac quamvis ille qui hiijus ediiioiiis auctor cst,

nioneat sibi in ea usui fuisse exeniplaria coiupliira ,

nt iiiter ca;tera unuin insigniiis ac vetustius niaiiu-

scriplum ex bibliolheca Carlhusia; Coloniensis, iiul-

lum lanien eoriim laudavit ad confirmandam leciio-

ncminventam in libroGravii, iniimiretiiiuiteditioneni

Erasmi; qiiod iion fecissei, si babuisset auctorilaiem

alicujus liliri vcteris. Aique ego sane lubenier am-

plecterer ei pra;rerrein conjecturani Gravii, nisi ob-

slaret vcierum ediiionuni ei codiciiiii auctorilas , et

iiisi vetusii qiiidam magiioruiii nominum scriptorcs

lepugnarenl. Leciioneiii cnini quara ego leiinui ,

quanivis iuendosa sil, esse vctercm constat ex capile

C9l DIVI CYPRIANI 692

suum. Formidotosi » ocuti ejus a vino, et candidi dentes \ dem : Et erit in illa die radix Jetse qui surgel imperare'

ejus magis quam lac ^(fien. \u\, 8, Xl). Iiide iii Nume-

ris dc popiilo iiostro scriplum esl : Ecce populus quasl

populus teomnus e.rsurget {iSum. xxiii, 54). la Deute-

Tonomio: Eritis,gentes, in capui,incredulus uulem po-

pulus iii caudam {Deiil. xxviii, 44). Item apud Hiere-

iniani : Audile vocein iub(e : etdi.verunt: Non andiemus.

Propter lioc audient gentes"'

et qiii pascent pecora<=

Hi eis {llier. vi,17, 18).lii Psalnioxvii : Constitues me

in caput genliwn ; populus quem non cognovi servivit

milii "^, in aiiditu auris obedivit milii {Ps. \\u,U,

45). De lioc ipso'apiidHicrciniamDoininus dicil:

Prinsquum tc [ormarem in utero uovi te, et prius quani

exires de vulva sanclificavi le, el prophetam in gentibus'

posiiite {Hier. i, 5). liem apud Esaiam : Ecce te-

omnibus gentibus ; in illum gentes sperabunt, et erit re-

quies ejus lionor (/tirf. xi, 10). Ilem apud eura-

dem i : Tcrra Zabuton et terra Neplalim, via niaris,

el cceleri qui mariliina ^inliabiluiis, et trans Jorda-

nein gentiumi

; populus ambulans in lencbris , videte

luinen inagnum"•

qui liabilalis in regione umbrie mor-

tis, luinen lucebit supervos {Isa. viii, 23; ix, 1). Iiem

apud eumdem ": Sic dicit Doininits Deus Cliristo

tneo Domino, cujus leneo dexteram, ut exaudiant euin

Centes. Et forliludinein regum disrumpam ". Aperiam

ante ipsum puiias, et civitaies non ctaudenlur {Isa.

XLV, 1). Itein apud cumdem : Venio colligere

omnesgentes et tinguas, et venient et videbunt ctaritatein

tneain, et dimittam super eos signum, et miltam ex eis

stem Hluin nationibus manifestavi, principem et inipe- g conservatos in gentes qiiw longe sunl, qiiw non aiidie-

ranlem gentibus ^. Iiem apud eumdem : Geiites qum runl nomen ineum, neque viderunt gloriam \fieain, et

non noverunt te invocabunt te, et poputi qui ignorabanl nuntiabunt ctaritalein meam in gentes {Isa. lxvi, 18,

te ad te confugient {Isa. lv, 4, 5). Item ^apud eum- 19). Item apud eumdem : Et in omnibus liis non sunt

LLCTIOMES VARIANTES.

Formosi Oxoa.

[

l> Dontes ejus lacle Ar.<= Pfcora ejus Thu. Foss. Corb.d Scrvicl milii Corb.« Servivil milii. De hoc ipso .VC. 1, 2. Lam. Lin. Thu.

Corb. Bod. 1,2, 3, i.

fProplielani in gentes Thu.

B Eccc posui illuin tr$lCDi nationibus, manifestavi prin-

cipeni et imperalorcKi Thu.h Itcni illic apud cumdcm, Bod. i.

i Surgciis iuipcrabil Thu.i Illlc apud eumdem Bod. 1.

k Et qui maritima Foss.1 Galilaea gentlum Oxon. ex codd. NC. 2. Bod. 1,3, i.

et LXX. Iinpressi et mss. plerique tegerunt trans Jordanemgentium populus." Vidil luMien magnuin Ar. Corb.

"lllic apud eunidein Bod. 1.

" Sic Spir. Remb. Er.Man. Tert. Lam. Lin. .VC. 1.

Yoss. 3, 4. Niipcri iinpr. tegimt. cujus teneo. DisrumpctBod. 1, 3, 4. Forlitudineni suam disrumpcnt et in illum

gentes sperabuut et civitates concludentur Thu. Foss.non claudeutur illi lert.

STEPH. BALUZn NOTyE.

quarto lihri sancli Ambrosii de Benediclionibus I'a- (] lalur formidolosus. Hanc leclionem confirnianl alin-

triarcharum, ex lihro duodecimo saiicti Augustini ad- rnni vcr^iones, quac cumdeni scnsiim liabeni, si i|uisversus Fausiuin ilanichwum cap. i2, el ex Jibro de- eas paulo accuraiius cxpendcre vclil. Qnidam cninicinio scxio cap. H de Civiiaie Dei , luin eiiani ex verleruiil piitchriores. alii ignei ,

des yeux pleiiis de

Episldla XLVii saiicii Panlini episeopi NoUini ad lUi- feu ,i\l nns Galli loquimur^ cl iii capite xix Apoca-

Ijpsis, Oc''

linuin, cui respondct idcni Rulinus in cpistola prie-llxa libris de uenedicliombus Valriarclmum. Arliitra-

tur aiiicni Riilinus lianc pravaiii Icctioncm posiiamcssc iii cxcniplai ibiis laiinis a scriplonbus latinis iion

inielli^eniibnB (|iiid signilicaiel graca vux ai|, ac

yreplerea ciliciiim pulaium csse; tii/a eiiini vi-

leni diciint (jaci nuii Uiiii| almiiein, quomodu ha-

lieiit iiuslra exrniplaiia, <|uani illos quasi ruciiinulos

cl cinniculospalniitis,qiiibiis succrcscens p:iliiics iii-

neciere ei suspeiidere sulct vel rainis aiboris vel

pali , vci quibuscumquc illis innitilnr adniiniculis,

, quos caprcolos appellanl agricola' , quibus ncxibustuius ct siiie lap^us peiiculo, vel gravior fruciilius

palnics, vcl vaga proccriiale oisleiiditnr. llmle cor-

rigas Isidorunilib. xvii Etymolog. cap. 1, nbi, de liac

')cuU uuiew ejus erdiil lamquam fliimma iqiiis,sive ardenics, ut apiid Tit. Liviuiii, Citeronem, Vir-

giliiini, et alibi : alii riibicundi, alil (leniqiie yrnti/ici,ul Riiliiuis in libro de licuedictione Judce.m alii. Ila;e

oiiinia facile conveiiiunl intcr se. Nain et oculi ignciel aidenl(>s, qiii ut rubiciindi dici possunl, liarjcnl

pra-cljirain et eximiain piilcliritudincm ; iidein suiii

forniidolcisi, id csi, tiniorcm nidvciit et forniidiiicni,

non laiiien eani foriiiidinein ([ua; leiTcal , sed eain

qiia; proficiscitiir ex rcverentia (jua prosequimnr eosquos vereinur c! Iioiioninius, ut est in capiie xxxviilibri Job, iid Dtum loimidolosa laudulio, apud Liicrc-liiim formido Daini, d iimoris mixla formido apudHicronyninni. Natuia enim revcrciniir liomines pul-cliios. Quippe pulcliriludo corporis, ut ait Cicero ,

ipsa rc agciis, tcri|sit sme lapsu peiiculoiuw, cuni D apia coinposiiioiie nieinlirorum movet ociilos ei deicribciidiim sil siiie lupius periculo. Calius Auiclii:

lins lib. i Clitoniciiu. cap. 1, aiiutorvm viiis qtios liele-

cos toconl. CaLtciuni.cx liis qiix dicla siiiil, salis li-

qucl eirarc ilics qui aiunl lltlican, istic Kgi :ipudtypiianum in corriciis cxtmpl:iribus, cnni tciiuni611 tain Miccni dcsiilerari in oniniluis aniiquis o| tinnisancli Maiiyris e.vcniplaribus. Vide Ca:liuin talca-giiimim lib. i, Kpisi. xxviii.

Fvniiidvlosi. Iia libri vcicrcs ct vclcrcs cditiones.

Anliqua' igiinr isiiiis vcrsionis aiiclor iisiis cst tcdiceIII i|iio pcgs/jsi oi o-fOa//»oi ftutci/ stripiuni tiiii, nli iii

veicri ci dice grato biblioilicc;e Higiie vidisse sennbi rctnlitvir isiamm niuliaruiiKpie aliaium bo-iiaiuiii lilierariim perilis^iiuus, aciiieiainantlssinnis,aoninus liernaidus de Muntclalconc.Miunatbns Rene-wtiinus : fwejfis cniui ju \cltribub glofcsis inicipre-

leclat boc ipso quod iiiier se oniiies paiKjs qiiodaralepore foiiscniiiini. Scd, ul ad rcni iKistram redea-

nius, niiior Alanniium et ca.ierus^qui isiic posiicrunlfvrwosi, tonlra vctcriuii todicum et cdilioiinin fidem,(antuni (|iiia Krasnm.s iii niaiginc suai ediiionis coii-

jccerat ita scribendum essc. iiiliil lameii iii contexlu

muiavtral, iiiiror, iiiquani,Maiiiiiiuni ct cieleros pne-lulisse lianc conjecliirain lol aiicioriiaiibus : liam

prailer vetera excniplaria qiia; illi viderunt, praierea qua' ego vidi, le.Matur Laiiiius Lalinins veinsiiorcscodices rctinere Itctionem quain ego revucavi. Sane,'''•'° ne quid dissiniulein, vox fornwsi exstai in duulius

aniiqiiistodicibiis, sedquidisiudadversiis lam innlius

qui lorinidolvsi babenl? Prulectiis esl crgo liic crrorcx curum judicio qui iion intclligebanl voceiii forini-dotosi posse haliere bouuui seiisuiu iu lioc loco. Lec-

m TESTIMONIORUM LIBER I. 694

conversi. hfilur exlollet sifjnum in genies qme sitnt A 9-11). Ilein in Evangelio cala Joannem Dominus di-

longe , et attrahet illos » a summo terrai {Isa. v, 25,~

2G). Itcin apud eiMndeni : Quibus non est nunlialum

de eo videbunt, el gni non audierunl inlelligenl {Isa.

Lii, 15). llem apud eumdem : Manifestus (actus sum ''

eis gui me non guwrunt ', inventus sum ab eis gui me

7wn interrogabant. Dixi : Ecce snm, genti gum non "^

invocavit nomen meum '^'

(Isa. lxiii, 1.) De hoe ipso in

Actibus Apostolorum Paulus : Vobis primum oppor-

tuerat indicari verbum Dei. Sed, guia exputislis illud,

tiec vos dignos viia wlerna; judicaslis, ecce convertimus

nosad Gentes. Sic enim dixitper Scripturas Dominus':

Ecce lucem posui te inlei- Gentes, ita ut sis in salvulio-

nem fusgue ad fines terrae {Acl. xiii, 46, 47).

cap. xxii. — quod pasem et calicem chbisti et

ounem gratiam ejos amissuri essent jud.tl, nos

ver'o acceptcri ; et quod christianorum novum

NOMES benediceretur in terris.

Apud Esaiam sic dicit Dominus : Ecce qui terviunt

mihi manducabunt, vos autem esurietis. Ecce qui mihi

serviunt e bibent, vos autem sitietis. Ecce gui mihi ser-

viunt jueundabunlur, vos aulem confundemini ; vos in-

terftciet Dominus. Eis aulem qui serviunt mihi, nomen

nominabiiur novum '', guod benedicetur in terra {Isn.

Lxv, 15, 15, 16). Ilem iilic : Igilur extollet lignum^

in genles guce sunt longe ,et allrahet illos i a summo

terrm. El ecce cito leviier ^ venient : non esurient, ne-

gue siiient {Isa. v. 26, 27). Ilem illic : Ecce ilague

dominalor Duminus sabaoth auferet aJuda et ab Ilieru-

cit : Ego sum panis vitm. Qui venit ad me non esu-

riel, et gui in me crediderit non sitiet umgunm {Juan.

VI, 3S). Iiem illic ipse : Si guis siiii, veniat et bibat.

Qui credit in me, sicut dicit Scriplura, flumina de

venire ejus fluent aguce vivw {Joan. vii, 37, 58). Itcm

illic ipse : Nisi ederitis carnem Fitii hominis, et bibe-

ritis cjus sanguinem, non habebitis vilum in vobis {Joan.

VI, 53j.

cap. xxill. — quod ad regnum coeloruu macis

gentes quam jud.«i pekveniant.

In Evangelio Uominus dicit : Mulli venient ab

Orienteet Occidente,et recumbent cum Abrahamet Isaac

et Jncob in regno cmlorum, filii aulem regni exibunt in

tenebras exteriores. Illic erit ptoratio et stridor den-*titmi {Matlh. vin, 11, 12).

CAP. XXIV. — QUOD SOLO HOC JUD.El ACCIPERE VE-

niam possint delictorum suorcm , si sangui.nem

CHRISTI OCCISI BAPTISHO EIUS ABLUERINT, ET LN EC-

CLESIAM EJUS TRANSEO.NTES, PR^CEPTIS EJUS OB -

TEMPERAVERINT.

Apud Esaiam Dominus dicit : Jam non Inxabo "

peccaia veslra. Cum exlenderitis mantts ", avertam

facieni v a vobis ; et si multiplicaveritis preces, non ex-

audiam vos, Manns enim vestrce sanguine plence stmt.

Lavamini, mundi estote, auferte neguitias ab aniniis ve-

slris a conspectu oculorum meortim, cessate a negui-

tiis vestris. Discite bonutn facere, exgtiirite judicium,

conservnte euni gui injuriam palilur, judicale pupillo

salem vnleitlein et validum, vateniiain panisi

: et va- C el justificate viduam, et venite, dispulemtts, dicilDomi-

leniiam agua;{lsa. iii, 1). Ileni in Psalmo xx.\iu. Gu-

staie et videle guoniain dulcis est "' Dominus. Felix est

vir qtii sperat in eum. Timete Dominum Deum, omncs

sancti ejus, guoniam non est inopia eis gui euin me-

tuunt. Divites eguerunt el esurierunt : gni autem ingui-

runt Dominum non indigebunt omni bono {Ps. xxxiii.

nus : el si fuerint peccata vestra ut phainiceum 1, tit ni-

vem exatbabo; et si fiierint quasi coccinum , «/ lanam

inatbabo. Et sivotueriiis et atidieritis me ", bona terrce

edetis. Siautem nolueritis et non audieritis me, gladius

vos consumet *. Ot entm Domini loculumest isia^ {Isa.

1, M-20).

LECTIONES VARIANTES.» AUrabet illas Corb. Altrabent Borf. 3.1> Manilcsius simi Foss.'Quaerebanl Ar. Lam. NC. 1. Bod.-2.

<i Ecce adsuni gcnli, quoiiiaiu nou Corb." Vocavil noiiieii Thu.f Ul sinl salviili Lam. JVC. i. Bod. 2.6 Eccc (|iji serviuiii iiiibi, bibent, vos autcm silietis .

k r.ito vcnient Lam. NC. 1. lin. Bod. 2.1 Virtulem panis et virlntem aquae Bod. 1."Quoniam suavis Ar. Lam. NC. 1. Bod. 1, 2, 3.

"Itcluxalio Bod. 2, 5, 4. Spir. Rem. Erasm.

" Maiius veslras Bod. 3. 4.

P Meam Bod. 1, 4. Tert. Spir. Remb. Erut. Motell.

Oxon. Deest in impress.nuperisme.am.Lam. NC. 1. BoU. i, 2, 3, 4. JJ q Quabi russeuni Yer. quasi rcseuni Tert. Bencv. Yer.

li iXoiiiiiiabilur niagnuiii Lam. NC. i.Bod.% Ar. jumiul.i Igneni iu gentes.iJod. i. Li^imm Riguli. conlru fidem r

Qiiasi coccuni Thu. Foss.'Benev. Ver. Manut.excus. el mss. Lam. Lm. NC.i, 2. Bod.i,^,^. Thu. " Oi)auclierilis me Bod. 4. Nonobamlieritis iforf. 4.

Foss. Corb. Signnm Oxon. t Vosconiedel Lin.i Attruhel illas Foss. u Locutum est haec Bod. 1.

STEPII. BAHJZII NOTiE.

tionem noslram approbat edi tio Anglicaiia , quaitivis

fnrinosi jiosnerit iii coiitoxtu.

Cai'. XXIV. — Apud Esaiam. Ista usquc ad Igilurextolle desiini in libro Lanionii.

fliceniceum. Dubius sum an lectionem istam pra;-

fcrre dcbeam ei qure exflat in quisbiisdammanuscri-piis, in quibiis seriplum est qvasi rosseum vel lo-

seum, quam leciionem essc meliorcm videlur colligi

piisse cx Terlulliano, apud quem lib. iv adversus

Marcionem legilur guasi roseum.

695 DIVI CYPRIANl 696

LIBER SECLNDUS.-«a-

CAPITUL\. A

I. CArM«Mtii pnmogeniliim este, el ipsum eue sapien-

tiam Dei, per qiiem omnia facta sunt.

II. Quod sapieiUia Dei Christus est », et de sacru-

menlo incarnationis ^ejus et passionis et

calicis el attaris, el Apostolorum qui missi

pra:dicaterunt.

in. Qttod Christus idein sit et Sermo Dei «.

IV. Quod idein Chrislus idem sit manus '' ct bra-

chium Dei.

V. Quod idem angelus et Deui".

VI. Quod Deus Christus.

VII. Quod Chrislus Deiis venturus esset illuminator el

satvalor gencris huniani.

VIII. Quod cum a principio' Fitius Dei (uisset, ge-

nerari deiiuo haberet secundiim cariiein.

IX. Quod lioc (uturum esset signum nativitatis ejus,

ui de virgine nasceretur homo et Deus, ho-

minis et Dei jilius.

Quod liomo et Deus « Cliristut ex utroque genere

concrelus , ift medialor esse ^ inter nos ei

Patrem posset.

Quod de semiiie David secundum carnem nasci

haberet.

XII. Quodin lieildeliemnasceretur.

XIII. Quod humilis in primo advenlu suo veniret.

XIV. Quod ipse sit justus'

quemJudwi occisuri essenl.

XV. Qiiod ipse dictus sit ovis et i agnus, qiii occidi

habcret. El de sacramento ^passionis.

XVI. Quod ideni el lapis dictus sit.

XVII. Qnod deinde idem lapis mons (ieret el im- ^

pteret iutum terram.

XVIII. Qiiod in novissimis '.temporibus idem mons

mani(eslaretur, super quein gentes venirenl,

et in quem justi ascenderenl.

Qiiod ipse sil sponsus, Ecclesiam habens spon-

sam, de qua filii spiritaliler nascerentur.

X

XI.

XIX.

XX. Qiiod cruci illum pxdri essenlJudwi.

XXI. Quod in passione crucis el signo virtus omnis

sii et poteslas.

XXII. Quod in hoc signo crucis satus sit omnibus

qui in (roniibus nolcnlur.

XXIII. Quod medio die in passioiie ejus lenebrcs

futurm essent.

XXrV. Quod a morte non vinceretur, nec apud in-

feros remansurus essct.

XXV. Qitod ab in(eris terlio die resurgerel.

XXVI. Quod cum resiirrexisset, acciperel a Palre

omnem potestatem,el poleslas ejus ceteriia sil.

XXVII. Quod perveniri non possit ad Deum Patrem

nisi perFitium ejus, Jesum Cliristum.

XXVIII. Qiiod ipse judex venturus sil.

XXIX. Quod ipsesitrex in teternumregnaturus

XXX. Qiwd ipse sit et judex et rex.

CAP. 1.— CniUSTDH PRIHOGENITCM ESSE, ET IPSOM ESSE

SAPIENTIAH DEI, PER QDEH OHNIA FACTA SDNT.

Apud Salonionem in Proverbiis : Dominus condidit

me in initio viarum suarum , in opera sua anle swcu-

lum (undavil me. In principio anlequam terram (aceret

el aiilequam abyssos constilueret , priusquam proccde-

rent ^(oiites aquarum, antequam monles cottocarenlur,

anle oinnes coltesgenuit me Dominus. Fecit regiones et

iiihabitnbilia"' et fines inhabilabites sub cwto. Ciim para-

ret cwtum, aderam itti, et cum secerneret suam sedein.

Cum siiper venlos vatidas (aceret desuper nubes, et ciim

confirmalos ponebat (ontes" sub caeto, quando (oriia

faciebat (undamenta lerra, eram penes itlum disponens.

Ego eram cui adgaudebal. Quotidie autem jucundabar

ante (aciein ejus in otnni lempore cum twtarelur orbe

per(eclo (Prov. viu, 2:2). Uem .ipud eunidem in Eccle-

siaslico : Ego ex ore Attissimi prodivi primogenila anle

omnem crenturam. Ego in coetis (eci ut orirelur tumen

indeficiens, et nebuta lexi ° omnem lerram. Ego in

LECTIONES VARIANTES.

Sfc, Bod. i , 2. Esl deest in Oxon.i> Conciiriiationis Lam. Lin. NC. l, 2. Bod. 1,2, 3, 4.

Tliu. Veron.<= Idem 01 semio Pod. 1, 2, 5, 4.

rt Idem niamis Bod. 1 . 2, 3, 4.« Deus in Gencsi Bod. 1.

f Ouod nomirmsciiin a principio /iorf. l.

« Ouod el iiomo ct Deus Bod. 1, 2, 3, 4.

h l'l medialor csset Corb. Bod. 2, 3.

i Quod ipse sit Cbristus quem Jiidsei Lam. SC. l.

j Ipse dictns sit ovis. Lam. NC. 1 . Lin. Bod. 2, 3, 4.

Ipse sit ovis Oxon.k De sacramento Clirlsti Lin.1 Triusquam produceret Lam. NC. L2. Bod. 2. Foss.

Tlm."

Kegioncs et habita\)ilia et fines Yeron.- " Poneltal montcs cod. 1.

i> Nelwla texi Liml. NC. l, 2. Un. Bod. % 3. 4. NubeBod.\. Nubila Oxon.

STEPH. BALLZIl miM.LiBRO SF.ccNDO. — In Proverbiis. Ita emendavi,

quia iteni scripinm vidi in qnibusdam libris velcri-

Inis, in veleri cdiiioiic Vcncia , in ca (luatn Rembol-tus cinisil ,

cl in Eiasinica, el quia apud Terinllia-

iium in liliro de Pudicilia lego : iVam iil Satoiiwn in

Proverbiis , quce Tofwjuiac diciniHS : qnidam codicesLabenl paroemiis. Ilaiic leciiouem prxlulit Pauielius,

fassns tainen proverbiis scriptum esse in viilgatis edi-

tionibiis ; .tliqui codices non facinnt niontionem

bnjns Ilbri Salomoiiis ,sicut nec edltioncs Maiiutii ei

Morcllil. Ripnliins et Angli scripseriinl in parmmiis.Cap.I.—Fecit regiones. lUt cliamapud Lactautium,

lib. IV, cap. 6.

Primogenila. Vocabulum i^ud addilum a iiobis est

C97 TESTIMONIORUM LIBER II. 698

altis »liabitavi, et llironus meus in columna mtbis. Ctj- A clavit suas hostias v, miscuit in tralera vinum suumt,

et paravit suam mensam, et misit servos siios convocansrum cwli circuivi ^, et in jtrofmidum abijssi penetravi,

el in fluctibus maris ambulavi, et in omni lerra steti, et

in omni populo et in omni gente primatum liabui '^, et

omnium excellentium et liumilium corda propria^ vir-

tute calcavi. In me omnis spes vilm et virtutis ". Trans-

ite ad me, omnes qui concupiscitis me (Eccli. xxiv, 5).

Itein iri Psalmo lxxxviii : Et ego primogenitum ponameiim f, aliissimum apud reges terra;. In ceternmn ser-

vabo illi misericordiam meam et lestamenlum meum fi-

dele illi, et ponam in sceculum smculi semen ejus b. Si

dereliquerint filii ejus legem meam , et in judiciis meis

non ambulaverint, si justificaiiones meas profanave-

rint et prxcepta mea non observaverint, visitabo in virga

fiu-inora eorum et in flagelUs delicla eorum. Misericor-

cum excelsa prwdicatione ad cralerem dicens : Qui est

insipiens dectinet ad me. Et egentibus sensu dixit : Ve-

nite, edite de meis panibus, et bibite vinum quod mi-

scui vobis. Derelinquite stultitiam, el qucerite pruden-

tiam, et corriyite scientiam in intellectu ''

(Prov. ix,

1 sqq.).

C.\P. II(. — QUOD CHRISTUS IDEM SIT SERMO DEI.

In Psalmo xliv : Eructavit cor meum sermonem bo-

num, dico ego opera mea regi (Ps. xliv, 1). Item iii

Psalmo XXXII : Sermone ^ Dei cceli solidati sunt, el

Spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Ps. xxxii, G).

Iteiii apud Esaiam : Verbum consummans et brevians in

diam autem meamnon dispergam ab eis.Item in Evan-j^^justiiia; quoniam sermonem breviatum faciet Deus in

gelio cata Joannein Domiims dicil: Hcec autem eslviia

wterna,ut cognoscant te solumetverum*^'^ Deum,etquem

misisii, Jesum Cliristum. Ego te clarificavi in terra '',

upus perfeci'

quod dedisli milii ut faciam, Et nunc tu

clarifica me i apud te ipsum claritale quam liabui apud

le priusquam mundiis fieret (Joan. xvii, 5). Item

raulus ad Colossenses : Qui est imago Dei invisibilis

el primogeniius loiius crealurce (Coloss. i, la). lnm

illic : Primogenitus a morliiis, ut fierel in omnibusipse

priinatiim leiiens. Item in Apocalypsi : Ego sum a. et a,

iniliitm et finis. Ego sitienii dabo de fonie aqux vitm ^

gralis (.ipoc. xxi, 6). Quod idein sil et sapienlia ei

virtus Dci. Paulus ad Corinlliios I : Quoniam Judwi

signa desideraiil ^, et Grmci prudenliam'"

qumriint.

Nos autem prmdicamus Cliristum crucifixum, Judmis n

quidein scandulim, Geniibus autem stultiliam, ipsis au-

lem vocatis Judicis et Grwcis Cliristum Dei virtuiem el

Dei sapientiam (I Cor. i, 22).

toto orbe lerrm (ts. xvi, 23). Ilem in Psalino cvi : Mi-

sit sermonem suiiin ', el curavit illos (Ps. cvi, 20).

Iteni in Evangelio caia Joannem : In principio erat

Sermo ",«« SeriUoerat apudDeum, ei Deits erat Serino.

Uic ^ erat in principio apud Deitm. Omnia per ipsum

faclasunt, et sine ipso factitm est niliil quod factuin esl.

Jnillo vila erat^, et vita erat lux hominum; et lux tu-

cet in lenebris, el lenebrm illam y non compreliende-

runl (Joun. i, 1). Itein in Apocalypsi : Et vidi coe-

lum apertum, et ecce equus albus ; et qui sedebat super

eum vocabatur fidelis et verus, mquuin justitmque judi-

cans'-, et prmliabatitr"^•^

; eratque coopertus veste con-

spersn'>''

sanguine ; el dicitur nomen ejus Sermo Dei

(Apoc. XIX, ii).

CAP. IV. — QUOD CHRISTUS IDEU MANUS ET BRACUIUM

DEI SIT.

CAP. II. — QUOD SAPIENTIA DEI CHRISTCS ; ET DE SA-

CRAMENTO INCAR.NATIONIS " EJLS ET PASSIONIS, ET CA-

UCIS ET ALTARIS, ET APOSTOLORLM QUl MISSI PRiEDICA-

VERUNT.

Apud Salomonein in Proverbiis : Sapientia mdifi

cavit sibi domum, et subdidit ° columnas seplem. Ma

LECTIONES VARIANTES

Apud Esaiam : Numquid non vatet manits Dei ul

salvos facial? aut gravavit aurem u( non exaudiat ? Sed

peccuta vestra'='' inler vos et Deumseparant, et propler

peccata vestra '^^ aveitit faciem suam a vobis ne miserea-

lur. Manus enim veslrceHnquinaim sunt sangiiine "'^, et

digiti vestri in peccatis. Labia autem vestra locuta sunt

facinus, et liiigua veslra injusliiiam medilatur ". Nemo

lequiliir vera, neque esljudicium verum. Fidunt in vu-

" In allissimis Bod. i, 2. Lam. lin. NC. 1, 2.>> Circuivi sola Lam. Bod. 2, 5. NC. \.<^ Primalum leiiui Bod. 2. Lam.rt Corda virtutii calcavi"T/m. Corb. Benev. Ver.•^ In me via vita' Lin. spes vits Foss.f fon.tm pum, et excelsum pr* regibus terrse ffC. 2.

8 Srmen ojus, et Ihroimin ejiissicut dies ceeli iVC. 2.

1' Clarilicavi te super lerrani Lain. NC. i .

' Opere consummato Lin. quo dedisli milu Foss.

j C.l.irifica me pater Lin.k Aqna; viva; gralis NC. 1,2. Lnm.1 Signa potuut Lin."^

Ha],ienliSim legunt Bod. i.. Voss. 5. Morell. Tert. InGrwco <i',5ia. Prudentiam Impress. el mss. pler.

" Coiicarnationis Lin. NC. 2. Thu. Bod. 3, 4." Succidit Lam. NC. 1 .

V Suani liosliam Tliu. Fos. Corb.'1 In criilere viuuni Lam. Tltu. Corb. NC. Bod. l, 2. in

cratercni ISod. 3.

Percipite scifiutiam et intelligentiam Bod. 1, i.» Sic Bod. 3. Foss. Sjnr. Remb. Eras. Verbo Dei soli-

dalisunt nuperi Impress. el mss. pler. Firmati sunt Oxon.T\ ' Verbnm suum Ttod. 2. Lam. NC. 2." " Erat Verbum NC. 1, 2. Lain. Bod. i, 2, 3, 4. Et sic

deinceps." Hoc erat Lam. NC. 1, 2. Lin. Foss. Bod. 1, 2, 3. t.

" Vita pst Bod. 1, 2, i. Thu, Foss. Corb. Ver. Benev.

lUan. Quod factum est in illo vita erat Pam. Uig.y Et tenebrje eum Bod. l, i, Thu. Coib.^ Verus et cum justitia Bod. i."" SicMor. Mnn. PrKliabantur Pnm.Birt.Prailiatorlnm.

Lin. NC. 1, 2. Bod. 1,2, 3, i. Voss, 5. TM. Corb. Jucli-

cans el prselialnrus Foss. Spir. Rem. Eras.i)b Veslem conspersani sanguiue Tliu. Corb."^"^ Peccala noslra Bod. 3.

!'i1 Propter debita Veron.'"' Manus vestr-t plenae sunt sanguine NC. 2. Bod. 3.

f fInjustitiam nieditabitur Tliu.

cx codice BurRundico et ex Fuxonsi. Ilabetur auiein

in vcisiyiie Vultrata libri Eccksiuslici , sed iioii exslat

STEPll. BALUZII NOT^. .

in versione lxx Iiitcrpretum.

C90'

DIVI C\P1UAM 700

»ii»"

ei loquunlur inaniit qui partmiunl dolorein •> et pa- A vidisti in loco Dei, ubi ^ unxisti milii tilulum lapideum,

riuni facinits {lia. i.iv. 1). Ileni illic : Domiiie, quis

creiiidil audilui nostro ? et bracliium Dei cui revelalum

est(lsa. Liu, 1)'.'Ileiii apud ctiiiulein : Sic dicitDo-

minui : Coeliim milii tlironiis, et terra suppedaneuin

pediim meoriim <'. Qiiain milii aedein adificabiiis'^ ''. aiu

quis locus adreqiiiem mihi? Oinnia eniin isia fecil ma-

nus mea (Jsa. i.xvr,> 1). lieiii apnd eunidem : Domine

Deiis, alluin est bracliium iiium, et non sciebanl ;

cuin cogyioVSfinl auleni, confundeniur^ (Ibid. xxvi.M).Ilem apiiil eiiiiideiii : Revelavil Dominus bracliiiim

timm illiim siinclum in conspeclu omnium genlium.

Videbiint mmies gentes ipsn suprema terrw salulem a

Deo '[Ibid. lii, 10). Item illic : Ecee feci te siciit

rolas veliicnli trilurantis novns in se retornalas s; et

ei vovisii milii volum (Gen. xx.vi, 13). llcin in Exodo :

Dciis aulem prteibat eos, die quidem per coliimiiam nii-

bis oslendere illis i(er', noclu autem in columna ignis

(Exod. XIII, 21). Et poslea illic : Promovit au-

tem Angetus Dei qui priecedebat exercilim fiHorum

Israel (Ibid. xiv, 19). Iiem illic : Ecce ego prmmitlo

Anyelum ineiim unle jiiciem luam, ad cuslodiendum te

in ilinere, ul le inducat in terram '"quain tibi proepa-

Tttvi. ObseiTu eum",et obaiidi eum, etne fueris ino-

baudicns ei, et non deerit libi. Nomen enim meum in

illo est (Ibid. xxiii, 20, 2l), Uiide ipse in Evaiige-lio dicit : Eijo veui in noinine Patris mei, el non rece-

pisiis ine. Cum atius vcnerit in nomine siio, illum ac-

cipieiis (Joan. v, 45). El ilerum in Psalmo cxvii :

iriiurabis '""monles, et extenuabis colles, et sicut la- B Denedicius esl qui venit in nomine Domini. liem in

nuijinem poiies tt veniitabis, et ventus occupabit illos, et

procella disperget. Ttt autem jucundaberis in sanclis

Israel, et exuliabunt inopes et egeni. Qumrent enim

aquam, et non eril. Linijua enim eortim a sili sicca-

bit. Ego Dominus Deus, ego exaudiam Deus Israel, et

non derelinquam eos ; sed aperiam inler montesflit-

mina et in mediis caivpis fontes- Facium deserta in ne-

mora aquosa, el silienlem lerram in aqitwdnclus. Po-

uam in inaquosam terriim cedriim et biixum et myrlumet cijpressum

•> et ulmum el popiilum, ut videant et

cognoscant et sciani ei credant simul qiiia manus Do-mini fecit itta el sancttis Israet ostendit (Is. xli,

15-20).

Malacliia ": Teslttmeitlum meum

fitil ctim vila et pace,

et dedi illi p linwrem ut timerel met a facie nomini*

mei proficisci illiim. Lex verilatis fuit in ore ejits 'i, el

injustitia non est iiivenla in lubiis ejus. In pace inigum'

corrigens ambulavil nobiscum, el miillos acertit ab in-

jusiitia. Quoniam litbia sacerdolis servabiint scieHiiam,

et legein exquirent ab ore ejiit, quoniam Angeliis» Oiii-

nipoleniit ett (Ualac. ii, 5-7).

CaP. Vi. — QUOD DEDS CnRISTDS.

CAP. V. — QUOD IDEM AJiGELUS ET DEUS CIIRISTUS.

In Cenesl ad Ahraliain : Et voeavit ettm AugelusDomiiii de cmlo, et dixit ilii : Abraham, Abraham. Ille

aulem dixil : Ecce eijo. Et dixit : ISoli imponere nia-

niim titam tuper piteriim, neque fecerit illi quiciiiiam.NuHC enim eognovi quoniam limes Deitm tiiuin '

, ct

non pepercitii filio luo dileclissimo i propier me(Gcn. xxii, 11, 12). Iicm rllic ad Jacoli : lit dixit

milti Angelui Domini in tomnit : Ego tum Deus quem

In Genesi : Di.cii aiitem Deits ad Jacob : Exsnrge,el ascende in locum^ Belliel: et liabita illic, ei fac illic

altare illi Deo qtti libi apparitit cum fugeres a facie

Esau fratris ttii (Gen. xxxv, 1). Item apud Esaiam :

G Sic dicit Dominus Deus sabaolh : Fatigata est .lEgij-

plits, et negolialio /Elhiopiim, et Sabaim virialii ad le

transgredientur, ei tui erunl servi, ei post le " ambula-

bunt vincti compedibus, et adorubunt te, el in te preca-bunlur ; quoniam in te Deus esl, et non est Deus alius "

prwler le. Tuenim es Deits, etiion sciebamus, Deitslsraid

sulvaior. Confundenlur e.t reverebiinlur oiiines qui ad-

versaniur tibi, et citdcnl in confasionem"

(Isa. xlv,

U-16). Iiem apud eumdem : Vox clamaniis in dc-

LECTIO.NES VARIANTES.' Conndunt in vanis Bod. 1.*• Qui C(iii(i|iiujii (lolorem jBoc/. 4.^Scabclliiiu p(!(liiiii Bod. 1, 2, 5. Lam. NC. 1.

>' Doniuiii .x-difiuibiUs Liim. iVC. i.Bod.i. foss.<yui aulem nnii ((.jgnuveiiint coiiruiidfiilur Lin.

,! ^;'.'"'''.''"Ut^i *«''• 3, 1. Qm scquuniiir ilcsuiit inUm.

Lin. M.i. Boil. t. Thii. Foss. Coik Benev. Ver Svir VIniiom. Heiiib. Lias.Manut.

mss" lii serr.im Yeion. et Bencv. in seres formalas Voss 4w. 2. Pam.

I. ^ ^.>'"!i"')l ^!-"'Kcssum Pam. Rig. Et ulmum et popu-

> TiiiiesDoiiiiiiuiii Duuwtuuni Bod 1. 2 3i Fillo luodilcclo Bocl. 1,3. Ver. Benev.

'

l" In loco ubi Bod. 3.

1 Ostcndcns illis iler Bod. 2." In terram lionain Bod. I .

"Eiiiii ne lucris iiiobaudieiis Tliu. Foss. Corb. Ei, iioii

eniui Biid. t, 4. Thu. Corb. Sf.ir." Itcni in M;i]. Ilmc et .teqiieiitiii tlesidcranlitr in Ben. el

Vcr. Litm. NC. i. Lin Bod. 1, 2. V. Imwm. mss. B.Tliu. Foss. Coib.

D V I)i(|i illi linioxc nie Bod. o.1 Ejuscl injusiilia Bod. 1.^ In p;ice corrigciis AfT. 2.'Augcliis Uoiiiini Bod. 1,2, 4.

'Lle;>ceiido in lociiui Lam. JVC. 1.

" El poslea ainhulabunl Foss.^ Et iion estalius Bod. 1, 3.^ In conlusioiie Thu. Foss.

Cap. iy.—lie„, iiijc :Ecce feci le. Hoc seRmcnlnmpnnius Iniic capiii auexiiit Morcilins. 1'ro eo anicm•liioii in ejiis cdiiione legiiiir in se reiornaitts, (luiaquK aiii lilii, veleres .luos Paniclins videral, pi:cfere-

.nn, /" •',.''""/'"?.""• •!"''•' 'l"'^''"" '''"•'•' veierilMis

iS n "^"«'"=-'"''' ^'''^""labal Pamclius .^cri-

ffcmeXio Lon::;,^""'"'""-^» "°" '^'^'•"'" ^

STEPII. DALUZII mjJE.

Cap.YI.— QModC/irisJMs.Vide Erasmi Annoiationesin capiil prinium Evaiigelii secundiim Joaiinem.

Itein in Mnlachia. Isia et qu:c seqiiuiitur usqiie adfincm capitiili , dcsideraiiiur in aniiquis cditionihnscl iii 'quibiisdam codicibus manuscripiis , nti eliaiii

aiiiioiaium esl in edilione Anglicaiia. Morcllius ad-jccii.

Cap. y\.— Cadent in confusionem, lii capilc xuv cpi-

JfOl TESTIMONIORUM LIBER 11. im

terto^

: Parate viam Domiiii •', rectas facite semitas A meus et Deiis mens. Dicit illi Jesus : Quia vidisli me ^,

Dei nostri. Omnis rivus "implebilur, etomnis mon* et credidisti.Felices quinon viderunt et eredidentnt (Joan.

collis huniiliabitut, et erunt omnia lortuosa '^ in dire- xx, 27 -iU). itcni ['aiilusad Romanos : Optnbam ego

ctum et aspera i» campum«

: et mdebilur clarilas Do- ipsc amitliema esse a Cliristo pro (ratribus cognatisqiic

mini', etvidebit omms caro saluture Dei, (luoniam Do- meis " secundum carnem, qui sunt hraeliiai, quorum

minus locutus est (i«a. xl, 5-5). Ilem a|md Hicre- adopiio et claritas ct lestamentum et legis constitutio ei

miam : Ilic Deus nosler s, el twn depulabilur^^ atius famulatus el prumissiones, quorum patrcs >', ex quibnt

absque illo, qui invenit omnem viiim prudentiw, et dedit Chrislus secundum carnem, qui est super omnia Dcus

eamJacob '

puero suo et hrael dilecto sibi. Post hcec benedictus in swcula (liom. ix, 5-5). Item in Apoca-

in terris visus est, ei cum hominibus conversatus est lypsi : Ego sum n el u,' initium et finis. Ego sitienti

(Baruc. m, 33). lleni apud Zacliariam Deus dicit : dubo de fonte aquai vitx '^'^

gratis . Qui viccrii ^^^>possi-

Et Iransibunl per mare anyuslnm, ct percutient in debil ea et eornm Itwreditatem ; et ero ejus Deus, et ille

viari fluctus ,et arefacient > ownes aliiludines (lumi- erit milii fdius (Apoc. xxi, G, 7). Iiem in Psaimo

num, el confundetur omnis '"'injuria

^Assyriomm , lxxxi . Deus sietit in synagoga deorum, in medio auiem

et sceplrum Jigypli'auferetur, et confortubo eos in deos discernens. El iierum illic : Ego dixi : Dii esiis et

Domino Deo ipsorum, et in nomine cjus gloriabuntiir, B tHH Altissimi omnes; vos uulem sicut homines morie-

dicit Dominus (Zach. x, 11, 12). licm apud Osee Hi«(i (P«. lxxxi, 1, C, 7). Quod si jusli qui fueriut et

dicit Dominus : iVoii faeiam juxta iram indignalionis pra!cepiis divinis obtemperaverint dii, dici po&sunl,

mew, non sinam deleri Efjraim, quoniam Deus ego quanio magisCliristus DeusDei Filius "^c ? Sicipse''''

sum, et non homo in te sancius'", et non introibo" in in Evangeliu caia Joaniiemdicit : A'oHHescri;)(i(m est

civiialem, post Deum ibo (Ose. xi, 9, 10). Ilein in in Lege quoniamegodixi: Dii estts? Siillos dixil devs '^'^

Psalmo xliv ; Thronus tuus, Deus, in snecula sceculo- ad quos sermo Dei fuclus est, et non potest solvi Scrip-

rum, virga aquitatis, virga regni lui. Dilexisti jusli- tura, quem Pater sanctificavit et tnisit in swculum, vos

tiam, et odisti <>

iniquilalem i'. Propterea unxit te Deus. dicitis quonium blasphemas' '

, quia di.ri : Filius Dei sum.

