deprem bİlİmİne gİrİŞ

Yrd. Doç. Dr. Berna TUNÇ

ÜSD

DEPREM BİLİMİNE DEPREM BİLİMİNE GİRİŞGİRİŞ

Jeofizik, Yeryuvarı'nın fiziksel olgularının incelenmesi (Hand Wörtherbuch der Meteorologie, Karl Keil, 1950)

JEOFİZİĞİN TANIMLARI

Fiziğin araştırma yöntemlerinin kullanarak Yerküre'yi incelemektir. İlgi alanının sınırları, binlerce derece sıcaklıklarda ve atmosfer basınçta materyallerin bulunduğu yerin derinliklerinden, okyanus havzaları ve şaşırtan düzensizlikleri ile yerkabuğuna ve atmosfere uzanır (Encyclopaedia Britanica, 1962, vol. 10).

Jeofizik, Yerküre'nin merkezinden atmosferin en uç bölgelerine kadar olgular ve süreçler ile ilişkili bir bilim dalıdır (International Dictionary of Geophysics, 1968).

Jeofizik, bütün olarak Yerküre'nin iç çekirdeğinden üst atmosferin Güneş'le birleştiği yakın uzaydaki bölgelere kadar incelenmesidir (The Harper Encyclopaedia of Science, 1969, c. 2).

Jeofizik, arzın içinde ve dışında yer alan enerji kaynaklarının meydana getirdiği ve getirmekte olduğu, fiziksel yapısını, fiziksel olayları, fizik büyüklükler cinsinden ortaya çıkararak, sürekli veya süreksiz ölçü ve kayıtlar yaparak etüd eder (Tezcan, 1973).

Jeofizik, Güneş ve Ay'ın çevresindeki etkiler de dahil olmak üzere Yerküre'nin doğal fiziksel olaylarını içerir (Barthels, J. and Angenheister, G., 1969, Geophysik).

Yrd. Doç. Dr. Berna TUNÇ - 2012-2013 GÜZ

Jeofizik, Yerküre'nin fiziksel özelliklerinin ve yapısının araştırılmasıdır (K. E. Bullen, 1974).

Jeofizik, Yer'in katı küreleri ve onun sıvı (hidrosferik) ve gaz (atmosferik) çevrelerinde oluşan fiziksel süreçler, yerin bütün fiziksel özelliklerini kapsayan bilimler kompleksidir (Great Soviet Encyclopaedia, V. 6, McMillan Inst.).

Merkezinden atmosfere kadar yer yapısını fiziksel yöntemlerle inceleyen, yerküre, güneş ve ay

ilişkileri ile ilgilenen bir bilim dalıdır.

JEOFİZİK(Latince)

Geo: Yerküre, Physis: Fizik

İnsanoğlunun yerküre ile ilgili yıllardan beri merak ettiği konular,

* Geçmişte ve günümüzde yerkürenin yapısı nasıldı?* Dağlar ve volkanlar nasıl oluşuyor? * Depremler nasıl ve nerelerde olmaktadır? * İçeceğimiz ve kullanacağımız yeraltı suları nerelerdedir?* Ya petrol kaynakları... * Enerjinin, maddenin dünyası...* Bina, baraj, köprü ve fabrikaların zemin yapısı...

Bunlar jeofiziğin cevaplandırdığı sorulardır, çünkü jeofizik yer içindeki gözümüzdür.

Jeofizik araştırmalar;

1- Sismoloji (deprembilim) ve Yer içi Fiziği araştırmaları 2- Hidroloji araştırmaları 3- Jeomanyetizma ve Aeronomi araştırmaları 4- Meteoroloji ve Atmosfer Fiziği araştırmaları 5- Volkanoloji ve Yeriçi Kimyası araştırmaları

olarak sınıflandırılırlar.

