1,

D. D.

DB STATIBUS, QU O S YOCANTPECGATI ET GRATIS

(. -• ~ v

DISSERTATIO HISTORICO-DOGMATICA.

CUJUS PARTUM SECUNDAM

EX SPECIALl SACRiE REGLE MAJ ESTATIS GRATIA

ET

VENIA MAX. VEN. FACUET. THEOL. UPS.

P. P.

S. S. THEOL. C AND. A SACRIS,

ET

ÄXELIÜS FALK\

OSTROGOTHI.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XX MART. MDCCCXLIV.

H. A. M. S.

U P S A L I JE

1TA1ILSTRÖM & L.UXBOM.

I

MAXIME REVERENDO DOMINO

MA Cr. JOI/E AKT. MOBERCERS. S. THEOLOGIE LICENTIATO

PAROEC. SÖDRAWI ET DJURSDALA PASTORI ET PIUEPOSITO

Avunculo Optimo

sacrum

V. D.

AXELIUS FAZ.SU

ÅT

k c 1 § a d t

af

ÅXEIi.

ii

Quamquam ii quoque, qui sequuti sunt, Grceci Patre»ab ingenio cornmuni Ecclesiae suae minime aberrant. SieutAthanasius, Gregorius JVgssenus, Gregorius Nazianzenus, Ba¬silius Magnus, Chrysostomus, aliique coinplures in libertatevoluntatis probanda tantum ostendunt ardorem, ut apud omnespaene, praeter unum fortasse Gregorium JSazianzenum, t/15peccali eaque, quae peccatum sequuta sunt, oranino obscu-rentur29).

Quod vero diximus supra Ecclesiae Occidentalis maximeproprium esse, eani, quuni longius fortasse in animi naturamintrospexisset, melius, quam Orientalen!, vidisse, et quamnatura hominis esset depravata, et quam necessaria ad salu-tem Christi redemtio, gratiamque divinam esse quandam Cor-ruptae naturae bumanae almam emendatricem, quae liominem amalo liberaret et ad meliora traduceret — haec igitur omniaTcrtullianum primuin ' apertius professum esse invenimus. Isrton solum nomen peccati originalis, sive vitii originis, primususurpat, sed etiam notionetn30) ejus primus animo clare con-cepit, et ila concepit, ut ab eo exspectandum erat, qui CaputIII Genes.31) ad historiae fldem acciirate scriptum animosquenatural! gefteratione propagari "traducemque animi traducemesse peccati" censeret. Sed ne is quidem semper putare vi-detur, neque nativam vitiositatem in justa culpa sive reatu3*)esse, neque ea hominis libertatcm tolli33), quamquam alioquodam loco 34) divinam gratiam liac potiorem habet, veram-

29) Hagenbach, 1. c., Erster Tbeil, pag. 535.30) De anima, capp. 40 & 41.S1) Adv. Judoeos, II. pag. 184 (Edit. N. Higalti; Par. 1641, fol.)j

Adv. Marc., II. 2; etc.31) De Bofptistno, c. 11.83) Adv. Marc., II. capp. 5—8; etc. **) De aaima, c. 21.

2.

12

que sanctificationem cum gratia divina, qua?, propter fidcmin Jesum Christum35), veniam quoque dat peccatorum 3fi),arctissime conjungit. Praeterea, quod Montani severae doctriaa?deditus erat, multa de poenitentia37) statuit, quae quuni adhas res minus pertinere videantur, nihil est, quod in iis corn-moremur. — Cyprianus in iis, qua? huc pertinent, si rem uni-versam spectes, cum Tertulliano, cujus summus est admira-tor, optime consentit38). Multa et praeclara de gratia divina,unde omnia bene facta essent oriunda, praedicat39), quamquamet ipse nonnumquam parum sibi constat40). — Hilarius au-tem Pictaviensis et Ambrosius praecipue, planius et subtilius,quam quisquam superiorum, ostendunt, quantum inter sedistent peccatum et gratia divina, conditio hominis naturaliset illa, quam praestet gratia41). Quod vero sumpserat et valdeaffirmaverat Hilarius42), omnes bomines non ceque esse ido-neos ad vim divinam comprebendendam, ob eamque causamin alios aliud yalere gratiam divinam, Ambrosius minus in-dies probasse43), quin etiam prorsus tandem rejecisse44) vi-detur. Ilic praeterea Adamo, quum in totius generis bumaniloco fuerit, vitiositatem et culpam generis liumani esse tribu-endas, baud obscure indicat45). Quamquam Ambrosius non

35) Adv. Juikeos, c. 8; Adv. Marc. V. c. 8.*6) De pudicitia, c. 19.s') De poenit., iinprimis capp. 4, 9.S8) Miinscber, 1. c., Zweiter Band, pag. 150.") De Orat. doin., pag. 145; de gratia Dei ad Donat., pagg. 3, 4.