Deus tuiis, oleo exultationis super participesiuos 'i (Ps. Quod si se non facio facta Patris, nolite tnihi credere ''•';

XLiv, 7, 8). Item in Psalmo XLV : Vacate et cognoscite quodsi facio el tiiihi non vullis credere, factis credite,

quoniamegosum Deus. Exallaboringentibusetexaliabor et cognoscite quonittm in me esl Pater, elegoinillo

interra(Ps. lxv, H). Fiem in PsaliiiOLXXxi: Non co- (Joan. x.54). Iiein in Evaiigelio cala Maillixum : Et

gnoverunt' nequcinieUexerunl,inutnbradeambulabunt^ vocabiiis nomen ejits Emmanuel, quod est interpreta-

(Ps.L\\xi,S).\tem'ml'sa\moL\\ir.CantateDeo:psallite tum nobiscum Dcus (Maiih. i, 25).

tiomini ejus,viamfacite ei qiiiascenditin occasum, Detis Cnomen illi

'

(Ps. Lxvii, 5). Ilem iii Evangelio cala

Joanncm : In principio erat Sermo ", et Sermo erat

apud Deum, et Deus eral SetTiio (Joan. i, 1). Iieni Apiid Esaiam : Confortamini, mnnus resolulce, et,

in codem Dominus ad Thomain : Injice liuc digi- genua debilia, exhortamini ''.Quieslis pusitlanimes ii,

tum tuum, et vide manus meas, et noti esse incrcdidus twlite tnetuere. Deus noster judicium retribuei, ipse ve-

sed fidetis, llespondit Thomas, et dixit illi : Domiiius niet et satvos faciet nos. Tunc aperientiir oculi cwco-

LECTIONES VAUIANTES." Tneremo NC. 1. Latn. Bod, 1,2, 4.

"Inprincipio fult Tliu. Foss. Corb. Verbum lom. Bod.

1> Viam Doniino Bod. 5, 4. Xhu. Foss. Corb. 2, o, 4. NC. 1, 2.« Oninis vallis NC. 2. ^

vidisii, rrcdidisti JJorf.1, 2, i. Vidisli ine, Thoma iJH.

A Oiimiaprava NC. 2. Bod. 3. Credeiit Lam. NC. 1. Bod. 2.>•'

Aspera in vias i.lanas NC. 2." Fralrlbus cognatis meis Lam. Bod. 1, 2. NC. 1, 2./iH.

f Oinnis cliiritas Bod. 3, i. Foss. Tlm. Corb.K Hic est Dous meus Bod. 5. > Ouoruni p'atres suut .\T. 1. Lam.h Non oonipulabitur Lin. ^

Ego » el u, Bod. 1 , 2.

1 Kl dfdil .lacob Tliu. Dilccto suo Foss. ""A()use viv;e Foss.

i Et arelieiil omiies NCi. bl) Qui biberit NC. 1. Lam.k Coniundonturoii.nes injurise Foss. J)

'^" Clirisuis Dei filius Foss.1;T:^ypti transferelur Porf. 1. Avertelur NC.Latn.Pod. 2. 'IJ Sicul ipse Lin NC. 1, 2. Tliu. Foss. Corb.

'" Hoiiio inlor sanclos l.miib. liod. 2. Thu. Lin. NC.l. <"= Dixit doos el iion [lOtesl Latn. NC. 1. 2. Lilt.Bod. 1," Nori il)0 Thu. 2, 4. Tliu. Foss. Corb.

Odiohabiiisli Lin. Iliu. Corb. tsBlasplicniaris BodA.

r Injusliliam Bod. 1. 4. e^ Sum. Si no« facio T/ii(. Foss. Corb.1 Latilia; pra^ coiisorlibiis (uis NC. 2. Bod. 3. iit Nolile uiihi credere, sed si mihi uon vullis credere,• Coguovorunt me ncriue Bod. 1. Thu. Foss.» Doanibulant NC.\. Latn. Deanibulaveruut Lin. i i Exhorlamini, (jui cslis pusillanimi Ver. Benev.t Nomen illi est Bod. 1.4. j j Kolite liincre, iiolite nietuere Thu. Foss.

STEPII. BALUZII NOT^.

tomcs Lactantii edilnm est in confmioncm. Pfafrin slarc in codice Fossaicnsi, ul jampridemmonnil illiis-

monnit legendnm forsiian esse con/^MsioHcm. Uecie. tiissimiis episcopus Oxoniensis. Sed exstal iii pliiribiis

Nain Laciantiiis , lih. iv, cap. 15, liunc eumdcm aliis, sallem in (]uiiidecim a me visis,ct in editioni-

loonm referens, scripsit confusionem. bns .Manutii et Morellii. In margiiie vero ediiionis

Injice huc digitum. llunc locuin ex alia versione rpiaMlicitiir Gravii iia ail bnnc loc uin adnotatiim cst :

rafert Aviiiis epist. iii. Mirum est in exempUiribus etiam vetu.Hlissimis iion addi

Deus benedictus. Certura est vocem Deus non ex- Deus, quutn sit apud Grwcos ; eudeni vox exslat etiaiii

CAP. VII. — QL'0D CHRISTUS DEUS VENTDRUS ESSET

ILLUMINATOR kt SALVATOR GESEftlS HUMANI.

705 DFVI CYPRIANl 704

ruin, el aures surdorum audient. Tunc satiet cliiudus \ et exctumavit voce magna et dixit : Benedicla tu inler

sicul cervus, el plana eril lingua mulorum : quia rupta

est in deserlo aqua, el rivus in terra silienli {Isa. xxxv,

5-6). lieiii illic : Non senior, mque Angetus ", sed

ipse Dominus liberabil illos ; quia diligel eos '• et par-

cet eis, el ipse redimet eos {Isa. lxiii, 9). Iteiii illic :

Ego Dominus Deus vocavi le in justiiia, ul leneam ma-

num luam, et conftrtabo le ; et dedi le in leslamenlnm

generis mei, in lumen gcntium , aperire ocutos cceco-

rum, producere a vincutis ''

vincios, el de domo carceris

tedenles in lenebris. Ego Dominus Deus, hoc milii no-

mcn esl •*. Clarilalem meum utii >ion dabo, neque virtu-

tes meas sculpiilibus {Isa. xlii, U-8). Ilcni in Psaliiio

XXIV : Yias luas, Domine "", oslende milii '', et semilas

tuas edoce me, el deduc me ad veritaiem luam, et doce

me,quoniamtues, Deus,satvator meus (Ps. xxiv, 4-5). B "^'" ^ siirsum et in alliludinem deorsum. El dixil Achaz :

mulieres, el benedicius venlris lui. Et unde koc mihi con-

tingit ut veniat nialer Domini "iiici ad me {Luc. i, il-

45)? llcni Paulus ad Calatas : Al ubi advenit impletio

lemporis ", niisii Deiis Eitium suiim natiim de mutiere n

{Ual. IV, 4). Iiein in Episiola Joannis : Omnis spiritus

qui coiijitelur Jesum Chrisium in {arne venisse, de Deo

est. Qiti auiem negat in carne venisse, de Deo non est 'i,

sed est de anlicliristi spirilu (I Joan, iv, 2, 3).

CAP. IX. — QIOD UOC FUTUBUM ESSET SIGNUM NATIVl-

TATIS EJUS, UT DE VIRGINE NASCERETUR nOMO ET

DELS, IIOSIINIS ET DEl FILIUS.

Apud Esaiam : Et adjecit Dominus loqui ad Achaz

dicens "; Pele tibi signum a Deo Domino tuo in allitudi-

Unde in Evangelio cala Joannein Dominus dicii : Egosum tumen mundi '

. Qui me secutus fuerit , non um-

bulabit in lencbris, sed habeblt liimen viia; {Jonn. viii,

12). Itum caia Malllixum Caliricl angelus ad Josepli :

Joseph , fili Duvid , ne mclueris « assumere Mnriiim ''

uxorem luam. Quod enim ex ilta natum fueril,de Spirilu

sanclo esl. Pariet autem fHium , et vocabis nomen ejus

Jesum. Hic enim satvum faciel populum suum a pecca-

tis eorum {ilalth. i, 20, 21).

Ilcm caia Luc:im : Ei

Zacharias implelus esl Spirilu sanclo, et prophetavit

dicens : Benedicius Dominus Detis Israet, qui prospexil

redempiionem'

populo suo,

et exciiavit i nobis cornu

saluiis in doino David pueri sui {Luc. i, 67, 68). Iiein

illic Aiigelus ad (lastores : Ne limuerilis. Ecce eiiim

Non pelam ,el non lentabo Dominum Deum meuni.

Et dixit : Audiie ilaque, domus David^. Non pusil-

luin " vobis certamen cum hominibuf , quoniam Deus

praislat agonem. Propler hoc dabil Deus ipse vobis fi-

gniim. Ecce virgo in uterum accipiei, ei pariet fitium ,

et vocabitis " nomen ejus Emmaiiuet. Bulijrum ct mel

manducabit '^

priusquam sciat reprobare malum. et eli-

gere bonum y {Isa. vii, 40-15;. Hocsemen prsedixeiai

Deus dc innliere procedere, quod calcaret caput dia-

boli. In Ceiicsi : Tunc dixit Deus ad serpentem : Quia

lu lioc fecisti, maledictus tu ab oinni genere^ besliarum

terrre. Peclore tuo et ventre repes , et erit tibi lerra

cibus in oinnibus diebiis vilw lum. Et ponam inimicitiam

inier te elmulierem et inler semen'"^ ejus. Ipsetuum ob-

annuntio vobis quoniam nalus esl vobis hodie sahator, C servabil ^^caput, el tu observabis calcaneum ejus{Gen.

qui est Chrislus Jesus, in civilale David {Ibid. ii,7, S). i>i. 14, 15).

C\P. Vlll. — QUOD CUM A PRINCIPIO FILIUS DEI FUISSET,

GENERARI DENUO HABERET SECUINDUM CARXEM.

In Psalino ii ^Dominns dixit ad me : Fitius meiis es <«,

eqo hodie geiiui le •". Poslula ame ^, et dabo tibi geiites

hwrcdilalim luain et possessionem tuam lerminos lerrai

{Ps. II, 7,8). Ileni iii Evangelio caia Liicam : Ei fu-

elum esl ", u( audivii satulaiionem M aria; Elisabelh,exul-

tavit infans in ute.ro ejiis, el iinpleta esl Spirilu saiiclo,

CAP. X.—QUOD ET HOMO ET DEUS CnRISTUS, EX CTRO-

QCE GE.NERE CONCRETUS , UT MEDIATOR ESSE I.MEll

NOS ET PATBEH POSSET.

Apud Uieremiam <=<': El homo esl, et quis cognoscet

eum {Hier. xvii, 9)? Item inNuiiieris : Oiielur siella cx

Jacub, et exsurget homo ex Israel. Ilem illic : Procedtt

homo de semine cjus, et dominabitur multarum gentium

et exallabiliir tainquam•^*'

Cog regmim ipsius, el aiigebi-

LECTIONES VARIANTES.

" Senior iion Angelus Lain. aKiue Bod. 3.•> DiliKit eos Foss. Lam. eos, ellpse redimct Thti. Corb." Producero e vinculisiiM/. 1.'l Deiis. r.laritalein Fo.ss.' Nolas fac milii XCi.' Kgosuni lu\ niundi liod. o." Nu limuiTlstmii. XC.i. I.in. Bod. 5, 4.•" Mariani coiiju^'eiii NC. 1, 2. Lnm.1

0<ii feeit rodciiiiHioncin SC. i.) Suscliavit jVC. i.^ Hmlio gcuenivi Bod. i.1 Poscc •imo Lin. Kod. \. Tliu Foss. Pete NC. 2." Factum ost (luomodo auilivit Bod. 1, 2, 3. 4. Tlm.

Corb. Ver. Bciiev." It raalcr Domliii Bnd. I, 2, i. Thu. Corb."

Atlinijilcllo Thii. Vo.ts. Corb. Plcnltudo Lin. Bod. 5P Nalum ilc virginc Lin. l>od. 5, 4.t De Dco natus uon est, sed csi autlchrlslus Bod. 3.

' Achaz peie Thu. Foss. Corb. Bod. 1,3, 4." In altltuiline Bod. 1.'

Itaqiic domus Jacob tam. Bod. 1,2,5, i.NC. 1. Lin." Pusllliin. crit vobis AC. 1. Lin. BoU. 1, 2, 3, 4.^' El vocabis nomen Thii. Foss. Corb. vocabllur Borf. 3.

D Jcsns Bod. 3.^ tomcdet Lin.> Prlusijuam cngnoscat ut prKfcral mala, commnlabit

boiuini V'oss.3, 4. Thu. Cor. Lam. NC. 1. Lin. Bod. 1, 2,

3, 4. Oxon. Cominulal Voss. 3, i. Beiier. Coniiiuilalo Ver.

Iwpress. Sciat reprolMre nialiim cl cliKCrc boniun.' Tii ab oiniii pecorc, ct ab Lam. Lin. Bod. 1, 2, 3, 4.

A'C. I. Thu. Foss Corh.*" Tuuin ct inler scincn Lmji. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2, 5,

4, Tlin. Foss. Corb.^^

Ilisa tuum observ.ibit Benev.Ver.NC.i.Lam.Bod.^ijO,<=<= Hlcrcmiam dicllur Lum. NC. 1, Bod. 2, 3, 4.

lii Exaltabltur Gog. Oxon. Glgas Bod. 1.

.STEPH. BALIZII NOTiE.

apnil Tertnllianum in libro advcrtus Praxeam, ubi re-lcil liunc locuin Pauli.

CAr.VIll. — De anticliristi spirilu. Vidc Erasrai an-

liOlaiioues iu huuc iocum Pclri.

im TESTlMONlORUM LIBER II. 706

tiir regniim ejiis, et Deus edtixk eum ex jEgijpio"

; A ascendel 'i; el requiescet super eum spiritus Domini,

quaii ctaritas unicornis ei '', et edel gentes inimicorum

suorum ", el crassiludines iilorum emedultabit, el baii-

slis siiis configet inimicum ''. Recubans "requievil quasi

leo et quusi catulus leonis. Quis suscitabil euin ? Qui

benedicunt te ' benedicii sunt, et qui maledicunt le ma-

ledicti sunt{Num. xxiv, 17, 7-9). Itein apud Esaiatn :

Spirilus^'^ Domini super me. Proptei- quod unxit nie s,

beiie imntiare pauperibus misit ine, curare contribiilatos

corde ^, prcedxare captivis remissionem et cacis vi-

sum ', vocare annum Domini acceplabilem et diem re-

tributionis (Isa. lxi, 12). Unde in Evaiigelio cala Lu-

cam Gabriel i ad Mariam ^; Et respoiideiis Angelus

dixit ad illam : Spiriius sanctus superveniet in te,et

virtus Altissimi obumbrabit te '. Quapropter

"'qiiod na-

spiritiis sapientiai et intellectus , spiritus consilii et

fortitudinis, spiritus scienlite et pietaiis, el implebit eum

spiritus timoris Domini {Isa. xi, 1-3). Item in

Psalino cxxxi : Jnravit Deus ipsi David verilatem, et

non reprobavit eam ': De fruciu ventris tui ponam

siiper tlironum meum *{Ps. cxxxi ,

H ). Item in

Evangeiio cnla Lucam : E( dixit Angelus ad illam :

Ne timeas, Maria. Invenisti enim gratiam ante Deum.

Ecce concipies in ulero ", et paries filium, et vocabis

nomen ejus Jesum. Hic erit magnus, et Filius Aliissimi

vocabittir,el dabit illi Dominus Deiis thronum David

patris sui, et regnabit>'

super doinum Jacob in scecula '^,

et regni ejits non erit finis {Luc. i, 30-35). Item in

Apocalypsi : El vidi lil>rum in dextera Dei sedentis

scetur ex te sanctum vocabitur Fitius Dei {Luc. i, Zb). 'B super tlironum scriplum iiitus et retro y, signatum

Itcin in Episiola Pauli ad Corintliios prioie : Primiis

liomo de terras liino, secundus liomo de coelo ". Qualis

itte de Umo , tales et qui de limo ; et qualis coelestis,

tales el ccelesles. Qtiomodo poriavimus imaginem ejus

qui de limo est, portemus et imaginem ejtis qui de cmlo

est (l Cor. XV, 47-49).

CAP. XI. — QUOD DE SEHINE DAVID SECUNDCM CARNEH

NASCI HABERET.

in Basilion secundo : Et fiiit verbum Domini ad

riallian dicens : Vade, et dic servo meo David : Ilaic

dicil Dominus : Non tu mdificabis milii domum ad

inhabitandum ; sed erit, cum impleli fuerint dies tui ,

et dormieris ciim patribiis tuis , stiscitiibo semen tuttm

post te, qui erit de ulero tuo, et parabo reqnum ejtis. C processiones ejuses a principio a diebtis swciUi {ilich.

signis'septem ; et vidi Angelum fortem prwdicantem

voce inagna : Quis dignus est accipere libruin et aperire

signa ejus ? Nec quisquam poterat neque in ccelo, neque

stiper terrain "", neqtie sub terra ^^,aperire librum, sed

ncqtie perspicere eum. Et ego flebum ntulium quod nemo

diynus'^'^

repertus esset qui aperiret libriim aut videret

illum. Et unus ex senioribus dixit milti : Ne fleveris,

ecce vicit Leo de tribu Juda, Radix David, aperire

libruin el solvere ^'^septem signa ejus {Apoc. v, 1-5).

CAP. XII. — QUOD IN BETHLEOEM NASCERETUn.

ApudMichscam : Et tu Bethlehem, domus <^'Elfrata,

non exigua es, ut constituaris in millibus Juda. Exte milii procedet ut sit

fprinceps apud Israel, el

llic wdificabil milii domum in nomine meo ", el erigamtlironum ejus usqiiein sceculum. Et egoeroeiinpatrem,cl ipsc erit inihi in liUum ;

et fidein consequetur doinus

ejus, et regnum ejiis usque in swcuttim in conspectumeo (II Reg. vn, i, 5, 12, 14, IC). Ileni apud Esaiara :

Et exibit virga p de radice Jesie, et (los de radice ejus

V, 2). Item in Evangelio : Et cum Jestis natus esset in

Bethleliein Judm in diebus '''' Herodis regis, ecce magi

ab oriente venerunt ' '

Hierosolijmam dicentes : Ubi est

qui naius est rex Judwortim ? Vidiimis enim stellam

ejtis in Oriente, et veninms i i cum muneribus adorare

illum {ilatth. ii, 1,2).

LECTIONES \ARIANTES.'

>E{;ypto gloria ejus Bod. 1 .

'' Unicornis et edet NC. l, i.Lam. Lin. Thu. Foss.' Canips liiimicorum Foss.'1

Confriiigel Bod. l . Conficict. Lin. 2. Bod. 3, 4." Sic Bod. 1, 2, 3. Lam. Lin. Thu. Foss. Cor. NC. 1, 2.

Becuinbens Oxon.f Benedicent Lam. Lin. NC. \ . Bod. 2, 5, 4.8 yuod misit mel)onum Bod. 3.1' Sanare contribulatos Lum. NC. 1. Bod. 2.i Csecis visuin restituero NC. 2.

j Gabriel angelus J?0(/. 1.k Dixit aci Mariam virginem Bod. 5, 4, ...^1 Adumliraliit tibi Kod. 2 i.nm. Lin. NC. 1, 2. D'"

yuaproplcr lioc (iiiod n'Si,elurex tesanclum Lam.HC. \, 2. Lin. Bod. I, 3, 4. T^in. Foxs. Corb.

" Secundus dc cffilo Lam. Lin NC. \." Domum noniine meo Tliu. Foss. Corb. Lam. Lin.

NC.\, 2. Bud. i, 3, 4.

P Exivit Corb. Kxiet Thu.1 Kadice ejus descciidens Corb.

" Timoris Dei Thu. Corb." Et noii frustrabit NC. 2. Reprobravit eum Foss.*Super thronum tuuni Oxon.

" lu utero tuo Bod. 3."^ Et regnum Foss.* Iua!ternum Bod.5.y Scriplum inlus el secreto NC. 2. foris Bod. 1.'-

Sigillis Bod. 1. Lam. Lin. NC. 1.»" In terra Bod. 1, 2, 3, 4. Lam. Lin. NC. 1.l>l> Sub terram iJod. 2,3,4.''= Nemo dignus:in terra Bod. 1-4. Lam. Lin. NC. i.d<i Etsepiemlftm.iVC. l, 2. Bod. 1,2, 3,4. Tlm. Corb.•^" Bethlehem domusillius Lin. Bod. 1, 4. NC. 2. Tliu.

Foss. Corft. numquid exiguaBorf. 1, o, i.Lin.NC. 2.ff Qui sit princeps Foss.?8 Progressiones Lam. NC. 1.hii Betlileem indiebusFoss.i i Advenerunt Lam. Bod. 1, 2, 4. Lin. NC. 1,2.j j Et ccce venimus NC. 2. Cum muneribus abcst

Oxon.

STEPH. BALUZII NOTiE.

Cap. XII.—tMiinmoierifrMS.Addidihxcduovocabiila

juxla vcteres ediiiones, iii quibiis eliam pono .Manntia-

nain et Morelliaiiam. Painelius expunxitutsiipernua :

sicetiam Uigaltius et Angli.Exslant lameii iivlibro Fos-

salensi, in Becccnsi et in vetusiissimocodice87 Ma-

joris-Monaslerii Turoncnsis. Sic etiani legcbat vetusaiKlorlibri dc Rebaptismaie, pag. 3.')9. Iinino in inis-

salibiis aniiquis ct novis legitur sequciis antiphona iii

die Epipbani»! : Vidimus stellam ejtis in Oriente, etve-nimus cum muneribus atlorare Uominum.

707 DlVl CYPRIAM 708

A et imponile cidarim mundam super capHl ejiis {Zncli.

III, 1, 3, 5). Iiein Paulus ad Pliilippenses ; Qui, in /i-

gura Dei constilulus, nonrapinam arbitratus esi esse se

wqualem Deo, sed senictipsum cxinanivil ', [ormam servi

accipiens, in simililudinem liominum ""facliis, et habitu

iiiveniiis ut liomo '"''. Uumiiiuvil se, factus obcdiens «s-

que ad morlem, mortem aulem crucis. Propter qtiod et

Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen '='^

qiiod est

super onine noinen, ui in nomine Jesu omne'''^ (jcnu flec-

talur coelesiium , terresirium el infernorum, et omnis

liiigua confileatur quia Dominus Jesus Cliritlus in glo-

ria ce esl Dei Patris {Philip. ii, 6-11).

CAP. XIV. — QUOD IPSE SIT JUSTUS QUEM JUD^I OCCI-

SURI ESSENT.

B In Sypientia Saloinonis : Circumveniamiis jiislum,

qiioniam iiisuavis '^ est nobis, et caiilraiius est operibiis

noslris, et exprobral nobis ss peccata legis. Proinittil

scientiam Dei se liabere, elFiliiim Dei se nominat.Fac-

lus esl nobis in traductione >'''

cogitationum nostraruin;

gravis cst nobis etiam ad videndiim , quoniam dissimiUs

cst aliis 'jiia ittius, ct miuata; siiiit vice illiiis. Tumquam

niigaces' ' wstimati sumus ab illo, et continet se a viis

noslris qiinsi ab imnmnditiis, et prafert twvissima jus-

loruin, et glorialur palrein sc luibere Deiim t i . Videanius

ergo si serinones iltius veri sunt, et tenlemus quai vcii-

tura sunt illi. Conlumelia et torinento interrogemus etiin,

ut sciamus reverentiam illius ^^, et probemus patientiain

illius. Morte lurpissima condemnemus eum. llaic cogi-

laverunt, et erraverunt. Fxcwcavit eiiiin illos malitia ip-

t.VP. Xlll. — QUOD nUMILIS IN PRIUO ADVf.NTU 8U0

VENIBET.

Apml Esaiam : Domine, qnis crcdidit auditui nostro,

et brachium Domini " cui rcvclatiim cst ? Annuntiavinms

coram ipso siciit pueri, siciit radix in terra sitienti. Non

est figiira ejus neqiie claritas ; et vidimiis illiim, et non

liabuil figuram neque spcciem, sed figiira ejiis siiie

hottore et deficiens prmter ca-teros liomines. Uomo in

plagn positus el sciens fcrre imbeciUitatem •>; quia

aversa est f[aciesejus, inhonoratusest, et non est '^com-

piitatus"°

{Isa. Liii, 1-7). Uic peccata nosira por-

tut ', el pro nobis dotel ', el nos putavimiisfc' iUiim csse

in dolore et in plaga et in vexatione ; ipse aulem vulne-

ratus est propler facinora noslra ,et infirmalus esl

propier peccata nostra. Doctrina pacis nostrm snper

iUum, et tivore ejus'' sanati sumiis. Omnes siciit oves

crravimus, homo a viasua erravit. Ki Deus tradidit illum

pro peccuiis nostris, et ipse propterea quod vexalus est,

iion aperuit os siium (Isa. lui, 1-7). Ilem apud enin-

ilem : Non swn contumax, nequc contradico ; dorsum

nieum posui ud flageUa, el maxiUas meas ad pnimas,

[aciem autem meam ' non averti a [wditate sputvrtim, ct

[uii Deus i aiixiliator meus {Isa. l, 5, 7). llem apud

cumdem : Non cttimabit neque audiet qttis^ in piateis

vocem ejus. Arundinenx quassatam non con[ringet, et

linum [umigans non exslinguel, sed in veritate 'pro[eret

judicium. Fulgebit et non quassabitur quoadusque po-

nat '" in terra judicium, et in nomine ejus Gentes cre-

deiit (Isa. XLii, 2, i). Ilem in Psalmo xxi: Ego autein

sum vermis, et non honto, tnaledictum " hominis et, r, -, ->... ,. ,, . .j , . , • • , .C.sorum, et nescteiuni sacramenta Uei (Sap. ii, la-l/)

abjecito"

poptili. Omnes qut tne videbanl desptctebant^

, , ,^ _. ,^.j _ , , •. .

iiie I', el locuii sunt in labiis i, et moverunt capitt. Spe-

ravil in Domino, eripial eutn ; salvutn [aciat ctmi, quo-

niam vult eum (Ps. s\\, 7-9). Ileni illic : Aruit velut

tesla ' virlus mea, et lingua mca »aggtittinata est [au-

cibits meis. llem apud Zaeliariam : Et osieiidit milii

Doniiiius Jesuin sacerdotem illiim nwgiium staniem aiite

[aciem Aiigcti Domini, el diabolus stabai ad dcxteram

ejui adversari ' et. Et Jesus erat indutus veslimenla "

sordida,et stabant ^ anle [aciem ipsius Atujeli, et res-

pondit et ait ad eos qui stabant ante (aciein ejus dicens :

Au[erte"^ vestimenta sordida ab eo. Et dixit ad eiim :

Ecce abstuU iniquitates tuas, Et induite eum poderem >',

Iiem apud Esaiam : Videte quomodo justus perit, \el

tiemo inlelligit, et viri justi tollunliir, et nemo recog'

noscit. A [acie enim injustitio! sublatus estjustus, et erit

in pace' '

sepultura ejus (Isa. lvii, 1, 2). De lioc ipso iii

Exodo anle proedicium : lnnoccntem ctjitstum non oc-

cides(Exo, xxiii, 7). Item iii Evangelio : Jitdas, pai-

iiilenliadiictus""", sacerdolibusetsenioribusdixH : Pec-

cavi iradens sanguinem juslum {Matth. xxvii, 3, 4).

CAP. XV. — QUOD IPSE DICTIS SIT OVIS ET AG.NUS QUI

OCCIDI UABEKET, ET DE SACRAMENTO "' PASSIONIS. j

Apud Esaiain : S/c«l ovis ad victimam ductus est, et

LECTIONES VARIANTES.* Bracliiuni Dei Thu. annunliatuin esl Lin.^ Kotrc iulirinilalein Lin."

Oui.i ver.sa esl lacies Tlm. Adversa Foss.'' Nou esl commulaltis iJod. 1,2,"

l'orliivil Bod. 1, 2, 3.' l)i)luit«od. i. Dolciis Bod. 5.8 PnUliamus Corfc.

^ Livore fjus nosomnes inm. Lin. NC. 1.» Facicm mcam itod. 1. Thu.i KlfniiDoininus Corb.k Amlicl iiuisquani Lam, .VC. 1, 2.1 lu vcritatcm llod. 4."

l'oiialur Bod. 3." Homo opiirobrium Lin."

Malivliclio Bod. 1. Malcdiclus Bod. 1. Plebis Un. Bod.3. Abjciliij iiomiuum Thu. Foss. Corb.

P SubsjnnibautmeUii. A'C. 2.1 Suis labiLs Bod. 1 .

'TcslaioratU(lo.\C. fccuw. Buil. I, 2, t. 37l((. <orb,

lesluiii Ver.• AdhstsUtw. i\rc. 2.

' Advcrsari ei ca;pil Corb. Ver.

D " Vcsle Foss.^ Stabant Tlm. Corb. Foss. Slabal. Oxon." A verti te vestimcnta cjus Bod. I .

y PoderoiaiH. .VCl.'• Sed sc exiiiauivit Lin. Ver. SC 1, 2. Ifim. i?od.l, 2, 3.""

Siiiiiliuiilincm hoininis Lain. Lin. NC.i.Tliu.Corb.'il> Invenlus liomo Thu.'" Nomeuutsit Lin. Tliu. Cor. Benev. Ver."'1 Oinucs i,'cnu llcctant Lam. A'C. l.Bod. 2. Tlm. Cor.

Curvent Lin. NC. 2. Bod. 1, 4. Ver.'''' Jcsus iu gloria Doi Palris Bod. 1, 2,3, 4. Foss.*' OuoniaminutilisesluobisJVC. 2.f* Et

iui|iropcratCorb. Ver.

^^Intraductioneuicogitalionum Lain. Lin. JVC.l.

" Nugie aistiinati tfliii. Bod.2.>uga.s.VC. 1. ji i Patreui Deuiii Bod. 1. Corb. Tlm. Benev. Ver.''I' Uevercnliam illiuset iiiortc Bod. 1, j.

" In jiac.^ iTJt incinoria iJod.o. Jiislus, iu pace erilenimLam. I.in. vr. \.Bnd. l.i.

"' "1'aniienlia actus NC. 2.

,

709 tESTIMONIORUM LIBEll 11. ^IO

sicuiagnus comm tondenle » se sinevoce, sic non upe- \ dereHnquelis» ex eis in mane , el os^ noti confrimje-

tis ex eo. Quce nulem relicta fuerint de eo mque inruil os suum. In humililale judicium ejus sublatum esl,

Nalivitatem ^ejus quis enarrabil? Quoniam auferelur a

lerra vila ejus, a facinoribus populi mei adductus est ad

viortem, et dubomatos pro sepuliura ejus et ipsos divites <=

pro morte ejut, quia facinus non fecit, neque insidias '^

ore suo. Proplerea ipse consequetiir mullos '', ei foriium

dividet spolia, proplerea quod Iradita est ad mortem

anima ejus, el inter facinorosos depulatus est. Et ipse

pnccata mullorunt pcrtulit, et propter facinora itlorum

tradiius est (Isa. liii, V, 9-12). Ilcm apud Hiere-

iiiiam : Domine, significa'

milti, et cognoscam, tunc

vidi meditaiiones s eorum. Ego sicut agnus sine ma-

litia perductus sum ad victimam ; in me cogitaverunt

cogitatum dicentes : Venile , millamus lignuin in

maue, igni cremcntur. Sic auleat coiucdetis cum.

Lumbi " vestii prwcincti, et cnligo!^ veslrw in pedibus

vesiris, et bacula vesira "iii matiibus veslris ; et edetis

eum festinunter, Pasclia est etiiin J Domini [Exod. xii,

5, 511). llem iii Apocalypsi : Et vidi iu medio

tltroni 'el quaiuor anittwliutn ei in medio seniorum

agiium stantem quasi occisum, liabenlem cornua septemet oculos septeiu, qui sutit septem spiritus Dei niissi per

orbem terrce. Et vetiit, et accepit librutn de dexlera

Dei "'' sedentis in llirono. Et cum accepissel librum,

quatuor animalia et viginii quatuor seniores proslrave-

runt se atile Agnum, liabentes singuli citliaras el pa-

teras ^^ aureas plenas odorattientis suppticalionutn, quoi

panem''

ejus, et eradamus ' a terra vitam ejus, el no- B sunt oraliones sancloruni,

el catUaverunt canlicum

men ejustwn erit in memoria > amplitis (Ilier. xi, 18,

19). Item iii Exndo < Deus ad Moysen : Accipinnt sibi

singuli ovein per domos tribuum ^, ovem sine vitio, per-

fectuni, tnnsculuni, annicidum'" erit vobis.Abagnis etab

hoedis accipieiis, ei occidcnt illuin omne vulgus"syna-

gogm jiliorum Israel ad vesperam ; et accipient" de siitt-

guine ejus, et ponent super duos posteset super limen in

dotnibus in quibus eiim P edent in ipsis ; ei edent carnes

ipsa tiocle assulas igtii, et azyma cum picridibus i edent.

ISon edetis de eis crudam, neque coclam in aqua, nisi

assatam igtii, caput cum pedibus'^ el interaneis ; nihil

nocuin dicentes : Digiius es, Doitiine, accipere li-

brum et aperire sigiia'^'^

cjus, quoniam occisus es et

redemisti tios sanguitie tuo 'i'' ex onini tribu ct lingua

et popido et nalione, el fccisii uos irgnuin Deo noslro,

sacerdotesqiie fecisli, et regnabiint super terram (Apoc.

V, 6 10). liem iii Evaiigelio : Allera die vidit Joanties <"^

Jesuin tenientetn ad se, ct ait : Ecce agims Dei f f el

ecce qiii aufert pecfalu mundi [Jou. i, 29).

CaP. XVI. — QUOD IDEM ET LAPIS BICTUS SIT.

Apiid Esaiam sic dicit Doniinus : Ecce ego iiii'

LECTIONES VARIANTES.

«TondeiUe, sine Bod. 5. Thu. Corb. Tondentibus eam Q aeisvero ab illisim». NC. 1, 2Foss.b Nativitatem autemlam.iVC. 1, 2. i(od. 1, 2, 3, i.Tliu.

Foss. Curb.<^ Etdivites Bod. 1.'1

Nequc dolus inventus in ore ejus i?orf. 5. Iiisldians oreLin. Insidialur Tlm. Insidias oresuo locutusest Bod. i.

"I|)se coiifltetur inuUos Foss.

fDiiminesiguificasli NC. 1. Lam.

8 Vidi cogilationes Tliu.'» In paneejus Thu. Foss. Corb. Latn.' Tollamus a terra Bod. 3. Ejiciemus Liti: Curb.i In memoriain Bod. 1.4.k Exodo dixitiVC. 2.

1 Ovem |ier iribiis Bod. 3."

Auiiiculiis erii Bod. 1." Oinne vulgusfiliorunijFoss. Omnispopulus Bod. 5." Et accipienlde sanguine et Bod. 1, 2, 5, i.

P Quibus comedcnt Lam. NC. 1. Islas Thu. Foss.Pla. -V

C. 2. Et carnesijisas

Borf. 1, 5,i.Corb."I Auiaritudiiiibusi.i)i. Bod. 1. i.Corb.• Pedibus ejus Lom. Intestinis Bod. 3. JVC.2. Intera-

'Derelinquentes Tliu. Foss. ex eo Lin.

' Ossuui Lund). Ossa ^ffl.Abeo Lain. Lin. NC. 1,2. Bod.1,2, 4.

" Sintlumbi Bod.i.^ Calceaiiienla Lam. Lin. NC. 1." Baculi veslri Coib.y EstDoniiui Corlt.^ Tluoni qualuor animalia Lam. ,VC. 1. Bod. 1,2-** De dextra sedenlis Latn. Lin. NC. i.Bod. 1, 2, 3, i.

Thu. Foss,!>'' Aureas et pateras Laiii. Thu. Bod. 1, 2, 5. NC. 1, 2.

Lin. Phialas aureas Bod. \. Corb."^

Signacula Bod. 5. JVC 2. Dignus es accipere L«n. JVC.

1,2. y.Hi.Borf. 1,2.dii Redeniisii nosDoo Tliii. Foss. Corb. Eniisti Vcr.Doo

nostro et sacerdoles, el reguabunt Latn.Lin.NC. 1, %Bod.2,4.

'^" VidensJoannes Jesumvenipntem adse, ail Lam.Bod.1,2. NC. 2, 4, Lin. Vldil Joan. Foss. Corb.

ff KcceagnusDei, occequiaulerL Lutn. NC. 1, BoU. 1,

2, 3, 4. Foss. iVuferet Thu.

STEPII. BALUZII NOT^.

Cap.XV.—Picridibus.ha vctercsediiioneselocto libri

veteres. Erasnuis scripsit lactucis agrestibus, qiiomodoveriisse sanctum liicronymuiii moiiet Paineliiis; (|iicd

veriim est : sed idem Hieronymiis in epislola ad Mar-cellam dc Miinusculis acceptis, ait: Pascha Cliristi cutn

uniaritudinibus nianducatur : ei iii epistola ad Gau-denliuin de liifanluUc '"'°

educatioiie : Pasclia qiioqueciini amaritudinibus coniedi jubelur. Sic etiam lil). uadversus Jovinianum. Codex Moyssiacensis ct Graiia-

nnpolilanus lialieiit ainaritudinc tantuin : Coinpcn-diensis, ainariludine cmn picridibiis ; Tnronciisis, Cor-

bciensis et Ircs Anglicini : amaritudinibus; Eligiaiius,

pingueludinibus amariiudinis ,lxx Inlerpreles pusue-

runt /i.£T« ittzfitwv. Hieroiiyiiiiis in prologo l^pistolai

ad Algasiani : Vidi ego nauscnin et cnpilis verligiiieni

anlidoto qucc appellaUir Ttixpii, saipe siinnri. 1'linius,

lib. sxu, cap. 22. Picris ab insigni amuriliidinis cog-

D notninalur. Vide illnsirissimum virum Pelnim Danic-limi Iluetiuin in Obscrvniionibus iii Coniniontaiia Ori-

giMiis , pag. I.T. Addam isiic, ex aiiiiqiio ordinario

Ecclesi:ie saiicti Aniani Aiireliaiiensis iiiamisciiplo,locuin qiii visus esi diriicilis qiiibusdam , ciiin iii ea

iirbc essein. Pnsi dcscriplas c;creiiioiiias qu;e liunt

iii lerlia feri.i Rogalionmii, pnsi descriptaiii proces-sioiiem ad ecclesiam sancli Gerinaiii , lcgilur illic :

7'w)ic reccdit procissio ab ccctesia canlando lclaiiiani

usque ad ecctesinm suam, eo ordine quo vcncraiit, illo

prwccdenie qni porlat laclucas ; noii pi)teraiit capcre

qiiid in hoc loco sigiiilicarc possiiit laclucic. Eiror

csl librarii, qiii taclucas posuit pro lcctiones : nam

siipra legitiir : Quarius portat librum in quo leclui fite-

riiiil conciuiies nd nuniiiinuin,ct paiilo piisl, diclores-

ponsorio, puer imus legit lectionem in libro quein secutn

portavit.

711 DIVl CTPRIAM 712

mitlo < m fimdamcnta Sion lajudem pretiosum, elec- \ csi l:ipis iii Basilioii (I Rerj. xvn) quo D.iviil fronlom

J«m'', siimmum, aiigiilarem,liononilum ; et qui credi-

derii in eum, non confundeiur (ha. xxviii, IG). llein

in Psaliiio cxvii : Lapis quem repiobaveruiit wditicanies,

hic faciiis cit in caput anguli. A Domino factus est isle '

,

el est admirabilis in oculis noslris. Iste dies '' quem fecit

Dominus, exultemus et jiicundemur" in eo. Domine,

talva 'igilur, o Domine, dirige igitur. Denedictus est qui

reiiil in r.omine Domiiii {Ps. cwiii, 22-20). Ileni apud

Zacliariam : tlcce ego adduco puerum meiim. Vriens e

nomen eii ei : quoniam lapis quem dedi niile faciem Jesu,

super lapidem ipsum tinuin sepicin ocuii sitnl (Zacli.

ni, 8, 9). Iiem in Deuteronomio : El scribes ^super la-

pidcm omnem legein lianc manifeste nimis {Deut. xxvii,

8). Itcm apud Jcsum Nave : Et uccepil lapidem vwg-

num, et statuit cum illic conlra Dominum, et nii Jestts]j ex parle qttidem ferrei, ex parte auiem ficiiles, quoad-

Colia; percussil elocciclil, sigiiificaiisdiabolnin ci ser-

vos cjus iiide prosicrni, vicla sciiicel ea capitis parle'

qiiam signalam non habeiit ". Quo signo nos el tuti

scmpcr sumiis et vivimus. Hic est lapis qiiem cum

alicnigciiaslsrael vicissct statiiil Samucl, ctappellavit

DOincii cjus Abennczcr, id cst lapis auxiiialur <

(1 Reg,

vii, 12).

CAI'. XVII. — OLOD DEINDE IDEM LAPIS MOJiS FIEnET ET

IHPLERET TOTAM TERRAM.

Apiid Danielem : Et ccce imago nimis magna, cl

coniemplalio ejus imaginis meluenda et elala stabat

contrti le ; cujus capitt fuil ex auro boiio, pectus et bra-

chia cjits argentea, veiiter et femora wrea, pedes autem

ad populum : Ecce lapis itle erit vobis in teslimoniitm

quia iste audivit > oninta quw dicla tunt a Domino,

quanla locutus est i ad vos hodie; et erit ipse vobis in

testimoiiium"' in tiovissimo dierum, quando recesseritis a

Dco vestro {Jos. xxiv, 20, 27). Iiem in Aciibus Apos-

lolorum Petrus : Principes popiili etseniores Israel ^,

audite : Ecce nos Iwdie interrogamur a vobis super be-

ncfacto hominis 'infirmi in quo iste salvalus esl. Sit

vobisomnibus nolitm etomni populo Jsraelquia in nomine

Jesu Christi JSazarenx, quem vos crucifixislis, quem Deus

suscitavit a mortuis "' in illo isle in conspeclu vesiro sa-

jius adstat ", in alio autem nullo. Ilic est lapis qui con-

temptus esl a robis adificanlibus ", qui faciiis est in ca-

put anguli. Son esl eiiim nomen aliud sitb cuelo daltim

tisque abscisiis est lapis de monte sine manibus conci-

denlium, ct percussit imaginem super pedes ferreos et

pcliles, et comminuit eos minulalim, el factum esl simul

ferreitm el tesla ^ et airamentum el argentum et aurum ;

et facta sunt minuta quasi palea aut pulvis in area as-

tate, ei ventilavit illa ventus, ita ut niliil remanscrit }' ex

illis ; et lapis qui percussil imaginem (aclus esl mons

magnus, el itnplevil totam terrum (Dan. ii, 51-35).

CAP. XVIII. — QIIOO IN NOVISSIMIS TEMPORIBUS IDEM

MONS MANIFESTARETUR, SUPER QUEM GENTES ^ VEM-

RENT, ET IN QUEM JOSTI QUIQOE ASCENDERENT.

Apud Esaiain "•': Erit in novissimis temporibns ma-

ttifeslus mons Domini et domtis Dei sttper verlices mon-

hominibus in quo oporlet talvari nos {Acl. iv, 8-12). p tium, et exallabitttr super colles, et venient super illuin

Hic est lapis in Gcnesi {Gen. xxvin ) (niem ponit

Jacob ad caput suum, quia capui viri Clirisius; et

dormicns videt scalam ad coelura pertingcntcin, in

qua constitutus erat Dominus, et Angeli ascendcl)ant

ct desccndebant ; qucm lapidcm consecravit et unxit

sacramento unctioiiis p Christum significans. Hic est

lapis in Exodo {Exod. xvii) super qucm sedit Moyses

in cacumine collis i, quando Jesus Nave conlra Ama-

lcch ''

dimicavil, ct sacramcnto lapidis ct stabilitaie

fcssionis Amalech superatus est ab Jesn, id cst, dia-

bolus a Chrisio viclus esl. Hic cst lapis niagnus in

Dasilion primo (I lieg. iv) super quem posita cst arca

tostaraenti, quando cam ab 'allopliylis remissam ct

rcdditam in plaustro boves rcportaveriint. Itcm hic

omnes gentes, et nmbulobunt mulii, ei dicenl : Venile,

ascendnmus in montem Domini el in domum Dei Jacob,

et tiuntiabit nobis viam ejiis, et ambuliibimus '''> in illa.

