Het Brein van de Therapeut (I)Het Brein van de Therapeut (I) ‘‘leren kijken met nieuwe ogen’leren kijken met nieuwe ogen’

28 november 201428 november 2014

John van der Meij John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en

Therapie (Oegstgeest) Therapie (Oegstgeest) Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen

(Haarlem)(Haarlem)

Het Brein van de TherapeutHet Brein van de Therapeut

1)1) InleidingInleiding2)2)Neuroplasticiteit Neuroplasticiteit 3)3)Kennis van het breinKennis van het brein4)4)Contact 2.0Contact 2.05)5)Stress Stress

INLEIDINGINLEIDING

Waar bent u?Waar bent u?

Waar bent u?Waar bent u?

Hier bevindt u zich.

Wat gebeurt er in het brein van de Wat gebeurt er in het brein van de therapeut in relatie tot zijn patiënt?therapeut in relatie tot zijn patiënt?Inleiding in de neurowetenschappen, Ben van Cranenburgh; 2006Inleiding in de neurowetenschappen, Ben van Cranenburgh; 2006

Waar hebben we het over…..Waar hebben we het over…..

Niemand weet precies hoe de hersenen de geest maken…

De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er niet in, dat je nieuwe landschappen niet in, dat je nieuwe landschappen ontdekt, maar dat je de wereld met ontdekt, maar dat je de wereld met nieuwe ogen bekijktnieuwe ogen bekijkt

Marcel ProustMarcel Proust

NEUROPLASTICITEITNEUROPLASTICITEIT

Pratende tweeling van 1 jaarPratende tweeling van 1 jaarhttps://www.youtube.com/watchhttps://www.youtube.com/watch?v=_JmA2ClUvUY#t=29?v=_JmA2ClUvUY#t=29

Het verschil tussen een professional en een Het verschil tussen een professional en een nieuweling is een model. Het uitermate nieuweling is een model. Het uitermate krachtgevende model is “weten hoe je brein krachtgevende model is “weten hoe je brein werkt” werkt”

Evian Gordon, Brain Revolution; 2009Evian Gordon, Brain Revolution; 2009

Connectivity scans men and Connectivity scans men and womenwomen

Lancet, 2013Lancet, 2013

Neurale plasticiteit of neuroplasticiteit duidt op het vermogen van de hersenen zich steeds opnieuw te organiseren als gevolg van ontwikkeling, leren of ervaring.

Neuroplasticiteit; Neuroplasticiteit; http://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=JismoWKknZ4v=JismoWKknZ4

Neuronen die samen vuren worden goede burenNeuronen die samen vuren worden goede buren

Tanaka et al, 2008Tanaka et al, 2008

Emotionele activering bevordert leren door neurale prikkeling te versterken en veranderingen van synapsen te consolideren

Van voetstap naar Van voetstap naar snelweg…snelweg…

Hoe worden patronen gevormd Hoe worden patronen gevormd in het brein? in het brein?

Ontwikkeling scripts

KENNIS VAN HET KENNIS VAN HET BREIN BREIN

HOE ZET JE HET IN VOOR HOE ZET JE HET IN VOOR JE EIGEN ONTWIKKELING JE EIGEN ONTWIKKELING EN/OF NAAR JE PATIENT?EN/OF NAAR JE PATIENT?

Het brein in de palm van je handHet brein in de palm van je handDan Siegel, Mindsight 2009Dan Siegel, Mindsight 2009

Het brein in je handHet brein in je hand

SocialeBrein

Sociale breinSociale brein

De drie lagen van het BreinDe drie lagen van het BreinHet gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Het gelaagde brein; Martin Appelo, 2011

“Het is (on)verantwoord”

“Ik vind het gewoon (niet) lekker” “Ik ben het (niet) zo gewend”

Reptielen Brein/ HersenstamReptielen Brein/ Hersenstam

1)1) Helpt lichaamstoestanden te regulerenHelpt lichaamstoestanden te reguleren2)2) Heeft kernen die ‘fight- flight- freeze’Heeft kernen die ‘fight- flight- freeze’ responsen reguleertresponsen reguleert

Emotionele Brein/ Limbisch systeemEmotionele Brein/ Limbisch systeem

1)1) Genereren van emotiesGenereren van emoties2)2) Reguleren motivationele systeemReguleren motivationele systeem3)3) Appraisal:Appraisal:

- waar geef ik aandacht aan?- waar geef ik aandacht aan?- waar ik aandacht aan geef; goed of slecht?- waar ik aandacht aan geef; goed of slecht?- goed? Meer ervan/ slecht? Minder ervan- goed? Meer ervan/ slecht? Minder ervan

