S j L E S l O G H A P H I A . 73

<5fciregii, aliiquefuperioresconquerentibiis fiibditis &eoram opemimplorantibus, veletiamfi taceant (ubditi, proimperii dignitate ex officio grauker prouidere, & vtdominia vexatio-nibus &: iniquis exa&ionibus^malaq; tra&atione deflftant, op-portunura adhibere remedium &: pcfliiniH& debent.Sanc cum eatempeftate, qua reFukutumiusadhucintegrumfuit,feruis tamen, q,uiadominisiuisafperiustrad:aci v.eiduriusliabiti ef-fent, ad «edem/acram vel ftatuamPrincipum taiiquam afylum pra*ildii ergo confugere licueiit,prqfcd;ufque vrbi it.cmq; Pro-conful aut Prxfes Prouincia: querdas feruoriun dc feuitia do-minorum audirefblicusfic, yt conftat ex quamplurimis iuris «oftri loois: multo accuratius etiamnum feruitutumviuintejc -Chriftianos fiiblato, caueindumfift: ne qui domini colonis fiiis inftar mancipiorum abuti, aut pecora campi tra&arepraeiu-xaant.

C A P V T S E P T I M V M . <^tagi(lr&tus Silefix.

ILJF AGISTR4 TVS Silefla: vel Ecslefiafticifunt, vel Suuhrei. *-V-L Inter Ecc/e/ia/fuos>fa.milia.m ducit Efifiopus, quem it-.quuntur Pro-Epiicopias fiue Suffragai^eus,cuius opera Epifco-pus in facrandis templis ca:miteriilque, ordinandis iacerdoti-bus & fimilibus rebus yti tur,Pra?pafiti,D€cani, Archidiacoiii, ScholafticijCantoresfiuePrimiceriijCuftodesjCancellariijVi-jcarii inipiritualibus, officiales, CqeiiQbiarciiae ittie Abbat«s, J^Iag;ftri,Pi?iores,Cuftodes {iucGuardiani,Parochi fiue Pleba-tni ficc.Qui qualemvel in clericos fuos vpl in laicos.etiatn in cau-/isvelipirituaiibus vel ciuilibushabseantpoteftatem, iate tra^ .datiu-sCanonicum: quole&oremremitterefujficiat. Duxn-^modo lioc fllentio ne pratermittam,R.efbrcaatione Religionis fada eiuique *u7o*<Y*/<*,fIUeIibertate aCxfare concefla,Ecclefia-^licam iurifdidionem contra Auguftana: confefliomaddi^to-jTAioarcligionemjfidemjriais U cergmonias furp<jnfam,iuraquc

L Epiico-

8z N I C O L A I H E N E L I I

Epifcopalia ad Prmcipes territoriorum& ftatus tanquam fidti-' ciarios poilcilorescranslataefleac depoiita: adeo qaidetn, vt ipfi etiam clerici iis tanqua magiftratui ordinarioftibie&ifint, necaliorum.iurifdi&ionc conuringantur &; obligentur. Qnaz quidem Ecclefiaftica^ poteftatis iura,vt pro ftatu Eccleficj opti-mo adminiftrent &gubernent, duobus fere mediis vtuntur: quoeordinis ftmt perSupcrintendences, qui cenflifx morum &; exercenda:di/cTplina:pra:funt,totiu{queEcclefiaftica: euta-xia;curamgenint,qu«vero.funtlegisdioecdan^6ciurifdidio-nis in foro Eccleiiaftico^per coniiftqria exequcntes.

Intcr taicsfm/tgiftratus poft Imperattrtm Rowammftmci-pelocomeritonumeramus RegemBoiemiie. FuitquidemSilefia regni Polonia; a Lecho conditi prouincia annos pelie ID ecc LX. Anteannos vero plus minus CCXC. cum Poloni Silefiam aGermanis compleri, neque Principum voluntatesabiisab-horrereanimaducrrctcs, negledis PrincipibusSilefiiejad qiuos rcgnumpertinebat, Vladislao Lochico Germanorum hofti a-cerrimo, aliifq; exteris honorem regium deferrent: fkStam eft, vtPrincipesilli debitafucccffioneexclu/i, repuife & contem-tus (ui doiorc a Polonis difcedeve&t. Gtim vero ilJi numero pltr-res opibits vero dilparcs, nec libertatem ferre, nec iura necefli1-tudiniscolercfcirent, &inuidentia eo v/qae proueherentur, vt ne ab infidiis qttidernimituis ac ca;dibus abftinerent.inurta-tus hac occafione Ioannes Lucemburgius, Henrici VII. Imp. filius-, perconiugem Elisabetham poftfcmj ex Slauica familia Regis Wenceslai fororem Boiemiæ Rex, vafri ingeniiPrinceps&iH omneniprotelandiimperii occa/ioneparatits, au dis inter diffi-dentes odiiis non magno negocio perfecit: vt plerique volences alienain iura tranfirent, deque ditionibus fuis ab omni hade-nusclientelafolutis fidematqi obieqviia Ioanni promitterenf: Carolo ei us filio, quod rcliquum fecerat pater,conficiente, per-queconnnbiu-mcumc^iw»*non Bernhardi, Vti Hagecius & Cromerus memoriccprodideriuK, fed Henrici Iauoriensium

Duciy

S l L I S l G C R A P H I A. $g Dttcis filia Suidnicensem & Iauoriensem, qui adhac reftabant Ducatus j regno B otcmta: infcrentc.

Hoc ergo inteftinarum difcordiarum fru<Stu reda&a m Boiemix RegumditioneSilefia: quianabRomanis illamlm-pcratowbus in feudutn recognofcant, quod iam olim adfirma-ttit aud;or magni Chronici Noribergenfis editi annrt Chrifti elo CCCCXCIII.eoque refpedtu irnperiiprouinciam c-umno-nullis, qui Politici haben volunt, non vulgaribus adpellare Ii-oeat, inteiligantiores, & in his prarcipuum dccti s patria; ac meu D. Georgius Schonbornerus, qut multa mccum hac de re con -tulit, nonomnibus a^quenota,£eftimauerint.Propriumenim & immediate imperii prouineta non cft: eurn nequc ius feflune & fuffragiorum in comitiis habeac,neque munera,fundiGnes, & colledas impeni agnofcat, neque in aflerenda denique iufti-oiaquidquam illicumStatibus lmperii commune interccdat. Equidemnon ium nefcius, in veten illaimperii Romano-Gcr-manici ditzifione, qua ex fingulis mcmbris fiue ordinibus qua-t«rni leAi,qui auctoritatc & potentia cqteris ftii ordinis antifta-rent,quatuor numerari prouinciasVicariatus dignitate cohone-R.iit!LS,Bra(HiMia9niSaxottum,fVcftri£bia?n,&c patriam noflram Si~ le/tam.Vemm a quo,aut quo tempore,aut qua occafione id ho-noris & tituli Vicarialis Silefia; indukum fit, tani fcio^quam dc quaternaria: illius diuifionisauctore, origin-e, atkio etiam fide certi dicere habeo. Vicariatus fane imperii particulares(dcgene-ralibuscnimillis, quos vacante imperio fiucrcgnoTeutoni« Ralatinus ad Rhenum&Saxonia:Septcmiiindiuiflsint?er/cli-mitibus, bic quidemin Saxonico iure vtentibus, lilein cetcris Sacro Iraperii (u bieAis 8c deuindis prouinciis, mcmerunt mi-rumchicloquor) certisfamiliisfrequenter olimnectempora-Ikertantum/edperpet;uoetiam&: hereditane Gonceflbs,per-queillosimperatoriam poteftatem non parumretufani8c he-lietatam fuiflchiftori^loquuntur. Qucmcunquc enimlmpe-rator fuoiliplomate imperii vicariuni crea bat,huic ipli iis ip lo-

