Hc tt Ng vn 10

phm an min - nguyn l hun

hc tt ng vn 10

nng cao (tp hai)

nh xut bn i hc quc gia TP. h ch minh

li ni u

T nm hc 2006-2007, sch gio khoa Trung hc ph thng mn Ng vn c trin khai dy hc bao gm: sch gio khoa Ng vn (bin son theo chng trnh chun) v sch gio khoa Ng vn nng cao theo nguyn tc tch hp (vn hc, ting Vit v lm vn), nhm pht huy vai tr ch ng, tch cc v sng to ca hc sinh.

Nhm gip cc em hc sinh c thm ti liu tham kho tng cng kh nng t hc, chng ti bin son b sch Hc tt Ng vn Trung hc ph thng. B sch s c bin son tng ng cc lp 10, 11 v 12, mi lp hai cun. Theo , cun Hc tt Ng vn 10 nng cao tp hai s c trnh by theo th t tch hp cc phn mn:

- Vn hc

- Ting Vit

- Lm vn

Cch t chc mi bi trong cun sch s gm hai phn chnh:

I. Kin thc c bn

II. Rn luyn k nng

Ni dung phn Kin thc c bn vi nhim v cng c v khc su kin thc s gip hc sinh tip cn vi nhng vn th loi, gii thiu nhng iu ni bt v tc gi, tc phm (vi phn vn hc); gii thiu mt s khi nim, yu cu cn thit m hc sinh cn nm vng c th vn dng c khi thc hnh.

Ni dung phn Rn luyn k nng a ra mt s hng dn v thao tc thc hnh kin thc (chng hn: Luyn tp vn dng cc hnh thc kt cu vn bn thuyt minh, Luyn tp c hiu vn bn vn hc, Luyn tp v lin kt trong vn bn, Thc hnh thao tc chng minh, gii thch, quy np, din dch, Luyn tp trnh by mt vn ,...). Mi tnh hung thc hnh trong phn ny t ra mt yu cu hc sinh phi thng hiu kin thc c bn ca bi hc; ngc li, qua cng vic thc hnh, kin thc l thuyt cng c thm mt dp c cng c. V th, gia l thuyt v thc hnh c mi quan h va nhn qu va tng h rt cht ch.

Ngoi cc nhim v trn, mt mc nht nh, ni dung cun sch cn hng ti vic m rng v nng cao kin thc cho hc sinh lp 10. iu ny th hin qua cch t chc kin thc trong tng bi, cch hng dn thc hnh cng nh gii thiu cc v d, cc bi vit tham kho.

Cun sch chc s cn nhng khim khuyt. Chng ti rt mong nhn c kin ng gp c th nng cao cht lng trong nhng ln in sau.

Xin chn thnh cm n.

nhm bin son

Tun 19

Ph sng Bch ng(Bch ng giang ph)

Trng Hn Siu

I Kin thc c bn

1. Trng Hn Siu (? 1354), t l Thng Ph, qu thn Phc Am, x Ninh Thnh, nay thuc th x Ninh Bnh, tnh Ninh Bnh. Cc vua Trn rt knh trng Trng Hn Siu, thng gi ng l thy. L ngi ti c vn ton nn khi qua i, ng c th Vn Miu. Tc phm ca Trng Hn Siu c: Bch ng giang ph, Dc Thu sn Linh T thp k (Bi k thp Linh T trn ni Dc Thu), Khai Nghim t bi k (Bi k trn bia cha Khai Nghim) v Cc hoa bch vnh, Th vn Trng Hn Siu th hin tnh cm yu nc, thc dn tc, tinh thn trch nhim i vi x tc ca mt ngi cao Nho hc.

2. Ph sng Bch ng l loi ph c th: mn hnh thc i p ch khch th hin ni dung, vn vn v tn vn xen nhau, kt thc bng mt bi th. Loi ph c th (c trc i ng) c lm theo li vn bin ngu hoc li vn xui c vn, khc vi ph ng lut (c t i ng) c vn, c i, c lut bng trc cht ch.

3. Bi Ph sng Bch ng th hin nim hoi nim v chin cng ca cc anh hng dn tc, nu cao vai tr ca yu t con ngi vi tinh thn ngoan cng, bt khut trong s nghip dng nc v gi nc.

II Rn luyn k nng

1. Tm hiu xut x bi ph

Gi :

Ph sng Bch ng c l c Trng Hn Siu sng tc vo i Trn Hin Tng, Trn D Tng, khi nh Trn suy thoi, c nguy c sp . Khi c dp du ngon trn sng Bch ng, mt nhnh sng Kinh Thy ra bin nm gia Qung Ninh v Hi Phng, ni lu du chin tch lch s Ng Quyn nh thng qun Nam Hn v nh Trn tiu dit qun Nguyn Mng, ng cm khi m lm thnh bi ph ny.

2. Phn tch b cc ca bi ph

Gi :

Bi ph ny c c kt cu ba phn theo nh li kt cu thng thy th ph:

M u: Gii thiu nhn vt, nu l do sng tc (t u cho n du vt lung cn lu.).

Ni dung: i p (t Bn sng cc b lo cho n Nh ngi xa ch l chan.).

Kt thc: Li t bit ca khch (phn cn li).

3. Cch miu t khi qut, c l kt hp vi t thc trong on m u:

c l: Nguyn Tng, V Huyt, Cu Giang, Ng H, Tam Ng, Bch Vit, m Vn Mng; sng knh, mun dm, ui tr, ba thu,

Cnh thc: ca i Than, bn ng Triu, sng Bch ng, b lau san st, bn lch u hiu,

4. Th php lit k trng ip c s hiu qu.

Miu t khng gian rng ln, thi gian lin hon: "ging bum giong gi, lt b chi trng; sm g thuyn, chiu ln thm"

Lm ni bt nhng k tch: "y l chin a bui Trng Hng nh thnh bt M Cng l bi t xa thu trc Ng cha ph Hong Thao"; "Tt Lit th cng, Lu Cung chc di,"

5. Cc hnh nh i nhau din t khng kh bng bng chin trn ("Thuyn b mun i tinh k php phi Hng h su qun, gio gm sng chi"), hay miu t th ging co quyt lit ("nh nht nguyt ch phi m Bu tri t ch sp i").

6. V ngh thut chn lc hnh nh, s dng in tch

Tc gi la chn hnh nh, in tch din t ni bt s tht bi ca qun gic, khng nh mt cch trang trng ti tr ca vua ti nh Trn:

"Trn Xch Bch qun To Tho tan tc tro bay Trn Hp Ph, gic B Kin hon ton cht tri."

"Hi no bng hi Mnh Tn, c lng s h L Trn no bng trn Dc Thu, c quc s h Hn."

7. Vn trong on 1 v 2:

Vn lng: vi chi, lu u

Vn chn: Vit bit thit

Vn gin cch: nhiu Triu chiu, i i di li ni, Hn nhn chan.

8. Nhn vt khch ci ti ca tc gi:

Sng Bch ng v nhng hoi nim v chin cng trn dng sng ny u xut pht t s quan st ca nhn vt khch tc gi. Chnh qua s quan st y, nhn vt khch hin ln vi v p phng khong, mnh m ca bc trng s: "cha vi trm trong d cng nhiu M lng trng s bn phng vn cn tha thit". Khch y cng l ngi thch ngao du, thm th v tm hiu lch s dn tc:"Hc T Trng ch th tiu dao".

9. Nhn vt b lo hnh nh ca tp th, xut hin trong hnh thc i p on hai nh s h ng, qua ti hin li k tch xa, bc l nim ngng vng, t ho hng trng:

Nhng chin thng v i trn sng Bch ng: Chin thng gn vi tn tui Ng Quyn v chin thng gn vi tn tui Trn Hng o. Cc chin thng vang di ny c c bit t m nh nhng hnh nh, in tch c chn la ht sc c sc: tinh k php phi, gio gm sng chi, nh nht nguyt... phi m, bu tri t... sp i, tan tc tro bay,... hon ton cht tri...; Xch Bch, Hp Ph,

Ngm li xa, thy chin thng oanh lit l bi tri t cho ni him tr, nhn ti gi cuc in an v bi i vng coi th gic nhn, ngh n nay ch thm hoi tic: "n bn sng ch h mt Nh ngi xa ch l chan".

10. on cui bi, trong li th, b lo v khch nh hin thn h ng ca xa nay ca ln nim t ho v non sng hng v, bnh lun v chin thng sng Bch ng bng khc anh hng ca v tinh thn ngoan cng, bt khut ca con ngi:

Li ca ca b lo khng nh s hng tn ca dng sng Bch ng lch s, cng l khng nh chn l: Nhng ngi bt ngha tiu vong Nghn thu ch c anh hng lu danh.

Li ca ca khch tip ni m hng t ho, tn vinh li ca ca b lo ng thi nhn mnh n vai tr ca con ngi trong chin cng xa, cng l chn l thm m tinh thn nhn vn cho mun i.

c thm

Ph Nh nho vui cnh ngho

(Trch Hn nho phong v ph)

Nguyn Cng Tr

I Kin thc c bn

1. Nguyn Cng Tr (1778 1858), hu l Cng, t Tn Cht, hiu Ng Trai, bit hiu Hi Vn, ngi lng Uy Vin, huyn Nghi Xun, tnh H Tnh. Cuc i lm quan ca ng tuy lc thng lc ging tht thng, nhng ng lun vui v, mt lng v dn, v nc. Cc sng tc: 53 bi th Nm lut ng, 1 bi th ch Hn, 1 bi ph Nm, 21 cu i Nm, 8 cu i Hn, 62 bi ca tr, Nguyn Cng Tr c vai tr c bit trong th th ht ni. Bi ph Hn nho phong v ph cng l mt sng to c sc ca ng. Th vn Nguyn Cng Tr nht l ca tr ngn ln mt ging iu mi, phn nh mt khuynh hng t tng khc vi trc , tp trung vo mt s ch gn b vi con ngi v cuc i tc gi.

2. Ph c bn loi chnh: c ph, bi ph, lut ph v vn ph. Hn nho phong v ph thuc loi lut ph, ch trng i, vn.

3. Qua miu t ht sc cn k cnh ngho, tc gi bc l quan nim v th vui sng, thanh thn, nhn nh ca mt nh nho ti t.

II Rn luyn k nng

1. Cc v sng i, i nhau, vi nhng hnh nh cng iu, cc t ci ngho, th hin ci nhn tro lng, hm hnh.

2. Ngn ng vn xui, dn d c s dng vi mt dy: chm cha, n, y y, u ko, trc sn, ng na, u ging tre, thng b tri tr, ri trng g bn vch, xoi hang chut trong nh, ngp ng, trong ci, u gin, ln nm gm mng, chut cy khua niu, v bng rau bnh bch, ngy kho kho, o vi th nng trch, khn lau git lm, Qua , cnh ngho ca nh nho c miu t sinh ng, chn thc n sung s.

3. Tc gi t vn g bn v u ca on trch?

Gi : bn v u, tc gi ni n ci ngho va nh mun vch trn li va nh cha ti, a gin. Thi trc ci ngho th hin bn v u c c th ho bng vic t cnh ngho v bc l bn lnh sng, thi trc cuc sng ngho kh ca nh nho 16 v tip sau. 4. Nhn xt v ci nhn ca tc gi i vi cnh ngho.

Gi : Na nh ca thn, chn ngn cnh ngho, na nh bng a, bt chp ci kh khn tm vui th, tc gi c ci nhn va ht sc thc t i vi cuc sng, xt xa trc cnh ngho hn va nh bn ct, ngng. Tc gi ng t th ca ngi trong cnh ngho, nm tri mi iu ng thi cng l ngi vt ln trn hon cnh, tm l t ti cho mnh.

Cc hnh thc kt cu

ca vn bn thuyt minh

I. Kin thc c bn1. Vn bn thuyt minh nhm gii thiu, trnh by chnh xc, khch quan v cu to, tnh cht, quan h, gi tr, ca mt s vt, hin tng, mt vn no . C nhiu loi vn bn thuyt minh.

2. Ph hp vi mi lin h bn trong ca s vt hay qu trnh nhn thc ca con ngi, vn bn thuyt minh c th c nhiu loi hnh thc kt cu khc nhau:

- Kt cu theo trnh t thi gian: trnh by s vt theo qu trnh hnh thnh, vn ng v pht trin.

- Kt cu theo trnh t khng gian: trnh by s vt theo t chc vn c ca n (bn trn - bn di, bn trong - bn ngoi, hoc theo trnh t quan st,).

- Kt cu theo trnh t lgic: trnh by s vt theo cc mi quan h khc nhau (nguyn nhn - kt qu, chung - ring, lit k cc mt, cc phng din,).

- Kt cu theo trnh t hn hp: trnh by s vt vi s kt hp nhiu trnh t khc nhau.

II. Rn luyn k nng

1. Vn bn Lch s vn bo v mi trng thuyt minh v i tng no? thuyt minh v i tng y, ngi vit s dng hnh thc kt cu no?

- Vn bn thuyt minh v Lch s vn bo v mi trng.

- Hnh thc kt cu ca vn bn c t chc phi hp gia trnh t quan h nhn qu (T nguyn nhn nhim mi trng n s nhn thc v tc hi ca nhim mi trng do Ra-sen Ca-xn a ra trong tc phm Ma xun lng l v t dy ln phong tro bo v mi trng) v trt t quan h thi gian (Ngy nay ( Sau Chin tranh th gii th hai ( Nm 1962 ( khi u t thp k su mi).

2. Vn bn Thnh c H Ni thuyt minh v i tng no? thuyt minh v i tng y, ngi vit t chc hnh thc kt cu nh th no?

- Vn bn gii thiu v c im trt t kt cu ca thnh c H Ni.

- gii thiu c im trt t kt cu ca thnh c H Ni, bi vn c t chc theo trnh t khng gian t trong ra ngoi: T Cm Thnh ( Hong Thnh ( Kinh Thnh.

3. Vn bn Hc thuyt nhn i ca Nho gia thuyt minh v i tng no? thuyt minh v i tng y, ngi vit t chc hnh thc kt cu ra sao?

- Vn bn gii thiu mt s ni dung c bn ca hc thuyt nhn i.

- Ngi vit t chc kt cu vn bn theo trnh t l gch ca i tng t tng nhn i:

+ Gii thiu chung v thuyt nhn i;

+ Ni dung hai ch nhn, i;

+ Ni dung hai ch trung, th.

4. Tm hiu kt cu ca phn Tri thc c hiu v th loi Ph:

Ph vn l th vn Trung Quc thnh hnh vo thi Hn, dng li vn c nhp iu, nhm miu t, trnh by s vt biu hin tnh cm, ch ca tc gi. Ph c bn loi chnh: c ph, bi ph, lut ph v vn ph.

C ph thng dng hnh thc ch khch i p, khng i hi i, cui bi thng kt li bng th; bi ph l ph dng hnh thc bin vn, cu vn 4 ch, 6 ch, 8 ch sng i vi nhau; lut ph l ph thi ng, ch trng n i, vn hn ch, g b; vn ph l ph thi Tng, tng i t do, c dng cu vn xui.

Bi Ph sng Bch ng thuc loi c ph, s dng li ch khch i p; cu th c xen ting ch (v d: Sm g thuyn ch Nguyn Tng Chiu ln thm ch V Huyt) m cht tr tnh v s dng cu i theo kiu v sau ph din tip mch ca v trc (v d: Thng ni anh hng u vng t - Tic thay du vt lung cn lu), nhiu vn thay nhau (nguyn vn bi ph ny bng ch Hn c 8 vn) lm cho hnh thc va c knh va uyn chuyn.

