Een Zwitserse postbus brengt ons naar Tie-fencastel, startpunt van de tweede etappe van de Via Sett. De wandelroute is totaal 94 kilometer lang en wordt opgesplitst in vijf of zes etappes. Bij het station ontmoeten we Irene Schuler, auteur van de wandelgids over de Via Sett en dus bij uitstek de persoon die ons op de wandeling kan begeleiden. We zijn nog maar net onderweg als zij ons wijst op de oude Romeinse brug over de Alora. De brug zit verstopt onder een nieuwe brug die er overheen is gebouwd. Zonder de aan-wijzing van Irene zouden we er prompt aan voorbij zijn gelopen.

Reto-RomaansJosef Antone Albertine begint te glunderen als hij ons ziet aankomen. De 87-jarige boer is altijd weer blij als hij een woordje kan wisselen met passerende wandelaars. Niet

in het Duits, Italiaans of Frans, maar in het Reto-Romaans. Het is een van de vier officië-le talen van Zwitserland en tevens een van de oudste talen van Europa. Het Reto-Romaans bestaat uit een verzameling van dialecten in Noord-Italië en Oost-Zwitserland, die ruim tweeduizend jaar geleden ontstonden uit de vermenging van lokale talen en het Latijn van de Romeinse bezetters. Om het nog ingewikkelder te maken zijn er alleen al in Zwitserland vijf verschillende dialecten Reto-Romaans, die onderling zozeer verschil-len dat de sprekers elkaar amper kunnen verstaan. De laatste decennia schaamden met name jongeren zich voor hun taal en was Reto-Romaans op sterven na dood. Dankzij de populaire hiphopgroep Liricas Analas die rapt in het Retro-Romaans zijn veel jongeren de taal weer gaan spreken.

Linksboven Tiefencastel, start-punt van de tweede etappe van de Via Sett.

Rechtsboven Legers, hande-laars koningen en keizers: allemaal trokken ze ooit over deze oude Romeinse weg naar de Septimerpass.

Rechtsonder De kerk van St. George bij het dorp Salouf is gedeco-reerd met prachtige gotische schilder-kunst.

Via sett, Graubünden, Zwitserland

In het spooR Van de RomeInen

De in 2011 geopende wandelroute Via Sett volgt het spoor van Romeinen, pelgrims en handelaren op de route van het Zwitserse Thusis naar Chiavenna in Italië. HIKE & trekking reporter Ruben Schipper ging op verkenning en wan-delde terug in de tijd.

Tekst en foto’s: Ruben Schipper

50

TrekTochT

141201 Hike #8.indd 50 12/3/14 12:56 PM

CultuuR snuIVenDe Via Sett voert door Parc Ela, het grootste natuurpark van Zwitserland. Maar be-halve genieten van prachtige natuur valt er onderweg ook veel cultuur te snuiven. Aan het begin van de tocht vergaapten we ons al aan de fresco’s in de Romaanse kerk St. Cosmas en Damian bij het bergdorp Mom. In het gehucht Mulegn passeren we een van de oudste door water aangedreven graan-molens van Zwitserland. Omdat de molenaar aan het werk is, kunnen we binnen een kijkje nemen. Alles is nog intact, maar het is helaas niet meer rendabel om de molen te laten draaien.Een paar honderd meter verderop bewon-deren we oude gotische schilderkunst in de kerk van St. George bij het dorp Salouf. Via de aardpiramiden op de helling langs rivier de Adont berereiken we de de Burcht van

Riom die helaas gesloten is. We wandelen door naar Savognin waar we de barokke schilderkunst van de Son Martegn kerk bekijken.

dInosauRIëRsSavognin is een echt buitensportmekka. Naast hiken, kun je op de omliggende bergen mountainbiketochten maken, downhillen en tal van funsporten beoefenen. Wij besluiten nog even de kabelbaan naar Somtgant te ne-men en wandelen naar de Lai Lung bergkloof. De avondzon schijnt over de Albula Alpen. Wolken trekken samen rond de top van Piz Mitgel (3159 m), waar ook een via ferrata naar toe leidt. Maar niet alleen bergsporters worden door de steile en kale piek aangetrok-ken. Vlak onder de top, op 3100 meter, zijn fossiele voetafdrukken aangetroffen van de Sauropoda, plantenetende dinosauriërs.

Behalve genieten van prachtige natuur valt er op de Via Sett ook veel cultuur te snuiven.

HIKE  &  TrEKKIng

51

141201 Hike #8.indd 51 12/3/14 12:57 PM

Boven De aardpiramiden op de helling langs rivier de Adont.

Onder Addergebroed op de Via Sett. In vroeger tijden was de tocht tussen Thusis naar Chia-venna niet zonder gevaren.

Rechtsonder In 15 voor Christus werd Graubünden veroverd door de Romeinen. De brug die ze aanlegden in de omgeving van de Septimerpass werd twintig jaar geleden gerestau-reerd.

