differentiarum - documentacatholicaomnia.eu_isidorus_hispalien... · de liis apud lalints ... cut...

SANCTI ISIDORIHISPALENSIS EPISCOPI

DIFFERENTIARUM ,SITE

DE PROPRIETATE SERMONUM,LIBRI DUO.

ISIDORUS LECTORI SALUTEM.

I Plerique veterum termonum differentia! dhtinguere studueruit , subli/iiis inter verba et verba aliquid inda-

gantes. Poeta aulem gentiles [Al. GenliJtwm] necessitate metriea confiiderunl sermontim proprieties [Al. pro-

yrietalem}. Sicque ex his consueludo obtinuit pleraque ab auctoribus [Al. auctoritalibus] indi/ferenter accipi, quae

quidem quamvit similia videantur, quadam (amen propria infer se origine distinyuunlur. De liis apud Lalints

Calo primtu tcriptit, ad cujus exemptum, ipse poncissimoj partim edidi, parlim ex auclorum libris depromptt,

tibique, lector, pro delectalione [legenlium] subnutavi.

LIBER PRIMUS.DE DIFFERKNTIfS VERBORUM.

2 De Kttera A. A Calo , Philippe , amor longe , aliudque cupido. Ae-

1. Inter Aplum et utile. A plum ad tempus , utile

d perpeiuum. .

2. Inter Amicum et socium. Am irlis constat affe-

etu, socius re, quia consort io constat.

3. Inter Arrogantem et abrogantem. Arrogans su-

pcrbns, abrogans Immilis. Arrogans assumit sibi

fidnciam , abrogans demit, id est, negans.

4. Irter Avarum et cupidum. Avarus est qni suo

\Al. sue] non utitur, cupidus qui aliena desiderat.

5. Inter Amorem et cupidinem. Aliud eti, inquit

*DIFFF.RENTIARUM. De librisDifferentiarum verbo-ruin et rerum fuse disputatum fuil in Isidorianis, cap.

56.CumduosiiitexemplalibridediRerentiisverborum, ,

ilind online alphabetico, quod Grialius primo loco

cumnoiis IM anliiii posuit, aliud sine eo ordine, quodidem Grialius ex Editione liigiiieana sumpsit, priinumexemplum a nobis tanquam genuinum prolertur v

alterum ad Appendices tanquam dubium rejicielur.Pantini notas ae varias lectiones saspe obscurecollocatas in meliorem ordinem , ut potui , redegi.Barihius, lib. xxxix Adversar., cap. 6, pr%ratiuneinex quodam suo ins. Codice protulil cum nonnulla

icripturae discrepanlia, ul I oeite necessitate confude-runt... libique lecturo. Alias conjecturas addit, quseinfra suis locis indicabuntiir. In ins. Codice Valicano55il , quern identidem allegabo, \u; sum varias

lecliones : Pltrumque veteres... origine distinguantur...

ipse paucissima... deproinpsi, et pro delectatione le-

gentium lubnotavi. ARF.V.

PR^F. Servius.adill.iiEn.: Nemora inter frondea.1. C. Pronto : Aptum loco venit, et lempori ; utile

Ktus fecit.

cessit itlico alter ubi alter recessit : alter bonus, al

ter malm. Alii verius amorem et borium dixerunt et

nialum , cupidinem semper malum. Amoris [Al., Jam

liorumj quadripariita diUercniia est. Estenim Justus

amor, pius, crudelis, obscenus. Justus amor est

ujcorum, pius filiorum, crudelis contra naturam, ut

Pasiphae, obscenus meretricum.

6. Inter Auspicia et niiywia. Auspicia snnt quee

inchoantur et ullro veninnt , auguria qtiaj consu-

limtur et conseqmintur.

Ibid. Vat. et utile quid interest? Et ila in (ingulisdilTerentiis addit quid interest. AREV.

5. A f>r op (in 3 pro hiiinili forlasse apud alios noil

reperilur, seil non invenustuin esi, ait Barihius ; ple

raque enim Latina, quxad in adjeclione, ea ab in

deiractione admittere , ob.-ervari potest. ARI v

4. Elymolog. lib. x. Lit/era A etC.Unit. Vat. oinittit desidtrat. Aiu.v.

5. Vid. Non. in voce Cupido.Ibid. Vat. oinittit ubi post illico alter. Idem Mi.,

amor ex uxoribus. Eleganiissima esse verba Caloni*.ail If-jiihius ; nam ubi cupido intrat, exit amor ho-nestus et Socraticus. Legit vero Pliilippi, el suspi-.

talur. denotari aliquain Catonis invecliTam in I bilip-

pum, sen I liilippicam. In Codice Barlhii eral obcenut

in tuternum; el quanivis Barihius corrigebat vbscenus

mereiricum, tamen dubilabat an legi posset obsccnut

in lenerum, quasi scnno sit de veiiere aversa , nt in

differentia tmpuri el impudici. Meliusessel Pasiphaet.AREV.

6. Malim : Qua; inchoanti quid ultra ven.

Ibid. Contolanlur. \\.cantutantur. Al. contultantur.

Ouines nola quarum anclor norointtus non est, PAKTWI sunt, cut eliam iribuentlae varianles lectiones quae in lei.aUtter uucinos legunlur. KDIT.

PATROL. LXXX1II. 1

ff g. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 12

7 Inter Arnumentum et argumentation. Arg- A qw difflenltate. Item alms puteus, murus excelsns.

O , . .: 1 .di t> in avfnlcA inn i in olln

nientum est quod in principle tfbri brevrter cans,

pandit, argumentalio est qua: in disputation* iidem

assertionibus [Al., assertionemque ]fac.it.

3 8. Inter Arteft et arliftcium. Ars est natura libe*

rails, ariiflcium vwe gestum manibus [AL, geslu et

raanib.j consvat.

9. Inier Absconditum et absconsum. Absconsum est

cujuslibei arte celatum, absconditum vero naturali-

ter abdiium. CondiUim est enim, -non coirsum. Inde

et consuere dicitiir, quando rupla \AL, ertipla] alque

aperta quseque texuntur [AL, trahunlurl- Porro oc-

cultum [AL, occullatum] ab occulendo, id est, clau-

dendo, dictum. Arcanum vero ab area vel ab ar-

eendo, eo quod ab eo omnes arceaniur, id est, pro-

hibeantur. Inde et arces dicunlur, a quibus arcean-

tur bosies. Inde et area, eo quod arceat furem.

Inde et arciis, eo quod arceat adversarium.

10. Inier Anle el anlea. Anle locum significat el

personani, anlea taninm lempus.

11. Inter tccubuit et recubuit , haec differentia

est : accubuit in iriclinio conviva, recubuil in cubi-

culo dominus, decubnil languidus. Accubare enim

est corpore 1010 , accumbere cubilo.

12. Inier abscedit cl discedit. Abscedit quod a parte

quolibel se subirabit, quod vero a medio dividiiur,

discedit.

13. Inter Adullerium et (ornicationem. Quod adul-

terium esl alienam uxorem appelere , fornicatio vero

hon estadulteratio matrimonii toderis, sedcum aliis

soliitis ni03cliari.

U. Inter Altum et excelsum, sublime et arduufn.

Altwn ex superior! pane el inferior! esl, excelsnm

ex superioii tanimn ;sublime excelsum est dim

aliqua dignitale; arduum, excelsum esl 4 cunl ali "

Summa videtis fn excelso, ima in alio.

15. Inter Adnisum ,innixum ,

subnixum et

obnixum. Adnisum, conanlem [AL, conari] ad ali-

qnid, innixum inniteniem in aliquid [AL, inniiiad],

ul si quis baculo innilatur, ant column*. Subnixum

vero instructum aliquo consilio, aut suffultum ex

oinni parte , obnixum autem obstinatum, vel per-

severanlem [AL, perseverans].

1C. Inter Altoqui, obloqui, elfftjui. Alloqui borlan-

tis et jubenlis, obloqui obirecianlis, eloqui oratoris.

17. Inter Amare et Diligere putat differre Cicero,

sajpiusijue sic .uiitur ,ut distingnal , atque amare

poiiat pro ardenier amare , at diligere pro levius

amare, sicut in epislolis ad Brutum : Yale , in-

D quit, et nos ama ; vel , si id majus [AL, minus]

esl, dilige [AL, diliges]. Et rursus : Sic igilur

fades ; me out amabis ,out quo contentus sum, diti-

ges. Iiem ad Dolabellam : Quis erat qui puturet ad

eum amorem quern erga te habebam, posse aliquid ac-

cedere? Tantvtn accessit, ut mini ntmc denique aware

videar, antea dilexisse. Alii dixerunt amare nobis

naturaliter insiium, diligere vero electione.

18. Inter Abjicere et projicere distal. Quod enim

in despectione est , et negleclum , abjicitur, quod

vero foris est penitus a salute, eta beatiludine alie-

iium, hoc projicilur. Projicere autem dictum, quasi

porro abjicere.

19. Inier Arguere et coarguere. Coarguere est

coercere et compescere, argnere modo accusare,

modo aliquid osiendere, elg patefacere est. ViigHkis

(Êneid. iv

): Deyeneres animos tnnor arguit. Unde

el arsumenla diumlnr qux causam ostendmit.

20. Inier Adlidere cldidere. Adlidilur quis proxi-

me, elidiiur longe.

7. Val. pandit : argumentallo , qua! in dispula-

lione fiilem asserlionibus constat, el facit. AHEV.

8. Val. mensa liberalis ,el mox manibus constant.

ABEV.9. Arcanum. Serv., ad illud. yEiieitl. : Arcana mo-

vebo. Ipse, Kiytnolog., lib. xx, cap. 9.

Arces. ElymoU g.. lib. xv, cap. 2.

Area. Varro, iv de Ling. Lai., diet. Area; et

ipse, lib. layniolni;. xx, cap. !).

Arcent. N isum esl in Klymolog.Arcus. Ei.ymolog. lib. xvm, cap. 9.

Ibid. Cot). Val., qwe exuunlur pro qvceqve texiM-

tur. AREV.11. Vide Acron., ode 27, lib. in lloraiii.

Ibid. Al. : Inter accubuit , recubuil et decubuil.

Barlliius exislimat vocein donitius ad dtcubuit reira-

hen lani esse, quod nun placet. DC cubilo veTn ex

more Komanoexcilal lloraiium : El cubilu reman&te

preao. In Coilice bibliotbec:i> veleris Vaiiciinn: 5984,

in quo charactere semigolliico de=ciil>uniiir regnlffi*-

vicerancellen* per Joaniiein XXH, hi pramiunnlurvcrsiculi :

Sanus eo cnbitnm, sed Isstis vado cubatum;

Accuml-en^ donnil, discnmbcus ferculu sumil ;

CoilCBitlWl, violal; |irOcnmbit, numan artorat;

Occumbii, moriiur; viclus tuccumbere I eriur ;

Quiculwl, ille jact, vigil excubal, mcubalales. AREV.

13. Elymolog. lib. v, Cap. 26.

Ibid. Val. oioiuil bane dill ereniiam : Inter adwl-

fenum eic. AREV.

14. Servii verba sntit, ad ill. n &n., Te.rris jacta-

tus, et alto : ALTUM (amen sciendum est, quod et su-

periorem, et infenorem nltiiudinem iigni/ical.

Sublime. Eiyumloi;. lib. x, L, T, S.

ArduulH. Sic Serv. inlerprei;itur illinl Oeorg. n :

Ardua palma, aut altn, aut ad ijuiim difficile pervenitur.

K.Adiiixtitn in uno m-. Seivins finieii, quoin Isi-

doms (ere seqmnir, alleram scriplurain niiigis pro-

bat, ad illud i Ên. : Triton adntsus aculo, etc.

Obnixum. Veltu Rlrisîrium, -JTI<!-X,OVT. Nonius,

contra adversarium colluctantem.

Ibid. Vai. conantem atiquid... et eolutniiii. AREV.

16. Ex Asralio.

Ibid. Viil|is, ad Cnlullnm, carm. 08, observat

alloqni aliquando usnrpari pro consoturi. AREV.

I/. Vid. Non., dic l. amare el diligere.

Ad Dolnb. Kam., lib. ix, episl, 21.

Dihrji-re vero, Elyitiolog. lib. x, liuera D.

Ibid. Siniilia Ciceronis verbu indicat liarllrins, ex

lib. u Famil. episi. 14, el rtddit diligere e^regie

aniare non uno loco Snc.ionio valere. AREV.

18. Macrob., lib. Salur. vi, cap. 4.

111. Ex AgraMio, in quo male pro cotnpescere est

compensare, desunlqne ilia, modo accusare, modo a/i-

quid, sicul in Paiisiensi Ediiiom;.

Causam. Cansam cansx esl in Agraet.

Ibid. Vai. cttusas ostendu.nl. AREV.

20. Ms. Vat.,(jwis7e proximc. Et infra : Item cir-

eumsnicit (fulie r.ircninspiciens) qnasril cernere. Sam,eic. Aiu.v.

J5 DIFFERENTIAI\mi LIB. 1. i4

21. Inter Atpicere et respicere , eic. Aspicimus A 39. inter Adversum te et ndtersus (e. Adversum

ante nos , re.spicimus retro ; suspicimus sur-

sum , despicimus deorsum , inspicimus inlror-

surn, prospicimils [ Al., perspicimus ] longe, con-

spicimus circumquaque. Item aspicimus praesenlia,

respicimus praeterita, prospicimus fulura. Qui aniem

in dexleram laevamque se converlit ,baec aspectai,

now aspicit. Noiandum sane , quod si et despi-

ciens dixerimus , nonnunquani diligenler inqui-

rere significamus. Iiem circuminspicere [ F., cir-

cumspicere], quae nee cernere possis[ Al. , quaerit

cerner ]. Nam circuminspicere [ F., circumspicere ]

esi quaerere.

2-2. Inter Attendere et iniendere. Attendere aspi-

cere est, iniendere vero criminari , aul ad cx-

te adversa rius, adversns te imitator.

50. Inier Allerum et aluttn. Alter de duobnsdici-

tur, alius de multis. Alter enim sine uno ese lion

potest.

51. Inter Apparel et paret fAl. , adparei et ap-

parel]. Apparel [ Al., adparei ] qvi videlur, paret

[ A/., apparet] qui obserjuitur non regulae ratione,

sed discernendi intelleclus gratia.

52. Inter Adiium et ostium. Adilns quibus adrait-

lilur[ Al., admillimur ], ostium quo excludilur

[ AU,

excludimur ].

55. Inter Arbitmm el judicem. Arbiter ex volun-

tate lit, judex ex kge.

54. Inier Advenam el convenam. Advenae de uno

dem, ant ad injnriam. Perraro [Al.

, pro raro ] ta- B loco venienies, eonvenae de diversis.

men in bono est.

25. Inter Auiiire et exavdire : quod Inm boni quam

mail audiuntur, exaudiuntur tantum boni.

24. Inter Adoletcere et inolescere. Adolescere

augment! est, inotescere consuescere.

25. Inter Annunliatur, nuiiiiatur [Al. , enuniia-

tur ], etdeiiun(ia(r[A/.,deiiuntiatur et renuntialiir].

Annnnlialur de I uturo, nuniialur f Al., enuniiatur j

de longinquo ; denuntiatur de[ Al., in

j present!,

renuntiatur de excusando et repudiando.

126. Inter Advocalur ,

invocalur et evocatur. AU-

vocatur daturus patrocinium, invocatur praesiilurus

auxilium, evocatur prabilurus [Al., prsestilurus] ob-

sequium.

27. Inter Abducitur, perducifHr et deduciiur.

\

Abducilur quis ad rem inbonestam , perducitur ad

studia [ Al., sludium ] deduciiur ad honnrem.

28. Inter Adftcimur et afficimur. Adficimur [ A/.,

afficimur ] honore , afficimur [ AL, Adficimur ]in

juria.

35. Inter Album et candidum. Album natura ,

eandiiluin studio sive cura; Albos ergocapillos.ee-

ram can.lidam dicimus. Hem candidum est qua-

dani nitenli[ At., ante ]

luce perfnsum, album vero

quod aurorae consiai esse vicinum.

7 36. Inter Albentem el albescentem. Albeniew

dicimus enm qui jam albatus [ Al., albus ] , albescen

tem eum qui incipit.

57. Inter Animtim et animam boc interest, quod,

animus consilii est, aniina viise. Ista semper eadem,

esi, ille pro affectu mulatur. Item menieni antiqui

ab animo separaverunt : nientem, ut sciat, aiiimnm

vero, ut velit, avit possit discere. Praierea 11011-

i nunquam, et animus pro viribus poniiur.

38. Inter Alvum et ventrem, et uterum. Alvns inte-

rius receptaculnm cibi esi, quo sordes defluunt, ut

Sallust ms, Simulans- sibi alvuin purgari. Venler est

aspectus ipsius partis exlrinsecus , ut Juvenalis :

Montani quoque venter adest. Uterus autetn proprie

2!. Ex Agraptio, in quo male e^t aspicimus snrtum,

qi Ivnc emendandns.Noiandum. Ex Serv., ad illud I Mn. : Despiciens

mare velivolum.