J- * .cj|

84 NlCOLAI HlNELr i eis,quxis po/ficlebat, vt domanus, cenfebaturtribuere omnia iura & infignia fumna h. e. regia? & imperatorias poteffcatis, ex-ccptaappellatione, aut faltem veneratione & fide erga Impera-torem, &pcrpetuo regni & imperiifoedere. quodquo pertt^ nuifle dicamxis ,nifi cum V.CL. Car. Pascalio adminucndum, dehoneftandum, kccrandum imperium? Atque huiufoiodi Vicarii fuifle olimlegmiturDelphinus inregno Arelatensi, Sca-ligeri Veronenses, Marchiones Montisferrati ab Aledramo Sa-xone ordj 6cno(lra etiamiium artate fuis in territoriis tales fe venditant effe Mantuas, Sabaudia:, Miitinx & Rheggii Duces3

necnon. maximusRexHifpaniarum, fcdex dtulo &.domina-tulnfubrum^quibus idhonoris Adolphus Imp. indulfit,Caro-lus autem IV.confirmarit. At talealiquid de Silcfia tametfi fa-tis curiofe inquirenti,rcp erire non eft: vt veteris illius rmtr&m-la; fida> non apud me minus, quamiiobiliffimum Marquardum Freherum, quinotis ad Petrum de Andlo quatcrnariam procc-rum8cordinumimperiidiil:ributionem,vtvtY.etufl:atemqua-dam re dolerevideatur, &in oculis & ore vulgi frequens appa-reatjidoneum tamen fundamentumnullumhabere fcnbit,ad-modum laboret: aut Jfi qua ei omnino habenda, has blanditias.> Silefiorum patientia; vel velanda; vel pauandae pra^textas ered-a; Quanquamprocerto taliaadfirmare nolim: & facilemanttm dedcro, /i quis adferat verifimiliora. Sane quod folius boncwis ac pneeminentias no;vero potellatis imperii amplificanda; cau-fa. cituliiliipotentibns funt tributi, villarum, rufticorunij vicu • lorum, montiuni(quos intsr Monsterberga etiam numeratur) arcium venatorum,6c frmilia priuilegiaeodem quaternario nu-*icro impetrata oftendunt: eiufque fententia; fuiidum &C fub-fcriptorem habeo V. CL. Tobiam Paurmeisterum a Kochstet de iurifdict. I. R.lib.z. cap.ro. DeferturporroregiTunTBoiemiar vel perilicceflionem-, in linea nimirum de/cendente, vel fi per tnortem Regia: [<yb olis vacet", per ele&ionem: liberam ne illam &legibus folatam., an vero ao certamfainiliam, puta Auftria-

cam

S l L B S l O G R.AP tffJ& eanspropter tranfa£ionem Iglauiensem aliafque pa&iones ad-ftri&am, woxs-mu*UfOK difcutiendum rclinquo. Tametfi vero x-* qaiflknum erat non Bofcjnicaj tantumgentis, fed &coniun-ftarum ei prouinciarum confentientibus ele&ionem fienfu£>-fragiis,cumquodomncstaiagitab omnibus dcbearapprobari,.' xgivij ytf^tiu ,ne/vo» cVe -npuS-o,ex<nv,yi e/l apud Apollon. R h o d . Boie-mi tamenfibifolislTanG prxrogativiara'haftenus nuikprouui-cianiraceterarumhabica ratione vi"urpare conati fiint. In bulla faneaureaBbiemica Caroli IV. Imp. &RcgisBoiemiase3cpref-fecautumcft, fi regnum Boiemia; velmorteregiaefbboii-svet alio aliquo cafa vacare contingat, quodtunc debeat pertinere clcdio regis ad Prtlatos, Primtpes,Baroaes, TiobiUs &0mnes into!a& regni Boiemi&. Quam quidem conftitutioriem nonadBoiemi-eam taHtumgencem^ fed^adprouincias quc^queeiconiundas' pertincre mufcis argumentis docerr poteft.Primumenim in ex--ordiobullxduo nominantur Principes SiletixEpi/copus Vratip-Uuienfit & Nicolaus Oppauiæ At-que Ratiboriæ D u x : qui inter alios re-gfii BoiemiarScconiundarum prouinciarum proceres priuile^ giumlioc4Reg;eimpetraruftt. Verifimileautcmeft, eashacr& non Boiemis tantum, fed etiam. flbi & genti fax confulereVG--lixifle. Deinde ex diuerfis bullae locis adparcc, eam ad vniuerfos-regniincolas pertineie;fiuevthabsnt Latinailliui' btillx verba-

«dcemmunititem regni & pertinenturum eiufdem: nominatim au-tem tribuicurius e\\gen6\Ptincif>ibusregntBoiemitt -. qitod quid^ deSiLefix poriffimum Principibus intelligi oportere, cumvix vllituncaliiPrincipes pra;ter Ioannem Henricum Marchione Morauiæ Caroli Imp. fratreminBoiemiafuerint, ac ne nunc quidem fint quam Silefii, nemo cft qui non videat. Vt maximc vcro,quamdiligentiamSilefiim impetrando hoc priuikgioo-limadhibacruntjcandcmpofteriinconrcruandorainimepr^-ftkilTevideantur: non tamen omnino iurisfuinegligentes fui^-fcvelex Georgii Regis eledioneadparct: cuifinefufFragiofiio feda: tantopereaoueriatiiunt Sileiiij vtillorepudiatoalium-1

L 3; lib»

8£ N.-I C O L A,I H E NT E L W fibi Principetn eligere neutiquam dubitarint.Quin & Ferdinan-do Archiduce Austriæ ele&o, quod nulla fai ineiusele&ione ejdet liabita ratio, de Boiemorum iruuria grauiter fiint conque-fti: eaquc pccafipne vfus Ioannes Hungariae Rex perliteras8c Jegationes Silefios ad defe&ione A Boiemis follicitare inftituip. Quare ad Ferdinandum perlatamiifis ad eos Leobschucii tura comitia,Jiabentes legatis Ioanne Comite Hardeccio, Wolffgan-go Barone Rogendorffio, & Ioanne Auersbergio Domino Schonbergæ petiit, vteleclionema Boiexnisinfecollatamfuo fuffiragio comprobarent.Quod quidem &; fadum eft, magnaf-que eo nomine Ferdinandus Principi busAtq; Ordinihus gratias qgit,&diploii).ateinfuperip/Is, perlegatos Iacobum Episcopu Vratislauiensem, Georgium Marchionem Brandenburgicum, & Fridericum Lignicensium DucemViennam miilbs idipfum petentibus, datocauit, prxteritionisiniuriamaBoiemisaccc-pta«i eis>fraudi npn futuram. Ceterum cum veterem illam in-iuriamnpuacumulaflent A. C. clo ID CIIX. Boiemi>initis cura Archiducc M A T T H I A , quiregnumpofteaadeptusnuncor-hisetiam imperio poticur^ae lucccifione ia regno pa&ionibus, quiseftquinefciat, quam graucs dc eo ad Cæsarem Rudolfum querelx fuerint dplata;? Tametjfl vero etiarnnum illa fub iudice lis eft: hoc tamen obtinuere noftri: vt triennio poft,cum Impe-ratoriratri Matthiæ Hungariæ Regi Boiemię quoque regnura tradereinfticuifTec, dequeqoruikionibus difccptaretur,Silefii q uoque cmn a.Caefare ipfo tum ab ordinibus Boieraia; ad con-(tiltatioioes iilas Pragam vpcarcntur>.mifla.eo Iplendidifllma le-gatipnc, ciuus prajcipui duces Ioannes-Christianus Illuftrilfimus Lignicensium & Brigensium Dux, Ioachimus Maltzanius & VVeighar-dus Promnicius Barones generofiffimi. Quibus ex equeftri & to-gatp ordine adiunAi Y V.Nobil. & Clariss. Dn. Hermannus Zet-teritz in Langenhelmsdorff & Schetzlar, Dn. Ioannes á Loss. in Grambschitz, D. Christophrus Henscherus DucatusVratislauien-sis Prp-Canccllari,us & vrbis Syndicm>D. Andreas Geislerus c6-

S l L E S I O G R A P H l A . 87

filiarius Lygio-Bregensis &Principum atque ordinum Silefue Otator, Csefareis aufpiciis paullo poftcomitiuamPalatinam, quam per lianc occafiftnem Uli gratulor, merkiflimo confecu-tus,Georgius Rösnerus f efiator Suidnicensis, & Georgius VVirth Rei-publ. Glogouiensis Secretarius. Hi aCajfare& Matthia beni-gne au diti III.Non.Maii memorabili exemplo in lpfls regm co-mitiis Matthiam Regem Silcfia;Ducemaapellarunt. Quatifes jiorfbRex imperiumaufpicatur,non prius Principis loco habe-tur, quamiuramentofeobftringat j leges fe pacrias ordinibus morelque &c priuilegia feruaturum: quo fado viciffim ipfi fides &obedicnciapromittitur. Etidquidemnonniiipra;{enti, nec alio in loco quam Vracislauia:,exceptis Suidnicendbus &Iauo rienfibus,quibusdamiiuraredatum.Itaqueau<5toreft Aeneas Syluius Vratislauienses rcquifitosper Boiemia:Regemhoma-gium facererccufaiTe,mfi R.exadfe proficifceretuE: ScCuraevis m annalibus Silefiq,cum per totumannum fruftra cum ordini-bus Silefix adum eilet de prxftandaLadisl^o fide,neqj illi con-traleges patrias in verba Regis iurare vclLent, niil ille coramad-cilet,tandem profedionem in Sileilam indidam fuiile.

R E G E S B O I E M I ^ N V P E S - I , QVJiSlLZSlJE

imperarunt.

I O A N N E S Comes Lucemburgius, & perconiugemElisabe-tham Wenceslai VI. F. Rex Boiemiæ, Dux Silefiæ, ad

Crefciaciun in Galliis cxfus occubiuc X.Kal.Sept.A.C.i346.