C ph Trung Quc ch yu th hin i sng cung nh, thch khoa trng hnh thc. Bi ph ca Trng Hn Siu hoi nim v chin cng ca cc anh hng dn tc, nu cao vai tr ca yu t con ngi trong s nghip dng nc v gi nc.

a) V i tng thuyt minh: Vn bn thuyt minh v th loi ph.

b) Cc on ca vn bn c sp xp kt cu theo trnh l gch ca i tng th loi vn hc:

- Khi nim chung v th loi ph;

- c im ca cc th ph;

- c im th loi ca bi Ph sng Bch ng;

- S sng to th loi ca bi Ph Sng Bch ng.

Tun 20

Th d Vng Thng ln na

(Ti d Vng Thng th)

Nguyn TriI Kin thc c bn

1. Nguyn Tri (1380 1442) hiu l c Trai, qu gc ti lng Ngi (Chi Ngi), huyn Phng Sn, l Lng Giang (nay thuc huyn Ch Linh, tnh Hi Dng). ng mt ngy 19 9 1442, tc 16 thng tm nm Nhm Tut, nin hiu i Bo th ba, trong v n L Chi Vin (tc v n Tri Vi, huyn Gia Lng, nay thuc Bc Ninh), v n tru di tam tc oan khc ni ting trong lch s Vit Nam. Ton b tc phm ca Nguyn Tri, mc d b mt mt nhiu, song vn cn kh s v s lng v kit xut v cht lng: Bnh Ng i co, Qun trung t mnh tp, Lam Sn thc lc, Vnh Lng thn o bi, Ch Linh sn ph, D a ch, Bng H di s lc, c Trai thi tp, Quc m thi tp.

2. Trong thi trung i, th ban u l tn chung ca loi th tn, vit trao i thng tin cng vic hoc tnh cm gia ngi vi ngi, hoc gi cho vua quan, bn b, ngi thn. V sau, th gi vua c gi l biu, tu cn th ch l hnh thc thng tin gia nhng ngi ngang hng. Trong Qun trung t mnh, th l hnh thc cng vn, bn vic nc, vic chin, vic ho nn mang m nt tnh chnh lun.

3. Vi mt ngh thut ngh lun bc thy, th li d Vng Thng ca Nguyn Tri cho thy ch quyt thng v tinh thn yu chung ho bnh ca qun v dn ta.

II Rn luyn k nng 1. Tm hiu xut x

Gi :

Trong s nghip ph t L Li nh qun Minh, Nguyn Tri c nhim v son tho cc th t gi cho cc tng nh Minh v nhn danh L Li khuyn d. Nguyn Tri thc hin chin thut tm cng ht sc hiu qu.

Th li d Vng Thng l th s 35, mt trong nhng bc th gi cho Vng Thng. By gi thnh ng Quan (H Ni nay) b qun ta vy hm, qun ch trong thnh ang khn n. Bc th ny vit vo khong thng 2 1427 th n thng 10 nm y, sau khi Liu Thng b git g M Yn, Vng Thng khng i lnh vua Minh t ging ho vi qun Lam Sn ri rt qun v nc.

2. t vo hon cnh sng tc c th phn tch mc ch ca bc th:

Mc ch vit th ca Nguyn Tri l d gic ra hng v rt qun v nc. Mc ch ny c ni r trong cc cu: Cc ng l nhng ngi xt r s c, hiu su thi th, vy nn chm u Phng Chnh, M K em n ca qun dng np. Nh vy, trong thnh s trnh c nn c tht, trong nc s khi v au thng, ho hiu li thng, can qua xp b. .

3. Tm hiu b cc bc th

Gi :

Bc th c b cc 3 on:

on 1 (t u cho n Sao cng ni vic binh c?): Nu ln nguyn l ca ngi dng binh l phi hiu bit thi th.

on 2 (t Trc y cc ng trong lng cho n bi vong l su !): Phn tch thi v th ca i phng thnh ng Quan.

on 3 (phn cn li): Khuyn hng, ha hn nhng iu tt p, thch u v s nhc tng gic.

4. Phn tch mi quan h gia cc on thy c mch lp lun

Gi :

Lgic gia cc on th hin mch lp lun cht ch, giu sc thuyt phc: Ngi lm dng binh khng th khng hiu bit thi th Nay vo thi th ch chuc ly bi vong Trong tnh hnh nh vy, nu hiu bit thi th th phi u hng v rt qun v nc Nu khng th ra giao chin phn ti hn km, khng nn hn nht nh th.

5. Phn tch t tng c th hin trong on m u

Gi : on m u, tc gi nu t tng v thi th i vi ngi dng binh. a ra t tng thi th nh mt nguyn l cn bn trong vic dng binh, tc gi m u bng chn l sng r, phm l ngi lm tng u thu hiu, t s i n phn tch thi th c th ca i phng nhm mc ch thuyt phc, d hng; ng thi khng nh k ch khng nhng khng hiu thi th m cn di tr, che y nguy c thm bi. y l on vn c vai tr nu ch , m ra hng lp lun cho ton bi.

6. Li l th hin t th ca ngi vit th nh th no?

Gi :

Mc d t th ca ngi nm phn ch ng, hn v sc mnh qun s cng nh thi th, song thi ca tc gi ht sc linh hot: i vi bn Vng Chnh, M K tn c, ngoan c th s mng, cng quyt tiu dit; i vi Vng Thng, Sn Th v cc tng khc th phn tch thi th, cng nhu linh hot, ch yu d hng. Cui cng, va khuyn nh, ha hn li va s mng, khch tng, thch nh chng t sc mnh lm ch tnh th ca qun ta. Tc gi khuyn hng vi l l va mm mng, va cng rn: mt l u hng, s c bo ton; hai l em qun ra sc, m vi thi th nh phn tch sng r phn trn bc th th phng n ny ch em li kt qu thm bi. Bc th th hin ch vn nh vo lng ngi ca Nguyn Tri, cho thy s kt hp ti tnh gia tnh chin u mnh m vi lng yu chung ho bnh thit tha ca tc gi.

7. Thi v th ca qun Minh c tc gi phn tch trong on 2 ca bc th nh th no?

Gi :

Th ca qun Minh Trung Quc: Ng mnh khng bng Tn, m h khc li qu, khng y mt nm tt s theo nhau m cht, y l mnh tri; Pha Bc c gic Nguyn, trong nc c ni lon Tm Chu.

Th ca qun Minh ng Quan: k cng lc kit, lnh trng mi mt, trong khng lng tho, ngoi khng vin binh,

Su c bi vong tt yu, khng th bc b.

8. Bc th th hin nim tin tt thng v tinh thn yu chung ho bnh ca tc gi, cng l ca nhn dn ta:

Ch r s tht bi ca ch, khng nh th tt thng ca ta (su c bi vong).

Khuyn d u hng, m ra ng thoi lui cho i phng: sa sang cu cng, mua sm tu thuyn, thu lc hai ng, tu theo mun; qun ra khi b ci, mun phn bo m c yn n.

Bc l quan im ho hu, bang giao thn thin, lu di: nc ti li phng cng xng thn, theo nh l trc.

Phong cch ngn ng ngh thut

I Kin thc c bn

L loi phong cch ngn ng dng trong cc vn bn thuc lnh vc vn chng, phong cch ngn ng ngh thut khc vi cc phong cch ngn ng khc nhng im c bn sau:

1. Tnh thm m

Vn chng l ngh thut ngn ng, l s th hin gi tr thm m ca ngn ng. Ngn ng trong vn bn ngh thut, vi t cch l cht liu xy dng hnh tng, c s tng ho ca ng m v ng ngha, ho phi to nn hiu qu thm m.

2. Tnh a ngha

Ngha ca vn bn ngh thut gm nhiu thnh phn: thnh phn biu th thng tin khch quan, thnh phn biu th tnh cm; thnh phn ngha tng minh, thnh phn ngha hm n. Cc thnh phn ngha ny thng nht vi nhau trong nhng hnh tng ngh thut va c th, va sinh ng. Trong , thnh phn ngha hm n c mt v tr c bit quan trng trong vn bn ngh thut, biu th nhng suy ngm, gi lin tng, tng tng, to nn nhng tn hiu thm m, nhng thng ip su sc v cuc sng v con ngi.

3. Du n ring ca tc gi

Mi nh vn, nh th thng c s thch, s trng ring trong din t. S thch v s trng y c bc l nhng tc phm c gi tr v to thnh nt c o, du n ring ca tc gi.

II Rn luyn k nng

1. Nhng loi vn bn no s dng phong cch ngn ng ngh thut?

Gi : Cc loi vn bn vn chng (vn xui ngh thut, th, kch) s dng phong cch ngn ng ngh thut.

2. Ni n phong cch ngn ng ngh thut, cn phi nh n nhng c im c bn no?

Gi : Tnh thm m, tnh a ngha v du n ring ca tc gi l nhng c im c bn ca phong cch ngn ng ngh thut.

3. Hy phn tch c im chung ca phong cch ngn ng ngh thut biu hin bi Ph nh nho vui cnh ngho ca Nguyn Cng Tr.

Gi :

- V tnh thm m ca vn bn:

+ Tnh thm m th hin cu trc vn bn theo th loi ph: Vn bn Ph nh nho vui cnh ngho thuc th bi ph, ngn ng c t chc theo hnh thc bin vn, c su mi tm v sng i; hai mi v u miu t ni , cch sng v n mc ca mt nh nho ngho.

+ Tnh thm m th hin cc yu t ngn ng, cc bin php tu t tp trung din t ni , cch sng v n mc ca mt nh nho ngho: s lp li, sng i, ip m (Chm cha chm cha, rnh rnh y y, bnh bch kho kho, cht cht chua chua nhai nhai nh nh,; hip vn o, ), i (Bng nng ri trng g bn vch, thng b tri tr - Ht ma soi hang chut trong nh, con mo ngp ng,), li ni ph trng (mt tc v sao, nhn ging mn gi, mi gii quanh co, giun n l nh, ln nm gm mng, chut cy khua niu, v bng rau bnh bch, an gic ngy kho kho, o vi th nng trch, khn lau git lm,),

- V tnh a ngha ca vn bn: Tc gi khng dng ch ngho no m vn miu t c cnh ngho ca hn nho; Qua vic miu t khch quan cnh sng ngho (ni , cch sng, n mc), tc gi lt t c cnh sng ngho n cng cc, ng thi cho thy quan nim, thi sng lc quan ca mt nh nho chn chnh.

- V du n ring ca tc gi: Du n ring ca tc gi th hin ni bt qua ging iu ma mai, chm bim (c bit l t phong v, hay vic s dng ngn ng trong cch ni ph trng,). Cng qua ging iu y m hnh tng tc gi hin ra vi mt t th va ngao ngn va ngo ngh, bt chp, ngng, Nguyn Cng Tr thng li n tng v mt c tnh ngang tng, m cht ti t.

4. Phn tch on th sau y lm sng t c im chung ca phong cch ngn ng ngh thut.

Sng gn trng giang bun ip ip,

Con thuyn xui mi nc song song;

Thuyn v nc li su trm ng,

Ci mt cnh kh lc my dng.(Huy Cn, Trng giang)

Gi : phn tch nhng biu hin ca phong cch ngn ng ngh thut trong on th trn, hy tham kho on vn sau.

Ngay cu th u bi th khng ch ni sng, m ni bun, ni v mt ni bun bt tn, bng mt hnh nh n d: sng gn trng giang trng trng ip ip, nh ni bun trng trng ip ip. Gia trng giang m im nhn nh th t vo con sng nh, tuy rt nhiu, nhng hin ra ri tan, mun tha. Con thuyn thng l hnh nh tng trng cho cuc i lnh nh, c n, v nh. y con thuyn bung mi cho xui dng (xui mi) theo dng nc, nhng thuyn v nc ch song song vi nhau ch khng gn b g vi nhau, bi nc xui trm ng, thuyn theo ng no? Thuyn i vi dng ri chia li vi dng. Cu th ba ni ti s chia li: Thuyn v nc li su trm ng. Thuyn bun v phi r dng. Nc bun nh khng bit tri v u. Cu cui on ny cng th hin tp trung cho kip ngi nh nhoi, lc lng, v nh: Ci mt cnh kh lc my dng. Ci nhn ca nh th vn tp trung vo cc vt nh: sng, thuyn, ci kh.

Tc gi lu , khng phi l cy g, thn g, m ch l ci mt cnh kh, mt mnh ri gy, kh xc ca thn cy.

C kh th u v ln mt khng gian sng nc bao la, v nh, ri rc, h hng. Nhng ng nt: nc song song, bun ip ip, su trm ng, lc my dng khng ha hn g v hi t, gp g m ch l chia tan, xa vi. Trn con sng mt con thuyn, mt nhnh ci lnh nh cng t ra nh nhoi bt lc. y khng ch thuyn bun, cnh ci kh bun, m c sng gn, sng nc u bun.

(Trn nh S, c vn hc vn,

NXB Gio dc, H Ni, 2001, tr. 234-235)

Bi vit s 5(Vn thuyt minh)

I bi tham kho

1. Gii thiu v ca dao Vit Nam.

2. Trnh by mt s c im c bn ca vn bn vn hc.

3. Gii thiu c im ca phong cch ngn ng ngh thut.

4. Thuyt minh yu cu c hiu vn bn vn hc.

5. Thuyt minh v c im ca th loi ph.

II Hng dn

1. y l kiu bi vn thuyt minh v mt th loi vn hc, vn vn hc; cn phi bit vn dng sng to cc phng php thuyt minh thch hp vi tng i tng lm bi. Trong cc bi trn, (1) v (5) c i tng thuyt minh l th loi vn hc; cc (2), (3), (4) thuc dng thuyt minh v mt vn vn hc.

2. gii quyt c yu cu ca bi, cn chun b tri thc cng nh tnh ton cch lm bi theo cc bc sau:

a) Huy ng t liu, tm hiu tri thc v i tng thuyt minh (th loi hoc vn vn hc).

b) La chn ni dung thng tin chnh xc, khch quan v i tng thuyt minh trnh by trong bi vn.

c) Lp dn cho bi vn theo b cc 3 phn:

- M bi: Gii thiu chung v i tng cn thuyt minh.

- Thn bi: Trnh by ni dung thng tin v i tng thuyt minh theo trnh t nht nh (trnh t l gch ca i tng hoc trnh t nhn thc, quan h nhn qu,).

- Kt bi: C th a ra nhn nh chung v i tng, ngha ca vic tm hiu i tng thuyt minh.

d) Vit bi vn thuyt minh vi dn lp.

3. nh hng v ni dung thng tin gii quyt cc c th:

a) Gii thiu v ca dao Vit Nam:

- Ca dao l g?

Tham kho:

Ca dao (cn gi l phong dao) c dng vi nhiu ngha rng hp khc nhau. Theo ngha gc th ca l bi ht c khc iu, dao l bi ht khng c khc iu. Ca dao l danh t ghp ch ton b nhng bi ht lu hnh ph bin trong dn gian c hoc khng c khc iu; trong trng hp ny, ca dao ng ngha vi dn ca.

Do tc ng ca hot ng su tm, nghin cu vn hc dn gian, t ca dao dn dn chuyn ngha. Hin nay, t ca dao thng c dng ch ring thnh phn ngh thut ngn t (phn li th) ca dn ca (khng k nhng ting m, ting ly, ting a hi). Vi ngha ny, ca dao l th dn gian truyn thng.

(Theo Nhiu tc gi, T in Thut ng Vn hc, NXB Gio dc, H Ni, 2004)

- Ca dao Vit Nam c c im g v ni dung?