Quod si. Al., qwa ti. Servius.

Jionnitnqtmm, Serv.

Inquirere.-lnfiuirens, Servius.

22. Interpreies Teient., act. HI, seen. 4, Eumich. :

Proprie intendere etl crimen in adversarittm jacere.Ibid. Val. inbonutu esi. AISEV.

2i. Ex Agra-lii). Vid. eliam Nn. in diet. Adelere.

Forie Icgi possil ex Serv., ad illud vi JEn., 31o-"

di inoletcere miiis, CONCRESCERK. Prupiiii tamen vero

existimo, ut ex Agraitio legamus inolescere couuy-memi, aildamusque lertium menibrum ; exoleuere

;vanesceniti.

25. Ex Agnetio.Ibid. Val, in prasenli. AREV.2(i. ASCOII. 1 eiiian. in Divinationem,

27. V.\.\grlii>,

in quo pro abtliicilur, est adducitur.

28.Agf<Rl,

: afjicimus honore, afftcimus injuria, quiline fone eini iidaiiilus.

Ibid. Coil. Val. in honore... in injuria. AREV.21). Ex Agraetio.3U. Ex AgraU. Vid. Serv., ad ill. in Ên. : Ilarmn

mam invent, et ipse Elyniolog.lib. x, lilter.i A.

51. i.x A^r.i Uo, et Serv., ad ilt. i yEn. : Apparentari nantts. ViJ. uimiu Fesi., diet. -Apparel.

Nonreg... Hscab Agraelio absunt, cl rede.

Ibid. Ms. vat. sed discernendo. ABEV.52. Viiletur diflereiiiiam concinnasse ex pluribus

verbis S -rvii, a<l ill. vi Ên., Osiia jamrjue domut

patnere. llabes Iiaec cliani lib. F4ymolog. v, cap. 7.

Ibid. Val., osliu qu bus excluduiuur. AREV.55. Vnrro, iv de Ling. Lai.

51. Ex Sei v., ad ill. vm Mn. Turn manm Autonite.

Ipse Riymoiog. lib. x, liiler.i A.

55. Lx C. Kriinl. elip>e Etymolog. iil). x liltcra C.

Item... K\ Serv., ail ill. in Georg.: Color deter-

riitius altiis. Ex (|u pro ouri/rfB leg. putiori.Ibid. Ilisnunis adliuc alba aiiroram noiai, alque lu

fi-re lialis, quod animadvcrtit Uariliins, ad verha :

Album ve oquod auroras conslat esse vicinum; el pluraobsei vaveiai ad Apuli:ium, qui aurora; album laeertumlaudal. ARI v.

rii. Vat., qui albus esi; atbescenlem qui jam inci

pit. AREV.37. Elymolog. lib. xi , cap. i.

Proeierea... Elymolog. lib. x, litlera A : Animo-sus quod si l animis, el vinbm plcnus.

Ibid. Ms. vai., affectu immniuiur. In Ms. Harlliii, ista

temper in cssendu; corriiiil -Uiiriliiiis, ista temper in

etse uno. Elegarilom vocal biijns differentiae observa-tionem. flni-:v.

38. Ex Serv., ad ill. u În. : Uterumqve armalomilile complent. Ipse Elymolog. lib. xi, cap. 1.

Sattusiitis. Ex tragiucnlis vncerlonim lib.

15 S. 1SIDORI H1SPALENSIS EPISCOPI

prsegnanlis est. Sed et hoc a poetis metri necessitate A tamen cum adjectione, ut pula volucrem equum, vo-

variatur.

59. Inter Arma el tela. Arma sunt quibus defen-

dimur i [AL, defendimus], tela quse mittimus [AL,

emiltimtis]. Item arma belli sunt, armamenta na-

\ium.

40. inter Alluvium el colluvtum. Alluvium con-

sumplio esl riparum ex aquis, colluvium aulem con-

gregalio sordium, quae lit a fluxione inulta.

41. Inter Aquatum et aquesum. Aquatam po-

tioiiern recte dicimus , aquosum locum qui ex se

aquem fundit. Ita el meracam potionem, merosum

aulem vinum appellamus.

g 42. Inter Apricum el opaeum. Apricum conlranum

estopaco, quasi apertum coelo, vel soli sine [AL, in]

liorrore frigoris. El esl apricum, quasi [AL, quiaj

sine flam et frigore. Ilinc et Africam diei quidam

exisiiiii.ini, quasi Apricam. At contra opaeum con-

densum est, et umbrosum , sicut el amcenuin.

Amoena aulem dicta eo quod amenlur.

45. Inter Acerbum et acervum. Acervus per duas

MJ scribitur, elsignilicat molem. Acerbus per fcscri-

plus significal immaturum.

44. Inter Arbos et ardor. Arbor inlerdum fit sine

fructu, arbos vero nonnisi fructifera. Simililer silva

et nemus. Silva inlerdum est fructuosa. nemus vero

arbores wnbrosse et iufruciuosse inielliguntur.

45. Inter Acerbum et immaturum. Acerbum est

longe a maturilate posiium, immaturum vero proxi-

innim maluritati.

lucrem ligridem. Ut est illud Pacuvii : Volueri

eurrit axe quadriga. Narn [AL, sed] el sagittal volu-

cres dicuntur, quod his pinna; [AL, penna?] conglu-

tinanlur. Nam sine adjectione tantum alitem sonat.

3 48. Inter Anguem, serpenlem et draconem. In

mari augues, in terra serpentes, in lemplo dracones.

Ut Virgilius : Tranquilla per alta angues ; el paulo post :

Serpens amplexus uterque. Item : Delubra ad summa

dracones.

49. Inler Aureum et auralum. Aureum auro fa-

ctnm , auralum ex alia materia faclum , el mislum

auro operitur.

50. Inter Animalia et nnimantia. Animalia sunt

qusc habenl animam , animanlia tantum ad animos

pertinent.

51. Inter Ausfrxm et ostrum. Austrum ventum

significal, oslrum vero purpuram.

52. Inter Amiuil et abnuit. Annuit consentit ,

abnuit denegat.

53. Inler &s et es. JEs melalli materia, es vero

verbum est.

5i. Inter Animum et animam. Anima sine diffe

rentia ,animus vero varius esl ; quod animo sapi-

mus, anima qua vivimus.

55. Inler Ad el a(. Ad prsepositio est,at vero

conjunctio.

56. Inter Arf/Hroetafcjuro.Adjurorogo.abjnronego.

87. Inter Apud et penes. Quod apnd le lunc dico.

46. Inter Avenam et habenam. Avena per lit~ Q cum nliquam partem omnem significo. Nam penes

teram herba est. Habena per rf litteram lornin est.

llflbenas autem alt habendo dictas pulant, quod his

equos habemus, hoc est tenemus, unile et equi habiles

dicli-1

47. Inter Avein et rolucrem. Aves dicimus quaj

per aera levibus [AL, levius] volitant pinnis \AL,

peonis] ,volucres autem non solum aves vocamus,

sed quadrupedes nimia pernicitale ctirrentes, sed

39. Etymolog. lib. xvm, cap. 5. Aliud discrimen

apud Fest. dicl. Arma.

Serv., ad ill. ix /En. : Telorum effundere contra

omne genus.Ibid. Vat. Inletpost bane differentiam inserit

aqnam elundam, eic., ul num. 65. AREV.40. Elymolog. lib. xiv, cap. 9.

Ibid. Consumptio est riparum. Eleganler, ait Bar-

ihius; perduntur eniin ul non vide.ml nr rip;r. Ila

mori ftumma exposuit idem apud Pelrouium Arbi-

irum. In Vat. Cod., coniummalio esl. AREV.41. Ex Agrxtio, in quo tamen pro aauaiumestaaua-

licum.

Dicimus. F. Addendum ex Agrxlio, qua aquamaliunde recepit, aquos.

4i. Al. : Esl opaeum quasi opertum crelo.

Sine flatu. Puto mendiim subesse, scribendum-

que vu ypiiuif,id est. sine frigore, sic et in Serv.

leg. ad ill. v /En. : Apricis stalio gratissima mergis,el vi /En., ad ill. Tern s immitut apricis. Vid. Fest.

diet. Apricum. Ipse Etymolog. lib. in, cap. 18.

Opaeum condensum. Sic Fest., diet. Opaeum.Anuenum. Sic etiam vetus Glossar. Amoenum in-

terprelatur o-Oorxiov TOJTOV. .

Amoina aulem. Ipse Etymolog. lib. xiv, cap. 8.

possessionem significal, apud autem quasi corpus el

librum, non possessio \AL, possessionemj. Oicimus

autem, apvd le habeo argenlum meum, non penes le;

qua? ergo redduntur, apud te habeo ; qus possideu-

tur, penes te habeo.

58. Inter Amburere et comburere, et sepelire. Com-

burereest igni dare, amburere ex utraque adurere;

urere est igni adurere penilus ,et ad medullani

Fest., did. Amcena.Servius ad illud. v JEn,,anuena

piorum, el vi, aniasna vireta.

43. I0x Agrsjt. ; ipse Elymolos. lib. xvn, cap. (i.

Molem. Al. mobilem. Agraetius male.

44. Ex Agr.el., ei ipse Eiymolog. lilt, xvn, eap.G.Ibid. V:it.

,et frufiuotte. AREV.

46. Ex Agraet. 40; ipse Etymolog. lib. xx, cap. 16.

47. Volucri eurrit. Al. : Volucrit erit ex quad.Ibid. Cod. vat. omillit, nimia pernicilate... sonat ;

et num. 49 et 50, et ita alios. lisrilnns in suo Codicet

legebal : Volucri curril ciiatu quadriga; emendalial,ciin pro cituta, ut sit anapiBstus. AREV.

48. Ex Servio, ad locum 11 /En. cilatum ad verbum.50. C. Fronio : Animonlia animus facit, animnlia

animam habent.

5i.Vid. Nou. diet. Innnere, etAnnuere.Sic veleres membranse vociini in Terenlio ex-

plicaiar. : Abnuo, nego, subtraho.

54. Non. Marc., dicl. Animus, et Anima.Ibid. Vat. anima spiritus, quo vivimus. AREV.o j. Elymolog. lib. i, Ciiji. 26.

57. Vid. Fest., dicl. Apud.58. F. Legend. : Uri estpenilus etad medullamignem

sentire. Nam dictiones at igni adurere ex illis supe-rionbgs, est igni dare, sic male irrepserant.

DIFFERENTIARUM LIB. I. 18

ignein sentire. Sepelire esi sepulcro cingere, vel A aegrolaliu in corpore, sic xgriiudo in animo nomea

corpus iHimotegereetossa.Iikle Virgilius(.4 neid. x):

Corpus humo patiare tegi : Aut (Êiieid. ix) :

Si qua id fortuna velabit.

Absent! feral inferias, decorelque sepulcro.

10 59. Inter Auiiacem et lemerarium. Audax

non timet, lemerarius non a-siimai periculum.

00. Inter Ad forum ire el in forum ire. Ad forum

signilicaiur aliquis locus in quern imus; in forum, in

ipstnn forum.

61 . Inter Afrum et Afneum, et Africanum. Afrum

dicimus civem, Africum venluin,Africanum nego-

lialorem.

62. Inter Aynoscere el cognoscere. Agnosciuius DO-

tos , cognoscimus ignoios.

63. Inier Auferre, adimere el eripere. Auferimus

rent quam dedimus, adimimus jus, eripimus quodab aliquo [Al., alio] rapimus.

64. Inter Agere canutm el rficere. Quod agit palro-

nus, dicit reus.

65. Inter Aquam el undam. Unda semper in inoiu

est, aqua vero giativa. Porro imbres nubium sunt,

latices fontium. Nam lalex proprie liquor fontis esi;

et dicius, quod in veins lerras laieal.

66. luier Mquora el maria. dEqnora, non tanlum

aquae, sed etcampi propter xqualitalem dicli, mare

aulem lanium congregalio aquarum.07. Inlet anum et saculum. yEviun lanium lempus

osicndit, sxculum vero perpeluiialein el lempus. Undeel in stecula sceculorum dicimus.

babel non sejunclum a dolore. Dolor igilur sgriludo,

id esi , causa efliciens xgritudinem in animo, tanquaui

aegrotalionem in corpore.

De liltera B.

71 . Inter Benignitalem el bonitalem. Stoici ila defi-

niunt [AL, dislinguunt] : quodbenignitas sit virtus ad

benefaciendum exposila, lenis, blanda, dulcis alloquio,

ad omnium bonorum Camiliariutcm invilans , bouiias

aulem bene quidein facere el praeslare quod poscilur

parala esi; non lamen novii suavis esse consorlio, et

sua cunctos inviiare dulcedine.

72. Inter Beaium et felicem. Beatus sibi lanium

est, felix, ct aliis [Al., sequenter el aliis], ut

esi illud Virgilianum :

i Sis felix nostrunique icves quaecunqup [Al., quem-cunque] laborem.

Felix aulem diciiur, per quern dalur el accipilur feli-

cilas, ul [elix lempus, felix locus, felix eventus.

75. Inter Beatus, honestus, fortunalus. Bealus

animo, honestus moribus, forlunaius substantia.

74. Inter Bibere el potare. Bibere nature est, po-

lare luxurix.

75. Inter Ba/ineum el balneum. In prosa quotidiaiiu

sermone balineum, inversu balneum dicimus.

70. Inter Barbam el barbas. Barbam liomimmi ,

barl as pecudum vel herbarum dicimus. Barbas et

hoininum,uiapudVirgiliuni:Barte incanaque mcnta

reyis Komani.

12 77. Inter Bucinam et bucinum. Bucina est

08. Inter Jiquumel juuum. Justus quippe ex lege tuba qua signum datur in hostes [At., hoslemj, Bu-

est, quasi jus cuslodiens, aiquus aulem esi qui secun- dims ipse clangor canons.

duiit natural)) Justus. Elenim Justus a jure vivendo, id

esi, juxia quod jus esi faciendo, vocalur.

69. Inter agtum et tegrotum. Êger proprie animo

nioesius, nam corpore segrolus diciiur. Proinde aeger

esi, el iristis, 11 et male valens, atgrolus aulem,Bive xgrotans lanlummodo male valens.

70. Inler /Egriludinem el txgrotationem. Sicut

Sepelire. Elymolog. lib. xi, cap. 22.Ibid. Forlasse legendum ex utraque parts, ABET.59. Ex Agrseiii meme, temerilus sine consilio, auda-

cia post consilium. C. Fronto nine forte emendandiis :

Audax non timet, lemerarius non providet; nam malealinqui, uuilux non provide!, temerarius non timet. D

62. Serv., ad illudjvin Ên. : Accipio, agnoscoque li-

bens.

05. C. Fronlo : Auferl qui dedil, adimit imperio co-

aclus, eripil, qui plus valet.

Jus. F., Justi. ul infra lillera H.6C.F.X Serv., ad ill. inEn. : Quce me ozquora possunt.

Non., diet. yEquor.67. Serv., ad ill. vi JEn. : Quern tibi longavo :

jEvum (inquil) proprie a lernilalis esi. Urtde quis inIsidoro forle legendum censeat : dUrum lantum per-peluila/em osiendii.

68. Elymolog. lib. x, dici. ^quus, lillera A.69. Ex C. Fronton, ei Agra:iio.

Ex. Serv., ad ill. }Mn. -.Curisqueinyentibusceger.luierpreies Terenlii, Act. i, seen. 2, Andr.

70. Al. ul Cicero. Tuscul. in.

Ibid. Nota Paniini quid sibi velil, nescio. AREV.71. Vat. et omnium. AREV.72. Hoc sensu et Fronto : Bealus, qui apud (irtecos

78. Inter Bellum el pralittm. Bellum indicilur,

urxlium gerilur. In bello enim non siaiim pr.elium;

in praslio aulem siaiim el helium. Unde el apud an-

tiquos tuba prxlii signum eral, belli buccina. liem

bellum loium esi, id esi, lotus conflictus, ut Jugur-

tliinum [Al., jurgium), civile, Punicum. Pugna unius

diei, prxlium pars pugnx, licet et pugna duorum sit

Sis felix. Ex Serv. videlur, ad ill. I JEn. : Sis fe

lix, el illud eclog. S : Sis bonus, o felixque.Ibid. Cod. Vat., felix sequenler et aliis... et adipi-

sciiur felicitas. AREV.

74. In Codire Regiovaiicano 1858 , in quo Differcn-

liae aliquando copiosiores sum , quam in Excusis, idita relertur : Inter bibere et polare : bibimui neceui-

tale, poiamus volunlale; alii ditunt : Bibere naturae

eil, poiare luxuries. ARET.76. Ex Serv., ad ill. HI Georg. : Barbat, incanaque

menta. 1 nrro locus quern Isidorus citai. esi ex vi Mn.,ill quo, pro ciines, barbas legisse conslal.

77. It.irtliius pulal bucinus esse adjeclivum nomen,el rescvibeodum ,

bucineus caiior est ipse clangor. 1 ru

eo sonilu liucinuiiis exslal apud I apiam. Idem llar-

iliius, alio loco, scilicet lib. xxxvi, cap. 15, ubservatbucinum de sono bucinse dici, ul ex fragmeulo Ft.