(Secundum Münscherum citavimus Edit. Brem. 1690; fol.)40) Testim. adv. Jud., III. c. 52.41) Neander, 1. c., 2: 5, pagg. 1187 & seqq.4a) De trinitate, II. § 55. 4S) In Lucam, I. § 10.44) In Lucam, VII. § 27. Confessio Augustana, Art. VI.45) Apologia Altera Profetae David, § 71.

15

tam is fuit, qui in tractanda doctrina divina omnia ad ratio-nem et praecepta revocaret, quam qui liaud raro sui ipsiusanimi motibus pro re nata obediret. Itaque praeter illa, quaeplanius et apertius ab eo definita supra eommemoravimus,multa etiam minus accurate et subtiliter quum de peccato 46^,tum de gratia divina47) effutivit.

Jam vero non alienum forsitan videatur, ordin« locosquosdam doctrinae de statibus gratiie breviter et sie, ut vulgoii dogniatici, qui tum erant, eos intellexerunt, proponere.Jesum igitur Christum, mediatorem generis lmmani, solumesse salutis fundamentum, universae Ecclesiae placuit. Tamennecessarium habuerunt, hominemi libere et nitro bonis aChristo paratis potiri48), neque peccatis ullo modo posse con-donari, nisi acta poenitentia bonisque operibus. Quod itasaepe contenderunt, ut externa operum sanctilas jam tum plu-rimi aestimata videatur. Liberam quidem volunlatem hominiconcedebant, sed eam, quae a gratia divina adjuvari deberet.Praeterea ex doctrina Apostolorum prorsus necessaria ad sa-lutem habebatur fules, cujus vim summam hominis cum Deo

' intime conjungendi (iinionem mysticarn vocarunt), et vitae emen-dandae ad virtutemque informandae magnopere collaudant49).

Jam vero si ex iis, quae supra, ut brevissime potuimus,de his dogmatis scripsimus, considerare volumus, quomodointer se habuerint Ambrosius et Patres Ecclesiastici Orienta-les in his doctrinis tractandis, nondum duae plane inter se

4 6) In Ps. 18. § 9.47) In Ps. 45. § 47; 118. § 15.48) Quod elucet ex locis, supra jam allatis, ubi libertatera bo-

minum celebrant.

49) Hagenbach, 1. c., Erster Theil, pag. 204.

14

contrarias et in diversas partes ferentes viae erant initaej ta¬rnen jam munitae et apertae erant, nee fieri fere potuit, quinbrevi existerent, qui iilramque ingrederentur. Hi autem fue-runt Pelagius et Augustinus60), quorum uterque suam initamsemel viam tanta constantia persequutus est, ut nihil ultrafere esset, quo progredi posset. Quorum de Iiis rebus sen-

tentias jam breviter et summatim exponemus. Eos autem,qui ex ipsorum scriptis excerpta dicta probantia cognoscerevolent, ad Clarissimum G. F. Wiggers5*) relegamus.

Pelagius igitur, quum opiuionem illam, animos ipsa ge-neratione propagari (= "traducem animi"), tamquam a veradoctrina Christiana aberrantem rejiceret, docuit, ne pecealumquidem per successiones tradi ("peccatum ex traduce"). Ita-que nullum est peccatum originale: peeeato Adami moralisnatura hominis nullo modo corrupla et depravata est. Ne-que posteris Adami, sed ipsi soli, primi peceati culpam im-putat Deusj nam si id faceret, a justitia deseisceret. Quumigitur non magis ipsum peccatum, quam culpa peccati adposteros Adami pertineat, eliamnunc unusquisque homo, quodad moralem naturam attinet, ab omni parte talis nascitur,qualis Adamus initio creatus est, ita, ut eandem babeat ben«ac secus agendi facultatem. Peccata Adami posterorumqueejus nihil magis habent conjunctum, quam exemplurn et exem-pli libera imitatio. Libera voluntas, qua homo propriis suiayiribus sine ullo praecipuo Dei auxilio bonum efEcere et "sa-lutem vitamque aeternam" assequi potest, est quoddam gratiatdivinae donum (multiplicem enim vim vocabulo gralice subjieit