Ca dao l th tr tnh tr chuyn din t tnh cm, tm trng ca mt s kiu nhn vt tr tnh: ngi m, ngi v, ngi con, trong quan h gia nh; chng trai, c gi trong quan h tnh bn, tnh yu la i; ngi ph n, ngi dn thng, trong quan h x hi. N khng mang du n tc gi nh th tr tnh (ca vn hc vit) m th hin tnh cm, tm trng ca cc kiu nhn vt tr tnh v c cch th hin tnh cm, th gii ni tm mang tnh chung, ph hp vi la tui, gii tnh, ngh nghip, a phng, ca cc kiu nhn vt ny. Tuy nhin, d mang tnh cht chung nhng mi bi ca dao li c nt ring c o, sng to, th hin c s phong ph, da dng ca sc thi tnh cm. ()

- Ca dao Vit Nam c nhng nt c sc g v ngh thut?

Hn 90% cc bi ca dao su tm c u s dng th th lc bt hoc lc bt bin th. Ngoi ra, ca dao cn c cc dng hnh thc khc nh th song tht lc bt (cu th by ting kt hp vi cu th su tm ting), vn bn (cu th bn ting), vn nm (cu th nm ting).

Ca dao rt giu hnh nh so snh, n d v biu tng mang tnh truyn thng nh ht ma, tm la o, ci ging, cy a, bn nc, con thuyn, con , chic khn, - nhng hnh nh quen thuc, gn vi cuc sng ca ngi bnh dn.

Cc hnh thc lp li cng l c trng ngh thut tiu biu ca ca dao: lp kt cu, lp hnh nh, lp hnh thc m u hoc lp t, cm t,

c t chc di hnh thc th ca nhng ngn ng ca ca dao vn rt gn gi vi li n ting ni hng ngy, mang m cht a phng v dn tc.

- Vai tr thm m ca ca dao?

Mi ngi, bt k giu ngho, sang hn, u c th ly ca dao l ting ni tm t, tnh cm ca mnh, c th soi lng mnh trong ca dao. Cho nn, ca dao cn c coi l th ca vn nh, l gng soi ca tm hn v i sng dn tc; ni lu gi v p tm hn dn tc, ngun mch v tn cho th ca,

b) V c im c bn ca vn bn vn hc:

- Vn bn vn hc l g?

Vn bn vn hc (cn gi l vn bn ngh thut, vn bn vn chng) c ngha rng v ngha hp. Theo ngha rng, vn bn vn hc l tt c cc vn bn s dng ngn t mt cch ngh thut. Theo ngha hp, vn bn vn hc ch bao gm cc sng tc c hnh tng ngh thut c xy dng bng h cu (tc l to ra nhng hnh tng bng tng tng). Vn bn vn hc theo ngha hp va c ngn t ngh thut va c hnh tng ngh thut.

- Vn bn vn hc c c im g v ngn t?

+ Ngn t vn hc c t chc c bit, c tnh ngh thut v thm m.

+ Ngn t vn hc l cht liu sng to hnh tng, xy dng th gii tng tng.

+ Do yu cu sng to hnh tng, ngn t vn hc c tnh biu tng v a ngha.

- Vn bn vn hic c c im g v hnh tng?

+ Hnh tng vn hc l th gii i sng do ngn t gi ln trong tm tr ngi c.

+ Hnh tng vn hc l mt phng tin giao tip c bit. c hiu vn bn vn hc l thc hin qu trnh giao tip gia ngi c v tc gi.

- Vn bn vn hc c c im g v ngha?

+ ngha ca hnh tng vn hc chnh l ngha ca i sng c nh vn gi ln qua hnh tng.

+ ngha ca hnh tng vn hc th hin qua nhn vt, s kin, cnh vt, chi tit, qua s sp xp, kt cu ca cc b phn vn bn v qua cch s dng ngn t.

+ C th chia ngha ca hnh tng thnh cc lp: ti, ch , cm hng, tnh cht thm m, trit l nhn sinh.

- Vn bn vn hc c c im g v c tnh sng to ca nh vn?

+ Vn bn vn hc no cng do tc gi vit ra v t nhiu u li du n ca ngi sng to ra vn bn.

+ c im v c tnh sng to ca tc gi va to nn s phong ph, a dng va em li tnh c o cho vn bn vn hc.

- Nhng hiu bit v c im ca vn bn vn hc c tc dng g?

+ nh hng v thao tc c hiu vn bn vn hc c th.

+ nh hng v thao tc cm th, nh gi vn bn vn hc c th.

c) V c im ca phong cch ngn ng ngh thut:

- Phong cch ngn ng ngh thut l g?

Phong cch ngn ng ngh thut l loi phong cch ngn ng dng trong cc vn bn thuc lnh vc vn chng (vn xui ngh thut, th, kch).

Phong cch ngn ng ngh thut c tnh thm m, tnh a ngha v du n ring ca tc gi.

- Tnh thm m ca phong cch ngn ng ngh thut:

Vn chng l ngh thut ngn ng, l s th hin gi tr thm m ca ngn ng. Ngn ng trong vn bn ngh thut, vi t cch l cht liu xy dng hnh tng, c s tng ho ca ng m v ng ngha, ho phi to nn hiu qu thm m.

- Tnh a ngha ca phong cch ngn ng ngh thut:

Ngha ca vn bn ngh thut gm nhiu thnh phn: thnh phn biu th thng tin khch quan, thnh phn biu th tnh cm; thnh phn ngha tng minh, thnh phn ngha hm n. Cc thnh phn ngha ny thng nht vi nhau trong nhng hnh tng ngh thut va c th, va sinh ng. Trong , thnh phn ngha hm n c mt v tr c bit quan trng trong vn bn ngh thut, biu th nhng suy ngm, gi lin tng, tng tng, to nn nhng tn hiu thm m, nhng thng ip su sc v cuc sng v con ngi.

- c im v du n ring ca tc gi trong phong cch ngn ng ngh thut: Mi nh vn, nh th thng c s thch, s trng ring trong din t. S thch v s trng y c bc l nhng tc phm c gi tr v to thnh nt c o, du n ring ca tc gi.

- Tc dng ca nhng hiu bit v c im ca phong cch ngn ng ngh thut:

+ Tc dng i vi hot ng c hiu vn bn vn hc.

+ Tc dng i vi hot ng sng to vn bn vn hc.

d) V yu cu c hiu vn bn vn hc:

- Bn cht ca hot ng c vn bn vn hc l g?

Khi c vn bn vn hc, d vi bt k mc ch no, ngi c u thc hin vic tip nhn cc gi tr t tng, ngh thut; giao lu t tng, tnh cm vi tc gi, vi nhng ngi c trc; by t thi ng cm hay khng ng cm vi vn bn vn hc.

- Nhng yu cu chnh ca vic c hiu vn bn vn hc:

Ngi c phi tri qua qu trnh c hiu: t hiu vn bn ngn t, hiu ngha ca hnh tng, hiu t tng, tnh cm ca tc gi; t hnh thnh s nh gi i vi vn bn v t n mc thng thc cc gi tr ca vn bn.

- Lm th no hnh thnh c k nng c hiu vn bn vn hc?

Ngi c chng nhng phi thng xuyn c nhiu tc phm vn hc m cn phi bit tra cu, hc hi, bit tng tng, suy ngm, to thnh thi quen phn tch v thng thc vn hc.

e) V c im ca th loi ph, xem bi Cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh.

Tun 21

i co bnh Ng(Bnh Ng i co)

Nguyn TriI Kin thc c bn

1. V tc gi, xem bi trc.

2. Co l th vn c ngun gc t Trung Quc xa. Co c chuyn dng vua cng b vic ln vi mun dn. Nguyn Tri dng hai ch i co vn l tn gi mt bi co c xa nht ca Trung Quc thay li L Li cng b vi thin h. Co thng hay dng vn bin ngu. Vn bin ngu hay cn gi l bin vn, bin l vn hoc vn t lc (bin l nga i sng i; ngu l i, cp). Vn bin ngu c nm c im:

Ngn ng i ngu: cc v i nhau theo bng trc, t loi;

Kiu cu chnh t, cu 4 ch i vi cu 4 ch, cu 6 ch i vi cu 6 ch hoc cu 4/4 v cu 6/6 i nhau;

C vn iu, bng trc hi ho;

S dng in c;

S dng t ng bng by c tnh ph trng.

Trong bi Bnh Ng i co ca Nguyn Tri cn c loi cu 5 ch, 7 ch, 10 ch, 14 ch rt a dng.

3. i co bnh Ng l mt bn anh hng ca v sc mnh ca truyn thng yu nc, tinh thn c lp t cng, t tng i ngha, ch ca qun v dn ta trong trong cuc chin u thng li vang di trc gic ngoi xm, em li cuc sng ho bnh, hnh phc cho ton dn tc th k XV.

II Rn luyn k nng

1. Tm hiu xut x bi co

Gi :

Cui nm 1427, sau khi chin thng gic Minh, L Li giao cho Nguyn Tri vit i co bnh Ng nhm tng kt ton din cuc khng chin.

2. Tm hiu b cc bi co

Gi :

Bi co gm 5 on:

on 1 (t Tng nghe... n Chng c cn ghi): Nu lun chnh ngha.

on 2 (t Va ri... n Ai bo thn dn chu c?): T co ti c ca gic.

on 3 (t Ta y... n ly t ch nhiu.): Lnh t v ngha qun trong bui u dy nghip.

on 4 (t Trn hay... n Cng l cha thy xa nay): Qu trnh khng chin i n thng li.

on 5 (t X tc t y vng bn n ht): Tuyn b ho bnh, khng nh ngha ca cuc khi ngha Lam Sn.

3. Tm nhng t ng, hnh nh so snh c sc dng miu t th chin thng ca qun ta v s tht bi ca gic.

Gi :

Kh th chin thng ca taS tht bi nhc nh ca gic

on t Trn hay... n cho tt c th gian.

sm vang chp gitmu chy thnh sng

trc ch tro baythy cht y ni

tha thng rui diphi bu u

t c thu vnh b mng

hng li cng hngchy li cng chy

mu pht tm cngtr cng lc kit

on t Bi th... n cha thy xa nay.

iu binh th himcht mi tin phong

sai tng chn ngtuyt ngun lng thc

ngy mi tmLiu Thng tht th

ngy hai miLiu Thng ct u

ngy hm lmLng Minh bi trn t vong

ngy hm tmL Khnh cng k t vn

thun ta a li dao tung phb nc gic quay mi gio nh nhau

nh mt trnsch khng knh ngc

nh hai trntan tc chim mung

Tuy cng miu t chin thng ca ta, tht bi ca gic nhng nhng on khc nhau mc khc nhau: chin thng mi lc mt ln, kh th cng ngy cng mnh m, dn dp cng ngoan c, tht bi cng thm hi, nhc nh.

4. Phn tch nhng th php ngh thut c s dng nhm lm ni bt chin thng ca ta v tht bi ca gic.

Gi : Cc th php: lit k trng ip (nhng chin thng ca ta, nhng tht bi ca gic), i lp (kh th, t th ca bn ch ng, chin thng k tan tc, tht bi nng n, thm khc), so snh tng phn (gia chin thng ca ta vi tht bi ca gic), Cc th php ny kt hp vi s thay i linh hot hnh thc cu vn ngn di, tit tu nhanh chm to ra nhng sc thi biu cm a dng: khi th hin kh th, sc mnh ca qun ta th ho hng, mnh m, vi nhng cu vn ngn gn, anh chc (Gm mi , ni cng mn Voi ung nc, nc sng phi cn nh mt trn sch khng knh ngc nh hai trn tan tc chim mung); khi miu t s tht bi ca gic th thm hi, ti bi, vi nhng cu vn di, nh s nhng tht bi lin tip, ko di v k (B ta chn L Hoa, qun Vn Nam nghi ng khip va m v mt ! Thua qun ta Cn Trm, qun Mc Thnh xo ln nhau chy thot thn).

5. Nhng lun im chnh ca on trch:

Hnh nh v lnh t ngha qun v nhng kh khn trong bui u dy ngha.

Qu trnh khng chin v thng li v vang.

Tuyn b ho bnh v ngha ca cuc khi ngha.

6. V hnh tng ngi th lnh

Gi : Lm nn sc mnh chin thng, cn phi k n vai tr ca ngi th lnh ht lng v s nghip chung, c ti tr, mu lc: thc trch nhim cao i vi vn mnh quc gia, cm th gic su sc, t nhim v cu nc tr thnh hoi bo, iu nung nu ca mnh, trng ngi hin ti, thu phc c lng ngi to thnh sc mnh on kt, tinh thng binh php, chin lc,

7. Tm hiu t tng i ngha trong bi co.

Gi :

i vi nhn dn, i ngha l v nhn dn, em li cuc sng yn n, hnh phc cho nhn dn, cng tc l phi nh ui k th ra khi b ci (Vic nhn ngha ct yn dn Qun iu pht trc lo tr bo, khi chin thng ri th ly ton qun l hn, nhn dn ngh sc); i ngha tr thnh phng chm, sc mnh chin u: em i ngha thng hung tn Ly ch nhn thay cng bo.

i vi k th, i ngha th hin chin lc nh bng mu lc, nh vo lng ngi: Chng nh m ngi chu khut Ta y mu pht tm cng. Hn na, khi chin thng, chng nhng khng git m cn cp cho phng tin rt v nc: Thn v chng git hi, th lng tri ta m ng hiu sinh M K, Phng Chnh, cp cho nm trm chic thuyn Vng Thng, M Anh, pht cho vi nghn c nga

Nguyn Tri

I Kin thc c bn 1. Nguyn Tri l bc i anh hng dn tc, mt nhn vt ton ti him thy; song cng l ngi c s phn bi thng bc nht trong lch s. ng l danh nhn vn ho, nh th, nh vn kit xut c nhng ng gp to ln cho s pht trin vn ho, vn hc dn tc.

2. V ni dung, vn chng Nguyn Tri th hin ni bt hai ngun cm hng truyn thng ca vn hc dn tc: yu nc v nhn o. Th vn ng th hin mt l tng cao c: Tr c, tr tham, tr bo ngc C nhn, c tr, c anh hng (Bo knh cnh gii, bi 5) v ng thi cho thy tm lng yu thng dn, gn b thit tha vi thin nhin, t nc.

3. V ngh thut, vn chng Nguyn Tri t n gi tr kt tinh c hai bnh din th loi v ngn ng. ng l cy bt chnh lun kit xut, ngi khi dng th Nm, sng to th loi tht ngn xen lc ngn. Tinh thn dn tc, tnh yu t nc l ngn ngun ca v p ngn ng ting Vit trong th vn Nguyn Tri.

II Rn luyn k nng

1. Phn tch nhng s kin quan trng th hin con ngi v tm vc v i ca Nguyn Tri.

Gi :

- Nguyn Tri tn hiu l c Trai, sinh nm Xng Ph th 4 i Trn Ph (1380), ti dinh quan T Trn Nguyn n Thng Long. ng mt ngy 19 thng 9 nm 1442, tc 16 thng 8 nm Nhm Tut, nin hiu i Bo th 3.

Cha Nguyn Tri l Nguyn Phi Khanh, vn l mt hc tr ngho, thi thi hc sinh (tc Tin s) i Trn. M ng l Trn Th Thi, con gi quan T Trn Nguyn n, dng di qu tc. Nguyn Tri qu lng Ngi (Chi Ngi) huyn Phng Sn, l Lng Giang (nay thuc huyn Ch Linh, tnh Hi Dng), sau di n lng Nh Kh, huyn Thng Tn, tnh H Ty.