Capri, ei ex liac Isidori difTerentia colligil. AREV.78. Vide Serv., ad illud via .En. : Qui seie in betia

lequanlur.In bello. C. Fronlo.

Tuba prcelii. Ex Serv. , xi ./En., ad illud : BeUdat siynum, et ipse Elymolog. lib. xvin, cap. 1 et 4.

purs. Sic Nun. did. Bellum.

|9 8. ISIDORl HISPALENSIS EPBCOP1 20

llquimdo, el sine ferro, unde el a pugno dicta est. A bilium, clangor irrationaWlinm, ut ansarum, vel tu-

79. Inter Batiamttm el opobalsamum. Balsamum

esl arbor ipsa, epobalsamum suecus collectus ex ar-

l)ore. Nam opos dickur suecus. Probalio aulem bal-

sanii, ut dicil Plinius, hsec est : quod si contra so-

leni feratur, et corruptum non sit, manum ferenlis

exuril.

80. Inter Bassos et bassus. Bassos nomina propria

sum , Bassus \Al. , Balsos] vero appellativa nomina

sunt.

81. Inter Barbarismum et tolucismum. Barbaris-

tuus fit in una loquela, soloecismus in pluribus.

De littera C.

82. Inter Ccelum et eetlier ita distingnitur. Quod non

tanlum ille asiriferus [F., asiriferj locus, sed et

barniii.

86. Inter Criminatorem et criminantem hoc inter-

esse auctor Orbilius putat, quod crlminator sit qui

alter! criraen inferat, et id saepius facial, criininans

aulem qui crimen inferat, et com snspicione quoque

id facial quare quis magis noxius videatur. Ul Afra-

nius : Non sum, inquil, tamcriminoia [AI., crimi-

nosus], quam tu [Al., quantum], vipera, gannire ad

aurem nvnquam didici dominicam [Al., domini \.

87. Inier Callidum et i<rfum. Callidus est in

disputando subdolus , versutus aulem cujus meng

in negotiorum actu ad quamlibel fraudem facile ver-

tilur. Ergo callidum non pro asiuto lariium, } sed

pro asluie dodo dicimus , versutum aulem ab eo

isle aerccelum vocalur. Oilier autem sublimior cceli B quod aniraum cilo verlat. Unde el Plautus :

pars est, in quosidera constilula sunt. Sane et aHher

13 aer ignens est superior, sctlira vero lux el splen

dor est xilieris.

85. Inier Cms et crastinum. Cras ad lempus perli-

nei , crastinum ad opus ejusdem temporis.

84. Inter castitatem et continentiam hoc interest.

Quod castitas est corporis inc<>rrupiio,conlinemia

vero post corruplionem sexui renuntiaiio. * Pri-

mum ex his felicitalis est, non esse quod metuas ;

secundum virtulis esl , proslernere bostem libidi-

nis, a quo loties victus nlque dejecius es. Quo pri-

muni cedere liumiliialis est, secundum patientise.*

Barum prima felicitalis est, nonnosse in toinm aquo

postea liberari oplabis; secunda vero virtulis con-

Versntior es quam rola figularis [AI. ligulari].

88. Inter Curam et solliciludinem. Solliciludo

inoderaia est , atque temperabilis, cura \erosine

moderatione est; wide el cura dicta est, eo quod

cor urat.

89. Inter Cognitionem et agmtionem quidam sic

distinguunt, qaod cognitio eorum sit quae anie non

srivimus, et ea poslea scire permillirnur, agniiio

vero eorum quoe prius scienles , deinceps scire de9i-

vimus, eorumque poslea recordamtir.

CO. Inier Commentarium et commentum ,et co-

micum [P., commaticum]. Commentarium liber ,

commenlum, vel commeniatum volumen, id est, ex

temnere vitium quod optime noveris. Alii coniinen- C diversis libris comaium , scilicet , ex Veteri et

tiam in conjugiis [Al., conjugibus] specialibus, casii-Novo Teslamento.

91. Inier Coram et palam. Coram ad personam

refertur ,dicimus enim coram illo , palam aulem

persona caret, quia id ipsum signilical quod omnes

sciunt. Ergo coram ad personam certain refertur ,

tatem in virginibus intelligunt. hem quidam castita

tem accipiuril in inenle, virginiialem vero in corpore.

ilia est aulem vera castitas, qu* nee corpore, nee

mente polluitur.

85. Inter Ciamorem et clangorem. Clamor rationa-

Ibid. Vat. omiltit, id est, totus conflictus. Barthius

memoria ha?c digna esse ait, sive ea ex sua observa

tions Isidnriis promat, sive more suo alinnde descri-

bai. Quod aulem Barlhius saepe lectinneui sui Codi-

cis conjecture emendare conalur, actnin pliTum :ne

agit ; mm jam ea fere oinnia in Ediiiune Grialiana

correi la eranl, sallcm cum Adversaria Bartliii i" lu-

cein venernnt, quern aliquaudo Edilioiiem Grialii vi-

disse consiat. AIIEV.

79. Ex Serv. , ad illud in Georg. : Buliamaquc et

baccas.

80. Veins Glossar. Bassus t-jjnAos .

81. Eiymolog. lib. i, cap. 52. Vid. Agell., lib. v,

cap. 20.

82. UtfumrjueostendiiVarro,lib. iv ling. Lat., diet.

Sane... Ex Servio, ad illud ui^En. : Nee luci-

dus tetltra tiderea polus.84. Ai. : Sexus. frimum ex hit; et infra : conlem-

nere ea qnie optima noveris.

Ibid. liiEdilimie Grialii indicalur, decsse in aliqni-

busexenipla.ibus verba, Primum... tecitndum palien-lite Ac revera in veinsiissimo Codice Vaticaiio r^ilita coiitinualnr oralio : sexui renutiliaiiu. llurum pri-ma leticilalii est, etc. Mox idem Cod. in conjuyiit pa-rentiiiut inlelligunt, eauitalem in viryinibus. AREV.

86. CiUt allerum versum Noa., diet. Uannirt , ex

palam ad omnes.

prosa (Caiil, Rosa) Affranii.

Ibid. Barlhius suspicalur legendum cum suipicio-

rte occulle id facial. In suo Ms. invenit : tarn crimi-

nosus , quamtu viiuperat. Alii habenl, lamciiiiiinosa,

quantum vipera. AREV.87. Vid. Donau, in Terent., act. in, seen. 3. Adelph,

Sic Kesi.,dict.Vfrsuius, et ipst; lib. x Ciymolog..litlera C, el liiler.i It.

Plautus. In Epidico, *cena cujus princip. Fe-

cisli jam.8. Aliterdislinguil Donat., aci.n, seen. i.Pliorin

Cura vero. Ex Serv., ad illud i JEn. : Curisqux

ingenlibus tvyer ,el ivjEn. : Jam dudum sauciu cura.

Ibid. Vat., cura vero sine sollicituttine esl. AIIEV.

90. In IIHO Maiiuscripto lisec laniuin : Inter cowmentarios el commentaria. Comminilarii tibri

,coinmtnla

ria volumina.

Comaium. F., toncinnalum, aut comma/urn.

Ibid. In Ms. Vat. Soil solum hoc esl, Coininenla

rium liber, commenlum volumen. In Edilis rifaferCHtft

non plene explicatur, cum praeteri atur explanatuverbi comicum. Legendum ergo videmr : Gunmen-turn volumen, id esl, ex divenis libris cmmentalu.m

,

Cnmicnm ex Veteri, rt Nuvo Testamento. Gomicut

Commiciis, et Comes liber eeclesiasticus erai, Lectio

narius quoque dictns, de quo vide Ducangium, >r-

bo Comma, primo luco.

J DIFFERENTlARim LIB. 1.

92. Inter Cavum et cavatum. Cavum naturaliter , A. " Consuescimus 16 hona>

insuescimus mala, as-

cavalum inanu.

93. Inter Circiier, circa et [cirrum. Circiter ad nu-

iiicrum referendum est , circa ad locum et tempus ,

circum vero undique. Ergo dicimus [At. , dicamus]

circuiuisse nos orbeni, noa circasse [At., circaisse],

9-i. Inter Circumpedet et anteped n. Circuui-

pedes sunt obsequia servorum , anlepedes ami-

coruni.

15 93- Inter Contingit, obtingit, evenil, et accidit.

Coiiiingit eventu, obtingil sorte, accidit casu, evenit

vel malo, vel bono,

96. Inler Corripere, oojurgare, et casttgare. Corri-

pimus verberibus , objurgamus verbo , castigaiuus

verbis, cxdibus et verberibus.

suescimus ulraque [Al., ulrumque].

105. Inler Capio et capessc. Capio aliquando ,

capesso frequenter.

10G. Inler Cuncios el ottmcs. Cuncti omnes sum,

si modo juncti sunt, et simul faciuni aliquid. Ali-

ter omnes dicuntnr non cuncti.

107. Inler Cxteros et alias. Quod caHeri ex eodem

ininiiM-o sunt, alii ex alio.

108. Inler Curulem et curialem. Curiales officiales

public!, curulcs vero scllae, in quibus magisiraius

sedentes jura reddunt.

10 J. Inter Censotem et censualem. Censores euim

[Al., lanlum] judices vocantiir, censuales vero offi

ciales qui censiun provincialem exigunt. Interim

97. Inler Cupereel ambire. Cupere est terrena lu- g \Al., inlerduni] el cer.sorium [.4/. , censorem] homi-

cn, vel quaelibet mundi desideria inaniler quaerere, nem pulcbrum didmus.

affinem ,et propin-

ainbire vero boiiorum gradus, vel ordines potesta-

tum appctere.

98. Inter Cantare et canere. Cantare taniuin vo-

cibus vel clamore insonare est , canere aulem in-

lerdum inodulari, inlerduni vaticinari est, id est, fu-

lura praedicere.

99. Inter Conscribere,

exscribere , et reliqua.

Placidus : Conscribere, inquit, est iiuilla simul scribere.

Exscribere , quod alibi scrip turn sit transferre,

transcribers , cum jus nostrum in alium transit,

Iiiscribere accusationis esl, asciibere assigna-

tionis. Describere diclionis\l<\ ditionis| , vel or-

diuis.

100. Inter Conttruere et destruere. Consiruere est

KuNlicare, desiruere vero exlerminare.

101. Inler Commodore el accommodare. Commo-dare esl praesiare aliquid , accommodare vero apiare.

102. Inler Consuere et suere , vel assuere. Con-

suere vestium, suere codicum, assuere coriorum.

103. Inler Consequimur el assequimur. Consequi-mur pedibus, assequimur studio.

104. Inter Consuescimus , assuescimu$ , insuesci-

93. Cod. Vai., non circa esse pro non circasie, rel

tircaisse, quod melius videlur. AREV.94. Ex Agral. ad verbum.95. Vide aliud discrimen apud Agrxiium.9fa . Al. :

castigamus cum credimus.98. Serv., in ill. i JEn. : Anna nrumque cano;et

vni JEn. : In limine ades.se canebat.9i). Ex AgrjBi. onmia.

Accusui-.onis. - Vel occnsionis. Agraet.

Asiignaiionis.-Significationis. Agraet., male.

- Ordiiiis -Ordin/iliiiiiis, ins. 1, ct Atzral.Ibid. In nola Pantini eral : Forte, diclionis; quod for-

rexi ad ejus menleni, ul pulo, forte, dilionis. HartbiiCodes sic eral inlerpolatus : Kxwibere, quod alibi

scriptum esl, quod verbum medicorum est, Iranscri-

bere. Pro liis, quod verbum medicorum esl, Barlliius

snbropabai, quod verbum indet oruni esl, perlinet

enim ad plagiaries. Observat idem dictioitem esse de-

clamaloriamexftrciuiiioiiem, quales dictiones Eiino-dii ad nos vencrunl. AREV.

100. Leg. desliuere, nisi malis, praeunte Agruelio,exslruere vero incxcelsum slruere.

101. Agra l., diet. Commodatum.r Non., dici. Accommodat.

110. Inler Cor/natum et

quutii. Cognatus ejiisdem generis, alflnis nupliis ve-

niens , propinquus sanguine vel affmitate conjuuctiis.

111. Inter Cctumem et incolinnfin. Incolumem aui-

mo accipimus, columem corpore. Columen autein sa-

nitas , vel sustenlaculuin est, quod [Al. , quia] a

columna est facium , unde el cuhnen, undo el r.ul-

1UUS.

112. Inler Comptttm el (omposilum. Com plum cura,

compositum nalura.

113. luler Crauni el grassum. (^rassum corporis

esl pinguediuis \At. t pingueudoj. Kara grassari aiii-

Uii niiniae crudeliiatis,

" 1H. Inler Crassum et obesum. Crassus pinguis est,

obesus plus est<]uam piuguh.

17 115. Inter Cierultnn et carruteum. Cserulus

est color , caeruleus qui ex eo colore confeclas est

nalura. Nam caerulum ipsum colorem dicimus.

H6. Inler Corpus el earnem. Quod in omni carne

corpus est, non in omni corpore caro. Caro enim

proprie ossa el sanguis esl , quod lamen et corpus

est. Corpus aulem et lapis, et lignum esl, quod lauieii

103. Asraet. : Ctmse/juimHr studio, assequimur voto,101. Ex Agrseiio.106. Vid. From., diet. Omnes. Festuseadem fere

habet cum Isidoro, diet. Cuncti, et Ascon. Ped!an. in

Diviuatioiifrn.

Aperlior eril leclio : Aliter omnes dicuntur, nonD cuncti. Vid. Serv., ad illud i ^En. : Tola annenta se-

qiiuiitur.

Ibid. Vat., al ter omnes dicuntur cnneli. ARKT.109. In Ms. Bartliii : Censorinm liominem vullum

dicimus. Conjlciebal Barlliius vultuosum: iiam vuituo*

sus severum noiai apud Sidonium el alins. De seve-

ritate censoria res nota est. Ego inaliin, censorium

hominem pulchre dirimus. AREV.111. Veins glossar. , Columbia, eni(rrnpiyuaTX ,

et

columen, swio-Tu^ov,did. Columnce. Ipse liiymolog.

lit), x, litleia -C.

113 Ex AgraH., Crajtart, grassari.Animi... Agr.vt. : Aul animi, aut crudel.

Ibid. Nimite crudetitallt. Vai. (imitiit.nimi/r. AEV.11. i. ExC. Fronlune; diet io aiitein Nulura loco mota

possession! SU;R restituenda, legeiiduuique ,C jerulut

esl color naturx.

116. Sic lib. Clyinolog. xi, cap. 1.

23

caro nun est. Dictum aulera corpus a corruptione, el A

caro a carendo, vel a cadendo.

117. Inier Capillot et capillamenia. Capilli capilis

sunt , capillamenia summilates arborum. [At. ,

arborisj.

118. Inler Coltum et cervicem. Collum [At. , Collus]

semper cervicem, cervix \Al. collus]aiilem dura sin

gular! numero dicilur.significal collum; dumplurali,

superbiam, ut Cicero in Verrem (Lib. v) : Prceiorem

lu accmas f Frange cervices.

119. Inter Concidit el concidit. Concidit , correpla

media syllaba , significat cecidisse, concidit, produ-

Cla media, significat separasse.

120. Inter Cassidfm et galeam. Cassis de lamina

est. galea de corio [A/., corio fit].

121. Inter Cfypeum et clupeum. Clypeum sentum, B

clupeum omamentum [At. , ornamenla] dicimus.

Inter Clypeum et clupeum : Clypeus masculino

genere est quern scutum dicimus, clupeum neulro

dicitur imago, ab eo quod clueal ,id est, dicalur

el lioiiiinetur, et clara sit. Sic et inclyius praeclarus

dicitur.

18 122. Inler Consuctudinem et riium. Consuetude

est soli la: rei usus, ex cunsensu duoium, pluri-

morumque facius. Rilus vero ad justiliam perlinei,

quasi [A(., pendet , quia] rectum, ex quo pium ,

sequuni, sanclumque [A/, s. respicimus].

123. Inler Cogniturem el procuralorem. Cogniior

nun nisi praisens a prxseme prxsenli datur, procu

rator auiem el absens constiluilur [At., quern a. con-

etituil] adversus absenlem. Item cognitor adversus C

emu solummodo lite [A/., litem] coniendil [At., de-

fendii] adversus quern ad agendum consiUutus est ,

procuralor vero apud omnes. Ilem cognitor liii tan-

turn dari solet , id est [A/., item], judicii expediendi

gratia , procurator vero el res omnes adminisirat.

S. 1SIDORI HISPALENSIS EP1SCOP1 24

124. Inter CocMeariMm et cochleare. Cochlearius

qui vendii, cochleare vero species.

125. Inler Coiium et ceium. Coelus multitudo ce-

tuiii belluam dicimus.

126. Inler Commune et epicaenum. Commune ge

neris [Al., gentis] est, epicoenum vero animaliuin.

127. Inter Capillatum el capillobum. Capillaius ca-

pillo grandi, capillosus pilosus et birsutus.

128. Inter Cornua el corna. Cornua animalium, vel

anlemnarum ,corna vero pomoruin genus.