C A R o L v s IV. Imp. Roni. Rex Boiemiie 6cc. vita fundus IH j Kal.Decemb.A.C.1378. r ' — • ^ - V ^ . - 5, W E N C E S I A V S Imp. RexBo- SIGISMVNDVS Imp. Rex Hun-temix &c.apoplexiapemt a.d. garix & Boiemiac feptuagena-x. Aug.i4i8. rius deceflit V.Eid. Dec. 1437.

j E L I 6 A-

88 ,N.I COL A l H E N ELljI

I E L I S A B E T H A nupta AL-BERTO Austriaco, oceriin o-jnnem dignitatem fiicceflpii, qui dyfenteria extindus eft VLCal.N0u.1440.

— — .. '.!. • rr^^ r— 1—1 • — — -»

LADISLAVS pofthumus, Rex E L I S A B E T H A Casimiri Re-H u n g a r i æ & Boiemiæ, Archi- gis Poloniæ vxor. «dux Austriæ ( Stfyi$ <opfa) | ilorentij{firriusformofifru-puf- VLADISLAVS Georgio extiit-que adolefccns, Pragæ thala- < o Rcx Boemiæ: iBaugu,i:atus jrmxm apparans cita^morte tu- poft Matthiæ fata ad Hunga-jn.ulumnadusint€rcidit,jduo- riæ qaoqjregnfi& Si lesiæ Du-.deuicefimo ^tatis ann.IX.Cal. catuperuemt, defun&us Bu-Decemb.1457.Ei irwegno Bo- dæ, IV Md.Mart.jgi6. iemæ xfucceffi GEORGIVS Po-diebradius: quo tamenrepu.-<iiato Silesiæ pleraq^ in MAT- 1« T H I Æ Huniadis Coruini Hun- I gariæ Regis v,erbaiuramento icadegit.

LVDOVICVS Rex Hungarię A N N A Ludouici fratris hercs & Boiemiæ, cum Solimanno vnica F E R D I N A N D O Imper. adMobacziumoppidumade Rcgi Hungariæ .& Boiemiæ, ^concurrensjfuorumcemerita- Arcnid^ici Austriæ nupta: qUji te vitam cum regno amifit, yi- A.Cry^. VIII.JGal. Vlril.pW ^ellmum a:tatis annum agcns cide in Deo obdormiuit, cunji 'A&.i}i6. LX.aimos IX.menfes vixifler,

&t paccrn in imperio tatxtin. rc-busprofai^is quam facnsftar biliuiflec.

S l L E S I O G R A P H I A : «9

M A X I M I L I A N V S Imp. Rex Hungar iæ & Boiemiæ, amabi-lilii dominator, cumvcftigiis paternis infiftcns raraprudentia &<xquitatislaudeimpcrium adminiftrafTetimcrpncclarosco-natuspie& beateobiitlV. Eid. VIIIbr.A.C.i^.RausboruEm conuentLi Principum,nondum quinquagcnarius.

RVDOLFVS II. Imp.Rex Hun- M A T T H I A S ImperatorRo-gariæ &;Boiemiæ,vuku&ge- manoru Auguftilfimus, Rex ltu grauis, iudicio autemiin- Hungaria: &c Boicmia:,Archi-gularisPrinecps, fatoopprel- dux Auitria:,DuxSildix&:c. ius fubito ad XX.Ianuar.intcr Cui vita&: fclicitas. horam 6. &c 7. matuc. Praga;: cumannos quinquagintanp-ucm &C l cxmenfes vixiflec.

A Regc pnmum fibi in Silefia vcndicat locum Prtfes Pro~ !uiHU£,iiu.cPreRex->(]iiifi/premuspr#feffus{iiicCapifdKet/s\ii\2ioa.d-pellatur, eftquall e!«p%o? quidam vice Regis vniucriiprouin-ci^ cumimpcno&auctoritatcprxclt. Acf eius officiumperti-net, conuocare ordines, quoties opus eft, mandata Regis cxc-qui, Principcs 8c Ordines diiTentientes ad concordiam rcdigc-re,rebelles aut contumaces ad officia cogere, & qualiter publi-ca: diiciplina: ac larfis tcnuionbus conf ulatur, prouidere, deni-qucvt pacata fit& quieta vndiq; prouincia,curarc.

D.Ferdinando imptrantegrauiscontrouerfiaort.icflin-ter Boiemos & Silesio, hifhc an illis prxfedura Silefia: dcberc-tur. EtBoiemi quidem c VJadislaiRcgis prmilcgiononliccrc vlli nifi Boicmo Silcfia:pra:feduramgererc, contendebant. Si-lefii conrra eiufHcmRegis priuilcgium,idque duodecim annis, quam quodBoicmis indulrum cft vetuftius,tum genus feu no-bilitatem & dignitatcm fuam iadabant, ncquc vllo modofc pa{ruros,exterum apud fc rcrum fummx prxeiTc aflcucrabant. • Qija; quid«m controuerfiaadeo fuit agitaca, vt gladius litis ar-

M bitcc

f • NICILAI HENELII

biter fiituras ercdereiurjatque ad mrbas,vcriic<uccxitio/as,res fpcctare:: jfed quas a Ioaanne Dubrauio Episcopo Olomucensi au-ctorcliiftoris Boiemicr legatoregiomagnadexteritatefuiile fopitas,qui vicam eius fcripiit,teftatur.

Matthia fane Hungaria: Rcge rerum in Silesia potientc duosexteros Stephanum de Zapolia Comitem Scepusiensem 8c Georgium Steinium, fiue Aullriacum illum, vc annales patrii ha-bent,fiueMarchiacum,vt Fabricius in originibus Saxonicis in-nuit,Silefia: prarfccturam cum imperiogelfifle diplomata & ht-iloria: loquuntur. Verum aliud dcinceps conftitutum cft a Vladislao Hungariæ & Boiemiæ Rcge in priuilegioillo Princi-pibusacqucordinibus Silesiæ AnnoSalutis cI.->CCCCXCIIX conccilo,quod pnuilcgium communcadpellatur (&a$ gfmftnc ianb^prioiifgtiim) inquo cxprcllc cautum, nc fummaSilefix prscfedura cuiquam alii quam Silciia: Principi committatur. Sic cnim habcnt verba: ta$ nnr nocij vnfcvc rrcftfr nat^fommm 3ldnt3 ju ^ofyeimb Dcn ).(i^fmcj?>rn lantxn tdn(nat\bm\£>bri* ftcn j^aupitnann mcfjf fr cn noc^ gebcn tvoOrn / Datin allcindnm au^ t>nfrrn €5c£fcftfc^fn ^urflcn. Guius ipfius priuilegiaprasci-puacapitaadparrixlibertatcm fpcclantia Boiemi AnnoChrt-fticlo ID XLVI. impugnarc atqucconucllercconatifuerunt, cgitquccaullamillorum D. Philippus Gundelius Patauiensis, ora-tione iam mulro ante pramcditata. Scd fruftra difertiffima & neruofa oratione, qua: etiamnum in manibus liominum-verfatur , prartcr omncm exfpcclarioncm cx tcmpore graui-tcr& feliciter coram D. Ferdinando patria; partes defenden-tc VVolffgango Bockio nobili Silesio , & Lignicensium Ducis Cancellario , iubminiftrantibu.s acboni & dcfcnfioni argu-racnta ac priuiiegia Vratislauiensibus: H. huc vfquc SilclLx Principibus ius fuum fine vlla interruptionccontiiiuantibus. Senc> luprcmorum Silefia: pr.xfeclorum a tempore priuilcgii Ulius impctrati ha;c elt:

A.C

daß wir noch vnscre lechle nachkommen König zu Böhetmb den jchtgemelden ianden keinen andern Hbr i -sien Hauplmann nichl stßen noch geben wollen / dann allem einen auß vnsern Schlcsischm Fürsten.

S l L E S I O G R A P H I A . fl

A.C. »49° C A S I M I R V S DUX Teschinensis vtriu/queSilefoe

Pro:fes. Mech. Cur. Priuil. Comm. Tranfa&. Colovvrat.

*f 04 SIGISMVNDVS Glogouiæ & O p p a u i æ Dux a Vla-dislao fratre vtriqueSilefia; cum knpcrip pr<£-fcdus , &MfUr ^dnr Itcfjcr (StaHjjaltcr m (5cJ5l<ficn.Pnu.Glog.Cur.Crom.

Wjoj IOANNES V. Episcopus Vratislauiensis in locum Sigismundi, cu is Alexandro fratre vita fun&o Rex Polontse clcclus eflec, fliprctnus SilcliiE prcfcclus in comitiisPrincipum atq; ordinuin Bregæ habitis creatus.

1509 Eo abdicarc iuflb CASIMIRVS Teschinensis vtriuf quc Silesiæ pra:fc<fluram rccupcrat.

r$i6 C A S I M I R V S Teschinensis faperioris rSilcfixpr^-F R I D E R I C V S II. Lignicenss inferioris\fedus.

ijz4 CASIMIRVS Teschinensis folus vtriufque SHcCix Capitaneus.