4) 4) Genereren van diverse soorten geheugenGenereren van diverse soorten geheugen5) 5) Essentieel voor HechtingEssentieel voor Hechting

Cognitieve Brein/ CortexCognitieve Brein/ Cortex

1)1) Maakt continue “mappen”Maakt continue “mappen”- map voor toekomst/ planning- map voor toekomst/ planning- creeëren van verbeelding- creeëren van verbeelding- ontwikkelen van concepten- ontwikkelen van concepten

2) 2) PFC verbindt verleden, heden en PFC verbindt verleden, heden en toekomsttoekomst

Ontwikkeling breinlagenOntwikkeling breinlagen

Low Road

High Road

The ‘low’ road or ‘high’ road?The ‘low’ road or ‘high’ road?

Hoe bedreigender of bekender; hoe Hoe bedreigender of bekender; hoe korter de routekorter de route

Waar “klikt” je amygdala naartoe?Waar “klikt” je amygdala naartoe?

Nieuw breinPrefrontaal

Oud breinReptiel

NegatieveEmotioneleFeedback

PositieveReïnforcement

Geen goede communicatie tussen rationele Geen goede communicatie tussen rationele

brein(vingers) en limbische brein (duimbrein(vingers) en limbische brein (duim))

RelatieconflictRelatieconflict beide reactiefbeide reactief

In welke “toestand” verkeert je In welke “toestand” verkeert je zenuwstelsel?zenuwstelsel?

S.W.Porges, 2008S.W.Porges, 2008

ONTVANKELIJK

BELONEND

STAND 1

REACTIEF

BEDREIGEND

STAND 2

HOOPGEVENDE

ONTWIKKELING CONTACT 2.0

Menselijk brein is een sociaal orgaanThe neuroscience of human relationships: Attachment and the developing social brain; Cozolino; 2006

Driekwart van de tijd zijn volwassenen bezig met sociale relaties, veel minder met werk of omgeving…

The brain as a social organThe brain as a social organhttp://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=0e27Ym0GVj4v=0e27Ym0GVj4

Recent trends show that people increasingly value material goods over relationships—but neuroscience and evolution say this goes against our nature… Social; Matthew Lieberman, 2013

Het “rustbrein” (default mode network)Het “rustbrein” (default mode network)In de “vrije” momenten zijn we bezig met denken In de “vrije” momenten zijn we bezig met denken over de ander, onszelf en de relatie …over de ander, onszelf en de relatie …

Rustbrein actief tijdens “niets doen”

MemorySense of self Autobiograf.reflectie Integratie

Wat gebeurt er? Wat gebeurt er?

Wat gebeurt er?

Het verleden herinneren en over toekomst denken

Zelf-projektie

Er is bijna niets erger dan te worden afgewezen en Er is bijna niets erger dan te worden afgewezen en buitengesloten…buitengesloten…

Naomi I. Eisenberger, Matthew D. Lieberman in Naomi I. Eisenberger, Matthew D. Lieberman in Pain, 2006Pain, 2006

Sociale en fysieke pijnSociale en fysieke pijn The pains and pleasures of social life: a social cognitive neuroscience approachThe pains and pleasures of social life: a social cognitive neuroscience approach

Lieberman & Eisenberger, 2008 Lieberman & Eisenberger, 2008

Rechter Ventro-laterale PFC

Anterior Cingula Cortex (dorsaal) Anterior Cingula Cortex (dorsaal)

Rechter Ventro-laterale PFC

The Healthy Mind PlatterThe Healthy Mind PlatterNeuroLeadershipjournal 4; 2012NeuroLeadershipjournal 4; 2012David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica PaynePayne

Zeven neuro-cognitieve activiteiten Zeven neuro-cognitieve activiteiten als voeding voor de geestals voeding voor de geest

- slaap tijd- fysieke tijd- speel tijd- focus tijd- lummel tijd- mindful tijd- contact tijd

Silhouet illusieSilhouet illusieWelke kant draait de danseres op?Welke kant draait de danseres op?

Nobuyuki KayaharaNobuyuki Kayahara

Naar welke kant draait het stuur?Naar welke kant draait het stuur?

en zo is pijn slechts pijn, tenzij je haar en zo is pijn slechts pijn, tenzij je haar weerstaat dan wordt het eenweerstaat dan wordt het een kwelling.kwelling.