- T nh, Nguyn Tri t ra thng minh hn ngi. Nm 1400, ng i thi ln u, ngay Thi hc sinh. Sau , ng c b lm quan Ng s i chnh chng. Khong cui nm 1401 u 1402, cha ng cng ra nhn chc quan Hc s Vin hn lm, sau thng n T nghip Quc t gim ca triu H. Nm 1407, gic Minh xm lc i Vit, cha con H Qu Li v cc triu thn b bt em v Trung Quc, trong c Nguyn Phi Khanh. Nguyn Tri mun gi trn o hiu, cng em trai l Nguyn Phi Hng theo theo xe t ca cha. n i Nam Quan, Nguyn Phi Khanh khuyn Nguyn Tri quay tr v tm cch ra nhc cho nc, tr th cho cha, th mi l i hiu. Nguyn Tri nghe li cha quay tr v, nhng va n ng Quan th b gic Minh bt giam. Trong thi gian b giam ng Quan, Nguyn Tri suy ngh v con ng cu nc phc th.

- Trn khi ng Quan, Nguyn Tri tm theo L Li, dng Bnh Ng sch (tc K sch nh ui qun Minh) v c L Li tin dng v tr thnh qun s s mt ca lnh t khi ngha Lam Sn. ng cng L Li bn mu tnh k, gip L Li son cc loi vn th, chiu lnh, gp cng ln vo s nghip gii phng t nc.

ui xong gic nc, mt nm sau (1429), L Li nghi ng Trn Nguyn Hn mu phn, truy bc, khin v danh tng ny phi nhy xung sng t vn. V Trn Nguyn Hn l chu ni quan T Trn Nguyn n, Nguyn Tri cng b bt, sau li c tha nhng khng c tin dng na. Nguyn Tri xin co quan v Cn Sn, my thng sau vua L Thi Tng li vi ng tr li triu lm vic nc.

ang hi vng vo mt c hi mi c cng hin cho t nc th ch ba nm sau; khi vua L Thi Tng i tun th duyt v Ch Linh v gh thm Nguyn Tri Cn Sn, lc ra v n L Chi Vin (Tri Vi), huyn Gia Bnh, nay thuc tnh Bc Ninh, na m t ngt qua i; ng cng v l Nguyn Th L b vu cho mu git vua. Nguyn Tri phi nhn n tru di tam tc (b git c ba h). Nm 1464, L Thnh Tng minh oan cho Nguyn Tri.

Nm 1980, T chc Gio dc, Khoa hc v Vn ho ca Lin hp quc (UNESCO) cng nhn Nguyn Tri l danh nhn vn ho th gii.

2. Nguyn Tri c nhng ng gp quan trng no cho vn ho dn tc?

Gi :

Vi ti nng li lc, Nguyn Tri li cho nc nh mt di sn to ln v cc mt qun s, vn ho v vn hc. Cc tc phm v qun s, chnh tr, Nguyn Tri c Qun trung t mnh tp v i co bnh Ng - mt ng thin c hng vn, l nhng tc phm tiu biu. V th ca, ng c c Trai thi tp tp th ch Hn v Quc m thi tp tp th Nm nh du s hnh thnh nn th ca ting Vit. Ngoi ra ng cn c cc tc phm v lch s nh Lam Sn thc lc, Vn bia Vnh Lng v tc phm D a ch mt tc phm c gi tr c v a l, lch s v dn tc hc.

Trong vn hc trung i Vit Nam, Nguyn Tri l nh vn chnh lun kit xut. Vi Qun trung t mnh tp v i co bnh Ng, Nguyn Tri th hin ni bt t tng nhn ngha m thc cht l t tng yu nc, thng dn. Vn chnh lun ca Nguyn Tri t n trnh ngh thut mu mc.

3. T tng yu nc, thng dn, trit l th s v tnh yu thin nhin ca Nguyn Tri c biu hin nh th no?

Gi : Vi t cch l nh th tr tnh tiu biu ca th ca trung i Vit Nam, th Nguyn Tri th hin trit l th s su sc, chan cha tnh yu thin nhin v con ngi. Hai tp th c Trai thi tp v Quc m thi tp cho thy Nguyn Tri va l mt ngi anh hng v i va l con ngi trn th. Hnh tng ngi anh hng sng ln v p ho quyn gia l tng nhn ngha vi yu nc thng dn, v p ngay thng cng ci, thanh tao ca bc qun t. Hnh tng con ngi trn tc hin ra khi Nguyn Tri au ni au ca con ngi, yu tnh yu ca con ngi. ng au trc nghch cnh x hi o le, thi i en bc. Ni au y cn nh mt h qu tt yu ca mt tm lng lun trn tr, khao kht s hon thin ca con ngi v c m thi bnh, yn m, thnh tr cho x hi.

Nguyn Tri cng dnh tnh yu cho thin nhin, t nc, con ngi, cuc sng. V p thin nhin, t nc c ti hin sinh ng trong th ng, khi th trang trng y tnh c l ca ng thi, lc li bnh d, dn d, nguyn s. Th Nguyn Tri cng giu tnh ngi; vit v ngha vua ti, v tnh cha con hay lng bn, c khi l tnh qu hng, th ng tot ln v t nhin, tha thit, cm ng, thn thng.

4. Ngyn Tri l ngi t nn mng cho th ca ting Vit.

- Quc m thi tp ca Nguyn Tri l tp th Nm cn li c thi gian ra i sm nht, vi s lng bi ln nht, hay nht. C th ni, n Nguyn Tri, vi Quc m thi tp, th Nm thnh thc v vn hc ch Nm t y c v tr nh l mt thnh phn cu thnh nn nn vn hc Vit Nam.

- Nguyn Tri cng l ngi sm a tc ng vo tc phm, s dng t ly c o; li cng l ngi sng to ra hnh thc th tht ngn xen lc ngn th hin tinh thn ph cch c o, mnh m.

c thm

Hin ti l nguyn kh ca quc gia

Thn Nhn TrungI Kin thc c bn

1. Thn Nhn Trung (1418 1499), tn ch l Hu Ph, ngi Yn Ninh, Yn Dng, nay thuc tnh Bc Giang, tin s nm 1469. Thn Nhn Trung tng l Tao n Ph Nguyn su trong Hi Tao n do L Thnh Tng sng lp. Ngoi bi vn bia ny ng cn sng tc th.

2. Bi trch ny nm trong tc phm c tn l Bi k danh tin s khoa Nhm Tut nin hiu i Bo th ba, mt trong 82 bi vn bia Vn Miu H Ni.

Vn bia l loi vn khc trn mt nhm ghi chp nhng s vic trng i, hoc tn tui, cuc i ca nhng ngi c cng c ln lu truyn cho i sau. Bia c ba loi chnh: bia ghi cng c, bia ghi vic xy dng cc cng trnh kin trc v bia lng m. Bi k danh tin s khoa Nhm Tut nin hiu i Bo th ba thuc loi vn bia danh, ghi cng c. Bia ghi cng c thng c phn ta nu ln l do, qu trnh lm bia; c phn ghi ngy thng, h tn ngi lm bia (vit bng vn xui) v phn minh (vit bng vn vn). Dn dn, phn ta hoc k tr thnh ni dung quan trng nht, th hin t tng, quan im ca ngi dng bia. Bi vn bia ny gi vai tr nh mt li ta chung cho c 82 tm bia tin s Vn Miu.

3. Khng nh Hin ti l nguyn kh ca quc gia, tc gi Thn Nhn Trung phn tch vai tr ca ngi hin ti i vi vn mnh ca t nc, ng thi cng ch r mc ch tt p ca vic danh tin s.

II Rn luyn k nng

1. Tm hiu xut x

Gi : Bi vn bia ny c Tin s Thn Nhn Trung vit nm 1484, thi Hng c. Trc phn trch c mt on di k vic t khi L Thi T dng nc (1428 1484), tuy cc vua L thu y u ch bi dng hin ti nhng cha c iu kin dng bia tin s. Sau phn trch l danh sch 33 v tin s khoa Nhm Tut.

Tm hiu b cc on trch

Gi :

on 1 (t Ti du nng cn cho n lm n mc cao nht): Nu ln gi tr ca hin ti i vi t nc.

on 2 (phn cn li): Nu ngha ca vic dng bia, khc tn ngi hin ti.

3. Nhn xt v kt cu ca on trch

Gi :

M u on vn tc gi khng nh v tr nguyn kh ca ngi hin ti i vi quc gia v kt thc cng khng nh vai tr cng c mnh mch cho nh nc. y l li kt cu ng tm, nhm nhn mnh vai tr ca ngi hin ti i vi quc gia v khng nh mc ch ca vic dng bia danh.

4. Cch din t lm ni bt vai tr, mi quan h mt thit ca ngi hin ti i vi quc gia nh th no?

Gi :

Lp lun i lp: nguyn kh thnh th th nc mnh, ri ln cao, nguyn kh suy th th nc yu, ri xung thp.

Lit k, trng ip i lp: k c ly m rn, ngi thin theo m gng, dn vic d vng, ch li tng lai, va rn gia danh ting cho s phu, va cng c mnh mch cho nh nc.

5. Phn tch ngha ca cu Hin ti l nguyn kh ca quc gia.

Gi :

Tc gi ni n hin ti l ch nhng ngi c ti cao, hc rng v c o c. Hin ti l nguyn kh, ngha l khng nh nhng ngi c ti cao, hc rng v c o c chnh l kh cht lm nn s sng cn v pht trin ca t nc, x hi.

Mi quan h gia hin ti i vi vn mnh t nc: ngi hin ti c vai tr quyt nh n s thnh suy ca mt t nc, hin ti di do th t nc hng thnh, hin ti cn kit th t nc suy yu. Nh vy mun cho nguyn kh thnh, t nc pht trin th khng th khng chm cht, bi dng nhn ti.

6. Da vo on trch, chng minh: Triu nh mng c ngi ti, khng c vic g khng lm n mc cao nht.

Gi : Cu ny ni ln s quan tm, i ng hin ti ca nhng ngi ng u t nc:

yu mn cho khoa danh, li cao bng trc trt.

Nu tn thp Nhn, ban cho danh hiu Long h, by tic Vn h.

Dng danh t ca Hin Quan

7. Vic dng bia danh tin s Vn Miu nhm mc ch g?

Gi :

Lu danh hin ti mun i, th hin s coi trng, cao hin ti ca thnh minh.

k s trng vo nhng gng hin ti c lu danh m phn chn hm m, rn luyn danh tit, gng sc gip vua. Vic lu danh bia khng nhng nu gng m cn nhc nh v ku gi k s t rn c luyn ti, cng hin cho t nc.

Vic lu danh bia c th khin k hin ti ly m rn mnh, trnh c h hng, sa o.

Tm li, lp bia lu danh tin s l vic lm ht sc c ngha: k c ly m rn, ngi thin theo m gng, dn vic d vng, ch li tng lai, va rn gia danh ting cho s phu, va cng c mnh mch cho nh nc.

Phm bnh nhn vt lch s

(Trch i Vit s k ton th)

L Vn Hu

I Kin thc c bn

1. L Vn Hu (12301322), ngi lng Ph L, ng Sn (nay l thn Ph L Trung, x Thiu Trung, huyn ng Sn), tnh Thanh Ho, Bng nhn nm 1247, l nh s hc ni ting i Trn. L Vn Hu hon thnh i Vit s k nm 1272 gm 72 quyn. Cng trnh ny l mt trong nhng c s nhm Ng S Lin bin son thnh i Vit s k ton th. Tc phm ca L Vn Hu hin tht lc, ch cn li 31 on di dng bnh s do nhm Ng S Lin ghi li trong i Vit s k ton th.

2. Bnh s l mt mc trong tc phm thi xa, bt u c t i Tng (Trung Quc) ghi li li bnh lun, nh gi ca s gia i vi cc s kin v nhn vt lch s.

3. Nhng li bnh s ca L Vn Hu cho thy mt thi trn trng, thc gi gn, tinh thn trch nhim cao i vi lch s, qua th hin lng yu nc su m.

II Rn luyn k nng 1. Nhng bin php ngh thut no c tc gi s dng khi bn v Trng Trc, Trng Nh?

Gi :

So snh: vic dng nc xng vng d nh tr bn tay.

Hon d: bn n ng ch ci u b tay.

2. Khi bnh v Tin Ng Vng, tc gi s dng bin php ngh thut no?

Gi : Hon d: mt cn gin m yn c dn.

3. Nhn xt v bt php

Gi : Trong cc li bnh, tc gi kt hp gia bt php chnh xc ca s hc vi ngh thut bnh lun, ngh lun sc so, c c m ti hin c ni bt chn dung lch s cng nh th hin c quan im nh gi ca mnh trc cc s kin.

4. Bn v Trng Trc, Trng Nh, L Vn Hu nhm khng nh ti nng v kh phch phi thng ca cc anh hng lit n, khen ngi ng thi em n bi hc v li nhn nh i vi cc bc nam nhi, qun t.

5. Trong li bn ca L Vn Hu, vai tr lch s ca Tin Ng Vng v inh Tin Hong c nhn mnh. i vi Tin Ng Vng, l vai tr ca ngi ni li chnh thng ca nc Vit sau nghn nm Bc thuc. i vi inh Tin Hong, vai tr ni bt l dp lon, yn n x tc, xng hong , khng nh nn c lp chnh thng.

6. Bnh lun v t tng, nhn cch ca nh bnh s.

Gi :

Ci nhn chn thc, xut pht t tinh thn dn tc, lng yu nc, thc gn gi, trn trng truyn thng c th hin qua cc li bnh s ca L Vn Hu. Cng trong nhng li bn v lch s y, chng ta cn thy mt tm lng ngay thng, cng trc, mt quan im lch s chn thc, c ph phn. iu ny th hin li bn ca tc gi v vic ban thng. Khi quan nim im lnh khng c ngha l em nhng th qu gi lm va lng ngi trn, tc gi ph phn thng thn nhng l thi, tt xu ca con ngi trong x hi mi thi. Thu xa l cung tin, ngy nay l t lt, hi l, nnh nt, thc ra ch khc nhau v cch gi tn m thi. Bn v lch s, nh th khng ch c ch i vi vic nhn nhn qu kh m cn c ch i vi cuc sng hin ti v c vi tng lai.

Phong cch ngn ng ngh thut(Tip theo)

I Kin thc c bn

Khng nhng cn phi hiu v c im chung ca phong cch ngn ng ngh thut m cn phi bit cch s dng phng tin ngn ng trong phong cch ngn ng ngh thut.

1. Trong phong cch ngn ng ngh thut, cc yu t ng m c khai thc ti a xy dng hnh tng; cc hnh thc khc nhau ca ch vit cng c tn dng gia tng gi tr biu hin ca vn bn: vit hoa, xung dng, cc loi du cu, khong trng,

2. Mt mt, phong cch ngn ng ngh thut s dng c chn lc nhng yu t ca tt c cc lp t ng khc nhau biu hin hnh tng; mt khc (nht l trong vn hc c, vn hc lng mn) phong cch ngn ng ny cn c lp t ring, l lp t thi ca: giang sn, hi h, thin thu, l, nguyt, chng, nng,

3. Phong cch ngn ng ngh thut s dng rng ri mi kiu cu, ng thi cn c cch vn dng c th cc kiu cu, to nn kiu c php thi ca.

4. Phong cch ngn ng ngh thut s dng ti a mi bin php tu t (ng m, t ng, ng php,) xy dng hnh tng, t chc tc phm vn chng.

5. Phong cch ngn ng ngh thut ht sc coi trng v p cn i, hi ho trong chiu su b cc, trnh by ca tc phm.

II Rn luyn k nng

1. tt c cc phng din (ng m, ch vit, t ng, ng php, tu t, b cc, trnh by), phong cch ngn ng ngh thut c c im g ni bt?