CARoLvs Monsterbergensis Dux fupremus Sile-ilarum pra:fe£tus.

Ab huius obitu prarfetftura vtriiifq;Silefiq perpetua fere feric pcncs Epifcopos fuic Vratislauiefes, e quib. hi ordinenumerat.

IACOBVS á Salza. B A L T H A S A R á Promnitz. C A S P A R V S á Logavv.

M A R T I N v s Gerstmannus: cui quidcmSilefix pra:-fcdura concefla fuit, antequam eius eleclio aPontifice confir-maretur.Catal.MS.Epifcop.Vratisl.

ANDREA s Ierinus. PAVLLVS Albertus. IOANNES á Sirsch.

Quo dcfuncto, Principcs atque Ordin« Silcfia: grauiffimis d« M z cauf-

Hbrisic.- Königlicher Statthalter m Schlitten.

92- NJCOLAI HENELII

cauflTs aCcfare poftularunt, vti deinceps perpe:uis futuri.s tem-poribusprarfe&uraSileiia: mdigenis &ieculanbui Principibus iolis,quibus eaiurcdebita,commitceretur. Tametfi veroRe-uerendifr ScSercnifn Archidux Auftria: Epifcopus Vrarislaui-eniisvalde obmteretur, &Epifcopos ab ea dignitatenoneile excludendos contenderec, cum priuilegium Vladiilai Regis abEecldiafticis & fccularibui Principibmparireriitimpetra-ram.eoq, caueatur,ne cuiquam alii quam Silefia: Principi praj-feclLU-a committatur, & negari non poffit, fe n on modo Sileflic Principem elie, fed principem etiam uirer Principes locumte-nere:: niliilominus tamen in Principumatque ordinum poftu-lataCxiarpoftlongas conccrcationes randcmcon'cn{it: cum-que diploraareiplis ea de recauillet, CAROLO Monsterber-gensium & .Olsnensium Duci,mitilfimo ac fapientiflimo Prin-cipi, iupremamSilefiarumprsfetturam, covfq-, vicarionomi-neadminiilratam-jplcno iure confinnauk: quam vt Princeps il-luftrifllmus ad D E I orampoientis honorcm; Reipub.f alutem,. fiiumque decus inmultos porroannos felicicer gerat, faxit ille: Rex regum ;& Pfmceps principantium:

Principesporro Sidefix.tam Ecclefiafliciquamfecularcs fuis in ducadbus 6c tcrritoriis ampliffimam poteftatem, licet Boiemix Regi obnoxiam, habent: & arbkratu adeo iibi fuo confdianos cum equeftnsordinis,tumtogatos&mrispcritos IegLint prqfcdurafqueac magiftratus mandant.Quanquam il-liseriam ducatibus iua cuiquepnuilegia&confiieLudines, in quibus Piincipes Iiaud£icile quid immutandum. fibi cenfcnt. V a-onibus libens er dem fere, qua: Principibus,toto diftridu Baronatus,po<"eftas eft.

Cererii Ducatibus, qui Regi Boiemiar immediatc fubic-fti,exarbitrio.Regisrc6toresfiuegubcrnatorespeculiaresvul-eoCapitanei,cumimpenoprxiiauntur, tum inplebemtum in cqueftrrs ordinishomines iurifdictionemhabentes, fed cer-tislegtbusaefinifems circumibriptam. Adliorummunusperti-

net#.

S I L E S I O G R A P H I A. <)f

nct querimonlas fubditorum cognoiccre,conuen:us nobilita-tu,qoocies neceffitas poftullt, conuocare, humiliorcs apoten-tiorum iniuriis defenderc, in delmquentes animadaertere, res iudicatas exccu tioni mandarc,tranquillitatem publicam in vr-bibus 6c agris praftare, &c ne quis in prarfe&ura fua motui; exi-fiat,prouidere, Qur> pertinet etiam tutorum & curatorum da-tio ac confirmatio, & iimilium a6luum expeditio: vt nimirum coram iis iiant renuncianones, pacfta dotalia, donationes pro-pternuptiasfiuedotalitia,celliones,teftamenta,emptiones,v^-ditiones, infinuadones, & id genus alia iunf didtionis vel magis voluntaria: ac honoraria:, vel cercefummarix. Oponet autem pra:fe6lumeilenobilem, Scagros acfundospropriosineaipfa pra:fe<ftura, quana gerithabentem: Neque ignobili neque ex-terno conferri prazfeduram fas eft. Habent item iinguli ferc DticatUi Cancellarios iuos, &Secretarios vel fcribas, quos vo-cant,terreftres fiuc prouinciales:qui diplomatibus,edidis,fen-tetrrns, placitis comicialibus &c ahis icripturis conficiendis atq> fignandii prariunt.

Plebs vrbana & ruftica partim Regi Boiemia?,partim Prin-cipibus, parumSacerdotibus, partim Baronibm &c Nobilibus parent: regunturque afuisqiiazquedominis, eorumvepra:fe-Ais ac procuratoribus.Sed pra:ter hos caraen pleos qu^que op-pidatim & pagatimproprios habet ex corpore fuo magiitratus. Ac ciuitatibus quidcmgubemajidii praduntDecuriones fiue Senatores (Buleutascum Plinio iuniore adpelLrciiceat) qui ftatumvrbii-tuenturacdeReip.fimulconfultantjproqueciui-tatisaut magnitudine aut infrequentia&paruitatevariainter fepoliciie munia diltributahabent. Sunt enimpra:fedia;rarH, acdiles, viocuri:.pupilloru ac vidu.irum patroni, facrarua;dium curatores, elecmolyna: pra?fe£ti, f cholarum pra:fides, pra:fecli agrorum&.pagorum, foreftarii, Scfi quarfuncaliamunerapu-elica: qua: m oppidis ac vicisminoribus communitcrfereade-«uriombuscurdiicur. Eorum porrononidemvbiqj,cercusta-

M 3 mem

?4 NlBOLA I HlNELl I men eft numcrus: quibus qui prafidet vernacuIalinguaBur-go-magifter,vulgoConfuI dicicur, etiam minorum oppidoru, quod cum V. CL. Scipione Gentili ridcac fortaflcaliquis, vt in fimili reOtacilium quendam Martialis, quodpauperrimui;.cii Torquato fumme dinite & fplendido fc confcrrec.

ConfnlTotquatus-. vicifuit illemtgifier, 2\(ec minorin ttnte i/i/us bonorefilti.

Officiumautcm ciuiummagiftri eil, col!egas,quotics opus cft conuocare, pccuniaspublicas in vfus neceilarios diiponere, o-perumpuHicorum munera fingulis dcmandaredn rcbus infu-* pervrbanisedicere,dccerncre,vocare,incuftodiampcrpr^to-rcm mittere,& ius quoque ac i entcntiam in caufis ciuium con-troucrfis dicere ac pronunciare, fcd vt arbitrum ferc non vt iu-diccm:&totideniquepoliti£cacf1:atuivrbanoconfulere,atquc eam in rem curas flias ac cogitationes omnes intcnderc. In pri-mariis quibufHam vrbibos plures vno iunt confules,iiq; per vi-ccsferc magiftratum gerentes. Creant autemhos magiftratus vel domini eorumve prafe&i, vcl ipfi ius habet ex liis,qui intcr opidanos virtute atq; opib. praccellunt, quos volunt,in fua col-legia cooptandi, quoties vacat locus: iidemq; alicubi tempora-rianijalicubi perpetuamhabent adminiftrationem. Vtra autera adminiftrationis ratio penfior, & ex vfli magis Reip.fit,in vtrfi-que partem pulchre aPoliticis difputatur,fed quam quarftioiie ©xcutiendinonhic Rliodus ialtulque.

Dccurionibus prxilo funt in Rcbuspub. maioribus Syn-dici legiun & iurisperiti: qui id prxcipue cura: habcnc, vt Sena-tuinon tantuminiuredieundo, fed& aliasconlilioad{int,8c ciufdemOratores adeoq; vniucrfitatis veluti aduocati,&fi vfiis poftulet,etiam legati audiant:tum Secretarii,&. Scrib^ fiueNo-tarii, cumfiiis etiam adiutoribus iiueVicariis,fiopusfit: qui curn priuatas tabulas, fiue vtloquuntur inftrumcutacontra-<!iiuum ac te/lamentorum, nuptiarum, tran/a<5tionu,danatio-aum coicribuntjtuEn iudicum fententias in acta redigunt, fcri-

bcndis

S l L F . S l O G R A f H I A . #f

bendi.5 epiftolis& cuftodiendis decretis magiftratuum ac Se-naru>coniultisalii(quepublicischartistotivacant.EtNotario-v sumquidcmmunus iaSilefia lucrofum mxta&honoriiicum: ncque ad id quifquam admitntur, nifi honefto loco, Sc fidc at-queinduftria co^nica: quodneccflecftplerorumqueconfilio-rum eumeiic participcm, m nainonbus prarlertimopidis ,in quibus qui magiftratum ^erunt,homines magnam parcem im-periti & idiota: cantum fcrc fapiunt, quancura hi noflri ye /*/*«»-•ci~s vclint .