De Sion enim procedet"^ ' lex et verbum Domini ab llierii-

salem ; el jitdicabit inter gentes, et redarguet populum

tnullum, et concident gladios stios in aratra et lanceas

suas in (alces'''

, el jam tion discent pugnare {Isa.

II, 2-5). Item in Psalmo xxiii : Quis ascendet in mon-

tem Domini, aut quis stabit in loco sanclo ejus? Inno-

cens manibus el tnundo corde "'. Qui tion accepit in vano

animam suam, el non juravil subdole " proxitno sibi,

isie uccipiet benedictionetn a Domino et misericordiam a

Deo salutari suo. Isla nativitas eorum ts qui eum quw-

runt, qtti qttwrunl faciem Dei Jacob (Ps. xxiii, 3, 0).

LECTIONES VARIANTES."Ego mitlo Bod. 1. D "^ Amalech dimicabat T/m. Cor6. Dimicavit sacramenlo

'*'

Eleclum, niumlimi.summum Bod. % I.am. Lin.'^ Factuni eslistuiJ ei est mirabile Lin. Bod. 5.

•' Hfcc cstdies Bod. 3.* Lslemur Bod. 5. Lin. NC. 1,2.' Salvuni lac, benc prosperare Lin. JVC. 2. Bod. \ Corb.K Ortiis nomeii csl Lin. NC. 2. Tltu. Foss.h Scribc super Bod. o. 1.

>Qiiixl auditalis oiiinia Foss.

) Lotulus est vobis Lmn. Lin. NC. 1, 2. Bod. 1,2,3, 4.

t Senioros Israel,ccce Lam. Lin. NC. 1. B«d. l, 2, 4.

Thu. Foss. Corb.1 Bciiclicio hoc hominis Bod. 3."" Dcus oxcilavil a mortuis Bod. 1, 5. 4.

f" Sanus adslilit Foss.°

Uiia;a>dinc.ibiiis Bod. i.Corb. Ver. Benev. Positus csl

incaput Lam. Lin. NC. \. Bod. 2, 5, 4.1' SacrameuloCbrisUiinr/i«.1 Cacuinioe inonlis Lmn. Lin. .VC. 1. J5od.2, 3, 4.

Bod. 1.• Quando ab Bod. 3.* Vicios eam capitis pariem Lam. Bod. 1. 2, 4. Victus

Bod. 3. Ver." Haberet Lam. Lin. NC.l."

Lapsis adjutor NC. 2.^ Kt IVactum esl simiil. Oxon.y Kemaneret in iilis Bod. 1, 2. Thu.'

Geulesconvenireiil Bod. 3."» Es:iiam : Et erit Bod. i. 3, 4.'ii> lil inerediemur Lam. Bod. 2. Lin.<= l'ro<iiet lex Lam. NC. i.Bod. 1,2.J'! lo lalcps et jani non acoipiet gens super Reiitcm gla-

iliuni, etjam non discent Ver. Lam. NC. 1, Boa. 2. Discent

bclligerare Lin.<"• Mundus corde Lam. NC.i. Thu. Bod. 2." Nec jur.ivitin doloJ:,m. NC. 2. Bod.3.68 Hsec est gcneratio quiercniium Lin. NC. 2.

715 TESTIMONIORUM LIBEll II. 71 i

CAP. xi\. — QUOD IPSE SiT Sponsls,ECCLESiAsi H\- A ifjnis de ntbo, et vidit quoniam rubus arderet igni, ru-

BENS SPONSAM , I)E QUA FILU SPIRITALES XASCE-

BENTUIi.

"'Apiiil Joliel : Canile tubain Sion, sancliftcnle jeJH-

nium, et indicilecurationem, aggrerjalepopulum », suncti-

ficale ecclesiam, excipite majores natu, coUigitc parvulos

lactmtes ; procedat sponsusde cubili suo •', et sponsa de

tlialamo stto (Joliel ii, 15, 10). Ilem apiid lliere-

liiiam : Et aufernm de civitnlibus Judn et de quadri-

viis '^ Hierusalem vocem Iwlantium et vocem guuden-

tium, voceni sponsi et vocem sponsce [Hier. xvi, 9).

Ilem iii Psalino xviii : Et ipse velut sponsus egrcdiens

de tlialamo suo. Exsuttavit ut gigas'' t'i«iu currere. A

summo cxti egressio ejus ", et decursio ejus usque ad

summuni ejus, et nonesl qui tateat ^acaloreeius(Ps. „• , ,- • •

„ _, , . .,

• ,, •, , ,.,. B 20, 27). Iteiil caliiLiicaiii :i>ni;/Mi)it'ii'es(n prn;cinc(i""

XVIII, 6, 7)^ Ilem in Apocalypsi : Vem, osiendam tm ' '.. ".

bus autem non cremabatur 'i. Et dixit Slotjses : Trans-

jetis videbo ' lioc grande visum, cur utique non crema-

ttir" rubus. Ut vidit aulem quoniam accedit viderc, vo-

cavit eum Voininiis Deiis de rubo dicem ': Moyses,

Motjses. Qtii dixit '; Quid esl ? Et dixit : Ne accesse-

ris huc, itisi solveris calciamentnm de pedihus tuis. Loctis

eitim in quo slas lerra sancla est. Et dixit ei : Ego stini

Dcus palris lui ", Deus Abraham, et Deus Isaac, Deus

Jacob (Exod. iii, 2-0). Hoc aiiteiii inanilestulum est

in Evangelio cala Joaniieni : Et respondit ilUs Joati-

nes : Ego quidem^'

baptizo iit aqita : in medio atiteni

vestrum siat quem vos nescitis "^. Ipse est enini de quo

dixi : Post me veniens lioino > ante me [acliis esl, cujus

non stim digitus corrigiam cakiantenti ' solvcre (Joan. j.

novnm nuptam uxorem Agni ; et dtixit me in Spiritu in

nioniem magnum, et osiendit milti civitalein sanctam

Hierusalcm desccitdentem de ccclo, a Deo Itabentem cla-

riuitem!! Dei(Apoc.,\\i, 9, 11). Ileni iii Evangeliocata

Joaiincm : Vos milii testes eslis quoniam dixi eis qui

missi sunl ab llierosoltjmis ud nie, qiiia non sum Cltris-

tus, sed quoniam missus suin anle illunt. Qui enim

liabet sponsum sponsus esl. Atnicus autem sponsi est

quislatet guudiouiidtt eum elgaudet propler vocetnsponsi

(Joun. III, 28, 29). IIujus rei mysterium oslensum esl

apud Jesum Nave, quando jussus esl excalciare se •",

quod scilicct spoiisiis non ipse cssct. Erat enim in

Loge ut quisquis'

iniptias recusaret i,calciamentum

depoueret "^, cakiaretur vero ille qui sponsus fulurus

esset. Et facltim est cum esset Jesus i in Jerico, circum-

spexit oculis, el vidit hominem stuntem ante faciem suam

el fmmeam iciientem "'iii iiiami ejus, et di.vit : Noster

es, an udvcrsariorum ? llle autein dixit : Ego sum dux

virtutis Doinini, nunc advcni. Et Jesus cecidit in fa-

ciem " ud lerratn, et ait ilU : Dotnitte, qiiid imperas fa-

inulo" tuo? Et ait dux virlutis Doinini : Solve calcia-

mentiitn de pedibus tuis. Locus enim iii quo stas lerra

saiicia est (Josue v, i3-l.i). Item in Exodo Moyses

jubeiur calciainentum deponere p, quod nec ipse spoii-

sus essel : Et apparuit ei Angelus Domini in flamnta

el lucernm ardentcs ^^, et vos siiniles Itominibtis exspec-

tunlibtis doininum sutitn qtiundo veniat '<' a itupliis, ut

cutn venerit et pulsaverit aperiunt ei. Beali '''' servi illi

qtios adveniens dominus invenerit vigilantcs (Luc. xii,

35-37). Item in Apocalypsi : liegnavit Doininus Deus

omitipolens , gaiideainus et cxullemus , ei dcinus ei

gloriai'^''

cluritateni, quoitium venerunt nuptice Agiii, et

uxor ejus se prwparavit (Apoc. xix, 6, 7).

CAP. XX. QUOD CRUCI ILLUM

JUD,EI.

IXURI ESSENT

Apud Esaiam: Rxpandi manus meas lota die ad ple-

bem contumacein et contradicenlem milii, qiii anibutanl

vias non bonas "', sed post peccata siia [Isa. lxv , 2).

Ilein apud lliereniiam : Venile, millamus lignum in

panem ejus sg, et eradanius ''' a lerra vilain ejus

(Hier. xi, 19). Ilem in Deuleronomio : Et erit pen-

dens vita tua attte oculos tiios, el timebis die et nocte, et

noH credes vilai lua; (Deut. xxviii, 06). Item in

Psalmo XXI : Effoderunl maitiis ineas et pedes meos,

dinumeraverunt -'' otnniaossa tnea. Ipsi autcm conlem-

platisunl, et videruntme, et diviserunt vestimenta ntea

sibi, et super vestem meam sorlem miserunt. Tu uutem,

Dotnine, ne elongaveris auxilium tuiim a me, in atixi'

tiiim meum allende. Libera a gladio anitnam ineam et

"Congrogatc iwpulum Bod. 1,5.

^ Decubiculo suo Bod. 1,2,4.«PlatfisJcrusLilemiVC. 2.<i Velut gigas Bod. 1,5. Ad currcndam viam ifiin. iiii.

J!od 1, 2, 5. iVC. 1,2. D« Ca;li profeclio Bod. 1, 2, 4. Thu. Corb. Processiotwni.

Lin.NC.i,±f Nec esl qui se abscondel Lin. NC. 1, 2. Laleat calo-

remX.«m.A'C. 2. Bod. 2, i.

B Clarilalem ilem iain.h Ul excalccarptseii/i.l Ut (|uicum(iue Foss. 3. Lum. NC. 1.

j Niiplias excusarel7?orf. 1. Foss. 2.

^ Excalrearctur Bod.i.1 Oiiarido fuit Jesus Lam. NC. 1. Bod. 1

agro Foss." Frameam ferenleni Tltu. Foss. Corb."Super faciem Bod. 1.

"Imperas servo lum.

•P Calccanienluni solvere Uod. 3.

LECTIONES VAIIIANTES.1 Nou concreinabatiir Bod. 1. Comburebatur Lmn. NC.

2. Bod. 2.' Vado et videbo Bod. 1 .

" Non concreniatur Bod. 1 .

*Moyses, Mojses, (lui disit, quid est; relkitta desuttl iii

MR." Deus patrum tuorum NC. 1.^ Ego vos quidem baptizo Uod. 1. o. 4.^ Vosuou uosliSiVC. 1. Bod. 1, 2,5, 4. Lin.y Homo, et anle me iVC.2. Bod.l.'- Calceaineiitorimi Uim. NC. 2. Bod. 1,2."" Vestri accincli Bod. 1, 3, 4.

il' Ardentes inmanibiisvestris Borf.3.=" Quaiidoreverlalur iiii. NCi.iA Felices servi i«in. NC. 1. Bod. 1, 2, 4.<=•' Deiiius ei claritatem Lam. Lin.NC.i, 2. Bod. 1,2,3,4

Thu. Corb.ff Qiii non ambulant vias meas TJod. 3.

6S Lignum in pani; Thu. Corb. Voss.iiii Vellainusa tena Bod. 3.

Jerico in

STEPH. BALUZII NOT/E.

k..Cap. XIX. — Anie me facliis est. Vidc aiiiiotaliones Erasini in capul priinum Evangelii seeundtim Joaiiiien!,

Patrol. IV. S. CvpniAN. 23

m„3 Wyi CKCUIAM

de uwmi caiiii vnicm imm. Salvu me ex ore Uonis ei A Amalech et omnem porulnm ejus. El dixit Domiwti ad

u coniibiit wiietnnium liuniilitale .. meam. EiHimibo no-

men tiuim fratribiismcis ,

/" medio ecclciiw laiidM) te

(I's. XXI, 17 22). Ilciii iii l'saluin cxviii: Confnje cla-

tit de melii tuo » carncs meas (Ps. cxviil, 120). liuiii

iii P^aliiMCXL : Allceiilio manuum mearum sacrilicium

tesperiiiitim (Pt'. cxl, 2). Dc quo sacrificio Soplio-

iiias (lixil : Meiuiie a facie Domini Dei, qiioiiiam prope

etl dies ejus : quia appuravii'• Dominus sacriliciim

suum, sanciificavit clectos mos •=

{Soph. i, 7). llcm

apuil Z;icli:iiiam : Et iniuebunluT in me, in quem irniis-

fixeruni (Zach. xii, 10). Ileiii iu rsaliuo lxxvvii :

Exclainuvi ad te, Domine, tota die, exlendi ud temaims

nmt (Ps. Lxxxvii, 10). Ilcm iii Nmiieiis : ISon quaii

homo Deus sufpeuditur ^, neque quiisi fiHns lioniiws

Moyscn : Scribfi lioc m sit mcmorin in libro ,ei d.i in

anres Jesu 'i, quoniam ddelione dAenm memoriam Ama-

lech de sub caelo (Exod. xvn, 9-11).

CAP. XXII. — QCOD IN HflC SIGNO CUICIS SAi.Li SIT

OilMBLS QCI l.N FBONTIBUS KOTENTLIt .

Apiid Ezecliielein ditil Doiaiiuii : Trumi mcdiam

Uierusaim, el iio^abis siijnum supcr frontcsvirorum qui

iiigeniunl el mcereiil ob iimiuilates qute fiunt in mcdio ip-

sorum {Ezech. ix, i, C). iJoiii illic : VadUe » et c<b-

dile, et noUte jiarcere ocuiis vesiris. Siolile misercri se-

uioris el jiuieuis' et virginii , et puriulos et muHercs

ifiierfieile , ul perdeleaniur. Omumu aiitem tuper qvcm

signum scriptiim e$t, ne tettgerUis, et ub ipfis" siinclis

meis incipiie. llciu iu Exodo Doiis aJ Uoyseii : l.t eril

minas paiilur (Nmn. xxii., 19). Undc in Evau^clio« »

^^^^^^.^^ .^^ sigiio vobissuper domos inquibii. ibicriii^;

Douiiiius dicit : Sicul Moyses extilluvil serpenlcin in

eremo, ita exaltari oporiet Filium liominis, ut oninis qiii

crediderit in Eilium ' liabeat vitani a'lernam (Joan. iii,

14, 15).

CAP. XXI. — QLOD IN PASSIONB CRUCIS ET SICSO

VIRTUS 8 OMINIS SIT ET POTESTAS.

Apud Abaciic : Texit ^coelos virtiis ejus el laudjs

ejus plena est terra; el splendor cjiis iit liix 'erit,

cornua m manibus ejus crunl J . El illic constitbitita eU

virtus glorice ejus, et coiisliltfit dilcclionem vulidam.

Ante fuciem suamibitverbum, ei procedet'' in campot

sccundum gressusi tuot

{Abac. iii, 5-5). Ilem apud

Esaiam : Ecce naius cst nobis puer , et daiut est

et videbo iangiiincni , cl protegam vos , et non cril in

vobis plaija iliminnlionis cum perciUiam lerrain .^gypli

(ExoU. xji , 15). Iiem iii Apocalypsi : Et vidi Agnum

slanlem iu inoute '^ Sion, il cimi eo ccntuin quadruginla

quuluor wiUia, el liabebuiU noinen ejus et nomcn Putiis

cjus sciipluiu in froniibiis suis (Apoc. xiv, 1). llcai

illic : Ego sum k cl «, primus el notissimus, iiiitium et

fiuis. Eeiices eos qui faciunl prwcepia ejiis, «i sU poles-

las.eorum super ligmim viuc > (Apoc. xxii, 15-14).

CAP. XXIII. — QUOD NEDIO DIE IX PASSIONE EJl S

TENEBR/E FUTUB.£ ESSENT.

Apiul Anios : El cril in iUo dic, dicit Dominus, oc-

cidet sol meridie, el oblencbriibitnr dies lucis :'" et con-

nabis filius , ciijus iniperium stiper linmeros ejiis ; et n verlani dies feslos ViSlros in luctum cl omnia canlica

voculum ett iwmen ejiis magnm cogilalionis" nuntius

(Isa. IX, 5). IIuc sij^no crucis ei Auiaiecli vicius est

nb Jcsu pcr Moyseii. lu Lxodo dixil Moyses ad

Jcsuiii"

: Etige tibi viros ,et exi ,

et conslUiie cum

Aiuiilecb in craslinum ". Ecce cgo siabo iit cacumine

coUis, cl virga Dei in manu mea. El fuctumest ctini le-

vabat manus Moyses , prwvalebal Isruei ; ubi auwm

iubmiscrat manui v Moyses, invalescebul Amulech. Sed

nianus Moysi erant gruves, et accepto lupide supposiie-

riiiit sub eo, el sedebat super eum; et Aaron et Ur sus-

teiitabanl manus ejus hinc el inde , et fucia; sunt nianiis

Moysi siubiles usqiie in occusum solis, et fugavtl Jcsus

» Do liuioi-e luo Lin. Viiulo poit lilevalio Lin.b raravil Domiuus Lin. liod. 1, 2, 4. Lum. iVC. 1 . 2.

lorb.<: SaucliBcavilvocalos JV C. 1,2. Cord. Yer.•I Houio siisi.cudiiur foss. Corb. Filius houiinc Daiilur.

J.iii.

•^ Ucliide iii Evangolio .VC. 2.' Ocdiilcril iu emu /,«/». Liii. SC. 1.2. Jlod. 2.K Signo viriuUs Lin. Virliis .sil ci notcslas .YC.2. Bod.\,

' 0|ieruit coilos Bod.fii I tlut .Tii !!' I I -)

-,, i. Krii uboit Oion.i Maiiibus . 1, +.l- Exibil iui . a; 5.1 Sccuilduni gr.gcs iiu. Iliid. i."

Mapiii coiisiliinuiiliiis liod. 5." .4d Jc^um >'ave Lam. .VC. 1. Bod. 2.

veslra in lamenUitionem (Xmos viii, 9, 10). Ilcin aptid

Hiereiniam : Exterrila esl qiia purit et lccduil ^- nniiiia

ejus. Subiit sol ei cuin adlinc mediiis dies essel, conftisa

est et mnkdictn. HeliqMs corum in gladio"" dabo in

conspectu iiiimicorum eorum(Hier. xv, 9). Iicin iii

E^angelio : A sexia autem liora tenebrm faclw sunl

superi'^ (0(0111 terram iisque ud liotani nonnin {Matih.

xxvii, 45).

CAP. XXIV. — QUOD A MOIITE NON VINCOETUJI,KEC

APUD l^ifEKOS BEM.VNSLUU» ESSET.

In l';ubuo XXIX : Domiia;, rcdu.iisti <:^' iib inferno

LECTIO.N^S YAUIANTES.

U °Crasliiio Coib. Elcgo jtabo l)od. i, 2.

P Siiljiiii.serat iiivnlcst-oliat Bod. 1,2, 5, i. Fui^. Corb.'I AiU' s ejus, miouiaiij Lmn-NC. 1. Lut. Uod. 1, 'it.Poss.

Froiilibiis iiotaiiiiir llod.^.• Vadi, ciedite llo.l. 1,2,3, ^.Aolilc Hod. 5.' SiMiiorilius eljiivoiiibus, virjjiiiibus ct |iar\ulis iijail. 1.

Coi!i. Si'!iioic's ol llod. 2." Ab i|isissicut a sanetis Ilod. 3."

Issaii^uis Hnd. i. lii siguviiii Lbt. Hod. 1. 5.'^

lii uioutciii Bod. 1,2, 5, 4.

Supcr li{,'niiiii Bod. 1. 2, 3, 4. Ueucv.'

licdiavii auinia AC 2. Bod, 2.""

liiKla(liiimdab.)7.'0(/. 1, 2.

bi' l'cr tolaiii lerram Hod.\, 2. 4. Univcrsani Bod- 3.'^'^

IJouiino, iui|:osnislial) iiii'cruy, A'C. \.Luili. Eduxisli

.VC. 2. Bod. \, 2. 4. Rcvucasti Lm. lufcrui Bod. l, 2,3, 4.

STEPH. BAUIZU NOTiK.

Cir.XXm.—Otr«jei(«ii/;i(r.Vidc Fiouloi is DucaM uolasiti Uomiliam vi CbrysoslOffli ad poptiluui Aiiiioehenuin.

717 TESTIMONIORUM LIBER II. 518

njiii/wm /»crtm (Ps. XXIX, 3). Itein iii PsaliDO XV : iVoii A ««»« i pedum tiwrum. Virijam virlulis tuai mltui '

Dcus a Sion , et dominaberis in medio inimicorum luo-

runi (I's. cix, 1-3). Ilejii iii Apocalypsi : Et convenus

respexi, ut viderem vocem qna; mecum loquebulur. Et

dcrdinques aninmni meam npud inferos , neque dnbis

sauctum luum vidcre corruplionem•>

(Psal. xv, 10).

Ilem iii rsalnio III : Ego dormini, et somuuni cepi ^, et

resurrexi, (luouiam Domiuusauxitiiilus csl nlUii '^

(Psal.

III, 6). Itcin c:ila Joaiiiiem : Nenio aufert animani

tne(mi a me, sed ego a nie pono cimi, poleslalem liabeo

ponendi eam, et poieslaiem habeo iienim suipendi eam.

Uoc enim niaudiitum accepi a Patre meo (Joan. x,

10,14).

CAP. XXV. QUOD AB INFERIS

GERET.

TERTIO DIE RESUR-

Apnd Osce : Vivilicabit'^ nos post bidttum, die terlio

resurgemus"

(Ose. vi, 2). Item in Exodo : Et

vidi septem candelubra aurea , et in niedio candela-

brorum similcm Filio hominis vesiitiim p,odere , el crul

prwciucius supra mamillifs zonam anreani ». Caputauieni ejiis et capilli eraul albi vclnl luna aul nix, el

oculi ejus ut flamma i(jnis, el pedes ejussiniiles auri-

chttlco, siciit de fornace ignis ', et tox ejus tit sonus

aqunrum muUarum ; et kabebat in dfxlera sua septemstdlas , et ex ore ejus glndius titraque parle

" acutus

exibat, et facies ejus splendcbatf ul sol in virtule siia.

Et citm vidissem eum, cccidi ad pedes ejus Inmquaiii

mortiius, et imposuil^super me dexteram suam di-

dixit Dominus ad Moijsen : Descende et tesiiftcare 1} cens : Noli limere, c(jo sum priinus et noeissimus, et

populo, et smiclifica illos hodie et crns, el lavenl icslem

sunm f, el sint parnti in perendiniini diem. Die enint

teriio descendet Domiuus in montem Siiia s (Exod. xix,

10, 11). Ilcni iii Evangclio : Progenies nequam et adul-

tera signum (juceril , ct signuin non dubilur illi nisi sig-

nitm Jonx ''

prophelai. Quomodo enim fuil Jonas in

tenire ceii Iribus diebus et Iribus noclibiis, ita erit Filius

hominis in corde lerra: ' iribus dicbus et tribus no-

clibus (Maiih. xvi, 4).

cap. xxvi. qdod, cdm resurrexisset, acciperet

a patre omneii . potestatem, et potestas ejds

4:terna sit.

ApuJ Danielem : Videbum in visu nocte i; el

vivus qui fueram morluus ; ei ecce sum vivens in saicula

scecuiorum, el habeo cluves mortis et inferorum (Apoc,

II, 12-18). Iiein in Evangelio Dojinnus post resiir-

rcclionem y discipulis dicit : Dala cst viihi omnis po-

lestas in cwlo et iii terra. Ite ergo'•

, el doccle omncs

genles, tingentes"" eos in iiomine Patris el Filii et Spi-

rilus sancli, docentes eos observare omnia quxcutnqui

prwcepi vobis ^'^(Mutth. xwn, 18, 19).

CAP. XXVII. — QUOD PERVENIRI NON POSSIT AU DEDJt

PATREM NISI PER FILIUM '^'^ EJUS JESUM '°° CDRISTUM.

In Evangelio : Ego sum via et verilas et viia. Nemovenit ad Pairem nisi per me (Joan. xiv, 6). Itein illic :

Ego sum ostiiim '^^. Per me si quis introierit '•''^

, salva-

ecce in nubibus cceli quusi Fil,ius hominis veniens venit C biiur' (ilallh xiii, 4')- llcin illic : Multi prophetce et

vsque ud Veterem dieruni, et slctit in conspeciu ejus,

ct qui assislebant ei ^ oblulernnt euni; et data

esl ei poiestas regia , el omnes regcs lerrai pcr ge-iius 1

, el omiiis clarilas serviens ei "; et potestas ejiis

wlernn, qucc non aufereiur, et rejnum ejiis nou cor-

rumpclur (Dan. vii , 13, 1 1). Ilera apuJ Esaiaui :

Nunc exsurgam, dicit Dominus, nunc clarificabor, niinc

exallabor ; nunc videbiiis , miiic inleUigelis, nuiic con-

fundemini. Yaaa erit fortitudo spirilus vesiri , ignis"

vos consumet (Isa. x>:x, 10, II). licm iii Psalnio cix :

Di.tit Domiiius " Domino meo : Sede ad dexterani

meam quoadus(iue p ponam inimicos luos suppeda-

LECTIONES VAUIANTES.

jiisti cupierunt videre qum videtis , el iibn viderunt, et

atidire quai auditis , et non aiidierunt (Joan. iii, 3i)).

Iiciii illic : Qui credil in Filiuni hubel vitam aler-

miin. Qui dicto f f non audiens est in FiUum non habel

vitam,

scd ira Dei manebit super euin. Iteiii Panlus

apuil Epliesios : Ei ciim venl^set , aununliavit vobis

pacein his qiti loiicje et pacem iis qui prope, qiiia per

ipsum habemus accessiim bs ambo in utio Spirilu ad

Pnirem (Ephes. ii, 17, 18). Item ad Romanos :

Oinnes enim peccaverunt et ege.nl claritale Dei : jusiifi-

caniur aulem dono ipsius et gralia per redempiionem

qnx est in Christo Jesu (Roin. iii, 23 , 2i). Ilem iii

" Vidcre iiUeritum Lam. Kod. 2. NC. \ . D''

Soiioratiis snin Un. Qiiicvi lYC. i.Surrexi Bod. 1. 3.= Douiiims auxillator Bod. 2. 3. Suscepitrae lin.NC."!.'i Vivificavit uos Bod. 1,5." Die lcrtio ilcm l.hi. NC. 1,2. Bod. 1, 2, 3,-t.f VcstiiDcnla ,sua lam. NC. I, 2. Bod. i, 3.8 In niunie Sina Bod. 1.3.h Nisi Jonae proiilieta; Bod. I, 4.i Desiinl iiUe voces in corilr" lcrra; Bod. l.Foss. Corb.i lu visu iioclis Boit. 2. Fons.k Assislcbuul obtuleruiil llod. I, 2, 3, i.1 Teir.e ct gcnsouinis foss.Secundum genus Teit."Scrvict iiii."

Ignis vos cousumet Lin. Liim. NC. i. Bod. 1, 2,5, i.

Igui 0x011.^

Dieit Dominus I.am.1' Doncc pouam iin. Lum. JVC. 1,2.

1 Scabcllum Lam. Lin. NC. 1,2. Bod. % 3." Emillet Foss. Deuscx Sioii Lam. I.in. NC. 1, 2."

Siipra niamiiias Bod. 1,3, f. Zoiia aurea fots. Corb.' Foruace igiiea Bod. \, 3, I. Brev. Ver." Glailius utriiiipie aculus Lam. Im. NC. 1. Bod.l, -l.

TSplendida Bod. 1.

^ Kt posiiil Bod. 1. A.

y Rcsurrcctioiicm dicil Lam. lin. NC. 1. Bod 1, 2, o, i.^ Ite et docete, Bod. 1.>"»

H:iptizanles eos NC. 2. Bod. 3.i'b

Pra;eipio voliis Bod. 1. Mandavi Lin.<^" Nisi per illum Lam.ilrt Ja:uia Latu. NC. I. Bod. 2. '>.

'^" l'er meqiii iutroieril Bod. Foss,f t Qui indicto nou audiens iaiii. Foss. Corfc. iuobedieus

Lm. 2. Bod.\.i.88 Habeiuus pacein ambo Lam. Lin. NC. 1. Bod.2. 3. i.

STEPII. BALUZII NOTiE.

Cap. XXVI,— Vinwj m scecula swculorum. Codex Gralianopolliaiuis, vivens inccclesia suncioritm.

^j^ DIVl CYPUIANi 720

Epislola Pclri apoiloli : Cliristiis scmet iiro pcccatis A </'ti inliabiianl iii monumentis. Deus, clum prodires i in

mtlrit » morluiis esi, jiisliis pro injiislis '', ut nos of

ferret Deo (IPclr. iii, 18). Ilcm illic : In Iwc enim cl

uioiiiiis pradiciilum cst ut suscitentur(

Ibici. iv, G).

Itcii) iii Epislola Joaniiis : Qui ncgat Filiuni, ncqiie

1'airem liabet. Qiii confilelur Fitium ', el Filiuin et

Palrem habet {IJoan. ii, 23).

C\P. XXVlll. QUOD IPSE JUDEX VENTURUS SIT.

'

Apiid Malacliinm : Ecce diet Domini venit ardens

relitt clibanus; eruntque omnes atienigcna: ei omnesini-

qiii sliinila, el succendel iilos adveniens dies, dicii Do-

viiiws ( Matacli. iv, 1). Iteiii iii Psaliiio xlix : Dcus

deorum Dominus locutus est, et vocavit lcrrani. A solis

orlu usque ad occasum ex Sion species'' decoris ejiis.

Deus mnnifesle veniet *', Deiis noster, et non silebit. pJgnis anle eum ardebit, et in circuitu ejns procella

nimia '. Vocavil cceliim siirsuin 6 et lerram '' ul sepa-

rel poputum suum. Colligile illi jiistos'

ejiis, eos qni

liisponiinl testamentiim i ejus in sacriftciis ,et aniiuii'

tiabunl coeli iusliliam ejus , quoniam Deus jiidex est

(Ps. XLix, 1-C). Iicm apud Esaiaiii ; Dominus Deiis ^

tirlulum prodibii ,et comminuet bellum. Excilabit cer-

ii:iiien , et clamabit i super inimicos suos " cum forti-

ludiae : Tacui ", numquid semper tacebo {Isa. XLii,

15, 14)? Iicm in P:>:iliiio lxvii : Exsurgal Deiis tt dis-

sipenlur" inimici ejiis, el fugianl a facic ejus qiii ode-

mnt eum. Siciit deficii fumus r, deficiant. Siciit labes-

cil cera a fucie ignis, sic pereant peccalorcs a facie Dei,

ct jusii iiicundeniur 'i el exsultenl in conspeclu Dei et

conspectu popiili lui, in Iranseundo ^ineremum(Ps.

xlvii, 2, 8). Ilciii in Psalino i.xxxi : Exsuriie, Detis,

judica terram, qnoniani tu exlennimibis "" in oiiinibus

gentibus (Ps. lxxxi , 8). Itcni in Evangelio cata Mat-

llixuin ; Qiiid nobis et tibi, fHi David ? Qiiid liiic rc-

nisti ante teinpus punire nos '"''

(ilatih. viii, 29).

Itein cala Joimnem : Niliil Pater jiidicat, sed judicium

omne Filio dedil, ut onmcs lionoriftcent Fiinun sicul

honorificanl Palrem. Qiii non honorifical Filium , non

honorifical Patrem qui eum misit (Joan. v, 2:2, 23).

Ilciii iii Kpisiola P.uili ad Coriiitiiios seciiiida : Oiniiei

nos munifestari oporlct aiite Iribuiial Clirisli, ut reporlet

imusquisqiie''<^

siii corporis propria sccundiim quai egit,

sivc bona, sive mala (II Cor. v, 10).

CAP. XXIX, — QUOD IPS6 SIT

REGNATURUS.

REX I.N .ETERNUM

Apiid Zacliariam : Dicite filice Sion : Ecce rex tuu$

venit libi justus et sulvans , niiiis , sedens super asinunt

indomitiiin •''^

(Zacli. ix, 9). Item apud Esaiain : Qiiis

nuniiabit vobis locuni '^'' i//H»i aneriiuin ? Ambulans in

juslilia, et manus abslinens a muneribus, gravans auret

ut non audiat judicium sanguiiiis, el compiimens ocutos

siios iie videal iiijusliliam , liic iiiliabilabil ^^ in alta

spelunca pelrai forlis. l'anis illi dabilur, et acjuu ejus

fidelis. Hegein cuin claritatevidebiiis (Isa. xxxiii, 14-

17). Itcin apud Malacliiain : Rex niagiius suin ego,

dicit Dominiis,"'

et nonien meum illuslre cst apud genies

(Malach. i, 14). Ilcm in Psalino ii : Ego aulcin con-

hclenlur in jiicundiliile. Canlate Deo, psallile nomini Q stilutus sum rex ab eo super Sion montem sanctuin

ejns'

,iter fucite ei "

lyiii ascendit in occasum ; Deus

iioinen ilti. Tiirbabunliir a (iicie ejus pairis orpliunoriim'

ct jiidicis vidiiaruin. DcUs in loco sancto suo, Deus qui

inliabiiaie facit unaiiimes " in doino, producens" vin-

ctos in virlute , similiter eot qui in irain provocant ",

ejus ps, aiinuntians iinperium ipsiiis (Ps. ii, 6,7). Iicm

in Psalino xxi : Coinmemorabunlur ''' el converienlur

ad Dominum oiiines lermini leira;, et adorabunt in con-

speclu liio omnes patriai gentium ; quoniam Doinini esl

regnum, el ipse dominabilur '> omnium gcnlium (Ps,

LECTIONES VARIANTES." Pro peccalis niortuus Bod. 1, 3, 4.l" Jusliis pro liiiquis .VC. 1. Umi.'

Cuulitulur Kiliuiu, el Patreiu jiiabct Bod. 1, i. Fosi.

<\X Sion Bod. 1, 2, 4. Species elegauliu; Lam. Bod. i.

NC I." Deus luaDifestus Bod. I, 2, i.f (jiiMiiUi ejus liMiipeslas valida Lia. .VC. 2. Bod. 3.•5 Ca'liiiu siirsuin, u terra llen. Ver.'' Ul Si-|iararet |>0|iuluui Foss. Corli.i Coiigre^ate sanctos SC.i.i Qiii oriliiiaveruut \'C. '2. 1.in.

k Douiiiiusdicit, Ueus virlutuiii Bod iI Exdamabit ttod. I.'" luiiuieos cjus Foss." Taeui quideiu, uuiuquid tiod.o."

IJis[iergaulur iiiimui Botl. I. .).

V QuonioJo (lcliclt l'oss. Corb. Iloit. I, 2, 3,4. Quomodolabescit eera llotl. l.a,.i, i-. Cera lluct l.in. .VC. 2.

1 Jusli epiileutiir /.«/». tlnil. 2, 5. .YC. 2.•

1'saliiiuiiidicite l.in. .YC. 2. Jucuuditalc iiiDeo Bod.o« Viain facilc ci.VC. 1. Bod. i,%o,%. Foss. Coib.

])

' Pati-es orphauorum el judices Bod. 1,3, 4. Foss. Corb." Unius nioris Lin."

Qui educil vinelos iu rortitudiue Lin.NC. 2." Eos qui aniaricaul Corb. Eos qui iiiUabitaul iu iiionu-

niculis inm. ,VC. 1. Bod. 2, 3, 4. Foss.y Dum egredereris Lin. NC. 2.^

Tui, duin transieris Foss.' "" Tu cxliseredabis Bod. 2. Lam. Disperdes NC. 2.

Jib Perdere nos Bod. 3.<"= Ul rccipial unusipiisquc Lmn. NC. 1 . Coib. qujc gessit

siveboiia .VC. 1. Lain.'''• Su|ierpulluuiasini Lum.NC. 1. Bod.-2.''s

Quis nuiitiabit vobis qiila iguis ardet '! quis nuntiabitvobis lociiiu illuiu ;ctcruuin Lnm. Bod.i, 5, i. Lin. NC. 1,2. FO.SS.

ff Hicliabital)itBod. 1.SK Mouteiii .sanctuin ejiis, pra;dicans praccptum Domini

-VC. 2. Foss. luipcrium ejus Bod. 1, 2, 5, 4.Mi Reininisceutur et converteutur NC. 2.' i Doiniuabilur geiitiuiii Foss.

STEPII. BALUZIl NOT^.Cap. XXVIII.— Prorfi'«HS vinclos. Priiilo aliler lialict

IiiclnciisincodicclJiirgaiiilic", iibi siclejiiliir: Quiedii-cil viiiclos in fortiliiuine, siinililcr eos qiti in iiain provo-cant, quiliabilant in sepulcliris. Dciis. cum eijredeieris co-riiin popiilo tuo, dnm ininsgirdcreris in ileserlo. Iteiniii Psiiliiio Lxxxi : K.xiuigc', Dciis, jiidica lerrnin, <iuo-iii.iin lu dispcrtlcsm omnibiisCennbiis. Iiein in Evaiige-

lio secmidiim Maltlmnm : Quid nobis et tibi, Fili Dei?Qiiid liuc venisli anlc lempiis perdere iios ? Duo libri

veieres in edilionc Anglicana laudati liabeiit qui edu-cii vinctos in fvriiiudine. Sic etiain in iiiio nieo.

Quas ipse pascititrtiscst. Ilaec non lialxMilur in Apo-calypji , ei dcsunl iii qiiibusdam libris veteribus; ilc-

suiit eliani in Kra;co.

CAP. XXX. QUOD IPSE SIT JCDEX ET REX '

m TESTIMONIORUM LIBER II. 7^2

XXI. 28, 29). Item in Psalmo xxiii : Aufeile portas ", A tati ". Omnis qiii est lie veritale audit vocem mciim

principcs, vesiras, et exioUimini, portm a:lernulcs, ci in- (Joan. xviii, 36, 37).

troibit rex claritatis. Quis esl isle rex clarilalis '' ? Do-

niinus [orlis et polens, Dominus fortis in prmlio. Au-

ferte portas principes vestrns,

et extolliinini porlw

(clernales , ct introibit rex clarilatis. Quis est isle rex

claritatis? Doniimis virtuliiin ipse est rex claritatis

{Ps. xxui, 7-10). Ilem iii P.salmi) xnv : Eriiclavit cor

meum serinonem bomim "^

, dico ego'^

opera mea regi.

Lingua mea calamus scriptoris" acule scribentis , de-

corus fspecie super filios lioniinnin. Ejfusu esl s

cjrulia

in labiis tuis, propterea benedixit le Dcus in soicula ''.

Accingere eiise tuo ' ad femur, potcnlissime. Decori el

speciei tua; el intende el dirige i et regna propter verila-

tem ^ et mansueludinem et justiliam (/'«. xliv, 2, o).

Iii Psalmo Lxxi : Deus, judicium luum regi da

,et

jusliliam tuain p,Ho regis , jndicare poputitm titum in

jusiiiia {Ps. Lxxi, 1, 2). Iiem in .\pocalypsi: Ei vidi

cuinin aperlum'

; ct ecce equus albus ,et qui sedclml

super euin vocabatur fidelis el veriis «", (equuin jnstum-

qite jiidicat, el prwlialur, Oculi aulem ejus erant tam-

quam flamma ignis , et super capiit ejus diademala

miilta, et portabal nomen scriptum nemini alii nisi sifci''''

notuin. Et erat coopertus vestein aspersUm'=''

sangiii-

ne, ct dicitur noinen ejus Verbitin Dei ''''; et exercilus

qiii sunt in coelo sequebantur cuin in equis albis. induti

Item in Psaliiio v : Rex mcus et Deus meus, qiioniam B byssinum albnm mundum ''; et de ore ejiit exibnt gln-

ad te orabo, Doinine, maiie exaiidies voccm nienm ;

mane assistam tibi i, et contcinplabor te {Ps. v,T>,i).

Iiem iii P.-^alnio .\cvi : Doininus rcgiiavit, exuliet lerra,

jucundeiitur'" insuhe multiu (Ps. xcvi, I). Item in

Psalmo XLiv : .\dslitil regina ad dexleram tuum in vesle

inuurata ", ainicta est varietule. Aiidi, filin, el vide , et

incliiia aurem lunin, et obliviscere popiili liii et domus

palris"

tui, qiioninm dcsidernvil rex speciem lunm, quia

ipse esl Dominus Dcus luus i'(f's. xlw, iO-12). Iiem

in Ps:ilmo lxxiii : Deus aulein rex nuster ante sa'cu-

luin '1, operatus estsalnlein in medio lerrai (Ps. lxxiii,

12). Ilem in Evangolio ciia MaHliDciim : Ei cum Jcsus

nalusesset in nellileliem Judx, in diebits Herodis regis,

ecce niagi ab Orienle venerunt Hierosolyinam^ dicenles :

dius ulrinqiief acutus , ut ex eo percuterct nationcs

qitns ipse pascilurus ks esl in virga ferrcn ,et ipse cat-

cabit lorcuiur viiii irai Dei omnipolenlis. Ilubel eliain

in veste et in [eniore stio nomen scriplnm : Rex reguin

et Dominus dominnntium •>''

(Apoc. xix, 11-10 ).lleni

in Evaiigelio : t'"i)i veneiit Filins liominis in clariti.ie

sua,et omnes Aiigeli cuin eo

,ttinc sedebit in llirono

claritatis snm : et colligenliir ante eiim omnes gente,'! ,

et segregnbil illos ' ' ab invicem , quemadmodum paslor

segregal oves ab licedis ; et slaiuet oves ad dexteram

siiam , limdos aiilem ad sinislram i i . Tiinc dicet Ilex

eis qui ad dexlram ejus erunt : Venile, benedicti Pa-

(jis niei , percipite regnum qiiod vobis paratum^^'

csi

ab origine mundi. Esiirivi eiiini,

el dedislis milii nian -

iJbi est qui nalus est rex Jndaoriim? Vidiiniis eniin Q diicare; sitivi ,et potastis me ^^

; liospes fui , et addu-

slellam ejn$ in Oiienle ,et veiiimus adorare cnin

(Mattti. II, 1,2). Il(in cata Joaimcm dixil Je.sus : Reg-

nu<n meum non est de islo sceculo. Si de isto smculo '

essel regnum meiim, ministri mei lurbarenttir * ne tra-

derer Judmis. Ntinc aiilein regnum meiiin non est tiiiic.

Dixit Pilatus ": Ergo rex es tu ? Respondit Jesus : Tu

dicis, quoniam rex suin. Ego in lioc nalus siim ^ et in

lioc veni in smculiim , ut lestimoiiium pertiibeam veri-

.rislis nie "; nndus, et texistis ine """; inftrmus "", cl

visilastis nie; in carcere fiii ,el venistis ad me. Tiinc

respondebunt ei jiistidicentes : Doniine , quando te vi

dimus esurienlein et pavimus ,sitientem et potavimus?

qiiando aiilem le vidiinns Iwspilcm eladduximus "''.' nii-

duni, et vestivinius ? quundo aiitem te vidiinus in/irmuin vv

et in earoere, et venimus ad te? Et respondens Bex 'i'i

dicel eis : Ainen dico vobis, quaindiu fecistis uni tiorum

*ToUile, portas, princlpps Lam. JVC.t,2. Jiod. 2, S.Kle-

vamini, porla; Bod. 1,2,5. Lam. NC. 1.•> Aiwrax liod. i. Rex glnri;e Bod. 1, 2, 5. JMin. Lin.

AC. 1, 2. Claritatis, Doiiiiniisfortis iii prielio. Foss. Forlis

in|ir*lio, iteni in Hsalmo Liim. Lin. NC. 1, 2." Cor inpumvprbmnlioimm Bod. ±, 5. Lam.Lin. NC.X.t.'I Dico «pera mca regi Bod. 1

LECTIONES VARIANTES." Dixit .lutein Pilalus Bod. I.

^ Natussum el iii lioc veni Lam- Bod. 1, 2, 3, i. /./.(.