Gi : Cc phng tin ngn ng trong phong cch ngn ng ngh thut khng ch c chc nng biu t thng thng. Gn vi c th ca hot ng sng to ngh thut, cc phng tin ngn ng trong phong cch ngn ng ny u c s dng vo vic biu hin thm m, truyn ti t tng ngh thut ca tc gi. Mi kh nng biu hin ca ngn ng c tn dng vo mc ch ngh thut, nhm to ra hiu qu tc ng thm m cao nht.

2. Phn tch cc trch dn thy c cch s dng phng tin ngn ng trong phong cch ngn ng ngh thut:

- T bn hi xun tt li thm,

y bung l mu thu m;

Tnh th mt bc phong cn kn,

Gi ni u gng m xem.

(Nguyn Tri Cy chui)

- Ci xay tre, nng n quay, t nghn i nay, xay nm thc.

(Thp Mi Cy tre Vit Nam)

- Dc ln khc khuu dc thm thm

Heo ht cn my sng ngi tri

Ngn thc ln cao, ngn thc xung

Nh ai Pha Lung ma xa khi.

(Quang Dng, Ty Tin)

Gi :

- V ng m:

+ Ch hnh thc t chc cu vn vi du phy ngt nhp u u, m ay c ip li (xay, quay, nay) c tc dng gi t vng quay ca chic ci xay la, hm v s tun hon tr tr, khng bin i ca x hi nng nghip Vit Nam tha trc.

+ S cng hng m thanh on th ca Quang Dng: Nm ting vn trc trong cu u (Dc ln khc khuu dc thm thm) v cc ting vn bng trong cu cui (Nh ai Pha Lung ma xa khi) c tc dng gi t, khc ho a th him tr ca Ty Bc cng nhng cm nhn ca ngi lnh Ty Tin trn ng hnh qun.

+ Hip vn trong on th ca Nguyn Tri (thm, m, xem) v on th ca Quang Dng (tri, khi).

- V t ng: Cc t bn, gng, trong bi th Cy chui ca Nguyn Tri gi t sc xun v nhng cm nhn tinh t ca tc gi; cc t ly (khc khuu, thm thm, heo ht) c s dng rt c hiu qu gi t hnh nh v cm xc trong nhng cu th ca Quang Dng.

- V bin php tu t: bin php n d (tnh th), nhn ho (gi gng m, sng ngi tri),

Bi 22

ta Trch dim thi tp

(Trch)

Hong c Lng

I Kin thc c bn 1. Hong c Lng ngi lng Cu Cao, huyn Vn Giang, nay thuc tnh Hng Yn, sau chuyn n lng Ng Kiu, Gia Lm, H Ni. ng tin s nm nm 1478. ng li: Trch dim thi tp, ta nm 1479, th ch Hn cn li 25 bi chp trong Trch dim thi tp, sau ny c L Qu n a vo Ton Vit thi lc.

2. Ta l bi vn t u tc phm vn hc hoc s hc, a l, hi ho, m nhc, nhm gii thiu mc ch, ni dung, qu trnh hnh thnh v kt cu ca tc phm y. Bi ta c th do tc gi t vit hoc do mt ai thch th tc phm m vit. Cui bi ta thng c phn lc khon: ghi r h tn, chc tc ca ngi vit v ngy thng, a im lm bi ta. Bi ta cng th hin nhng quan im mang tnh thi i v ca ch quan ngi vit. Vn ca th ta c tnh cht thuyt minh, thng c kt hp vi ngh lun v t s, c khi mang sc thi tr tnh.

3. Trong cng vic bin son cng nh sng tc, Trn c Lng bc l mt quan nim thm m tin b. l s ch n tnh thm m ca vn chng. Tm lng yu nc ca ng c th hin qua tinh thn trch nhim, thc trn trng, gi gn di sn vn ho dn tc.

II Rn luyn k nng

1. Tm hiu xut x

Gi :

Bi ta ny nm trong Trch dim thi tp (1497), mt tp th gm su quyn do Hong c Lng su tm, tuyn chn tc phm ca cc tc gi t thi Trn n thi Tin L.

2. Tm hiu b cc

Gi :

on 1: L do lm sch Trch dim thi tp.

on 2: Qu trnh hon thnh Trch dim thi tp.

Ngoi ra cn phi k n phn Lc khon.

3. Phn tch mch lp lun ca bi ta.

Gi : Mch lp lun sng r: Nhng l do khin th vn khng lu truyn c thc gn gi, tinh thn trn trng di sn vn ho dn tc Cng vic bin son sch.

4. Nhng phn tch v trnh by l l c kt hp vi yu t biu cm lm tng thm sc thuyt phc cho nhng iu tc gi mun din t:

Thi i vi thc trng tht truyn ca th vn, sch v: Lng tha thit i vi v p ca th vn; Nhng cu hi y day dt, th hin s xt xa trc thc trng th vn khng c lu truyn v vi nhng mt tri ca i sng x hi.

Tinh thn t trng, thc dn tc v nim au xt c bc l trc tip: Than i ! Mt nc vn hin, xy dng my trm nm, chng l khng c quyn sch no c th lm cn bn, m phi tm xa xi hc th vn i nh ng. nh th ch ng thng xt lm sao !

5. Nhng li l no th hin thi nghim tc, thn trng, khim tn trc cng vic bin son sch?

Gi : Ti khng t lng sc mnh chng khc g hin nay ta ch trch ngi xa vy.

6. Theo tc gi, c nhng l do no khin th vn khng lu truyn ht i?

Gi :

Theo Hong c Lng, th vn khng lu truyn c i v:

Th nht, ch thi nhn mi thy c ci hay, ci p ca th ca.

Th hai, ngi c hc th t quan tm n th ca.

Th ba, ngi quan tm n th ca th nng lc km, khng kin tr.

Th t, chnh sch pht hnh ca nh nc cn nhiu hn ch.

C th xem y l cc l do ch quan.

Th vn khng lu truyn c i cn v nhng l do khch quan. L do ny c tc gi phn tch trong on t V bn l do k trn n m khng rch nt tan tnh. , c th l:

Thi gian lm h nt sch v.

Binh la chin tranh tiu hu.

7. ng c no thi thc tc gi bin son Trch dim thi tp?

Gi :

Tc gi trnh by r ng c bin son Trch dim thi tp:

Xut pht t nhng bc xc trong tnh hnh bin son sch v th ca Vit Nam thi ca tc gi (cc l do khin th vn khng c lu truyn).

Trch nhim bo v, gi gn nhng gi tr vn hin dn tc.

8. Tc gi trnh by qu trnh bin son Trch dim thi tp nh th no?

Su tm, bin son sch th vn c nhiu kh khn, tc gi c ci nhn rt thc tin, ng thi th hin thi thn trng, khim tn.

Thu lm, chn ly nhng bi tiu biu, phn loi.

Bin son thnh su quyn, cui mi quyn c tc phm do chnh tc gi vit.

9. C th so snh bi ta ny vi cc li ni u trong sch v ngy nay?

Gi :

Cng vi s a dng, phong ph ca sch v hin nay, nhng li ni u cng c nhiu dng, nhiu phong cch. Nhn chung, cc li ni u, ging vi tnh cht ca bi ta, u c nhng nhn nh khi qut v gi tr ca tc phm, cng nh thu tm nhng ni dung chnh ca cun sch. Tuy nhin, chc nng, c im ca li ni u nhng quyn sch su tm, bin son gn hn c vi chc nng, c im ca bi ta theo kiu bi ta ca Hong c Lng: Trnh by kt cu sch; quan im tp hp, tuyn chn; tn ngi vit, ni vit, thi gian vit,

Thi ph T Hin Thnh(Trch i Vit s lc)

I Kin thc c bn

1. Hin cha xc nh c tc gi ca i Vit s lc.

2. S l tc phm vit v cc s kin lch s. Mc ch ca s l ghi chp s tht, nhm cung cp nhng s kin lch s ca dn tc v th hin quan im, thi ca s gia i vi cc s kin, nhn vt lch s i sau hc tp, suy ngm. Trong vn hc trung iVit Nam, cc tc s thuc loi hnh vn hc chc nng hnh chnh. Tc phm s xa c hai th: bin nin v k s. i Vit s lc thuc vit theo li bin nin. Bin nin l li vit s theo trnh t thi gian, khc vi k s l li vit s theo cc s kin hoc tng s vic ca nhn vt lch s.

i Vit s lc c kt hp vi li vit ca k s.

Vit s theo li bin nin nhng ng thi ch n vic khc ho tnh cch nhn vt lch s, tc gi i Vit s lc ti hin c chn dung T Hin Thnh vi mt nhn cch ng knh.

3. Nm 1175, L Cao Tng hu l Long Cn, con th su ca L Anh Tng, m l Vng hu Thu Chu, ln ngi lc mi hai tui, theo di chc ca vua cha. Vng ng u th, mi vic ln nh u giao cho Thi Ph T Hin Thnh. Thi hu c ph Long Cn lp Long Sng, bn hi l L Th, v ca T Hin Thnh, nh tc ng ng thun theo mnh, ri li trc tip gp T Hin Thnh ly danh li ph qu hng mua chuc. T Hin Thnh mt lng trung thnh vi c thc ca Tin Vng, ph u cha, nht nh khng nghe theo. Thi hu bt chp php lut, triu Bo Quc Vng Long Sng vo t lp lm vua nhng T Hin Thnh cng vi triu thn kin quyt dng php lut Thi hu khng thc hin c mu .

Khi T Hin Thnh ng bnh, ch c Tham tri chnh s V Tn ng ngy m hu h bn cnh; quan Gin ngh i phu Trn Trung T bn bu nhiu vic, khng lc no rnh rang n thm. Lc bnh ca Hin Thnh nguy kch, Thi hu n thm v hi rng khi ng mt, ai s thay chc T tng. Hin Thnh khng v tnh ring, tin c Trn Trung T v mi l ngay thn. Thi hu tuy khen Hin Thnh nhng khng nghe li ng m ly An Thun coi vic triu chnh.

II Rn luyn k nng

1. Tm hiu xut x

Bi Thi ph T Hin Thnh c trch t tc phm lch s i Vit s lc ca mt s gia sng vo khong na cui th k XIV. Vit Nam, tc phm ny tht truyn t lu. Tc phm c in ln u tin Trung Hoa, thi Cn Long th k XVIII do Tun ph Sn ng dng ln v Tin Hi T hiu nh.

2. Tm hiu ngha ca cc t ng: li c thc, tui x chiu, phng mnh,Gi :

li c thc: li dn d, gi gm ca nh vua trc khi mt.

tui x chiu: tui cao, ni n tui sp cht.

phng mnh: vng theo mnh lnh.

3. Nhn xt v ngh thut to kch tnh bt ng trong on ni v vic T Hin Thnh tin c ngi thay mnh.

Gi :

K vic T Hin Thnh m nng, V Tn ng ngy m hu h cn Trn Trung T bn bu nhiu vic nn khng c lc no n thm. y l bc to tnh hung, chun b cho nhng din bin kch tnh tip theo.

Cuc i thoi gia Thi hu v T Hin Thnh:

+ Khi Thi hu hi Nu c mnh h no, ai thay ng?, t chuyn k trc, theo lgic thng thng, ai cng ngh rng Hin Thnh s tin c V Tn ng. Nhng bt ng Hin Thnh li tr li ch c Trung T m thi.

+ Kch tnh ln n cao im: Khi Thi hu nhc n n tnh ca Tn ng i vi Hin Thnh, ai cng ngh rng hoc l Hin Thnh s thun theo Thi hu, hoc l gii thch rng Tn ng khng kh nng lm T tng, Nhng bt ng Hin Thnh p: Thi hu hi ngi thay thn, nn thn ni ti Trung T; nu hi ngi hu h phng dng thn th phi Tn ng cn ai na?.

thi im kch tnh ln cao ny, t cu tr li ca Hin Thnh, bt ra ngha ma mai trc nghch l: Chn ngi thay chc T tng kim Thi ph hay chn ngi hu h, phng dng T tng kim Thi ph?

Ngi vit chn la a ra mt cnh hung c tht nhng tri vi suy on thng thng ca ngi i khc ho ni bt tnh cch nhn vt v ng nhng iu su xa v thi th, nhn sinh.

4. Nhn xt v cch vit s ca tc gi i Vit s lc.

Gi :

Vit theo li bin nin, tc gi va m bo tn trng tnh chn thc ca s kin, nhn vt, va tun th trnh t din bin thi gian. Vit s bin nin tm lc, tp trung vo vic khc ho nhn vt T Hin Thnh, tc gi chn hai thi im (1175 v 1179) cch nhau bn nm, mt mt vn m bo trnh t trc sau, mt khc l nhng thi im din ra nhng s kin m qua chn dung tinh thn nhn vt bc l r nt.

Tc gi khng trc tip miu t tm l nhn vt, nhng qua hnh ng, li ni ca nhn vt c la chn a ra, tnh cch ca nhn vt vn c bc l.

5. Nhng s kin lch s no triu L trong nm 1175 lin quan n vn mnh t nc c ti hin trong on trch?

Gi :

L Anh Tng qua i; con trai th l Long Cn mi hai tui ln ni ngi; mi vic triu chnh u u thc cho Thi ph T Hin Thnh.

Thi hu Thu Chu mun ph Long Cn, lp Long Sng anh ca Long Cn, ln ngi.

Long Cn v Long Sng u l con ca Thi hu Thu Chu. Long Sng trc y tng c lp lm Thi t, nhng do mc li nn b ging xung lm Bo Quc Vng.

6. Phn tch hnh vi ca thi hu trong vic p T Hin Thnh ph L Long Cn.

Gi :

Thi hu tin hnh tng bc li ko Thi ph T Hin Thnh ngi ph Long Cn v c vai tr rt ln trong triu nh.

+ Thi hu hi l v Hin Thnh.

+ nh vo tm l ngi nhiu tui, Thi hu trc tip mua chuc T Hin Thnh bng vic a ra mi danh vng, ph qu.

+ Thi hu bt chp php lut, triu Bo Quc Vng Long Sng vo t lp lm vua.

Nh vy, mc d hnh ng tng bc, t tnh ton xo quyt cho n liu lnh, nhng Thi hu vn khng t c m mu ca mnh

7. nh gi v nhn vt T Hin Thnh.

Gi :

- T Hin Thnh trc mu ph lp ca Thi hu:

T Hin Thnh tng bc nh bi m mu ph lp ca Thi hu. Khi Thi hu mua chuc v ng, Hin Thnh dng o l lm ngi, nhn mnh n vai tr T tng ca mnh v vin c n tn ngng thuyt phc v (ta bit ly li no tr li Tin Vng sui vng?). Khi Thi hu trc tip dng mi danh vng, ph qu d Hin Thnh, ng dng li l ca Khng T v cch lm ngi (Bt ngha m c ph v qu, khng phi l iu ngi trung thn ngha s vui lm.) v cch i x vi ngi qu c trong vn ho ng x truyn thng (li di chc ca Tin Vng cn bn tai) t chi Thi hu. Trc s liu lnh, bt chp ca Thi hu, Hin Thnh kin quyt dng lut php gi vng k cng, khng cho Thi hu thc hin mu t ph lp.

