den første skituren

D E N F Ø R S T E S K I T U R E N

SKITURENDen første

SLIK STARTA EVENTYRET FOR DEI NORSKE SKISTJERNENE

H A R A L D T H I N G N E S

Mi Cathrine. Takk for tolmod og kjærleik

7

DRAUMEN VAR GLASFIBERSKI

Dei vasstrekte treskia frå Åsnes kjendest ekstra tunge når Gun-nar suste ned frå Årsethstølen på nye Fischer-ski.

Syskenborna mine i Indre Sogn gjekk til og med på Landsem. Det gjævaste som var å oppdrive, etter svarte Copa Mundial fotballsko frå Adidas. Landsem var eimen av verdscup og Oddvar Brå og verka smått uoppnåeleg for ein småbrukarson frå Vevring.

Eg hadde rett og slett ikkje utstyr til å bli best.Hadde våre største skistjerner tenkt på denne måten, ville vi gått

glipp av eit utal meisterskapsmedaljar.For Johaug, Bjørndalen, Bjørgen og Sundby har éin ting til felles:

Dei har gått i for varme parkdressar og med for lange ski – som dei har arva.

Men skigleda har trumfa utstyrsmangelen. Sjølv etter årevis på toppnivå, og med stjernestatus og millionløner, er drivkrafta den same. Dei er aldri lukkelegare enn med ski på beina.

I denne boka fortel 14 av våre fremste langrenns- og skiskyttar-stjerner om korleis dei fann skigleda.

Therese Johaug og Martin Johnsrud Sundby var dei fyrste nord-mennene som vann Tour de Ski. Martin hata å gå på ski heilt til han fekk nye hanskar. Therese Johaug måtte gå på ski, sjølv om det var 30 minus, og før frukost, 1. juledag.

I Den første skituren kan du lese om skistjernene sine ulike vegar til målet.

Eg vil takke alle som tok seg tid til å dele si historie. Kanskje kan den motivere andre til å få den same skigleda. Med eller utan glas-fiberski.

Harald Thingnes

8

OLE EINAR B JØRNDALEN

MARIT BJØRGEN

⁂Fødd: 21. mars 1980

OL: 6 gull, 3 sølv, 1 bronse

VM: 14 gull, 5 sølv, 3 bronse

NM: 17 gull, 8 sølv, 6 bronse

FO

TO

: NO

RG

ES

SK

IFO

RB

UN

D

9

– Eg var så heldig at eg vaks opp utan den her, seier Marit

Bjørgen, og peikar på iPaden sin. Suksessoppskrifta hennar var

friluftsliv – og store mengder kaffi frå ho var seks år.

Marit Bjørgen er fødd i 1980, men barndomen hennar kan minne om ein oppvekst eit par generasjonar før.

– Vi budde fire generasjonar på garden samstundes. Oldeforeldre og besteforeldre budde saman med oss på Bjørga, og alle bidrog i arbeidet. Saging og stabling av ved, jakt og slåttonn gav Marit ein basisstyrke som ho har hatt sidan den tid. Og når generasjonane samlast, måtte det sjølvsagt drikkast kaffi.

– Det var ein vane eg fekk då eg var med pappa på jakt. Då var svartkjele og bål ein naturleg del av turen, og sjølvsagt måtte eg drikke kaffi. Sånn var det også når storfamilien samlast kring bordet, og begge syskena mine var akkurat like.

Veslesyster er seks år yngre, og då ho kom heim frå barneskulen, kokte Kari seg gjerne ein liter kaffi som ho kosa seg med.

Med ein far som gjekk mykje på jakt, og ei mor som hadde drive med både handball, langrenn og skøyter, var Marit Bjørgen godt genetisk utrusta. I tillegg var foreldra unge og spreke. Mamma Kristin blei mor då ho var 17, same år som dei tok over garden. I tillegg hadde Marit frå barndomen av evna til aldri å gje opp. Arbeids-kapasiteten var enorm både på garden og i skiløypa. Marit likte å bruke kroppen sin, og det kom spesielt godt til nytte då veslesystera blei fødd.

– Eg ville hjelpe til og kunne plutseleg i ein alder av seks–sju år finne ut at eg ville vaske ned huset. Dette gjorde eg fleire gongar. Så vaska eg klede og skifta på senga fordi pappa påstod at «ingen av sengekleda passa». Eg liker rett og slett å ta i eit tak.