Poreftate dccurionibus proximi funt iurati iudiccs fiuc Scabini,quiadccurionibusvtplurimumlcguntur, &iudiciis tuni pecuniarii^ cum etiam capitalibus pra:fiint: quorum prin-ceps ab aliis pra;tor, ab aliis fcultctus (quafi toc^uli^f ift I quod noxe dcbitiu^ exador eflc^pcrnas irrogare,ac multas ab iis, qui deliqueruntjcxpofcerefolcat) ab aliis AduocatusjVulgoStart* Wgfvocamr.

Habentitcm-in qualibct ciuitatc &: opido fingula: opifi-cumfociecates & contuberma decanos fiuetribunos fuos, 8c hisadiundos aliquot fcniores. In pagis gens ruftica lcultecos habct,quiiuFcSaxonicoQ5att)frm«fffrvocantur:6cvclha;rcdi-tanifunt (5rrj>t»ltriD :r6fc uU?m) qui hodie rariorcs obdomi-noram auaritiam, fcultetis amotis agrps illorum prasdiis fuis quo iure quave iniuria adiicientium,vel dominorum arbitratu conltituuntur: quibus adiuncli aliquot cxaratorumnumcr© Scabini.

CAPVT OCTAVVM. Iudisiorumi» Sikfix ratto.

QVemadroodum ordines hominumjitcmqptnagiftratits^ita iudicia quoq; Silefia: aut Ecclefiailicafunt auc profana. Ecclefiaftica, qua: coramiudice Ecclefiaftico agitantur,

dercbuspr^cipueiijirkualibus^veluddcaiacruiioniojdebene-ficiis

(Fttyvnnd Elbjchulßen)

•«>£ N I C O L A I H E N E L I I

ficiis Ecclefiafticis, &his annexoiurepatronatusStc. Interea autem prascipuum cftcurie Vratislauienfis Confiftonuni: quo qxxa: caufla?pertincant, ex iure Canonico conftat,nequc opus clt pluribus hicinculcare. Quandoquidem vero, vcfupra me-morauimus,Principes Sileflx ac ciuitates maiorem partem P6-tificis Romani iugo excuilb Ecclef las iuxtaf acrarum literarum. do&rinam cxemplo fociorum Auguftanar conteffionis in Ger-maniareformarunt: Principes etiam pleriqaclongoiamtem-pore peculiaria habuere cofiftoria fiaeSyncdria:in quibus fub-ditorum fuorum caufla: matrimoniales ad Epifcopnlealioqui dtcafterium/peclantes difcepcarentur.-que concefla/uperiori-bus annis per conftitutionem Ca:larcam ( quamnoniniicete quis adpellarePalladiumSilefiarpofTct) ^ :^w B-^trx.tion; mttfmic, no modo confirmatafiint, fcd& nouorum ca:teris Statibus tn-ftitutiopermiflaeft.

De litibus decimalibus, quarum cognitio ex canonum pra;fcripto'adforum Ecclefiafticumpertinct, cumclericisob facrum & fpirituale munus iint concefla;, feculares in Silcfia iamabantiquo cognofcunt. Itaquefi quiscxordineEcclclia-ftico feculari alicui aut laico controuerfiam velit mouerc de decima,vclmaldrata, vel fertone (qua: quidcm in locum dcci-marum fucceflerunt) apud fccularem iudicem a&ionem llxam inftituere cogitur.

Iudicia profanaquodattinet, fiquidem interOrdincsi-pfos lkexiftat, aut alius quifpiam fiue fit nobilis fiueignobilis, lluc commumtas fit fiuepriuatus,fiuefubditus ilueexcraneus, cumvno aliquo ex ordinxbus contexidat: Prarfedixs fiipremus coxitrouerfiaxn ,.fipotcft tomponic, fiqua;verodifficxliorcs o-rxantxxr controuerha^de quxbus aut prqfedus ferre fententiam axxt litigantiuxn alterutra pars acqxxxe{cerefentcntixndlic,tuxii ad f upremum trxbunal,qvxod Vratislauix ex ftatibus prouinciq cox-umqi legatis ac confiliariis legum ac morumperitis bis q uo-tannis conuocatur, 6c Yelutyiuculum eft ac neruus publicic

tran-

S l L E S I O G R A r H I A . $y

tranquillitarisCbas-Okrober $&rflenr<cf)t) caufa re&rtur. C6-ceflumeflhociudicmmOrdinibus Silesiæ á Vladislao Rege A. C. c b c c c c x c i ix:ciusquecanta au£fcoritas,vtnon folum xtuvivBv,», tit, & pro verficulis Guntheri ex iure quodam maieftatis poffic cl4udereiuramaffu,CacciCzf\a.blzt^iii omnibus appellationis vkerioris licentia, nec non &grauilTimain eos conftituta pcEna,qui fententix intra duos ab eius publicatio-nemenfesnonparuerint&executioni fefeoppoluerint: ve-rumipfe etiam Bojemiar Rex coramillo & conueniatalios, &viciflim fc conueniri paciatur. Sic cnim difertein Vladis-lai priuilegio caucum eft. ^Bo wital$ tintKfyttV^tfnigJU^&f* |<tm( obc r unfer nacfjf ommttie dntg auff j^r f <incn€>cfel<fifdfe<n ^rfleit oDc r rfcfcffat .^«|l(ic^n oDrr tre !f ucfjf n prrfoneti / w w<( cfccrltt; <Sac(jc Dae w m / aucfc @iun& oDrr QS>o^m fofrcffntDC/

ob( r t>nfcr t57acljf ommni »m6 ©runti/ «oDf m/ otwfcae fonfl jfyt Smfyit obtrptiuilesia an$efyn mdc&fr/t>fr@cft(cfi«n kmffenbtl otxv infontxrfyit einfi&tftaufftomantxrn ^ufprt^en/ ba$ aMn foUOcfcljc en oor Dcn ^iirftenonb totdn&cn be ianbea wnb )§rm

flatf aUJft)nffrm^dm'd(lC fH )Offf. Quod ipfum pofteaFer-dinandus & fubfequentes Regcs peculiaribus diplomatibus Principibus & Ordinibus Silefise confirmarunt. Excmpla quidemfuncrariora,cunemofit, quiRegemaut Principcm fuum facile in ius vocet ? nec tamen nulla, nec quidquam quo minus id fiat prohibet. Neque enim ca re dc maieftatc quidquam ac dignitate Rcgis delibari exiftimandutn eft. Nam &c Imperatorvqui nuHutndlimagnofccbatiudicem, vt qui ex lege impcrii legibus atque adeo iudiciis effet folutus, pro ratione habens voluntatem, coram Comitc Palatino RheniS. I. Arhidapifero Ele&orefquaifingularis eftinclytas ac prxcelfi illius domus Palatinje prxrogatiua fummiq; ho-noris argumentum ) conucniri CcCchodic nulla cum maie/la-

H tis

heimb oder vnser nachkommene König auffjhr keinenSchlesischen Fürsien oder Erbsessen geistlichen oder weltlichen Personen / in wel-chcrley Sache das were / auch Grund oder Bodem betreffende/ Auch himvidernmb die Fürsten vnd Erbscssen deß Bandes auffvns oder vnser Nachkommen vmb Grund/ Bodcm/ oder das sonst jhre Frecheil oderpriuilegia angehen möchte/derSchlesien belreffendt/ oder insonderheit ein Fürst auffden andern zusprechen/ das allein soll beschehen vor den Fürsten vnd Ständen deß Bandes vnnd jhre» Rahten/die sie neben sich ziehmivürden in Breßlaw in der Haupt-

Wo wir als ein rechter König zu Bes

sta« auffvnselmKömglichm Hoffe.

das Hbel oder Fürstenrecht,

y% N I C O L A I H E N H L I I

tis augufta: lsfione vel ia&ura patitur. Quod quide cum conv fuetudine p-rimumfine certa lege introductum ellcc, perno-biliflimam deinceps Conftitutionem Caroli. IV. hnp. quas Chryfbbulla fiue Aurea BullaxaTei0^ vocatar,confirmatuin legem abiit.Eodemmodo Galli£ERegesfupremxcuFi^(par-lamentumGallicoidiomate nuncupaturj regni fui, quxeft Lutetia; Parifiorum, eaque vetuftiffima &c primo vnica in re>-gno,adcuius exemplum reliquaz pofterioribus temporibus inftitutaj, fe fubiecerunc: cuius ob iddecrecis ipfiquoquepa-rentj &; in controuerfiis non raro caufla caduat: quemad-modum notat alicubi Clarissimus Godofredus, &anceeum Claudius Sesellius exiiniade RepublicaGallorupromulgata jaraolim.difTertatiuncula. Sicin AragonialuftitiaAragoni-ea,in Anglia lufticia Magna,in Dania vniuerfus Regni fcnat9

s>

fiRegicualiolis)(it,iudicareiolct.SicdeniqvArchiduccs Au-ftri^eumaiurifdi£tione imperijfincimmunesjortiscontro-ueriiisaliqueevafallisiudicem conftituunt,coizquo iusac-cipiantjde quo videatur Auftna Cuspiniani & Caroli V. Imp. Conftitutio ro ©mcljfi fettDcf? f}aufte£>fi(rr<ii$vatct ftatu-ta &£ refcripta i-mperialia ab Haiminsfeldio edica. Ne quid dc Saxoni-g dicam Ele&oribus,qui coram fuprema Eleftorali Lipfenfi curiade bonis &credkibas fvii a ranj (Lue Camere,vt loquuntur,fefe conueniri patiuntur.