- T Hin Thnh vi vic chn ngi thay th mnh:

Chc T tng v chc Thi u l nhng trng trch ln nht trong triu nh. Vic chn ngi thay th cc v tr y l rt h trng. Nu nh s kin trc, T Hin Thnh chng t c chnh trc, cng trung, Ph qu bt nng dm, uy v bt nng khut. th s kin chn ngi thay th mnh ta cng thy c s sng sut, tinh thn trch nhim v t nc ca ng.

La chn ca T Hin Thnh khng h theo suy on thng thng. V l, chc Tham tri chnh s ca V Tn ng to hn chc Gin ngh i phu ca Trn Trung T. V tnh, V Tn ng lun gn gi, phng dng Hin Thnh; trong khi, v bn bu, khi Hin Thnh m, Trn Trung T khng lc no n thm c. Nhng iu ny cho thy, hnh x ca Hin Thnh mt mc ch v x tc, tuyt i v t, xut pht t tm huyt ca ngi c trch nhim i vi t nc; ng thi cng chng t ng c ci nhn tnh to, sng sut ngay c khi bnh tnh rt nguy kch.

- T Hin Thnh va phi chu p lc ln t pha Thi hu, va phi chu p lc t chnh chc trch Thi ph ca mnh. Trong triu, vua l trn ht; nhng trong gia nh, Thi hu li l m vua, m con phi vng li cha m l o l. thi im cu chuyn din ra, vua cn qu nh, Thi hu nm mi quyn hnh. nh vy, vai tr v trch nhim ca T Hin Thnh cng tr nn nng n. Vy m, nh thy, ng khng chu khut phc trc quyn uy, cm d, nht mc trung thnh vi s nghip chung, trung trinh, lim khit, mt lng v t nc m hnh x m khng chu l thuc vo bt c iu g. T Hin Thnh qu l tm gng sng trong lch s, ngi sau soi mnh.

Luyn tp vn dng

cc hnh thc kt cu vn bn thuyt minh

1. Phn tch hnh thc kt cu ca vn bn Chu Vn An nh s phm mu mc:

- i tng thuyt minh ca bi vn l g?

- Bi vn c kt cu nh th no?

- Hnh thc kt cu ca bi vn c ph hp vi i tng khng?

Gi :

- i tng thuyt minh: Nhn vt lch s Chu Vn An.

- Hnh thc kt cu: Bi vn c b cc 3 phn. Phn 1 (t Chu Vn An tn t l n Canh Tut (1370)) gii thiu tn tui, qu qun ca Chu Vn An. Phn 2 (t Chu Vn An t hi cn tr cho n Sau ng mt ti ) gii thiu v cuc i v s nghip ca Chu Vn An. Phn 3 (t Theo th tch c cho n ht) gii thiu v nh hng, v tr lch s ca Chu Vn An sau khi cht.

- Kt cu ca vn bn c sp xp theo trnh t thi gian. y cng l hnh thc kt cu in hnh cho bi vn thuyt minh v mt nhn vt lch s (hay nh chnh tr, nh vn ho, nh vn,).

2. Phn tch hnh thc kt cu ca vn bn Ra-ma-ya-na:

- i tng thuyt minh ca bi vn l g?

- Bi vn c kt cu nh th no?

Gi :

- i tng thuyt minh: Tc phm vn hc s thi n Ra-ma-ya-na.

- Hnh thc kt cu: Vn bn c b cc 3 phn. Phn 1 (t u cho n gy xc ng cho ngi c) gii thiu v lai lch, quy m ca tc phm. Phn 2 (t Truyn k rng cho n l Vi-snu Thn Bo v ca v tr) gii thiu tm tt ni dung truyn. Phn 3 (phn cn li) gii thiu v gi tr v sc nh hng ca tc phm. Bi vn ny c kt cu theo trnh t thi gian v trnh t l gch.

3. Khi thuyt minh v mt tc gia vn hc, c th t chc bi vn theo hnh thc kt cu no?

Gi : C th t chc bi vn theo b cc 3 phn vi hnh thc kt cu sau:

- M bi: Gii thiu tc gia vn hc v nu nhn nh chung v v tr, thnh tu vn hc ca tc gia .

- Thn bi:

+ Gii thiu s lc v tiu s (nm sinh, qu qun, gia nh, nhng du mc ni bt trong cuc i,);

+ Gii thiu s nghip sng tc (cc tc phm chnh, nh gi khi qut,);

+ Gii thiu v tr, nh hng, nhng ng gp ch yu ca tc gia i vi vn ho, vn hc dn tc.

- Kt bi: Khng nh v ng gp, v tr ca tc gia trong lch s vn hc.

4. Khi thuyt minh v mt tc phm vn hc, c th t chc bi vn theo hnh thc kt cu nh th no?

Gi :

C th t chc bi vn thuyt minh v mt tc phm vn hc theo hnh thc kt cu nh sau:

- M bi: Gii thiu khi qut v tc phm (nhan , tn tc gi, xut x,).

- Thn bi:

+ Gii thiu v v tr ca tc phm trong s nghip vn hc ca nh vn (nh th);

+ Gii thiu nhng nt ni bt v ni dung v ngh thut ca tc phm;

- Kt bi: nh gi chung v gi tr ni dung v ngh thut ca tc phm.

Tun 23

Thi s Trn Th (Trch i Vit s k ton th)

Ng S LinI Kin thc c bn

1. Ng S Lin ngi lng Chc L huyn Chng c, nay l Chng M, tnh H Ty; ng tin s nm 1442, hin cha r nm sinh v nm mt. Ng S Lin gi vai tr quan trng trong vic hnh thnh b i Vit s k ton th c v phng php bin son v ni dung tc phm.

2. C ngi hc ti Trn Th quyn hn c vua. Trc mt vua, Trn Th xc nhn ngi hc ti ni ng v cn ban thng.

C ngi qun hiu ngn kiu Linh T Quc Mu, v Th , khng cho i qua thm cm. Trn Th khen ngi lnh l bit gi nghim php tc v ban thng cho.

Quc Mu, v Th xin ring cho mt ngi lm chc quan nh. ng ra iu kin ngi phi cht ngn chn phn bit vi cc quan khc. Ngi kia ku van xin thi. T y khng ai dm n nh cy, xin x chc tc na.

Thi Tng mun phong cho An Quc anh ca Th lm tng. Th phn i vic anh em trong gia nh cng lm tng, v cho rng nh th s d kt b ng, bt li cho triu nh.

3. Kt hp gia bin nin vi t s, bng nhng tnh hung bt ng, giu kch tnh, nhng tnh tit ngn gn, c c, s gia khc ho ni bt chn dung nhn cch chnh trc, ch cng v t ca Trn Th .

II Rn luyn k nng

1. Tm hiu xut x

Gi :

i Vit s k ton th hon thnh nm 1498 trn c s b i Vit s k ca L Vn Hu v S k tc bin ca Phan Phu Tin. Cng trnh ny gm hai phn: Ngoi k v Bn k. Phn Ngoi k vit v lch s nc ta t thi Hng Bng n th k X; phn Bn k vit tip t thi inh Tin Hong n thi Hu L. Khi mi hon thnh, i Vit s k ton th gm 15 quyn; sau nhm tc gi Phm Cng Tr vit tip 5 quyn, tng l 20 quyn.

Bi Thi s Trn Th c trch t quyn V, phn Bn k.

2. Tm hiu b cc on trch

Gi :

on 1 (t u on trch n phi nh cy, quyn hn c vua.): Thng bo s kin Trn Th cht v gii thiu khi qut v nhn vt ny.

on 2 (t By gi c ngi hc n Vua bn thi.): Thut li bn s kin lch s xy ra trong cuc i hot ng chnh tr x hi ca Trn Th .

on 3 (t Th tuy lm T tng n ht): Khng nh phm cht v vai tr lch s ca Trn Th .

3. Gii thch ngha ca cc t ch cht, biu hin ni dung bi s v thi nh gi ca s gia i vi s kin v nhn vt lch s: ngi hc, ngi hin, quc mu, cng cha, sinh t,Gi :

ngi hc: ngi vch hi v li lm hoc ti trng ca v quan no trong triu nh.

ngi hin: ngi c c hnh v ti nng hn ngi.

quc mu, cng cha: Nm 1226, sau khi L Hu Tng b bc t, hong hu b ging xung lm cng cha v g cho Trn Th . Thi Tng Trn Cnh thy b vn l hong hu c ca Hu Tng, ng thi l m v mnh nn phong cho b lm Linh T Quc Mu (gi tt l Quc Mu). Trong bi trch, cc danh xng Quc Mu, Linh t Quc Mu, Cng cha u ch mt ngi: v ca Trn Th . Khng phi ngu nhin m s gia s dng nhng cch gi nhn vt vi nhng tn khc nhau. Khi gi l Linh T Quc Mu hoc Quc Mu l vi thi tn trng, ph hp vi chc phn ca b. Cng cha l cch gi ca Trn Th th hin thi khim nhng, ng vi danh phn ca v mnh.

sinh t: n th ngi cn sng; thi xa, ai c cng lao, c hnh ln, gip dn cu i, mc d ang cn sng vn c lp n th.

4. Nhn xt v li vit s ca tc gi

Gi :

Tnh bt ng: C bn s kin c k, s kin no din bin kt cc cng u bt ng, nm ngoi d on ca ngi c (i x vi ngi hc ti mnh; i x vi ngi chn kiu v mnh; rn e ngi xin chc cu ng; lp lun phn i vic c anh trai lm tng).

Kch tnh cao nhng li kim li: Tc gi a ngi c vo tnh hung c vn , ngi c suy on, ri bt ng m nt theo kiu gi k, m nhanh.

Nhng din bin bt ng, cch ti hin s vic giu kch tnh, ngn gn y u hng ti mc ch khc ho chn dung nhn cch nhn vt Trn Th . Mc d vit theo li bin nin, nhng khi cn khc ho chn dung tnh cch nhn vt, s gia cng chn lc nhng chi tit ht sc tiu biu, c c t m.

S gia t ra khm phc, ngi ca ti c ca Trn Th . Tuy nhin, thi y c bc l kn o, ch yu qua s vic v cch trnh by s vic.

5. Ch ra ni dung thng bo trong phn t Gip T n Trung V i vng.

Gi :

Thi s Trn Th cht;

Sau khi cht c truy tng.

Thng bo s kin Trn Th cht, s gia km theo thng bo v thi gian c th (Gip T, nm th 7; Ma xun, thng ging). y cng l yu cu i vi mt tc phm lch s.

6. Nhn cch Trn Th c bc l qua cc s kin no?

Gi :

(1) C ngi hc ti Trn Th quyn hn c vua. Trc mt vua, Trn Th xc nhn ngi hc ti ni ng v cn ban thng. S kin ny chng t Th l ngi thng thn, nghim khc vi bn thn; trng ngi trung trc, can m, dm vch ti li hoc sai lm ca ngi khc, nht li l i vi ngi b trn, c quyn lc.

(2) C ngi qun hiu ngn kiu Linh T Quc Mu, v Th , khng cho i qua thm cm. Trn Th khen ngi lnh l bit gi nghim php tc v ban thng cho. S kin ny cho thy Th l ngi ch cng v t, trng php tc, khch l nhng ngi gi nghim php tc, khng k thn s.

(3) Quc Mu, v Th xin ring cho mt ngi lm chc quan nh. ng ra iu kin ngi phi cht ngn chn phn bit vi cc quan khc. Ngi kia ku van xin thi. T y khng ai dm n nh cy, xin x chc tc na. S kin ny chng t Th l ngi kho lo, t nh trong x s (va khng lm mt lng v, va rn e c nhng k xin x chc tc v nhng k cy quyn th ban pht chc tc).

(4) Thi Tng mun cho anh Th lm tng. Th phn i vic anh em trong gia nh cng lm tng, v cho rng nh th s d kt b ng, bt li cho triu nh. S kin ny cho thy Trn Th l ngi c tm nhn, lo lng cho s n nh ca triu nh, khng ng tnh vi t tng gia nh tr.

7. Nhn xt chung v nhn vt Trn Th .

Gi :

Nm gi trng trch ca triu nh, Trn Th l ngi ti c vn ton, ch cng v t, quyt on, cao thng, sng theo k cng, ht lng phng s t nc.

8. C th tin hnh so snh gia tnh cch T Hin Thnh v Trn Th thy c nhng nt tnh cch ging nhau gia hai nhn vt ny v qua hiu c nhng phm cht p ca con ngi m cc s gia Vit Nam cao.

T Hin Thnh v Trn Th sng cch nhau khong mt trm nm, trong nhng bi cnh lch s khng ging nhau. Nhng c hai nhn vt lch s ny u c khc ho vi nhn cch ln, lun t s nghip ca t nc ln trn ht, ch cng v t, trung trc, khng nao nng trc cm d danh li,

Hng o i Vng Trn Quc Tun

(Trch i Vit s k ton th)

Ng S Lin

I Kin thc c bn 1. V tc gi, xem bi Thi s Trn Th .

2. Vua hi Hng o i Vng v k sch gi nc; Hng o i Vng nhn mnh trn di mt d, lng dn khng la, khoan th sc dn lm k su r bn gc, l thng sch.

Mc d cha mun Quc Tun ly c thin h nhng n khi vn nc trong tay, quyn qun quyn nc u do mnh, ng knh cn gi tit lm ti, cm phc trc D Tng, Yt Kiu khi hai ngi can nn trung hiu, hi lng khi con ng l Hng V Vng cho rng khng nn tranh ginh, ni gin nh trng tr khi ngi con th Hng Nhng Vng Quc Tng khuyn tha c dy vn hng chim ly thin h; c phong l Thng quc cng c quyn phong tc song cha bao gi phong tc cho mt ngi no. Khi sp mt, Quc Tun dn li con sau khi ng qua i phi ho tng, b mt chn trong vn ngi i khng bit ch no, li lm sao cho mau mc.

Quc Tun tin c ngi ti gii cho t nc.

Quc Tun c ti mu lc, anh hng, li mt lng gi gn trung ngha, danh ting vang di; n nay mi khi t nc c gic, n l n ng, h trp ng kim c ting ku th th no cng thng ln.

Quc Tun son sch Binh gia diu l yu lc, Vn Kip tng b truyn th.

3. Vi ngh thut la chn s kin, tnh tit c sc, kt hp gia li vit s bin nin v ti hin chn dung nhn cch nhn vt lch s, on trch khc ho m nt hnh nh Trn Quc Tun, mt nhn cch v i, bt t trong lng dn tc.

II Rn luyn k nng 1. Tm hiu xut x

Gi :

Bi Hng o i Vng Trn Quc Tun c trch t sch i Vit s k ton th, quyn VI, phn Bn k, K nh Trn.

2. Tm hiu b cc on trch

Gi :

C th chia on trch thnh bn on nh:

- on mt (t u cho n l thng sch gi nc vy.): Quc Tun tr li vua v k sch gi nc.

- on hai (t Quc Tun l con An Sinh Vng, cho n ng knh cn gi tit lm ti nh vy y.): Quc Tun gi tit lm ti.

- on ba (t Quc Tun li tng son sch khch l cho n ng lo ngh n vic sau khi mt nh th y.): Quc Tun dn con sau khi mt.

- on bn (phn cn li): Quc Tun tin c ngi ti gii gip nc v uy lc ca ng sau khi cht.

