Ders içeriği (5. Hafta)

5. Elastikiyet

5.1 Elastikiyet kavramı

5.1.1. Talebin Fiyat elastikiyeti

5.1.2. Arz elastikiyeti

5.2. Arz ve taleple ilgili bazı analizler

5.2.1. Tüketici ve üretici rantı

5.2.2. Örümcek ağı kuramı

5.2.3. King kanunu

Elastikiyet (esneklik):

Bir malın fiyatında ortaya çıkan bir değişikliğin o malın miktarınıda ne ölçüde değişikliğe yol açtığı elastikiyet ile anlaşılır. Basit birifade ile B’de meydana gelen % bir değişmenin A’da meydanagetirdiği oransal değişmeye elastikiyet denir.

Talebin Fiyat Elastikiyeti

Öncelikle talep kanununu hatırlayalım….

Tüm diğer faktörler sabit olduğu kabul edildiğinde (ceterisparibus), bir malın fiyatı yükseldiğinde talep düşecektir.

Talebin fiyat elastikiyeti, fiyat değişmelerine karşı, talebin duyarlılığının ölçülmesiolacağından, bunun değerlendirilmesi için bir ölçü olması gereklidir. Bu ölçü(-1)ile gösterilen birim elastikiyettir. Bu katsayının negatif olmasının nedeni talepeğrisinin negatif eğimli olmasından kaynaklanmaktadır.

Elastikiyet birim değeri olan (-1) den büyük veya küçük olması fiyat değişkenlerikarşısında talepteki duyarlılığın yüksek veya düşük olması şeklinde yorumlanır.

Ürün % ∆ Fiyat % ∆ Talepedilen miktar

Elastikiiyet% ∆ QD/% ∆ Qp

İnsulin +%10 % 0 0 Tam inelastik

Telefon Hizmeti +%10 -% 1 -0.1 İnelastik

Sığır eti +%10 -% 10 -1.0 Birim Elastik

Ananas +%10 +%10 -% 30 -3.0 Elastik

Elastikiyet hesaplaması

% ∆ QD=∆𝑄𝐷

𝑄1=

𝑄2−𝑄1

𝑄1=?

% ∆ P=𝑃

𝑃1=

𝑃2−𝑃1

𝑃1=?

e=∆𝑞

∆𝑝÷

𝑞

𝑝

(elastikiyet formülü)

Nokta ve yay elestikiyetleri

Herhangi bir noktanınelastikiyeti yerine, iki noktaarasındaki elastikiyetlerinortalamasına yay elastikiyetidenir. Şu şekilde hesaplanır:

𝑌. 𝑒𝑙𝑎𝑠 =∆𝑞𝐷

𝑞1 + 𝑞22

÷∆𝑃𝐷

𝑝1 + 𝑝22

Örnek

𝑌. 𝑒𝑙𝑎𝑠 =∆𝑞𝐷𝑞1+𝑞2

2

÷∆𝑃𝐷𝑝1+𝑝2

2

=?

Gelir elastikiyeti: gelir düzeyindeki değişmeye karşılık talep edilenmiktarda oluşan değişime gelir elastikiyeti denir.

𝐺𝑒𝑙𝑖𝑟 𝑒𝑙𝑎𝑠𝑡𝑖𝑘𝑖𝑦𝑒𝑡𝑖 =𝑇𝑎𝑙𝑒𝑝 𝐸𝑑𝑖𝑙𝑒𝑛 𝑀𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝑑𝑎𝑘𝑖 % 𝑑𝑒ğ𝑖ş𝑖𝑚

𝐺𝑒𝑙𝑖𝑟𝑑𝑒𝑘𝑖 % 𝑑𝑒ğ𝑖ş𝑖𝑚= %∆𝑄𝑑

%∆𝑌

Çapraz elastikiyet: Başka bir malın fiyatında meydana gelen değişmenin ,talep edilen mal miktarında meydana getireceği değişime çaprazelastikiyet denir.