Inhocporro Silefixtribunali fecusquainaliis citationes »on fingulosadaclus, fedadnocamcauffam (qut&Camerar Spirenfisftylus) indiftin£tedecernuntur:qti^ tamenreo tri-busanceiudicijdiemmenlibusiniinuands.IcaeniminCon'-ftitutione de pace p.ublica exprefle TanGitum.Q3od cu anno ialutis cloiohxvii.a Carolo Christophoro Duce Monster-bergēsi & Olsnēsi in caufla aduerfus.D. Maximilianū Imp.no cflretobferuacum,madatariiq-,CxrareideeGexcepiflenc,Re-uercndKs.Dn.Epifcopus Siccteri adfeffores fuptemiiudicij eosabinftajiaiudicij abfoluerunr: referuatatame adoripo-tejftate de nomo,.fi yelle^ agendi > & litis expenfis copenfaus..

S I L t S I O G R A ? H I A." •€>$ Illnd quatfitum memini ,anPrincipes &alij Status Silefi^

etiam incaufis criminalibus coram fuprerno tribunali con-tieniri poflinr. Etdubium noneftpoflc. InConfticutionec-nim de pace publica diferte cautum, Principem criminis ali-<:uiusinfimulatumdeeocoram proumciastribunali refpon-dere dcbcrcNcc defunt eciam eorum exempla,qui dc cnmi-nibusin hoc ludicio accufati. In annalibusquidem Silefiac proditum est, Nicolaum Principem Oppoliensem propcer vim Casimiro Teschinensi & Episcopo Vratislauiensi inpu-blico ordinum conuencu illatam, Niflx ienrentia a iudici-bus vrbanis pronunciata capitali fupplicioadfe6tum. Ve-rum eo tempore Conftitutio de pace publica nondum Fuit -promulg.ita : nec defunr , qui Vladislaum Rcgem penno-<!eftc tulille tradant,quod ordines leincalulto de capitcPrin-•cipispronunciairent,eaq; inre comififTentin ieges Saxoni-cas,in quibus fancitufn,Da|? X)b(Y t>(t §\ktftcn itib W&iht @f ftn& nkmanb ma$ ric ter f«m/&a» Der (5tit0alidti.lan&r. lib.3,art. 5 y.

In Ducatibus cauflas prouincialium fuoru pnuatas,qu^ fi-<ne ftrepituiudici) de fimplici&splano coponi pofsut,cogno-Scunt & diiudicant pfcdli: grauiorescotrouerfias iudiciisp-uincialibus releruantes, quaz ftatisteniporib.in certis opidis quotanis exercentur,per fcabinosfdc. n. adpellantur iudiccs fiueadfefforesiudicij)exipfanobilitatedele&os.Suntautva-ria illoru genera3vt aulica> jpuincialia, curialia, duodecimvi-ralia, ofrtc^t/^att&r^t/^aiirec^f/^wdfcmc^f/if.qu? qualia fint ex conftitutjoaib. ac priuikgiis finguloru ducatuu vide-re licet.Prouocatur inde, Ci litigantcs fentetia lata fibt minus fatisfadumarbicrentur^adRegemBoiemiaj.Glogouiensibus -tamenilauonen{ibus, Oppoliensib. & Retiboriensibus extre-marprouocarionis iusinteriuramaieftatis tam prascipuum fpecialibus priuilegiis rcmiffutn, icaquidemvt fententix in comitiis illorum lat^ ptouocationum aleis remorifq;minime iintobnoxix. Qjiasquidempriuilegiafuere, quiadtupplica-

N * tio-

daß vber der Fülstcn <l«b vnojhr Gcsind niemand mag nchtcr senn/dan der Kön<gallcm.iandr.

Hofrecht/iandlecht/Manrecht/Iwclsen>echt/lc.

ICO NlC OIAI HlNELl! tionem quo£j> producedaexiftimarec} fecuti gloffarri in 1. fin. C.vt.lit.pend.&Dd.quorundaopinione,qui prohibita ap-pellatione fupplicationis quoq, adPrincipcmadituliganti-bus prxclufum cenfent. Verum aliudplacuit RegibusBoie-mix: idq non tantum maieftati Principis, fed & uiri morique prifco Romano & communi interpretum fententiae ccvnue-nit.Habet&equeftrisordo in Silefia cutn incaufis iniuriaru tuminnobilitatisprobationepcculiareiudiciu, quodEquc-ftrc vulgo vocat, ba$ OttfWmc f/ itemq; bk §rfntaffd:de quo cumfingularisidemq;elegantifFimus exftet cradatusverna-cula lingua confcriptus, no eft cur operam hic meam aliquis defideret.

InvrbibuSjquarumplerajque vel Principum concefluex-preffoq; priuilegio,vel prxfcriptione hominum memoriam excedentenonfimplicemodoiurifdi6tionem,red&merum imperium fiuc iurikiidionem fuperiorem exercent, iudicio-rumnovnaatqjeaderatio. Invniuerfumtameiudiciariapo-teftasparim penes Burgomagiftru & decuriones, partim pe-nes Aduocatum &: Scabinos iuratos.-quorum hi proceiTum iudiciarium accuratius feruanr,illi ruminariter plerumq;{ine confueta iudicij forma procedunt : &: quidem parui mo-xncnti caufas etiam ciuiummagifter folus cognofcit. In ma-ioribus Rebufpub. certis controuerfiis certa iudicia confti-tuta videmus; vt nimiru alia fint debitorum, alia iniuriarum fudicia^aliaciuium^aliaperegrinorum^aliapupillorum&c. caufij deftinata. Sed & magiftri contuberniorum,vtftatura conderenon prohibentur de rebusadipforum collegia per-tinentibus, itain nonnullis Siletix cuitatibus de caufis lcuio-ribus fui generis opificum fumraariam cognitionem ha-bcno

Inpagis iudicia fimpliciflima,quae fine ftrepitu &figura iudicii vel a dominis pro iurifdidionis,qua obtinent,ratione

^moribus cnimfepc pencs aliumeftiurirdi6tiofuperior,pe-nes

S l L E S IOeR. A P HlAt l o l ncs aliurn iurifdi&io fimplex) eorumvc prsfe&is &" procura-tonbus exercentur,vela fcuketis,qui cum adiun&is fcabinis in minoribus & facilioribus negociisius dicunt, &c iudicia humiliora obeunt.

Ab his autem iudiciis omnibus tam vrbanis quam paga-nis,feruatis gradibus & ordinc iurisprouocare faseft:non obftantibuseciamquorundalocorumftatutis.Appellationis quippebeneficium ftatutotolli non pofle vulgo receptum. Principis fcilicet clliudicia «^^'^««indultis adhocpriuile-giisconflituere: nccfubdicis licct lcgemfacere aut contra-tcuininpraviudiciumfupcnoris^vtvcinfiiumaliaspollint.

Dc prouocationibus,qua: ad Rege Boiemias fiunt,Scnatus Appel'ationu Regius3qui Pragx rdidct,cognofcit. Soleban^ quide olim Silefi^magiftratus, vbi difficultate res habebat,ne temere diriberct, cum a Scabinatu Done(i,tum a Magdebur-geiivt plurimu auditoriofcntcntiaspecere." q>vtincomune iibiius diceret,fiuenobiliantiquitusMagdcburgefis{enatus iEquitate,adque eloginquis aliis eti;iin locis hac caufaprifcis temporibusitum, fiue quod faxonici iuris cuftoseflet, fme demum alia de caufa confenferant. Sed haftenus pro mea quidem opinione, vt honorariu ld eflet arbitrium, nec prius plen;cfententia?vim quamaiudiceenunciatum nancifcere-tur.Ceterum Magdeburgesibus a Carolo V. Imp. profcriptis D. Ferdinandus Rex,ex vfu Reipub.futurum ratus,vtcertum in ipfa Boiemia caufis & litibus fuornm populorum diiudi-candis tribunal fiue parlamentum efTet,aninsabhincquaft fexaginta quatuor, nouirm confeflum virorum qua genere qua doftriua eminentium in arce Pragenfi c onftituir & ordi-nauit: adquemnonmodocx Boiemia &c coniunftis eipro-udnciis prouocationes omnes, quibus cafibus caelicita;,de-uoluerenturjfed&inprima inftantia fententia? inde defini-tiu2(informationseninicau{Taad^ua:cunquetribunaliaire licitmnjpeterentur.Et fane in pleriique SilcHx iudiciis ita re-