50) Neander, 1. c., 2: 5, pag. 1194.81) Versuch einer pragmatischen Darstellung des Augustinismac

und Pclagianismus von dem Anfange der Pelagianischen Streitigkeitenbis zur dritten oecumenischen Synode. Berlin, 1S21. 8:o.

iJ>

Pelagius, ut difficile intelligatur, qualem cogitaverit gratiam),quod est omnibus commune. Quae quoniam peccato non tollbtur, potest is, qui peccavit, fiuis viribus, sine prascipuo aiixiliodivino, ipse conversionem suam et incjpere et absolvere. Sedut homo facilius bonum eflicere posset (nam recte agere potestetiamnunc homo, quamquam propler exempla et peecandiconsuetudinem paullo dillicilius, quam ab initio, est), et mo-rum vitaeque eastitas major meliorque redderetur, legem eidedit Deus, doetrinam et exemplum Christi ad imilandumproposuit, veniam peccatorum et vitam aeternam pollieitus est— quae omnia Pelagius gratiam illuminantem vocat —, Chri-stianosfjue singulari quadam ope sublevat. tlsec aulem gratiasingularis — cooperantem eam vocat — quae ipsam volunta-tem proxime non respicit, sed inlellectum (quo illustrato exci-tatur voluntas ad ea, quae ratio probavit, exsequenda) nonaliis tribuitur, nisi iis, qui suis ipsorum viribus rite utendiseam sint meriii. Huic etiam graliae liomo potest resistere.Id eiiam, quod Deus hominum peecatis actualibus propteruteri tum Christi ignoseit, quodque Christiani per baplismumparticipes fiunt beneficioruui Christianismi majorisque beati-tudinis eo, quod in regnnrn coelorum admiltuntur, est quod-dam baud medioere gratice divinae beneficium.

Augnstino autem placuit, peccatum Adami in omnes ejuspostcros semper propagatum esse et hodie quoque propagari.Quae peccati Adami in posteros propagalio poena est quaedamillius peccati. Peccatum enim est poena peccati: corruptioilla, ad totam posterorum naturam pertinens, justissime irro-gata poena est propter peccatum primi hominis, in cujus per¬sona omnes homines peccarunt. Quoniam igitur omnes in A-darno peccarunt9 propter hane ipsam hereditate acceptam etvitiositatem et culpam jure optimo condemnatione digni a Deo

ie

liabentur. Est igitur "peccatum originale" uno eodemque tem¬pore et verum peccatum, quod proprie dicitur, et poena pri-mi Adami peccati. Quod peccatum originale quamquam nonest "substantia" hominis, sed tanlum "qualitas affectionalis","vitium seil languor", omnium tarnen natura eo tam corruptaest, ut arbitrium hominis, sibi relictum, serviat malo tan-tum, neque ei diutius integrum sit "posse non peccare",quin etiam ut, si verum quaerimus, neque velint quidquam,neque possint, nisi peccare. Est quidem, ut baptismus veniamafferat peccatorum, etiam peccati hereditarii, neque tarnenipsam vitiositatem seu concupiscentiam exstinguit. Nulla igiturre possunt liomines omnino salvari, nisi gratia illa divina,quae v im. suam invictam ad animos eorum adhibet (— "gratiairresistibilis") eosque regenerat. Quam qui acceperit, vitaesalutisque aeternae particeps erit. — Sed ejus non omnes com-potes fiunt; de "massa enim perditionis" pro sua dementiaet misericordia Deus eligit nonnullos, tamquam quaedam "vasamisericordias", qui salutem consequantur, — quod consiliumdivinum prcedestinatio vocatur — eos scilicet, in quibus gra¬tia "prcevenienti seu operanti seu antecedcnti" fidem et peream amorem facultatemque boiium concupiscendi excitavit,quos deinde gratia sua "cooperanti seu consequenti" in quovisbono facinore perficiendo adjuvat. Reliquos vero pro justitiasua, tamquam "vasa quaedam iVie", aeternae condemnationi,quam' meriti sunt, derelinquit. flaec est reprobatio, cui nonca vis subjicienda est, ut Deus quenquarn prcedestinatione con-demnasse putetur. Causa autém, cur liaec gratia non Omni¬bus, sed quibusdam tantuiu reservetur, nusquam, nisi in li-bero quodam Dei consilio ("Decretum absolutum") sancto illoquidem, sed inexplicabili, quaerenda est.