129. Inter Coepit et cepit. Cepit de capiendo , co&pil

de incipieudo.

150. Inter Calvum et calvatum. Calvus est natura,

calvatus manu. lude et decalvalus dicimus valide

manu decalvator.

19 131. Inter Circa, circum et circiter. Quod

circa est incerii loci de aliqua parle , circum cerli

undique, circiier numeri peneinliuili.

132. Inter Causam el raiionem. Quod causa ram

vel raiionem aniecedit, ralio in ipsa re est. Item

causa est, propierquamliialiquid, ralio perquam fit.

133. Inter Civile el civicum. Civile est quod ad

civii.item perlinet, civicum, quod ipsi cives faciunl.

134. Inter Cognoscimus et aijnoscimus. Cognoscimus

ignoratos mores, agnoscimus quae nobis exciderant.

De liltera D.

135. Inter Diurna ,diutina el diuturna. Diurna a

die facia sunt, ut diurna merces, diutina dicta ab eo

quod est, quod diu duraverii, diuturna vero a perpe-

tuitale dicta, quasi ajterna.

136. Inler Disertum el discretum [Al., disserlum].

Diserlus orator est, discrelus esi docius , a discen-

do diclus.

137. Inter Divitem el locupletem. Dives est pe-

cuniis, locuples [A/., locis plenus] autem fundis,

quasi locorum diviliis plenus.

Carendo.-Creando in Etymolog.117. Capillamenta teminum, lib. v.

118. Ex Serv., ad ill. 11 JEn. Cervici imponerenotlrx. Etymolog. lib. xi, cap. 1.

Frange. In allero exemplar! : Frangere cervi-

eet, et superbiam inclinare, qua:, ul glossemalon ,

inducenda.119. Sic Acron., od. 3, lib. i Horatii, in illo

versu : Nequicquam Deus abiddil, cxponii abtcidit,

teparavit.Ibid. Barlliii membrana: ita : Inter castidem et cas-

sidam iiihil interest. Galea vero caisis en, quai de co

rio ftebat. AHKV.121. Clypeum. Ex Carisio in C. Frontone, male.

Clupeum armorum, clypeum imaginis.

Clypeus. Locus mutilns, quern sic ex Carisio

suppler! posse: exisiimo : i Clypeus masculiuo genereesl , quern scutum dicimus, ab eo quod est clepo,xa/ujrrw, id est, celo, cum clupeum imago dicalur,et nomineliir a clueo, quod clara sit. i Sic et In Serv.,ail ill. vn JEu. ; Nee clypei cunusque sonant : Dicii

ab eo quod celenl corpus U.TTO TOV XASTTTW.

122. A/., Sutito rei consensu usut d.

Ibid. Vat. ad juilitiani pendet. Kt aquum temperpretipicimm, pro cequum, sanclumque. AHKV.

123. Fesi.., diet. Cognitor : C. enim prxsem a prce-teiiti pra side datur.

Nisi... Al. : Justu pra tidis prcesenlis praaenti d.

Ibid. Nemo veleruui melius dilleruniiam idler pro-

curaiores et cogniiores in sensu proprio expressil, ut

advei litur in not. ad Grissouium, lib. iv, cap. 20,Select. Antiqtiil. In Ms. Vat., pranent a prceienti da

tur; et ouiittit Item cognitor... omnes adminiitrai.

ABEV.125. Vat., belluam dicit. AREV.126. Sic lib. i Etvmolog., cap. 6.

Ibid. Cod. Vat., commune qenut est hominum; epi

coenum. Epicoeua a communibus differunt, quia corn-

iiiniiia duos liabeni ariiculos, ul liic el hose tacerdos,

eplcoena vero unum lanium, ul passer, lepus, etc.

Vide Cledonium, in Arte, pag. 18t>2 , Pustscb. AREV.

1) 131). Decatvationis menlio Concil. Tolet. xvi ,

cap. 3; Emeritens. cap. 15, et alibi, passim vero in le-

gibus Visegothoi um er.nque perpeiuae infamia: noia.

Ibid. Depcena decalvationls plura Ducanglus, verb.

Uecaliare, el decalvatio. Apud Isidorum verba valid*

manu Decalvator Iortasse ex aliquo alio auctore pe-lila sunt exempli loco. AUEV.

131. In uno ins. : Inter circa et circum, quod circa

est de aliqua parle loci, circum undique.132. C. Fronlo : Causa docel factual, ralio solvit

obscura.

153. Acron. el Porph. in od. lib. 11 Moral, iia lan-

IIIIM disiinguunt, quod civicum anliqua ligura dicatui-,

civile uon Hem.1.T.. Al., adjecta, nulle sensu pro a die.

136. Kx Agrxliu.Disci etui en. Lege : Desertut, en dereliaut, a

15 DIFFERENTIARUM LIB. 1. 26

158. Inter Defensorem elultorem. Defensor curai,ne A lium] est separalio, cum mulier a viro discedit, di-

fial injuria, ultor id facil, ne impune sit facia injuria.

159. Inter Deformem et lurpem. Deformis ad corpus

pertinet. Turpis ad animum.

20 Li. nler Dementem el aelirum. Demens est

cujuscunque lutaiis amens, et[F., id est] sine menie,

delirus auiem per aelalem menie defectus : dicius

auiem ita, eo quod recto ordine, quasi lira, aberret.

Lira eniiu est arationis genus, cum [Al., cum qua]

agricola? facia [AL, jacla] semenle dirigunt sulcos.

141. Inter Dirum el utrocem. Dirus immisericors,

quasi divina ira in id adaclus. Atrox , crudelis, hoc

est, crudus, neque suavis [Al., suasibilisj.

142. Inter Dolum et dolorem. Dolor est corporis

incoiniQoditas , sive uiolestia. Dolus vero occulta

maliiia, blandis serrnonibus adornata.*

145. Inler Dolum, innidias, el fraudes. Dolus anitno

fit, insidiae loco, sive telo , fraus circa Mem mutuam

[Al., injuria].

144. Inler Dementiam et amentiam. Dementia tcin-

porale vilium esl, amentia perpetuum. Dementia

autem dicta, quasi diniinutio mentis.

145. Inter Distinctionem et subdistinctionem. Dis-

tinciio tinein sensus I acii , subdisiinclio suspendil

[Al., mentem susp. l.

146. Inter Dimidium el dimidiatum. Dimidium

esl scijua pars divisa , dimidiatum ulique pars, sed

[AL, si] non aequalis.

147. Inler Divertit et divortil. Divorlio [F., divor-

deserendo dictus. Ex Agralii menie neulra harum le-(

ctionum, quas ms. habenl, tolerari potest. Al. : Dis-

sertus esl doctus a disserendo, etc.

157. Rectius forte Fronto : Dives, quia dividendi fa-culiaiem habet. Varro a diva deducit.

Locorum.Sic fere Fronto, ix Terent., Scaurus;et ipse Elymolog. lib. x, litlera L.

Ibid. Vat., quasi loci plenus. AREV.158. Sic el Fronto : U liio vindical factum; vindicta,

vel vindicalio , (ulura prohibet.159. AL, Animam. Crimen, al. ms.140. Fest., did. Menlecaptum. Ipse Etymolog. lib.

x, liliera D.

Non., diet. Delirus, el ipse in Elymologiis.Sulcos. In Elymolog. additur: In quos omnisse-

ges decurrii, quod cum ininime veriim sit, fortassis

et illic ea verba tollenda, aut seribenduin ex [Sou. :

In quosomnis uligo decwrit.

Ibid. Vat., sine mend; defectus; delirus autem proa>late. De verbis qua? in Etymologiis addunlur postdiritjunl sulcos, dixi suo loco. ARKV.

141. Indignatus ; f.,natus, ut Feslus. Vide Serv.,ad illud u /En. : Qua; mens lam dira.

Fest., dktione Alrocet.

Ibid. Paminus pro in id adaclus indical ex var.leci. indigmitus, el ex conjecture natus. Uariliius,lib. xxxvm Adversar., cap. 2, legil neque suasibitit,el rxponit consullui, ratione utens, ul apud Apicium,el Phcebadium. AREV.

142.SicCic.,Tusc. n: Dolor motus asperin corpore,a sensibus alienm.

Ipse Elymolog. lib. x, liliera D didt dolosus.Ibid. Vat. adornat pro adornata. AREV.144. Lib. x I .lymolog. liiiera D.145. Elymolog. lib. i, cap. 18.

Sentus. AL, Mentis, vel sensus.14C. Agraei., fi copiose Agell., lib. in. cap. 14.

Non, did. Diwrtitun.

veriil vero, qui a via vel ratione defleclil.

21 148. Inler Deluit el diluii : Deluit purgat,

diluit icmperal. (Livius, de morle Milridaiis : Quodmmdiluiiset.

149. litter Dilecium el delecium. Dileclum a dili-

gendo, delecium ab deligendo [Al,, eligendo].

15U. Inter Direcium el dereclum. Derectum per

latum est, direclum per longum.131. Inter Discernere et secernere. Discernit qui

in duas paries dividil , secernii, qui ex mullis seor-

sum mulia eligii.

132. Inler Dicere el memorare. DJCII eoim, qui se-

inel idem pronuntiat , memorat, non qui semel di-

cit, sed qui saepius idem, memorise conservanda:

5causa, facit.

155. Inler Dengere et dirtgere. Derigimus quae

curva suul , dirigiuius , cum aliquo tendinitis.

154. Inler Departure, comportare el exportare. De-

porlarc esl aliquid afferre, comporlare iu umiin lo

cum couferre, exportare tollere.

155. Inter Discedere el abscedere, el caHera. Dis-

cedere per divuriium dicimus, abscedere per absen-

liam, secedere per singulariialem , decedere per

mortem.

lull. Inler Deauco el diduco. Deduco de amico

producendo [At., perducendoj. Diduco auiem dislra-

ho, vel divido. Item quantum ad equos iriumpha-

les 22 refertur, si equi, duxere triumphos; si boves,

|

Divertit. Sunl enim direrlicula , qua; ab hoc

verbo, semittp transversal a laiere, via militant, ail

Serv., ad illud ix /En. Ad dittorlia nota.

Ibid. Ms. Vat., vel a raiione deflectil. AREV.148. Ex Agretio.

Purgat, Al., purgat vel laval, quod tamen abest

ab Agreiio.Livius. Ex lib. cu, ul constat ex Flori epitome,

erat locus.

Ibid. Barlhius, lib. xxxix, cap. 14, poiius Feslo

vel Paulo asseniiiur, qui deluere solvere exponii a

luendo, non a lavando. AKEV.149. Ex eadem luente Agrxlius: diligi affectionis ,

dt ligi judicii.laU. Mine legendiini constal apud Agrxlium uude

sumplus quoad >en.Mim locus: Direclum in lalera ap-tatum. Sic el Elymolog. lib. x, lit. D : Direclus eo

quud in rectum vadit.

Ibid. Eleganlem bane differeuiiam Barlbius vocal.

AREV.132. Fesl., diet. Memorare.Ibid. Val.,su pii<s

id. AHEV.135. Sic ^aulus ex Feslo : Dirigere apud Plautum

invenitur prodiscedere, sed discindere legit vir erudit.;

El cum aliquo. Al., cum ad aliquem.134. Forte scribendum ex menie Agrvtii : Depar

ture, ea deferre; male la men ipse, cteponere. Apportareesl uliquid afferre; comp., etc.

Tollere. -De loco lollere. Agrl.13C. Sic Serv., ad ill. i &u. : Detpiciens mare veli-

voluni : Deduco, prosequor; diduco, divido.

Vel divido. Al. sen pono, id esl, f. teu dispono.

Equos. Malim currus.

Subducere. Ex Serv., ad ill. i iu. Subducere

datum.Deducunt. in /n. AL, diducuut.

Ibid. Vat., deduco pro ultimo deducendo. AftBv.

S. IS1POEU H1SPALENS1S EPiSCOPI

fcduure [4/.,d.iere}. Item quantum ad naves, sub- A factus beams, boneslus moribus ei honore usus.

ducere in terrain dicinm?, deducere [AL, didu- \ 67. Inter Do et cedo. Qiii dicit do sigiiificai qui-^lAci^l niitnni i n vnittA lit /I .>,/ ny n u I cm j l M/fM^C KlIC HolllP mil lllPlt PaHll Ha c tt faiitllin (I!/. it

cere] aulem in mare, ut : Dedtteunt socii naves.

157. Inier 0o el omfco [A/., duos ainbosj, Ulique

qui dicit duo [At., duos ambos], numeral ; qui ainln,

jungit.

158. Inter Disparem et imparem. Dispar est iux-

qualis, vel dissimilis, imparvero, sine pari.

159. Inter Duo et bina. Cicero, in epistolis ad fi-

liura, duas epistolas, non binas ;binas litirras, non

duas. Quia nuineri tantum pluralis est nnnien liilerse

quse epistolam significant. Nam non dicirnus bina,

nisi ea qnx singularem numerum non admittunt, ut

bina castra, bina anna. Ea .micro dicimus duo quae

singularem numerum adiniltunt.

busdelur; qui dicit cedo, de se lantum dicit

168. Inter Deum et divum. Quod Deus semper

est, divus lit.

169. Inter Damnum et jaciuram, et delrimentum.

Jacturam scienies [Al., scienter] et ultro patiniur,

dainnum subiio, et non credentibus nobis , fit;

detrisnentum, leve dainnum fit in pane.170. Inter Donum et munus. Donum Deo ofler-

tur, munus liominibus.

171. Inter Delicta et delecta. Delicta peccata, de-

lecia electa.

172. Inter Deliclumet, in/us(iiiam.Delictum ûidatii

leve putaverunt es>e peccatum, quasi negligeutisi^ \* fina i <î uut co>u pc\vdfuui| qudM iic^.jî itUA

60. Inter Domum et hospi imn. Dorous ad proprios fl[ F., negligent ] derelictum. injusiiliain vero iiu-

uabitaiores periinel. Nam bospitiiim tune vocatur,

cum aut aliijuem recipimus aut cum ab aliquo ipsi

recipimur ; unde et qui venit , el ad quern venilur,

liospes dicitur. Sic Plautus:

Hospes necavit hospitem capium manu.

161. Inter Decenlem et speciosum et formosum.Deceris motu corporis probatur , speciosus specie,

formosus, natnra, sive forma.

162. Inter Deformem et informem. Deformis est

ctrideesi forma, [A(., fsda form.] informis ultra

fonnam.

165. Inter Decus et aecorem. Decus ad animum re-

fertur, decor ad corporis speciem.

164. Inter Detatorem et dilatorem. Delator, qui

defert ad accusandum [AL, causandum] ; 23 dilator, ,

qui differ! ad prolerendnm.

165. Inter Draconem et traconem\ Al., truaconem].

Draco est immanis bellua, tracones [AL, truacones]vero stint hiatus terrse.

166. Inter Divitem, potenlem, (orlunatum, locuple-lem et Iwnettum. Dives est potentia et virlute ,

potens, quasi Deo proximus, locuples fundis, quasilocis plenusl, fortunatus , subito [F., substantial

159. Ex Serv., ad illud vmÊn. : Frenaque kinn.

Videeumdem, ad illud i JEn. -.

Bina manulato crispans hastilia ferro.

Al., Cic. epistolarum ad pi.Ibid. Banning fuiilissimum esse ail, quod non di-

camus bina, nisi qu.fi numernm singularem non ad-tnnl. Isidorus Serviiim aliogque grammalicos se-

pro duo promiscue iisurpalnr. ABEV.160. Ex Serv., ad illud vm JE\\. : Nevero hospes ne

fjuaire.~ Et Mosiellaria, seen, eujus initium Habeo Nep

tune, mag. qrat.

Gl.C.Fronto:- Decensin gesluest, ctmotu corporis,irenotus; male legilur: forinosus ab exrellenti specieautlur , forma natures bonum,unde eliam formosusdtcitur.

162. Lib. 10 Etymolog. littera I.

164. Ex Agratio.Ibid. Vat., ad offerendum. AREV.165. Poela anonymus, laudaius a Joanne de Janua :

frrarum tracones, animalia dico dracones. Vide Du-cangmm, veib. Trncones. AREV.

iMti

. ^;l ront " : c " (one aliquid contingil.bU. \at., et virlulibui. AREV.

07. C. Fromo: Cedo tibi poscit , et at immobile;

wane aliquod sacvumque cominissuin.

175. Inter Datum et dglorem. Dolus lergiversatio,dolor vero corporis inquietude.

174. Inter Dolosum et inimicum. Dolosus est quiocculia macliinatione grassatur, inimicus vero quimala facit apertius.

175. Inter Deduce cldiduco. Deduco, amicum, di-

dur.o, distraho.

24^6. Inter Directum et derectum. Direcluoi [A/.,derectum

]in rectum vadeus ; derectum

[ AL, dire-

clum ] in laiere rectum.

177. Inter Disco et doceo. Discit qui non novit , do-

cet vero qui novit.

De littera E.

178. Inter Exlernum et hesternum. rieslernutn di-

cimus pridianum , exlernum aulem exlraneum, hocest. alienum.