NC.\. Ego in lioc veni in s;eeulnm Oxon." Teslimoniuiii (licam l.ain. l.in. NC. 1, 2. Bod. 1, 2,5,

4. Corb.y Quod Cliristus in fine sa;culi judex omnium vcniens.bo-

nis prsmia, malis supplicia pro merilis resliluet Bod. 5.^J..^., ..^.^, ......... ...^, ...^«, .. ..1.^|.. [.,....», .......... ^u,.^. ..>... ,

" Calamus scriba; Lam. Bod. 2, 5. I.in. NC.\, 2. Scribie •' ^- Coelum toluni .ipertuni Bod, i

vrlociter Lam. tlod. 2, 3. Lin. NC. 1, 2.f Speciosds fornia pne filiis liominuui Lin. NC. 2.

(! Diffusi cst gratia iiod. 2. o.h Deus in ;eteriium Bod. ^.

i Ensiiui tuuin Lam. Bod. 2, 5, i. Gladium Lin. NC. 2.

Bod.i.j Prospere incquila Bod. i, 3. Procede Lin. NC. 2.

k Sanclilaleinet justitiaiii Lain. Borf,l,4..flr6'.l.Jusllliain,

ct (locebit te inirabilia dextra tua Bod. 5,

1 Mane aslabo til)i el videbo Lin. NC. 2.'

"" Kxidt('t lerra, laloiUur Bod. 2. Lin. NC. 2.

"Iii vpstiludeaurato circunioruala etvariala iiii.Circum-

amicta varictate NC. 2.1'ircumaniicla ct variata Lam.Bod.2. NC.i.

° Doinum patris Corb,V Doiniiius luus Bod. 1. 2, 3.

'I Aiile sKcula^orfr." Advpiierunt Hierosolymani Bod, 1.» De lioc mundo : si de lioc mundo Hod. 2. I.am, NC, 2.'Lti(iuc decerlarent Bod. 3.

>"> Fidelis ct verax foss. Et iusius Coib.Justiimjudican'<,Lnm, NC. 1. Prreliator Lum. NC,\. Coifb,

1'!' Nisi ipsi soli Fos.s.

<: ^:

Vcstcaspersa ^•'oss. Veste sparsa Lam. NC. 1. lin.

Bod. 2.

(iiiSermoDei."0 Bvssiuo niundo Foss.f f Gbdius ex ulraquc partc Corb.

B8 Pasturus Bod. 2, 3, 4.

lili Dominorum Bod. \. i.

i 1 Segregabit illas Corb.

i j A sinistris Corb. Dextram suani sunl Lam. Liii. NC.l,2./iO(/. 1,2, 3,4.

kk Dedislis mihibibprcLam. NC,\, Bod. 2.

11 Susccpistis mc Lnm, NC. \. Bod. 2.

""" .Nudiis et cooperuislis Lam, NC. \ .

"" Inliriiiatus Vcr.""

Siisccpimus Bod. 2. abduixmus VerrP Inlirmari Bod, 1, 3. 4.

11 Hespoiidil Kcxet dicil Bod, 1.

•723 CVI CYPRIANI "J5l

exfralribusniehmminm,miliiffcislit.Tnnc<licetillisXetipsicticetttes:Doiitiite

, qitmdo te vidimus esuiien-

qui ad sitiistiam cjus etiuH »; Disccdilc a iiie, nialcdicli, tetii, aut silienlem, aut hosiiilcin ,aut nudiim

, «h.i iti-

in igttem wieinuiii ijuem paravit Pater tneut diubolo et prmuin , aitt in carcere, et iion minisliavitniis tibi? El

aiigclis cjus. Estuivi cttiin, el non dedistis inilii mati- rcfpoiideMt illis ^: Aiiicn dico vobis, qtiaitidiu iion fc-

duciire; fiiici, ct tton polusiis inc'''; Iwspes ftti , cl non cisiis uiii cx miniinis liis, iicque iitilii fecislis. El abi-

addiixistis lite; midus, el tton vcsiislis itie>

; inllrinus bnnt isii in aiiibusliottem wlcniam'•, jusli antein in vi-

el in carcere, et non visilaslis mc. Tunc respondebuttt lam a;lcrttam ( Miitllt. xxv, 21-46).

LECTIONES VAUIANTES.

«Qui sunl ad sinislram Lam. Lin. NC 1, 2. Bod. 2. <= Nou Vfuislis .nd me Bod. 3, 4. Abdiixistis Vcr.

i> Deirisiis raiUi bibcrc Bod. 2. l>olaslis nie, hi)spi.'Sfui A Kespoiidcbil illis Ucx diceiis Lam. NC. 1.

et non susccpisiis me Latn. Lin. fiC. i, t. Bod. " In igneni aelernum NC. 2.

LIBER TERTILS

CvpbiaKus Quirino filio salulem. Pro Gdc ac devo- Blioiic s lu:i quam Doniino Deo exliibes , fili cliaris

siiiie, pctisli iil, ad iiislrucnduiii lc, excerjicreiii de

Scripluris sanctis quxdain c:ipilula ad rcligiiisnin

secljc iioslrjc disciplinnin perlinenlia, leciionis di-

vin3c snccinciani diligcnliain qiixrcns, ul aniniiis

Deo dedilus iioii loiigis aut iiiuliis iibroruin volumi-

iiibus ratigelur , scd crudiUis brcviario pr.cceptorum

coelesiiuin liabeal ad rovendam mcnioriam suaiu sa-

lubrc ct graiide coinpeiidium. El quia lilii |ili.num

diletlioiiis obscquiuni debeo, fcci quod pelisli, ut

laborarcm seinel,ne lu seniper labor^ues. Ouanlum

poluil ilai|ue iiicdiocrilas no^itr.i complicii, collccta

sunt a iiie fiua^dam pr^ccepla Dominica ci inagisievia

divina ; qiia: essc facilia '' ci uiilia lcgeiiiilius possiiii,

dum iii bieviariuui paiica digesla ot velociter perle Qgiinliir ei rrcqnculer ilerantur. Oplo ic, fili cliaris-

simc , sciiiper Leiie valcrc.

CAPITULA.

I. De iiuito opcris el niisericordice '.

II. Iii npme et eleeiiiosijiiis ,etiamsi per inediocritctem

iiiiiHS fiiit , ipsam voliwtatcin^i satit esse.

III. Aiiapem et dileciionem fraternam rcligiose cl fir-

ntiter exercendam.

IV. /n nullo gloriitnduin , quando nosliutn niliil sit.

V.Iluini^ilaietn

et quielein in otniiibus teiteiidain.

'»• VI. Bonos qi^sqiie^ et jiistos plut

'

lablirare, scd

tolcrare debere , qtiia probantur.

VII. Non cottii-islnndum "^Spiritnui sanettm qucm

accepimus, j)

VIII. Iracttndiam vincendain esse, ne cogrll dcliiiqttcrc.

IX. Invicem te fratret sustinere debere,

X. In Deiim soluin "jidcnduin, et in ipso gloriandutn.

XI. Eum qtti fidein cunsecuius esl , exposilo"

piiore

Itomiite ,coeleslia taiiium et spirilalia cogitare

debere ncc attendere ad saiculuin, cui jain re-

nuntiuvit P.

XII. Non iuraiidum.

XIII. Non muledicendiim,

XIV. Nuinquam inussitandum , scd circa oinnia qtice

accidunt 4 beticdicendutn Deitm.

XV. Ad lioc tenlari Iwmincs a Deo ut probenlur ''.

XVI. De bono martyrii.

XYII. Slinorn esse ijtta; itt sivculo paliiiiur qunin sit

prwmium qiiod proiitissinn cst.

XVIU. Dileclioni Dei ac Cliristi niliil prwpoiiendum.

XIX. Voluiituli, iwtt noslru', sed Dei, obiemperitii-

dum.

XX. Futidatnctiluin el finiiamenluin spei et fidei «s.s:

titnoretn *.

XXI. iVoi» tcmere de nltero judicaiidum.

XXII. Atcepia iiijuria^, rcmiiietidum ct igitosccttdutu.

XXIII. Yicein iiiuits ttoit rcddeiidum.

XXIV. Non posse ad Patreili «perVeniri itisi pcr

Clirisium.

XXV. Ad rcgmm Dei, nisi bupliiatus et renaius qtds

fuetit, pervctiiie non posse.

XXYI. Piirutn esse baplinari cl Eucliaristiain acci-

pere, nisl qitis faclis et opere proficial.

XXVII. Baptizatittn quoque graliam perdere qiiain

coitsecultis sit"

, iiisi ittnocanliitm scrvet.

XXYIII. Non posse in Ecclesiu remitii ci qtti in Deutn

dcliqueril.

Lf:CTl()NKS VARIANTES.' l)e capilulis nianilaliirum Doi, afl cbrisliaha! rcligio-

nis discipliilani pprtinmilibus. OXon. in Hota.B Fidcac dileclione Imiu. X('. 1. Hcn.« Ksse elfacilia SC. 2. hiid. \.'

(l|M-re iiiiscricoriliT Cfrb. i.am. NC. 1.i lps.1 volunlate /,aiii, SC. I. /!orf. I. l.•i l'.onns qiioqiip Jlod. 1. 4.1 Plurhnum laboraro Corb."' Non conlrisuiro l.imi. I.in \c \•' Deusolo Bod. 1, i. Conflacnduin Corfr.

"Kxpoliato nrimo homlne Thu.

P Rcnuntiavinius/Jorf. 1, 5. 4.

lAccidiint, scmper Limi. NC. 1.Borf,2.' Deo iit cx|l(ircntur NC. 2. Bod. 1, 4.» Dei addit Bod. 4.'

.4cc,pptaui injuriam remiltendam et ferendam latn.NC. 2. Corh. •

^ Non ijossc ad Demn Patrcm Corb. Veniri, uod. 1,2, i.

Thu. Nisi per Christiim Bod. 1, 2. Corb. Tliu.^ Conscculus est Thu. Coi-b.

1i$ TESTIMt)NlO!\6JI

XXIX. De ottio /ioftHiri rmfe frmlklam. AXXX. Quod qnis Dco vovcril, cHo rcddcndnm.

XXXI. Eiiin qui non credidcril jam judicalum essc.

XXXII. Dc bono virginilalis cl conlincnliie.

XXXIII. Niliil Puirem judiciire ,sed Filium, el Va-

trem iib co non lionorificari a quo non

Iwnorificelur Filiiis ^.

XXXIV. Fidelem yeniiliier vivere non oporlere ''.

XXXV. Deum ad lioc paiientem esse, lU nos pieiii-

tral "peccali noslri et reformemnr.

XXXM. SluUerem ornari swculariler non debere "'.

XXXVII. Fidelem non oporlere ob iilia delicla nisi

ob nomen solum puniri.

XXXVUI. Servum Dei innocenlem ene debere,'ne

incidal in poenam sa'cu!arem.

XXXIX. DaUim nobis esse e.templum vivendi in BCliristo.

XL. Non juciaiiier nec tumuttiwse operandiim,

XLI. Ineple el seurrililer ' non loquendnm.^*"' XLII. Fidem in totitm '

prodesie ,el lanlum nos

posse quautum credimus.

XLIII. Posse ewn slalim cunsequi qui vere crcdideiit.

XLIV. Fideles inler se discepiantes non debere gen-

tilem judicein experiri.

XLV. Spem (uturorum esse, el ideo fidem b circa ea

quce promissa sunt patienlem esse debere.

XLVI. Slulierem in ecclesia tacere debere.

XLVII. Deliclo et merito iioslro fieri ut luboreiims,

nec Dei opein in omnibus sentiumus.

XLVIII. Non fmneraiidum.

XI,IX. Inimicos qnoque diliyendos. CL. Siicranienliim fidti non esse profunandum.LI. Quod nemo in opere sito exlolli debeat.

LII. Credeiidi vel non credendi Uberlatem in nrbiirio

posiiam.

Lllli Dei arcana perspici non posse, et idcirco fidem

noslrain simpiicnn esse debere.

LIV. Neminem tine sorde el sine peccalo esse.

LV. Non liomiiiibiis, sed Deo

, pl.icenduin.

LV|. Deiim niliil lalere ex liis quie ijerunlur.

LVII. Fidelem emendari el reservari.

I.VIII. Neminem conlrislari morte debere ,cum sil in

vivendo labor et pericuhim, in moriendo ''

pi:x el resitryendi secnrilas '

.

LIX. De idolis qiia; genlHes deos putnnl.

LX. Ciborum iiimiam concupiscentiam non appc- j)

tendiim .

I.XI. Posnidendi concupiscenliam et pecuniam non i

appetendam.

LIIiEIl III. 72(J

LXlf. MairimoniuiA cuin geiiCdibus non jiihgenclum.

LXIII. Grave ^ deticlum esse fornicalidiiis.

LXIV. Q(((B siiit carnalia qiia; morlein pufia)il ,el

(juce spiriudia quoe advilam ducnnt '.

LXV. Vinnia delicla in Baptismo dcponi.

LXVI. Disciplinnm Dei in ccclesiasiicis picicepiis

observanddm.

LXVII. Prwdicliim qnod discipUnam sanam asperna-

turi essent'.

LXVIII. Recedendum ab eo qui inordinute™ el contra

disciplinam vival.

LXIX. Non in sapieniia mundi nec in etoquenlia esse

reguum Dei , sed in fide criicis et virlule

conversalioiiis.

LXX. Parenlibus obseauendum .

LXXI. Palres quoqiie asperos circa fdios esse non

oportct ".

LXXII. Servos ,cum credideriiit , plus dominis car-

nulibus servire deberc.

LXXIII. llem duminos mitiores esse debere.

LXXIV. Yiduas probatas quasqne lionorandas.

LXXV. Suuruin,

el maxiine fidelium, curam plus

unumquemque liiibere debere.

LXXVI. Majorem naiu non teinere accusandum .

LXXVII. Peccanlem publice objurgandum.

LXXVin. Cum hmrelicis uon loquendum.

LXXIX. Jnnocenlidin "fidenler pelere et impelrare.

LXXX. iVi7ii7 Ucere diabolo in liominem . nisi Dcus

periniserit.'"' LXXXl. Mercedem r mercenario cito reddenddni.

LXXXII. Non auyurandum.

LXXXIII. Cirrum i in capiie non liabendum.

LXXXIV. iVoii tellendum K

LXXXV. Surgc.ndam cum episcopus aut presbijicr

veniat.

LXXXVl. Scliisma non faciendiim , eliamsi in uiia

fiite el in eudein traditione permancal

qui recedil.

LXXXVII.FWe/es simplices cum prudcnlia esse debere.

LXXXVIII. Fralrem non circumveuiendum.

LXXXlX. Subito venire ftnein inundi.

XC. Uxorem a viro non rccedere, aut si rccesseril,

innuplam maiiere ^.

XCI. Tantum unumquemque lentari quantum poicst

suslinere.

XCII. Non quicquid licel esie faciendum.

XCIII. Pradictum quod hcereses fulurai esseiit.

XCIV. Ciim liniore ct lionore Ettcliarisliam acci-

piendam.

LECTIONES VARIANTES.

" Hoiioiilirciur etFilius Lam. NC. l. Ilod. 2.1' Dphore Corb.=

P(i'niu;;it .i |)(>ecatisnoslrist«m. JVC. 1.

'1 Nou 0|,oriere I.ain. \<'.. 1.

'liii'i:te cf s;c(Miiaiit;-v ISod.a.

f Tantum NC. i. Tiilain l.imx. NC. 1. Bod. 2. Corb.p 1'idcm nosirani Iinpr. Tliu. Corb.b In niorieniio autini Lam. NC. l. Bod. 2. Corb1 In resilrgniido securiias Bod. 2..

i AdniillemJam Lam. NC. 1. Bod. 2.

k Gr3vius/J(j(/. I, 2,5, 4. Foruicari !((»'. NC. l.Bod. 2,

1 Diicantspnifiiternam lin.'" IiidiiJinate et alisquc disciplina Liii. Inordinale vaitlt

Corb. CoHlra distipliiiaui Doi Lam. NC.i." Noii oportiMi^ I.iim. Lin. NC. 1. Bod. 2, 4." Iiinoceutem liilcliter NC. i.

y Mcrcedes , ctc. Lin.

1 Cirrum nuii liabeudum Lam. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2, 1

Tliu. Corb.l'iluiii/?0(/. I.

*Inniiptam remanere Voss. iDniiiitaai permancret /.(»11

JSCi.Bod.X

DIVI CYPRIANl 728

XCV. BottU convimidum ', matos antem vUandot. A '" cap. i. - De bono opeiiis f.t MiSERicoRi.i.fi '.

XCVI. Faclis, non veibis, opeiandiim^

XCVII. Ad fidfiHet iid comecutioneni propermidum

esse ''.

XCVIll. Cateciiminiim peccare jam'i non debere.

XCIX. Judicium secunduin lempora (iiliirum , wqui-

taiis anle Legem, vel Legis post Moysen.

C. Gratiain Dci gratuitam esse debere.

CI. Simitinn sanctnm in igne freqiienter«

appa-

ruisse.

Cll. Correptionem bonos qiwsque' libentcr audire

debere.

Clll. A miittitoqueiiiia temperandum.

CIV. Non mentiendum.

CV. Frequenter emendandos qui delinquunl in do-

mestico ministerio.

CVI. hijuria accepta patientiamb lenendam, el ul-

lionem Deo retinquendam.

CVII. Non delraliendum.

CVIII. iVo)i esse proximo insidiandum.

CIX. Infirmos visiiandos.

CX. Susurrones '' maledictosesse.

CXI. Sacrificia malorum acceplabilia non esse.

CXII. Graviusjudicari de liis qiii in saicuto plus lia-

biieiiiit potestatis.

CXIII. Vidiias ' et pupillos protegi oportere.

CXIV. Dum in carne est quis, Exomologesin facere

debere.

CXV. Aditlatioiiem perniciosam esse.

CXYI. Plus ab eo diligi Deum cui in Baplitnio ptura

peccnla dimitluntur. C

CXVIl. Fortem congressionem esse adversiis diubo-

lum, el ideo fortiter nos stare debere, ut

possimus vincere.

CXVIII. De anticliriito, quod ttt homine ) veniat.

CXIX. Grave fuisse jtigiim tegis quod a nobis abjec-

lum est ^, et leve essejugum Domini quod a

nnbis susceptum est.

CXX, Oraiionibus intittendum.

Apud Esaiam : Exctama'", inquit, in fortitudinc, et

noti parcere ,sicut tuba exalta vocem tiiam

, annunlia

plebi niew "peccatn ipsorum et domni Jacob facinora

eoriim. Me de die in diem qiiwnint, el cogiiosccrc vias

meiis concupiscnnt , quasi plcbs qiuc justitiam feccril el

judicium Dei " non dcseruerit r. Postutant 'i me nunc

judiciuin jusliim , et appropinquiire Deo concupiscunt

dicentes : Qiiid '? quia jejiinavimus et non vidisii, liu-

miliavimus animas nostras el non cognovisti *. In diebus

eniin jejuiiii' iiiveninnlur voliintales " veslrw. Aul cniin

subjeclos vobis subpungilis, aut ad judicia et liles jeju-

natis, aul proximos cwditis pugnis. Vt quid milii jcju-

natis, H( liodie audiatur vox veslra in clamore? Non

lioc jejunium^'

ego elegi, nisi ^ Itumiliel liomo animain

suam. Et si contorseris quasi circulum collum tunm ,

el saccum el cinerein subsiraveris , nec sic y vocabiinr

jejunium acceptum. Non tale jejunium elegi, ilicit Do-

minus ; sed solve omnem nodum injustiti_w,resolve suf-

focaliones impolenlium commerciorum. Dimitte quas-

satos in rcquiem, el omnem consignationem iiijustam''

dissipa. Franqe tsurienti panem tuum ,et egenos sine

tecio iitdnc in domum luam. Sivideris nudum, ties«t«";

et domcsiicos semiiiis tui non despicies. Timc erumpet

temporaneum lumen luuin, et vestimenlu lua cilo orien-

lur. Et prceibilante te jutlitia ,

et ctarilas Dei circum-

dabil le. Tunc exclamabis , et Deus exaudiet te. Dum

adliiic loqiierisdicet : Ecce adsum ^^-^lsa. Lviii, i-9).

De iioc ipso apiid Job ; Conservavi egenum dc miniu

potenlis, et pupillo cui non erul adjutor auxiliulus smn.

Os ridiiK benedixit me, cum ettein oculus cwcorum, pes

quoque claudorum ego essem, et invalidorum pater {Job

XXIX, 12, 13, 45, 16). De hnc ipso aimd Toliia:ii : Et

dixtTobiw '^'filio meo : Vade, el adduc quemcumiiiie

pauperem inveneris ex fralribus nostris, qiii tamen in

menteliabealDeum exlolo 'IJ corde suo. Ilunc adduc •"',

el manducabit piiriier meum' '

prandium lioc : Ecce sus-

tineo te, fiti,donec venias (Tob. ii, 2). Ilem illic : Oiii-

nibus diebiis vitw tuce, fili,Deum tn niente habe, et noli

LECTIONES VARIANTES.

• Convivondiim lam. Lin. 'NC. 1,2. Thn. Hod. 1,2, 3, 4.

ConveiileiKliin"! Oron.•'

ObliMii|i(T;iiiiliiiiillod. 1.

«l'roiienniUim O.ioii.

.

<l Pocciirc niiii di^lifre l.iim. lin- !SC. 1.

" In iKnc scniiier Lain. SC. 1. tlod. 2.

f(Jiinnne liod. 2, ">, 1.

f l':ilienlinni esse Lam. NC. 1.

i Siisnrroneselbilingues iMU. SC.i. Bod.i.Corb.i Viiluaiii Oxon.I In lioiiiinem veniel Corb.

k Susreiilnm non Corh.1 De lioiio opcre el misericordi.i I.iim. \C. \. Corb.1" K:(flama iii foniuidinc Voss. 2.

" Plchi In.-e Voss- 2."

Indiriiini non Voss i.

V Derfliqueril l.in.

'1 l>oslul:inl quidein Bod. 3. rostulanl a me Bod. t,2.

I.am. .VC. 1,2. ross.2.

" Ul qHul.ie)iinaviinus lam. NC. 1. Hod. 2.

» Emescisli Lin.'

Jojiinioriini vestroruni tmii. lYC. 1. 7?oa, 2.

"VolnpUiles Lin. Tliu. Corb.

V(luorl ego elegi Lam. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2, 4. Voss.

D o. Colt. . ,. t^ .

' Sed Immiliare liiiminem Coi;. Jejuniuin, dicit l)ominiis,

per dieni liiiiiiiliiire lioiniiicui :iiiini:iiii suain, l;inielsi eon-

lorseris quasi circuluin Lam. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2, i.Colt.

y Necsic hoc Lam. NC. 1. Bod. 2. Hoc nonsic Colt.

'•

Coiisign;ilioiieni iiijuslilia.' NC. l

""Veslieiim Cott.

bi" Adsuni prope Cotl.«^» Dixil TobiasUlio siio Lam. NC. 2. Bod. 1, 2. Voss. i.

•iii yni lamen lialiel Doniinnni in lolo Lam. NC. 1.

'« Hiicadduc Cort., » „ j

ff Pariier niecum Tliii. Corb. Lam. Lin. JVC.1, 2. Bod.

1,2. ross.2.

STEPH. BALUZII mTJE.

C\p. I. — Vl quid milii jejunatis. Vide Froiilo-

iiis Docaei nolas in llomiliain vi Chrysostomi ad po-

pulum Xntiochenum.

Nisi /iHt7ii7ie(. Vidc Cotelerii noias in capiit ui Epi-slolae Barnabx.

i20 TESTIMONIORUM LIBER III.

prwtciire prwcepla e\us. Jmlhium fae omidbiis cliebus A.mo xxxvi, misericordiam '

vilai lum, et noli ambulare viam "iniquitatis : quouiam

agcnle te ex veritate, eril respectus operum tiiorum. Ex

subsluiiiia lua fac eteemosynam ,et noti avertere facicm

ab ullo pauperc. Jta fiel ul nec a te avertatiir facies

Dei. Quomodo liabueiis, fili, sic fac. Si tibi fuerit co-

piosa substantia, pUis ex illa fac eleeinosynam. Si exi-

cjuum liabueris ^, ex lioc ipso exiguo communica. El ne

tiinueris cum facis eleeinosynam, prwmium bonuin re-

poiiis tibi in ciiem necessilalis : quoniam eleemosyna a

morte liberat et non patitur ire in tenebras. Munus bo-

nim est eleemosyna" omnibus qui faciunl eam corain

suinmo Deo (Tob., iv, 511). De hoc ipso apuJ Salo-

monem in Provcrbiis : Qui pauperi^miseretur, Deo

fmncral {Prov. xix, 17). Iiem illic : Qui dal paupe-

ribiis, nuinquam indicjebit. Qui aiitem avertit oculum J} rizate vobis thesauros in coelo, ubi neque tinea neque

75«

et posleris prodesse :

Junior fui, etcnim senui ", et non vidijustum dercUctum

necsemen ejuscfUKrenspanem. Totacliemiseretur et fwne-

rat^' , et seinen ejus inbenedictione esf^ {Ps. xxxvi,23,26).

Ue hoc ipso in Psalino xl : Beatusy qui inlelligit super

egenum et pauperem, in die malo liberubit iUum Deiis

{Ps. XL, 2) : Item iii Psalmo cxi : Distribuil '-

, dedit

pauperibus, justitia ejus manebit in saiculum scecuti

(Ib. cxi, 9). De linc ipso apud Osce : Misericorcliam

volo magis""

cjuam sacrificium, et agnitionem Dei ptus

qiiam^'^ Iwtocuustoinata (Ose. vi

, 6). De hoc ipso in

Evangelio cata Matlhicum : Beati qui csuriunt el si-

tiunt justiliam "^, quia ipsi saturabuntur (Mattli.y, C).

Item illic :^^ Beati misericordes, quoniam ipsi miseri-

cordiam consequentur (Ibid. 7). Item illic : Thesau-

suum", himutta penuria' eril (Prou. xxviii, 27). Item

illic : Eteemosynis s et fide peccata purgantur ^^{Prov. xvi,

6). Item illic .-Si esiirieritinimicus tuus, ciba ' eum; elsi

silieiil, polabis i euin. Hocenim faciens carbones vivos ^

superfundes in caputiejus (Ibid. xxv , 21 , 22). Item

illic : Sicut aqua extinguit ignem, sic eleemosyna

extinguit peccatum (Eccli. iii, 53). Apud euiiidem in

Provcrbiis : Ne dixeris:Abi etreverlere"\ cras ego du-

bo, cuin possis continuo bene facere. Non enim scis quid

contingat seciuenti die (Prov. iii, 28). Itein illic : Qui

oblural aures suas " ne audiat °imbecilluin, et ipse in-

vocabit Denin, ct noii eritqui exaudiateum (Ib. xxi, 15).

Item illic : Qui conversatur sine viluperatione in justi-

tia r, beatos filios reliiiquiti (Ib. xx,7). Apud euindem

comesturu '"'exterminat, et ubi fures non effodiunt

etfurantur" (Ibid. vi, 20, 21). Ubienim fuerit tliesnu-

rus ttius, ilUc erit el cor luum. Iteiii illic : Siinile est re-

gnumcwtoruin Iwmini negotianliquwrenlibonasmargari-

tas; ubi autem i/ivenit pretiosam margariiam SR.afciif ct

veudidit oninia quu: licibuit, et eniit illam '''(Maith. xiii ,

45, -iO). Etiani modicum opus prodcsse. Item illic :

Et qui potaverit' ' ttnum ex miniinis islis caticem aqiiw

frigicUc in noinine discipidi, amen dico vobis, non peri-

bit Ji merces ejus (Malth. x, i2). Nemini negaiidam

eleeniosyiiam. Ilem illic : Omni poscenti te ^^du, et ab

eo quivolueritniuluari ne aversatusfueris^^ (Luc. v, 42).

Item illic : Si vis ad vitam """venire, serva mandata.

Dicit itte : Qum ? Dicit ilti Jesus : Non occides, non moe-

iii Ecclesiaslico : FiU, si habes, bene factecum, et Deo C chaberis, non fatsuin teslimonium ""dices, Iwnora pa-

dignas oblaliones offer' , memornre quoniain mors non trem et matrem, el ditiges proximiim tibi lamqumn te "".

tardcit (KccU. xiv, H, 12). Ilcm illic : Conctudc elee- Dicit illi 'luvenis : Umnia ista ohservavi. Qiiid adhuc

niosynam in corde pauperis, et^'" hmc pro te orabit " ab milii deest? Dicit itti Jesus : Si vis perfeclus esse, vade

omiii malo (Ib. xxvii, 12). De hoc ipso iii Psal- etvendevtomiiiatua,eldapauperibusVi,et habebis the-

LECTIONES VARIANTES.

°In viam Yoss. 2.

l" Ouomoclo et habiioris Uod. 2. Voss. i.Tliu. Lam."Klocmosjnn, omnibns racienlibiis Cmb.

<1 Sic Lam. Voss. 3. Pauiicrnm Oxon. Deum foenerat

Thu. Corb." Ociiliim in niulta Kod. 1, 2, i. Lam. Tliu. Corb.f Iii iiiagiia inopia NC. 'i.

" Eleeniosjiia Ucid. I. Koss. 2.•' Delicta (luijianliir liod. I, 2,3.i Pascft Lin. Bod.l, 4. Tliu. Vo.ss. 2.

i Sic Voss. ~>. Bod. 2. Poialiis impr. Pota Oxon.k Caiboiii's ignis JVf^. 2. Cott.1 CaiiiLi /.nm. Li». ISvd. 1,2. Thu. Koss. 2. Super|ionet

cai ili Corb. Cott. r\'" Vadc ct rcvortcre Cott. Cras 'lalio lihi Lctm. NC. 1, 2." AiMOs ne audial Bod. 1, 5. Voss, 2."

iiiliiiiuim Coll.

1' Viliipfralioiiejustilise CoU.M UcliiK]uct CoH. Voss. 2.' ObliUioiies olTrres NC. 1, 2, Colt. Lam. Voss. 2.' Tf oxorabit Coih. Lin. NC. 1, 2, Bod. 1, 2, 3, i.Lam.

Thu. Voss. 2.' Mis(^ricordiam fac et poteris prodesse Corb." Juvonior lui et semii el numquam Cott. Corb.^' Miseretur etrommodat Bod. 1,2,4. Fos.s.S.

" Benedictione eril lam. NC. 1, 2. Bod. \, 2, 4. Cotl.

y Felix qui Bod. 4. Tlm. Corb."

Disi.ersil Lam. Lin. NC. 1,2. Bod. 1, 2, 4. Cott. ross.

2. Tlm. Cmb."" Misericordiam malo quam Lam. Lin. NC. 1, 2. Bvd.

2, 4. Thu. Corb.i>i' Dei quam Lam. Lin.'NC. 1. Thu. Corb. Cott.<^<= Be;ili csurionles ctsilicntes Foss.2. La>n. NC.l.Bod.

1, 2, 4. Tlin. Corh.^i"! FolicesmisericordesBod. 4. Thu.«« Comcstura demolitur Colt.ff Etrortiunt. Cl)i Liu.NC. 2. Tlm. Bod, 1, 4. To.ss. i.

Nec fiir.intMr, suprade Opere el Eleein.

KK Bonam iiiargarilam Coll.

1''' Ad cmondam illam 7.1«.

i i Dedcrit uni CoK.Tanlum in nornine mco Cott.

i i Non pcrdct mcrcedem Cott.

ki' Petentida Cotl.1 1 Ne avc^rteris te Bod. 5. Voss. 4.""" liivitam Cott."" Non moecliaberis, non furtum facics, noii falsuin Coll.

"" Proximum tuum tamquam teipsuui Cotl. Proxiniuiu

tani(|nani Tlm.i'P Vonde boiia Bod. 1, 2, 4. Omnia bona Co«. Voss. 2.

l'l Egenis Lcim. Lin. NC. \. Tliu. Voss. 2.

STEPH. BALUZII NOTiE.

Jiiniorfui. Pleriqiic libri vcteres liabent iiiveiiior

Apiilciiis , lib. 8, Metamorplioseon : Sed unus prwcccteris ct uiiiino foriior et ccicite jitveiiior. So^ipaier

Ciliarisius , lib. il : Atiqiiando primus et secundus, ut

senex senior. juvenis jnvenior. Sic etiain apud Fulgeii-lium Pliciadcm, lib. i Eiymologicon.

Wl Mti cti h/.v5fl ^32

smtfum In ccrlb, t. vnii, scrineri tve {MMi. i.\\t, XqMd^raiidim^-^riuadrnphunredda^^^^^.Dhh^^^^aulemle'

17-20. |[6iii iffc : Ciini reiimi FHiiis liomims hi ma-

jeilflle silti ' et d'imfs Anijlill ciuh e6, tUiic scdebit in

thrbno fldrililih iilii^. ei tiiV.iijfnlilT<• ante eiim oiniiei^^

geiiles. El srijrerfnbit*

ill.^k nS inriiciii, qnciiindmoduin

pnslflr serjtcijnt bics aH IIH'diL El staHicl oves ncl ttexle-

ram ', lia-dos aiiVm iid iiitistrrini e. Titnc dicel lir.v eis

qiiiaH dtxlirriim suiim siiiil ; Vhiite, teitedictl Ptilris

mei, i^ereipite''

rerpvnii qiwd vobis paralnm esl db ori-

gine munili. Ksnrivi enim, et dedislis milii nmndncnre;

siHci, tl potiislis nie '; liospH (iii,

ei addiixistis i iiie ;

ntidus et lexisils tlie •'; iiifhmatus Sum^,et visitastis me ;

in carterefiii,

el venistiS ""• ad me. Ttiiic rcspondebuiit ei

juslidicenles•

DontiHe, qlirindo le tidimns liospiiem ctad-

duximui"iuUdum ct vesnvimus? Quando (tlitemtevidiinns

fus, i/iiiu siilus liodie domui liuic fncta esl, quoiiiam el ipse

piiiis esl Xbrdhdi [Luc. \u, 40,41). Do lioc ipso•''' ad

Connlliio.s ii : Vistra itbiindanlia illoruin iiiopiam sup-

p'ciil, ul et illoruin iibiindniiti.i vestrre inopiai sil siip-

pleinentum, ul sil aniuaiitas, sicul scriptuin est : Qui

iin.llum liub'Uil iioii abiiiidavil, et qui modicum non in-

diijuit'<

(ll Cdr. VIII, 1-i, 15). ileiii WWc .Qiiiparcese-

iiiinnt, ptircc cl iiielil, cl qdi semiiial in dencdiilione <''',

de beiieditiioni ei liieiei'^''. t.nusqiiisiiuc aulem sicut

corik proposuil, ndn quasi ex trisiitid vet cx neces-

silate. irUiirem i:iiim datonin diligil Deus. Isciii il-

lie, Sicii; scnpluin esi : Distribuil, dedil panperibus,

jusiitia ejits manel in diternum. Ilciii illic : Qui antc.m

udministrat^^ semen seininanti, el panem ad edeiiduin

infirmuili° el iti Mtcere et venimus dd le? El respondens ]J prastulni, el timlliplieubil Senien veslrUm ss,el Uugebii

liex dicet eis : Aiiieti dieo vobis, quamd'u fec'>slisunihornm

exfratribns meii miniiiiis, et mihi fecistis.Tuiicdicet illis

qui a sinistris ejus V sunt : Dlscedite a nie, maledieii, in

iqncm wlerniiirt 1 qiiem pra;paravil' Pater meus dinbolo

ef angelis cjus. Esufivi enim, et non dedistis milii man-

ilueirre ; sitivi, et non potnslis me ; liOspes fiii,et noii

attdnxistis me; imdus fui, et non veslistis nie; infirmns

et in eatcete, et non tisilastis " me. Tunc respondebiinl

ct ipsi dicenles : Doiiiine, qiiando te vidimus tsurieii-

lem anl sitieiiteni unt liospilein aiit nuduin aut infirnium

iintin earctre, cl non niinislriwimiis ' tibi? El respon-

debil illis '^: Anien dico vobis, qitumdin non fecislis uiii

ex minimis his, heque mihi fecittis. Et abibunl isii in

ambustionem wteriium, jnsii nntem in viiam wlernnm

(ilatih. XXV, 51-46). l)e lioc Ipso iii Evatigelio cMn;

Liicain : /}«» veilrtis ^vendlte, et dirte eleenwsijnnm

( Lue. XI , xii, 55 ). Ilein illic :fjili fecit tiUod est iit-

IHS, fecil ei qund fOris esl. Yetliiiilllineii y ddle eleeiilo-

sijnamietecce vobi oiliiiia suhl iniindu. Utui lltfc, :

Eccc dimidium ex substaniia niea do etjenis ; et si cni

incrcniCiitU friigiim jusliiia: vcstrw. vi iii Hiiiiiibiis locii-

pletCiiiiiii. Iieiii ilfic : AdiiiiHhlraiio liiijiis of/icii non

lantuiii supplctit ed/juci; Stiiilitis disuiii, sed abundavil ''i'

per miiltinim griiiitiiiiih (i(:tioiii;iii ih Dcuin {U Cor. ix,

6, 7, 0-12). IJe fioc ipsV) irt Ejiislota J6;iiiiiis : Quilinbuerit sUb^lantiain mundi 'i'i, et videril fratrcm siiuin

deiiderantciii^^, el cluuseritviscerasua " abeo. quoiito-

doclidiitdsliei'^"" htliHetiitilto^" {iJoan. iii,17)?(>eliiic

ipsO iii Evaiigolio cala Liiciin : Ciiiii facis priindiiim

uut ccsnam, noli vocltre amtcos iuos, neijue fralrcs"",

neque vii:ihos, neqiie divites, ne forlc el illi rcinvilCnt le,

et fiai tibi relribiitio. S^d, cUm faiis eifiiluin, voca pp paii-

pcrcs, (tcbiles, citxGS et daiidbs, el bcaliis incris, quoniam

noii h.ibenl relribuerctibi;retribiietitr" aulem tibi in rc-

surrectioiie justorum {Ltic. xiv, liJ-l t).

CAP.II — INOPEBGETELEEOHOSV^MS, ETIAMSI PERMEDiO-

CUITATEU MISUS FIAT, IP.-AM VOLU.NTATEM SATIS ESSF,.

liiEpisl<ila Pauli ail Coiinlliios ii : Si volunlas pro ii-

pta est, secuiiditm quodcitmque^^

habueiil,accepliMe^'

LECTIONES VARI.XNTES."

In clarilalesua Lam. JtC. l.Krid. 1, 9, 4. TliU.Corb." Suptr sprieii) iiiajost;ilis Cott."=

Congi cgaliaiilui- ;mU- Coll.i' OiiMiPS giMilcs lerte Liilh. SC. 1. Jiod. 2.''

ICl separaliit Cott.'OvPSi|ui(lem a deXtrts Coll.

" ,\aiiiistris Cott.'' Possldele par;itiini Coll.' Dodi.slis iiiilii

I odihi /.iii. liljhi bibere CoH.1 Kt collegislis Cott.<<

Openiislis Colt.1 liiririiius Corb. Vbns.i. Sic Htprnllh. n. Toss 2."'

Visilaslis iiie Hod. I, 2, 5, l. Lnm. I.in. yC. I."

r.nllejjlniiis."liifiiin.iri Lnm. Lin. \C. I. fllirf. I, 2, 4. Tlm. Corb.

Stc supra lib. u. (oll.f Ail slnislraiii Ilnd. I, 2, 4. Tliu.Corb. Colt. Ko.ss. 2.1 Iii supplicinin a>l(TiimTi t'otl.'

niK.iiiI aiMvii Hod. I . sic siipra.•

Veiiislis ailine l.in.'

Adiniiiisiraviiiiiis Hod.i. 4. T/iii. sic supra Voss. 2."liiiicrespoiidi'lyil Lum.XC. 1. Corb.^Minliiiis nicis Corft.

'IVeiidiliMpia' pnssiil^lis Lin.

. V.'rtiiii dai(; Hod.l, 5, 4. Vobis munda ouinia Ltmi. \C1 . Itod. 1 , 2, 3, 4.

D

^D#fr.iu(}!rt? tin.

"a Rcddam Liim. NC. \.Corb.««l» Pirtiliisaa.VC. 1, 2. rorfr.<=" Non iiidiijebii Corb. Noii miiioravit Bod. 1. Voss. 2.

<l'i In bl-AeaiMioh&m Tlm.^" Melel vilaiii leteriiaiii Luin. JVC.l. Colt.tt Oni ndiniiiislrai Litm. lili. Bod. 1, 2, 3, 4. JITC. I, 2.

Tlin.Corh.8S Seiiiiiiallonem vestratn Liim. .VC. 1. i?ofC 1, 2, 5, l.

Benev. Vdss. 2.

hli Sed et aliuiidavii Lnin. .VC. 1. Bid. 1,2. Abum!;ibitllod. 2. Tlm. Voss. 4.

ii i'er iiiuluiruin Lam. NC. I. Cotl. Voss. 2.

ii Ilnjns niuudi Lmn. A'C. I. Cott.kl' l)i'sidcraiitinn ali(piid irini. /{0(/ 2 Ver.II Viscera siia iiiioiin.do llod. 1, o, i. Voss. i."""

Agiipi! Dci Beiiev.""

Maticliit iii illo Litm. NC. 1. Bod. 2.""

Ne(pieco^n;i!os tnos, nc^ine viciiios Cnll.PP Voca i.icndicos Liim. Lin. NC. 1, 2. Bod. I, 2, i. Thn.

Corb. Cott. Voss. 2.

11 Felix oris Bod.i, 4. Tliu Ver. Vots. 2.'' ncslilnelurauiem NC. I. Bod. 1, 2, 4; Tlm.^' lisa vol(int;ile (titod tialmerit Limi. NC. \. Bod.%

seciinduin (piod niiusiiiiisque Corb. Voss.H.."Acceplabilis NC. 2.

STEPH. 13.\LLiZII NOT^.

hem Ulic cum venerit. Ista usque ad iHsli anlem in LaiDoniauo.n(fi»i «rfriinm

, deMuu in codice Burgundico fei in

H% TESTI.\fOMORUM LlBKR III. Mesl, iioh secunduHi tluod

" iion liiibnmt ; nrifiic sit iilih^' \ ipso hi Episiola Joarihh : /n hoc "'°nppnrciil filii

y Dci cl

refmjeiium, vobis aUldtii pressura (IlCor. vi;: |-

C.tP. III ACAPEN c ET DILfeCTIONEH Fn ATKIi.N.VJt HEI.I

6I0SE £T FIKSIITF.R ESF.RCRND.VM.

ApiiJ Maiacliinm : ISoiiin: Deua niiiis coiididil nos?

Noiine pnler unus est oinniuinnoi^lruin'^? Quid iiliriue

dereliriuistis"

unusqiiisiiue friilrcin suuin I ilalricli. ii,

10)? De hoc ipso cala Joaiiiieiii : Paccin ' vobis re-

'uiv.li), pncein iiteam do vobis {Joiin. xiv, 27). Ileiii iilic :

IIoc esl mandulum meuni, ul diligntis invicem , quem-adinodum dikxi vos. Majorein linc chariiatein nenio

linbel, quain ut (iniiiiam suam qiiis ponnt proamicis suis

(Ib. XV, 13). lieiii illic : Bcali spncifici, ciuoniam ipsi

filii Dei vocubuntur ()luiih. v, 9). Item illic : Aiiien

dico vobis, quoninm, si '' duobus ex vobis conucncrit in

terra ', de oinni re quamcunuiue pelierilis,cunliiigel vo-

bis a Paire ineo iiui in coilis esl. Vbicuinriue eiiim fue-

rint diio aut tres collecii in noinine ineo, ego cum eis

sum [Matih. xviii, 19). Oe hoc ipso ail Coiiiiiliios 1 :

Kl ego fiuidem, fralres, non potui vobis loqni quasi

spirilaUbus, sed quasi cnrnalibus; quasi infanlibusi iii

ChristOylncvobispotum dedi^, non etcum}. Duin eniiii'"

adhuc pusillieraiis, non poieralis, sedneque nunc potestis,

adhuc enim eslis carnales. Vbi enim in vobis amulaiio " el

contenlio et dissensiones, nonne ciiriuiles eslis, et secun-

dum lioinineiH aiiibulniis (1 Cor. iii, 1-3) '! lleiii illic :

Etsi hnbucro omiicin fidcm, ita ut montes trnnsferam,

charitatein auiein non hubenin, niliil sum ". Etsi in ci-

bos P disiiibuero oiiinia mea, et si Iradidero corpus

ineumul urdenm'\, cimiilatem^ autem nonliiibenm, niliil

proficio^. Clinrilas magnunima esl, cliaritas '

beniqna

est, chiiritnsnoii wmululur, chnritas non nrjit perpcram,

non iiiflutur, non irritatur, non cogitat mnlum,non

gnudet sitper injustitiam, collwlatur aulem in verilnie.