3. Ngh thut kt hp gia li vit s bin nin, ghi chp cc s vic theo din tin thi gian vi vic dng chn dung nhn cch nhn vt lch s bng nhng s kin, chi tit, vic lm, li ni c th. Tc gi a ra hai mc thi gian: Thng 6, ngy 24, sao sa thi im Quc Tun m v Ma thu, thng 8, ngy 20 ngy Quc Tun mt. Tuy nhin, cc s kin, chi tit, vic lm hay li ni ca nhn vt li c ti hin khng theo trnh t thi gian m xut hin linh hot, tu theo dng khc ho chn dung nhn cch nhn vt lch s ca s gia.

4. Nhn xt v ngh thut la chn chi tit, s vic.

Gi : S gia rt kho lo khi la chn chi tit, s vic lm ni bt c im nhn cch ca nhn vt.

V d:

- chng t Quc Tun l mt ngi mu lc, tinh thng thi th, c t tng ng n, sng sut, s gia ti hin k lng li ni ca ng khi tr li vua v k sch gi nc.

- chng t Quc Tun mt lng trung ngha, s gia thut li li cn dn ca An Sinh Vng v vic Quc Tun em li cha dn ra hi kin hai ngi gia n cng hai ngi con v nht l miu t nhng phn ng ca ng khi nghe cu tr li ca h; trong c bit l thi , hnh ng, li ni ca ng trc cu tr li ca con th Hng Nhng Vng Quc Tng (Quc Tun rt gm k ti; nh git Quc Tng,).

- nhn mnh lng cm phc v ngng m ca nhn dn su sc n mc thn thnh ho Hng o Vng, s gia a vo chi tit v lng tin ca dn chng vo s hin linh ca ng, nht l chi tit trp ng kim c ting ku.

5. Cc d liu lch s tiu biu no c ghi li trong on trch?

Gi :

- An Sinh Vng him khch vi Trn Thi Tng, trc lc mt dn con phi ly c thin h; Quc Tun ghi nh li dn ca cha nhng khng cho l phi, mt lng knh cn gi tit lm ti.

- Quc Tun son sch Binh gia diu l yu lc dy cc tng, su tp binh php cc nh lm thnh Bt qui cu cung , t tn l Vn Kip tng b truyn th.

- Quc Tun gi Lng Giang, ngi Nguyn hai ln vo cp, ng lin tip nh bi chng.

- Quc Tun c Thnh Tng cho php c phong quyn phong tc cho ngi khc, t Minh t tr xung, ch c tc Hu th phong trc ri ru sau; nhng ng cha bao gi phong tc cho mt ngi no.

- Ngy 24, thng 6, nm 1300, Hng o i Vng m, vua ng ti thm v hi v k sch gi nc.

- Ngy 20, thng 8, nm 1300, Hng o i Vng mt ph Vn Kip, c tng Thi s Thng ph Thng quc cng Nhn V Hng o i Vng.

6. Bnh lun v nhn cch Hng o i Vng c th hin trong on trch.

Gi :

on trch ngi ca cng c v nhn cch ca Hng o i Vng Trn Quc Tun: hai ln tham gia nh bi qun Nguyn - Mng; c k sch gi nc khoan th sc dn lm k su r bn gc; knh cn gi tit lm ti trung, khng tranh ginh quyn lc, khng lm dng quyn bnh; kho lo tin c ngi ti gii cho t nc; c ti mu lc, anh hng, li mt lng gi gn trung ngha, t nhn vt trong cc mi quan h vi vua, vi nc, vi cha, vi con, vi b di, s gia khng nh lng cm phc v ngng m i vi Hng o Vng vi cc c nhn, tr, ngha, dng.

on trch phn nh c thi ca nhn dn vi anh hng dn tc, cho thy t tng v kh phch ca Hng o Vng tr thnh bt t trong lng ngi.

Luyn tp c hiu vn bn vn hc

1. Luyn tp c hiu ngha ca t v ngha ca cu, on trong vn bn vn hc

a) Hai cu th di y mang ngha g? Hy gii thch ti sao li hiu nh vy.

Cng danh nam t cn vng n,

Lung thn tai nghe chuyn V Hu.

(T lng)

Gi :

Hai cu th ny th hin ch kh ca v tng mun noi gng V Hu. Khng th hiu y l ni h thn ca Phm Ng Lo khi nghe chuyn V Hu; bi v khng c lin h no hiu Phm Ng Lo c iu g phi h thn khi nghe chuyn V Hu. Khng th hiu hai cu th ny hm cha gi thit rng nu cha xong n cng danh th s thn vi V Hu; bi v t ngha ca t, cu, on, khng th hin mt gi thit no.

b) ngha ca on trch sau l g?

Gm mi , ni cng mn,

Voi ung nc, nc sng phi cn.

nh mt trn sch khng knh ngc,

nh hai trn tan tc chim mung.

Ni gi to trt sch l kh,

Thng t kin ph toang v.(i co bnh Ng)

Gi :

on trch th hin uy lc phi thng ca ngha qun Lam Sn. Cc qun ng, voi nhiu, nh nhanh, nh mnh hay s sp khng th cu vn c ca qun Minh l nhng biu hin, chng t uy lc y.

c) Hiu th no l ti ngn ngoi ( ngoi li) ca th vn?

Gi : T vic tm hiu ngha ca v d trn, c th thy chnh ca th vn nhiu khi khng ch th hin b mt con ch, t ng m cn l ngha ngoi li, khong trng gia cc t, cc cu.

2. Luyn tp c hiu mch ca on vn

a) Ch ra cc v lin h gia cc trong on vn sau:

Hin ti l nguyn kh ca quc gia, nguyn kh thnh th th nc mnh, ri ln cao, nguyn kh suy th th nc yu, ri xung thp. V vy cc ng thnh minh vng chng ai khng ly vic bi dng nhn ti, kn chn k s, vun trng nguyn kh lm vic u tin

(Hin ti l nguyn kh ca quc gia)

Gi :

on vn ny gm hai , trong hai cu ni tip nhau, lin h vi nhau. th nht c th hin trong cu u: hin ti l nguyn kh quc gia. Trong cu tip theo, th hai l h qu ca c khng nh trong cu trc: Nhn thc c tm quan trng ca hin ti vi thnh suy ca t nc, nn cc thnh minh vng u phi ra sc vun trng hin ti.

b) Trong bi Ta Trch dim thi tp (Hong c Lng) c nhng on vn no? chnh ca tng on l g? Cc lin h vi nhau nh th no?

Gi :

- Bi vn ny c hai phn: phn mt nu cc l do khin cho th vn khng lu truyn ht i; phn hai nu ng c v qu trnh bin son sch.

- Phn mt gm cc on:

+ Ch thi nhn mi thy c ci hay, ci p ca th ca.

+ Ngi c hc th t quan tm n th ca.

+ Ngi quan tm n th ca th nng lc km, khng kin tr.

+ Chnh sch pht hnh ca nh nc cn nhiu hn ch.

+ Thi gian, binh la lm h nt, tiu hu sch v.

Lin h gia cc on vn th hin lin h gia cc l do: t nhng l do ch quan n nhng l do khch quan.

- Phn hai gm hai on:

+ Nhng bc xc trong tnh hnh bin son sch v th ca Vit Nam thi ca tc gi v trch nhim bo v, gi gn nhng gi tr vn hin dn tc.

+ Quan im v cch thc bin son.

- Quan h gia hai phn trong bi Ta Trch dim thi tp l mi quan h gia thc trng v gii php.

c) Hai bi Thi ph T Hin Thnh v Thi s Trn Th u nu ngy thng nhn vt mt trc, ri sau k li mt s s kin lc h sng. y l cch b cc theo bt php ci quan nh lun.

3. Luyn tp cm nhn hnh tng vn hc

a) Trong truyn Ch ng T c nhng tnh tit no hay v c o?

Gi :

C th k ra cc tnh tit nh: hai cha con ch c mt ci kh (tnh cnh khn cng); cuc k ng ca ng T v Tin Dung; Tin Dung quyt nh kt duyn v li sng cng Ch ng T; ng T c Pht Quang cho mt cy gy v chic nn c php l, nh h c c mt cung in lng ly, vi c binh lnh,b) Da vo nhng tnh tit tiu biu, hy m t li hnh tng ngi n trong bi Nhn ca Nguyn Bnh Khim.

Gi :

Ni bt trong bi th l hnh nh ngi tr s n c nhn dt. Nhn vt tr tnh ny xut hin trong li th vi nhng chi tit v cch sng, cch sinh hot v quan nim sng: t cuc t trng cy, o c, cu c; chn ni vng v, khng thch ni n ; n ung, tm tp thoi mi, t nhin; coi ph qu ta gic mng.4. Luyn tp khi qut t tng, quan im ca tc phm v on trch

a) Pht biu khi qut t tng bi Ta Trch dim thi tp ca Hong c Lng.

Gi : Trong bi Ta Trch dim thi tp, tm lng yu nc ca tc gi c th hin qua tinh thn trch nhim, thc trn trng, gi gn di sn vn ho dn tc.

b) ng c no khin tc gi khng ngi vng v son ra Trch dim thi tp?

Gi :

Hiu r bn nguyn nhn lm cho sch v nc ta tht truyn, xt xa trc nguy c sng tc thi ca b mai mt, tc gi Hong c Lng khng ngi vng v son ra Trch dim thi tp.

5. Qu trnh c hiu vn bn vn hc c nhng bc no? mi bc y, phi m bo nhng yu cu g?

Gi :

- c hiu ngn t:

+ c thng sut ton vn bn, hiu c cc t kh, t l, cc in c, php tu t,

+ Hiu c cch din t, nm bt mch vn xuyn sut t cu trc n cu sau, t ny chuyn sang khc,

- c hiu hnh tng ngh thut:

+ Tng tng, c th ho cc tnh cnh hiu nhng iu m ngn t ch c th biu t khi qut;

+ Pht hin cc mu thun tim n trong hnh tng v tm hiu l gch bn trong ca chng.

- c hiu t tng, tnh cm ca tc gi trong vn bn: c cho ra ci linh hn ca nh vn n cha trong vn bn ci thng c th hin gia li, ngoi li,

- c hiu v thng thc vn hc: Ngi c t pht hin, t khng nh v th gii ngh thut ca tc phm; va rung ng vi s biu hin ti ngh ca tc gi va gi li n tng su m ca mnh i vi cc chi tit c sc ca tc phm.

6. Tng tng, lin tng c tc dng nh th no i vi vic c hiu vn bn vn hc?

Gi : Trong sng to vn bn ngh thut, tc gi s dng lin tng, tng tng to ra hnh tng hm cha nhng ni dung ngha su sc thng qua so snh, n d, hon d, n lt ngi c, nh lin tng, tng tng m ti to, thm nhp, ct ngha, l gii, ngha l lm sng li th gii hnh tng c nh vn m ho v thng thc n bng chnh vn sng, s trng ca mnh.

Tr bi vit s 5

I. Chun b nh

1. Chp li bi lm trn lp.

2. c k li bi v t kim tra li yu cu ca bi:

- bi yu cu vit kiu vn bn no? Vit v ti g? Mc ch ca bi vn l g?

- thc hin yu cu ca bi, cn c nhng tri thc g v ti v v phng thc biu t?

- Nh li bi lm ca mnh v t nh gi kt qu da theo yu cu v kin thc vn bn v k nng to lp vn bn.

II. Cng vic trn lp

1. Ch lng nghe v ghi chp li nhng nhn xt, nh gi ca thy, c gio v kt qu vit bi chung ca c lp.

2. Ch tham kho nhng bi vit c nh gi tt; tham gia cha li, kim tra li bi vit theo yu cu ca thy, c gio.

3. T kim tra li bi vit ca mnh theo gi sau:

- c k li li ph ca thy, c gio; ch nhng phn nhn xt c th hoc nhng im c nh du, lu sa cha.

- T kim tra li bi ca mnh v:

+ Ni dung thuyt minh: Bi vn gii thiu y cc ni dung v i tng cha?

+ V kt cu bi vn: B cc (M bi, Thn bi, Kt bi) ca bi vn hp l, cn i cha? Cc c trnh by cht ch, sng r cha? C cn lc b hoc b sung thm no khng?

+ V phng php thuyt minh: Bi vit s dng phng php thuyt minh no? Phng php thuyt minh s dng c ph hp khng?

+ V k nng din t: Li vn thuyt minh chnh xc, d hiu cha? C cn mc li v vit on, cu, chnh t, khng?

Ghi vo s tay ca mnh nhng li thng mc, nhng nhc im cn khc phc.

4. Vit li nhng on m anh (ch) cho l cha hay, hoc vit li c bi nu t thy cha t.

Tun 24

Chuyn chc phn s n Tn Vin(Tn Vin t phn s lc trch Truyn k mn lc)

Nguyn DI Kin thc c bn

1. Nguyn D ngi x Tng, huyn Trng Tn, nay l huyn Thanh Min, tnh Hi Dng, hin cha r ng sinh v mt nm no. ng l con trai c ca Nguyn Tng Phiu, ngi tin s nm 1496. Thi hng tin v ra lm quan huyn Thanh Tuyn cha c mt nm th ng t quan v phng dng m gi. Vi Truyn k mn lc, Nguyn D c xem nh mt tc gia tiu biu ca vn hc Vit Nam trung i ni chung, vn xui t s ch Hn Vit Nam ni ring. 2. Chuyn chc hn s n Tn Vin, cng nh cc truyn khc ca Truyn k mn lc, thuc th loi truyn k. Truyn k l th vn xui t s c ngun gc t Trung Hoa, dng yu t k o lm phng thc ngh thut phn nh cuc sng. Vit Nam thi trung i, th loi ny rt c a chung. Truyn truyn k Vit Nam thng s dng truyn dn gian hoc cc m-tp truyn dn gian xy dng thnh truyn mi. Truyn truyn k Vit Nam mang m cht yu t hin thc v cht nhn vn.

3. Ng T Vn vn l ngi khng khi, cng trc. Tc gin v ting l n lng linh ng, nhng tn gic t trn gn n li bin thnh yu qui trong dn gian, T Vn t n. t n xong, v nh, T Vn thy ngi kh chu, ri ln cn st. Trong cn st, T Vn thy mt ngi cao ln khi ng, u i m tr t xng l c s n i lm tr li ngi n nh c. T Vn vn thn nhin. Ngi kia tc gin do s kin T Vn to ci m. Chiu ti, li c mt ng gi phong nhn nh n t li mng, hi ra mi bit l Th cng b vin tng bi trn gi lm c s kia tranh chim mt n. ng gi dn rng nu m ph c tra hi th c khai ra nhng li ng ni, nu tn kia chi th c n m xc minh. n m, T Vn b hai tn qu s n bt i. n m ph, ngi canh cng truyn rng T Vn ti su c nng khng c khoan gim. T Vn ku oan v c dn vo gp Dim Vng. T Vn tu trnh u ui nh li Th cng ni v tranh ci mi vi ngi i m tr, khng phn phi tri. Dim Vng sinh nghi, ngi i m tr nh lng chuyn, s b l ra s thc. Dim Vng sai ngi n n Tn Vin ly chng thc th thy ng nh li T Vn ni. K kia b y vo a ngc tng th chn. T Vn v n nh th mi bit mnh cht c hai ngy. Ngi m ca tn tng gic b bt tung ln, hi ct tan tnh. Sau mt thng, Th cng tin c T Vn gi chc phn s n Tn Vin. T Vn nhn li, ri khng bnh m mt. Sau , c ngi thy T Vn trn xe nga ci gi. Ngi ta truyn rng l nh quan phn s !.

4. Nguyn D quan tm phn nh, ph phn, t co hin thc x hi, th hin kht vng chn chnh ca con ngi vi tinh thn nhn vn cao p. Bng mt ngh thut k chuyn hp dn, vi nhng yu t k o mang ni dung hin thc su sc, Chuyn chc phn s n Tn Vin th hin ni bt gng ngi cng trc, can m, mnh m u tranh chng li gian t, loi tr ci c, i cng l, cng bng.