Uluslararası Bilim Birlikleri Konseyi (International Concil of Scientific Unions)

Fiziksel özelliklere göre jeofizik mühendisliği yöntemleri;

1- Sismik yöntemler 2- Gravite yöntemi 3- Elektrik, Elektromanyetik yöntemler 4- Manyetik yöntemler 5- Termik Yöntemler 6- Radyoaktif yöntemler 7- Uzaktan Algılama 8- Kuyu Jeofiziği yöntemleri

Bu paralelde jeofizik mühendisliği araştırmalarıyla yapılabilecek çalışmalardan bazıları şunlardır:

* Doğal Kaynakların araştırılması * Endüstriyel Hammadde * Maden Aramaları * Su Aramaları * Petrol ve Doğalgaz aramaları * Jeotermal Kaynak aramaları... vb. * Doğal Olayların araştırılması * Depremsellik ve Deprem Riski araştırmaları * Heyelan araştırmaları * Su Baskını araştırmaları


* Çığ araştırmaları.... vb. * Çeşitli boyut ve büyüklükte mühendislik yapılarının zemin araştırmaları ve kent planlamalarında mikrobölgeleme çalışmaları * Bina * Köprü * Baraj * Yol * Hava Limanı * Tünel * Termik ve Nükleer Santral * Liman... vb. zemin incelemeleri * Mikrobölgeleme çalışmaları


* Zemin Yapı etkileşimi * Çevre sorunlarına yönelik araştırmalar * Yeraltı suyu kirliliği * Toprak kirliliği * Atık depolama alanları * Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) araştırmaları vb. * Yerküremizin ve uzayın özelliklerinin incelenmesi * Yerkabuğunun ve Yeriçinin yapısı, bileşimi ve fiziksel özellikleri * Atmosfer araştırmaları * Okyanus araştırmaları * Gezegenler arası ortamın incelenmesi

* Diğer gezegenlerde yapılan jeofizik araştırmalar * Diğer araştımalar* Gömülü metal nesnelerin (tehlikeli bidonlar, kaybolmuş metalden yapılmış nesneler vb.) bulunması * Gömülü arkeolojik eserlerin bulunması.

http://www.angelfire.com/ab2/tugay4/jeofizikiler.htm

Yerin katmanlarıYerin katmanları

Tüm bu gözlemler ışığında jeofizikçiler yerin kesitini çıkardılar ve yer içini iki farklı özelliğe göre

katmanlara ayırdılar;

1. Bileşim (Composition)Katmanların kimyasal bileşimlerine göre

2. Fiziksel Özellik (Physical Properties)Katmanların stres karşısında davranış şekline göre

1. Bileşim (Composition)

Kabuk Manto Çekirdekİçerdikleri malzemelerin (demir) farklılıkları

Ör: su üzerinde yüzen yağ gibi, birbirinden farklı materyaller, bu nedenle aralarında bir sınır oluşuyor.

Kabuk, manto ve çekirdek, içerdikleri demir farklılıklarına göre tanımlanır:

– Ultramafik – Tamamen demirce zengin silikat mineralleri

– Mafik – Yüksek miktarda demirce zengin silikat mineralleri

– Felsik – Düşük miktarda demirce zengin silikat mineralleri

Yerkabuğu

(crust) Manto (mantle) Çekirdek (core)

Kimyasal bileşimi ve yoğunluğu birbirinden farklı iki kısımdan meydana gelmiştir.

- Kıtasal kabuk (Granit)

- Okyanusal kabuk (Bazalt)

K A B U KK A B U K

Granitik yerkabuğunda silisyum ve alüminyum elementleri hakimdir. Bu nedenle daha hafiftir; yoğunluğu 2.7-2.8 gr/cm3 arasında bulunur.

Yerkabuğunun üst kısmını teşkil eder.

Bazaltik yerkabuğunda ise silisyum ve magnezyumluunsurlar hakimdir. Dolayısıyla granitik kabuktan dahaağırdır; yoğunluğu 3-3.5 gr/cm3 arasında değişir.

Granitik yerkabuğunun altında ve okyanus tabanlarında yer alır. Bu nedenle bazaltik yerkabuğuna okyanusal kabuk adı da verilir.