MARIT BJØRGEN

10

MARIT B JØRGEN

Slik har ho også framstått i konkurransar og i livet utanom. Uansett om ho hadde vondt eller var sliten, så stod Rognes-jenta på til ho var i mål.

– Sjølv om eg var blå i trynet på den 16 kilometer lange skuter-turen frå hytta vår på Håen, fraus eg ikkje. Vi skulle jo heim.

Heime var bror Anders det store førebiletet. I skileik med han hadde ho alltid nokon å strekkje seg etter, og bakkane kring Bjørga innbaud til frydefull leik vinteren gjennom.

35-åringen starta med langrennskonkurransar som sjuåring og vann alt. Marit Bjørgen var stjerna som ikkje slokna.

– Eg var ei barnestjerne og merka fort at eg kunne det med å gå på ski. Eg var større og sterkare enn dei fleste på min alder, og Idar Terje Belsvik sikra meg godt feste. Historia om Marit Bjørgen hadde ikkje vore den same utan trenaren, Belsvik. Han er ein ven av familien og har fylgt Marit frå bleieskift og heilt fram til andre trenarar overtok på juniorlandslaget.

Idar gav alltid Marit gode ski, sjølv om ho ikkje hadde utstyr i topp-klasse. Skia arva ho av Anders og skøyta på klassiskski til ho var 14–15 år.

– Når du kjem frå Rognes, var det sånn. Det hadde med økonomi å gjere, men vi visste heller ikkje om noko anna. Heller ikkje i nabobygdene, Budalen og Støren, var dei så opptekne av dei nyaste skitrendane.

Konkurranselivet hadde teke til. Frå ho var sju, konkurrerte Marit kvar helg i januar og februar.

– Eg vann alt og var aldri truga. Men like morosamt som å vinne var det sosiale kring sporten. Reise på konkurransar saman med vener, mamma, pappa og Idar Terje. Vente i samfunnshuset på premieutdelinga, føle samhaldet vi fekk gjennom idretten.

Samhaldet opplevde ho også gjennom handballen, som lenge var det artigaste ho visste. – Kombinasjonen individuell idrett og lagidrett var bra for meg. Eg fekk ulike vener og klarte å utvikle allsidigheita. Marit var faktisk så god at ho like godt kunne ha satsa på denne idretten. Ho spelte på krinslaget, men til slutt var det langrenn som sigra over handballen.

Etter ei sju år lang triumfferd kom dagen då Marit Bjørgen gjekk på sitt fyrste tap. Ho måtte til slutt reise ut av landet for å finne

11

Marit Bjørgen (t.h.) representerte Noreg for fyrste gong under Ungdoms-OL i Sundsvall i februar 1997. Det blei bronse på 7,5 km klassisk. Svenske Lina Andersson (i midten) vann framfor Irina Ivanova (t.v.).

Trenar Idar Terje Belsvik

rapporterer heim til Noreg om

bronsemedaljen i Ungdoms-OL.

Marit Bjørgen (t.v.) på open

juniorlandslagssamling på

Lillehammer. Dette er året før

ho kom på juniorlandslaget.

12

MARIT B JØRGEN

jamaldringar som var sterkare enn ho. Det var rett nok ikkje lange avstikkaren. Turen gjekk til Funäsdalen, rett over svenskegrensa.Mariana Handler frå arrangørklubben var på alder med Marit og den best løparen i Sverige. 14 år gamle Marit var spent før femkilometeren i klassisk stil. Mariana vann, og folk rundt Marit var uroa over korleis ho ville takle noko ho ikkje hadde erfaring med. Nederlag.

– Eg var kanskje litt småirritert, men tok det overraskande pent. Det var heilt greitt å bli slått av ho.

Marit nekta likevel å byte hue med sin svenske rival. Det var ein skikk ho ikkje var vand med. Men mamma Kristin Bjørgen fekk til slutt overtalt ho til å gjengjelde gesten.

På denne alderen byrja det å bli mykje merksemd kring prestasjo-nane til talentet frå Rognes. Trønderbladet og Adressa skreiv jamleg om triumfane, og sjølv om Marit var ei beskjeden jente, var dette stas.

Men med stadig sterkare prestasjonar blei også presset større fram-for kvart løp. Før Hovudlandsrennet på Savalen i 1995 gjekk det opp for Marit at det faktisk var eit NM det var snakk om. Ho skulle gå ut som start nummer ein og var for fyrste gong skikkeleg nervøs. Alle dei beste ungdomane i landet var med, og massevis av slekt og vener hadde teke turen til nabofylket. Men Marit slo erkerivalen Vibeke Skofterud i både klassisk og skøyting, og løpet definerte på mange måtar framtida.