179. Inter Eloquentem et toquacem. Since-

rilas facundiae eloquentum est, eflusa et incondila

temeritas, loqnacium. (Jnde est Sallu^tius : Loquax

magis quam facundus. El Cicero : Hunc lequactn esse

habitum, nunquam disserlum.

dot qui non finire facit datum.168. Ex Serv., ad illud v in. -.Genus altoasanuuine

divum.16 J. Subite,e(c. M.:Insolilo et nobis nescienlibus fit.

Delrimentum. Sic Asron. Pedian., 5 oral, contraVerr. : Delrimentum vel unius partis did palest.

170. Serv., ad illud v JEn. :Slrueremquesuis altaria

clarius. C. Pronto: Donum quod diis datur ; mumis,quod cimiiis vel cliens, vel Menus ufficii causa miltunt.

Ipse e;id. lihro Elymolog. vi, c>p.

1.Ibid. Cod. Vat., munus omnibnt. AREV.75. Ms. Vat., distribuo pro dislraho. AREV.

178. Vat., hie el alibi, qiiasdam differenlias di-verso ordine collocat, et nonmillas hoc loco addit.Littera E ila .incipit : Inter cequora et maria, etc.,ul num. C6 ; inter <evum el sceculum

,etc. , ut

num. 67; inter exlernum, etc., ut boc n. 178; in(rharesim et scliisma, ul n. 282. Itac varielas ex di-

verso scrihendi modo oritur; nam medio sevo scri-bcbaiur equora, evum, ereiit, etc. AREV.

179. Varr., iv ileLing.|Latin. : Loquax, quinimiumloquitur ; eloquent, qui copiose loquitur. Ipse, Elymolog. lib. x, littera 6\et L.

Sallusiius. Citflturidem fragmenlum abAgell.,lib. i, cap. IS.lncerlum unde.

180. Inter Etpertem et expertttm

rum rerum dixeiimus, siguificamus peritum ,si ex-

perteni, ignarum.

181. Inler Exercilatum el exercitum. Exerciius,

laboribus fatigauis, exercitatus, vel arle, vel studio

periius.

182. Inter Exosum et odiotum. Exosus dicitur qui

aliquem odit , odiosus, qui oditur.

183. J/iier Ebrieiatem et ebriositatem. Quod ebrie-

tas aliquandu esi , ebriosiias frequens temuleniia vini

est. De qua Aposiolus ait (/ Cor. vi) : Neque ebriosi

regniim Dei possidebunt. Pulchre auiem qtiidam non

ignobilis orator, cum ebrium e[ Al., a] somnode-

scriberet excitalum, ait: Neque dormire excitatus, nee

rigilare ebrius poternt. Qua seiitentia 25 expressil

quodaminodo nee mortuum eum fuisse, nee vivuni.

18*. Inler Erentum et eventa. Evenlus ipârescst,

Eventa autem dicuniurqiiae ab evenlu veiiiunt.

185. Inter Egettatem et pauperlaiem. Quod egeslas

pejor est qiiam paupertas , pauperlas enim polest

esse lionesta ,nam egestas semper turpis est.

186. Inter Experieniiam et scieniiam. Experienlia

in malo dici poiesl, ut poenas expenus, scienlia au

tem in bono tanlum.

187. Inter Emiilit et admittit. Emillimus alios a

uobis, admiliimus alios ad nos. Sic quidam virgini

cuidam ail: Mufum sexui tuo exstrue, qui nee luos

emitlat oculos, nee admitlat alienos.

188. Inler Existimare elarbitrari. Exisiimareapud

animum nostrum est , arbiirari judicium animi

[ Al., animi nostri esl ] proferre.

189. Inter Emere et redimere. IJ differt quia qui

emit alienum emit, qui nulem redimit, id einii pro-

prie quod suum full, et suuni esse desiit.

1 JO. Inler Exspecforeei spectare. Exspeclalur ven-

turus, spectator qui videlur, vel approbatur.

191. Inler Efferunt el eferunt. Efferunl qui expor-

tant[ Al., asponantj, per duo ff. Eferunl aulem, qui

180. Ex Serv., adillnd mJEn. -.ExercitefaHs. Ipse

Etymolog. lib. x, litiera E, diciionibiis Expenus,el Expers.

Ignarum. De re vel causa quce agitur. Ut glos-

sema rejiciendum, nee Servius agnoscit.1M. Ex Servii loco citato : Exercite, \ni\\nl, fatigate.

Exerdlulus periius; exercilns laboribus ;exercilulus slu-

diis.

Ibid. Val., labore fatigatus. ABF.V.

183. Inniiit idem discrimen Cicero. Tusc. Quaest.

lib. iv.

Ibid. Nonignobilis orator. Coelii verba annolari ait

Harlhius, qui loluin locum ex Quiriilkiiio peiiiumiilusiravil lib. xiv, cap. 18. Sermo :iulem Coelio erat

de M. Anumio. ARF.V.

18*. Non., did. Eventiu; ex libro i Lucrelii : Even-

turn did poleril qttodcunque erit acliim.

1S5. Epilbeton Virgilianum, furpis egestas.187. Al. ; A nobit a>l alios.

188. Non. dici. Arbiirii.

18 J. Vat. : Inier emere et redimere qvid interest.

Qui emit, eic. AHBV.190. Ex Servio, ail illud i Georg. Ulullo exspectnta

labore; quin et exspectnre pro prcfciire ab eo 1em usur-

patur il Georg. : Craswque terga exspecta.l!ll. Eadem Agrxtius; i.ibil tmieii de duplici ff :

Ef[ertr, inquil, quiportatur; etefferunt, <ti

DIFFERENTURUM LIB. I. 30

Si enim exper- A laudandum [F. , laudando] exiollunt , per uuuui (,

Cicero : Nimiwn fortasse hcec illi eferunt.

192. Inter Exsequimur,persequimur et prosequimur.

Exsequimur mortem, in qua vindicla est, perseqnl-

mur fugientem , prosequimur , cum fungimur of-

ficio.

193. Inter Extemplo et illico. Extemplo, repente,

vel siatim, vel subito, illico, mox vel conlinuo.

26 iy-k lnler Exslinctum elresiindum. Exsiinctum

dicimus lumen, ut Ckero : Lnmina civitalis exstincia

sitnt, reslinctum vero; inceiidium , ut idem Cicero :

Stibjeclos prope jam icjnes, circumdatosque reslinxi-

nuts.

195. Inter Equitem [Al. equwn\, cqueslrem et se-

questrem. Sequeslris dicilur, qui certantibus me-

g dins intervenit, per quern ulraque pars aequam fl-

dem sequatur [A/., ccqua fldea-quatur]. Eqnes autem

est qui equo sedet in annis. Equestris vero locus,

vel ordo, ut si dicas : Ille homo equestris esl. Item :

Militat [Al., miles] ille in equeslri ordine.

196. Inler Exanimem ct, exanimatum. Exanimis

esl morluus, exanimalus vero timens. Hi est illud :

E\animata sequens impingeret agmina muris.

197. Inier Eu el heus. Eu inlerjeclio dolenlis

esl, heus adverbium vocaniis.

198. Inler Ensem el gladium, Ensis est ferrum

tanium, gladius vero lotus. Macro aulem non lantum

gladii, sedet cujuscunque leli acumen est. Item gla

dium generaliter dicimus, ensem in praclio, mucro-

nein in opere.

, 1 J9. Inter Exuvias el spolia. Exuviae ducuin

sum, spolia pnvatorum.

200. Inter eum qui in insalam relega4ur, et cum

qui deponatur, niagna differentia est : primo ,

quod relegatum \Al., qui relegaium] bona sequun-

lur, nisi fuerint senientia adempta , deporlatum non

sequunlur, nisi palam ei fuerint concessa. Ha fit, ut

relegalo, niemionem bonorum in scmenlia habe-

extollnnt.

195. Varr., lib. vide Ling. Latin. : Extemplo est

continun. Al. : Kx em-plo, sulnte, illico, centinuo.

Non. : Illico tignificat siatim, mox.

l!lo. Serv., ad illnd xiÊn.: El pace sequestra:

Sequester est medius inter duos altercantes, apuil quern

aliqutd ad tempus sepomtur. Et sic fere Fest.

r Duae illi voces, in annis, ab Isidore, lib. in

Elyniolog., cap. o, ubi agil de mililibus equeslribus,

omittuninr. el sane mibi suspect* sunt. Forlassis ad-

jecerai equiicm fiiain pro equo ipso sumi, ad lucio

Virgilii loeo, in Georg. : Atque equilem docuere sub ar-

mis, Imullnre solo. Non., did. Eimilem, et Equi-

ll S.

Ordine. Al. -.Sequester suspector penons dicilur.

V. sutceiitor pit/noris.

l J6.Ex Serv., nd illud i Ên.: Exenimumque (two

carp. El inierpreiibus Terentii, actu. i, seen, -i, An-

dri.i;, ei alibi.

197. Kx ATlio.1!)8. Lib. vni Elymolog., cap. 6.

199. Videlur ex Serv., ad illud si JEn. : lp9 fern

ducei.

-200. Etymolog. lib. v, cap. 37.

Habtri non prosit. Lego non hateri potril.

Ibitl. Aliena vidf.iur ab hoc l< co ba c dilfcrentia

inter relegatum el deooriatum ; cl aLcst a veieri Co-

3, S. IS1DORI HISPALENS1S EPISCOPI

ri non prosit deporlato noceat. Hem distant 27 in A timwem. Formido objicitur, vel oculis, vel animo,

" """" """- " m " im Darvloci qualitaie. Quod cum relegalo quidem liuinanius

transigilur, deportatis vero sclent insula; assignari

qua: sunt asperrims, quaque sum paulo minus sum-

ino supplicio comparand^.

201. Inler Eremum et detertum. Eremus esl in via

solitudo, ubi nunquain liabilalum esl, desertum

ubi aliquando babilaium el dereliclum est.

202. Inter Extecralionem et juralionem. Exsecra-

tio, ul puta : Si malum non patior [F., ul malum non

patiar] ;Juralio : Si bonum mini evenit.

203. Inter Expertum , et experreclum. Expertum,

aliquid agnilum , experreclum a somno.

204. Inter En el em. En, cum ostendis, em, cum

inerepa

sine adliibita ralione, et maxime parvulis, pavor

auleui cum liinidiiale anirni subiiaest conturbans oc-

casio, quae lamen solviiur ratione, \el tempore, iiec

stat, item metus est mutus interior aniuii subitus,

sive cordis, faclus ex aliqua tristi recordaiione. Ti"

mor vero est accedens dolor mentis extrinsecus , ex

aliqua accidemi occasione. Porro tiiniditas animi

vitium seiupiternuui esl. Nam limor, pro lempore,

est. llaque in viro forli est aliquando limor, timidi-

las nunquain. Est aiitein et bonus timor el malus.

Malus est, cum leiuporalia bona quisque sibi sub-

irahi perhorrescll [A/., abstrahi pertimescU] ; bonus,

cum ijuaiiin quis Deimi ardenlius diligil, lanto eum

diligentius offendere pertiinescil. Nam limere iiiter-

205." Inter Ebrium et ebriosum. Ebrius ad lempus B duiu prodesl, et decel, pro qualitate lempoiuui at-

multum bibit, ebriosus semper multum bim l.

206. Inter Mqwim et equum. Equus, quod esl ani

mal, per e el tt. sola scribendum. Quod vero pro

justo scribitur [F., accipitur] per <r. diplubongon ge-

minaia u esl scribendum.

De littera F.

207. Inler Fideiem ei fidum. Fidus amicus dici

tur, lidelis famulus. Item iuQdelis esl qui carel lirmi-

lale , inQdus, qui tide.

208. Inter Famotum et infamem. Famosus est,

de quo lama loquitur seu bene seu male, ini .uuis vero

tanlum mala: famae esl.

209. Inter Ferocem et ferum. Ferox dicitur aui-

uius, ferus leo.

210. Inter Fallacem et mendacem. Umnis homo fal-|

lax id agit, 28 un *^e quisque fallalur; non autem 0111-

nis vull fallere qui menliiur. Sicul mimi el comcediaj,

et multa poemaia, ubi mendacium delectandi puiius

Studio quauifallendivoluntaiescribilur. Nam el oinnes

ferequi jocanlur[A/.,peuequiloquunlur],n!ei)tiunlur.

211. Inler Furiuium el [uriosum. Furiosus est

qui ferarum rilu tertur, et ab eo furor nunquain re-

cedit, furiatus qui furit ex causa.

212. Inler Furiosum, furentem [Al., furientein\ et

iratitm. Furiosus est corde, furens [Al., funens]

causa, iratus merito.

213. Inter FerocilaUm et feriialem. Feroeitas saepe

laudi habelur. Esi enim ierociias miliium, el ferox

juvenlus dicilur. Ferilas autem dirus animi habitus.

214. Inter Formidinem, pavorem. el mctuin, sive

dice Vaticano 3321. Bartliins earn reperii in sno to-dice, ubi erat magna eil differentia, ut ail Orenius prime etc. Conjicit, ul ait llereuuius. scilicet Moileslinus

JC.; el mox, ita in relegalo si mentio non /it bonorum,homini prosil, deporlalo noceal. AIIEV.

20-2. Videlur ex Serv., ad illndii &n. : Vos ara;,

cnsesque nefandi ; Exsecratio etl adversoruin depre-catio; jusjurandum veto opiate prosper a.

203. Ex C. Fronioue : Experlus est aliquid aul in

bona pane, out in mala ; experrectus de somno.206. Innuitur veins mos scnbeudi ecus, el delude

tqut pro equut, ul qis pro quis, etc, AREV.207. Ex interpreiibus Tereniii, aci. i, seen. 2 ,

Phorm.Ibid. V.al., qui caret infirmilatem, fidus , qui /idem.

Mendum est inprmiiatem pro /irmifate ; sed accusali-

que causarum.

215. Inter Facinus et flayitium ila videlur dislin-

guere Augustinus. Quidquid enim, inquil, at/it indo-

mila cupidilas ad corrumpendum animuni el corpus

suuin , /lagilium vocalur , quidquid vero agit ut

alleri noceat, dicitur {acinus. Et luec duo genera sunt

omnium [Al., lioininum} peccatorum. Sed flagilia

priora Mini, I/IKE cum corruperint animuni in facinora

prositiunl.

29 216. Inter Phantasiam et phafttasma. Pliantasia

est imago alicujus corporis visa, elcogiiando postca in

animo ligurata, ut pula, avi vel patris species, quern

aliquando vidimus, ac dum cogiiando memoramus,

pbanlasiam dicimus. Plianlasma vero esl ex imagine

2 cognila, aliqua, quam vidimus, imago formata, ut

puia, species avi quern nunquain vidisse meminimiis;

sed tamen ejus species non mernoria, sed niotu ani

mi bguraiur. De cognitis ergo speckbus memoria

colleela, pbanlasia esl; de incoguiiis species animo

ligurata, plianlasma. Nam ligurala pbantasmata mini

aliud sum quam de specie corporis, corporeo sensu

abstracta ; iigmenloque memoriae, ut accepla sunt,

vel pariiri, vel multiplicare, vel contrabere, vel dis-

lendeie, vel ordinare, vel turbare, vel quidlibet fi-

gurare cogiiando facillimum est, sed, cum veium

quxritur, cavere el vilare dil licilc. Hem pbanlasia

esl incogniiarum rerum ex cognilis conjeclura, plian

lasma vero rerum mcognilio cognilarum.

217. Inter Fiduciam el conftdeniiam. Fiducia in

bonis rebus, conbdentia in mails est.

vus pro ablalivo, ut in utor, forlasse ferri posset.

AHF.V.

208. Vid. Non., dict.Fama.209. Ex C. Frontono.

211. ExServ. ,ad illud u ^En. : Furiata mente

Cliorebtis.

D Ibid. Qid fuerit ex cauta, scilicet, (|iii;i, ut ail Bar-

liiins, I uriaiiir cui stimuli>ad iram subjiciuntur. AREV.212. Iraius... Ex inierpreiibus Tereniii, act. i,

seen. 1, And., ei act. in, seen. 1, Ilecyr*.216. iireviter base in Codice Vaiicano 5521 : Inter

plianlatia el plianlasma quid inleresl ! Pliantasia in

cogniiarum rerum ex cotjnilis conjeclura; plianlasmarerum incoanitio cognitarwn. AREV.

217.ExServ.,adil!ud i Mn.: Generis fiducia vetlri.

218. Inter Famam et gloriam. Gloria quippe virtu-

tum est, fama vero vitiorum. Ennius in Achille :

Suinmam tu tibi pro mala vita famam extolles, et pro

bona paralam gloriam. [AL, parata gleria]...; malevo-

lentes [Fort., male viventes] enim famam tollunt,

benevolentes \ForL, bene viventes] gloriam.

219. Inter Fatum et fortunam pagani ita separa-

banl : quod enim lortuitn venit, nulla palnm causa,

fortunam vocabant, fatum vero quidquid appositum

singulis, et statutum erat ,ut pula , fati esse diee-

bant quod nascimur, quod occidimus; fortnnse quid-

quid in vita varielalis accidit \AL, Occident].