Bu iki kısım bütün kıtaların altında bulunmaktadır. Buna karşılık okyanusların

altında durum farklıdır. Burada bazaltik kabuk birkaç km kalınlıkta ince bir tabaka halinde uzanır. Buna karşılık granitik kabuk ya hiç

yoktur (örneğin Pasifik okyanusu) yada çok incedir (Atlas ve Hint Okyanusları).

Yerküre değişik bileşimli kayaçlardan oluşmuş katı bir Yerküre değişik bileşimli kayaçlardan oluşmuş katı bir kabuk ile çevrelenmiştir. Kabuğun ortalama kalınlığı kabuk ile çevrelenmiştir. Kabuğun ortalama kalınlığı karalarda 35 km, okyanus diplerinde ise ortalama 7-10 karalarda 35 km, okyanus diplerinde ise ortalama 7-10 km’dir.km’dir.

Bileşimine göre Yüzeye yakın Felsik Derinde Mafik Genellikle Granitik

Diğer Kalınlık

30-70 km Ortalama 35 km

Yoğunluk 2.7 g/cm3 Okyanusal kabuktan

daha hafif Yaş

Yaşlı 4.0 - 4.2 Ma.

kıtasal kabuk …

Bileşimine göre Tamamiyle Mafik Genellikle Bazik

bileşimlidir

Diğer Kalınlık

3-10 km Ortalama 7 km

Yoğunluk 3.0 g/cm3 Kıtasal kabuktan

daha ağır Yaş

Genç 200 Ma veya daha

genç

okyanusal kabuk …

Yer kabuğunun en ince olduğu okyanus tabanlarında 5

km, en kalın olduğu büyük dağ sıralarının altında ise 70

km derinlikte mantoya geçilir. Yer kabuğu ile manto

süreksizlikle birbirinden ayrılır. Bu süreksizlik MOHO

(Mohoroviçiç) süreksizliği olarak bilinir.

Mohorovicic Süreksizliği (Discontinuity)

Andrija Mohorovicic, Hırvat sismolog Kabuk-Manto sınırı Sismik dalgaların kırılma ve hız

değişiklikleri Derinliği ~5-7 km okyanusal kabuk

~10-70 km kıtasal kabuk

Sıcaklık ve basınç koşullarına göre iki kısma ayrılır;

ÜST MANTO

ALT MANTO

M A N T OM A N T O

Ultrabazik veya ultramafik kayaçlardan oluşur. Ağırdır, yoğunluğu 3,5 – 6 g/cm3 arasında bulunur.

Üst manto (0-410 km) Olivin – Spinel bileşimlidir. Düşük hız bölümü, 60 – 220 km arasıdır. Geçiş zonunda (410 – 660 km) sismik hızlarda artış gözlemlenir.

Alt manto daha yoğun mineralli bir yapıya sahiptir.

Üst Manto

100 km-700 km arasında

3.3-4.3

Olivinli ve piroksenli ultramafik kayaçlar

bulunur.

P dalgasının hızı 10.7-11 km/sn arasındadır.

3/ cmgr

Alt Manto

700-2900 km arasında

P dalga hızı 13.6 km/sn’ye ulaşır.

Yoğunluğu 5.5 ’e ulaşır.

Yüksek basınç mineralleri, özellikle magnezyumun ve demirin ağır oksitleri ve silikatları egemen durumundadır.

3/ cmgr

Yeryüzünden 2900 km derinlikte Manto’dan Çekirdek’e geçilir

(Core-mantle boundary, CMB). Bu sınıra WIECHERT-

GUTENBERG süreksizliği denir.

Gutenberg, Alman sismolog;

P-dalgalarının yavaşladığı,S-dalgalarının yok olduğu gölge

zonlarından yararlanarak 2900 km derinlikte Manto – Çekirdek

sınırını

tanımlamıştır.

Gutenberg Süreksizliği

Manto-Çekirdek sınırında;

Yoğunluk: 5,5’ten 10 ’e yükseliyor.

P dalgalarının hızı: 14 km/sn’den 8 km/sn’ye düşüyor.

S dalgaları ise bu sınır bölgesini hiç geçemiyor.

Burada basınç 1350kb ve sıcaklık 3700 ’dir.