Oinnia diligit, omnia credit, omnia spernt, omiiia sus-

tinct^. Chnritns numqiicim excidet(\

Cor. xiir, 2-8^.

1)0 hnc ipso ad Galiiias : Diliijes proximvm libi "^ tailt-

(luam te. Si aulem mordelis ^ el incusnlis iiiijicein, videle

iie consuniamini ab invicein (Gnl. v, li-I6). Dc hoc

fdii dlaboli. Oinnis qui uon estjuiiils, iion rsl de Deo, cl

qni non diligit frnlrein snum. Qiii eiiim fralrei:: suuni

odil, homicida esi. El srilis quin oinnis hoinicidn iion hnbel

in se vilain aHernum in se inanenlem(I Joan. iv.lG). IlCiii

illic^

: Siqiiis dixerit (luoiiiam diligil Deiim, et fralrem

siiiim odit, meiidaxest. (^ui ciiiin nondilirjii frnireni skuni

qiiein videt "•, Deum quem non videt qiioniodo potest d:-

ligere? I>e lioc ipso in Aciibus Apiistnliinim : Tiirdd

iiulem eoriiln qiii credideniiil aniiiia at hieiiU liiiit iltje

bant, ncc filil inler itlos discrimen iittitin, iiec (liiicqUaiti

siiuin jndicabniil ex boiiis^-^''^ quai eis eraiil, sed fuermil

lllis omniu commnnia (Act. iv, 52). t)e ftbt ipsi) i/i

Evaiigelio<' caia Maiih:uuni : Si obiuleris muiius ittUm

ad aliare, et illlc recordatns fueris qma fratret ttius

g hubet aliqiiid iidrersuin le, relinrjue illic miiniiS tuuiii

iinte ttliare, et vnde prius reconciliari fralri tiio, cl luiic

veni ei o/fer'^*' milnus tuum ad altare (Maltk. v, 23).

I(em iii Epistdla Jo:innis : Deus cliaritas est, et (jin

mnne.t in cliarilUle "", in Deo manel , ct Delts '< in co

(I Jonn. IV, 1&). Iicm illic : Qiti dicit se in litce eh.^e

et fratrein suuiii odii, inendax cst bs, et intcnebrli ain-

bulat usque adhilc (1 Joan. ii, 9).

CAP. IV. — IN NdLte GLORIANDUM , (IUANDO NOSTRCrf

NIHIL SIT.

Iii Evaiigelio cata Joaiiiicin : Nemo potesl qiiicqvnm

accipere , iiisi diiiitm fiteril illi de coelo (Jonn. iii , 27 ).

Ilcm iii Kpisiula P.tiili ad Coriiilliios priiiia : Quid

enim hnbes quod non ncceperis ? Si aulem uccepisii j

qiiid glorinris, ijunsi iion ncceprris'''

(I Cor. iv, 7

)?

Ileiii iii Basiliou pi'iiiio: Noliie gloriari , neiiue

loquamini'' elata ii, elnoit procedui mngniloqnentiii^''^

ex ore vrstro, quia Deus scieniiarum '^ Dominns

{I lleg. u, 5). Iteiii illic ; Invalidns fnciits est arcus

paieiiliiith, el ihftfini iitciilcii sunt virtnie "*"'. i)e lioc

ipso in"lHa'cit;(lj;Ms : Jusium esi sltbdiiuiii beo esse rt

morlalem non paria Deo sentire(

11 Mach. ix, 12 ).

Ileiii illic : Et verba viri peccaloris iie iimuerilis "",

qidngloria ejus in stercora "" erit el in vermes. Ilodie

LECTiONES VARIANTES.

"Quotl

non liabuit Lam.b Ut sit aliis rpfrigcriuin Corb- llod. i, 2. L'l aliis rcfii-

tjcriuiii, vobis prussura sil Thu."

Cliarilaieiii Linn. NC. 2. Bod. 1. Voss. 2.

<1 Oiiiniuui? Qnid Corb.«

Di'S()icit unusiiiiisqfio NC. 2. Carb.f P.aciMn incaiii clovoliis, |.;ic('iii

ineaui reliU([uo Cott.

B Foliccs Hod. 1, 2, 4. liiin. Tliu.h Duo ex voiiis convfn(a'iiit i«m. Lin. NC.\. Hod.2, 5.

i Super lcrraiii Coll.

i Parvulis iii Clirislo Cnit.

k Larle \os polavi, Bod. 1, 2,4. Lam. Lin. NC. 1. Ver.

Briier. Tliu. Co<b.1 Non cibo Lnm. Lili. JVC. 1 . Tlm. Corb."

K.sc:!!!! noniliiiii enim potcratisLam. NC.i.Lin. Bod.i.

" in vobis cjidil .-finulalio Und. 5. Vobis sunt Cott."

Niliil profi.io l)od. 7,. NC. 2.

P I:i cibds p:iup['ruiii Lain.1 Ut aideat Benev. Yer. Corb.

A;,';ipeii Lam. XC. \. Tltu. Lin. Sic passiin infra.'

Niliil S'iin Cott.•

M:ii(iiaiiiiiia est, patiensest, benigna cst, non inilatur,

iioii delKineslatiir, iion(jUierit quse sua sunt, non cogilal

uialuni, ingaudet injiisliliam Cott.

" Omuia sufferl, Lain. Lin. NC.i. Bod. 2 Cotl." Proxiniiini luuin lanuiiiaui lcipsuiu Cott. Tliu. Corb.

Lain. Lin. NC. 1, 2."Moidelis, el ci iiniuatis Bod. 1. .VcciiSStis Lam. Bod. 2.

Ad iiiviceni Bod.^.

J) yApparelMiiil lilii Lani. Bod. 2. NC. 1.

^llcui illic: Oiii fralroiii r/iH. Cor.

"* Kralrciu (liic.iiiviilet (juoiidic Cott.

l'i>i\ec(niis(|iiaiii .suuilijiiilicaliat de lionis Corb.

""lii Evaii^fliii (/es;i//( iii Tlm.

Jii Tiiiic ofieies Lain. Boit. 2. NC. \.

'"' Maiict in dilediiiiic Lnm. Bod. 2. NC. 1.

f f Deus in eo eril Bod. 1. In Uco iii.anet. Item Borf. 2,

5, 4.

615 Odit.Iiomicida esl, Bod. 3.

i'h Accepisti Ldin Bud. 1, 2. NC. l

iil'"l(if|u:iiiiiiii Bod. 2.

i j Klale Corb.kk

M:igniloqiielaLani. NC. 1. Bod, 2.

11 Scieuliaruiii Doiiiinus est. Colt.tiim Acciiicti siiiil rolKirc, !o(l. 5."" Tiuiueris Lam. Lin. NC. Bod. 4. CoU. ^>"> Stercore Lam. Lm. NC. 1.

955 niVl CVPUIANI 759

txloUelur>

, et cras iion iiwiiiklur : quoniam convcnui A Oominiis conlritit r corde , et humites spirilu sal

es( i;i terram tuam , et cogitaiio ejus'•

peiiit (l

J/ac/i.ii,G2).

CiP. V. — HHIIILnATEM F.T Ol'IITF.M IN OMNlHfS

TENEXDAM.

Apud Esaiam sic dicii Dominiis Deus : Ccelum iiiihi

thronus ,et terra scabeltum pedum meoruni. Quam

milii sedem <>

cedipcubilis ,aul (juis tocus ad reqiiiein

mihi ? Omnia enim itta (ecil manus mea , et sunt nien

oinnia ista. El super quem aspiciam'-

alium, nisi super

humilem et quietum et trementem ' sermones meos

(Isa. Lxvi , 1, 2) ? De lioc ipso iii Evangelio caia

MallliKuni : Beati mites e, qunniam ipsi hwredilubmit

terram {Maiih. v, 5). De lioc ipso cala Lucam : Qui

vabit. Ilein illic : UulKe pressurcei justorum ,

scd '

ex omnibiis iltis liberabit eos Dominus. De lioc ipso

apiid Job : Nudiis erivi de utero viatrit mcm , nudiif

etiam ibo ^ sub lerram. Domiiius dedil . Domiims abs-

tiilii. Sicnt Domino ptacuit' ita faclum esl. Sit nomen

Doinini benedictuin ". In his omnibus quw coiiliqerunt

ei ", niliil peccnrit Job labiis suis in conspecin Domini

{Job 1, 21 ). I)e lioc ipso i» Evangelio c:ita Mai-

llixum : Beati plumjenles ", quor.ium ipsi coiisotnbinilur

{ ilaiih. V, 4

)Iiem caia Joaniiem ; Ilwc lociilus sum

vobis,

iit in nie pncem liabenlis,in saicuto auteni pressu-

rnniy habcbilis;sed fidite ^,quoiiiam ego vici munduni "^

{Joan. XVI, 55 ). De lioc ipso ad Corinliiios seciinda :

Datus est inilii slimulus carnis mea: ancjeliisSalana;,qtti me

minimus erit ^ in omnibus vobis ,hic erit niaynus ^ colaphizct, ut non extoltar. Propter quod ler Dominiim

(LMC.ix.^iS^.liem illic : Qui se extotlit huniitiubititr,

el qui se humitiaverit exutlubitiir(Ibid. xiv, 11 ).

Dc hoc ipso ad Ronianos ; Noti altum sapere'

, sed

time. Si enim Deus natiiratibus raniis non pepercit , ne

forte ncc libi parcat {Rom. xi , 20 ).De lioc ipso iii

Psalmo XXXIII : Et humiles spiriiu satvabit. Ilcm ad

Romanos : Reddile omnibusqiiw debentur i, cuitribulum

tribulum , cui rectignt vecligal , cui tinioicm timorem ,

cui honorein honorem. Nemiiii quicquam debenlis , nisi

ut invicem diliyatis {Rom. Xlil ,

7).

licin iii Ev.iiigclio

raia MalilKKiiin : Ditigunt primuin recumbcndi tocuin

in cceiiis ^, el primnin sessioncin in synagoqis, el sulula-

lioiies in foro e.t vucari nb hominibus rabbi. Vos nulem

ne vocaverilis ' rabbi. Unus est eiiim vobis mngisler

rogavi ut discederet a nie, ct dixit mihi : Sufficit libi

gratia mea. Nam virlus in infirmitate perficiiur {U

Cor. XII, 7-9). De hoc ipso ad Rnmanos .•G/oiinmi(i-

in spe claritatis Dei, non solum autem, scd et gloriumur

in pressiiris , scicntes qiioniam pressura lolerantinm ope-

ratitr,loteruniiu aiitem probationem , probalio autem

spein. Spes autem non confundit , quia dileclio Dei

infiisa1''' cst in cordibus noslris per Spiriliiin snncnim

qiii dalus est nobis{Rom. v, 2-5 ).

Oe lioc ipso cala

Maitli:i'iiiii : Quani tata et spatiosa via est quce ducit ad

inteiiium,et mulli siint t'=

qiii inlrant per eam! Qunmarcla ct ancjuslu via esl quce ducit nd vilnin

,et paiici

siint qui cam invcniuiit( Malth. vii, 15 )! De lioc ipso

in Tobia ; Vbi suiil justitiai tuai ? Ecce qiix paicris

{Matlh. \xin, 6-8). Itcm in Evangelio cala Joaniicm : q {Tob. ii, 2i ). Ilem in Sapientia Salomonis : In to-

Non est senus major domino suo , neqne aposlolns

tnojor eo qui te inisit. Ilaic scientes benti erilis "', si en

fecerilis{Jonn. xiii, 10). Iteni in Psalmo lxxxi ;

llumitem et paupcrem juslificale.

CAP. VI.— BOXOS QIOSQUE " ET JLSTOS PLDS LABORARE ,

SED TOLERARE DEBERE , Ql'IA PROBANTUR.

Aptid Salomnnem : Vasa figuli probal fornax , et

homines jiislos lenlatio""^ tribulalionis(/'.Vc/j. xxvii,6).

Iiein in Psalino l : Sacrificium Deo spiritus con-

tribulatus,

cor conlrilum el huiiiiUaliim Dtus non

dcspiciet ". Item iii Psalmo xxxiii : 1'roxiiiius esl

cis ''''

impiornm gcmunt jusli. In itlorum aulem perdi-

lionein abundabiinl '^"jusli {Prov. xxviii, 28).

CAP. Vll. NON C0NTRI8TANDUH &PIRITLM " SANCTUM,

ODEH ACCEPIHUS.

Paulus 8g aposlolusad Ephesios : Nolite contristare

Spiritum sanctum Dei,

in quo signali eslis in die ''''

redemptionis. Uninis amuriludo ct ira et indignutio et

ctnmor el blaspheinia' '

auferanlur a vobis{ Ephes. iv,

50 ).

»Exlollilur Ilod. 2.

>• Periljil /.rtm. /,i(i. rolt. .VC. I. Borf. 1,2, 4. Thu.Corl).

' Scdes Corb.'1 Mihi (loniiiin Lnm. SC. \. Hod. 2. Corb."Siiper i]uciii iispl( i;iiM, iiisi llvd. 2.

' Kl liiiicnlcm llod. .">.

K l-'clicfs iiiiies, Hod. 4. Thii.h Miniiiius fuerit Bo<l. .1.

' Allum resuifwf llvd. 3.

i Omnibus (lebita llod. 1.* In comcslione Uod. •>.

I Nolite vocari Un. Ne voceraiui iVC. 2. Vocati fueriils,Cnrb.

'

" Kcliccs crilis Hod, 1.4." Bdnos (iu(«iuc hod. 1, 2. 4."

Dcspicii «o(/. 2. Spcrnit iin. \C.± Bod. 3. Thu.Corb.

P Contrilmlatis corde llod. 1, 2,3, 4. Thu. Corb. Colt.1 Mulla Hagellj lioii. 5. Multw irilmlalioDcs AC. 2

( vll.

LECTIONRS VARIANTES

D

Lin.NC. 1,2.

"" Kl ex omuihus, Corb.'

llio in l('rrain Hod. 1, 4. Thu. Coll.' Domiiio vi.suni csi Liim. llod. 1, 2, 4.

Thu. Corb. Cott." Konedictuin in .ssnciila Lain. NC. i. Bod. 2.'

Conligcriinl, iiihil Uod. 2." Fcliccs Bod. 4. Thu. I.ugeiilcs Bod.\.Qm lugenl CoH.

Plaugentcs niinc Lain. XC- I.

' Prcssuraiii sed Thu. Ilod, 1, 3, 4.'•

Coulldite 7io(/. 1, o."" Vici sajculimi Bod. t, 4. Thu. Corb.l-h DilTusa Colt.'^" Introeunl Lam. Lin. NC. 1,2. Bod. \, 2. 4. Thn.

Corb.<iit In loco Hod. 2.•" Pordilionp ululabunl Coll. pcrditioiicm Impr.'f Contrisl;ire Lmi. Lin. NC. 1.KS Paulus;id Oxon. Corb. Lain. Lin. XC. 1,2. Bod.% 3'•'' In diem rliu. Corb. Lain. I.in. NC. 1, 2. Bod. 2.' ' .\ulcrauir Thn. Corb. .\ vobis, eiim omni malitia Yir.

Cult.

737 TESTIMONIORIM LlBEll III. 758

CAP. viii. — iRACUNDiAM vi.NCENDAM ESSE, NE coGiT A (loiwsor : Rex ,HOii opus csl tiobis de lioc verbo

DELINQUERE. rcspoiidere 1 libi. Est eiiiin Deus, cui iios servimus ,

Apud Salonioiiem. iii Proverbiis : Melior esl vir pa- P""^"' '"P'''' "«« <<« ""'""" "J"'' "''''"'>' ' «' ''« "'"-

lieiis forii. Qui eiiim iracundiam coiHinel -, melior est'"''"« ""' - ''''^

-'"''«'«'"' "««• ^^' « "»« """"" «' '

,,imm qui urbcm capii {Prov. xvi , 52 ).

Ilem '' illic :"''' V«'« diis luis non servimus , el iinaginem auream

Imprudens eadem die enimliat iram suam , abscondit -7««"' siatuisli non adoramus »{Dan. lll , 16-18). Ilem

aulem iiihonoralionem suam astulns(Ibid. xii. IC

)."'?"'' "ic-emiam : Malediclus hoino qui spem habel

De l.oc ipso^ ad Eplicsios : Irascimim , et iiolile

'" '"""""' «' benediclns homo qui fidit m Domino ,

peccure<i. Sol non occidat super iracundiam veslram.'' "'" "' '^"^ «/'« 'J"' (

"'" ''"' ^ )• De I.oc ipso iu

( Ephcs IV. 26 ). Itcm ii. Evangelio cala MaUl.xum :

Deuleioi.omio : Dominum Deum tuum adorabis,

et

Amlistis quia dictum est "aniiquis, Non occides ; qui

'"' «"''' ><^rvies{ Deut. vi. 13 ). De lioc ipso ad Ro-

autem icciderit , reus erit judicio. Ego aulem dico vobis'^•''"«^ = '^^ cotuerunt et servierunt creaiurm

,reliclo

qnia omnis qni irascitur (ralii suo sine causa , reus erit^'""""'= '• ^'"'"^'- </'«"' <"' "''"''"''' '""« *'^''« '" P«»-

}udicio{Matlh. v, 21).

"""^* ignominiw (Rom. i. 25 ). De lioc ipso apud

Joaiinem : Major est qui in vobis est quam qui in hoc

C VI>. IX. — INVICEM SE PnATRES SUSTINERE DEBERE. g mundo{

I Joan. IV . i).

Ad ' Galatas : In conlemplalione b habentcs uniis-'^

CA1>. XI. — EUM QUI FIDEM CONSECUTUS EST, EXPOSITOnitisaue , ne et vos lenleinini. Allcrutrum i» oiierasustt-II'

, „ , , V PRIORE " HOMINE , COELESTIA TANTIJM ET SPIRITALIAnele , et sic adimplebiiis leqem Lhrisii { (jai. vi. 1 ).' 1-3 \ • / COGITAUE DEBERE. NEC ATTENDERE AD S,£CULUU,

CAP. X. — m DEUM SOLUM ' FIDENDUM ET IN IPSO GLO- COI JAM RENUNTIAVIT.

RIANDUM ESSE. t i p • n , nApiid Esaiam : Quwrile Dominum ; et cum iiivenen-

Apud Hiereiniam : Non glorieiur snpiens in sa- tis,iiivocateeum. Cum aulem appropiiiquaveril vobis,

pienlia sua, ncque glorielur forlis in forliludine sua

, relhiquat impiits vias siias, et vir faciiwrosus"'

cogila-

iiequc glorielur dives in divitiis suis,scd in hoc glo- Hoiies .uias, et coiiverlatiir ad Doininum, et misericor-

lielnr qui glorialur i. intelligere et iicssc i-

qiioniam ego diam consequetur, quia in mullum " remillel peccata

sum Dominus , qui facio misericordiam et judicium et veslrn {Isa. lv. 6). De hoc ipso apiid Salomonem :

jnsliniim super lerram, qnoniam in his est voluntas Vidi universn opera qiim fucla snnt sub sole, el ecce

mea , dicit Doininus{Hier. ix, 22 ). Dc lioc ipso ii\ oiiiHm vanitas {Eccle. i, \A). De lioc ipso in Exodo :

Psalmo Liv : iii Domino speravi, non limebo qitid fa- Sic aulem comedclis eum. Lumbi vcslri praicincli, el

cial mihi homo. Itein illic ; Non nisi soli Deo sitbjecla p calcianienla >' ceslra in pedibits vestris, el bacula ves-

e>,i• aniina mea. Ilem in Psalmo cxvii : Non metuam tra in manibus vestris, et cdelis eum feslinanier. Piisclia

qiiid fucialmihi homo, Dominus milii auxiliulor™ est. est enim Domini ^-

{Exod. \n, i\). De l.oc ipso ia

Iiein illic^'

: Uonnm esl confidere in Domino '^

Evaiigelio cata MalllKcum : JVo/i(e cogiture diceiites :

qitam fidere in " homiiie. Boniiin esl sperare in Do- Qiiid edemus, aut quidbibemus ^'^, aut quid vesliemiir?

miiium quam sperare in principibus v. De lioc ipso II&c cnim nnliones inquirunt ''•'. Scit aulem '"' Pater

apud Danielem : Iksponderunt autem Sidrac , vester quia horum omniitm indigetis. Quccrile primiim

Misiic ct Abdenago ,el dixcrunt regi Nabucho- regnitm Dei el justiliain ejiis, el omnia ista apponenlur

LECTIONES VARIANTES." Iracundiam contemnil Bod. 3, 4. Qui iracuniJiani con- Cott.

lii.clc.niiel urbcm Cotl." Doniino Thu. Colt. Dominuni Oa;oii.

'> lu Parabolis lam. NC. i, a. Bod. 2. Proverb. iVC. 2,"In lioinines Thu. Bod. i. Cott.

' Puuliis Oxon.lam. NC. 1,2. Bori.2. deestinimpressis.p In principes Bod. I, 2, 4.

'IDcliiiiiuorc Lnm. Lin. NC. 1. /Jori. 2. 4. 1 Sermone rps|ioiidcre Bod. 2.

" DicUini «st al) auliquis Lum. NC. 1. Et nuuc noluiu sit Lain. Bod. 2. NC. 1.f Paulus Oxon. Lum. ?fC. 1, 2. Bod. 'i.

" Npc imaginciu auream quain statuisti adorau.us Lam.6 Vos fralres, el si piseoccupauis fucrit liomo in aliquo Liii. NC. 1 . adorabimus Corb.

(lcliclo, vos «lui spiritalcs cslis, iuscrviie bujusniodi ia *Creatore, qui esl benedictus in sa^cula iao». NC. 1.

spirilu mansuctiidiiiis, considcrans tcipsuin iie lcnteris. J)Bod. 2. Cott..

Jiivicom oncra vestra portiite Coll."

Kxpoliato priore Tliu.ii Allcr alterius onera NC. 2. l.in. Oiiera vcstra NC. 1 .

'^ Facinorosus semitas (oib. iniquus consilia sua Lin.

Bod. % ^(Juia multum inisericors pst elrcinillet Bod. i.

i Deo solo Bod. 2. > Et caliga; vestrae Limt. NC. 1. Lin. BoU. i, 2, t. Thu.j Glorietur fortis CoU. Glorietur. quiglori;ilurfortisi«»!. Corb. Cott.

yc.i. Boit. 2. ' Pasclia est Domini rliu.

k Nosse dcbel TAu. Et sciat quia pgo suni Dominns, ""Edimus aut quid bibiinusCoH.Colt. •>'' Nationes quajrunt Lam. NC. 1. Bod. 1, 2,3, 4.

1 Dpo siibiui llod. 2. " Scit enim Paler Colt."'

Adjulor Lani. Lin. J?od.2. Etego videbo iniinicos meos

STEPII. BALLZII miJE.

fC Cap.VIII.— Siiie cnustt. Cassianus, lib. viii, cap. 20, Epislola; ad Ephesios, et capul v Malilimi, iinde sum-scribii ila legi ii. quibiisdain cxciiiplaribiis, ct adiiit piiis esl liic lociis, ait a quibiisdain coiiicibiis addi

siiieifliia csse sinecnnsa, et adjccta abhis qui iiiipii- shie causa, et islud radciidum csse, qnia ira viri jusli

laiKlainiran. pro jiistis caiisis inii.inic pulavcrunl, cui.i jusliliam Dei non operalur. YideErasi.ii aiinolationcs

niiqiicnullusqiiiiiulibet ahsque ralioiiecoiiiinolus.sinc iii liiinc Maliha'i lociim, et Reuatum Massuetuiii ht.

cauria se dicat iiasci. Hieronymus quoque iii caput iv lil'. iv Iieiia-i, cap. 15.

74:^DIVl CY

si dUujUh Domiiwm Deuin veilnim ex loto corde veslvo \

cl exlota aiiiina vctlra (Deut. xiii. 3). De lioc ipso

iii Saplcnlia Saloinoiiis : Ei si coirtiii lioimiiibus lor-

meiita piuii iunt, spes eoriiin immorlalilalc plena est ;

et in paiicis vexali, in imillis bcne disponenlur, quo-

niain Deus lenlavit illos " et invenil illos digiios se.

Jamijuam auriim in {ornace probavit itlos,

el fiuasi

Iwlocausla licslia ''

accepil illos, el in tnupore'' eiit

rcspecius illorum ''. JitdicHbuni iialione^ el domina-

buntur popalis, et regiuibit Domimis eorum in perpe-

tiiuin (Sap. III, h). De lioc ipso in Macliabxis ":

Abraluiin noniie in tenlalione invenltis est fuielis, et

depulatum est ei ad jusliliam (I Macli, ii, 52)?

CAP. XVI. — DE B0»0 MARTKRll.

Iii Proverbiis Salomonis : Liberatde malis animam '

pniarlyr

kfidelis (Prov.xiv,25). llein illic : Tuuc slabunt

jutli iii magna conslantia adversus eos qui se angus-

tiaverunt et qui abslulerunt labores '' eoruin. Videiilcs

lurbabuntiir timore liorribiii, et mirabuntur in siibila-

tione insperal(B salutis, dicenles iiiler se '

, pxnilenliam

liubentes i, et per angustiam spiritiis gementes : lli

sunl quos aliquando liabuiinus in derisum ^ el in simi-

liludiiiem improperii. Nos inseiisiiti vitam illoruin wsli-

mabamiit insaniam el finem illoruin sine lioiwre. Quo-

modo 'computati siint iiiter fHios Dei, et iiiter sanclos

sors illorum est ! Ergo eiravimus a via veritalis, ct

jiisiiliw lumen non luxil nobis, el sol non esl orlus

nobis. Lnssuii sumus '" in iniquilalis via et perdilionis,

cl ainbulaviinus sotiludines di(liciles,viain uulem Doiiii

(li ignoravimus. Quid nobis "profuit superbia, aut Q

qiiid (iiiiliaruiii jactalio conluHl nobis ? Transierunt

omnia illa tamquam umbra {Sap. v, 1-9). De boc ipso

iii Psabno cxv ; Pretiosa " i» conspeciu Doinini

mors sanctoriim i' ejus. Iiem in Psabno cxw : Qiii

teiiiinanl iii lacryniis, in exullulione 'l melent. Aiiibu-

lanles ' ambutubunt ct ptorabunt miltenles seinina sua,

venientes autein venient in exulliilione toltehtes greinia"

tua. '" De lioc ipso in Evangetio cala Joannein : Qui

ainat animam suam perdet illiim ; et qui odit aiiimam

tuain in isto sa;cuto, in vilam aiternam invenicl '

LECTIONES» Prottavil illos, el iiivenil illos dignos esse, cl holocau-

slmn Colt.k Holocatisiuni ac liosliimi Jiod. I. HolocausU Iiosllam

l.iim. SC. Itod. 2, 5. HolocaiisUiiii liosUam llen. Ver. Tllu."^

Tciiiiiore jllo llod. 1.

<1K<\spi'cUis llloriiin fulgebiiiil ; tainqiiain scinUllo^ iii D

aruiutlnulo currciil Lam. SC. 1. Uod. 2. CoU.« lu Gciiesi Uun. .VC. 1. llod. 2.f Aiilmani snain l.iim. SC. i. Colt8 Martyr Uoi Uod. 2.1» Qui (lirlpuoruiit labores Lam. Lin. XC. 1, 2. Bod. 1,

2, 5, i. Thu. Cott.' DlciMil inter se TUu.i I'o;nllunllain agentes Cott."i lu risu et lu similltutllne iaiH. »od 1,2. i. Corb. SC.

I. Colt.' Ixco

(|Uoino<lo Uud. 3.•" Luxati sunius Cott."

L'l quld iiobls profuil Cott." Prctiosa est Lain. SC. 1.I' Mors jiistoniin Bod. 1 . 1. Tliu.1 In gaudio Lin. Coll.'AmbuUntesihaiil elflebant porlanles l.in. Amlnilabaiit

i iiu. Aiubulam et ploranl Corb. Euules ibuiit el llebuiil

PRIANl Tii

iltam {Joan. xii, 2.')).Iiein illic : t'i(i)t mtem tradi-

derint vos, notile cogilarc quid loquamiiii. iVoii eiiim

vos esiis qui toquimini , sed Spiiilus Palris vesiri qui

toquiiur in vobis {.Mallli. x, i'J). Ilein illic : VeiiieJ

liora ul oniiiis qui iulerficit vos ", aibilreliir >officiitm

se Deo faccre. Sed et lioc fncient, quoninm uon co-

(luoverunl Pairem iieque me {Joan. xvi, 2). De hoc

ipso cala .Maillinf^iiin : lleaii qiti persecuiionem passi

fucriul proplcr juslilium'^, quoiiiam ipsorum est rcg-

nuin coetorum Matlli. v, 10). llein illic; Ne limue-

rilis eos qui occidunt corpus, animuui auicm non

possnnt occiilere. Mayis aulem ineluile eitm qui polesl

aiiimiim el corpus occiderc in gehcnnuin .' (.1/u(//i.x,28).

Ilciii il!ic : Quicuinque mc coufessus fueril corom homi-

nibiis, et ego confilebor illum coram Palre mco 'qiii

in coetis e.ii. Qiiiaulem me negnveril coram liomimbus,

el cgo uegabo eum coram 1'alre nieo , qui in coetii

est. Qui autein suslinuerii ""usque in fiiiein , liic

satvus eril {Ibid. xxxii, 22). De lioc ipso cata Lii-

cain : Ueati eritis cuin vos oderint liomines, et sepa~

raverinl vos cl exputerinl, et matedixerinl nomiiti vislro

qiiasi neqttam propler Filiuin liominis. Gamlele in illa

die et exuUale ; eccc enim merces vestra multa ^'^ in cce-

tis {Liic. VI, 22). Ilein illic : Amcn dico vobis, nemo

est'^<^ qui retinqitat '^'^domum, autparentes ''«, aitl fralres ,

aul uxorem, uut fitios' '

propter regiium Dei, cl non reci-

piat seplies tanlum in isto lempore, in swcuto autem

fuliiro viiitm wternam bk{Luc. xvin, 29). De lioc ipso

in Apocalypsi : El cum aperuissct quinliim siynum''''

,

vidi sub arn Dei animus occisoruin propler Verbitm

Dei et marlyrium siium, el ctamaverunt magiia voce

dicenles : Quousque, Domine sanclus cl verus, non ju-

dicas et viudicns saugitinem noslrum de his qui iii

terris inluibitant ? Et dalai sunt ' ' eis singulis slotai al-

bai, et dictum est eis ut reqiiiescerent brevi adlitic

tempore i i, doiiec implealitr

^^ niimerus conservorum et

fratrum eorum, qitique poslea occidenliir cxempto ip-

soruin {.Apoc. vi, 7-11). Iiein iliic : Post liaic vidi

tiirbam muttam, quam dinumerare ' ' exliis neino poleral,

ex omni gente, et ex oinni Iribu, el ex omni populo el

tiiigua, slantes in conspeclutlironi et in conspectuAgiii,

ARIANTES.

mltlentes Cott.' Tollenles manipiilos biios Lin. Bod. 1. Portantes Cotl.' Couservat liod. 2. Lam. SC. l. Conscrvabit Lin. Bod.

I, 4. Tliu. Coib." Oceiderit vos Lain. SC. i. Bod. 1, 2, 3, i. Tlm. Corb." Pulel officiuni Bod. 1, 2, 3, 4. Tliu. Judlciuin Deo

Cotl.* Causa jusUlls I.ain. I.in. NC. 1. Bod. 1,2.y Occklere iii gelienna lain. Miltcrc in Kebennam Cotl.

NC. 1. Thu.^ Coraui Patre uicn cl ,4ngelis ejiis Bod. 1.**

Oui autem perseveravcrit l.in. Cott.•'b Mulu in cobIIs liod. I, 4. Coplosa esl Colt."'^ Neino esl blc Lam. SC. 1, Bod. i.«14 Oul reliquerlt Bod. i.''' Uomum aul agruin Cnrb." Aul tllios aiit agros Cott.KK Vitam a;t(>riiani possldeblt Lain. Bod. 2. NC. i.'iii Quintum slglllum Bod. i.i ' Kt data esi blngulis slola alba Tlm.i i Breve adhuc teuipns Corb.kk Donpc suppleatiir Bod. 2.1 1 Dinumcrare nenio poteral Lam. Lin. Bod. 1, 2. 1. Lin.

745 TESTIMONIORUM LIliER Hl. 740

et crant (imicU slulas nlbas, el palmte fiierwU iii ma- A berari. diirissimos dotorcs corporis lolero, flagellis va-

nibus eorum, et mayno clamore diccbant : Salus Deo "

nostro sedenti sufier thronum et Agno. Et retpoudit

unus e.r senioribits dicens mihi ^; Qui amicli sunlsloiis

albis, qiii siinl ? et nnde '^ venerunl ? Et dixi ei . Domine

mi, lu scis '^. El ait mihi : Ili sunt qui venerunt ex nia-

gna tribulatione, ct laverunl stolas suas, ct cundidas

cas fecerunl in sanguine Agni. Ideo sunt " in conspeciu

Ihroni Dei, et serviunt ei diebus et noclibiis in lcniplo

cjus, et is qui sedet in throno iiihabilabit super eos.

Neque esurient ', neque sitient umquam, scd neque sol

super eos cadet, neque uUum mslum palienlurb ; quo-

niam Agnus qiti in meilio tlironi esl, teget''

eos, et

dediicei eos ' ad (onies viice i aquarum ,ei abslerget

Deus omnem lacrymam ex oculis ^ eoritni (Apoc. vii.

pulan.i, iiniino autein propler lui ipsius melum libcnter

hmc paiior (II Mach. vi, 50.) Ilem illic : Tu qitidem,

impolens, cx hac prwsenli vila 7ios perdis. Scd mundi

liex defunclos nos pro suis legibus in wlernam vila: re-

surreciionem susciiabil. Ilem illic : Potius estab homi-

nibus niorti dalos expectare spem a Deo, ileriim tib ipso

suscilnntlos. Tibi eiiim resurrectio in viltim non

erit. Ilem iiiic : Poleslalcm inlcr homiiics hatens,

cum sis corriiplilis, facis qiiod vis. Noli autem pulare

genus noslrum a Deo csse dcreliclum. Sustine ct viile

mtigna potestas ejus (jualiler te et semcn luum lurquebii.

Ilem illii; : ISoli frusira errare. Nos enim propler nos-

melipsos hmc palimur peccanlcs in Deiim noslrum. Tuautem ne te existimes impuiiilum futurum, aggressus

9-17). Ilem illic : Qui vincel, dabo iili edere de ligno B pugnare cum Deo (II Mach. vn, 9-19).

vitw '

quod csi in paradiso Dci mei. llem illic : Eslo

/idelis iisque ad morlem, el tlabo libi coroiiam vitw

(Apoc. 11, 7vl0). Beati "' eruiil (jui vigilabunt et ser-

vabunt " veslimeiila sua, ne nudi ainbulenl et videant

liirpiiudinein siiam {Apoc. xvi, 15). De lioc ipso

Paulus ad Timoilieum "iii scciimlu : Ego jam deli-

bor 1', et lempusinstat mea assumiiiionis'i. Bonum ago-

nem 'certavi, cursuin perfeci, fidem servavi. Jam su-

perest^ mihi coronajusiiliw, quammihi reddet Domimis

in illo die juslus'

judex ; non solum aulcm mihi, sed

et omnibus fliii dilexerinl adventuin ejus {II Tim. iv,

6-8). De lioc ipso ad Romanos : Suinus fiUi Dei. Si

outem filii, ct hwredes Dei, cohwredcs aulem Cliristi ;

siquidem coiiipaliamur ", iit et comnuignificemur (Bom.

CAP. XVIll. — BILECriONl DEI ET CHniSTI NIHIL

PRjEPUNE.NDUII.

Iii Deuleroiiomio ; Diliges Dominim Deum tuuni

de toto corde luo et de lola iiniina tua el de tota virlu-

leiua ([)eui.\i,ti).hem iii Kvuiigclio caU .Maiili.xum :

Qui amat palrem aul malrem siiper me^'^' non esl metli-

gnus ; et (jui"^ amat filium aui liliani super nie non esi

me dignus; el qiti non accipit crucem suam et scquilur

me nonest meus discipulus (Maiih. x, 37). Ilem iii E-

pislola Pauli ad Roiiianos . QMiii iios separabit'"^ a

charitale Chrisli '^" ? prcssura, an anyuslia, an pcrsecu-

tio ff, an fanies, an nudilus, an periculiim, angladius?

sicut scriplum est:Qitoniain causa lui «s occidiniur ''' lola

die, depululi sumusulovcs ' '

vicliinw;sed inhis oninibus

VIII, 16). De hoc ijiso iii Psalmo cxviii -.Beaii v ^"qu- p supervincimus pro co qui dilexit nos (Rom.\u\, 55-37).

immaculaii sunt in via el qui ambulant in lege Do-

mini ^. Beati qiii perscrulantur marlijria cjus >".

CAP. XVIl. MINORA ESSE t}VX IN S;ECI;L0 PATIMUn

QUAH SIT PRjI^MIUH QUOD PRUMISSUM EST.

In EpislolaPauli ad Romaiios : Non sunt condignw

passiones hujiis lemporis ad superventurani' clarila-

tem tjuwrevelabitur innobis (Rom. viii, 18) De lioc

ipso" in Macliab:eis : Domine, qiii sanclam habes

scientiam, manifestum est quia, ciim possem a morte li-

CAP. XIX. — VOLUNTATI NON NOSTR*, SED DEI, OD -

TEMPERANDUM.

In.Evangelio cata Joaiincm : f^on descendi de caelo

ut faciam voluiilatem meain, scd volunlatein cjus s i qui

me misil (Joan. vi, 58). Dc liuc ipso cata M^iltlia^iim :

Pater, si fieri potesl, transeat a me calix isle ; verumla-

men nonquod egovolo,sed (luod tu^^ (Mallh. xxvi,

59). Item iii prcce quotidiaiia ; Fiat volimlus lua sic-

ut in coelo et in lerra. Ilem cala Ma(lli(eum : Non

LECTIONES VARIANTES.' Laus Deo Vod. 5.! Et rosiiondeiis unus ex scniorilnis dlxit mihi Bod. o.* Sunl bi el uiide Lain. NC. 1. llod. 2, 3.il Doniine, tii scis Borf. 1, t, 3, 4.«Propler lioc sunl Ltmi. NC. 1 . Tliu. Corb. Colt.

' Non esurient neque aiii|ilius siiicnl Lin. Cott.

6 Ulluin dolorem iialienlur Hod. 3.h Throni est, reget liod. 1, 2, 3, i. Thu. Corb.i Deducere cos Jlod. "2.

i Ad fontem vilae Colt. Ad fonteni aqiia? vitse Bod. 3.

k Al) oculis Bod. 1 . 3.

1 Ex ligno Bod. i, 3, i.

"Felicesiiorf. 1.4. Thu."

A'igilant et servanl Bod .1. Coll." Item Paulus ad Tiinotheum Lum. NC. {. liod. 2. Thu.

Corb.P Ego jam libor Bod. 1, "2. Thu.'I Inslal assumptionis Bod. 1, 3, 4.Ueposiiionis CoH." Boiiuiii certameii Vtni. 2. Coll. Cursum coiisunimavi

CoU.

' De ccetero reposita Coll.' Ille jiislus J?orf. 1,2, 4."Compatiamur et coininagnificemur lum. N€. 1. Bod.

2. Simiil inagniliccmur Bod. 1.» Felices Bod. 1. 4. Tliu.

D ^ Amlmlanl in via Doiiiini Bod. 1, 2. Tliu. Corb.y Martyria ejus, ct iii toto corde ex<piirunt euiu Botl. 1.'' Ad futiiram gloriam Bod. 1 .

*" De hoc ipso in Machaha^is desuiil isla inlmpressis, sed

agncsciint Veron. Liim. NC. 1. Bod. 2. Corb. .

^^ Plus quam me Cott.<="= El qui diligil Corb.|'<i Quid scparal)il Thu.e« Al) ag.ipe Christi Lam. NC. 1. Bod. i. Corb.'f Tribulalio, anguslia Cott.88 Quoniam propter le Bod. 3.lih Mortilicamur Cott.

ii Oves occisionis Bod. 1. Cott.

i i Patris raei qui me misit Colt.kk Sed quod tu vis Cctt.

STEPII. BALUZII NOT.^.

Cap.XVII.—De lioc ipso in Machabwis. Isia ctquoc

ecqiiuiiUir iisi|iie ad lincm capiiili, addita suiil cx

Patrol. \y. S. Cypbiaiv.

cdiiione Anglicana ct

cliain cx TiiroiieDsi,

cx codice Fuxensi, luin

24

ni

omtiisnuimihi ^

qnnm coelornm; »ed h qni facil votumtem P:H,;s met

mii in aelis etl, ipse introibilm regmm coetorum {Mnilli.

VII, 21). l"-''" <""' ^'"'"" ••/"«'""«'" »«^""7"' '^''9'"'

jft( voliinlalem domini sni el non pariierilvolunlali ejtis,

vaputabitmtiltis

'

{Ltic. xii, 47). In Episiola Jo.mnis :

Qiiiaiiiem fecerit voltintatetn Dei, manel tnwlernum,

quomodo et ipse mnnet in aHernim ''. (I Joan. n, 17).

CAP. XX. — FDNBAMENTUM ET FmMAMENTDM SPEI

ET FIDEI ESSE TIMOREM.

In Psalmo CX. : Imtium tapientiw limor Domini.

De lioc ipso iii SapieiUia Salomonis : Iniiium sapien-

licemeliiereDeum {Eccti. i, 16). Iiem iii Proverbiis

ejusdem : Bealus homo est qui veretur omnia per me-

niVl CVPUIANI ?48

ditit• Domine, Domine, introibit in re- A timorem diibo in cor eorum, ui tion discedanl a me , et

visttnbo super illos benefncere illis et plantnrc illos in

lerra stia in fiile el in omni corde et in omni animo.

{Hier, xxxi, 31-11). llem in .Apncalypsi : Kl riginti

quaiuor seniorcs in conspecln sedentes in thronis stiis

cecidcrunt svpra (acies siias et adoraverwit Deiim di-

eentes : (iralias aghntis libi, DomineDcus omnipolens ,

qui es et qiii fuisli, qiiod nccepisli polesUilem liinm nia-

gnam et regnasli, et genles iralce sunl, el venit ira Ina

et tempus quo de moriuis jiidiciltir et delttr merces ser-

vis liiis Prophelisel snnclislimenlibns nomen tiium pu-

sillis et mngnis, el disperdere eos qtii cornipertinl lcr-

rnm {Apoc. xi, 16-18). Ilem illic : t( vidi ntium An-

geltim volaniem per mediuin cceluin habeniem Evnnge-

tium pereime, evangelizare scdenlitms super terrum et

tum {Prov. XXVIII, H). De hoc ipso apuil Esaiam : Jj in omncs nationes et tribus et linguas et populos, dicen-

El super quem aliiim respiciam, nisi super hmiiilem et

quieliim el Irementeni sermones mevs {Isa. lxvi , 2) ?

De lioc ipso iii Genesi : E( vocavit etim Angelus Do-

mini rfe eoelo, et dixil illi : Abraliam ,Abrnhnm. Itle

autem diiit : Ecce ego. Et dixil : Noli imponere'i

manum luam stiper puertim,neque feceris illi quicquam.

