THUỐC ĐIỀU TRỊ GIUN,SÁN

Mục tiêu

Đại cương bệnh.

Phân loại thuốc tác dụng.

Thuốc điều trị giun:Mebendazol,albendazol,diethylcarbamazin.

Thuốc điều trị sán:Niclosamid,Praziquatel.

Đại cương bệnh

Giun sán là những động vật đa bào,thuộc hậu sinh động vật kí sinh.

Ta phân chia giun sán thành 2 nhóm sau:

+Nhóm giun +Nhóm sán

Ở Việt Nam,bệnh do giun sán rất thường gặp vì nước ta nằm ở vùng nhiệt đới,khí hậu nóng ẩm,kinh tế kém phát triển,điều kiện vệ sinh kém,… thuận lợi cho sự lan truyền của bệnh.

Giun và sán có thể kí sinh ở nhiều cơ quan như:ruột,gan,phổi,máu,tổ chức dưới da…gây nhiều tác hại tới sức khỏe,đặc biệt có thể gây những biến chứng nội khoa nguy hiểm như:thiếu máu,giun chui ống mật…

Nguyên nhân

Rau tươi, nước

có chứa trứng

giun: giun đũa,

giun tóc

Xuyên qua da: giun

móc, giun lươn

Ăn thức ăn chưa nấu

chín: thịt heo, bò, cá,

ốc, cua, ếch, cừu,…

Nhiễm trực tiếp: giun

kim

Muỗi truyền: giun chỉ

Sơ lược về bệnh giun sán

Các loại giun

sán ký sinh ở

người

Nhóm giun tròn: giun đũa,

giun kim, giun tóc, giun móc,

giun lươn,……

Nhóm sán dây: sán bò, sán

lợn, sán cá,…

Nhóm sán lá: sán lá gan,

sán lá phổi, sán lá ruột, sán

máng

Phân loại thuốc trị giun sán

Thuốc chống giun

Thuốc tác dụng với giun ký

sinh ở ruột: piperazin,

mebendazol, albendazol,

thiabendazol, pyrantel,

levamisol

Thuốc tác dụng với giun

ký sinh ở ngoài ruột:

diethylcarbamazin, suramin,

ivermectin …

Phân loại thuốc trị giun sán

Thuốc trị sán

Thuốc tác động lên

sán ký sinh ở ruột:

niclosamid

Thuốc tác động lên

sán ký sinh ở ngoài ruột:

praziquantel,

triclabendazol, metrifonate

Nguyên tắc sử dụng thuốc trị giun sán

1. Xác định loại giun sán bị nhiễm, sử dụng thuốc đặc trị

2. Ngoại trừ trường hợp đặc biệt, thuốc sử dụng đường uống

3. Sau khi chấm dứt điều trị 2 tuần, cần làm xét nghiệm lại.

4. Hầu hết các thuốc đều chống chỉ định với phụ nữ có thai, trẻ

em, loét dạ dày ruột, xơ gan.

5. Đối với giun, phải uống 2 lần cách 2 – 3 tuần.

6. Nên kết hợp với làm sạch môi trường, chống lây lan.

Sử dụng thuốc hiệu lực cao, độc tính thấp, giá cả hợp lý

Đúng cách, đúng liều, đúng hoạt phổ

Một số thuốc trị

giun sán

Mebendazol

Dược động học

Ít hấp thu qua đường tiêu hóa

Hấp thu tốt khi ăn kèm với thức ăn, đặc biệt là chất

béo.

Chuyển hóa qua gan, đào thải chủ yếu qua đường

phân.

Mebendazol (Fugacar)

Tác dụng

Ức chế hấp thu glucose ở giun

Không ảnh hưởng đến sự hấp thu đường ở cơ thể người.

Tác dụng trên giun đũa, giun kim, giun móc, giun tóc, ít có tác

dụng lện ấu trùng sán và giun lươn.

Chỉ định và liều dùng

Giun kim: 100mg, sau 2 – 4 tuần uống lần 2

Giun đũa, giun tóc, giun móc: 100mg x 2 lần/ ngày

Mebendazol

Tác dụng phụ

Buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng

Chống chỉ định

Phụ nữ có thai, trẻ < 2 tuổi.

Chú ý:

Kiêng rượu trong thời gian sử dụng thuốc.

Không phối hợp với thuốc điều trị giun khác

Thận trọng người suy gan

Albendazol

Tác dụng

Hoạt tính trên

cả giai đoạn

trưởng thành

và giai đọan

ấu trùng của

giun đũa và

giun tóc.

Chỉ định Hiệu quả giun đũa, giun kim, giun móc,

giun mỏ, giun tóc, giun lươn, sán bò, sán lợn, sán lá gan.

Hiệu quả trên ấu trùng di trú dưới da.