Manto Çekirdek Bileşimine göre

Ultramafik Kalınlık

2,883 km Yoğunluk

3.3 g/cm3

Bileşimine göre Mostly iron and

nickel. (90%) Kalınlık

3,486 km Yoğunluk

11 g/cm3

Ç E K İ R D E KÇ E K İ R D E K

Çekirdek, Mantoya kıyasla, iki kez daha yoğundur. Çekirdeğin hacmi tüm Yerküresi hacminin %16’sı olduğu halde, kütlesi tüm Yer kütlesinin %32’sini oluşturur.

Dış çekirdeğin (2900 – 5150 km) ergimiş haldeki Demir – Nikel karışımından, iç çekirdeğin (5150 – 6371 km) ise kristal haldeki Demir – Nikel karışımından oluştuğu sanılmaktadır.

2. Fiziksel Özellikler (Physical Properties)

Litosfer Astenosfer Mezosfer Dış Çekirdek İç ÇekirdekMateryallerin davranış şekli

Ör: su ve yağ farklı materyaller fakat ikisi de sıvı

Fiziksel Özellikler; stres karşısında nasıl davranırlar…

Sıvı Katı

Kırılgan Sünek

Litosfer(Litosphere )

Yerin soğuk, kırılgan dış katmanı İçeriği;

Kıtasal ve okyanusal kabuk Mantonun en üst ve kırılgan bölümü

Astenosfer(Asthenosphere)

Sıcak, sünek ve çok ağır akışkan katı

Litosferden bağımsız hareket eder

Litosfer ve Astenosfer

Mezosfer (mesosphere)

- Mezosfer, atmosferin deniz düzeyinde 50 km - 80 km yükselti arasında kalan tabakasıdır.

- Atmosferin "stratosfer" adı verilen alt tabakası ile "termosfer" adı verilen en üst tabakası arasında yeralan mezosferde, sıcaklıklar alt sınırı olan stratopozda 0 °C'tan, üst sınırı oluşturan mezopozda -90 °C'a kadar değişir.

Dış Çekirdek (Outer Core)

Yoğun yapışkan sıvı Metalik demir iyonlarının hareketi

nedeniyle Yer’in Manyetik Alanını yaratır

İç Çekirdek (Inner Core)

Katı gibi davranır Yoğun basınç bu derinliklerde

metalik mineralleri güçlendirir

JEOFİZİK

UYGULAMALIJEOFİZİK ABD

SİSMOLOJİ ABDYERFİZİĞİ ABD

SİSMOLOJİseismos logos+ =

SARSINTI BİLİMİsarsıntı bilim+ =

DEPREMDEPREM

Levhalar, Astenosfer üzerinde hareket halindedir. Bu hareket sonucunda birbirlerine sürekli bir gerilme uygularlar. Gerilme değeri, kayacın direncini aştığında kayaçlar kırılır ve depremler meydana gelir.

DÜNYA ÜZERİNDE MEYDANA GELEN ÖNEMLİ DEPREMLER (1990-2011)

YIL TARİH BÜYÜKLÜK CAN KAYBI BÖLGE

2012 04/11 8.6 off the west coast of northern Sumatra

2011 03/11 9.0 20896 Near the East Coast of Honshu, Japan

2010 02/27 8.8 507 Offshore Maule, Chile

2009 09/29 8.1 192 Samoa Islands region

2008 05/12 7.9 87587 Eastern Sichuan, China

2007 09/12 8.5 25 Southern Sumatera, Indonesia

2006 11/15 8.3 0 Kuril Islands

2005 03/28 8.6 1313 Northern Sumatra, Indonesia

2004 12/26 9.1 227898 Off West Coast of Northern Sumatra

2003 09/25 8.3 0 Hokkaido, Japan Region

2002 11/03 7.9 0 Central Alaska

2001 06/23 8.4 138 Near Coast of Peru

2000 11/16 8.0 2 New Ireland Region, P.N.G.