– Den triumfen betydde veldig mykje. Eg har seks OL-gull, men denne sigeren var like viktig.

I periodar har konkurrentane opplevd Marit Bjørgen som over-naturleg god. Når teknikken og kjempekreftene speler på lag, kan ho vere utilnærmeleg. Ja, kanskje er det litt overnaturlege evner ho har? På Hovudlandsrennet i Mo i Rana året etter var alt heilt normalt på klassiskdelen. Marit vann som ho ville. Men skøyting hadde ho ikkje like godt tak på, og før ho skulle gå løpet, skjedde det ho noko underleg.

Det har også skjedd ein gong som senior. At ho natta før ein konkur-ranse drøymer korleis rennet skal gå. Det var dette som hende i Mo i Rana.

– Eg drøymde at eg skulle bli nummer tre, og eg drøymde alt som skjedde på stadion.

Vibeke Skofterud slo Kine Beate Bjørnås. Og akkurat som i draumen hamna Marit Bjørgen på plassen bak.Om ho lenge var sanndrøymd, var skøytinga endå lenger eit mareritt.

13

Marit Bjørgen (f.v.) var yngst på laget då

Sør-Trøndelag vann krinslagsstafetten i

junior-NM i 1997. Ho gjekk på lag med Randi

Wærnes, Astri Waldal og Rønnaug Schei, som var

tre år eldre.

Marit Bjørgen markerte seg

tidleg i klassisk. Her frå eit

gulløp i junior-NM.

Trenar Idar Terje Belsvik og

mamma Kristin Bjørgen (bak

t.h.) sekunderer under eit av

Marits fyrste noregscuprenn.

Marit speler fotball med ungar på løkka ved Rognes skole. I ung alder spelte ho også handball.

15

MARIT B JØRGEN

Lenge kunne ho kompensere med rå kraft, men det gjekk utover teknikken. Då Egil Kristiansen kom inn som assistent på landslaget i 2001, visste han ikkje kor han skulle byrje.– Det var så dårleg, og så mykje å ta fatt i. Eg fekk ikkje skikkeleg tak på teknikken før i 2010.

I 2010 tok ho sine tre fyrste OL-gull, med det var ikkje ein draum som gjekk i oppfylling. Marit Bjørgen har aldri hatt ein draum om å bli olympisk meister eller verdsmeister. Ho hadde aldri store føre-bilete som ho såg opp til, og som det var viktig å møte. Då mamma overraska ho med billett til VM i Trondheim i 1997, var ikkje Marit gira på å reise fordi det var så kjedeleg å stå der å sjå på.

Men sjølv er ho eit idol for svært mange. Uansett kor Marit Bjørgen går, er det køar med born som vil ha autograf og bilete, og Marit er flink til å ta seg tid. Fordi ho brenn for folkehelsa. Synet av stadig meir stillesittande ungdom skremmer ho, og det er i ferd med å utvikle seg til eit samfunnsproblem.

– Vi var mykje meir ute før, og i naturleg i aktivitet. No slit ungdom på 20 med betente skuldrer og overvekt, eller dei er arbeidsuføre. Foreldre må tenkje over at dette er verdiar borna får frå dei er små. Eg er glad for at mine foreldre aldri pressa, men alltid la til rette for at eg kunne vere i aktivitet. Det er også det beste rådet eg kan gje til andre foreldre. Ikkje press, men legg til rette for aktivitet. Ski, stavar og klede må vere bra, men det er likevel ikkje det viktigaste. Utstyrshysteriet som eg ser her i Oslo, men ikkje heime på Rognes, blir litt galskap. Det viktigaste er godt feste, skileik og fellesskap. Det er eg takksam for at eg fekk med meg. Og så er eg glad for at eg vaks opp utan iPad.

Marit Bjørgen vurderte aldri å slutte med langrenn. Mange som er aktive som born, går leie når dei kjem i tenåra. Alvoret tek over, men også lysta til å gå på fest og gjere som andre ungdomar. Marit makta å kombinere det sportslege med det sosiale.

– Men det blei nok mindre festing på vinteren etter at eg blei konfirmert.

Då var det godt ho hadde kaffien å ty til.

den første skituren

Documents