Albendazol

Cách dùng và liều dùng:

Giun đũa, giun kim, giun móc

Người lớn và TE> 2 tuổi : 400mg liều duy nhất,lặp lại sau 3 tuần

TE< 2 tuổi: 200mg. Liều duy nhất, lặp lại sau 3 tuần

Ấu trùng di trú dưới da

Người lớn: 400mg, 3 ngày

TE: 5mg/kg/ ngày , trong 3 ngày

Nang sán: 800 mg, 28 ngày, có thể lặp lại khi cần

Albendazol

Tác dụng phụ

Toàn thân: sốt

TKTW: nhức đầu, chóng mặt, tăng áp suất nội sọ

Gan: rối loạn chức năng gan

Dạ dày – ruột: đau bụng, buồn nôn, nôn

Máu: giảm bạch cầu hạt, giảm các loại huyết cầu.

Chống chỉ định

Có thai, cho con bú.

Diethyl carbamazin

Dược động

học:

Hấp thu

đường tiêu

hóa, thải trừ

qua thận.

Tác dụng

Diệt ấu trùng giun chỉ

Làm giảm hoạt tính cơ giun, tác dụng trên giun đũa

Chỉ định

Trị giun chỉ

Tác dụng phụ

Dị ứng: nhức đầu, buồn nôn, mẫn ngứa,…

Phản ứng do giun chỉ : sốt, nhức đầu, khó chịu toàn thân

Khắc phục: uống trước thuốc kháng histamin hoặc corticoid

Diethyl carbamazin

Niclosamid

Tác dụng

Diệt sán do ngăn cản

hấp thu glucose ở sán

ảnh hưởng đến hấp

thu glucid của sán làm

cho đầu và các đốt gần

đầu của sán bị chết

Niclosamid

Chỉ định

Trị sán dây: sán bò, sán lợn,

sán cá

Tối trước khi uống thuốc, ăn

nhẹ và lỏng sáng nhịn đói

uống thuốc, nhai viên thuốc

Nhai thuốc rất lâu và uống ít

nước

Tác dụng phụBuồn nôn, đau bụng, tiêu chảy

Chú ý:

Không uống rượu trong và sau 1 ngày sử dụng thuốc

Không dùng chung với thuốc gây nôn vì có thể trào ngược

các đốt sán trên đường tiêu hóa

Nên uống thuốc tẩy muối

để đẩy hết các đốt sán và

đầu sán ra ngoài

Niclosamid

Praziquantel

Tác dụng

Làm cho sán bị tê liệt

sau đó bị phân hủy

Có tác dụng tốt đối

với sán ngoài ruột

như: sán lá gan, sán

lá gan nhỏ, sán lá

phổi, sán máng.

Chỉ định:Trị sán lá gan,Ấu trùng sán lợn,Sán bò, sán

lợn,Sán máng.

Praziquantel

Praziquantel

Chống chỉ định

Có thai, tạm ngừng

cho con bú trong thời

gian dùng thuốc và 72

giờ tiếp theo sau khi

ngừng thuốc.

Không dùng trị ấu

trùng sán dây ở mắt,

bởi vì ký sinh trùng

này gây những tổn

thương ở mắt không

thể chữa được.

Gây buồn ngủ và chóng mặt nên thận trọng với người cần sự tỉnh táo

Tác dụng phụ Chóng mặt, nhức

đầu, đau chân tay, đau bụng,….

Phản ứng do kí sinh trùng chết gây ra: nhức đầu, buồn nôn, ói mửa, động kinh,… xảy ra trong và sau chữa trị.

Khắc phục: uống dexamathason hoặc prednisolon

Loại giun sán Thuốc lựa chọnGiun đũa, giun kim

Giun móc

Pyrantel hoặc mebendazol

Giun tóc Mebendazol

Giun lươn Albendazol, Thiabendazol

Giun xoắn Mebendazol + corticoid trong ca nặng

Giun chỉ Diethylcarbamazin

Sán dải bò, heo, lá lớn ruột

Niclosamid hoặc praziquantel

Sán lá nhỏ gan, sán lá phổi

Praziquantel

Trên đây chúng ta đã tìm hiểu xong về một số loại thuốc điều trị giun sán quan trọng.

*Một số lưu ý khi sử dụng thuốc điều trị giun sán: -Chúng ta cần phải biết lựa chọn thuốc,đảm bảo thuốc có tác dụng hiệu quả với nhiều loại giun sán vì một người có thể mắc 2 đến 3 loại giun sán. Nên uống vào lúc đói nhưng không quá đói vì dễ gây ngộ độc thuốc. Phải chọn thuốc có độc tính thấp nhưng hiệu quả cao. Nên chọn những loại thuốc được bào chế đã có thêm thuốc nhuận trường phối hợp. Sau đợt điều trị giun sán nên có kế hoạch điều trị định kỳ tối thiểu từ 6 đến 12 tháng một lần để phòng chống tái nhiễm và tránh biến chứng có thể xảy ra