1999 09/20 7.7 2297 Taiwan

1998 03/25 8.1 0 Balleny Islands Region

1997 10/14 7.8 0 South of Fiji Islands

1997 12/05 7.8 0 Near East Coast of Kamchatka

1996 02/17 8.2 166 Irian Jaya Region Indonesia

1995 07/30 8.0 3 Near Coast of Northern Chile

1995 10/09 8.0 49 Near Coast of Jalisco Mexico

1994 10/04 8.3 11 Kuril Islands

1993 08/08 7.8 0 South of Mariana Islands

1992 12/12 7.8 2519 Flores Region, Indonesia

1991 12/22 7.6 0 Kuril Islands

1991 04/22 7.6 75 Costa Rica

1990 07/16 7.7 1621 Luzon, Philippine Islands

http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqarchives/year/byyear.php

ÖLÜMCÜL DEPREMLER (1990-2011)

YIL TARİH BÜYÜKLÜK CAN KAYBI BÖLGE

2012 02/06 6.7 113 Negros-Cebu region, Philippines

2011 03/11 9.0 20896 Near the East Coast of Honshu, Japan

2010 01/12 7.0 316000 Haiti

2009 09/30 7.5 1117 Southern Sumatra, Indonesia

2008 05/12 7.9 87587 Eastern Sichuan, China

2007 08/15 8.0 514 Near the Coast of Central Peru

2006 05/26 6.3 5749 Java, Indonesia

2005 10/08 7.6 80361 Pakistan

2004 12/26 9.1 227898 Off West Coast of Northern Sumatra

2003 12/26 6.6 31000 Southeastern Iran

2002 03/25 6.1 1000 Hindu Kush Region, Afghanistan

2001 01/26 7.7 20023 India

2000 06/04 7.9 103 Southern Sumatera, Indonesia

1999 08/17 7.6 17118 Turkey

1998 05/30 6.6 4000 Afghanistan-Tajikistan Border Region

1997 05/10 7.3 1572 Northern Iran

1997

1996 02/03 6.6 322 Yunnan, China

1995 01/16 6.9 5530 Kobe, Japan

1995

1994 06/06 6.8 795 Colombia

1993 09/29 6.2 9748 India

1992 12/12 7.8 2519 Flores Region, Indonesia

1991

1991 10/19 6.8 2000 Northern India

1990 06/20 7.4 50000 Iran

http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqarchives/year/byyear.php

NO NO TARİH TARİH Saat Saat (T.S.) (T.S.) YER YER ŞİDDET ŞİDDET

MAG MAG MMSS

CAN CAN KAYBI KAYBI

HASARLI HASARLI BİNABİNA

1 29.04.1903 01:46 Malazgirt (MUŞ) IX 6.7 600 450

2 09.08.1912 03:29 Mürefte (TEKİRDAĞ) X 7.3 216 55403 04.10.1914 00:07 BURDUR IX 6.9 300 60004 13.09.1924 16:34 Horasan (ERZURUM) IX 6.8 60 3805 07.08.1925 08:46 Dinar (AFYON) VIII 5.9 3 20436 22.10.1926 21:59 KARS - ERMENİSTAN VIII 6 355 - 7 31.03.1928 02:29 Torbalı (İZMİR) IX 6.5 50 25008 18.05.1929 08:37 Suşehri (SİVAS) VIII 6.1 64 13579 07.05.1930 00:34 TÜRK –İRAN SINIRI X 7.2 2514 -