220. Inter Falsitatem et mendacium. Negare quod

verum [AL, vere] est, falsitas esl, fingere ouod ve

rum [AL, vere] non esl, mendacium est. Unde 30 et

DIFFRIIENTIARUM LIB; I. 34

crymas fundere, quasi fluere, porare est quasi cumvoce Here, plangere, cum lacrymis peclus aut fa-

ciem tundere. Lamentari, est cum aliquibus dictis

miserabilibiis flere. Moerere , cum silenlio dolere.

Lugere esl cum habitus mulaiione. Lacrymas auiem

a laceralione mentis dictas. Lugentes vero dicti ,

quasi luce egenles, unde et luctus \F., lucus]

dicitur.

31 228. Inter Fodere et effodere. Fodere est tan-

turn sollicitare terrain , effodere, hoc ipsum faciendo

eruere aliquid, vel invenire, ciii contrarium est iu-

fodere.

229. Inter Famulari et obsequi. Famulari est de

bit! ; obsequi, voluntalis proprie.

230. Inter Flagilure et flagitiare. Quod flagilarn

Calo : Tu, inquam, si verum supprimis [Al., vera nobisj>

idem est quod acriter interpellare, flagitiare vero

supprimis], falsarius agnosetris; si falsa conftngis, est impurare.

mendax esse videris [Al., judicaberis}.

221. Inter Falsum el fictum. Falsum ad oralores

perlinel, ubi veritas saepe ita luditur, ut quae facia

sum negentur ;fictum vero ad pnetas, ubi qnas facia

non sunl facia dinintur. Falsum est ergo quod verum

non est; ficium quod lantum verisimile est.

222. Inler Fertilem et fructuosum. Fertilis, est

agor ; fructuosum, quod cuique compendium e-t.

223. Inter Frondeum et frondosum. Frondeum

esl loinm faclum de frondibus, ut torus, frondosus

vero est locus [AL, lucus]. Licet enim abundel

frondibus, non tarnen est de frondibus loins. Sic

et gramineum, et graminosum [AL, germinem et ger-

minosum].

224. Inter Flecti et deflecti. Fleet! est retro [AL,

a recto] et in proximum ; defied! vero longius el in

devium.

225. Inter Frui et uti ha?c disiinctio esl. Quod frui-

mur quo nequaquam carere possumus ; utimur quae

aliquando nee semper habemus. Ac per hoc uli tem-

porale esl, frui vero sternum.

226. Inter Fremere et frendere. Fremere esl furo-

rem mentis, usque ad vocis tumullum exritare,

frendere vero proprie , denies comprimere et con-

cutere. Unde frena dicta, quod hsec equi frendant, id

esl, premanl [AL, imprimanl] dentibus , et inor-

deani. Hinc et frenelici dicli, eo quod denies coii-

culiant.

227. Inter Flere et plorare. Flere est ubertim la-

219. Ex Serv. mente, ad ill. tv AZn. : Quemdederatcursum fortuna peregi.

Ibid. An vox fatum a Christianis adhiberi possil,nonnulli quaeriint , calliolico sensu a plerisque earnadhiberi

cpnsiai. AREV.

22t.Exinierpretiim Terenlii menle, acl.i Eunuch.,seen. 2.

223.ExServ. ad ill. n JE. : Nemora inter frondea;unde locus anlea mulilus, resiiiutus.

Ibid. Panliuus ex varia lectione nolal locus, quodipsum in lextii Grialiiisedidit. Fortasse Paniinns innola voluit lucus pro locus. AREV,

220. Lib. x Etymolog. , liura F.Ibid. Scribendum poiius phrenetici, quod non est

a frendeo, sed a Grajco phrenesit. AREV227. Fesi. , diet. -Piorare.

231. Inter Fugiunt et diffugiun,t. Fiigiunt pariler,

diffugiunl divisi.

232. Inter Fatemur et confitemur. Confiteri pro-

prii arbitrii est ; nam fateri, coacti esl animi, non

volunlatis [Al. profiler!, id esl...].

233. Inler Fecisli? el nunquid fecisti? percontandi

differentia est. Nam quo loco volumus nobis respon-

deri factum esse, quod est imperalum, dicimus :

Fecisti? Quo loco volumus negari, hoc modo dici

mus : Nunquid fecisli ?

231. Inler Fluit et defluit. Fluit quod naluraliter

decurrit, ut humor, defluil autem quod afilate, vel

vetust.ile dissolvitur, tit setas hominnm, folium arbo-

C ris. Fluere autem iribus modis dicimus : Immore

rerum, sanie vivorum, tabs mortuorum.

235. Inler Funebre, funereum, et funestum. Fune-

bre, lucluosum ; funercum, quod ex funere constat;

funestum vero, quod funere [AL, in funere] inquina-

tum est. Itaque funestus famulus dicitur, qui aliquo

funere pollutus est, quo minus sacra peragere potest.

236. Inter Fragrat el flagrat. Fragrat per r litteram

ad odorem refertur; peri ad flammam et ignein.

Nam quando incendium significat, quod flatu ali-

tur, per / dicimus ;et quando odorem, quia fracla

[AL, qui a fracta] specie major est, per r cnunlia-

tur [AL, pronuntiaiur].

237. Inler Fratrem el germanum. Fratres dicun-

lur, qui ex eodem patre nascuniur, el non ex eadem

malre. Qui vero 32 ex eodem palre el matre [AL,

\ PlangerL Sic veins glossar., plangoribn/s.230. Veins glossar., ftagilaverit pro acriter.

Male imputare. In inss. impura res est pro itn-

p(ar.232. Non., diet. Conftleri.

Serv., ad illud iv yEn. : Anna falebor enim,234. Serv., ad ill. vm/En. : Sanie laboque fluenfes,

contra senlii : Sanies morlui est , labtim viventis, sci

licet sanquinis.ibid. Vat.

,ut alas liominis. AREV.

236. Ex Serv., ad ill. i Mn. : Fragrantia mella, in

allero ins. eral : Nam quando flammam et ignetn,

qui incendium significat. Forie legendum: Namquan-do flammam el incendium significat, prareunlc Servio.

237. Sic lib. Etymolog. ix , cap. 6.

Ex eodem... Ex eod. lib. cilalo videtur legendum

quod

inrendit et urit ; fulmen, quod findil. Et ideo euui

trinis radiis (ingunlnr.

246. Inler Florida et florulenta. Florida sunt ar-

bores et lierba , florulenta campi , vel prata. Sic el

alia intclligunlur similia.

247. Inter Frumenia el fruges. Frumenta sunt

arida et sicca, fruges vero liquids. Frumenti auleui

noinen tracium est a frumiae, id esi, eminenie gut-

luris pane.

248. Inter Feras el bestias. Omnis bestia fera, non

onmis fera besiia.Besiiae namque sunt, quse morsii, vel

unguibus soevinnt, ul pardi , leones, li^rides, a vas-

lando diciae. Fersautenieliam illaesunt quseetsi non

[Al., a vi qu] saeviunt, lamen silvesires sum ;did*

55 S. ISIDORI MISPALENSIS EPISCOPI

edem matre etpaire], germani appellaniur. El esi A miMi. Fulgor [AL, fulgu*], qni tangit ; fmgur,

jermanus ex eadem genitrice, vel ex eodem ger-

inine manans.

238. Inler Firtmm et valemem. Firrmis ex firrniia-

: natwa ,valens vero ex prsecipuis viribus ,

ut

. ihlela.

"259. Inter Figitram et formam. Figura est artis,

forma naturae [At., hominis],

210. Inter Farelum et parlum. Farctum dicimus

quintmest editus, el intra ventrem jacet, parlum

qui edilus esi.

241. Inler Fessum el fatigatum, et lassum. Fes-

sum animo et cura [Al., corporej , faligatum, ex iti-

neris longitiuline, lassum, labore.

242. Inter Frameam et machieram. Jramea ap- B auicm ferae, quod et natural! ulantur libertate, et

pellatur gladius, ex ntraque parte acutus, qiiam vul- desiderio suo feranlur.

249. Inler Pastes et fastos [AL, fastus] dies. Fa

sti universaliier comprebensi, tarn boni, quam mali,

dies fasli [AL, lastus], quibus sunl conlrarii nefasti.

250. Inter Faslos dies et nefattos dies. Quod fasli

dies sunl quibus judicia exercere et causam dicere

vel agere licel , nefasli dies dicti ab eo quod nefas

sil quidquam his diebus agerc, vel dicere, vel sa

crum faccre. Ergo feslis diebus conlrarii sunl nefasti.

251. Inler Fesios dies el tolemnes. Fesli dies ex

consueludine dicunlur , solemnes vero qui ad omnes

pertinent, ul parcnlalia. Ut 34 CU1 "

llus defuncli

olficia expleverit, dicitiir solsiiinia praslilisse.

252. Inler Fulmen, fulgorem et [ulgur. Fuhneu,

! quod ferit , fulgor est, quod apparet, fulgur, quod

condilur, si cadat de ccelo.

go spatam dictint [AL, vocant] , macbaera auiem

gladius est longiif , ex una parte acutus.

243. Inler Ftedus el pacem. Foedus namque pacem

pravenit. Nam posierius pax accipilur, prius foedus

iniiur.

244. Inler Flumen et fluvium , /lumen ,torren-

ttm, etc. Fluvius, perennis aquarurn decursus gene-

raliter, a fluenilo dictus. Et proprie (lumen ipsa

aqu ; lluvius, cujus aqua; toirens autem iude di-

etue, quia pluvia crescii, siccitale lorrescit, id esi,

arescit. Unde et Pacuvius : Flammeo vapore torrens

torret; Porro rivus vocalur 33 <l

u snbito ex pluvia

fit, celeriterque decurrit ae deticit , fons autem est

caput [AL, corpus] aquae nasceniis. Amnis auiem flu-<

Vms est nemore el[Al.

,ex ] frondibus redimilus,

et ex ipsa amoeniiate arnnis vocalur.

245. Inter Fulgnra el fnfmma. Frfigur est

splendor micantis nubis [AL, micaniibus nubibus],

flumen autem, mucro est fervidus, ventornm vio-

lenlia e nubibus ad lerras emissus. Tria sunl auiem

h;?c, fulgor [AL, fulgus F. fulgos], fulgur, el ful-

cl eadefli matre, non palre, el infra : est enim ytr-manut tx eudem genilrice, non ex eodem genuine manans. Alioqui sibi coairarius Isiiloius bis duobus

locis, el Serv., nude sumpsit, ad illul v jEu. : Htec

germanut Krix.

Ibid. Vat., ex eodem mare el mulre. RREV.

238. Inierpreies Teremii,aciu HI, seen, o, llecyr. :

Valiiius, robustut, el habitior cofyore,239. C. Fronto. Figura arlii opus, forma natmie

bonum.241. Vid. Serv. lib. vmyEi>.,ad M.:Terfetsus valts

resedit. Ktymolog., lib. .\, liliera F. Aliler Verrius

apud Diontedem lib. i : Quod fuligalus sit, cum quis

per atium laborare compellilur ; [essus vero, cum quis

labore deficit, ul lassus.

"242. Sic lib. xvin Eiymolog. , cap. 0.

244. 0. Fronlo contra : Flumen idem fluit, el manet;

lluvius lemporibus necalur. Cst autfin lotus leic bic

locus ex lib. MII Etymolog., cap. 21. Ex quo verbs

fluvius cujus aqua in fluvius decursus aqua, mulandavidenlur.

Pucuvmi... Festi, diet. Torrens, ex Aniiopa ci-

tat; porro dictio torret, el liic et in Etymelog. in

term mtiliimla, legendumque : flummeo vapore-

rens terrce (eium exuueril.

Fons ouitm. Varr., lib. iv Uiig. l.au, diet. Fons,01 Fesius a fuiidendo.

2j3. Inter Fiedu* et foedus. Fcedus turpis, fo3-

dus placitum.

254. Inter Fides et fidis. Fides in fide, fldis de

chorda.

255. Inter Fenum et fenut. Fenum palea, fenus

lucrum est.

Et ex ipsa... Varr. etFest., melius, -a circum-

euiido, am cimtinnando.

Ibid. In hlyuiologiis logiiur mine fluvius cursui

ai]uai, non decursus, ul Paniinus exhibel; sed infra,

n. 4UJ, legilur decursus. JJREV.2i5. Sic fere Non, diet. Fulmen.Ibid. Vat. terrain emissus. El mox ternis radii*.

AREV.D 24/, ASfirv. dissenlit,(|iii, ad ill. i^En. : fntgetque

receptas , fiuinenla el frnges conlundil, et lib. I

Genrg. Siiiqua quassante legumen.Emineute... Ex berv. iege : Sub mento yultnris

fane; suul base lib. vu Giymulog., cap. 5.

i!.s. Eiyinc.log. lib. xn , cap. 2.

Naturali. Ex Serv., ad ill. i Mu. : Pinguisqtte

feriiue, el in Elym.249. Fesius, diet. Fasli, et Serv., ad illml in jtii. :

Slirpts Acltiltete fas/us.Jbiit. \ .ii., ifuibus est contraritm nefnslus. Altsv.

2. ;0. Kesi., diet. Festis diebus. Varr., lib. y de

Ling. Lai., diet. l usli dies.

Ibid. Ms. Val.,/*/c diebus ayi. AREV.2j5. K. : Inler

[<edumel foecius : fuerfttmturpe, farius

placitum.254. Forte ex Agrubtio legend. : Fide* de ftdeliiale,

ftdisde chorda.

57 DIFFERENTIARUM LIB. I. 38

256. Inter Fragrat et flagrat. Fragat redolet, fla- A 266. Inter Graritalem et graviludinem. Gravitas

grat verberal.

257. lniiT Fauorem et favum. Favor adjutorium

est, favuni vero mel.

258. Inter Ftirniiim et furtatum, Furatum eum qui

furtum farit; furlaium, <|iiodfuralur fur.

259. Inter Fatum et fatuttnt. Fatuurn segnein, fa-

tuin vero fortunae decretio est.

260. Inier Fastos et [astut. Fastus do superbia,

fastos de lihris.

261. Inter Feminam el femina.Femmam de liotuine,

feiiiina femora sunl.

262. Inter For/ices et forcipes. Forfices, id est,

ttsorias , forcipes, lenaces.

265. Inter Forriicattonem et adullerium, Adulte-

pondere animi , el ex setiteuiia censtat, gravitndo

aulein corporis est. Inter Grave el grtvidum. Grave

de iiatura dicitnr; graviduni de accidenti [A/., ac

cidentsj

fecundiiate , ut arbor gravida pomis.

267. Inter Carrire et loqui. Loquitur qui reel* et

temperanler dicit; garrit qui aut mulla verba di-

cit, aut sonlide loquitur.

268. liner Gerere et ferre. Genmus noslra, el

veluti natura aliqiifl, qu;i>in nobis sunt

,fermms vero

imposiia nubis, veluii onus. Sed Virgilius neruriste

ulitur {i YEneid.) : t idus qua; lela gerebal Achates.

Gerebal pro ferre posuit.

36 2G9. Inter Gravalur et ingravatur FA1. ponde-

raiur\. Ingravatur [Al. , pondernlur] poudere alicao,

rium est conjngalis tori inqulnamenlum , fornicaiiojj gravatur suo.

Vero amor legilimo conjugio soluliis , cl vagus, ex-

plendx libidinis congeelando liceniiam. Sciipiurse

antem solent fornicalionem vocare omnem illici-

lam corruptionem, sicut est idololalria,el avaritia, ex

quibus fit transgressio legis , propier [AL, per] illi-

citani concupiscentiam. Fornicaiio autem sumpsiliiomen a qnibusdam sedificiis arcuaiis quos Cornices

ami(|iii vocabani, 35 " quibus meretrices constitute

prasiiiuebamur. Merelrices aulein dicuntur a me-

rendo, id est, promerendo slipendia libidinis. Unde

et rnililes, cum slipendia accipiunt , inereri di-

cuniur.

De littera G.

264. Inter Grates et gratias. Grates Deo agimlnr ,

gratiae vero hominibus, quoniam rcferri pogsunt (

[Al. , non possum]. Idcirco optime Deo convenit,

qod relationem significat ad latriam [A/., latam],

265. Inler Gaudium et Icciitiam. Sioici sic distin-

giixit : gaudium quippe esse aiunl elationem animi

[AL, auimse], in bis ijn.c digna sunt exsullaniis, Ix-

titiain vero effrcnatam animi [AL, animae] elaiio-

nem, quse inndum nescial ; et in bis quoque qu-jc vi-

lio sunt misla laeiemr. Unde el Scripiura : Nonet gnudium [Al., gaudere\ impiis, dicit Dominus.

25G. llinc flagratores, quod mercede flagris cacde-

banuir. Fest., dici. Flagratoret.200. Ex A;;r;Hio.2 >2. Melius Serv.,adillud vui Jn. : V ersantque le-

naci [vrcipe ferrum : For/ices sunl quibus incidimut.