N 3 cc-

jox N l C O L A I H E N E L I I

ceptumjnrcbusprxfertimalicuiusprseiudicijautmornenti &rqiue fcriptodifputandajveniuntjvtcognitionecauffeha-i>ita,&a&ioiTe,exceptione,replicatione,duplican\>ne (Vltra quam nonproceditur nequcaliudquam conclufioadmitti-tur,ni(iiudiciex iufta cauflaalitcrvideatur) inftcumeotisqv, quibuspartesius fuura hincmdeprobareconantur, vtrimq} prolatis,a<3:avniuerla Cameras Prouocationum, vt habica fuper iis deliberatione Confilianj pronuncient, mittantur, <£)a£ DKnda Dwfclbcn &acbmi foanbenm£)runim "Ratyatxt f>tn$i$! gcgm pva$ «n Dic 2(ppeUafton ^um votfyrecfym gefcijiitfcf WStben. QujBquidemrententixadconfulcacionem.Senatus Appellationum lara; non concipientiumfediudiciscompe-tentis nomine vtplurimum publicantur:& neq;iudexneq ;

partescotraillasfacerequidquam poflunt,nifiperviam Ap-pelltitionis vel Leuterationis.

Cum fuperiore illo Germani£Etribunali,q?iamCamera: Spirenfis nominc celebre eft, nihil Silefiis ncgocij: nequc cauflamvllamSilefiacamab illo Senatu dijudicatam memi-nifTe quifquam poteft. Extra Appellationem Rex Boiemia: caufl*as,queapudordinariosiudiGestra6i:ancur, eSilefiaeuo-candi poceftacem non habet: idq; propter fpeciale priuilegiu Principibus &c ordinibus iamolim conceffum,!)^ (injetxr be\} fcintm orbcnf(tcfjcn Dvcdjfen gelaftm wttbtn felle. Qiiod tamecfi valdefalubriterconilituturn, fuittamentempus ,cumcauf-faru auocationcs admodum inciperent frequentari,grauicer ca de re conquerentibus Principibus & erdinibus prouin-cix. Vtitur porroomnisferme Silefiain rebus quidem pro-fanis iure Saxonico: cuius licetin multisvere faxei &c nimis dudjcatamenmulcis retro feculis audoritas,vt non folum per amplifllmam Saxonias regionem obferuaretur,fedada-lias etiam ditiones &:gentes circumvicinas, Lufatiam puta, Silefiatn & Poloniam, cuius incolae multis in locis hodieque exeoiure fetucntias aiudicibus Polonis accipiunt,extende^

retujc.

Daß dle^ÄH dewselbcn Sachen/ so an denen-Orten im Recht an-btngig / gegen Prag m die Appellation zum vorsiirechm gefchlckct werden

daß cm jeder bey seinem ordentlichen Rechten gelassen werden solle.

S l L E S I O G R A P H I A * l o j

retur. Quodfiquidconiprehcnfumillonon reperiatur,aut comprehenfumquidemfedvfuminimercceptum (fic cnim magni iuris Saxonici mtcrpretes cenicnt, leges Saxonicas catenus tantum locum obtinere, quaten*s vfu funt compro-bata?, omniumque adeo earum au&ontatem a confuetudi-ne magis dependere,quaex iis,qu^de hociure fcripta extat,) adius comune RomanorLi fiue Cxlareu rccurritur.Veru vt v-vnicuiq^ genti fu<£ quascia leges &c lnftitutaviuendi, fcfm lllud Grxcorum adagium »«> ^ x^» •• ua & Ordines Silefise,tum finguli ducatus peculiaria,inter feautem comrauniahabent inftituta^quaz Policei-& ianbifi orDnungcn h.e. tevrx conftita-tiones vocantur: in quarum litius Polonici iuris, quo vfa fuit antiquitusSilefia non oblcura alicubi adparcnt veftigia.-pr*e-tereaciuiEatis iusmunieipaLe*quodexftarutis& legib. quas eiuicatesfibifingula^coaderefuncfolitaeconftat. An autera ftatutaciuitacumvaleant,iine coniirniatione Principis3di-ftindeautaccuratedicere n61ithuiusloci:neq;quamprofi-teor artem cum oftentatione hic venditare mihi animus»

C A P V T N O N V M . Comitiorum itemque F/Jct r/ttio.

PR i v A T o iuri inter Priacipes fingulos Sc ordines difce-ptando fupremum illud tnbunal,de quo diximus, inftitu-

Eumeft.Veruqu<gadrempublica.&iLisvniuerfum pertinent, vtcum depacejdebelloderation.e &formadefendendx,(l quavis v.ifcratur,pi'0uinciec{ecolledisauttnbutis veliri bel-li {umptus aliofve vfus publicos vel in Prmcipis ( vti no-ua fubdicis onera imponere vel exadriones mdicere nifi de ordinum confenfunon licctrfedliquotribuco opus habet, pcecibus apudOrdinesidilliambiendum,atq>inderecepta iila Proteitacio &c licerx, quas vocanc Reuerfal.es ne coa tributiodecretaPrincipum ceterorumqueOrduium priui-tegiis & immunicatibus vllo modo obiic , auc pra'iudiciuiTi tllum adferatj graciaax fcifcendis, de fcedenbus irieuncUs»

dc

t«4 N I C O I A I H E K - I - L M

de legibus condendis aut abrogandis, & ccteris Kuiufmodi provaria rcrum cmergentiumcopia agitur : deiis mPrinci-pumatque Ordinumdiaetisfiue comitiisdeliberatur. Qua: quidetn Comitia lfcec a Boicmix Rege, quo temporecom-modum videtur, indicifoleanc: Principes tamen &c Ordines Silcfix, etiam ance imperratam ad eam rem Regis veniam, in concilium eundi, ii quid fubitum &c fortuitum incidat, iusfibieffeputanc. Etitaaliquotics haftenus fa&itatumeft: cum eo tamen temperamento,vtfimul atquecomiciaindi-&a, Cazfarca Maieft. deiiscertior redderetur,cauflkq;pro-pterquas Ordines feftinanter conuocari oportuerit.expli-tarcntur. SuntautemdupliciaComitia,velVniuerfaliavel Particularia. Vniuerfalia funt Principum & Statuum pro-

nationevocantur. Particularia,quibusparstatumStatuum, neceflkaceficpoftulante,conuencumagit,vulgo^ufammw ttimfite Ocr Mfyfian$ef<ft(Mn ©tanDr

Statuum in Silefia ordines quattuorcen/enturrprimus Principum: alter Baronumillo.mm,qui««T'j|«zij» lioeriadpel-lantur: tertiusNobiliuminDucatibus Regi icamediatefub-ic&is (Dctt^r^fAc^nfPm&ern) equibusfingulisbinivelplu-res ctiam legati generis fplendore & vicoLum ditionc pr*e-cipui adcomicia ablegantur: quartus Ciuitatum eorundem ducatuum: qux &iptepro fe procuratorcs fiue legatos plu-res mittuntjciuium plerumque magiftratus, auc Senatores, autadCeflbresiurifpentos,iisderebus,qua2 in CQfultationem veniunt.cumceteris Scatibusin medium confulturos. Prin-ciputn fubditi inter quos Baronum etiam & nobilium pra:-ftantes familiaj,nec locu m in confefTu nec didionem feiiten-tiasvllamhabent. Soli interfunt Principcs.vel eorumlegaci, acdeindedeiis.quaeibiconftituta funt,ad fuos referunt,dc tributis prxfercim ,qux fumma plcrumquc eft comitiorum. Nec tcmereiisdiircntirelicet a Principum fuorum & ordi-numcetcrorumrentcncia- Form^

Zusammen, künfftt der nehlst angesessenen Stande.

den Erbfürstenthümbem

' S l L E S I © G R A P " H T A . IO5

Forma ac modus habendorum comitiomm ^ ftatuendi in iis,acconclu<iendi taliscft.SupremusprefcduslitcrisadOr-dines miflis,quis dies & locus comitiis tuturus (it,edicit.QjLu-bus literis redditis Principes & ordines vel ipfi fe fiftunc, vel legatos fuos liuenuncios mittunt: vniuerfepoteftatemillis facientes curandi ea,qua?cunque in communi e Republ.fore videbuntur. Vbi conuentu-m eft, legati, fi qui ad comiria mif-fi,Regij per certas perfonas ab ordinibus adhoc deputatas ex hofpitio auocantur, & officij caulain locuin comitiorum ho-norificc d educuntur,legationifquefua? ac mandatorum ante omnia ndem faciunt: tum propofitio oretenus ab vno lega-torumfa<Sta.mox.etiamxlercriptolegitur,atque vt dc poftu-latis Regis cxterifque rebus propofitis in medium omnes confulant, quxque in communeprofu tura exiftiment, ex a-nimi fententia profcrant admoncntur. Peradba rogationc ftatus in clafTesfiuecon/lliadiuifidecapitibuspropoiitisre-orfimconfukant.Suntautemconfiliaquatuor, i.Principura &;BarQniiinconiun£lim. -z.Nobihum. ^.Ciuitatum. 4. Su-premiipiius Silefia:Pra!fe<Sti,quicomrtiorumdire£loreft:, & votareliquorumcolligit. HabitisdeliberationibusTurfusfi-militer coniunguntur:ibique principes ac Baroncs prodi-gnitatis gradu 6,: fufFragiorum prserogatiua fententiam fuam primo loco aperiunt: quaz fi ca?teris placet, eam approbant: fin rainus, fuas quoque fententias iuo quique loco indicant. Quod fi omnium ordinum vel maiorparsconlentiat,exor-dinamparteconfedares^ft. Sinminus, fupremus prazfedtus vel voto fuo controuerfiamdirimicvelvalidis adperfuaden-dumvtcnsrationibus,vtfl:atusinid,quGdPrincepsrogaue-ric,aut alias ex vfu videtur Reipubl. confentiant, pro racione jnuneris fummam adhibet diligentiam.