17

Pelagius suam rationem \ixdum exstruxerat, quum Ati-yustinismo tota eversa est. Tam constanter lantoque impetuineptiis illius occurrit Ecclesia Occidentalis, ut jam annis 412et 416 Synodis illis Carthayinensibus et deinde anno 418 Con-cilio illo Generali, quod et ipsum Carthayine liabitum est,Pelagianorum ratio, prorsus refutata, falsa judicareturj quodjudicium deinde Zosimns Episeopus Romanus Epistola tracto-ria sua sanxit ratumque fecit. Eodem modo Concilio illo Oe-cumenico, quod anno 451 Ephesi liabitum est, improbata estPelagiana hseresis, — quamquam neque tunr neque deindevera et germana ratio Augustini, aeque in Orientis, quam iuOccidentis partibus invaluit.

Sed ea, quae vicit, ratio, quamquam maximam partemhominis vere Christiani sui rerumque divinarum conscientiamexcussit, et Augustinus ipse, vitae timens, multis cautionibus,quas saepe interponebat, eam molliverat58), magnam tarnenet ab Evangelii lenitate longe alienam asperitatem continebat,quum Augustinus ea, a quibus profectus erat, rationi suaemaxime consentaneo modo, pressius urgeret, et, quo nihilest atrocius, contenderet, peceatum et ea mala, quse pecca-tum necessario consequuntur, in nonnullis, quippe quibus nonsatis efjicacem yratiam tribueret Deus, remanere. Potuerantomnino, id quod deinde fecit Ecclesia Lutherana, hane atro-citatem effugere et removere, ne paullulum quidem funda-inentüm, quo nitebatur Augustiniana ratio, labefactantes,, sedneque constantia, quam retinuerat semper Augustinus, neqn«summa auetoritas, qua florebat nomen ejus, id tum pati vi-debatur. Hoc modo exstitit alia quaedam, huic diversa, ratio,eorum, qui, postea Semipelayiani vooati, quamquam inter has—

7

*4) De dono persev. c. 22.

IS

duas, quas supra adumbravimus, raliones, tamquam arbitriquidam, medium tenere sibi videbantur, tarnen re ipsa pro-pius ab illa absunt in eamque propendent. Ila enim miscentet consociant lmmanam vim cum divina, ut neseiam, an aequevere Christiana pietas, atque Augustinismus, ab illorum ra-tione abhorreat.

Nam Semipelagianorum secta, cujus princeps auctor Jo¬hannes Cctssianus abbas habetur, quamquam animi humaninaturam, tum primo Adami peccato, tum peccatis postero-riim ejus conlinuatis, debilitatam et fractam esse concedit,negat tarnen, liberum arbitrium esse omnino amissum; nametiamnune homini integrum est eligere i. e. potest bonumvelie. Id ex eo apparet, quod, sine ullo gratiae divinae af-flatu, in aniino ejus possunt gliscere "initia bonae voluntatis",bonaj cogitaliones, "pia desideria", quin etiam prima fides.Gratia vero divina, simul ut initia illa, qualiacunque sunt,conspexit, ea nutrit, succendit, auget. Pro bac fide liomi-num et accipiendi facultate, in iis exercet Deus gratiam sin-gularem, quae quamquam ad mancas et debiles eorum viressustinendas opus est, tamen numquam nisi "cooperatur" cumlibero arbitrio, et semper "resistibilis" est. Semipelagianisigitur placet, etiam si desit facultas bonum perfieiendi, tamennon deesse voluntatem.

Post multa et diuturna certamina, ex quibus Semipelagi-anismus interdum superior discessit et ad tempus victoriamexercuit53), victus est tandem Synodis illis Arausiensi et

53) Ita Concilia, Arelate et Lugduni (472—47S) habita, acerri-iituiu Augustinismi propugnatorem Lucidum presbyterum condemnarunt,doctrinam autem semipelagianam, quam in libris suis "de gratia Deiet humanae mentis libero arbitrio" proposuit Faustus Episcopus, facil«probarunt.