JViinc eiijm cognovi qiioniam limes Deiim Itium et non

pepercisli filiotiio dileclissimo propter (iie {Gen. xxii,

H).Ilcm in Psalino ii. Servile Domino in limore et

exultate ei iniremore. Item inDouierniiomio Dei vox

ad Moysen : Convoca ad me populiim, et atidiant verba

mea. ut discanl timere "' me omnibus diebus qiios ipsi

vivent siiper terram {Deut. iv. 10 ).llem apiid Hiere-

miam : Eccediet veniunt, dicit Dominus, et con-

tem voce magna : Timete Denm, et date ei hoiwrem,

qnonittin venit liorajudicii ejus, el adorale eum quifecit

ccetum el lerram el mnre el foutes aqunrum {Apoc. xiv,

6, 7). Ilcm illic : El vidi qunsi mnre vilreiim mixmm

igni, et pascenles beslite cuni agnis ejus, et numerusno-

niinis ejus cxLiv sianles supra mare vilreiim habenles

cillinras Dei, el cnnliinl canlicum Hotjsi servi Dei et

canlieum Agni dicenies : ilagtia et mirnbitia opern Ina,

Domine Deits onmipolens,jusiw et verm viee iuk stiiit,Rex.

getilitim. Qnis non limenl el del honorem nomini Itio?

quia solus pius, el qiwninm omnes naliones venieiil et

adorabuntin conspeclu liio, quoniam justilia: tiia; ma-

nifeslaia; sitnt{ Apoc. .w, 2-4). Ileni in Daniele :

Ftiit vir habitans in Biibylonia, cui nomen eral Joa-

siimmabo super domum Israel et iii domo Juda Q chim, el accepil uxoremnomine Sttsaimnm, filiam llel-

teslameiittim novum, non secundum leslamentum

quod disposiieram palribus eorum in die cum appre-

hendi manum ittorum, eduiere eos de lerra Mggpii,

quia non permanserunt in leslamento meo et ego negle

xi eorum, dicit Dominus, qiiia lioc lesiameniiim qiiod

disponam domui Israet. Post dies ittos, dicil Doniinus,

dant legem meain in sensu eortim scribani ittitm, et ero

illis in Deiim, et ipsi erunt milii in plebem, et non do-

cebuiil ttnusquisqiie fralrem suum dicentes : Cognosce

Dominum, quia omties scient me a minore usque ad

maximum eorum, qiiia propitius ero iniquiiatibiis eo-

rum, et peccaiorum eoriiin non ero memor amplius. Si

exallnlum fiieril coitum in siiblime, dicit Domitius, el

«i humiliala fiierit lerra deorsum, at cgo tion reprobabo

cliite, formosam valde ei limeniein Deum ; et erant pa-

rentes ejus jusli, et decuerunt lilinm stinm seciindnnt

tegeni Moysi{Dan. \m, i-Z). Iicn) iii Dauicle : Et

sumiis liumiles inonini lerraliodie jiropter peccata nos-

tra, et non esl hoc lempore princeps neque propheles

neque diix, neque holocausla neqne oblalio iieque hos-

tia, neque ihus, neque locut taerificare caram le et in-

venire misericordiam a te : et in aninta et spiriiu humi-

litnlis acceptos nos habe tit holociitisli victimns arietiim

el taurorum el qiiasi iiiutia millia agnorum qui sunt

piiiguissimi. Sic finl hoslia noslra coram le liodie , et

consumelur poleslus illorutn, quoiiiam non erubetcent

qui confidunl in le. Elniinc seqiiiiimr lolo corde noslro,

et limemiis el qiiwrimus (nciem luaiii. Ne nos in oppro-

gettttt lsraei,dicit Doininiis, pro omnibiis quwfecerunt. jjbrium"* Iradus, sed fncnobisctimsectindwn Iranqttitlila-

lein luain, el setitnduin miiUiiudinem misericordiw tuw

tibcranos (Dun. in.oT.lS). Ileni illic: Elrexvehemeiiler

gavisiis esl, el jussil Dimietein de tiuu leonum ejici ;

el niliitei nocuerunl leoncs, qitia confidebnt el eredidernt

in Deo suo. El jussil rex ; ei perduxeruut iltos liomiHcs

qiii iicciisaverant Dnnietem, el miserunl illos in lacu lco-

iium el uxores eoriim el iiatos eorimi, l'.l UHteqiuim per-

licce ego congregabo eos ex omiii lerra qitadisperti illos

in irtt el iit furore meo et in exacerbalione ma-

gna, etcoiitcram iltos iu tocuin iiluin, et relinquam itios

in pavore, et erunl iuili< in plebem, el eroittis in Deum

el dnbo iltit tiian alleram et cor aliud, ut timtoiU iiie sni-

nibus diebits in bono cuin fitiis suis, et constiminnbo eis

lcslumenlumwlernuniquod non averlam posl itlo(,ct

LECTIONES VAIUANTLS.Mullis iilagis ( olt.

h Deus manel iii a:lcriiun) CoU.

' Oiniiia [iropler mclum Cotl.'1 Iiileire iii,iiium Coll.

STEPH. BALUZll NOT^.

r.AP. \X.— llem iii DeuicroHomio. Isla cl qn:w se-

quunlur U!>que ad Item iii psi<(ii<oxx\in: Timeie Domi-ttttin, adilila siinlex codicesancli Albliii, el ex ccdicQAUieb.ilcnsi S. Eligii.

m TESTIMONIORUM LIBER III. 750

venirentin pavimenlum lacm, apprehensi sunt a leonibus A cap. xxi.—non temere i>e altero JcmCANDra.

In Evangelio cata Liicam : Nolite judicare, nejudi'et omnia ossn eorum commiimeruut. Tiinc Darius rex

scripsit : Omnibut (jenlibus, Iribitbus et linguis quce sunt

in regno meo : pax sit vobiscnm a facie mea. Censeo et

ago ut Iti omnes qui snnt in regno meo sint limentes et

irementes summum Denm eui servit Dnniei,quia ipse est

Doininits vivus et permanens in smcula, el regnum ejus non

transibil, et dominalio ejiis in perpetitum ambulal, ct solits

facil signa et prodigia et mirabilia in ccelo et in terra, qni

eripuit Danielem de lacu leonum(Dan. vi, 24-28). Item

in Michsea : In qno assequar Dominum et npprehendamilium insacriliciis, in holocHustomalis, in vitutis anni-

cutis, >i acceplo favet Dominus in millibus caprarum

pinguium, aut dabo primiiiva mea impielatis fructum

venirismei, peccatum nnima; mece. Renuntiaium libiestt

cemini ; nolile condemnare, ne condemnemini (Luc. vi,

37). De hoc ipso ad Romanos : Tu qui es qui judicas

ttlienum servum ? domino suo stat aut cadil. Slabit au-

lem ; potens esl enim Deus stntuere eum [Rom. xiV, A).

Et iieriim : Quare sine excusciiione ^es, o liomo omnis

qui judicas. In quo enim judicas atium, le ipsum con-

demnas : eadem enim agia quoi judicas. Speras aulem,

lu quijudicas eos qui mala agiint et eadem jacis, quia ipse

effiigies judicium Dei {Rom. ii, 1-5)? Item in Epi-stola Paiili ad Corinlhios prima: Et qui se pulal stare,

videatne cadat{l Cor. x,12).Et iterum :"* Si quis se

putat" scire aliquid, nondum $cil ^

quemadmodum

oporleat eum scire {I Cor. viii, 2).

homo, quod bonum aiit quod Dominns cxqmrit aliitd, nisi B cap. xxh.-accepta i^7DIIIA. nEJfiTTENDUM et icno-nt facias judicium el JHstitiam et diligas misericordiam

,

el paralus sis ut ens cum Dommo Deo tuo. Vox Domini

in civilale invocabitur, et limenles nomen ejus salvabit

(Mich. VI, 6 9). Itcm in Michsca : Pasce populumluum in virga lua, oves hereditatis tuis, et Imbitanles

separalim convelle in medio Carmelo. Parabunt Basa-

nim ei Gnladim secundum dies smeuli, et secundiim dies

profectionis eorum a lerra A^gypii oticndam illis mira-

bilia. Videbunt gentes el coiifundentur ex omni forti-

tudinesua, el suverponenl nianus in os suum. Aures

illorum exsurdabuntur, et lingeiit pulverein quomodo

serpentes. Trahenies lerram conlurbabuniur, el lingenl

pulverem. In conclusione sita ad Dominum Deumsuiim expavescent, et tlmebunt abs te. Quis Deus quo-

SCEiNDUM .

InEvangelio •^'in prece quotidiana : Remiiie ' nobis

debiia nostra, sicul et nos remittimus debiloribus nostris

{Maith.w, 12). Item cataMarcum : Et cum sleteritis ad

orationem, remitlite si qiiid hnbetis adversus aliquem,ulet Pttler vester qui in ccelis est remiltat veslra peccata vo-

bis. Si autem e vos non dimiserilis, neque Pater vesler

qiti in ccelis est dimillet vos peccata vestra {Marc. xi ,

2S). Item illic ; In qua mensura mensi fueritis '', in ea

remetieiur vobis (Marc. iv, 24).

CAP. XXUI.—VICEM MALIS N0.\ REDDENDAM.

In Epislola Panli ad Romanos : Nemini malum pro

malo reddentes, Item illic : Non vinci a malo, sed vince

modo tu elevans injustiliam et transgrediens impietales C '" *""" ' "'«'«"' (Rom. xn. 17,21). De hoc ipso ia

(Mich. VII, 14-18)? Et in Nahum : Monles commoti

suitl ab eo, et colles cantremuerunt, et denudata est terra

ttiile faciem ejus et omnes qui inltabiiunt illam. A facie

irm ejusquis sustinebit, et quisresistil in ira animi ip-

sius ? Animaiio ipsius flnere facii principatus, el petrwdksoluta; stint ab illo. Bonus Dominus illis qui eum sus-

liiient in die pressurw, et cognoscens illos qui eum ti-

ment (Nah. i, .S-7). Ilem in Agg;eo : Et aitdivit Zo-

robnbel filius Salalhiel de Iribu Juda et Jesus filiut Jo-

sedech sncerdos mngnus, et omnes qui superfuerunt'depo-

pulo voces Domini Dei sui, quoiiiam misil illiim Dominus

ttd illos, et timuil plebs a facie Dei (Agg. i, 12). Item

in .Uulachia : Testamenlum fitit cum vita et pace, et dedi

Apocalypsi : Et dixilmihi: Ne signaveris verba prophe-

lim libri hujus, quin jam tempus in proximo est, et hi

qui perseverant nocere noceant, et qui in sordibus est

sordescal adhuc, juttus aulem adhuc justiora faciat ),

simililer et sanclus sancliora. Ecce venio cito, et merces

mea mecum est, reddere unicuique secundum faclasua^

(Apoc. XXII, 10).

CAP. XXIV.— NON rOSSE AD PATBEH PERVENIRI 1 NISI

PER FILIUM EJUS JESUM CHRISTUM "'.

In Evangelio cata Joannem : Ego sum via, vei-ita$

el vita. Nemo veitit ad Patrem nisi per me (Joan. xiv ,

6), Itom illic : Ego sum ostium ". Per me si quis introi-

eril, solvabitur (Joan. x, 9).illis limorem liinere me a facie nominis mei (Malach.

)i, !>). Iiem in Psalmo xxxui : Timeie Dominum, \)«*»*• ""^-—*» «egnum dei, msi < baptizatus et re-

omiies sancli ejus, quoniam non estinopia eis qui eumnatus quis fuerit, pervenire non posse.

meluunt. Ilem in Psalmo xviii : Timor Domini castus In Evangeliocata Joanncm : Nisi quisrenatus i' fue-

perseverans in sacula smculorum ". rit ex aqua et Spiritu i, non potesl introire in regnuni

LECTIONES VARIANTES." Timor Domini sanclus pcrmanens in aetcrnum Cott.)> Inexcusaljilis Colt.« Se S()prat Bod. i.<1 Nondum linc scil Corb. Nonilum cognovit Cott." In Evangelio MaUhsi : RemiUo Cott.f Dimille nobis Bod. ± Corb. el sic deinceps.K Si autem vos. DesiiiU luuc in Thu.i' Meliverilis Corb.i In bonum Thu. Corb. CoU.

1 Justus justiora laciet Bod. 1. Cott.i Oiiera sua Colt.

1 Patrem vpuire Bod. 1, 2, 3, 4." Nisi p«r Clirislum Bod. 1, 2. Thu. Corb. Nisi per Do-

iiiinum Cotl." Sum janua Bod. 1, 3. Cotl."Nisi (luis baplizatus Cott.

I' Natiis fuerit Bod. 3, 4.

1 ElSpirilu saucio Lam. Lin. NC. 1.

Cap. XXII.

STEPH. BALUZII NOTiE.

Remiile nobis debila. Vidc Erasnii annotationes in capul sexluiu Matth;ci.

754blVI C\1'[UANI 752

Dei- Quod enim natum esl de canic caro esl, cl quod im- A cala Marcimi : Oinma peccata femilleulw filiis homi-

num et blasphemke. Qui aulcin bUispheinaverit in Spi-

ritum saiictum, non remitletur itli ", sed reus ciit wleriii

peccuii {Marc. iii, 29). De hocipso iii Basilion iirimo :

Si delinquendo"*

peccel" vir adversus tiium, orabunt v

pru eo '1 Dominum. Si autem in Deum peccel Iwmo, quis

orabit pro eo (I Reg. ii, 23) ?

tum «I de tpirilu spiriliis cst {Joan. lii, 5). Ilcm illic :

iVisi ederiiis cainem Filii homiiiis et biberitis SHnijuinem

cjns, Hon habebitisvihim in vobis {loan. vi, Tii).

CAP. XXVI. — PAnUM ESSE BAITIZAnl ET EUCHARIS-

TIAM ACCIPERE, NISI QUIS FACTIS ET OPEllE PROFI-

CIAT.

lii Epislola Paiili ad CorinllMOS prima : Nescitis quia

qui in stadio currunt, omnes quidem curruiit, unus tamen

accipit pa/mom »? Sic currite^ ut occupetis <^. Et illi

quidem ut corrujitibilem coroiiam accipiant, nos vero

incorruptam<i (1 €or. i\, 21). Iii Evangelio caia Mal-

tlia;uin : Ohihis orfror non faciens (rucium bonum, cx-

cidetur et in ignem mittetur {Matih. iii, 10) . llcin illic :

MuUi inihi dicent in ilta die : Domine, Domine nonne^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^.^ ^^^^^^

^ ^^^. ^^^.^.

^^^^^ ^^^ ^^^^.^^, ^^._

t)i HOHiiHc tuo propheiavimus, etin noiniiietuo dxmonta ", . , ^,

>•

cxcUisiinus, et in tuo nomine virlules magnus'

(eci-

mu* ? El lunc ditam illis : Numquam vos novi 8, recc-

dile a nie, qui operamini iniquiUitem (JIJnI(/i. vil, 22).

CAP. XXIX. — DE ODIO NOMINIS ASTF. PB.€DICTUM.

lii Evangelio cala Lucain : Et eriiit odibilcs omnibus

liominibus propler nomen meum {Luc. xxi, 17). llem

caia Joaniiem : Si seeculum vos odil, sciiole quoiiiam

me priiiw odiit '. Si de swciito esselis, saiculum quod

suum csset amaret ; sed quia de swculo non estis, et ego

eteiji vos de swculo, propierea odii vos smculiim. Me-

llem illic : Luceal '' lumen veslrum corum hoiiiinibus,

tit videant bona opera veslra et clarijicent' Palrem ves-

truin qui in cmUs est{Maith. v, 16). Iiein Paulus ad

Pliilippenscs : Lucete sicul i /unii;uiria in mundo {Phii.

11, 15).

CAP. XXVII. — BAPTIZATUM QUOQDE GRATIAM PERDERE

QUAM CONSECUTBS SIT, NISI INNOCENTIAM SERVET.

In Evangelio cata Joaniiem : Ecce sanus factus es ,

jam noli peccare, ne quid tibi deterius fial^ {Joan. v ,

li). licm in Episiola Pauli ad Coriiilliios prima : ISes-

vus domino stio'

. Sinie persecutisunt, et vos persequen-

lur {Joiin. XV, 18). Iiem in Barucli : Veniet enim

tempus, et quarelis ine et vos et qui posl vos fuerint au-

dire verbum siipieiUiw et intetleclus, et non iiivenietis.

Nationes uutein cupient videre sapientem, et non con-

lingei eis ; non quia deeril aul deficiet sapientia liujus

saxuli tehw, sed neqiie deeril serino legis swculo. Eril

eniin sapienlia in paucis vigitaiitibus el lacituriiis et quie-

tis sibi confubulantes, quoniam quidam eos liorrcbunt et

timebunt ut inalos. AUi uuiem nec creduiu verbo legis

AUissimi. Alii autem ore slupentes non credeiit, el cre-

denl, et contradicentes criiiit contrarii el impedientes

spiritum veritalis, Alii autem erunt sapicntes ad spiri-

lum erroris el pronuntianles sicul Aliissimi et fortis

citisquia teinplum Dei esiis, et Spiriius Dei liabitat in C ^'^'""'- ^'" ""'«"' personales fidei. Aliicapaces et forles

vobis ? Si quis'

templum Dei violaverit, disperdet"'

illum Deus{lCor. iii, 16) .De hocipso iii Paralipome-

iioii : Deusvobiscum est, dumestis vos cum ipso. Si de-

reUqueriiis eum, dereiinquet vos {II 1'aral. xv, 2).

CAP. XXVllI. — NON POSSE IN ECCLESIA REUITTI EI QUI

I.N DEUM llELIQUEUIT.

Iii Evangelio caia M;illli,Tuin : Qui dixerit verbum

lidversus Eiliuin lioniinis, remittetur ilU. Qui autem dixc-

rit adverstu Spirilum sunctum, iion remitleturilli, neque

iu itto smeulo neque in futuro (ilaUh. xii, 52). Item

in ftde AUissiini, el odibiles alieno.

CAP. XXX.— QUODQUIS DEO VOVERIT CITO REDDENDOM.

Apud Salomonem : Prout voveris votum Deo, ne

moram fecerisreddere illud{Eccle. v, 3). DcliocipsoinDeuieronoinio "

: Si auiem voveiis votum Domino Deo

tuo, iion lardabis reddere illud ; quia inquirens quwret

illud Dominus Deus tuus a le, et erit in peccatum ^. Ea

quw egredientur per lubia tiia observabis, et facies^ do-

num quod locutus es ore y tiio {Deut. xxiii, 21). De hoc

ipso in Psalmo xlix ; Sacrifica'' Deo sucrificium lau-

LECTIONES V.\R1ANTES."

Acci|i!l lirabeion llod. 5.

•' Curiile oiiines Thu."^

()iime.s com|)relieiid:ilis Coll.

i Nos aiilcm incorrii|ilil)ilcin Calt.'•

Duiuioiiia cjccinius Colt. Vou. o.' Virlutes iiiiilias Bod. 1. Cott.B Coijnuvi Cotl.1' Sic luccat Coll.< Et niaiiiiliicenl llod. iJ.

i A(l l'iiili|i|)enscs : liiter quos liic<;lls sicut Coll.k Oetrriiis contiiigal llod. 1. Voss. .">.

1 Si qiiis iiiilcni Coll.'"

Vioiaverit, violahil Ijiin. AC. I. Hvd. I, 2, 5, i. Cor."0"i aiileni bla.s|>lianiavcril, nnii liahct rfMiiissam Tlm.

Corb. Voss. .i. Noii liahflhit riMiiissani llod. i, '2, i. Lam.Lin. fiC. 1. Keinissioneni (^ott.

"Deliiiquendo peccaverii Corb. Thu. Delinquendo dcli-

querit CoU.P Orabit sacerdos NC. 2. Orabuiu jiisli Lam. NC. 1.

Bod. 2.

? Ad Dominuni Bod.D " Mo iirimnm CoU. Me priorcm oilil Bod. 1. Voss- 5.

• Sermones quos Tliu. Sermonum quos loculus stimCorb.

* Domino suo : neque apostoUis inajor eo qui misit illumLam. Bod. t. NC. \ . Coll.

" Ilcni in Dfuterononiio Imp.^ In to pcccaluni NC. 1. Bod. ± Si ea qua; caredientiirper labia liia non ohsorvaliis Vo.^is. 3.

" El liicies Doniino Deu tuoiloimm Cotl. NC. 1. Bod. 2y Ex ore CoU.^ Inimola Cott.

STEPH. BALUZII NOTyE.

.4neain!.5,.7;SuS;ufsu:;tc^ SJCCf"- ''-'?'""-"^™-"!' --".5-"'«-

cibus paulo aiile io.mncinm.tis. (/,' ^rt^Zs ^"1.^.'!!^lJ^t"'.^"\ traiislalioiie stve grwca,limc loca attervanda videniur quod isia proplieiwDaruch

sive latina inveniantur. Edd.)

755 TESTIMONIORUM LIBER III. 7r;i

dis, el redde Attissimo vola lna. liivoca me in diepres- A imaquceque virum sumi habeat. Vxori vir debilum red-

dal, simitiler el uxor viro. Uxor corpoiis sui pole.sliisuras ", et eximaiii le •>, et clariftcabis me •=. Dc lioc

ipso in Aclibiis Aposloloriim : Cnr implevit<1 Satanas

cor tuum " mentiri te Spiritui sanclo, ciiin esset '

(undus

in tua potestale? Non liominibus meniiius es, scd Deo

(Act. V, 3 ). Ilem npuil Hiereniiiim : Malediclus e

qui facit opera Dei negligenler {Hier. xlviii, 10).

CAP. XXXI. — El'M Qll NON CREUIDERIT JAM JUUICA-

TIM ESSE.

Iii Evangeiio cala Joannem ; Qui non crediderit

jam judicatus est, quia non ciedidil in nomine unici ''

Fitii Dei. lloc aulein esl judicium , quoniainliix venit in

smculum, et magis ditcxerunt ' Iwmines tenebras quam

lucem (Joun. iii, 18). t)e lioc ipso iii Psalino : Prop-

lem non liabei, sed vir, Siviiliter et vir corporis

sui polestatem non habet, sed uxor ". Sotile fiau-dare invicem nisi, ex conventione * ad tenipus ut vii-

celis oralioni ; et ilerum reverlimini " ad id ipsuiii,

ne lenlel vos Salaiias propter incontinenliam vestram.

IIoc dico secundumvenium ", non secundum iinperium' .

Volo aulein oinnes hominet esse sicui et me. Sed unus -

quisque proprium liabet donum a Deo y, alius sic, utiiis

aulein sic(I Cor. vii, 1). Iiein iUic : Cwtebs cogiiut eu

qux sunl Doiiiini, quomodo ptaceat Deo. Qiii au -

tem matrimoniuin contraxit , cogitiit ea quce suiU

mundi Itujus quomodo ptaceut uxori '. Sic et inulier ct

virgo innupta cogitut cu quw siint Domiin, ul sit santereanon resurgent J

iiiipii injudicio, neque peccaiores ^ cta "" et corpore et spiiitu. Qum autemnupsit cogilal lU:

iis qum sunt mundi hujus, quoinodo placeat viro (IbUl.

52). llem iii Exodo, cum pnccepissel Uoiniiius Moysi

in consilio justorum.

CAP. XXXII. — DE BONO VinGINITATIS ET CONTI-

NENTIJi:.

In Gencsi : Muttiplicans muttipticabo iristitias tuas

et gemilus tuos ^;

et in trittilia paries filios, et erit '

conversio tiia i-.d viruin tuum , el ipse tiii domiiiabilur

(Uen. III, !()). l)e lioc ipso iii Eviiiigeiio eaia Mat-

lliucuin : Non oinncs cupiiint verbum, sed ilti qiiibus

datum esl. Sunt cnim spndones qiii ex ulero mulris nati

sunl, et siint spudones qui coacli sunl ub hoiiiiiiibus, et

stinl spadnnes'

qui sc ipsos custraveruiil propter re-

finuin cmlorum, Qui poiest capere capiat (Matth. \\x,

11). Iieni cata Liicani : Fitii scecuti hujus generant et

generanlur. Qui autein hubuerunt dignutionein smculi

ittius et resurreclionis a mortuis, non nubuiit, neque Gnubuntur ". Neque eniin incipient mori. /Equntes enim

sunl Angetis Dci, cum sint fitii resurrectionis (Luc.

XX, 34). Resurgere° auleni moriuos Moyses signi-

lical cuin dicit in rul)0 r : Dominus Deus Abraliam,

et Deus Isaac, et Deus Jacob, non est Deus nwrtnorum,

sedvivorum (Exod. ui,Q). Oinnes enimiltivivunt (Luc.

XX, 38). item in Episiolii Paiili aii Corinlhios priina : Uo-

numesthominimutieremiioncontingere 'i. Propter [orni-

calionem " "^ autem unusquisqueuxoremsuamhabeat, et

ul sancUlicaret populuni in dicin lerrnini, sanclifira-

vil ille, et adjecit'''' : Esloteparati : tribus diebus "iio/i

ttccedetis ad mutieres '' '

(Exod. xix, 15). Iu:ni iii liii-

siiioii primo : Et respondit sacerdos ad Duvid et dixit :

Non suiit punes profuni in manu mea, iiisi pniiis r.nii-

ctus unus '''. Si observati sunt ' f

pueri a muliere, mandit-

cabunt (I heg. xxi, 4). Itcm in Apocalypsi : lli siinl

qui cum mutieribus se non coiniiuinuverunl. Virgiiics

euiin permanscrunt. Hi sunt ijui sequnntur Agnuin ijuo-

cumque ierit «<f (Apoc. xiv, -i).

CAP. XXXIIl. — NIlllL PATREM JLDICARE, SED FII.U M,

ET PATREM AB EO NON HONORII ICARl A OUO NON HONO-

RIFICATLRflLIUS.

In Evangelio cata Joaniieni : A'i/ii/ Pater judiciu ,

sed judicium omiic Fitio dedil, ut omnes honorifiient

Filium siciit honoripcant Putrem ''''. Qui non ' ' hoiiuri-

jical Filium, non honoripcat Putrein qui eum niisit

(Joun. V, 22). liem in Psalnio ixxi : Deus, judicinnt

tuum regi du , et justiliam tnam fitio regis , judicare

populuih tuuin i i injitstitia. Iiem in Genesi : Et ptnii

Dominus super Sodontam et Goinorram sidphur et

igiiein de coelo a Domino (Gen. xix, 21).

LECTIONES VARIANTES.

» Tribulalionis Cotl.•> Et erii.im Cotl.=Magnilicaliis Cott.

ii Li quid iniiilevil Salaiias Ihu. Colt." Monliri tc apud S|iirilum saaclum Lam. Liu. NC. i, 2.

Bod. 1, 2, 4. Beiiev. Ver. „f Sic liod. 1 Cott. Voss. 5. Impressa tequnt Cuin esset "

fundus iii Uia. Oxon. Cum cssol fumlus vcnditus, in tua

eriit polesl:iie.K Malodictus liomo Lam. Bod. i. NC. 1. Cott.

hUiiigeniti Colt.

i Magis dileiicruiit teiiebras Bod. 2. i. Thu. Corb. Cott.

1 No» exsurgeiit Bod. 1. Voss. 3. Ideo non resurgentCott.

^ Reiilens replelio nunroies luos, sus|)irium tuum, et

iu Inslilia parics luilos tuos Cott.

1 Etcouversio Uia Bod. 1, 'i, i. Voss. ~>.

"• Sic et spadoiies Bod. \ . l^uimciii Cott."Neque uxorcs duciinl Bod. 1.

" De resurreclione auleni racrluoruni non legistis in

libio Mijsis Cotl.

V Iii rubo vidi Doiiiinuiii Deum Abraham, elDeuin Isaac,el Deuin Jacub Bod. 1, 4. Coib.

1 Muliereui iion langere Lam. Bod. 2. NC. i. Cotl."" ProiiliT loniicatldnos l.am l.in NC. 1. Hntt. 2.

" Seti mulier Lam. Lin. NC. i, "i.Bod. 2, 3, 4.'Convenlione, el ad tempus Lam. Bod. 1, 2. 4. l.iii.

NC. i." Revertimini ad ipsuin Lain. NC. i. Lin. Convertimiiii

Corb." Secundum consilium Bod. 3." Non secunduin jussum Lam. Bod. i, 2, 4. NC. 1. Thit.

Beiiev. Ver. Secuiiduin iudulgentiarn , et non secuiidum

iniperium Cott.> Habet Cliarisma a Deo Lam. Bod. 1, 2, 3, 4. Vuss. o.

Lin. NC. 1.^

Placeat Deo. Qui autem cum uxore; cogitai qua' siint

mundi hujus, quomodo placeat iixori : et divisa; suul : iuu-

lier Cotl. Vei-. Placeat uxori : ct virgo iunupla Lam. Cult.

NC. i. Bod.i."" Ut saiicta sil corpore Bod. l, 5.•>•>

Adjccit (licens Lam. Lin. Bod. 1, 2. NC. 1. Voss. 3,"^ In tribus diebus Ctitt.

«i'! A.mulieribus Lam. NC. 1. Bod. 2.<<= Non suiit niibi paiics abunde, uisi panis unus.f t Si custocliti sunt Cott.

8K yuociinique vadit ISod. 3, 4. Cott. Voss. 4.

bb Patrem qui euiu misii Lam. NC. 1. Voss. 3.

i i Honorat Colt.

1 i Pnpulos luos Borf. 4. Colt.

•755DIVI C^PUIANI •756

CAP. XXXIV. — FiDELEM GENTiLiTER viVEaE NO.N A i7/a omicta erol paUiumpurpureum" et coccineum,

OPOKTERE ». el adornuta erat auro et lapidibus pretiosis et mar-

garilis, tenens pocutum aureum in manu $ua pleiium

execratioHum el immunditio! et fornicalionis totius lerra;

{Apoc. XVII, 1). Ilem ad Timotlu'Um ": Sint mu-

lieres v veslrm cum verecundia el pudicitia, compo-

nentes te, non in torlis criiiibus , neque uuro ,i neque

maryaritis ', aut veste pretiosa, sed ut decet muUeres

promittenles castilalerii per Sonam convcrsationem

(I Tim. II, 9). De hoc ipso iii Epislcila Pelri ad

Poiilicos : Sit in muKere non exierior ornamenti aut

auri aut vestis cultus, sed cultus cordis (I Pet. iii, 3).

Ilem in Genesi > Thamar coopmtit se pallio, et

adonittvil ; el cum aspcxisset eam Judas, visum est ei

meretricem esse (CeH. xxxviii, 14).

Apud Hieremiam : Htec dicit Dominus : Seeundum

viam gentilium' ne ambulaveriiis {Hier. vii). De lioc

ipso qu<id segregare se (niis debeata genlllibiis, iic sit

sociusculpm; et flat pariiceps plagac' coruin. In Apo-

calvjisi : K( audivi aliam voeen} de ca;lo dicentem: Exi

ileea, jiopndis meas, ne parliceps iis deliclorum ejns,

et ne perstringaris plagis ejus : quoniam delicia ejus

uique adcoilnm pervenerunt, et meminit Doininus Deus

iniquitaiiim ejus '^. Ideo reddidit i«i dupla, et in quo po-

culo misciiii, duplum< remixlum est ei ; ei iii quan-

tum se elarificavii et delicimtm habuil, in tnntum' dalus

est ei et cruciatus et tuctiis, qitoniam in corde suo dicil :

Reginn sum, el vidiia esse non possum, nec luctum vi-

tura sitm. Propleren una hora plagce ejus advenient '',B cap

niors, lucins et fames, et igni cremabiiur, quoniam

fortisesl DominUt Deut qui eam judicabit. E( flebunt

et plangent te in ea reges terrte qui cum ea fornicati

snnl ci (11 delieiis ' conversaii sunt (Apoc. xviii, li).

Iieni apiul Esainm : lixiie de medio eorunt, qut fertis

vata i Domini(lsa. Li), II).

XXXVII. — FIDELEU NON OPORTERE ' OB

DELICT\, NISl OB MOMEN SOLUH, PUNIRI.

hUk

In Epislola Pelri ad Ponlleos : Nec qitisquam ves-

trum tamqttam fur aut Uomicida^ paiiaiur , aul tem-

quam malefieus ,aut curas ulienas agens,

>* sed lam-

quum Ckrislianus (IPetr. iv, 15).

CAP. XXXV. — DEOM AD UOC PATIENTEM ESSE,UT NOS

POEMTEAT PECCATI NOSTRl ET IIEIORMEMOR.

Apud Salomonem in Ecclesiastico : Ne dixeris,

Peccavi, et quid accidit mihi ^ trisle? Est enim Altis-

simus '

patiens redditor (Eccli. v, 4). liem Paulus

ad Romanos : An mtmquid opulentiam bouiialis ejus

el paiientiam"' contemnis, ignorans quia bonilas Deiin

pwnilenliam le adducit ? Tu aulem , secundum duriliam *

tuain et eor impoenilens, Ihesaurizas libl iram iii die irm

el retelalionis jusiijudicii Dei, qui reddei unicuique se-

cundumoptra iua [Rom. ii, 4).

'"CAP. XXXVi.

— HLLIEREH ORNABl S.ECULAU1TER NON

DEBERE.

In ApocSlypsi : Et venit unut ex teplem Angelis

habeniihis phialat, et aggrcstut ett me dicent : Veni,

osleiidam libi damnalionem merelricis nwgna; sedentis

super aquiis mullus , ciim qua fornicati suul reget lcrrae.

£l vidi mutierem tedentem tuper besiiam. Ei mulier

CAP. XXXVIII. — SeRVOM DEl INNOCENTEM E9SE DEBERE ,

NE INCIDAT IN POENAM SfCOLAREM.

In Epistola Pauli ad Roinanos : Yis non timere

pblesiuiem ? Bonum fac ,el habebis laudem ex illa '•'

(Rom. XIII, 5).

CAP. XXXIX. — DATOS NOBIS ES5E ESEMPLOM VIVENDI

IN CHRISTO.

In Epistola Peirl ad Ponticos: Christus enim pas-

sns est pro nobis ', relinqitciis vobis >' extmptitm, ul

sequamini vesligia ejus : qui peccatiim non fecit,uec

dotut iuventus est in ore ejtis : qui cum mttledicereiw ,

non remuledixii ^; cum paierelur, non miiiabniur"",

Iradebal aulein se judicanli^^

injusle (I1'elr. ii, 21).

Iiein Pauius ad Pbilippciises : Qui in pgiira Dei f

conslitiilus, non rapinnm arbitratus est esse se aqualem

Deo, sed ^* se exinttiiivit *, formanl servi acclpieiis, In

simiUludincm " homiiiis faetits , ei hiibilu bk invenlus

ul homo. Humiliavit se, faclus obediens ttsqiie od

morlem, morlem uuiem crucis. Propler quod ei Deus

' Non dcbcre Corb.i> Via.s i^eiitiuni Bod. i, t.i

e El (iil iKir(ice|is plaga;, in Apoc. Bod. 1, 2, i.

illni()iiil.Uis ojiis Hvd. 1, 5, 4.

« Hcddet fi diipla Colt.

i Du|ilum rumiscuit liod. 1.

« 'ranluni datiiiii liod. i. Datur Bod. \, 2, n.

Ii Adveiii«t Bod. 1.

i Di-liiiis 0x0».

j Qui portalls vasa CoU.k Kt (|uid acciilK mibi? est Corb. Tristitia! Bod. 3.

I Patieiis, et rodditurus CoU. Altissiiiius et patiendssi-mus Lam.Bod. 2. NC. 1." An divitias Iwnitatis, ct loogjuimilatis cjus, ct p:itieii-

liam Coll." Pallio purpur(!0 et C(X'ciiieo Corb."

Ileiii Faiilus ad Tim. Lam. Boi. 3. Lin. SC. 1.

I' Siut, tnquit, muliercs Bod. i.

LECTIOiNES VARIANTES.

D

Bod. 2.

«8 In specie inventus Cott.

STEPH. BALUZU NOTiE.Cap. XXXVII.— Curai aliennsagens. Siceiiain lcgit Pauli ad Roimnoi, cap. 10.

saoclus Augustiiius in Expotiiione incboata epislolx

1 Auro, nec argentn Cott.'Nequc In inarMrlHs p^etiosis Bod. 2.

' Fiilcleni non (Jeltere Corb.' Honiicidam ageiis puniuuir Colt.* Curas alieuas agens puDiatur Bod. 3. Alicni speculalor

Tert.^ Laudoni ab illa Limi. NC. 1. Bud. 4.^

Cliristus passus osi pro volils Thu. Corb. Cott.y

Helinqiiens excnipUini Bod. 1. 3.^ Non niiiledioehal Bod. 2."" Non comininabatur Corb.'''' Jiidicanli se Bod. 3.•^" Cuin in li^ura Dci constitutus esset Cott.'IJ Sed soiiietipsuiii Bod. i. 4. Colt.""

Inanivil Thu. Corb.f f In siniilitudine Bod. i, 2, 3,4. Corb. Thn. Ilominuin

%' TESTIMONIORUM LIBER 111. 758

CxallavH ilium, ct doiwvU itli noiiien tu sit stiper A injDaiiiclc Annnias, Azarias, MisaJiel creilenles l)co,

liljeraii sunt < de flauima ignis {Dan. iii, 24,52).

CAP. XLIII. — POSSE EUM STATIM CO.NSEQUI»

QIH VEHE

CREDIDERIT.'

>l\ I>i»l,>

In Aclibiis Aposlolorura : Ecce aqua, quid ett quodme impedit bapiizaii >

.' Tunc dixit ^Pliilippui : Si

credis ex lolo cordey tuo, licet {Acl. viii, oC).

CAP. XLIV. — FIDELES INTER SE DISCEPTANTES NON

DEBERE GENTILEM JDDICEJI EXPERIRI.

In Eiiistola Paull ad Corinlhios prinia : Andct

qumiuam veslrum adversus alleium iiegotiuni linbens

discepiare^apud iiijusios, et non apiid sanctos? "" .1«

nescitis qma sancti liunc innnduin ^^judicubunt? Ei

reddet tibi. Item iliic : Cum facis eleemosyiiam, noli B iieruni: Jam quidem in toliim deiictuin " in vobiscsi.

oiiine nomcn ", «I in noiiiine Jesu^omiiegenu ciirvettir,

coetesliiim, terrestrium et infernorum, el omnis lingua

confilealur<^

quia Dominus Jesus Chrislus in qloiia

esl Dei Pairis {Pliitip. ii, 6-H). Delioc ipsoinEvan-

gelio cata Joaiinem : Si ego lavi pedes vestros ma-

gister et dominus, et vos debelis * aHoruin pedes lavare.

Exemplum enim dedi vobis, ut, sictu cgo feci ', ct

tosatiis facintis'

(Joan. xin, 14).

CAP. XL. — NO.N JACTANTER NEC TUMULTUOSE OPE-

BANDUU.

Iii Evaiigeliocata Maitliacum : IS esciat sinisira e lua

quid faciat dexlera lua, ut sil eUemosyiia lua '> in

abscondito ; el Paler luus, qiti videl in abscondilo

,

buccinare > aute l( quomodo liypocrilce fuciuni in vicis

ei synagogis ut clarificentur t ab hominibus. Ainen

dico vobis, eompleverunt* mercedem suani {Malih.

VI, 3,2).

CAP. XLl. — INEPTB ET SCUKRILITER NON LOQUEMDUM.

In Epistola Pauli ad Epliesios : Sluttitoijuiumi ct

scurrililas , qum ad rem non perlinent, nee nominenlur

quidein in vobis {Eph. \, i).

CAP. XLII. — FIDEM IN TOTUM "' PBODESSE , ET TAN-

TUM NOS POSSE QUANTUM CREDIMUS.

In Cenesi : Et credidit Abraham Deo, el "deputa-

tum est ei ad jusiiiiam'

{Gen. xv, 6). Iiem apudEsain-m : El sinon credideriiis, neqiie inteltigelis {Isa. QVII, 9). Itein in Evangelio cata MattliKum; .Wodic*

fidei, quare dubiiasii v {Matlh. xiv, ,"1)? Iiem illic:

Si habueritis fidcm l quasi granuin sinapis, dicelis

monli liuic : Traiui liinc illo, et Irunsibii, ei nihil iiiipos-

sibile='*

erii vobis {Mailh. xvii, 19). ItcmcataMarcum :

Oninia quwcumque oratis et pelitis, credilc quia ac-

eipietis el erunt vobis {Marc.xi, 2-4). Item illic : Oiiiuia

possifci/ia' crcdetui {Mare. ix, 24). Apud Abacuc:

Juslus aulem ex fide mca vivil »{Abuc. ii, 4). Iieiii

qiiia jitdicia habelis cum invicein'^'^. Quare non magis

injuriain palimini "'=? aul quare non magis fraudumiiii ?

Sed vos injuriam facilis et fraudalis, et hoc 'ffra-

tribus ! An nesciiis se quoniam iiijusit regnum Dei non

conseqiienlur>'^

(I Cor. vi, 1-9).^

CAP. XLV. — SPEM FDTUROHUU ESSE ,

'

«T IDEO FIDEM

NOSTRAM CIRCA ' 'QU<E PROMISSASUHTPATIENTBM ESSE

DEBERB.

Iii Epistola Pauli ad Romanos : Spe salvaii sumus.

Spes aulein quai videlur noH est saes. Quod cnim

videl quis, quid speral ? Si aiUem quod non videiims

speramus, per palienliam ii speramus {Roin. viii, 21).

CAP. XLVl. — HULIEREM IN EUCLB»U TACERE DEBERE.

In Epislola Pauli ad Corinlhios prima : Mulieres ^^

in Ecclesia laceanl. Si qurn^^ auiem qtiid dicere votunl,

dotni viros suos inlerrogeni {I Cor. xiv, 54). Itcni

ad Timollieum ; Mulier cum sileiitio discat in oinin

sub]eciione'""K Docere autem mutierem nott permiiio,

neque prieposilam"" esse viro, sed esse in sileniio. Adum

enim priinus formalus est, deinde Eva ; et Adam sc-

ducius tion est, mulier auiem seducla est {ITim.

II, 11-14).

LECTIONES VARIANTES." Nonien quod est huper liod. 3. Tliit. Cotl.h Kloclelur oninc goim Coll. Genu curveul Bod. 1 , 2.

4. 77iH.'

" CoiititPatur Deo Lum. S€. 1. CoU.'1 Alter allcrius pedcs Colt.' Kgo leci vobis Coll. J)t lit vos lacialis Bori. 1. Voss. 3.

6 Siiiisira quiiJ Uaii. NC. 1. Iliu.! Iii absconso Bod. 2. Colt. Liim. Lin. Bod. 2. SC. 1.

Coll. Voss. 4.

i Noli tuba cancre lin. NC. 2. TuniuUuari Bod. 3. Be-ticv. Yer. Voss. 4.

j Hoiioiiliceiilur Cott.

k {'cnsavcruiit Laiu. Liii. Tlm. A'C. i.Coib. Bod. 2, 4.

Pcrcc|H'rmit jVC. 2. CoU- Rcccpcruiil lloU. 1. Voss. 3.

Coiii|ieiisavcruiil Ueiiev. Yer.l

Miiltilo(|uiiiiii Bod. 3.'" Fideiii tanliiiii Voss. 3, 4. iVC. 2. Fideni iirodcssc Tlm."

Kcpuiatuui CoU."

Iii jiistiliaiii Coll.

1' Ad quid duhiiasli l.am. :VC. 1. Bod. 2, 4. Thu. Corb.'1 Fidcin sicul Bod. I, 2.

" Possibilia sunl Corb. rossibilia sunt credcnlibus Coll.» lix fide vivct Luin. Lin. AC. 1. Bod. 1, 2, 3. JusUis

auteiii nieus, ex lide Colt.' Crcdenles liberati sunl Bod. 1, 2, 4.

» Conscqui Baplismum Lam. SflC.l.

y Ouud uio iiiipcdiat tiiigi Lam. NC. i, 2. Bod. 1, 2, 4.

Tliu. Coib. Coll. Voss. 1.