10 19.07.1933 22:07 Çivril (DENİZLİ) VIII 5.7 20 20011 04.01.1935 16:41 Erdek (BALIKESİR) VIII 6.4 5 60012 19.04.1938 12:59 KIRŞEHİR IX 6.6 160 406613 22.09.1939 02:36 Dikili (İZMİR) IX 6.6 60 123514 21.11.1939 10:48 Tercan (ERZİNCAN) VII 5.9 43 - 15 27.12.1939 01:57 ERZİNCAN X-XI 7.9 32968 11672016 13.04.1940 08:29 YOZGAT -KAYSERİ VIII 5.6 - 100017 23.05.1941 21:51 MUĞLA VIII 6 - 20018 10.09.1941 23:53 Erciş (VAN) VIII 5.9 192 60019 12.11.1941 12:04 ERZİNCAN VIII 5.9 15 - 20 15.11.1942 19:01 Bigadiç (BALIKESİR) VIII 6.1 16 218721 21.11.1942 16:01 Osmancık (ÇORUM) VIII 5.5 2 15022 20.12.1942 16:03 Erbaa (TOKAT) IX 7 3000 3200023 20.06.1943 17:32 Hendek (ADAPAZARI) IX 6.6 336 224024 27.11.1943 00:20 Ladik (SAMSUN) IX-X 7.2 4000 4000025 01.02.1944 05:22 Gerede-Çerkeş (BOLU) IX-X 7.2 3959 2086526 25.06.1944 06:16 Gediz (UŞAK) VIII 6 21 347627 06.10.1944 04:34 Ayvalık (BALIKESİR) IX 6.8 30 550028 20.03.1945 09:58 Ceyhan-Misis(ADANA) VIII 6 13 250029 21.02.1946 17:43 Ilgın (KONYA) VIII 5.5 12 334930 31.05.1946 05:12 Varto-Hınıs (MUŞ) VIII 5.9 839 3000

1903 – 1946

http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/

1947 – 1970


NO NO TARİH TARİH Saat (T.S.) Saat (T.S.) YER YER ŞİDDET ŞİDDET MAG MMAG MSS CAN CAN

KAYBI KAYBI HASARLI HASARLI

BİNABİNA

31 23.07.1949 17:03 Karaburun (İZMİR) IX 6.6 7 86532 17.08.1949 20:44 Karlıova (BİNGÖL) IX 6.7 450 350033 08.04.1951 23:38 İskenderun(ANTAKYA) VIII 5.8 6 1334 13.08.1951 20:33 Kurşunlu (ÇANKIRI) IX 6.9 50 335435 03.01.1952 08:03 Hasankale (ERZURUM) VIII 5.8 41 70136 22.10.1952 19:00 Ceyhan –Misis(ADANA) VIII 5.6 10 61737 18.03.1953 21:06 Yenice (ÇANAKKALE) IX 7.2 265 675038 07.09.1953 05:58 Kurşunlu (ÇANKIRI) VIII 6 2 23039 16.07.1955 09:07 Söke-Balat (AYDIN) IX 6.8 23 47040 20.02.1956 22:31 ESKİŞEHİR VIII 6.4 1 281941 25.04.1957 04:25 FethiyeRodos(MUĞLA) IX 7.1 67 320042 26.05.1957 08:33 Abant (BOLU) IX 7.1 52 520043 25.04.1959 02:26 Köyceğiz (MUĞLA) VIII 5.9 - 77544 23.05.1961 04:45 FethiyeRodos(MUĞLA) VIII 6.3 - 6145 18.09.1963 18:58 Çınarcık (İSTANBUL) VIII 6.3 1 23046 30.01.1964 19:45 Tefenni (BURDUR) VIII 5.7 - 3947 14.06.1964 15:15 MALATYA VIII 6 8 84748 06.10.1964 16:31 Manyas (BALIKESİR) IX 7 23 539849 13.06.1965 22:01 DENİZLİ VIII 5.7 14 48850 07.03.1966 03:16 Varto-Hınıs (MUŞ) VIII 5.6 14 110051 19.08.1966 14:22 Varto (MUŞ) IX 6.9 2396 2000752 22.07.1967 18:56 Mudurnu(ADAPAZARI) IX 6.8 89 711653 26.07.1967 20:53 Pülümür (TUNCELİ) VIII 5.9 97 128254 03.09.1968 10:19 Bartın (ZONGULDAK) VIII 6.5 29 247855 23.03.1969 23:08 Demirci (MANİSA) VIII 5.9 - 94556 28.03.1970 03:48 Alaşehir (MANİSA VIII 6.5 53 307257 06.04.1969 05:49 Karaburun (İZMİR) VIII 5.9 - 136058 28.03.1970 23:02 Gediz (KÜTAHYA) IX 7.2 1086 1929159 19.04.1970 15:29 Gediz (KÜTAHYA) VIII 5.8 - 136060 23.04.1970 11:01 Demirci (MANİSA) VIII 5.6 - 411