II Rn luyn k nng

1. Tm hiu xut x

Gi : Truyn k mn lc c sng tc vo khong na u th k XVI, gm 20 truyn.

2. Tm hiu b cc on trch on 1 (t u n... vung tay khng cn g c.): T Vn t n.

on 2 (t t n xong n... thy cng kh lng thot nn.): T Vn vi vin Bch h h Thi v Th cng.

on 3 (t T Vn vng li cho n... sai lnh a T Vn v): T Vn thng kin.

on 4 (t Chng v n nh n ht): T Vn tr thnh phn s n Tn Vin.

3. Tm hiu h thng nhn vt trong Chuyn chc phn s n Tn VinGi : Ng T Vn, Th cng, hn ma ca vin Bch h h Thi v Dim Vng; trong , nhn vt chnh l Ng T Vn.

4. Nhng s kin no xy ra gn vi nhn vt T Vn?

Gi :

T Vn t n.

Hn ma Bch h h Thi gi lm c s n i T Vn dng tr ngi n v do s kin n Dim Vng.

Th cng ni cho T Vn bit s tht v vin Bch h h Thi v dn chng ni s thc trc Dim Vng.

T Vn u tranh ginh s cng bng.

T Vn c lm phn s n Tn Vin.

Cc s vic xy ra u ch yu nhm th hin tnh cch nhn vt Ng T Vn, i lp vi tnh cch vin Bch h h Thi.

5. Phn tch tnh cch nhn vt Ng T Vn.

Gi :

T Vn l ngi cng trc, mnh m, khng khoan nhng vi gian t. Trc ht, tnh cch y c th hin qua hnh ng t n. Tuy nhin, hnh ng t n, cn thy rng T Vn l k s, khng th khng bit n quan nim ca ngi xa l tn trng thnh thn, xem vic t ph n cha, miu mo l ng chm n thnh thn. T Vn t n xut pht t s bt bnh trc vic n th ting l linh thing m khng gip dn dit c gian t. Ngi xa cng quan nim ch th nhng thn c cng lao gip dn, gip nc. Hn na, trc khi t n, T Vn tm gi sch s v khn tri. iu cho thy T Vn thc rt r v hnh ng ca mnh v mong mun lng thnh ca mnh c chng gim.

Tnh cng trc, can m ca T Vn c th hin ni bt nhng s vic i vi vin Bch h h Thi, vi Dim Vng, Trc mt ngi khi ng, cao ln, u i m tr, t xng l c s n i dng tr ngi n, T Vn mc k, vn c ngi ngt ngng t nhin. n m ph, trong khng kh rng rn, hi hng, T Vn vn mt mc mun chng t s tht, i cng bng, cng l.

T Vn cn l ngi l : khi tr thnh phn s n Tn Vin, gp ngi quen vn chp tay thi l. .

6. Nhn xt v tnh cch nhn vt Bch h h Thi.

Gi :

Tnh cch xo tr, gian c ca nhn vt ny th hin r nhng din bin tm l v hnh ng ca y. Thot u, trc T Vn, hn t xng l c s, dng nguyn l ca o Nho buc ti T Vn, ly oai linh ca qu thn hm do. Hn la gt c thnh thn, ngoan c vu ti cho T Vn; khi thy tnh th bt li, hn lp l cho qua, Trc sau, nhn vt ny nht qun: khi sng l k gic i cp nc, khi cht l k cp n.

7. Bnh lun v vai tr ca yu t k o v ni dung hin thc ca truyn.

Gi : Tc gi xy dng c mt ct truyn vi nhng xung t giu kch tnh, tnh cch nhn vt c ch khc ho nh ngh thut tng phn (gia T Vn v hn ma vin Bch h), yu t k o kt hp t nhin vi yu t hin thc trong din bin linh hot ca cu chuyn. Nhng c im y to cho truyn sc hp dn.

Truyn dy c yu t k o: k chuyn thn linh (Th cng, c Thnh Tn Vin), ma qu (Dim Vng, hn ma tng gic,); t n xong, T Vn pht bnh; qu s n bt T Vn i; vin Bch h h Thi b y xung Cu u; T Vn v n nh mi bit mnh cht c hai ngy; T Vn sng li, ri khng bnh m mt, thnh phn s n Tn Vin; T Vn ci gi bin mt,

Truyn vn mang ni dung hin thc:

+ Lai lch nhn vt: T Vn (tn Son, ngi huyn Yn Dng, t Lng Giang), vin Bch h h Thi (b tng ca Mc Thnh).

+ Cu chuyn xy ra trong khng gian, thi gian c th: Cui i nh H, qun Ng sang xm chim, vng Yn Dng, Lng Giang thnh chin trng (thi gian gic Minh sang xm chim nc ta: 1407 1427).

+ T Vn i nhm chc phn s n Tn Vin vo mt bui sng nm Gip Ng (1414).

Tc gi sng v vit truyn ny vo khong na u th k XVI. Cho nn, cu chuyn c k d c thi trc th cng khng c ngha l khng lin h vi bi cnh x hi ng thi: nh L suy thoi, chnh quyn chuyn sang tay nh Mc. Mt khc, bn thn cc ni dung khng nh tnh chnh ngha, ci thin, ca ngi ngi cng trc, ngay thng, ln n gian t, cng l nhng ni dung giu ngha hin thc.

8. ngha gio dc ca truyn cng c th hin on bnh cui truyn. Li bnh ni ln li rn v nhn cch ca k s, con ngi chn chnh khng nn un mnh, phi sng cng trc, ngay thng. S cng ci, lng can m trc nhng ci xu, ci c l thi ng x tch cc cn c coi trng.

ngha v s ca ngi, tn vinh ngi cng trc, quyt on, dm ng u vi ci c, ci xu cng c th hin phn kt cu chuyn, khi T Vn cht li c sng li v tr thnh c Thnh n Tn Vin. Luyn tp v lin kt trong vn bn

1. Hy k tn cc php lin kt hnh thc hc Trung hc c s. Ly v d v tng php lin kt.

Gi : Ch cc php lin kt lp, ni, th,

2. Ch ra s thiu lin kt ni dung trong on vn sau:

Cm bi mt mnh trong m. m ti bng khng nhn r mt ng. Trn con ng y, chic xe ln bnh rt m. Khung xe pha c gi ngi lng y bng trng. Trng bng bnh ni ln qua dy P Hng. Dy ni ny c tnh cht quyt nh n gi ma ng bc nc ta. Nc ta by gi l ca ta ri, cuc i bt u hng sng.

Gi :

- S lin kt ni dung th hin s thng nht ti, ch gia cc cu, cc on trong vn bn v s trin khai ti, ch hp l, l gch, thuyt phc,

- Cc cu trong on vn trn ni tip nhau bng nhng phng thc lin kt hnh thc. Nhng ni dung ca cc cu li hng v nhng ti, ch khc nhau. Cc yu t lin kt hnh thc phi gn b cht ch vi s lin kt v mt ni dung.

3. So snh hai on vn sau v rt ra nhn xt v tnh l gch ca lp lun trong hai cch sp xp.

on 1

Kt qu hc tp trong hc k va qua ca lp 10 A4 rt tt: 100% t im trung bnh t 7, 5 tr ln, c 16 bn t im ti a trong tt c cc mn thi hc k. Song, trong lp vn cn hin tng i hc mun, cn c bn ni chuyn ring trong gi hc. Lp 10 A4 ngh nh trng khen thng tp th lp.

on 2

Lp 10 A4 tuy cn hin tng i hc mun, cn c bn ni chuyn ring trong gi hc, nhng kt qu hc tp trong hc k va qua ca lp rt tt: 100% t im trung bnh t 7, 5 tr ln, c 16 bn t im ti a trong tt c cc mn thi hc k. Lp 10 A4 ngh nh trng khen thng tp th lp.

Gi :

- Hai on vn c ti, ch ging nhau;

- Hai on vn c trnh t sp xp cc khc nhau. on 1 trnh by u im trc, nhc im sau. on 2 trnh by nhc im trc, u im sau. Trong trng hp ngi vit mun i n kt lun ngh nh trng khen thng th cch sp xp nh on 2 hp l, thuyt phc hn.

4. Xc nh cc phng tin lin kt cu trong cc on vn di y v ch ra: Chng thuc php lin kt no; Chng c tc dng g.

a) Hm sau, vua ra ca ng ch i, cht thy mt con ra vng t phng ng li, ni ln mt nc, ni si ting ngi, t xng l x Thanh Giang, thng t vic tri t, m dng, qu thn. Vua mng r ni: iu chnh c gi bo cho ta bit trc. Bn dng xe bng vng rc vo trong thnh.

(Truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thu)

Gi :

- Phng tin lin kt Vua c dng theo php lp.

- Tc dng: Lin kt gia cc cu, tp trung s ch vo nhn vt c ni n trong li k.

b) Vn hc dn gian nm trong tng th vn ho dn gian ra i t xa xa v tip tc pht trin cho n ngy nay (). Vit Nam, vn hc dn gian c v tr v vai tr rt quan trng. Trong hng nghn nm Bc thuc v cc thi k dn tc cha c ch vit hoc ch vit cha ph cp, vn hc dn gian ng gp to ln trong vic gn gi, mi gia v pht trin ngn ng dn tc, nui dng tm hn nhn dn.

(Tng quan nn vn hc Vit Nam qua cc thi k lch s)

Gi :

- Phng tin lin kt Vn hc dn gian c dng theo php lp;

- Tc dng: Lin kt gia cc cu, tp trung s ch vo ti ca on.

c) Mt nh kia c hai anh em, cha m mt sm. H chm lo lm lng nn trong nh cng n. Ri hai anh em ly v. Nhng t khi c v, ngi anh sinh ra li bing, bao nhiu cng vic nng nhc u trt cho v chng em.

Hai v chng ngi em thc khuya, dy sm, c gng lm lng. Thy th ngi anh s em tranh cng, lin bn vi v cho em ring.

Ngi anh ch chia cho em mt gian nh lp xp trc ca c cy kh ngt. Cn ngi anh c bao nhiu rung u cho lm r, ngi hng sung sng vi v. Thy em khng ca thn, li cho l n n, khng i li vi em na.

(Cy kh)Gi :

- Ri, nhng, cn c dng theo php ni; ngoi tc dng lin kt, ri din t trnh t trc sau ca s vic, nhng, cn din t quan h i chiu, tng phn v ngha gia cc cu.

- H, thy th c dng theo php th; ngoi tc dng lin kt cn lm cho li vn ngn gn, khng b trng lp t ng.

- Ngi anh, ngi em, hai anh em c dng theo php lp; ngoi tc dng lin kt cn duy tr s ch vo nhn vt c ni n trong li k.

5. La chn cc phng tin lin kt thch hp vi v tr [] v ch ra php lin kt c s dng.

a) Trong sut thi k u tranh chng ch thng tr ca quc phong kin xm lc, nhn dn ta nhiu phen lt chnh quyn ca bn h. [] ch vi chin thng Bch ng ca Ng Quyn nm 938 th mi chm dt c ch thng tr ca phong kin phng Bc v m u thi k quc gia c lp.

(Theo sch Vn hc Vit Nam th k X

na u th k XVIII)

b) Vn hc dn gian l mt kho tng chng nhng qu bu v cht m cn phong ph v lng. S pht trin mnh m [] nc ta c c s t nhng iu kin lch s nht nh.(Tng quan nn vn hc Vit Nam qua cc thi k lch s)

c) Vn hc ch Hn c mt s lng tc phm rt ln. [] l nhng tc phm vn hc chnh lun v vn hc hnh tng thuc loi, vit theo th tn vn, bin vn v vn vn.(Tng quan nn vn hc Vit Nam qua cc thi k lch s)

Gi :

- (a): Nhng dng theo php ni.

- (b): ca vn hc dn gian - c dng theo php lp.

- (c): - c dng theo php th.

6. Phn tch cc bnh din v cc phng tin lin kt s dng trong bi vit s 5 ca anh (ch).

Gi :

- Cc bnh din:

+ Bi vit th hin s lin kt ni dung nh th no?

+ Bi vit th hin s lin kt hnh thc ra sao?

- Cc phng tin lin kt: Bi vit s dng nhng phng tin no th hin s lin kt ni dung v lin kt hnh thc? Tc dng ca cc phng tin lin kt y l g?

Tm tt vn bn thuyt minh

I Kin thc c bn

1. Yu cu ca vic tm tt vn bn thuyt minh

nm chc ni dung c bn ca cc vn bn thuyt minh v d nh hoc tin s dng, ngi ta thng tin hnh tm tt chng vi mt ni dung thch hp. Tm tt ngha l vit mt vn bn ngn gn, trnh by chnh xc nhng chnh ca vn bn c tm tt. Tm tt phi trung thnh vi nguyn bn.

2. Cch tm tt mt vn bn thuyt minh

- c k vn bn cn tm tt, xc nh chnh

- Ghi li nhng cu mang chnh

- Trnh by li bng li ca mnh v ni dung vn bn da theo cc chnh xc nh

II Rn luyn k nng

1. Tm v ghi li nhng cu mang chnh ca bi vn sau:

Tri thc v vn ho

S hiu bit v v tr mnh mng, huyn b lun lun l kht vng chy bng ca con ngi. Ta l ai? Ta t u ti v s i v u? u l im ta cho c tin duy tr s trng tn ca nhn loi? Nhng cu hi huyt mch mun tha y thi thc con ngi tm hiu ngun gc ca v tr, ca vt cht, ca khng gian v thi gian. V chnh nhng quan nim (hay l s hiu bit) y l ngun gc ca mi nn vn minh v vn ho.

Trong sut hn nm chc vn nm lch s ca mnh, loi ngi mi ch c hai ln may mn c chng kin nhng thay i c tnh cch mng trong nhng quan nim . Ln th nht do nh thin vn hc Ba Lan kit xut, C-pc-nch (1473 1543), m u bng mt kt lun khoa hc bc b quan im Tri t l trung tm v tr. Kt lun y x tan bc mn en ca m di Trung c, a loi ngi sang thi k Phc hng. chnh l cuc cch mng khoa hc ln th nht vi s hnh thnh v pht trin vt l thin vn c in do cng lao sng to ca nhiu th h cc nh khoa hc, m tiu biu l Kp-l (Ba Lan), Ga-li-l () v Niu-tn (Anh).

Anh-xtanh l ngi t ph trong cuc cch mng khoa hc ln th hai, ng vo lc khoa hc c in tng chng nh sp c th hon chnh s m t ton b v tr bng gi thuyt cht te (ether) trn ngp khng gian. Vi tr tng tng siu ng v trc gic bm sinh, Anh-xtanh lm v nn mng ca khoa hc c in bng lp lun khoa hc xc ng, ph nhn s tn ti ca cht te, v do ph nhn lun c hai ci tuyt i ca khoa hc c in (khng gian tuyt i v thi gian tuyt i) bng Thuyt tng i bt h ca mnh. Lc , c th gii trit hc ln khoa hc chao o nh c ai (hn l Anh-xtanh ri !) rt mnh tm thm di chn mnh. Cng vi Thuyt lng t m Anh-xtanh cng ng gp mt phn khng nh, Thuyt tng i ca ring Anh-xtanh l phin tng ca nn khoa hc v cng ngh hin i mt trong vi ba nt c trng quan trng nht ca th k XX. V th, Anh-xtanh c cng ng cc nh khoa hc t