^ Uixil ei Corb.

y 1d toto coide Bod. 1. CoU.^ Audcl aliquis vcslrum negotiura disceplare CoU.«" Sanctos? Nestilis Bod. 1.

bb Saiicti niunduui Luin. Lin. ?fC. 1, 2. Thu. Corb. Bod.

i 2, 4. ilc licc iiiuiKlo Cult. Voss. 3.

'<:<: 'ranluni dclictuni CoU.

dil Habetis iiivicciu Bod. 1. Cott.

f-' Fraudcni paiiiiiini Lam. Hod. 1. JVC. 1. SustinellsJVC.

2, Injuriam accipilis Bod. l.

ff Et lioc Iratrcs Bo(i.4.

8(5 Aut nescitis Tliu. Corb.

iiii Non iiossidcbuuL Lum. Lin. NC. \. Bod. 2. CoU.ii idco lidclcm circa Lam. NC. 1. Bod. 2.

j j Per |iaticnliain s|icrauius Lam. Bod. 1. NC. ^.Exspc-clainus Bod. 1. Foss. 3. Oxon.

kk Mulier Corb. Mulicrcs vcslrai Lam. Bod. 1, 2, 5, 4.

Cou. NC. 1. Voss. 3. Ecclesia lacere debent Luin. NC. 1.

Bod. 2.

11 Si qiiid aulcm discere NC. 2. Si qiix' autem sint Lin.""" Huniilitatc y.<im. NC. 1. Bud. 2. t'or(i. SubniissioK»

Bod. \ ,4. Thu. lu omui modcstia Cou.

"" Douiiiiari ia viruiu Coit.

739DIYI CYI'1U.\M "<>*

DF.LICTO ET MKiUTO xosTRO FiEui 11 A cwUs cU , f,Mi so/wi suum ' orki facH super bonoicl

mulos, cl pUiil super juslos cl injnslos {Malt. \,

44,45).

r.AP. XLVU

LABOBEMUS, NEC BEI OPEM IN OSI.NinUS SENTI.UIUS.

Apud Osec : Audite sennonein Uomini, jiUi Isriiel ,

quia judiciwn iH Dommo ' iidversns incolas lemv,•'

quod neque miscricurdia, neiiue verilas, neqiie aijnitio

Dei sil super terram ,sed execratio, ct mendacium,

et cccdes, ei fnrium , et adulterium di/fiisiim est siiper

lerram. Sniujuinem sangiiini supermiscent. Idcirco

lerra lugebii citm universis incoUs siiis, cum bestiis

agri, cum serpentibus terrai ,cum volucribus cieU,

et deficienl pisces maris, ut nemo judiret<^

,ncino '^

revincat {Ose. iv, l-i).I)ehoc ip-o apiid Esaiam :

yumquid uon viilet manus Domiiii ''ii( sulvos fiicial ?

aut tjravavit aurem ' ut iioit exauiUiit? Sed peccata

veslra inier vos et Deum Siyarant, et propter deUcla b

vestra averUt (aciem a vobis, ne miserealur. il/flims

eniiii veslrce inqiiinatai suiil sanguiHe '', et digili veslii

in peccatis. Labia autem vestru locuta sunt fucinns,

et lingutt vesira injustiliam meditatur. Nemo loriuilur

vera, neque est judicium verum. Fidunt in vnnis et

loquuntiir inania qui partiiriunt' tlolorein il pariunt J

facinus {Isa. lix, 1-4). lieiii apuil Suplioiiiam : De-

feclione deficiut a facie terrce, difil Dominut. De-

(iciat homo, et pecudes deficiaiit, volucres cceU et pisces

maris, et aufcram iniquos u facie terrce {Sopli. i, 2).

CAP. SLVIU.— NON FOENERANDUH.

In PsaliiKi \iii : Qui pecuniam suam non dedit

iii fcenore ^, et munera siiper innocenles non accepit.

Qui ista fecerit^ non commovebilur "

iii (eternum. Itera

apud Ezcchielcm : llomo autem qui erit jiistuslio-

minem non opprimet el piijnus debitoris reddet ", el

rapinam non faciet ^, et panein suum esiirienli dabit,

el nudum operiel, et pecuniiim suam in usttram non

dabit {Ezecli. xviii, 7,8). Iiem iii Dcuieroiiomio :

Non faenerabis fratri luo usiira pecunia! i' et usiira

ciborum {Deul. xniii, 20).

'"C.VP. XtU. — INIMICOS QUOQUE DILIGENDOS.

In Evnngclio cnia Lucani : Si diligitis qui vos

diligunt , qiai ett vobis graiia? Et peccatores enim

diUgiini los iiui te diligunt <i{Ltic. vi, 52). Itcin cata

MaUh;fum : Diligite ininiicos venlros. ct orale pro liis

qui vos pertequuntur ,ul lilit fHii l'alris veslri qiti in

C.vr. I.. — SACHAME.NTUM FIDEI

FANANDUM.

NON ESSF. PRO-

Aput! S.iloiiioiicm in Provcrbiis ^: In aures im-

pntdeiilis uoli qaidquam dicnrc, ne, qunndo aiidieiil,

irrideat sensaios sennones tttos {Piov. xxiii, 9). Item

in Evangelii) cala Matth;t;iiiii : Ne dederitis siiiictitm

canibtts , neqiie miseritit margaritat veslras anie porcoi,

ne forie inciiUent ea pedibus siiis ' et conversi cli-

dant vos {Maltli. vii, 6).

CAP. Ll.— QUOD NEMO IN OPERE SDO EXTOLLI DEUEAT.

n Apiid Salomonem ia Ecclesiaslico : NoU le ex-

toltere in faciendo opere luo {EccU. x, 29). Itcm iii

Evaiigolio cata Lucaiu : Quis vesirum Itubens servuin

arantem aut pastorem, el venienti " de agro dicii con-

ttnuo: Transi, recumbe ^.' Sed dicil ilU: Pnra aliquid

quod casnem ^, et accingere , et minislra ntilti donec

manducem el bibam ; el postea tu manducabit et bi-

bes. Numquid habet gratiam servo ilU y quia jecil qiia:

ex imperata sitnt? Sic iiaque et vos, cum perfeceriiis^

qumvobis imperala sunt,dicite : Servi supervacui"» su-

mus,quod habitimus^^ facere fecimus {Ltic. xvu, 7-10).

CAP. Lll. — CREDENDI VEL NON LIBERTATEM 1N arbi-

TRIO POSITAM.

lii Deiileroiiomio : Ecce dedi anle faciem tuam vi-

tam ct mortem, bonum et malum. Elige vitain tibi,

ut vivas '<'{Deui. xxx, 19). Item apud Esaiam : Etsi

voliieriUs et aitdieritis me, bona terrmedelis ''''.Si aulem

nolueriUs, et uon audieritis me, gladius vos consu-

met. Os enim Domini locutum est isla {Isa. i, 19).

Ilem in Evangclio cata Lucain : Regnum Dei ''<' intra

vos est {Liic. XVII, 21).

CAP. LIII.— DEl ARCANA PER8PICI NON POSSE, ETIDF.O

F1DF.M NOSTRAM SIMPLICEM ESSE DEBERE.

In Epislola Pauli ad Corinthios prima" •.Videinus

nuuc per speculum in mnigmate ss, tunc aulem fucie

ad fttcicm. Nitnc tcio ex parte, titnc auiem cognos-

cam '''' sicul el eyo cognilus sum ''(I C.or. xiii, 12).

Iicin npiid Salumonem iii Sapicnlia : Et iusimplicitali'

LECTIONES VAIUANTES." Jiiilicimn est a Domiiio lain. Bod. t. Domini Voss. \.T\

^ Solcm suuin Lum. Lin. NC. 1. Sod. 1, 2, 3, 4. roas.* " -- • '"-' ' "3. SoUuii oiiii O.roii.

' Soloinonem iu Parcemiis Oxaii. Et sicsemper ubiapudcwtcros legiliir Saloinoncm et Crovcrbiis.

' Nc iiiculcent ea pedibus CoU. Couculceut eas .VC. 2Bod. 2.

" P.islorcm veuientem taiii. Corb. NC. 1.^ Trausi ct rccuinbe Corb.^ Ut co!iieni Corb.' Sorvus illi Lam. NC. 1. Bod. 2.•* Cuni fpcerilis Tltu.'" Scrvi inutiles Thu. Corb.h* Quofl (lebuiniiis faeere Bod. 1, 2. l. Cotl.<="=

Eligc vilain, ut vivas Bod. i, 2, 3, i. Thu. Corb.'i'! TcrrfE iiianducabis Colt.'" Eccc rcgnum uaiLum. NC. 1. Bod. 2. CoU.f f

PanlusiuEpisiola ad Corinlhios prinia Coib.Kg Pri. jenigniata Lin.•>•> Tunc cognoscam Bod. 1.i ' Sicul cognitus Colt.

*• Terra;, co qtiixl Bod. 4.*= lit uenio sit (lui judicet.' Neino (|ui I.in.

« Ctsalvet Lnni. NC. 1, 2. Corb.' Ciravavit aures Thu. Cnrb.« PropKr peccata Lin. NC. 1. Bod. 1.3, l.

•' I'len;e suut saiiguine Bod. 3. Yoss. \.' i'arliiriuiil (Joliiiii .VC. 2.

i Pariunl ini(iuilateni Lam.NC. 1. Bod.1. Corb.* Deilit ail usuraiu Cott. Dcdit Ifleiiori ttod. 1 . Tliu. Corb.1 Facil lia;c Corb.'" Non (lclcbiiur l.am. Bod. 2. NC. 1." Etdcbiluai rcildcl Corb. Dcbitori rcildct Cott."

Kapinamnoii rapiat Bod. I, 3, -i. Tltit.

V i;sur,->s Bod. i, 2,.", I. In usurii l.am. NC. 1. Tlotl.2. Uii. Isurain B(«(. 1. I.iii. Thu. U.suram pccunia; Colt.Voss. 3, 4.

'

J Pcccalorcs eaim diligunt eos qui se diligunl la.ii. iiii,NC. i, S. Bod. 1, 2, 5, 4. Thu. Corb.

701 TESTIMONIORUM LIBER 111.

cordis quterile iUum^(Sap. i, 1). Ikmii aputl eiimilem: A in Basilion i : llomo videt in facie p, Deus nulem in

Qui ambulal simpliciler, ambnlul jidenler (Prov. x,

9 ). Item apud eunidem : Alliora le ne qucesieris, et

{ortiora te ne scrulatm (ueris (Eccle. iii, 22). Item

iii Salomone : Noli esse muUumjustus^,et noli ar-

gumenturi ptus quum oportct^'

(Eccle. vii, 17). Item

:i|iiid Esiiiani : Y(e qui anjuli sunt in semelipsis ilsa.

lii, 9). Iieiii in MaclialKuis : Daniel in sua simpUci-

tule libcralut est de ore leonum(

1 Mach. ii , 60).

Ilem in Epistola Paiili ad Roinanos •': U altiiudo di-

viliarum sapienlia; et scientia Dei, quam incompre-

hensibilia " sunt judicia ejus , et quam investigabiles

viie ejus ! Quis enim cognovit sensum Domini ? aut

quis consitiarius ejus fuit ? vel quis prior dedit ei, el

relribuelnr itti? Quonium ex ipso, el per ipsum, et

in ipso sunt omnia, ipsi claritas in swcuta scecu- giorum (Rom. xi , 33-56). liem ad Timotheum :

Sluttas aulem et ineruditas quwstiones devila, sciens

quia tiles generant. Servum autem Dei non oportei

liligare, sed mitem esse ad omnes (II 7jm. ii, ^S.^^i).

CAP

corde (I Ihg. xiv, 7). Ileni in Apocalypsi : Et scient

omnes ecclesioe i quia ego sum scrnlator ' renis et cordis,

el dabo unicuique vestrum secundum opera sua '(Apoc.

H, 23). Iteiii in Psalino xviu : Delicla quisinletligil?

Ab occutiis meis • munda me, Domine (Ps. xviii, 13).

Iiem iii Episiola Panli ad Curintliios seciinda : Oiii-

nes nos manifestari oporlet anle tribunat Chrisli, nl

reporlel"unusquisque

^ sui corporis propria secundum

c/wfB egit, sive bona, sive mala (II Cor. v, 10).

LIV.— NEHINEM SINE SORDEETSINE PECCATO ESSE.

Apud Job : Quis enimmundusa sordibus'? Necunus,

etiamsi unius 8 diei sit vita ejus in lerra ^(Job. xiv,

4,5). Itcm iii Psalmo ; Ecce in iniquiiatibus'

concep-

lus sum, etindelictis concepit i me maler mea (Ps.

L, 7). Iiem in Epistola Joaiinis : &i dixerimus quia

pecculum non habemus, nos ipsos decipimus, et veri-

las in nobis non esl (I Joun. i, 8).

C\P. LV. — SON UOHIMBUS, 8ED DEO, PLACENDUH.

Iii Psalmo i.ii : Qui hominibus ptacenl""

confusi

$unl, quia Deus niltit fecit itlos. ilem in Epistola

P^udi ad Galaias .• Si hominibus ^placere vettem i,

Clirisli servus non essem (Gal. i, 10).

CAP. LTI. — DEUH NIHIL LATERE EX HIS UU.CGERUNTUR.

In Sapienlia Saldinoiiis ; In omni loco specutanlur

ocuti Dei bonos et matos (Prov. xv, 3). Ilem apudliiereiiiiain : Ego Deus approximans, et 7ion Dens de

longinquo^K ^iabscondiiusfuerit liomo in absconditis^,

ergo ego uon " videbo eum? Nonne coetum et lerram

ego impleo, dicit Dvminus (IJier. xxiii, 23, 24). Ilcin

"Quaerile Deum Thu. Yoss. i. Dominuin Bod. 1, 2, 3,

4. lam. I.in. NC. i.'i

MuUunis.ii)iensi.in. MHltuinsapiensapudseipsum Colt.'

Ouau) ncccsse est Lam. NC. l. Bod. 2. Thu. Corb.d Paulus adKom. Corb."

yiiam inscrutabilia Lam. Lin. NC. l. Bod. 1, 2, 3, 4. DThu. Corh. Voss- 5.

f .Siue sordibus fer. Benev.n Ncc si uniiis Bod. 1.

1> Terra : non polcsl esse sine querela Cott.i licce in taciiiore Lan». Lin. AC. 1. Bod. 1, 2, 4. Thu.

Cnrb. Voss. 5.

'i Iu peccatis concepil Lam. Lin. NC. 1. Bod. 1, 3,4.Alult ine iu ulero Voss. 5.

k Si adliuc hominibus Lain. NC. 1.

1 Placercm Bod. 1. Vons- 3.™ Dcus dc longo I.am. NC. E longinquo Cotl."Quod si abseondiuis lueril lionio iii absconditis suis

Lnm. NC. I. Aiiscondiuis crgo Corb."

Er};o nou Hod. 5.

1' Videl in laciem, Deus autoin iii cor Thu. Lin. Deusvidet in corde Cutt.

CAP. LVll. FIDELEJI EMENDARI ET RESERVARI ^.

In Psalnio cxvii : Emendans emendavil y me Do-

mims, et morli non Iradidil me (Ps. cxvii, 13).

Ilein in Psalmo lxxxviii : Visitabo in virga'faci-

nora eorum et in flagetlis delicia eorum. Misericor-

diam anlem meam non dispergam"" oi eis (Ps. lxxx viil,

55). Iiein apud Malacliiain : Et sedebii '>''

conflans et ex-

purgans sicut aurum et argenlum, et emundabit filios

Levi (Matach. iii, 3). Item in Evangelio : Non exi-

bis inde danec exsolvns novissimum quadrantem (Maith.

V, 26).

CAP. LVIII. — NEMINEM CONTRISTARI HORTE DEBERE ,

CUM SIT IN VIVENDO LABOR ET PERICULUM, IN HORIEN-

DO PAX ET RESURGENDI SECURITAg <^<=.

Iii Geiiesi : Tunc dixil Dominus ad Adam : Quia

exaudisti vocem uxoris ''"l

luw, et manducasli ex ilta ar-

bore de qua sotaprceceperam libinemanducares''', ma-

ledicta lerra eril in omnibus operibus tuis. In Irisiilia

et gemitu edes ex ea omnibus diebus vilw luce. Spinas

G et tributos ejiciet tibi, et edes pabutum agrif f in sudore

vuttus lui. Edes panem tuum donec revertaris in lerram

de qua et sumplus es : quia lerra es , et in terram

ibis (Gen. iii, 17-19). Item illic : El comptucuit Enoch

Deo ; et non est inventus >-'!' poslmodum, quia Deus ittum

transtulit (Gen. \, 2i). Ei apud Esaiam : Omnis

caro fKnum, et omnis ctaritas ejus ut (los foeni. Aruit

foenum, et flos decidil. Sermo '''' milem Domini munrt

' ' in oeternum (Isa. xl, 6-8). Apud J i Ezecliieleni :

Ipsi dicunt : Arida facta sunl ossa nostra, periit spes

nosira, exspiravimus ; proplerea proplicliza, et dic '"'':

LECTIUNES V.^iltlANTES.

1 lit scient omnes gentcs et Ecclesi* Bod. 1. Voss. 5." Suui Dominus scrulalor Lam. NC. 1.

Oiiera veslra NC. 2. Opera Thu.

A"secrclis meis Lam. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2. Tlni.

Corb. Vosi. 3."

Recipiat unusquisquc NC. 2.^ ISostrum quod gessit Coll." Reservari debere Lam. NC. 1.

yCastl^'anscastigavit CoK. Castigans emeiidavit NC. 1, 2.

'In virga ferrea Bod. 1. Voss. 5.

"" Non dis|)crdani Corb. Auleram Bod. o. Voss. i.

ki' Etsedil Deus Liim. Lin. NC. 1. Bod. 2. Thii.'^'' Et in resiirgeiido seciirilas Bod. 3.

'l'l Mulieris Latn. Lin. NC. 1. Bod. 1, 2, i. To5.s. .".

<=" Ne manducares, et iiianducastis e\ ea Linii. NC. I.

Bo.l, 2.f f Edes pancm tuuiii de pabulo agri Corb.

SS Non est invcntus, qiiia Cotl.

iiii Verbum NC. 2. Maniit.i i Manebit Bod. 5. 4.

j i Ezecliielcin : Dicunt Bod. i, 2, 5, 4. Thu. Corb.Kk Prophela el dic Itod. 1, 2, 3, i. Cott. Voss. 5.

STI:PI1. BVLUZII NOT^.Cap.LIV.— Neminem tine sorde. Citalliiiii<; lociiin llicroiiyMiiisiiiiibro i bialoqornm adversus Pelngianos.

MS DlVl CYi'RlANI 76t

lltcc dicii Dominui « ; Ecce ego a^rio iHoimmenta tcs- A laiidiim. ffomo enim (ecil illo» , et()fKi apirilum

' iiim-

(la, el educMH vos dt: iiioiiuiiientis vtslris, et iiidu-

caiii vos in lerram hrueL. l.l dube Sfiirituin meuiu

in vos , et melii. El poiiuiu vo» in terrum veslrain,

et cogiioscetis qiioiiituu eyo Dowinus loculiis siiin ,

et fucimh dicit Uomiiiits (fidi/j. x\xvii, ll-li).

Iteni iii $a|)iciiiu) Salonioiii& : Huptutetl^ ne mulitia

mutmet iniellecium illius. Plucita eiiim erai Deo inii-

mu illius {Saj). iv, 11 U). llciii iii INalino Litxxiii :

Quain dilectissiinoi ^ liubilalioiies liue, Deus virlHluiu!

Desideral et properulJ nHiiiia Mit'a ad atria '' Dci (Ps.

L\x\in, 2,3). ti in E(ilsiola 1'aiili ad Tlicssaloni-

conse» : Noltttntit auiem vos ignorare, fritlres,dc dvr-

mientibut, iie coHiritieuiiiii siciti et «sieri, qui spem

non habent. Si BHim ciedimus qkia Jesus niortuiis

tuaiut ^l , is /inxit illos. Nemo aulem sibi similem

hmiio poterii deum fingere. Cuin sil eniin morlnlis,

morluHmfiiigil

» iiianifcnj miqiiii!. Melior est auiem ipte

iis quos cotil; quoniam ipse qiiidein vixit , illi

nuimiuam ( Snp. sv , 15-17 ).Dtf lioc ipsn : Neque

epera iiliendeules cognovernnl quis essei iirlifex , itd

aut ignem ,(ii(( spiriiHni ,

aui ciiaium iierem , aul gy-

riim stelltirum ,tiul niinium iiquum ,

aul solein et

htnam , reclores orbis lerrai deo» piilaveninl : quonim

sl propler specieni lioc wtiimiiverunt ,scianl qitanto his

Dominui tii specioiior : ani ti tirlntes el opera eorum

miruti sunl, iiiieUignnl ab ii>sii quoniam qni lia;c coiisli-

luil lorlia furlior esl illit{ Sap. xiii , 1-4

).Ileni iii

1'salniO cxxxiv : Jdola gentium argenium ei aurum ,

ett et returrtxil, tie et lieit» eos qiii durmieriint in ]i opus inanmim hominuin. Os liabeiit ,el nou loquunlur ,

Jesu adducei cum eo (I Theii. iv, 15, 14). Item aiJ <'o-

riiiiliiiis 1 : Siulte ', (ii quod seminas non livi/icttiur

nisi priuti moriiium (uerii. El iierum : SteWia siella

differt in elariiale, tie ei resurreeiio •. Seitiinaiar cor-

put i» corrupiione, reiurgii sine corruplela'

. Semiiia-

tiir in ignoiuinia i, resmgit in gloria. Seminatur iit

infinnilale, resurgit iu virluli;. Semiimtur corpus uiii-

mule, reiiurgit>^spiritale {lCor.w. 56, il-4t, 55 fiii).

Kt iteriiin : Oporlet enim corruptivum istud induere

iuconuptionein et mortale lioc iiiduere immortitlitatein.

'" Cum auteincorriipiivum hoc induerilincorrupiionem,

et mortale hoe induerit incorruptionem , tunc fiet ver-

bum quod scripium est : Absorpta est mors i iu conten-

lionem "'. Ubi esl, mors, aculeus tuiis ? ubi est, mors, con-

ocutos Uabenl , cl iwn rideiil ,aures litibent

,et iiou flu-

diiint '. Neque eiiim est ipiriius in ore eorum. Similet

fianl" illii qui fcciunt ea » el omnes qui confidunt in

itlis (Ps. cxxxiv, lS-18).

U«'m in rsntoio xcv :

Omnes dii geiuiuut dwmonia, Dominut aulem coelos

fecit (/'«. xcv, 5). lieiii iii E.\()ilo : Non (ucietisvobis

deos argenteos neqiie aiireos {Exod. xx,25). liiiteruiii :

Non (acies tibi iduluin nec cujusquam siiiiililudinem

{Ibid. XX, 4 ). liciii iii llicrciiiia : llaic dieitDoininus :

Seciindum viusgenlium nulite incedere , quia limeiililla

in persoiiis stiis , qiiia legitiina genliuin vaciia sunt. Li

gnum de sattu excisum opus (abri ,et conflatum auruin

et nrgentum speciose composita siint , in marlulis et in

clavis confiriiiavcriinl illa ,et non niovebuntur , quia

tentio tua? Itera iii Evaiigelio caia Joaiiiieni : Paler,G confixibiHa sunt. Argeitlum apposiiuin esl a Tharsis.

quos dcdisti mihi, volo ut tibi ego (uero et iiisi siiit

mecum, el videant clarilalein menm qiiam niilii de-

dislianle coHstitiitiotteiii inunili <•

{Joun. xvii, 2i). Ilcm

cau Liicam : Niiuc ilimitiis servum luiim, Domiiie,

teciiiidum rerbmn luum, iii pace, quia vid^iHiil otnli. ««<•'«

satuiare tuum {Litc. ii, 29.50). Ilcin tata Joaniiein ;

Si iiie dilexissetis, gaudereiii"quuniain vado ud Va-

Irein, quia Puier major me est {Joan. xiv, 28),

CAP. LU. — BE IDOLIS QVM CENTILES DEOS PUTAM.Iii Sapienlia Salomonij : Oiiiiiiu idolanationum a:s-

tiiiiaverunt deos, (luibus neqiie oculoruin usus est ud vi-

Venit flurum Moab. Operaartificum omiiia. lltjacintliuin

el purpura vettient cam. Tollentettolteniea , quia mnprodient. Nolile tiniere ea

, quiu matitm non (nciuttt ,

el bonum iion est in illii. Sic dicile : Dii qui ca:lum el

terram non (ecerunt intereunt a terr<t et de sub ccelo

islo. Exhurruit coslum in lioc et ablwrriiit mulluin

magis tehemenler ,dicit Dominus. Hiec nialigna (ecit

ptebs meu. Oereliqiierunt fontein aqua: vivai ,et effo-

derunt sibi taqucos detritos qui non poterant aquamconlinere. Verberavii te dileclio tua , et nequitia liia

acctisabit le. Et scito el vide qiiia amarum tibi erit quod

deiidum, neque nures ad percipienduin rjjj,,

j(,,,„^ jj

(/e)e/i(ji((;risi)it;,(iiVil /^uiiimHS Z>eus (iitis, <!( iioii spmi-

neqiie aiires ud audieiidttm , vcque digili in manibits i'«''« '" ""'' '''''' l>oimiius Deits luiis, quiain swculiim

adtoiUteaaudwn 'i, sed ci pedes eorum pigri ad ainbu- contribulasti jugiim meum et dirupidi vincuta lua,

et

LKCTIONES VAIU.\NTES."

Dicit Doniiniis oniiiipolcn» Utnt. NC. 1. Bod. 2.•>

Kajilus csljiisliis lott. Oiniiiicnuiraliis est liibrcvi,explcvii tcmpurn, (iliicplial (>ulni Uoo Cott.

'(Jiiaiii aiiiabilcs /(o(/. 5. Ainahilia tabiiniacula Lh.

•1

Connipiscit el dclWl Liii. AC. -i.

"Iii .ilria Ilnli. 1.

'Insipiciis lii ( OU.

8 Nisi ante tniii. Un. NC. 1. Bod. J. KOM. 3. Slcllaenim /,0111. NC. I. Ilotl. 2. Cotl.^ Iii ri!siirrc(.tioii(^ /("(/. 1. Morliiorum 0(/(/i( Oj'OW.' In in(orni|ilioiie Hod. 1, Vms. 5.i In igiioliiliialc Coll.^

Hcsiirgii corpus Bud. 1. ros«. 3.1

.4bsuiiipla cst inors ioin. Bod. I, 2, 4. SC. I.

'"Sine contcnlione iniii. Bod. 2. A'C. 1.

"AutC(]uaiii iiiuinlus lierel Colt.

" Gaiidcrclib uli(|iic l.in.

V Nares «il odorainluni Colt.

1 Digili nianuuni :iil traclainlum lam. NC. \ Bod. 1 , 2,

4. Voss. 5. Maiiusail rial|>aiiiluiii CoU.'

.Spiritimi niiituat l«iii. NC. {." Morlalis. morluuni liiit;ct Voss. 3, 4.» Nou auiiiiiiit; iiares babent, ct non otlorabunt; manns

babcnt, ct iioii palpabunl; pciJes liabcnl, et uon ambula-biml Kod. 1. Colt. Voss. 5.

"Siiiilles sint oiniKis Lam. Lin. \C. 1. Bod. 1, 2, 4.

T/iii. Corb." laciuut ca» Itcm Bod. 1, 2, 3, 4.

VAIUdRUM ISOTyE.

Cap. LIX.—/(emin Wiermio. Baluzius, haud dubic esniscodd. addiditlocos Jer.,Isa. el Apoc. Li>s, (?(/</.

^6S TESTIMO.NIORUM LlBEIl 111. 7C6

dixislt : Non serviam,

sed ibo super omnem montem A aiiorum, Ilam illic ; Et tertius Aiigelm seciitiis rsl cos

excelsum et sitper omneni cotlem ultum et snper omne

lignum umbrosum. Ibi confundar in fornicatione. Ligno

et Inpidi dixerunt quia paier meus es tu , ei lapidi, Tu

genuisli me. Et convcrterunt ad me (/o/<«m , et non

faciem sunm(I]ier. x , 2-5

, 9 , H ; ii, H, 13, 19

20, 27).

In Esaia : Cecidit vel dissotuliis csl dnico.

Facta sunt sculptiliaeorum ut bestia: etpecora. Auferetis'" iltacollo tigalo quiisi sarciifam laboranleset esurieiftes

et non vatenics(Isai. xlvi, 1,2,3). Et iteriiin :

Collecii siniut non poterunl salvari de belto. Ipsi aiitem

captivi diicli suiit teciini{llier. li, 1.5-18

).El iterum:

Cui me astimilasiis ? Videte et inielligiie quia erraiis

corde, qui coinmitlitis aurum desaccuh et argenlum in

slatera ponderutis in pondera conducenles. Artifices

dicens in voce magna : Si quis adornt bcsliam et simu-

lacrum ejus, el uccepil inscriplionem in fronle sua aut

super manum suani , iiic bibel de vino irw ejus et pu-

niclur igne el sulphurc sub oculis Angelorum sanctorum

et sub ocutis Agni , et fumus tormentorum eorum in

scecuta swculoruin ascenUet {Apoc. u , i, 13-31; xiv,

y-U).

CAP. LX. — CIBOBUM NlMIAIl C0NCUPI6CENTUM NON

APPETENDAM.

Apud Esai:im : Edamus '* ei bibamus, cras enim

moriemur. Non remittetur vobis peccatum iilud quoad-

usque moriamini {Isa. xxii, 13, H ). iUini in Exodo ^:

fccctunl niaiiu fucta , «I incUiumles se adoraverunt illud B ^' consedit populus manducare et bibere,

et surre-

et levaverunt in humeris , et sic umbuLabml. Si auiein

posuerint itta , loco manebiint ,et non movebunlur ; tt

qui ctamaverint ad itla non audienl, a mulis non sal-

vabunl eos. Iluiii iu llieremia : Dominus, qui fecil coe-

lum et terram,in virlute correxit orbem terrcB, in sua

prudenlia extendii cwtum , el muitiiudinem iiquarum in

coeto, perduxit nubes ab exlremo teriw

, fulgura in nu-

bibus. Et ejecit venlos de thesauris suis. Infatiiaius est

omnis liomo ab scientia sua, cpnfusui est omnis artifex

in scutjHilibus suis , quia falsum conflavit. Non est spi-

ritus in illis. Vacuata sunt opera iiicluta , in tempore

conspeclionis illorum peribunl. El iii Apocalypsi : Ei

sextus Angclus luba cecinit. Et audivi unum ex qualuor

angulis arcm aurem qum esi in conspectu Dei dicentem

scxto Angclo qui liabebut lubam : Solve quatuor Angetos Cligalos super fluimn magnum Euphralem. El soluii sunt

quatuor Aiigeli qui eranl porali in horam el diem et

niensem et annum, ut occiderent tertiam parlem ho-

minum, et numerits exerciiuum equesn ium dismiriades

mijriadon. Audivi numerum eorum. Et tic vidi equos iii

vtsu et sedentes stiper eos hubentes toricas igiicas et

hyiicinthinat el sutphureas, el capila equorum, et ex ore

eortim exiit ignis el fumus et sulphur. A tribus plagis

iilis occisa est tertia pars Iwminum ex igne et funw et

sulpliitre qitod exiit de ore corum , est et in caiidis

eorum. Cuudw enim eoriim simites anguillis , habenles

«111111 capita , et in eis nocent. El retiqui hominum qui

non stinl occisi in islis pltigis , nec pmnilentiam egeruiit

opera factorum manuum suarum,

ut non adorent dm

xerunt <^ ludere {Exod. xxxii, 6). Paulusad Cqrintiiios

prima : Cibus nos iion commendai Deo; neqite, si man-

ducaverimus '', abundabimus ; neque, si non manduca-

verimus, egebimus'•

(1 Cor. viii, 8). Et iteium : Cum

conveniiis ^ ad maiiducaudum , insiceiHexipectate. Si

qitis esurit s, domi manducet , ul non ad judicium''

comieniaiis (I Cor. xi , 33, 34). Ittiin ad Rouiaiios :

iVoii est regnnm Dei escu et polus , sed jiisliiia et pax

eigaudium in Spiriiu saHcto{Rom. xiv, 17). Iii' Evitn-

geilo cata Joaiiucm : Ego cibum hiibeo i quem vos noti

noslis. Meus cibusestut fuciam volunlatem ejusquime

misit el perflciam'^ opusejus {Joun. iv,32, 54).

CAP. LXI.— POSSIOENCI COMCIPISCENTUH ET PECUNUM

SOS APP£TEi\OAU.

Apud Salomonein in EcclesiasUco : Qui ditiqit

argentuin , non satiabiiur argenio (Eccti. v , 9 )•

iiem iii Proverltiis : Captans annonam makdictus in

plebe est. Benediclio aulem in ejus cupile est qui

communicut '

{l'rov. xi, 2G). Ilem apud Esaiam : Vm

qiii '"conjungunt domuin " ad domum " ct ugrum p ad

aqrum conlinuiinl ,ut anferunl proximo suo 'I aliquid.

i\M»i(/Hirf'" Itabilubilis soti super teriuin {Isa. V, 5)?

liciii ;i|iud Sophoiiiam : jEdificabiinl domos, el nonin-

habitabunt ',

el insiituent vineas , et non bibenl viniim

eurum , quia prope est dies Domini ( Soph. i, 13, U ).

llem in Evaiigelio cata Lncam : Qiiirf eni»" prodest

Itomini lucrifacere tolum mundum, se ipsum autem

monia et idola , id est siinulacra aurea et aryenlea et D perdere^

(Luc. ix , SS )

? El itcriiiii : Dixit autem ilti

area et tapidea el ligncu, qtim neque videre petsunt iieque Dominus : Stulle , hac nocte expostutalur' fliiima tua ".

a mbuture,

et non egerunt pmnilentium homicidiorum Qum ergo'

purusli, cujus eruni ( Luc. xn, 20 ) ? Ei

LECTIONES VARIANTES.

" Non dicemus ; Edamus el HC. 1.1> Exodo: ConseditBod. 1.'^ Exsurrexil Tlut. Voss. 3.

* Ederiiims Thu." Dedciemus Worf. 3.' Cum conveiierilis tam. SC. 1.K tsiirieril Bod. 1. 3.

1'liijudiciiim Uod. 1,3, 4.

i Uein in Evangelio Boid. 1, i.

i Cibuui Iiaboo inaoducare Cwb. HC. 2.

k Ui perliciam .VC. 2.

1 Communicans ei Bod. 1.'" V» liis, qui Cotl."

Atljnnxit domum Bod. \.° Ad doinuni, villain .nd villam, Un. Corb.

1' Agruin agro Utin. Lin. NC. 1. Bod. I, 3, 4. Thu.

1 l'iMximis snis Bort. 2, .5. Corb. 1'roximi Bod. 1, 4_

' Non liabilabunl in eis Lam. JVC. 1, 2. Bod Cott.[" Si auima! suffl detrimenlum palialur NC. 2.' Postulatur anirna Lam. NC. 1." Anima lua a te Lin.T

Prseparasli Lam.

7rt7 f)IVI CYPRFXNI 7«8

ilerum : C.ommemorme qmniam pempisli bona " in A ilenini : iV.-sii/is quoniam corpora vetlra membra

Cliristi smit? Aiifereni membrn Cltristi'i, faciani meni-

braforiiicariw? Absit. Aiit nescilis qiiia qiii congluli-

nalur fornicaria: uiiumcorpus sunl ? Erunl ciiiin diio in

una carne. Qui uulem se conjunxerit' Domino, uiiiis

spirilus est "(Ibid. vi, 15-17). Ileni ad Coriniliios sc-

cunda : ^olite conjungi cum infideiibut. Qiia; aulem

parlicipatio est juslitiiB et iniquilati ? aut quw est com-

municiitio liici' ad lenebras (11 Cor. vi, 14)? Iloin de

Saloinone in Basilion tertio : Et uverterunt uxoies

alienigencecor ejus post deos suot (III Req. xi, i).

CAP. LXm.— GRAVE DELICTUM ESSE KORNICATIONIS.

In iilpislola Pauii ad Corinthios prinia : Omne

deliclum quodcumque feceril homo citra corpus est.

vita lua ,et Laiarv» simititer mala ^. Niinc vero

hic rogntnr <, lu anlem doles (l-nc. xvi, 23 ). Et in

Aclibus Apostolnrum : />i.ri/ aulem felrus ad eum :

Argenlum quidem et aiirum non esl milii. Quod iiulem

habeo, hoc libi do : In nomine Jesu Clirisii yaznreni '•

turge et aiiibula. Et avpreliemn mrinu "ejus dexlera,

excitavit ' eiim(Act. in , C ). IU'ni s ;\d Tiiiiolhuimi

prima : iVi/ii/ intulimus in hiinc miiiidum,verwn nec

mferrt quid possumns ^. Habenle* itaqiie exhibilionem

el legumeiituin , liis contenii simus. Qui aulein voliint

divites fteri ,incidunt in lenlaiioiiein ' et miiscipulnm

el desideria iimlta el nocentin, qua; meryunt lioniinein in

perditionem et in interitum. Radix cnim oninium nin-

lorum est eufiditat , qitam quidam appelentes naiifra-

gaverunt a fide et interuenmt se doloribus niiiliis{

1 B 0«' ""'«"i (ornicatur, in corpus suiim peccal. Son

lim. VI, 7-10 ).

CiP. LXII. MATftlMONIUM CVH GGNTILIBUS NON

JU.NGENDLII.

eslis veslri. Empii enim eslis preiio uiiigno. Clarificnle

et poriale Dominum in corpore vestro (1 Cor. vi,

18-20).

CAP. LXIV. — QVJE SUNT CARNALIA QO/E MORTEM

PARIANT, ET QU*: SPIRITALIA OU/K AD VITAM DUCANT.

PauliTS ad Galatas : Caro concupiscii adversus spi-

rilttm, et spirilus adversns carnem. Iliec eniin inviccin

^ adversanliir sibi , «(• non qtice viillis ipsa faciaiis.

Maiiifesla sunt auteiit facla carnis; qiia; sunl, y aditl-

leria, forniculiones, imniunditia;, spuiciiiie, idulolaliia;,

veneficia , homicidia , inimicitice , conlcnliones , wniula-

tiones ', animosilales , provocaliones ,

simullalcs ,

dissensiones, liofrescs, invidice, ebrietates, comessalioncs,

ttJ cui "' vull "nnbnt, tanlum in Bomiiio. Fdicior " au- q el liis similia «". Qua;'''' prwdico, quin qui talia iiguiil,

tem erit, ti sic permanserit v(1 Cor. vii, 59, 40). Ei regntm Dei non possidebunt. Fructus nutein spiiiliis

LECTIONES VARUXTES.

Apiid Tohiam : llxorem accipe cx semine parentnm

tuorum, et noli siimere atienam mulierem i qnce non est

ex Iribu parenlnm iiiorum {Tob. iv, 12). Ilem in Ge-

nesi : Mittii puenim suum .Abraliam, «( de semine suo ^

accipial Rebeccam filio ejiisIsaiic {Gen. xiv). Ilem in

Esdra saiis noii fuii Deo, ciim vastarenuir Jiuhri,

nisi alicnigenas uxores ciiin filiis qiioquc quos ex illis

procrcaverint reliqiiissent (I Esdr. x). Item in Epis-

tola Pauli ad Corinlliios prima : Mutier vincla cst '

quamdiu vivit vir ejiit Si autem dormitril, liberala est.

"Ueccpisii boiia Lmn. \C. 1.

i" Lazarus auteni mala NC. 1, i.'•Hic la,'iauir l.nin. Cott. Hic quiescit Bod. l.Hic couso-

l.itiir liod. 2. Corb.'' Na/arxi Tliii.'

.\p|ir('lii'.ii(leiis iiiaimm l.in.< Klovavil Thii.8 lUini 1'uulus Uod. -2.

•' Aulcrre possiiimis Ilod. 1, i, 3, 4. Tltu. Lam. Yoss. 5.

Aiirerrc fiolcTinius Colt.' Inridunl iii laqiiiHis triualiunum Corb. lu laqucum

(liaboli SC -i. Musciinilaui ilialKili Coll.

i AlliMiam iixorem Hod. 1, l. Voss. 3. Tliu.k

Aocipialur Rebccca Lam. Liti. NC. 1. Bod. I, 2, 4.Tltu.

' Miilior alligala osl VC. 2.'"

l.ihcrata ost, ciil Voss. 3. Lain. I.in. AT. 1. Bod. 1,

2,4.

"Ciii volel Tltu. Corb.

" Boatior Bod.i. NC. 2.

P Permaiiseiit. Item de hoc ipso ad Corintliios primaBod. 1, 3, 4.

1 Tollain membra ChrisU CoU. Auferens ergo Bod. 2." Meiiibra iiierelricis lurnicaria: Lam. NC. 1. Bod. I.

Colt. Vnss. 5.•

Qui cong;lutinantur;}od.2, 4. Thu. Corfc. Adli«rel iiio-

retrici Voss. 3.' Se conjungiinl Cotl." Ihio s|iiriui suut Colt.^

Luiiiiiii Voss. 3.^

Eniiii advorsantiir Voss. 3.'

Fornicalii), impiidicitia Coll.'

.EmiiliUio. ira, rixa, animositatos CoU.^» Siinilia. Oiiia qui talia agtuil Lain.Lin.NC. 1,2. Bod.

,Thu. Corb.V lib Prajdico vobis sicut i>ra;dixi,quia Co«.

STEPH. BAL1]Z1I NOT^.

C,vp. LXI. — Percepisti bona. Viile nnias Kronlo-ni-; Diiorei in llnmiliam scxiam Chry^ostomi nrf po-pnlunt Anliocheiiitm.

Cap. LXlll. — Foriiiciiiioiiit, Aliquando foniicatioabusive siiinitur, ul apud Gratianum, 51 , qusDSt. 1 , cap.//nc

rn(io/;^,uhisocuii(lxMiiipiia-diciiiiiur esseveie/br-nicatio, ei mox additiireain fornicaiiouein esse ho-ncsum. Qiiod vorum c^t. Et Uiincii Micliael SiriciusIkcc vcrba, ul siilent advcrsarii cailibaliis cloriconiin,ut teluin ailvcrsiis niorcs iiostros avide arripiiit in

pMif.tioiie libri qiiein sciipsit de 1'xore uim lunlumliubenda, iit osleiidercl aliquam iiiler iioj o.ssc Iio-iie-inm sconaiioiieiii, adeoqiie sconaiionem ex scn-'

scj virtiiiein. Oii,'leulia iiostru pcccaliiiii iion osso.

dicia esse inagna vi intemperanti:e palam est : lociis

enini illeid non evincii, seil tanliim eam viveiidi coii-

siiotiiillncm csse lioncslain (piani aiictor stiidio pii-

diciiiae vocare voluii roriiicatiiniem, tameneisi vcri!

fornicaiio uoii sit, sod legitima inaris ot feminaccon-

jiinclio. Naiii ei iii caiiouibiis sancii Pairicii episcopi

lliheriioriim, ct iii Pceiiiieiitiali, Fulbcrii, episcopi

Carnoleiisis, vocabuliiiii foriiicatiouis suinilur pruaciu ipso cociindi generaliier. Et saiictiis Aiigusruiiisiii capilc sexlo libri de ISono conjuijati, ait iii ipsaiiiimodcraliorc exaclioiie debili carnalis, etsi cos

pravi inores ad talcni conciihilum impelluni, iiuptias

tiiiieii ab adultcrio seu rornicaiionc ilcfendere.

709 TESTIMONIOIIUM LIBER 111. 770

esl clinrUas, gaudium,•'

pax, maguanimilas, bonitas,i' A c\v. Lxviii. — recedendum ab eo qui inordinate "

fidrs, in(insuelni!o , conlinentia, castitas. Qui enim sunt

Christi caniem stiam crucifixeriml cnm viliis el con-

cupiscentiis«

(Gal. v, 17, 19-24).

C\P. LXV.— OMNIA DELICTA IN BAPTISMO DEPO.M.