NO NO TARİH TARİH Saat (T.S.) Saat (T.S.) YER YER ŞİDDET ŞİDDET MAG MMAG MSS CAN CAN

KAYBI KAYBI HASARLI HASARLI

BİNABİNA

61 12.05.1971 08:25 BURDUR VIII 5.9 57 322762 22.05.1971 18:43 BİNGÖL VIII 6.8 878 911163 06.09.1975 12:20 Lice (DİYARBAKIR) VIII 6.6 2385 814964 24.11.1976 14:22 Muradiye (VAN) IX 7.5 3840 923265 05.07.1983 15:01 Biga (ÇANAKKALE) VIII 6.1 3 8566 30.10.1983 07:12 ERZURUM – KARS VIII 6.9 1155 324167 18.09.1984 15:26 Balkaya (ERZURUM) VIII 6.4 3 57068 05.05.1986 06:35 Doğanşehir(MALATYA) VIII 5.9 7 82469 06.06.1986 13:39 Doğanşehir(MALATYA) VIII 5.6 1 117470 07.12.1988 09:41 Kars – ERMENİSTAN X 6.9 4 54671 13.03.1992 19:08 ERZİNCAN VIII 6.8 653 805772 15.03.1992 18:16 Pülümür (TUNCELİ) VII 5.8 - 43973 06.11.1992 21:08 Doğanbey (İZMİR) VII 6 - 5574 28.01.1994 17:45 MANİSA VI 5.1 - 4475 01.10.1995 17:57 Dinar (AFYON) VIII 6.1 90 1415676 05.12.1995 18:49 Kığı (TUNCELİ) VI+ 5.7 1 - 77 14.08.1996 01:55 Mecitözü (AMASYA) VI+ 5.6 1 260678 22.01.1997 17:57 ANTAKYA VI+ 5.4 1 184179 13.04.1998 18:14 Karlıova (BİNGÖL) VI 5 - 14880 27.06.1998 16:55 Ceyhan (ADANA) VIII 6.2 146 3146381 17.08.1999 03:01 Gölcük (KOCAELİ) X 7.8 17480 7334282 12.11.1999 18:57 DÜZCE IX 7.5 763 3551983 06.06.2000 05:41 Orta (ÇANKIRI) VII 6.1 1 176684 15.12.2000 18:44 Sultandağı (AFYON) VII 5.8 6 54785 25.06.2001 16:28 OSMANİYE VII 5.5 - 6686 03.02.2002 09:11 Çay - Sultandağı (AFYON) VII 6.4 44 62287 27.01.2003 07:26 Pülümür (TUNCELİ) VII 6.2 1 5088 01.05.2003 03:27 BİNGÖL VIII 6.4 176 6000

89 25.03.2004 21:30 Kandilli-Aşkale(ERZURUM) VII 5.6 9 1280

90 02.07.2004 01:30 Doğubayazıt (AĞRI) VII 5.1 17 1000

1971 – 2004


Depremlerin Sınıflandırılması;

I - Oluşumlarına Göre Depremler

II - Derinliklerine Göre Depremler

III - Uzaklıklarına Göre Depremler

IV – Büyüklüklerine Göre Depremler

GENEL KAVRAMLAR - BİLGİ-

Odak: Depremin yer içinde meydana geldiği yer

Merkezüssü: Odak ile yerin merkezini birleştiren doğrunun yeryüzünü kestiği yer

Episantr uzaklığı: Depremin merkezüssü ile depremi kaydeden istasyon arasındaki uzaklık


I – a) Tektonik depremler

En çok meydana gelen deprem türüdür. Tektonik kuvvetler nedeniyle kayaçların kırılması sonucu oluşur. Yerin iç yapısının incelenmesinde bu depremlerden önemli ölçüde faydalanılır. Depremin en fazla hasar veren türüdür.