I ChingI Ching

Het hart zoekt steeds de onvoorwaardelijke Het hart zoekt steeds de onvoorwaardelijke verbinding met de anderverbinding met de ander hart als orgaan eerder functioneel dan hersenweefselhart als orgaan eerder functioneel dan hersenweefsel

P.Weisfelt, Hoe heb ik je lief, 2002P.Weisfelt, Hoe heb ik je lief, 2002

5 weken oud

Er is een fysieke band tussen jou en mij Er is een fysieke band tussen jou en mij

op diep neuronaal niveau zijn we verbondenop diep neuronaal niveau zijn we verbonden

Spiegelneuronen imiteren en herhalen de handeling + de bedoelingen en emoties van de ander

Spiegelneuronen

Positiviteits resonantie:de neuronen van de Positiviteits resonantie:de neuronen van de één ‘herkennen’ die van de ander en één ‘herkennen’ die van de ander en spiegelen dezespiegelen deze

Werkelijk de ander onmoeten: Werkelijk de ander onmoeten: groei van neuronen van Prefrontale Cortex groei van neuronen van Prefrontale Cortex

Defend Your Research: I Can Make Your Brain Defend Your Research: I Can Make Your Brain Look Like MineLook Like Mine Uri Hasson in Harvard Business Review,2010 Uri Hasson in Harvard Business Review,2010

Communicatie is één handeling uitgevoerd door twee breinen

In situaties van hoge stress, angst of In situaties van hoge stress, angst of wantrouwen hormoon cortisol overspoelt het wantrouwen hormoon cortisol overspoelt het breinbrein

STRESS

Tijdens stress ben je vaak uit verbinding met Tijdens stress ben je vaak uit verbinding met je taak; je staart, je bent in trance. Heb je je taak; je staart, je bent in trance. Heb je het door dan ga je even lopen, haalt een het door dan ga je even lopen, haalt een snack…snack…

Ons brein drijft ons automatisch te “socializen”, zonder dat je het je vaak bewust bent…

Raam van tolerantieRaam van tolerantieBinnen het raam ontvankelijk; daarbuiten ractiefBinnen het raam ontvankelijk; daarbuiten ractief

Chaos / onrust / spanning / woede

Rigiditeit / depressie / afsluiting / vermijding

Het brein functioneert optimaal bij matige Het brein functioneert optimaal bij matige stress, afgewisseld met rust.stress, afgewisseld met rust.

Merel Kindt, 2008Merel Kindt, 2008

Neuro-endocrien andere reacties op stress door mannen of vrouwen

Gestoord tijdens je werkGestoord tijdens je werk

I) Iemand die zich afgewezen of “bedreigd” I) Iemand die zich afgewezen of “bedreigd” voelt door zijn meerdere.voelt door zijn meerdere.Er ontstaat een cascade van ‘neurochemicals’Er ontstaat een cascade van ‘neurochemicals’

Cortisol en adrenaline

Er ontstaat een soort “cortisolbad” vooral in Er ontstaat een soort “cortisolbad” vooral in Prefrontale cortex en HippocampusPrefrontale cortex en Hippocampus

CORTISOL

CORTISOL

LerenCognitieGeheugen

Cortisol verdwijnt niet snel: 13- 26 uur…

II) Gaat angst of stress door dan II) Gaat angst of stress door dan ontstaat een ‘amygdala hijack’ontstaat een ‘amygdala hijack’

Prolonged state of fear

III) Wat “sluit” in het brein zijn systemen:III) Wat “sluit” in het brein zijn systemen:1) voor opbouw vertrouwen1) voor opbouw vertrouwen2) voor afstemmen en empathie2) voor afstemmen en empathie3) voor helder denken en probleem oplossen3) voor helder denken en probleem oplossen

3)OrbitofrontaleCortex

1) Nc Accumbens

2)Spiegelneuronen

Algemeen patroon bij het uitvoeren van Algemeen patroon bij het uitvoeren van taken onder oplopende spanning taken onder oplopende spanning Mobbs, 2009Mobbs, 2009

Hoe voorkom je dat je “neuronaal afzakt?Hoe voorkom je dat je “neuronaal afzakt?

1 2

3

Analyse, nadenkenweloverwogen handelen

Tijd verstrijktopschietenOnrustBesluiten op basis van emoties

Deadline PaniekerigOverlevingssprong in ‘t duister

Bij overactief worden lagere breindelen worden er steeds meer fouten gemaakt

Ode an die FreudeOde an die Freudehttp://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=kbJcQYVtZMov=kbJcQYVtZMo

Bedankt voor uw aandachtBedankt voor uw aandacht www.trilemma.nlwww.trilemma.nl