In Epislola Pauli ad Corinthios piima : Neque

formcarii , neque idolis servientes , neque aduUeri ,

ncque molles,nequemasculoriim'*^

appetitores *, neque

[ures, neque fraudalores, nequeebriosi,neque makdici,

neqtie raptores''

regnum Dei consequeniur. Et hwc

qnidem fuislis; sed abluti esds, sed sanctificati^ estis

in nomine Domini Jesu nostri Christi el in Spiritu Dei

nostri (I Cor. vi, 9-H).

CAP. LXVi. — DISCIPLINAM DEI IN ECCLESIASTICIS BPRiECEPTIS OBSERVANDAM.

.\pud Hicremiam : Et dabo vobis pastores secundum

cor meum, et pascent oves pascentes s cum disci-

plina ( Hier. iii , IS). Iiem apiid Salomonem in

Pioverhiis : Fili , ne neglexeris disciplinam Dei, ne-

que defeceris ab eo correptus. Quem enim Deus diligit

corripit (Prov. iii, H, H). Ileni in Psalmo ii :

Contincte ''

disciplinam, ne forle irascntur Domi-

nus, el pereatisavia recla K Cum esarseril cilo ira

cjus super vos , beaii omnes qni confidunt in eo i .

(Ps. II, 12 ). Ilein in Psalmo xlix : Peccatori au-

lem dicilDeus : At quid exponis juslificaliuiies nieas ^,

et asswnis lestamenlum meum per os tuuin? Tu aulem

ETCONTRA DISCIPLINAM P VIVIT.

Paulus ad Tbessalonicenses : Prwcipimus auteni

vobis in nomine i Domini nostri Jesu Christi, ut

discedalis ab omnibiis fraliibus ambulaniibus inordinate

et non secundum Iradiiionem quam acceperunt a nobis

(II Thessal. iii, 6). Item in Psalmo xlix : Si videbas

furem, simul currebas ^ cum eo, et cum adulleris '

portionem luam ponebas (Ps. xlix, 15).

C\P. LXIX. — NON IN SAP lENTIA MUNDI NEC IN ELO-

QUENTIA ESSE REGNIM DEI , SED IN FIDE CBUCIS ET

IN VIRTUTE CONVERSATIONIS.

In Epislola Pauli ad Corintliios prinia : .Visit

me Christus annuntiare,non in sermonis sapieiitia, ne

inaiiis fiat crux Chrisli. Verbum enim crticis sluUitia

esi iis qui pereunt , iis aulem qui salvanltir virlus

Dei est. Scriplum esl enim : Perdam sapientiam sa-

pieiitium, et prudeniiam prudenlium reprobabo. Vbi

sapieiis ? ubi scriba ? ubi conquisitor"

hnjus saiculi ?

Nonne infaluavil" Deus sapieniiam hiijus mundi?

Quoniani quidem" in sapienlia Dei non cognovit

niuiidus per sapientiam Deum, complacuit Deo per

slultiliam prcedicationis salvnre crcdenlcs. QuoniamJudmi signa desiderant >', et Croeci prudenliam ''

quwrunt. Nos autem prwdicamiis Cliristuni crticifixuni,

Judwis quidem scandalum, Gentibus autem stulliliam.

ipsis aulem vocatis Judwis et Grwcis Chrisluin Dei vir-

tulem et Dei sapientiam (I Cor. i ,17-2i). El ilenim :

odisti disciplinam, et abjecisiii serinoiies ineos relro? r,

^""'' ««''«"'"'"• *'''?"" pi^ial sapienlem se esse in

(Z'«.XLix,16, 1-).Itera inSapieniiaSalomouis: Oim- "<:*"'. '"""''",

'""'"""[" /^f.;"'

"' *'' «"P''^"*- ^''-

plinam qiii abjicit infelix est (Sap. ii, II).

C VP. LXVII. — PR.F.DICTLM QUOD DISCIPLIXAM SANAM

ASPERNATURI ESSENT.

i'aulus ad Timoiheuin secunda : Lrit teiiipus

quiindo sanam doctrinam non suslinebunl , sed secun-

duin sua desideria '" coaceivabunt sibi magisiros

prurientes in audiendo , scalpenles aures. Et a veriiale

quidein audiliim averlent ", ad fiibulas aulem con-

rcrieniur (1( Tiin. iv, 3, 4-).

pientia enim hujus niundi stullitia estapud Deum. Scri-

ptumeslenim : lleprehendes''•'

sapietites in astutia ipso-

rum([Cor. ii, 18-20). Et ilerum: Doniinus cogno-

vitcogitaliones sapienlium"'

, qttia sunl stiiUw^'^ (Ps.

xciii, 11).

CAP. LXX. — PARENTIBU8 OBSEQUENDUM.

InEpistola Pauli ad Ephesios : Filii, obsequenles

cstoie pareiitibus veslris. Hoc enim cst juslum. Honora

patrein luum el niatrem <-'<>

luam, quod esl tnandaluin

LECTIONES VARIANTES.

"Pax, paiienlia, benignitas, honitas Cott.

* Fldos , modeslia , mansuetudo, oonlinenlia , caslilas ,

diioclio, ;Ldvorsus hujusniodi iimi est lex Colt.•^ Cniii passlonlbus ol desideriis Colt.

'i Masc^ulorum coneubitores l.ain. \C. I. Ilod. 1,2. Cott.

l'«ss. 5.'- Ncque rapaccs rcgnum npi Colt.f Sed sanclilicati

,sed jusll(icali l.ain. Lin. fiC. \, 2.

8 Pasccnl Yos cuni disciplina Coll. Vosa. 3.Ii

ApprobiMidite disripliii.iin l)od. 2.

i Pereatis a via justa Coll.

i Kcliccs omiics qui coulidunl iu eiun CoU. Corb.k Dixit Deus : Qtiarc tu uarras justilias uieas CoU. Ut

(|uid Vuss. o.

1 Proiccisli... post le Colt."> Desideria amliiilantes Lain. NC. 1." Audilmn avprtiMilcs Lam. Bod. 2. NC. 1. Corb." Inonllnate vadil Corli.

!' Disclplinam Dei vivit Lain. .VC. 1.

1 Vobis, fratres, in nomine Lam. Lin. NC. \.• Sic Grwca, Lam. Lin. NC. 1. Bod. I, 2. Thu. Corb.

Yoss. 3. Imii). omillunl Domini noslri.» Conourrcbas ei Lam. NC. I. Thu. Bod. 1, 2, 3, i.' Inter mooclios Bod. i. Cum nioechis paniculam Lam

D NC. 1. Bod. 2. Thu. Corb.^

Conquisitor hujus niundi Lam. NC. 1.^ SliilUim fecil saiiienliam Colt. Voss. 3. Stultitiaiu fecit

Dens Bod. 1.^

Qiiaiidoqnidcm sapientiam Dei non co,i:;novlt nuindii»

per insinientiam suain; placuit Deo per slultitiam. Lam,NC. 1 Bod. 2. Por sapiontiam siiam Cott.

y Sigua pctunt Bod. I. Voss. 3.^ Grajci sapicntiain (lureruiit Cotl. Voss. 3."" Saiculo huic stullus lial Bod. 1, 3, -1. Voss. 3.ih

Reprehondeiis Lin. NC. 1 . lloprehcndain Hlorel.''''

Sapientum homlnum Lam.(IJ Quia snut van;o Boil. \ .

<=" Et inatrein, quoU Bod. 1, 2, 4.

STEPll. BAHZIl NOTiE.

Verbum enim crucis. Vide Massiietum ad librum primum Irensci, pag. i".

yjlIHVl CVTRIAM

primum in promissione ", nl benetil tibl cl m longams A cap. lxxvii,

mPECCANTEM PCBLICE OBJimCANDUM.

iujier terram (Ephes. m, 1, 7, 9)-

%KV. LXXI.— PATnES'' QUOQIE ASPEROS ESSE CIRCA

FILIOS NON OPORTEnE.

Iiem illic: Et m S palrea, rtolile in irnnindiam

mitlere'^ filios reslros, secl nulrite eos in Hisi-iplinn"^ et

correpiione Domini (Eplt.-H , i)i'

CAP, LXXII.— SERVOS, CUM CREDIDERINT ,PLCS 00-

HIMS CARNALIBDS SERVIRE DEBEIIE.

In Epislola P-iuli ad Epliesios : Servi f, obeditedo-

miait carnalibus cum mcluil tremorc"^ elinsintplicitate

cordit vestri sicut Chritlo, non ad oculum iervienles ,

qitmd hominibut placentei , sed qunsi servi Dei. B

(Ephet. VI, 5).

CAP. tlXIII. — ITEM DOiimOS MITiORES ESSE DEBERE.

Iiem illic i? : Et vo» ,domini ,

eadem faeile ad eos ,

Inxantet iracundinm ^, scienles duia et vesler ' el ipso-

rnm Dominut est in calis, el exceplio persotiarum

non esl in illo i (Ephes. vi, 1, 7, 8 ).

CAP. LXXIV. — VIDUAS PBOBATAS QUASQOE^nONOBANDAS.

In Epislola Pauii ad Timolheum prima : Viduas ho-

tiora ijua vere sunt vidttx. Quce autem delicata est vi-

dua , vivens ^ mortua esi(

1 Tim. v, 5). Et ilcriim :

Juniores autem vidiius praieri '. Cum enim "' delicalte

In Episloia Pauli ad Tiinolheum prima : Peccanles

coram ottinibus corripe , ui ei cceteri metutn habeant

(I Tim. V, 20).

CAP. LXXVIII. — CUM II^RETICIS NON LOQUENDUM.

AdTilum : Ilwrelicumhominem post unatn correpiio-

ttem devila, scieiis quoniam pervertus esl kujitsmodi et

peccat,et est a semetipso ditmnaius(Til. iii, 10, l1).De

hoc Ipso iii Epistula Junnnis : Ex nobis exierunt , sed

nen (nerunl ex ttobis. Si etiim luissenl ex nobis , nian-

sissent utique nobiscuni(l Joan. ii , 19). Ilcm ad Ti-

moihenm secuiida : Setmo eorum ut cancer serpil

(\lTim. II, 17).

CAP. LXXIX. — INNOCENTIAM FIDENTER PETERE ET

IMPETRARE.

lii Epislola Joannis : Si cor noiitmm noa non repre-

hetidal, (iduciam habemiis ad Dettin, el quodcitmqite pe-

lieiiiiiui accipiemus ab eo (I Joan. iii, 'i\). lloni in

Evangclio cala Mailli%uin : Beati " muiido corde, quo-

iiiam ipsiDeitm videbunt (Mutih. v, 8). Iiein lii Psalnio

XXIII ; Quis ascendel in nioniem Doinini, iiul qttis

siubit in loco sattctu ejus? lnnoceni ntanibus et inundo

corde v (Ps. xxiii, 3, i).

CAP. LXXX. — NIHIL LICERE DIABOLO IN HOMINEM ,NISl

DEliS PERMISRRIT.

In Evangelio cala Joannem dixil Jesus : Nttllam

[ueritii ,in Cliristo tiubere volitnt ,

habeiiies judiciuin , Q liaberet potestatem adversits ine,

nisi duta tibi esset

quoniam priinam fidem reprobaverunt {I Tiiii. v, 11).

GAP. L»V. — gUOnCM, ET MAXIME FIDELIUM ,CURAU

PLDS UNUHQDEMQOE HABERE DEBBRE.

Aposlolus »d Timolheum prima : Si qiiit aulcm

sitoiutn, et tnoxime domesticontm,tion agit curam

, fi-

dem denegal , ei esi deterior in^deli (l rini. T, 8), De

lioc ipso apud Esaiam : Si videris niidum, vesti, ct

domeslicot seminis tuinondetpicias"

(/sa. lviii, 7). De

(|nilMis domeslicis in Evangelio diclum est : Si pa-

Iremfamilios dixeruni Beetzebub, qnanio ningit domesti-

cos cjiis (Malth. x, 25) ?

CAP. LXXVI. AJOKEM MATU NON

SANDDM.

TBMERE ACCU-

.\d Timollieiim prima : Advcrsus inajorem nala ac-

ciisationetn tie receperis (I 7iiM. v, 19).

D

desiiper (Joan. xix, II). Iiem iii Hasilinn lerlio : Et

e.ccitavii Domiiius Saiunan ipsi Salomotii (III Rcg. xi ,

25). Itcin in Job '> prius Oeus periiiisit»..ct lunc dia-

bolo liciiit (Job II, 6). Et in Evaiigelio Dominus '

anle pcrinisit, diccndo Judx : ()uo<i facis fac celeriua ^

(Joan. XIII , 27). Item apud Saloinonem in Prover-

biis : Cor rcgis in manu Dei (Prov. xxi, 1),

CAP. LXXXI. — MERCEDEM MERCENARIO CITO REDDEN-

DAM.

In Levilico : Non dormiel merces merceiiarii tui

apttd le usque in tnane '

(Levil. xix, 13).

CAP. LXXXII. — NON AUUURANDUM.

In Deuleriinomio : Non oHiineiiiini ", tieqtte atigu-

remitii (Deitt. xviii, 10).

LECTK)NES YARIANTES.

* Frimum In rcpromisslone Lam. Un. Bod.l, 2.ro$s.5.t» Parentes qnoque Bod. 2, *.' Vos paires Tlin. Kosi. 5. Corb. Parentes Oxon.il Iracuiiiliam provocare tiC. 1.' Cum disciplina Cott. In disciplinam el corrcptionem

Lmn. Bod.iNC.t. Yoss. 3.f Scrvi Christi l.am. NC. 1, 2. Borf. 1, i, 5, 4. Toss. 3.K Ilcm illic desunl in

intpressis, qtut;toccm illic Iratispo-nmn. Beslituo ex iMm. NC. 1. Voss. 3. lin.

•> Uemiltinles iracuudiam Lam. Cott.' tl vpslruiii insorum Foss. r>.

I Non esl apuu illuin AC. %k Viva morlua esl Bod. 1. 4, Corb.

1 Adolescenlesaiilem vlduas rtcviia Cott. Oroittc Voss. 5."•

0elicaia> fuerint Benev. lam. NC. 1. Bod. 1, 2,.5, i.

In deliclis fiierint Voss. 3."

Oospcxcris Bod. 1. Voxs. 5." Felices raniido i((m. Tlm. Corb. lin. NC. l. Bod.l,

2, i.

I' Miindus corde Bod. i.1 lii omnibus prius Deus 1«)«. SC. l. Bod. 2." Anle prajmoiuiit Bod. 1." Fac velociiis Lam. NC. 1. Bod. i. Cotl. Velociter Lin,

Citius \C. 2. Hod. 3.'

Usqiic ad Hod. 2. Usquc manc Hod. I, 4. Cott." Ominaberis ne^jue auguraberis Cott.

77.1 TESTIMONIORU.M LIBER IH. mCAP. LXXXIU. — CIRRUM U CAPITE NO.N lUDEXDUSI '

.

In Levilico : Non facietis cirrum ex coma capitis

vestri {Levit. \i\, 27).

CAP. LXXXIV. — NON VELLENDIM.

Non corrumpetis efficjiem barbce vestrce (Levit.

XIX, 27).

CAP. LXXXV. — SURGENDLM CUM EPISCOPOS ET PBESBV-

TER VENIAT.

In Levilico : A [acie senioris exsurgei, el honora-

bis personam'"

presbyieri<^

{Levil. xix, 32).

A circumveitire ' in negotio fralrcm aiium, quin vlior '"

cst Dens de his omnibus (I Thess. iv, 6).

CAP. LXXXIX. — SUBITO VENIRE FINEM UUNDI.

Inquil Aposlolus"

: Dies Domini, siciit furin nocle,

ita veniet ". Cum dixcrint pax!> cl firmitas 'i, lunc iHis

repentimis adveniet interilus ^'

(ITIiess. v, 2). Ilein ia

Aclibiis Aposloloinm : Neino polest cognoscere tem-

pus aut lempora«quce Paler posuil in sua potestale

{Act.1,1).

CAP. XC. — UXOREM A VinO NON RECEDERE, AUT SI

RECESSERIT , INNUPTAM MANERE.

- SCniSMA NON FACIF.NDUM ,ETIAMSI IN

IN EADEH TRADITIONE PERMANEAT QUI

CAP. LXXXVI. -

UNA FIDE ET

RECEDIT.

In Ecclesiaslico aptid S.ilomonem : Scindcns ligna

periclitabitur*"

in eis,siexciderit ferrum {Eccli. x,9).

Item in Exodo : In donio una comedetur, non ejicietis

de domo carnem furas {Exod. xii, 46). Itcm In Psal-

mo cxxxii : Ecce qnain bonum et quam jiicundiim''

habitnre <^

fratres in unum {Ps. cxxxii, I).'Iiem in

Evangelio cala Mattli;iciHn : Qui non est mecum, ad-

versus me est, et qui mecum non colligit spargi*

{Matth. XII, 50). Iiem in Epislola Panli ad Corin-

lliios priina : Obsecro auiem vos , fratres , per nomen

Domini nostri Jesu Clirisli ut icl ipsuni dicatis omnes,el non sinl in vobis schismaia, silis aulem compositi s in

eodem sensu el in eadein senlenlin{

I Cor. i , 10).

Ilein in Psalnio lxvii : Deus, qui inhabitare facit una-

ninies •> in domo (Ps. Lxvn, 6).

Iii Episidla Pauli ad Corinihios priina : lis autem

qiia: nupscruul prcmpio ,non ego ,

sed Dominus,uxo-

j}rema viro non separari', si autem recesserit ", manere

innuptam'', aut reconciliari viro, et virum uxoreiu non

diinillcre^ (I Cor. vii, 10).

CAP. XCl. — TANTUM tNlMQUEMQLE TENTARI QUANTUMPOTEST SUSTINERE.

In Epislola Pauli ad Corintliios priina : Tentatig

vos non occupnbil >', nisi hnniana. Fidelis autcm Deus,

qui non paiieiur vos tentari super quod'

potetiis ,sed

faciet cum leniatione eiiam evadendi facuUateiu, ul

possitis tolcrnre (I Cor. xi , 5).

CAP. XCII. — NON QinCQUID LICET BSgE FACIENDUM.

Paulus iii Epistola ad CorintUios prima : Onmia li-

cent , sed non omnia expediunt. Oninia lieenl , sed hon

omnia mdiftcant (I Cor. vi, 11).

GAP. LXXXVII. FIDELES SIMPLICES CUM PRUDKNTIA

ESSE DEBERE.

CAP. XCIII. PR/EDICTOM QDOD

ESSENT.

H.ERESES FUTURjE

In Evangelio cata MattluTium : Estote prudenles sic-

ul serpentes, et siinpHces sicut coliimbw {Maith. x,

16). Et iteriim : Vos eslis sal lerrm. Si autem sal in-

fatualum fiieril'

,in quo sfitielur? Ad nihil J valct, ni-

si ut projiciatur foras et conculcelur ^ ab hominibus

{Malth. V, 15).

In Episiola Pauli ad Coriiilliios prima : Oporlct et

hcereses esse, ut probati manifesti sint in vobis (I Cor.

XI, 19)

CAP. XCIV. — CUM TIMORE ET nONORE EPe«ARtSTIAJI

ACCIPIENDAM.

In Lcviiico : .iiiima aulem qumcumque manducaveril

ex carne sacri/icii salutaris , qiiod esl Domiiii , et im-

munditia ipsius super ipsuin esi, peribit anima illa de

%

CAP. LXXXVIII. — FRATREM NON CIRCUHVENIENDUH.

lu Epistola Pauli ad Thessaloniccnses priina .• Jion

LECTIONES VARIANTES." Cirrum non habendum, Sic Thu. Corb. Lam. NC. \,D i- A iile noquis circumvcuiret CoU.w:.. n I A a I r ...i.i..... ... ;._ r_ r ...; m ir:...i-?. ^-..

2. I.in. Bod. 1, 2, 4. Impressn addiml in eapile. InLevi-tico.

h HonoriOcabis personam Colt.'^

Presbyteri lui I!od. 2.(l lil quid bonum et voluptabile Ilenev. Lin. Uod. i.« Lt liatjitenl Bod. 2, i.' Non colligil, dispergit Lam. Bod. 1, 2, *. NC. i, 2.

.\(jn cougrcgat CoU.K Sllis aiiteni perfecli Bod. 1. Voss. 3.li Unius m(jris iu domo Cott.i Sal evanueril Cotl.

i Ad nihilum NC. 2. Valel ultra Lam. NC. 1. Bod. 2.k Nisi projici foras el coiiculcari Bod. 4. Thu. Corb.

Voss. 5.

) Noli circumvenire fratrem luuiu Lam. NC. i. Bod. 2,

™ Vinde\ Coll." Fiuem mundi. lu Evaiigelio i«i)i. N€. 1. Bod. 2. Lin." Diem autein illam et lioram nemo scit, iieiiuo Augcli

Cffiloruin, iiisi Paler solus addil Colt.f Dixeriiit Jiomiiies |iax Bod. 2.1 Et securitas Bo(t. 1."

Su|jerveuiel iuleritus Ltnn.' Momenla aut leinpora Cotl.^ iVon discedere Bod. 2. Cott." Discesserit Cotl.^

Iiinuptam pcrmanere lam. NC. I. Bod. 2.^ Vir uxoreui iion dimitlal Lam. NC. l. Bod. 2.J Occupavil Oxon. Occupabii Thn. Corb. Aiiprebendil

Bod. I.

^Soper id Bod. Lam. NC. 1.

STEPH. BALUZII NOT^E.

Cap. LXXXIU. — Cirrum. Laacus Casaubonus in

aniinadversionibiis ad libruin sccuiiduiiiSuetdiiii ,ait

lianc votcni griecaiu noii essc, sed Alcxandrinoruin,

III alia inulia in intcrpretalione Biblioruui gr.cca, vclCllicuni Phasalitaruin.

pupulo suo [Levii.

DIVI CYPRIANl 776

VII, ^O). Ittiin ad Cutiiiiliios pii-

liia : Qukumquc cdmi piiiiem '<iul Oiberil calicem Do-

mini iiidigne, reus erit corporis el smujuiiiis Domini

(lCor. XI, 27).

C«P. XCV. — BO>IS " CONVIVENDLM ''

, MALOS ALTEM

VITANUOS.

Apnd Siilomonem in rroverbiis : AV adduxeris

impiiim in habilacutum jnsloriim (1'iov. xxiv, 15).

liein apud fmiideni in Ecclesiasiico : Viri justi sinl

libi convivw (Eccli. ix , 2:i). Ei ilcriiin : Amicus /i-

delismedicamenlum viiaiet immorialiiaiis (Ibid. vi, 16).

liera iliic : Luiiye ubesto ab lioiniiie potcsiniem Ita-

beiite occidendi <, el non siispicaberis limorein (

Ibid.

tx', 43). Iiem iliic : Bealus <>

qiiiinvenit amicum ve-

rum, el qiii enanat juslitiam auri audienti (Ibid. xxv ,

12). Ilem illic : Sepi aures tuas spinis, ei noli audire

imguam nequam{Ibid., \t\\u, 25). lleiii in Psalmo

XVII : Cum justo justificaberis ', et cum viro imio-

cente innocens eris ,et cum perverso perversus eris '.

(Pt. XVII, 28). Ilcm in Epislola Paiili ad Corinlliios

l>rima : Corrumpunt ingenia bona confabidaiiones pes-

siiiue (I Cor. xv, 55).

"' CAP. XCVI.—FACTIS, NON VERBIS, OPERANDUM.

Apud Salomonem in Ecclesiaslico : f<oli ciiains

essein Ungua lua.et inutilis et Teinissus in opeiibus

luis {EccU. IV, 54). El Paulus ad Corinlliios priiua :

Non in serinone est regnum Dei, sed in virtute (1 Cor.

IV, 20).Ilcm ad Ronianos : Non audilores leifis justi

suiit apud Deum ,sed (aclores legis juslificabuiUnr

(Roin II, 15). Iiem in Evangelio caia Maiilixiini ; Qiii C

[cceril el sic docuerit, maximus vocabilur in regno cm-

lorum (Mallli. v, 19).Ilem illic : Omiiis qui nudit ver-

ba 11!«« et [acit ca, similabo eum virosapiinli qiii wdifi-

cavit domum suamsuper pelram. Descendit pluvia ?,

vcnerunt flumiiia, flnveruiil venii et impegerunt in do-

mum illain, et non cecidil. Fundata enim fuit tiiper

petram. Etoinnis quiaudit verbu mea, et non facil ''ea,

similttboeuinvirostullo quiwdificavit domitm suamsuper

arenam. Descendit pluvia, veneriinl flumina, (laverunt

venti el impegerunl in domum illam, et cecidit, et fac-

la eit ruina ejut magna (Matth. vii , 24-27).

t.U'. .\C\lll. CATECIMINLU

DERERE.

PECCAnE JA.M SON

CAP. XCVII. ET AD FIDEM ET AD CONSECUTIO.NEM

PROPERANDUM.

In Epistola Paiili ad R(ini;iii((s ; Faciamus mala

duin vciiiuiil bona ^, quoriiin condemnnlio justa esl

(Rflm. III, 8).

CAP. XCIX. — JLDICIUM SECU.NDUM TEMPOKA KUTURUM,

VEL .EgLlTATIS A.ME LEGLSl,

VEL I.EGIS POST

HOYSEiN.

P.iiilus ad Romanos : Qiiolquol sinc lege peccave-

runl, sine leye'

peribiinl ; el quolquot in legc peccaverunl

per lcyem el judicabuiilur (liuin. ii. 12.).

CAP. C. GRATIAM UEIGRATUITAM ESSE DEBEHE.

In Aclibns Aposioloriini : Fecunia tiia"^ leciimsitin

n perdiiionc, quia exislimasli "yriUium Dei per pccuniam

possideri"

(Act. viii, 20). Ileiii iii Evangelio -.Gratis v

accepistis, gralis diile {.Mallli. x, 5). Ueiii illic : Do-

uium I'alris mei doinum fecisiis neyolialionii, el doinum

orutionis vvs fecislis speliincum lalrunum (Joan.u, 16)

llem apud Esai;:m : Qui siiilis, vadiie ad aqiiam ; el

quotquol non habetis pecuniam,fiuntes einile, el bibite 'i

siiie pecunia (isa. lv, 1;. Itcni iu Apocalypsi ; Ego

a et M, iiiiimm el fiiiis. Ego sitienli dabo de fonte uquw

vila graiis. Quivicerit, possidebit eu ' ei eoruin lixre-

dilatem; et ero ejus Deut,et ille erit inilii fdiiis^(.\poc.

XXI, 6).

C.VP. CI. — SPIRFTUM SANCTUM IN ICNE FREQUENTEIl

APPARUISSE.

Iii Exodo : Et mons Sinii fiiinabal'

lolus, quoniain

desceiiderat Deiis in eiiin in iV)n(;(£a;(<(/.xix,18).liemin

Aciihus Apostolornm: Et faclus est siibiio de ccelo sonus

quasi ferretiir flalus veliemeiis, el implevit lolumilluin lo-

cum in quo erant sedenles^^.Et viswsuntillislinguw divisw

quusi ignis, qui el insedit iii unuinquemque illorum ; ct

impleti sunt omnes Spiritu saiiclo (Acl. ii,2). Item in

sacrificiis quiccumqnc accepla babebat Deus, descen-

debat ignis de coelo qiii sacrincala consumerei (I Ileg.

xviii, 35). Iii Exodo ; In flammaignis apparuil An-

getus Domini de rubo (Exoi. iii, 2).

CAP. Cll.— COBREPTIONEM BONOS QUOSQCE'' LIBENTER

AUDIRE DEBERC.

Apud Salomoneiii in Provcrbiis ; Qui corripil im-

Apud Salomonein iii Ecclesiasiico : Ne lardes con-j) p,„„,^ odietur abco. Corripe sapientein, el diliget te =^

verti ad Deuin, et ne differia^ de die in diem. Subilo iprov ix 8).

enim venit iraittius i (Ecctes. v, 8).

LECTIONES VARIANTES.

" Cum bonis Lnin. SC. 1. Voss. .l.

*• Convonieniliiin Mor Man.< 0(;cideiidi. llciii illic I.imi. Hod. 1, 2, i. Tlm. Corb.l Fclix (lui invenit Bod. i. Tliu.' Ciiin cleclo clcctus eris Lin. Cutt.' 1'erverteris Liii.

K Asceiideriini venli CM. De!5cendeninl riluvia; Lam.JiC. \. }>od. 1.

1> Non fa(!ial Oxon. Non facil Lam. Lin. SC. 1. Voss. 3.i Differa.s dicm iu diein Lam. Lin. NC. 1.

i Ira illius, el ia temporc viudicix disiierdcl, te Lin.Colt.

kM.ila, ul veniant Doliis bona Lam. NC. 1.

1 Quotquol inique pcccavennit, iniquc Lam. Liu. .VC.

1, 2. Bod. 1,2, i. Voss.o." Tccum sil in iiitcrjtum Bod. 1. Voss. 5."

Qui a^stimasti Cott. Exislimasli te iMin. NC. 1." Possiderc Lam NC. 1.

P Quod graiis a(M;n|iislis Cott. Bod. 3.

1 Emitc et edite Coll.

Possidehil lisec Cott.s In niium Bod. 5.'

Funiigabat lolus Coll." Scdeiites Apostoli Lam. Bod. 2. NC. 1,'Bonosquoque Bod. 1, 3, i. Coll.

" Et diligei te. Item in Psalmis : Corripiel me justus et

increpabit nie in misericordia sua Bod. 3.

777 TESTIMONIORLM LIBER III. 778

C\P. Clll. — A MULT1LOOUENTI.\" TEMPERANDUM. A CAl'. CXI.—SACRIFICIA MALORIH JVCCEPTALIA ' NON ESSE.

Apiitl Saloiiioiieni : Ex muliitoquenlia non effiigies

peccalum, parcens autem labiis sensatus eris( Prov.

^,19).

CAP. CIV. — NON MENTIENDUM.

^ Abominatio est Domino ^ labia mendacia [Prov. xii,

22).

CAP. CV.— FREQUENTER EMENDANDOS Qll DELINQCLNT IX

DOMESTICO MlNISTERiO.

In Salomone ; Owi parcit baculo '',

(Prov. XIII, 24). Et iierum : Ne destiteris

emendando (Prov. xix, 12).

odit filium

i^

parvulum

Apud eimiilein : Dona iniquorum non probaf^ Altis-

simiis [Kccli. XXXIV, 25).

CAP. CXIl. — GRAVIUS JVDICARI DE HIS QUI IN S^CULO

PLUS HABUERDNT POTESTATIS.

Apiid Salomoncm : Judicium dwissimum in liis qui

prwsunl"

fiet. Exigiio enim conceditur misericordia, po-

tentes auteni potenter tormenta patientur (Sap. vi, 6).

Iiem iii Psaiino secuiido : Kt nunc, reges, intelUgile ,

einendamini 'qui judicatis terram (Ps, ii, 10).

CAP. CXIII. VIDUAH ET PUPILLOS PROTEGI OPORTERE.

CAP. CVI.—INJURIAACCEPTA, PATIENTIAM TENENDAM, ET

ULTIONEU DEO RELINQUENDAM '.

"8 Ne dixeris, Ukiscar me de inimico meo, sed siisti-

ue Dowinum ut tibi aiixilio sit (Deiit. xxxii, 55). llem

alibi : Iflilii vindictani, ego retribuam,dicit Dominus

(Rom. XII, 19). Ilem apud So|ilioiii:\m ; Exspecta me,

dicitDominusJndie resurrectioiiii meai in teslimonium,

qiianiam judicium meum ad congregaliones gentium ,

ut excipium reges el effmidam super eos iram nieiim

(Sopli. III, 8).

CAP. CVII. — NON DETRAHENDUM.

Apud Salomoneni iii Provcrbiis : NoU diligere de-

trahere, ne extollaris s (Prov. xvii, 9). Iiem fn

PsalmoxLix : Sedens adversus (ralrem tuum delrahe-

bas, el adversus filimn matris tum ponebas scandalum

(Ps. xLix, 21). ItemiiiEpislolaPauliad Colossenses i": r.

De nullo male loqui, nec Utigiosos esse (Tit. iii, 2).

Apud Salomoneni : Esto pupillis misericom ut pater,

et pro viro niairi illoriim ; et eris veliit filius Attissimi v,

B si obedieris (Eccli., iv, 18). Iicm in fexodo : Omnemviduam et orphanum uon vexabilis. Si autem vexave-

riiis eos '\,etvociferunl/:s e.vclainaverint adme,exaudiam

excliimationes eorum, ct irascnr animo iit vobis, et peri-

mam vos gladio ; (t erunt conjuges vestrw viduic, et ft-

Ui vestri orpliani (Cxorf. xxii,22). Iiem apiid Esaiain :

Judicate pf.pillo f, et justificaie viduam, et venite, dispu-

temus, dicil Dominus (Isa. i, 17). Iiem apiid Jbb :

Conservavi egenmn de manu polentis, et pupillo cui non

erat adjutor auxiliatus sum. Os vidum benedi%it nic

(Job. XXIX, 12), liem in Psalnio lxvii : Pairis or-

pbanorum etjiidicisviduarum(Ps. lxvii, 5).

CAP. CVIII. NON ESSE PROXIMO INSIDIANDUM.

Apud Salomonem in Proverbiis : Qiti fodit foveam

proximo suo, ipseincidet in eam (Prov. xxvi, 27).

CAP. cix. INFIRMOS VISITANDOS.

CAP. CXIV.— DUM IN CARNE EST QUIS, EXOHOLOGESIN FA-

CERE DEBERE.

In Psalmo f|uinto : Apud inferos auteni quis conftle-

bitur libi (Ps, vi, 6) ? Item iii Psalmo xxix : Numquid

exomologesin"

faciet tibi piilvis (Ps. xxix, 12) ? Ileni

alibi exomologesiii faciendam : Malo pcenitenliam

peccatoris quani mortem '

(Ezech. xxxiii, 11). Iteni

apud Hieremiam : llaic dicit Dominus ; Numqitid qui

cadit non siirgel ", aul qui avertitur non convertetur

(Hier. viii, i) ?Apud Salomonem in Ecelesiastico : Ne pigriteris

visilare infirmum. Ex his enim in ddectione firmaberis

(Eccli. \i, 59). Ilem in Evangelio : Inftrmus ftii,et '

visitastis me; in curcere fui, et venistis ad me (Matlh.

XXV, 36).

CAP. CX. SUSURRONES MALEDICTOS ESSE.

In Ecclesiaslico apnd Salommicm : Susurro el bi-

linguis maledicttis i . Multos ^ enim turbabit pacem ha- Dbenles (Eccli. xxviii, IS). In Evangelio cala Lucam : Cui plus dimittitur, plus

LECTIONES YARIANTES.

CAP. — CXV. ADULATIONEM PERNICIOSAM ESSE.

Apiid Esaiain : Qui vos felices dicunt, in errorem vos

mittttnl, el seinitas peditm vestrorttm lurbanl <

(Isa,

III, 12).

CAP. CXVI.— PLOS AB EO DILIGI DEUM, CUI IN BAPTISMO

PLURA PECCATA DIMITTUNTUR.

* A mnltiloqiiio Co«.

.

i>Apiid Solomoiiem. Sic Lam. NC, 1 et Bod. 2. Deest

in Tnipr."^

L.-ibia nipndacia. Item : os qiiod mcnliiiir occidil ani-mani Colt. Ilom illic:Noli vellc meniiii oiiiiie inciidacium,assidnilas illius nO!i bona l.in.

'' Parcit virgae Cott. Baculo suo Borf. 1, i."

Desiitncris p^irviihiin I.am. Lin. NC. 2.f IJllionem rcliiKiiiciRlain. Aputl Soloinonem f* Ne

dixeris reildain Mi:ilum, seil p.\S|icc!.a Doniiiiuui rlsalvabilte Cotl. i;xs|.ecla nominuni Laiii. Bod. 2. Lin. NC. 1.

8Dclrabere, ne eradiceris Bod. o. NC. i. Cott.

•' Ad liluin Oxon.» A isitastis nie

; nudus lui, el veslislis ine Lin.

Patrol. IV. S. Cvpn.

j Maledictus in plebe Sir.k Multos enim tribulanl Cott.

1 Acccpta non essc, Bod. 1, 2, 4. Lmn."Reprobal Lani. NC. 1. Bod. 2. CoU.

" In his qui praeslaiil Lam. NC. 1 .

" Krudimiui qui judicatis JVC. Lin.

P El lilius Altissinii cris Bod. 1.

1 VcxaliUis Bod. I, 2, 4. Nocueritis Colt.

Jiidicalp piipilhim Cott.'Numqnid conlitcbitur ifod. 1.

» Kxoiiiologcsin malo peccatoris , et pwnitcntiam quammortpm Ver. Man.

" Non adjiciet ut resnrgal Cotl.» Vestrorum coiituibanl Lam. NC. 2. Bod. 2, .5.

25

^.^DIVI CVPiUANI ^80

Miai,elCHimum*^imuti,m;modicHm dilig;, (Lhc. \ ckv. cx.x. - gr*ve fo.sse JCCtM lecs, qvod a

^'

NOBIS ABJECTLM EST, ET LEVE ESSK ;UCIU DOIIIM,VI, 47).

QUOD A .NOBIS SLSCEI>TUM EST.

r»D rtvil — FOnTEM CONGHESSIO^EM tSSE ADVERSIS. „ , , , , • . ,. , , m .CAP. cxvii. tunit.j^^ p.salnio secundo : Ad imd lunwlliima; stini "'

geit-nitltniUII ET IDEO FORTITER NOS STAKE DEUERE, ,

'

. ..,.,.•,

IT possiutis vi>CERE.^^^^^^ ^^ principes congregali sniil

" in vnuin adiersus

Iii Epislola Pauli ad Ephcsios : Non esl nobis col- Dominum e, adveisus Climtum ejus. Dirumpamus

luclatio adversus carnem ei sanguincm, sed udversus vincnla eorum. e, projiciamus" a nobis jiujim eofum

pc,e„ates e, principes liuju, mundi et harum lenebra- (Ps. ii, 1). Iien. in Evangelio cnla MaUlurun. : Ve-

rum \ adiertus spiriialia nequitiiB in ccelesiibus. Pro- ni,e ad me, om,m qni laboratis e, onerai, cstis, ei ego

pterlioc induite arma cDei, ut possitis

resistere J in vos requiesccrc (aciam i>. TollHe jugum meiim super

die nequissimo, u,, cnm omnia pcrlirerilis, stelis accincli vos, et discile a me quia niilit sum ei liumili, corde, el

luinbos vestros in veri,a,e Evangelii, induentes ' lori- invcnielis requiem animdbus veslris. Jugiim emm

cam jutliiia;, et caleia,i pedes in prreparatione Evangc- meum bonum es, m, e, oniis meiim leve 'e.v( [iiiUili.

lii paci,, in omitibtt, t assumen,es scu,um fidei, in quo xi, 8). liem in Aclib.is Aiioslolorum : Visum esl

po„iti, omnia ignea jucula s nequissimi exlingiiere, B scincto Spirilui e, nobis nullam vobis iiiiponere snrciiinm

etgaleam salulis assumere el gladium tpiritiis, qui esl "quam islu quai ex necessi,a,e sunt, nbstinere vos ab ido-

verbum Dei '

{Eph.yx, 12-17). lolalriis et tangiiini, effusione^ el fornicatione. Ei quai-

cumque vnbi, fieri tion vuliis,ttliis ne feceritis»

(Ac(.xv,8).

CAP. CXX. — ORATIONIBUS INSISTENDCM.

In Episiola Pauli ad Colossenses .Instate oraiioni,

Apud Csaiara : Hic homo </«« concilal terram ^, vigilaiilesin ea (Coloss. iv, 2). Ilem in Psalnio primo :

commovel reges, qui ponii orbem twoB totum deserium Sed in lege" Domiiii voliinlas ejut, et in lege eju, me-

{Iw. XIV, 16, 17). ditubitur die ac nocte >'

(Ps. I, 2).

LECTIONES V.\RIANTES.

* Pusillum dimitlilar Lam. NC. 1. Lin. Bod. 1, 2. Tlm "Principrs convenprunt iMin. NC. 1. Bod. i, 5. Col-

Ben. Ver. Icdi sunt Bod. 1. 4. Conveneruiit iii uuum CoU.•> Mundi , rectores tenebrarnm liarum Coll.

"Aiijiciiinius Ver. ISod. 4.

" Iiiduitc tota arma Lmn. Lin. hod. 1, 2, 4. NC. 1. Bcn. * Kellciani lain. lin. Bod 1, 2•• Possitis persistere Lam. Bod. 2 NC. 1. 1 Suave esl Lam. NC. I. Bod. 1, 2, .5. Cotl.^

Veritalc, inilucntcs i.oiH. Liii. NC. 1. Bod. 2.' Sarcina nica levis Bod. I. Tliu Corb.

tEvaiigclii; in omiiibiis Ver. » El sangninc el Bod. 1, 2. 4. Thu. Corb. Benev. Ver.

t lunita j:icnla /.(im. Lin. Bod. 1, 2, 4. Beiiev. Yer. Thu. p Et su(Toiali(ine Co„.h Giilcaiii salvalliiiiis Bod. 1. 2. 4. Lam. ^ « Ncc lcccritis Coll.

' Sernio Dei Bod. 1, i, S, 4. Tlm. Cwb. Irun. "Bcatusqiii non abiit in eonsilio iinpiorum elin via pec-

j Huiniuo Oxoii. Lam. Liii. NC 1. elBod. i,i,i. Impr. c;itoruni non slelit, et iii cilhcilra pcsiilciiliiB non scdit,lloniiueni. Hoiiiiin; invcnictur Cut,. sed in lcgc Doiiiini Coll.

k Vciiiat. 1'aulus ail Thcssaloiiiccnsps : Cum revelatus * Ilein apiid Soloinoncin : Neimiiediaris orare sempcr,luerit homo peccati, lilius pcrdiiioui» CoU. ac nou cesses usque ad iiiorlcm jusiilicari ,quuiiiaui merces

t Tenam et coininovel Bod. 2. Doinlni nianel in a;lernuin, «(/(/i( Oio». e icodd.Lam,"Quare fremuerunt Bod. 3. Colt. NC. 1. Bod. 2. Colt.

STEPll. BALUZH NOT^.

Cap. CXIX. — £( inveiiielit. Isia et qux deinccps Gralianopolilano.ad iinem libri, desunt in codice sequunlur usquc

CAP. CXVllI. — ITEM, DE ANTICIIRISTO, QIOD IN 110

MINEM i VENIAt''.

*" LIBER

DE SPEGTAGULIS.

AhGUHENTUM. — Aijit primum aiiCor adversus illosT) scriis Scrip,nra; verbit proliihila sinl,daiHiia,u tamen

qui tpeclaciila gcniHinm pttblica Scriplurarum aueio idoloUttricB interdiCo liinc probat, quod niiHnm iion

rilalevindicarenitebawnr, et quamquamnuequain di- spectaciili geiius idolis consccruium sii. Deinde,per

STEPII. BALUZII NOT^.

""DeSpectacilis. —Prlma lihri istius eiliiio prodiit dcns dcnien neqne mul.ins.V.irlae auiem sunt virornn»ex oniriiia Paiili Manii.il. Karis-iiiia sniit velon illiiis ennliloriiiii opinioiics de cjns auclorc. Qiildain illuiii

pxcinjilaria. Moreirnis. Gonlailius el Rigaillus niiUnin dccretorio jiidicid abjiidirant Cyprhnio ; coiilra, plu-liabiieriini, iieqiie Angli ; cjio lialmi dno, iiiiiim"e\ ics vlri dnctl et eiiiliii, iiinilrnin illiisirissimus car-bililiollicca iiuiiiasicrii s ncliDioiiysilReineiisis, :iliud diii:ilis B;ironius, Jacobus P;imeliiis, Petriis F;iber

qiind ruiiolinicoll. -iiKuxciisis,cx Collicrrma. Iloniin Saiijoriaiiiis, Jacobus Sinnondiis , Desiderlus llcral-librorum auciuriiate emendavi hunc llbruin, iillill :d- diis, ac forlassc alii, illum cilanl laniquain gcnuiiiuiu