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/sandik/deprem/deprem2b.jpg

http://www.kaliteliresimler.com/img1913.htm


I – b) Volkanik depremlerVolkanların püskürmesi sonucu oluşurlar. Yerin derinliklerinde ergimiş maddenin yeryüzüne çıkışı sırasındaki fiziksel ve kimyasal olaylar sonucunda oluşan gazların yapmış oldukları patlamalarla bu tür depremlerin meydana geldiği bilinmektedir. Her zaman patlamayla aynı anda meydana gelmeyebilirler. Hasar gücü, tektonik depremlere göre fazla değildir.

http://img254.imageshack.us/img254/2593/volkanikblgelerta0.jpg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/af/Destructive_plate_margin.png


I – c) Çöküntü depremleri

Volkanik ve tektonik depremlere göre daha küçük depremlerdir. Kolay eriyebilen kayaçların bulunduğu yerlerde meydana gelen çökmeler sonucunda oluşan depremlerdir.


I – d) Yapay depremler

Bu depremler kimyasal veya nükleer malzemenin yer içinde patlatılmasıyla meydana gelirler. Yaklaşık 50 yıldan beri dünyanın çeşitli bölgelerinde bu tür patlatmalar yapılmaktadır. Bu depremlerden de yer içinin belirlenmesinde önemli ölçüde faydalanılır.


I – e) Tsunamiler

Odağı deniz dibinde olan Derin Deniz Depremlerinden sonra, denizlerde kıyılara kadar oluşan ve bazen kıyılarda büyük hasarlara neden olan dalgalar oluşur ki bunlara (TSUNAMİ) denir. Deniz depremlerinin çok görüldüğü Japonya'da Tsunami'den 1896 yılında 30.000 kişi ölmüştür.


II – a) Sığ depremlerYerin 0<d<60 km. derinliğinde olan depremlerdir. Sığ depremler dar bir alanda hissedilir ve bu alan içinde çok büyük hasar yapabilirler. Sığ odaklıdepremler, genellikle okyanus ortası sırtlarda ve transform faylar boyunca; orta ve derin odaklıdepremler ise yitim kuşakları boyunca oluşurlar. Türkiye’de olan depremler genellikle sığodaklı depremler olup, derinlikleri çoğu zaman 0-30 km arasında değişmektedir.

(http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tyurur/Fiziksel_jeoloji_ders/KONU_18.pdf)


II – b) Orta derinlikteki depremler

Yerin 60<d<300 km. derinliğinde olan deprenmelerdir. Daha çok dalma-batma zorlarında görülürler. Derin depremler çok geniş alanda hissedilirler, buna karşılık yaptıkları hasar azdır.

(http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tyurur/Fiziksel_jeoloji_ders/KONU_18.pdf)


II – c) Derin depremler

Yerin 300<d<700 km. derinlerinde olan depremlerdir. Yerin üst manto katmanında meydana gelirler. Çok geniş bir alanda hissedilirler ancak verdiği hasar daha sığ depremlere göre azdır.


III – a) Yerel depremler

Episantr uzaklıkları yaklaşık 100km’ye kadar olan depremlerdir.

Örn: Marmara, Düzce, Adapazarı, Yalova depremleri


III – b) Bölgesel depremler

Episantr uzaklıkları birkaç yüz (500km’ye) kadar olan depremlerdir.

Örn: Ege Bölgesi ve Doğu Anadolu’da olan depremler


III – c) Uzak depremler

Episantr uzaklıkları 1000km’den uzak olan depremler

Ör. Japonya, Amerika depremleri

IV - Büyüklüklerine Göre Depremler

- Çok büyük depremler : M ≥8.0- Büyük depremler : 7.0 ≤ M < 8.0- Orta büyüklükteki depremler : 5.0 ≤ M < 7.0- Küçük depremler : 3.0 ≤ M < 5.0- Mikro depremler : 1.0 ≤ M < 3.0- Ultra-mikro depremler : M < 1.0

M (büyüklük_magnitüd): Deprem sırasında açığa çıkan enerjinin sayısal değeri.

deprem bİlİmİne gİrİŞ

Documents