Çapraz elastikiyet=𝐴𝑚𝑎𝑙𝚤𝑛𝑛𝚤𝑛 𝑡𝑎𝑙𝑒𝑝 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑒𝑛 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝑑𝑎𝑘𝑖 % 𝑑𝑒ğ𝑖ş𝑖𝑚

𝐵 𝑚𝑎𝑙𝚤𝑛𝑑𝑎𝑘𝑖 % 𝑑𝑒ğ𝑖ş𝑖𝑚𝑒= %𝐷𝐴

𝑑

%𝐷𝑃𝐵

Örnek : Çapraz elastikiyetleri hesaplayıp yorumlayın

A malının talep edilen miktarı

B malının fiyatındaki değişim

q1 5 P1 1

q2 15 P2 2

A malının talep edilen miktarı

B malının fiyatındaki değişim

q1 10 P1 1

q2 5 P2 2

Örnek : Gelir elastikiyetleri hesaplayıp yorumlayın A malının talep edilen miktarı

Gelirdeki değişim

q1 10 P1 50

q2 5 P2 100

A malının talep edilen miktarı

Gelirdeki değişim

q1 10 P1 50

q2 30 P2 100

Arz elastikiyeti

Arz kanununu hatırlayalım…

Arz kanunu:

Diğer faktörler değişmez olarak kabul edildiğinde, malın fiyatıyükseldikçe arz artar, malın fiyatı düştükçe arzı azalır. Buna ARZKANUNU denir. Arz kanununa göre bir malın arz fiyatı ile arzmiktarı arasında doğru orantı vardır.

Bu nedenle arz elastikiyeti pozitif değer taşır, yani eğimi pozitiftir.

a𝑟𝑧 𝑒𝑙𝑎𝑠𝑡𝑖𝑘𝑖𝑦𝑒𝑡𝑖𝐴𝑟𝑧 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑒𝑛 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝑑𝑎𝑘𝑖 % 𝑑𝑒ğ𝑖ş𝑖𝑚

𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡𝑡𝑎𝑘𝑖 % 𝑑𝑒ğ𝑖ş𝑖𝑚=

%∆𝑄𝑠

%∆𝑃

e=0 0<e<1 e >1

Tüketici ve üretici rantı

Tüketicilerin fiilen satın almaya hazır oldukları fiyat ile satın aldıkları fiyatlararasındaki farka Tüketici rantı denir. Aynı şekilde , üreticilerin önceden dengefiyat seviyesinin altında mal satmaya hazır olmaları halinde mallarını piyasafiyatına satmaları durumunda elde ettikleri avantaja ise Üretici Rantı denir.

Tüketici kaybı= 2+3Üretici kazancı=2-8Toplumun net kaybı=3+8

Tüketicinin kazancı=7+8+9Üreticinin kazancı=2+3+4Vergi ödeyenlerin kaybı=2+3+4+5+6+7+8+9Toplumun net kaybı=5+6

Örümcek ağı teoremiÖrümcek ağı teoremine göre bu yılın arzı, geçen yılın fiyatına veya gelecek yılın arzı, bu yılın fiyatına bağlıdır.

Talep esnekliği arz esnekliğinden büyükİstikrarlı denge

Talep esnekliği arz esnekliğinden küçükİstikrarsız denge

Talep esnekliği arz esnekliği aynıİstikrarlı denge

King Kanunu

Tarımsal ürünler zorunlugereksinim maddeleridir. Bunedenle esnek olmayan birtalebe sahiptir. Tarımkesiminde fiyat artışları ile arzartışları mümkün olmadığındanarz tam inelastik yapıdadır. Budurumda ürünün bol olduğudönemde üretici gelirlerindeönemli azalışlar olur. Diğer birifade ile ürün miktarı aritmetikbir dizi şeklinde azalırsa fiyatlarters orantılı olarak geometrikbir şekilde artacaktır.