RomeInse sChattenVoor een volgende verkenning rijden we naar Bivio, een dorpje dat op vijftien kilometer van de Italiaanse grens ligt. Bivio, dat twee-sprong in het Italiaans betekent, ligt op de splitsing van wegen naar de Septimerpass (2310 m) en de Julierpass. Het was in het jaar 15 voor Christus dat het gebied dat we nu kanton Graubünden noemen door de Romeinen werd veroverd. De Romeinen legden de Septimerpass aan, dat al snel een van de belangrijkste overgangen over de Alpen werd. Van handelaars en legers tot koningen en keizers, ze trokken allemaal via de Septimerroute over de Alpen. Een van de meest waardevolle archeologische vondsten in de omgeving van de Septimerpass is een bronzen munt van de Romeinse keizer Trajanus. Toen bleek dat hier illegaal werd gezocht naar oude schatten zijn studenten van de universiteit van München in 2008 het gebied grondig gaan doorzoeken. Ruim duizend Romeinse voorwerpen werden gevonden, waaronder honderd munten en zeventig tentharingen en speerpunten.Eeuwenlang is de bergpas is een belang-rijke militaire grenspost geweest. Tijdens de

Tweede Wereldoorlog hield het Zwitserse leger vanaf de pas de omgeving nauwlettend in de gaten.

GemZen en steenbokkenOok de Via Sett voert over de Septimerpass, tijdens de vierde etappe van Bivio naar Vico-soprano. Het is gids Sep Antona Bergamin die ons mee neemt naar de beroemde en ooit moeilijke toegankelijke bergpas waar we een magnifiek bergpanorama krijgen voor-geschoteld: Piz Lizum, met daarachter de Fornogletsjer en de grillige Pizzo Cengalo.Op de pas treffen we een groep jagers die speuren naar gemzen en steenbokken die hier hoog in de bergen leven. In heel Grau-bünden leven circa 20.000 steenbokken en 40.000 gemzen. “Slechts een enkele jager mag op steenbokken jagen” verduidelijkt Sep. “Met een telescoop moet bekeken worden welk dier geschoten mag worden. Vanwege een ziekte waardoor de bokken blind worden zal het aantal geschoten dieren dit jaar waarschijnlijk hoger liggen.” Door de telescoop van de jagers zien we – ver buiten het bereik van hun geweren – gemzen en steenbokken van steen tot steen springen.

52

TrekTochT

141201 Hike #8.indd 52 12/3/14 12:57 PM

Door de telescoop zien we gemzen en steenbokken van steen tot steen springen.

Info ALGEmEEnde Via sett (route 64) is een langeafstandspad van circa 94 kilometer in Graubünden, in het zuidoosten van Zwitserland. de route volgt het spoor van Romeinen, pelgrims en handelaren op de route van het Zwitserse thusis naar Chiaven-na in Italië. In de Zwitserse regio Val bregaglia, waar Italiaans wordt gesproken, leidt de Via sett door de dorpen Vicosoprano en promotogno. de route is duidelijk bewegwijzerd. alle berg-paden zijn doorgaans goed te belopen. tijdens de klim naar de septimerpass, op de vierde etappe, moet er geleidelijk 1250 meter in hoogte geklommen worden. Iedere etappe eindigt in een dorp waar voldoende overnachtingsmoge-lijkheden zijn. het is mogelijk om een pakketreis te boeken of een gids te huren. Irene schuler schreef een informatieve duitstalige wandelgids (Isbn 978-3-7298-1182). deze is te bestellen via de site van Via sett. daar vind je ook alle informatie die nodig is voor het plannen van de trektocht. meer informatie over de regio's staat te lezen op de sites van Graubunden, savognin en bregaglia. viasett.chnl.graubuenden.chsavognin.chbregaglia.ch

ERnAARToEswiss.com vliegt meerdere keren per dag recht-streeks vanaf schiphol naar Zürich. een huur-auto is eenvoudig te boeken via sunnycars.nl. het openbaar vervoer in Graubünden – de postbussen en de Rhätische bahn – is wereld-beroemd. sinds 2008 staan twee spoorlijnen, de albulabahn en de berninabahn op de Werelderf-goedlijst van de unesco. met de ela Card kun je gratis gebruikmaken van de postbussen en kabelbanen.

oVERnACHTInGSTIphet Cube hotel in savognin is een ontmoetings-plaats voor wintersporters en in de zomer voor hikers en bikers. als mountainbiker rijd je door het hotel naar je kamer! de kamers zijn sober in gericht om je te stimuleren contact te leggen met de andere gasten in de gemeenschappe-lijke ruimte. Wel zo gezellig. cube-hotels.com

Uiteindelijk moeten de jagers genoegen meenemen met het schieten van een alpen-marmot. Met het geweer over hun schouder en het dode dier aan het stuur, rollen ze op hun gammele mountainbikes naar beneden. De eens zo belangrijke Alpenpas is anno 2014 nog steeds alleen te voet of per fiets bereikbaar. De afdaling naar Casaccia voert over delen van een originele Romeinse weg en een prachtige stenen boogbrug waarbij je het gevoel hebt terug te lopen in de tijd. De brug is gebouwd over een riviertje die van de nabij gelegen Lunghinpass naar beneden

stroomt. Precies op het hoogste punt van de pas bevindt zich de enige drievoudige waterscheiding van Europa: het water kiest zijn weg naar de Middellandse Zee, via de Donau naar de Zwarte Zee of stroomt via de Rijn naar de Noordzee.

ZWItseRland

Zürich

Thusis

Chiavenna

HIKE  &  TrEKKIng

53

141201 Hike #8.indd 53 12/3/14 12:57 PM