Quazqueicaconclufafuiic,lkensconfignatainpnncipum ac procerum &: ordinum prouincijecoronaprxfentibusle-gatis publice recitantur: tura figillis munitaiifdem commif-

O fariis,

io6 P R I V I L E G I A

fariis,vt ad Regiam Maieftatem referant,traduncur: denique vtomnibus innotefcant in prouincialibus ducatuum con-uentibus publicantur.

Locushabendorumcomitiorum apudmaioresnoftros nullus fuit certus aut perpetuus> noflra vero xtate, non lege aut decreto vllo, quod fciam, fed folo vfu diu feruatum eft, vc publicus fenatus Vratislauis vtplurimum ineiusvibis curia Iiabeatur. Multas enim hxc ciuitas ad publicos conuentus il-lic peragendos habec commoditates. Vrbs ipfa xdiRciis opti-me exculta j diucrforiis lautillimis referta.-fitus loci amcenus: magnahominum diuerfis ex regionibus frcquentia. Icaque vicini lucri&qusftus ftudioiiomnis generis annonam ma-gna copiaaduehunt:vndc fic, y c vicam noftram quidquid in • flruit ornatque,& qua: fingula alibi in pretio func,tanta vber-tateaffluant: vtnon immeritoquis Amaltheajhiccornuco-pie efle dicat.Denique in medio fer6 Silefise fita eft:vc fere pa-ri itineris fpaciaextimi quique eo conucnire poffint.

AdFifcumquodattinet, exauftoritate Ca^farum Vra-tislauia? conftitutum eftCollegiumfiueCuriaRationalium, quam vulgo Cameram Stkjiacam vocant,ex viris dignitate &c in-tegritateconfpicuis, &legumacmorumpentis.- qui regali-urrv & fifci atque patrimonii principalis curam &c adminiftra-tionemhabent,caufafqueeo fpe6tantes diiudicant, remde-niquenummariam Principis vniuerfarn trad:ant& moderan-tur.Horum caputcft vir primarias plerumque nobihtati? & au£fcoritatis,quemPr&jidem Cameravocant. Eftenim ca digni-tasapud Silefiosampliflima,quanuncquoque virum Gene-rofum&Magnificum Dn. Nicolaum á Burghaus in Stoltz, gcc. Sacr.Czf. Maieft. Confiliarium integerrime fungentem vniuerfa merito fufpicitac veneratur patria. Adiun£ti fant iifdem Procuratores fiuc Patroni &: Aduocati Fifci: quorum jnunus eft,pro Regcquotiefcunque de Fifci incereflc agitur, poftuiare eiufque iura & commoda,abfque calumnia tamen, tueri&curare. Praj-

S I L E S I J€ I€>7

Fradiorum Regiorumfiue Cameralium atqucredituum indeprouenientium curiMbrcsjtum ve<5tigalium qua ordiru-riorum,putaexrebus inue£hs-eiie£tisque & iimilroin,<jua cx-traordinariorum f-cujufinodi funtquiGCL-evifiarias colle&as cflearbitrencur, quippe non ex obligationealiqua delceden-tes fed libera ftatuum voluntate fieri folitas3qiianqua nouum non eft,vt quaz prius fuere dona,degenerent m debita)&alia-rum,quse Fifco debentur, penfionum exaftores varii confti-tuti & perprouincias diiperfinifque prasfcdlus Quseftor a?ra-riusfineRent-magifter.-rationibusreddcndisomHesCamc-txobnoxii. QuibuS infpiciendis acdifpungendispeculiares difcuflbres (iue magiftriratiociniorum conftituti: quos ratio-num Con(iliArios,%tx\\x&i\iv\\\go vocant.Cum cributis, quse re-fpe£tu aediutn, prxdiorum aliorumque bonorum irnmobi* Iium(;mobiliaenimcnbutisnononerancur,quserc5quinma-gnam fepe ina:qualitatem panac negari ncquic^) fecundum cenfum liue xttimationem & taxationem lllorum publice fadamexiguntur atque imperantur, Cameralibus nihilne-gocii:iieque iilorum colligendorum & tra<5tandorumpotc-ftaspenes alios quamqui adhocmunusaPrincipibusatquc Ordinibusiplisfuntdelcgati: quideinde vel adPvegeiprum eiufve Cameram deftinant vel m Hungariamad alendos IH-pendiis cum in expeditione & caftris tum inprxfidiis milites mittunt. Cuiusquidemregnitutelse quantiaSilefiis vel nu-pero quindecennali bello fint impenii fumpcus fi quis vni-uer{imcomputarevelit,pluresauri myriadas repcrrurus fic, quam multorum opinio aflequatur.

Quantum autemexhac & conjunftisprouinciisadre-gtftirBohemixredeat, velhocargumentoeft, quodfmeilla-rumopc Bohemia regemalered(||cuker poilbvideatur.Sic enirti Dubraus lib. 31. bift. Bohen^ Sen/it, inquit, auAatim Vladislaus lniagnum incommodum magnamque- regnandt^ro mttiejLite regUdifficultatemexMtirauia , Silc]ia,L(ffitk, abalknata > qxippe tantaptr illam dienAtiomm de veftigdibui cenfibwque & tnbtttii

i o S N r c o - L A i H E N E L I I S I L E S I O G R ,

deduEiiofaflafuu, vt nenumerum quidem cquitatusfolttum Rexjuff famptu alerepoffet. Quanquam noi^iegarim ex illo tempore ©bdiucndita paflim bona Cameralia quamplurimum Fifco d(ecefMe.EtquidvllaJopesadtotexpenfas,totdelegationes?

Atqv hxc funt de multis pauciflima, qu£ de alma pacria Si-lefiaeftn&im&carptim commemorare atq;inmediumpro-fcrrevolui.nontamquodvbiq; plene adquiefceret animus, aut quod hoc fubfcciua cura propcratum &i ob id forraffis D>ie.'/3«» aut ad oleum pipcrq; dimittendum opufeulum omni-busnumeriscenferemabfolutum(ncq-,.n.itameluditamabi-iis infaniajVt tantum mihi arrogem ) quafn vt cum Poeta.

funtiiu vicecolk,a.cutum Reddere quaferrum valet, exors ipfifecandiy

eruditorumpolitiorem manum adpatria^decora exfequen-daexcitarem,felicioremq;acuereni induftriam. Quodtan-tum abeft, vt mihi acceptifnmum futurum non (ic ; vt et-iamhoc ab illis,qui pr^ftare pofTunt,vltro exigam: & didadra iisjquiplura&melioravelipflediderintjvdmccandidedo-cuerincfuisqjfubfidiis in comunem vfum inftruxerint,liben-terdebituru non dicis caufla & i^iu<n^x^ Ted ex animi fen-tetia profitear.Interim boni Sc. cordati ledtores inftituto meo vt faueant &fi quid forte comiflum a me vel omifTum,paruve peritc ac prudentcr pofitu(vt fortafTe no pauca erunt, cu hu-manu 116 flt « » «>«j nh % rnifl» KX1C^S»> nihil rer u o mnium igno-rarc, & in nullo penit9 errare, labi ac decipi)no fe ideo minus benignos mihi prjebeant,fed quodftrido iurepoflet negarc feuericas ac grauitas, id pietati inpatriam, cuius honori hoc quidquid eft operis &opera?>vt vtcecidentjimpendimus, concedat beniuolentia illorum ac caritas, etiam atq; eriaoi rogo-operamporrodatwps, vtquod minus hx priorcs, id CVR^SECVNDJE , quas Euripidis sententia<ra<?*<Tsf«fefredo-cetj, cum DEO & diealiquantoiuftiusmereantur.

L.A.V S TlCINO ET V N I D E O . .

APPEN-