Forcipes quibus nlit/uid forvum tenemus,nam farvum

eit caliduni. Kesl., diet. ForcipesIbid. Tisorias. Hi^panismus hie esl tijeras, ul mox

tenaces, tenazus. bed licorice neque apud boi .ae, Lali-

iiitaiis lexicogrophos, neque apud Diicangium repe-ritur, nisi quod in auciario Ducangii est tissr>r protexlor. In Codice Valicanoo52l legiiur forcices ince-

turias, Iorlasse incisorias. Hactenus ex scliedis v. c.

Cajetani Harinii varias lectiom S ejus Codicis excer-

pere licuit; nam desuntalia. AREV.263. Elymnlog. lib. v, cap. 26.

Scripinrts... Ezechiel. xvi, multis locis ; Oseoe n,

cap. 14, al.

205. Cic. , Tusc. iv : Cwtn ralione animus movetur

placide, atque cunstanter, turn illud gaudium dicilur;cum aulem inaniler ct effuse animus exsultat, turn ilia

Ixlitia gesiiens , vd riimio dici polesl , quam ita deft-niunt : sine ralione aiiimi elalioiiem.

Scripture... Isaia; xvm et LVII. libi in Vulgat. :

270. Inter Gentem el gentes ,et genus. Gens

nationis est, ut Grxcix, Assyrix. llinc et gentiliias

dicitur. Gentes aulem famili; , uiJulix, Claudiae.

Genus vero ad qualilaiem releriur, ul pecoris, poiui.

271. Inler Graicum, Gra>eanicum, el Grtecense.

Groecus boino dicilur; Graicanica res; Grjtceose,

quale in Grxcia solel lieri.

272. Inler Galluin et Gallicum , et Gallicanum.

Caliiiiii in (.alli;i niilum,Gallicum ex G.illia latuin,

GaJlicanum, qud aiiquid ex Gallia all . ri.

273. Inter Gennanam et tororem. Soror emm ab

eodcm genuine , non ab eodem utero; .gerwaua

vero ex utriusque manans genuine.

274. Inler Genilorem et patrem. Genitor ualvrae

vocaliulum est, sive originis; nam paler digniiatis et

honoris nomeii esl. Unde et sanclos viros ac seuii>-

res palrcs dicimus. Geiiitores vero nostri a qu(l)U6

[AL, Donnisi a quibus] nati suiuus.

27, ). Inler General el parturit. Generare masculo*

dicimus, parturire leminas. Ut pula : ille generavit,

ilia parluriit.

270. Inter Gutxrnatorem et nii/ai. Quod omnis

guberuator, nauta esse potest , omnis nauu guber-uatur esse [AL, dici] non potest.

Non est pax imp., dicit Dominus.i6fi. Non.

, diet. Grave. Serv., ad ill., vm ]En. :

NoUisque gravalum.2b7. Ex Varronis Sententia, lib. v^de Ling. Laliua,

qui toqui a loco derival, quod suo quoque loco verbadicantiir.

Garrit. Non., diet. Garrire.

Ibid. In Grhlii Editione lexins et noia exbibent

letnperanter. Pantinus videtur voluisse temperate prouna leclioue, et pro alia tern/iei-anter. In verbis Varronis apud Grialium eiat sutu

quoque. AREV.ii68. Vid. Non., dictionibus, terre, el Gerere.270. Gens el nationis, et familife, Serv., ad ill. i

/Ei\. ; Gens miiiitcft nti/ii.

27!.C.Fronl(i fere eodem sensu : Corintliiumcivem

dicimus, Corinlhiacum vas, Corinlhienitm (uniem.Ibid. Huec, el similia discriiniiia, ul Uitpnnus,

Hispanicus, llispaniensis, observuri IIOH solem. ARE.V.272. Sic Fronto : Callus imiiojie, GuUicu* exGallia.

F. scrib. : Gallicanus qui aiiquid.275. Sibi ipsi conlrarius Isidorus supra.274. Servius lumen, ad ill. i /En. : Pi-utpicientye-

nilor: Vencrabilis, inquil, ul Tibri Pater ; ergo no-

men el ad venan vertinet, et ad honorem referlur.

59 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI

277. Inter Grande el maximum. Grande ad cor- A Quia Kberaiii animam meam aft

pus pertinet,maximum ad animum.

37 De littera H.

278. Inter Hodte et hoc die. Hodie est quasi pri

mum fiat , hoe die quasi aliquando faclum refera-

mus.

279. Inter Hitnc diem et hanc diem. Dies masculini

generis bonum tempos apud veteres indicabat ; fe-

ininini malum, veluti in Job, maledicta dies.

280. Inter Habeo et ab eo. Habeo, retineo ; ab eo,

hoc est, ab ipso.

281. Inter Has et os. Si bos cum h scribimus, si-

gnificamus personam , sine h significat vullum.

282. Inter Hoetetim el sc/iisma. Sthisma esse ea-

dem opinaniem , atque endem ritu colentem quo

4ft

inferno inferiori.

280. Inter Initimn et principium. Initium est re-

rum a quo quid incipit, ut fundamenta domus, carina

iiavis ; principium autem verborum exordium est.

290. Inter Judicium et jusliiiam. Juslitia est stu-

dium rede vivendi , judicium vero tequilas recle

judicandi ; quisquis ergo bene vivendo servit [Al., vi-

vcndi serviat] , justitiam facit ; quisquis recte judi-

cai in subdiiis, judicium custodit. Profanatur au

lem judicium astulix tempore , non dignitate. Nam

primum oportet queroque esse juslum, providere re-

ctitudinem.et posi hoc assequitur in judiciis xquita-

tem. Horum primum virtutis est , alterum honoris.

Neque enim quisquam potest pervenire ad honorem,

nisi per virtutem. Differ! enim justitia a judicio. So-

cseteri , solo congregaiionis deleciari discidio : hae-jj let enim dici judifium pravum , quod injustum est ;

resim autem esse longe alia opinantere quam cseten,

alianique sibi ac longe dissimilem perversi dogmalis

insliluere culluram. Hseresis autem Grace ab ele-

ciionedicilur.quod scilicet unusquisque id sibi eligat

quod melius esse videlur. Secta aulem a divisione

dicta est, quasi seciio. Unde et sectae philosophorum

vel hsereticorum dicunlur.

283. Inler Honos el OHMS. Honos de honore,

onus de onere.

284. Inler Hora et ora. Hora cum h littera , die-

rum , sine ft regionum, vel fmium, sive oris signifi-

catio, quo loculio exprimilur.

285. Inter Honustus el oneraius hoc interest, quod

oneraius est qualicunque pressus pondere, honu-

slws vero, cui ipsum onus honori esl, ut si quis spo-

lia hoslium feral. Sed oneraius aspirationem non

habel, quia ab onere veuii ;honuslus vero, quiaab

honore descendit, retmet aspirationem.

286. Inter Hauritur et exhauritur. Hauritur aqua ,

exhauritur puteus.

287. Inter Herbidum et fteriosum. Herbidum dici-

mus locum, 38 in quo herbarum viriditas nunquam

cessal , herbosum aulem, qui facile herbam general,

et ad tempus arescit.

De littera I.

288. Inter Inferum el infernum. Pars superior in-

ferni inferus esl, ubi quieveruni anle advenlum Chri-

stianimae juslorum. Pars vero inferior inferuus , in

quo truduntur [Al., traduntnr] animae impiorum qui

jusiilia vero nunquam [AL, iniquajetinjusta esse non

polest.

291. Inler Incantatorem, magum, aruspicem et

male/Scum. Incantalores simt qui rein verbis [Al.,

verbo] peraguni. Magi, qui de sideribus philosophan-

lur. Malefici , qui sanguine uiuniiir et viclimis , et

ssepe contingunt corpora morluorum. Aruspices, qui

exia [Al., secla] pecudum inspiciunt, et ex eis fmura

praedicunl.

292. Inter Indoctum et indocilem. Indocilis est ,

qui penitus non 39 potest discere [Al., docere. F.,

clocerij. Indoctus , qui nondum discit, et tamen di

scere potest. Ad hanc formam [At., ab hac forma]

similia distingue, ut puta, immolus, el immobilis, et

] his similia.

293. Inter Innoxium et tnnocuum. Innocuus est

cui non nocelur ; innoxius , qui non novit nocere.

294. Inter Impurum el impudicum. Impudicus [Al.,

impurus] , qui lurpitudinem flagitii inferl; impurus

[Al., impudicus] , qui paiitur.

295. Inter Immemorem et ignarum. Immemor est,

qui obliius est ; ignarus, qui inscius. Unde et narea

dicirc, qux nos odore [At., ad odorem] aduioneni ut

cogno?camus [Al., noscamus] .-(liquid el sciainus.

Unde el olfecisse , scisse [A/., olfari res] veieres di-

cebanl.

29t>. Inter Inertem et tegnem. Iners sine arte, ei ob

hoc neque operisquidem ullius[A/., opcriquc utilis].

Segnis, quasi sine igne; quoniodo securus.sinecura,

plurimum peccaverunl. De quo Prophela animamj) id esl Irigidus, per quod inulilem accipimus.

suain liberalam esse gaudet [AL, congaudel], dicens : 297. Inter Insanumeiinsanieniem. Insanus esl qui

277. C. Fronlo : Grande incremento, magnum am-

pliludine.285. Al. : Honus regionum, sed vox regionum ir-

rep&U ex sequent! ariiculo.

284. Ex Agraelio.285. ExServ.,ad ill.i JEn. : Spoliisorientisonustum.

Veius gloss., Honus honor.Ttjxij 6ewv, rifin v-

6fwn .iv. Varro etiain, 4 de Ling. Lat. : Dictum onus

et honot qui sustinet remp.287. Fusius hxc differentia exponitur in libro sine

online alphabetico, num. 134, ubi nunnihil annoiabox Guldasto. AREV.288. Inferi infernum est ulerque Ms., mendose.

Dicens... Psalm, i.xxxv : El eruitti animam meam.991. Eivmolog. lib. viu, cap. 9.

Ibid. Barlhius, lib. n, Adversar., c. 10, in suii

memliranis verba cuirupta invenil et xrpe cogunt

corpora^ el ex conjeciura reponebul, el qui stinjert

cogunt corpora, eic. AREV.202. Ex Serv., /En. : It genui indocile. Al., in-

docibtlis.

Distil. - Didicit , e% Serv.

293. Ex Serv., ad ill. x &n. : Omnet innocua.

295. Ex Serv. ad ill. i jEii. ; Neque enim ignari tu

mus ante malarum. Ipse Elymolog. lib. x, Lltera /.

i96. Fesl., Uicl./ners, est aulem ex Serv., ad ill. i

^En. : Instant ardentes Tyrii; ipse Elymolog. lib. x,

littera/.

Etymolop. lib. x, littera S,

DIFFERENTIARUM LIB. I.

pcrpeiuo animi furore tenelur; insaniens subilo in- A mia aulem (it multorum consenenle sermone.

citatus indignalione, vel ira.

298. Inter Impium et peccdtorem hoc dislare solet,

quod omnis impius peccator , non lamen omnis

peccaior impius hnbendus esi. Impius quippe est

quisquis a lidei pietale alienus efficitur, peccator

vero qui prava aclione foedaiur. .

i!99. Inter Iniquitatem et peccatum sic distare di-

cil Ambrosius, quod iniquiias ad mentis acerbitalem

referlur, peccalum vero ad prolapsionem corporis.

Praecedit igilur iniquitas, peccatum sequitur. Sed

gravior est iniquiias, lanquam maieria peccatorum,in ctijus comparalione levius est peccatum. Iiern pec

calum est quod admiititur; piaculum aulem id quod

admissum est , et id quod expiatur admissum. Irii-

quitaiis autem ires sum differentiae: 40 sufcgesl on s

>

delectationis, et consensus. Inler iniquilates et pec-

cata sanclus Hieronymus hanc differemiain facil :

iniquitates dicimus quae ante suscepiam lidem , sive

per igiioramiam, sive per scientiam commiltuntur.

Peccala vero , quae post cogniiionem fidei,vel gra-

tiam baplismalis contrahunlur ; totidemque et pec-

caia, verbi, operis et consensionis.

500. Inter Jnvidum et invidiosum, quod invidus

feliciori invidet,

iiividiosus autem is est [A(. idem

est] qui ab alio paiilur invidiam [AL malum]. Piihil

aulein honeslum, quod non invidiosum. Nemo quippeinvidet misero ; quis autem bonus et non invidiosus?

501. Inler Irani et iracundiam. Ira praesens est,

etex causa nascitur; iracundia aulem vilium naturale

et perpeiuum esi. Item iraius pro tempore concita- C juvenum multitude

tur; iracundus autem frequenlerfAl. frequens] irasci- bominum est stas.

tur, ci ad levem sermonis auram, quasi a venlo folium,

commoveiur. De talibusdicitScripiura : Vir iracundus

inhoneslus est. El ilerum : Iracundus effodit peccata.

502. Inter Ignominiam el infamiam. Ignominia

poniiur poieslate [AL, in potestale] alicujus, infa-

298. Ex Ambrosio.Ibid. Hacc est ratio cur sanctissimi Patres decent

impios in extreme judicio non esse judicandos, quiajam judicaii sum, sed eos qui medii sunt inter pioset impios. Vide Prudemiana mea, n. 179. AKEV.

299. In textu Pantinus fortasse legebat totque,am lotidem et, pro quo varia lectio assignalur loti-

demque. AREV.300. Eiymolog. lib. x, litiera /.

Ibid. In Ms. Uarthii : Feliciori invidet, el sibi nocet.

Invidiosus, qui ab atiquo paiilur malum. Legit Barthius : qui ab aliquo petitur malo. Mox, ibid., bonispro boms, et Bariliius inlerpretatur, bonis abundans,locuples. ABET.

50 1 . Terentii interpretes, act. iv, seen. 6, Heauion. :

Ira de causa esi, iracundia de vitio multum irascenlisUisiinguitciiam Cicero, iv Tusc.; et Fronto : Iraiusex o/lensa esi, iracundus natwa.

.7/

"f. \,erba Scripture Ibrtasse sunt ex Proverb. XT,

18, ubi Vulgaia : Vir iracundus provocat rixas etcap. xxvi, 21 : Fir iracundus jujci/a< rixat. Barthiusprope lumc locum ludicat differential!! inler jaclu-ram et damnum, quae liitera D jam exposita fuil.

1)

"03. Inter Incusare et accusare. Inciisamus po-

tiores, accusamus pares. Item incusamus verbo, ao-

cusamus crimine et facto.

504. Inler Jubere et imperare. Jubere apudvete-res non idem erat quod imperare; nam jubere ibi

dicebatur, ubi voluntalis erat obsequium ; imperare

autem, ubi debilo [AL, dubio] quisque imperio parebat.

41 505. Inler Jactamur et fatigamur, Jactamur in

maris fluctibus, fatigamur in terris.

50li. Inter Jaceo el jacio. Jaceo accubanlem si-

gnifical, jacio vero milio demonstrat.

507. Inter Ignem et focum. Ignis ipsa flammu

est, focus vero fomes , ac nutrimentum ignis. NamVarro : Focus, ait [Al., autem], dictus, quod [oveat

ignem. Focus ergo diclus a fotu.

508. Inter Januam et os/ium. Janua est adilus

primus in domum, oslium in quemlibet lucum do-

mus. Similiter vero janua, vel est clausa [AL, cum

claustris], vel patens; fores autem et valvae ipsa:

clausae [Al., ipsa claustra] sunt, sed fores quae foras

vertuntur, valvne, quoe intus aperiuntnr, et duplices,

multiplices , complicabilesque sunt. Portae vero

proprie rnurorum dicuntur; atque ideo [AL, inde]

diclae eo quod aiuiquiius porlalo aratro designabau-

lur [AL, portalura rot* designat], quando circum-

ducebalur gyrus, alque urbs [Al. , Urbo] signabalur.

509. Inter Illius similis et i//i similis. Illius similis

ad mores referlur, illi similis ad vultuui.

510. Inter Juvenlam et juventutem. Juvenlus est

juventa [At., juventas] autem

Juventas vero decus juventu-

lis, sed auctores in plerisque locis aliter posuerunt.311. Inter Inficere et o/pcere. Inficere est colo-

rem mutare, oflkere est alicui nocere.

512. Inler Invenire et reperire. Invenimus inqui-

sila, reperimus ullro occurrenlia.

503. Ex Serv., ad ill. i Ên. : Talibus incusal, quilamen amplius quam noster.303. Ex Serv., ad ill. i yEn. : Terris jactatus et alto.Ibid. In nnta Panlini esi mars pro varia leciione

sed fortasse Paulinas voluit mare. AREV.507. Fest., diet. Focus, et Serv., ad ill., XH .En. :

In medioque focus.508. lix Serv., ad ill. i Ên. : Foribus cardo slri-

debat ahenis.- Porto;, etc. Vid. Serv., ad ill. n .En. : Jamque

propinquabant porlis; et lib. v JEn., ad illud : Urbemdesignni aralro. Ipse, Eiymolog., lib. xv, cap. 2.

Ibid. Hanc differenliam elegantem, el pro mulio-rum anliquitalis locorum meliore captu, praesenimcomicorum, utilem esse ait Barthius, qui inanemoperam ponit, ut veram lectionem restituat in Editione Grialiana jam consiitutam. AREV.

