İdarİ vesayet - dkbb.gov.trdkbb.gov.tr/upload/dosyalar/idarivesayet.pdf · İlk mahalli idare...
TRANSCRIPT
İdarî vesayetin tanımı Anayasamızda yapılmamıştır; tanım İdare hukukunda önemli yeri olan öğreti ile geliştirilmiştir. Anayasamızın 127.maddesinin 5.fıkrasında idarî vesayetten bahseden hüküm öngörülmüştür:
Anayasal ilke : Merkezi idare mahalli idareler üzerinde , mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.(AY,m.127)
İDARI VESAYET DENETIMININ TARIHÇESI
İlk mahalli idare birimleri
4.yüzyıldan itibaren İngiltere adalarında ortaya çıkmıştır.
• bir idari vesayet denetimi uygulamasını ancak 1789
devriminden sonra Fransa’da görebiliyoruz.
• Türkiye’de modern anlamda mahalli idarelerin gelişimi 1850’lerde başlamış,
• 1877’de çıkan Belediye Kanunu ile gelişmiş ve Cumhuriyet sonrası uygulamalarla bu gelişme
devam etmiştir.
• İlk belediye örgütü 1854 yılında İstanbul ‘da kurulmuş ve böylece ilk kez idari vesayet
kavramı Türk yönetim biçimine girmiştir.
1864 Vilayet Nizamnamesi ile de Türk yönetim sistemine il düzeyinde yerel yönetim birimleri girmiştir. Bu nizamname 1870 tarihinde _daire-i umumiye-i Vilayet Nizamnamesi ile değiştirilmiş,
* 1908 II. Meşrutiyet döneminden sonra yönetim örgütünün biçimi
Anayasanın 108. maddesinde de yer almış ve burada mahalli
idare biçimine de yer verilmiştir
* 1946 sonrasında ise merkezin idari vesayet denetiminde
yumuşama görülmüştür.
* 1961 Anayasasında “yerinden yönetim kamu tüzel kişilerinin
seçilmiş organlarının organlık sıfatını kaybetmeleri konusundaki
denetim yargı yolu ile olur denilerek vesayet sınırları daraltılmış,
mahalli idareler Anayasal güvenceye kavuşturulmuştur.
*1982 Anayasası da 127. maddesinde mahalli idarelere yer
vermekle birlikte, idari vesayetin alanını oldukça muğlâk ve geniş
olarak ele almıştır.
*Fakat belirtmek gerekir ki, idari vesayet kavramı ilk kez 1982
Anayasası’nda anayasal bir haline gelmiştir.
İDARI VESAYET ÖRNEKLERİ
Ulaştırma Bakanlığı-TCDDY
Milli Savunma Bakanlığı-Makine ve Kimya Endüstrisi
Kurumu
Ankara Valiliği-Ankara Büyükşehir Belediyesi
Ankara Büyükşehir Belediyesi-Çankaya Belediyesi
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği-İzmir Ticaret
Odası
Barolar Birliği-İstanbul Barosu
İDARI VESAYET DENETIMININ ÖZELLIKLERI
İdari vesayet merkezi idare ile yerinden yönetim kuruluşları arasındaki bir ilişkidir.
İdari vesayet istisnai nitelikteki bir yetkidir.
İdari vesayet kanunla verilir.
İdari vesayet dar yoruma tabi tutulur.
İdari vesayet emir ve talimat verme yetkisi ile düzeltme yetkisini kural içermez.
İdari bir denetimdir.
İdari vesayet yetkisi yasaya dayanan, bir kamu
görevlisine, organa ya da kurula tanınan bir yetkidir.
İdari vesayet denetimi, devletin genel çıkarlarını
korumak, kamu hizmetlerinin birlik ve bütünlük içinde
yürümesini sağlamak amacıyla yapılmaktadır.
İdari vesayetin, mahalli halkı mahalli otoritelerin keyfi
uygulamalarına karsı koruma gibi bir amacı da vardır.
İdari vesayet mahalli idarelerin işlemleri, eylemleri, organları ve
personeli üzerinde uygulanır. Bu unsurlar üzerinde kullanılacak
yetki, yukarıda da belirttiğimiz gibi yasaya dayanan ve
devredilemeyen bir yetkidir.
İdari vesayet yetkisi kullanılırken, organlar ve görevliler
üzerindeki denetim daha çok bunların seçimleri, atanmaları ya
da seçimlerin onaylanması, görevlerine son verilmesi biçiminde
olmaktadır.
* 1.Mahalli idare
organlarının geçici olarak
görevden uzaklaştırılması
* 2.meslek kuruluşlarının
sorumlu organlarının geçici
olarak görevden
uzaklaştırılması
* 1.iptal yetkisi
* 2.onama yetkisi
* 3.yeniden görüşme isteme yetkisi
* 4.yargıya başvurma yetkisi
* 5.erteleme yetkisi
* 6.izin yetkisi
* 7.düzeltme yetkisi
Ülkemizde mahalli idareleri ilgilendiren çeşitli kanunlarda idari vesayet denetimi ile ilgili hükümler yer almaktadır;
1924 tarih ve 442 sayılı Köy Kanun
1949 tarih ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu
1981 tarih ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu
2004 tarih ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu
2005 tarih ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu
2005 tarih ve 5393 sayılı Belediye Kanunu
3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
832 sayılı Sayıştay Kanunu yer almaktadır.
3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun:
Madde 1. “Mahalli idarelerin yönlendirilmesi
bakanlığın amaçları arasındadır”.
Madde 2. “Mahalli idarelerin ve bunların merkezi
idare ile olan ilgi ve ilişkilerini düzenlemek
bakanlığın görevleri arasındadır”.
Madde 11. “Bakanlığın mahalli idareler üzerinde
sahip olduğu vesayet yetkisinin mevzuat hükümleri
gereğince uygulanmasını sağlamak”.
5442 sayılı İl İdaresi Kanunu:
Madde 9/b: “Vali; özel idare, belediye ve köy
idareleriyle bunlara baglı tekmil müesseseleri denetler,
teftiş eder.
Bu denetleme ve teftişi bakanlık veya genel müdürlük
müfettişleriyle veya bu idarelerin amiri ve
memurlarıyla da yaptırabilir.
832 Sayılı Sayıştay Kanunu:
Madde 8: “Sayıştay, yerel yönetimlerin hesap
ve işlemleri üzerinde denetim yapmakla
görevlidir”.
2575 sayılı Danıştay Kanunu:
Madde 32: “Mahalli idarelerin seçilmiş
organlarının organlık sıfatını kazanmalarına iliskin
ihtirazların çözümü ve kaybetmeleri konusundaki
yargı denetimi 8. Dava Dairesince yapılmaktadır”.