510. Ex Serv., ad ill. i Ên. : Lumenquejuientai.Decus. Leg. juvenum, ex Serv.

in Od. 3 lib. i Horatii. Haec est vfa, el sic fere Agra;-

502. Ex C. Pronto. : Ignominia imponitur ab eo qiiiyotesi ammadversione noiare, infamia ex muliorumtermone nasciiur.

PATROL. LXXXIII.

tius. Vid. et Non., diet. Juventus.511. Ex C. Fronto. : Infector colorem mutat, offe*

dor o/ficio obest.

512. C. Fronto : Invenimus nostra, reperimus atiena.Ibid. In Ediiione Grialii, a num. 512, gradus lit

ad n. 3U. Propterea, ex n. 12, duos feci, ut uumensiio ordme procederent. AREV.

2

S. IS1DORI HISPALENSIS EPISGOP1 44

42 313. Inter Inquirers et qucsrere. Inquirimus A petulans temerilate. Pelulanlia autem libido dicitur,

ab eoquod petit male alienum pudorem.328. Inter Litigiosum el Htigaiorem. Litigiosus est

de quo litigalur, quasi ager; litigator qui litigat.

329. Inter Lcetitiam et exsuttationem. Laetitia esl

mentis gaudium, exsultalio vero verborum atquemembrorum. Rursus exsullatio a jubilatione [Al.,

ad jubilaiionem] distinguitur. Ubi enim verba suffl-

ciunt lactiiiae, et lingua idonea est mentis gaudium

explicare, exsultalio est. Ubi vero non poiest quis-

que concepium gaudium verbis annunliare [Al.,

nuniiare], sed ipsam animi effusi [AL, diffusi] lae-

titiam in vocem quamdam exsullaiionis erumpit,

jubilatio est.

330. Inter Lellmm el mortem quidarn tentaverunt

ea de quibus dubitamus, quaprimus ignoia.

I 314. Inter Impendere et impendere. Impen-

i dere correpte ab eo venit, quod esl impendo, ira-

pendere ; impendere aulein, si e litteram producas,

significat imminere, ab eoquod esl impendeo.

315. Inter Juvat et jubat. Juvat, deleciat; jubai,

adjuval.

31(1. Inter Illicem et ilieem , Illicem cum duobus

It signified inductorem; ilieem per unuin /arborem

indicat.

317. Inter It et id. Id pronomen est; it vero,

vadit.

318. Inter Inquit et inquid, ut puta ubi inquit

dictum.

319. Inter Insitum et insertum. Insitas arbores B facere discretionem, dicentes : Lellmm per se venit,

dicimus, inserlas vero causas [A/., cautes], aut fa- mors vero .inferior.

bulas.

320. Inter Htud et illuc. llhul pronomen, illuc

adverbium cA.

321. Inter Imprecari et deprecari. Imprecari, ma-

ledicere; deprecari, excusare etexpurgare.

322. Inier Incolam el mquilinum. Incola quidem

et [At., qui et] inquilinus signuin est perditse pa-

trise; sed inquilinus dicilur quandiu peregrinalur,

incola cum inveneril sedem.

323. Inter Indigenum et indigentem [Al., indige-

iem\. Indigentes [Al., indigetei] egeni sunt ; intli-

gense, inde geniti.

43 De littera L.

331. Inter Libidinem et tividinem [Forte, libidinem].

Libido per b cupiditas esl animi; livido [Forte, livedo]

per i) livor est corporis. Sunt autuni uiuliau variaeque

libidines, sicut libido ulclscendi, quae ira vocatur;

sicul libido babendi pccuniam, quae avarilia iioinina-

lur; sicul libido quomodocunque vincendi , quae per-

linacia dicilur; sicul libido gloriandi, quae jacianlia

nuncupaiur. El cum sint multarum libidines rerum,

44 iieijue cujus rei libido sit adjicitur, non solel ammo occurrere, nisi ilia Uniumqna obscenae paries cor

poris ad ilagiiioruin immunditias excitaniur. Sed me-

rito ista inter cseiera hoc sibi nomen proprie oblinnit,

quia in came corrujitibili plus caeteris saevit. Dicta

324. Inter Libertatem et liberalilatem. Liberlas C autem libido, eo quod libeat alienum pudorem, tive

conditions est, liberaliias vero beneQcenliaj et lar- quamcunque rem appelere.

332. Inier Laudem el laudationetn. Latis est cjiis

qui laudalur; Laudatio vero ejus qui laudat. item

luus est in qua virtus eniiet; laudaCio, ipsn lau-

dantis oralio |A/., laudatio orationum(.Laus el laeli-

lia [Al., laudem laetitiam,] sine celebratione vocis in

animi admiralione consislit : laudatio vero rei cu-

gitalis, ut nudum vestire, capiivos redimere, pau-

peri victum [Al., add. tribuere velj admiuistrare.

325. Inter Laudabilem el laudandum. Laudabilis

est qui laudari potest, laudandus<jui

lauduri debet.

32C. Inter Luxuriosum el prodigum. Luxuriosus,

quasi solulus in voluptates, unde membra loco mola

luxa dicunlur; prodigus auiem sutnptuosus , qui

omnia porro agit, et quasi projicit.

327. Inter Lascivum et jielulantem. Lascivus luxu,

315. Ex C. Fronione.

Ignoia. Al. : Nola dhciplinam, Fronto.

31. i. Pulo inter juval eljuval, ut supra inter par.et

et parel , ut tanlum juvat, discriiueu signHicalionissub cadem voce, ut inter nobilis et nobilis , nolus et

no/us, sed boc in uno lantum Codice.

Ibid.. In ni)la Panlini fortasse legendum ut tantum

sit juvai. AREV.316. Ex Fest., diet. Inlex.

318. Corruptus locus, atque hoc quoque abest ab

altero IDS.

Ibid. In lexluGrialij

erat inquid, el inquid... ubi

inytiid. In voce inquid intellige m quid. AREV.

519. Ex Serv., ad ill. 11 Georg. : Muiatamque itisita

mala ferre pyrum, sed in aliero lib. : Insertas vero

caules, uui fubulas, uiainplius de Servii loco delibe-

randurn censeam.Ibid. Non satit astequor, ait Barthius, cur INSERTAS

auai, vel fabulat dical, nisi quod sciam INSERTAS

priscos embleinata nuncttpasse, quod ornamento inse-

runlur aliis, velul lignea: asiulce, out gemma. Voxinscrta apud Macrobium el Gellium ab aliis alio modo

jusque praedicalio est, adminiculo orationis ornata.

553. Inter Largitaiem el largitionem. Largitas hu-

manitatis est, largitio ambitionis.

explicalur, neque eodem modo ab omnibus scribitur.

AREV.321. Agraet. Vid. Agell., cap. 1C, lib. vi.

D 322. Vid. Etymolog., lib. vin, cap. i; Fest., diet.

Intjuilimts.

323. Ex Serv., ad ill. vm &n. : Turn manusAusonia.

326, Vid. Non., did. Luxum, el dicl. Luxuria, ipselib. Etymolog. x , litiera L.

Fest., diclione Prodegerit , et diet. Prodiijucehosti<e.

529. In texlu et in nota pro varia scriplura est

extultaiionis. Utrolibet loco videlur reponendum ex-

sullaiione. AREV.

331. Perlinacia. Non., diet. Pervicacia.

Ibid. In nota Panlini erat forte libidinem, quodmulavi ad ejus inentem, ut dpinor, in f. lircdinem.

Barthius e suo Us. corrupto eiuendabal immundici-

nam;sed inelius est immundiiiat. ARET.552. Al., Ejus ipsa virtus enilens. F. Ejus in qut

virtus eniiet.

5^3. Ex Agrxtio.

DIFFERENTIA.RUM LIB. I. 46

354. Inter Lcetan et gratidari. Laetamur de nostris A 543. Inter Lamm et lethum, Laetum gaudentem,

bonis, gratulamur de amicorum [Agrcet., alienis].

355. Inler Legere et lectilare. Legere ad lempus re-

fertur, lectitare ad frequentiam. Inlerdum et legere

nauticum verbum est, quia et navis dicitur legere

qnidquid transit.

356. Intsr Labium et labrum. Labium superius

dicimus, labrum inferius. Rostrum, nnn nisi avium,

quod Jncurvum est. Vanissime aulem quidam iMi-

lur [Al., tenlant] facere discretionem, ut virorum

labra, mulierum labia dicantur [At., dicaritj.

337. Inter Lactantem et lactentem, quod lactans

est quse lac praebet, laclens cui praebetur.

338. Inter Leges et jura. Jus diciuir, lex scribi-

tur. Unde et Virgilius : Jnra dabat leyesqiie riris.

leihum inors dicitur.

544. Inter Labium et labrum. Labium oris; ia-

brum vasis, a rostro, quod incurvum est.

345. Inler Lympliam el nympham. Lympham

aqiMin, nympham deam.

346. Inter Litem et ri.ram. Lis inter duos cominit-

litur, et mola liniiur ; Rixa inter multos el jurgio [AL,

injuria] constat.

547. Inter Liyat et legal. Ligat quis vinculo, legit

testamento.

46 348. Inter Limen et limitein. Liinen a?dium

est, limes regionum vel liiiium.

349. Inter Libat et immolot. Veteres iinmolare

dicebant, quando victimas in mole [At., mola] altaris

Item leges human*, jura 45 divina sum. Ideoqne B ponenies ignem sacrificiis [At., sacrificium] subjicie-

et juramenium dicitur id est, sacrarnenium in Deo

[At., Domino]. Hinc et Virgilius :

Fas mihi Graiorum sacrata resolvere jura.

33 J. Inter Leges et mores. Lex est scriptis eitita,

mos autem lex quaedam vivendi, nullo vinculo astri-

cta|AL, asiriclusj, sive lex non scripla, sed tantum

cum usu retenta.

340. Inler Lalronem et furem. Qui alienum involat

\Al., aliquid subtrahil], fur est; qni furalur el occi-

dil, lalro est. Proprie autem lalro a latiiando insi-

diis [Forte, in insidiis] dicius; fur aulem a furvo

vocatus, id esi, nigro ; nam noclis ulilur lempore.

Pftlchre aulem Plaulus cuiJam [Al., de quocfam] qui

fnrabalur ail (Plaut. Autularia) : Tu trium litlerarum

homo, id esi, fur.

34!. Inler Locum religiosum, et sacrum, et san

ctum, quod sacrum vocaraus, quod ad deos superos

pertinet; religiosum, quod ad deos inferos; san

ctum vero, quod aliqua sanctilale sanctum est, ut

sunl tauri apud Homerum ( 0&j<r<r. fi) soli sancti,

sacri, sacrosancli.

342. Inter Lnbat et luvat. Labat nulat, lavat lolo-

rem esse.

bant. Libare aulem quando pateras mero plenas aris

fundebant. Nam libare proprie fundere est. Unde et

Liber vocatur qui [At., quia] vini usum in Graecia

osiendisse fertur. Nos ergo juxia verborum dislin-

clioaem immolamus panem, libamus calicem.

De iittera M.

350. Inter Misericordiam et miserationem. Bene

velle misericordiae est; bene facere, miserationis. Di

citur eiiiiii miseratio, quasi misericordiae actio.

Nam misericordia affectus tanium cordis est quo

compellimur ut miseris subveniainus. Quapropier

misericordia condolere misero novit, eisinon situnde

tribnaiur ; miseratio autem ex opere coraprobatur.

551. Inler Memorare et commemorare. Memoranlur

C pauca, commemorantur iiiulia.

3-:r2. Inter Mansuetum el mndcstum. Mansuetus

est qui milli injuriam irrogat, modestus qui nee

laesus irascitur.

553. Inter Miserum et misellum. Miserum viven-

lem adhuc dicimus, misellum mortuum.

5o4. Inter Miserandum et miserabilem. Misera-

bilis est cui misereri possumus, miserandus cui inise-

reri debemus.

555. Inter Memoriosum el memorem. Memoriosus

334. Ex Agrajiio.335. Ex Serv., ad ill. I Georg. : Primi lege littoris

oram; el ill. in Mn. : Lilioraque Epiri legimus; et uMn. Pars ccetera ponlum pone legit. j

356. Ex Agrasiio.Non est on. nisi quod incurvum est, Agrset.Vanissime. Ex Serv., ad ill. n Eclog. : Calamo

trivisse labellum.

557. Ex Serv., ad ill. i Georg. : Lacientia lurgent.Ibid. In Barlhii Codice, laclens, qui ducil ; quod

verbum ducit elegans esi, ut ail Barlbius, el laclenli

maxiine congruum. AREV.338. Ex Serv., ad citata verba ab Isidoro, quse

sunl I et ii ./Eri.

Serv., ad locum citatum, qui esi n JEit.

359. Sic fere ipse, lib. u Elymolog., cap. 10, et

lib. iv, cap. 3.

340. Sic ipse Etymolog, lib. x , liilera L. Varro,quod circa latera ferrum habeat. Fest., quod a lalere

adorialur, ant uita l.Ktpeiv.g.

Serv., ad ill. in Georj, . : Nocturnum stabulis furem.341. Vid. Fest., did. Religiosut, el Macrob. lib. in

Saturn., cap. 3.

Soli, etc. F. Solisancti, dux1

sequentes ditiiones

fone glossema.342. Forle lotorem aul lavatorem.

Ibid. Pan linns in not. conjicil lotorem, quod exsiat

cliani in textu. Fortasse in texiuvel-in nota legendumlulorem. Vox lutomi lotor a\iuil quaeiiamvetera nionu-

meniareperilur:devoce/aua(ormiiuisid liipiet. ARIV.545. Eiiain Fest. distinguit dit l. Li/m^/m.548. Ex Agraiio, qui forte ex Isidoro supplendui.34 ). Eadem fere lib. Elymolog. vi, cap. 16.

Ibid. Melius est mola quam mole ; nam vere JTH-

molo a inula deducitur. ARKV.350. Quippe ridetur in altero ms.Ibid. In nola Paniini lortasse legendum est, al.,

miseratio, ut, scilicet, varia lectio discrepei a textu.

AREV.352. Eest., diet. Mansuetus. Non., diet. Mansuetum.

Non., diet. Modeslus. Ipse Etyniolog.lib. x.

555. Ex lib. x Elymolog., liueraJtf.Potius legendumvidetur : Slisellttm vivemeinadliuc, miserum mortuum.

554. Elymolog. lib. x, liilera M.555. Ex C. Front./qni paulu copiosius: Memoriosus

habel ad dicta, factaque referenda memoriam; memorbcnefti ii memoriam yd wjurue refert. Unde in Isidoro

pro defcHsionis uialiui o/fensiOnit reponi.

XIS. 1S1DORI H1SPALENSIS EPISCOPI -*8

incmoriam habet, memor vero beneficii vel defensio- A 367. Inter Miseremur et miuraeimui. Miseremur

nis memor esl.

47 556. Inler Moram et tardilatem. Mora est qnae

impedii, tarditas qua3 impedilur. Mora in re, tarditas

in liomine.

357. Inter Mendum et mendaclum. Mendum in li-

bro proprie dicilur, unde et emendare dicimus. Nam

memlaciura in csteris rebus esl.

358. Inter MalUiam et maligniiatem. Cogitalio

quippe prava mentis malitia dicitur, malilise votura

vel opus malignitas appellatur.

539. Inter multationem , pxnam, et supplicium.

Muliatio polest esse ,et sine sanguine, in damno

pecuni*. Supplicium cum sanguine; poena vero dolor

sine sanguine.

360. Inter Munus el donum. Munus est debitum,

ut [Al., in] patrono; donum, honorarium esl. Item

donum dantis esl , munus accipieniis. Diclum au

tem donum a dando, munus a muniendo, vel a mo-

nendo.

561. Inter Meruil et promeruil. Meruil commune

esl el ad poenam et ad premium, promeruit lanlum

ad premium. Nam promeritus dicilur qui bene facil,

sic immeritus qui male.

362. Inler Magnum el grandem. Magnum ad ani-

mum relerimus [Al. refertur], grandem ad cor

pus.

563. Inter Mutuum dare [Al., mutuare] et com

modore. Qui mutuum dat, aliud recepturus est ; qui

commodat, utique idem sibi reddi desiderat.

quanium necesse est, miserescimus amplius quam

necesse est. Item miseremur rogati, misereseimus

ultro.

568. Inter Monemus, admonemus el commonemu*.

Monemus fulura, admonemus praesemia, commone-

mus prseterita.

369. Inter M/i(dtnem et numerum. Multitude

numero (it, lurba loco posita. Possunt enim pauci

in angusto lurbam facere.

370. Inler Mihi et mi. Mini dativus casus est, mi

vocativus.

371. Inter Municipem et municipalem. Municipes

sunt curialium majores ,dicti eo quod fisci munera

accipiant; numieipales autem originales [AL, origi-

! nis] cives sunt , et in locum [Forte, loco] oflicium

gerenles.

572. Inter Mamillas et mammas , et ubera. Ma-

millse virorum sum, mammae mulierum, ubera peco-

rum[A(., pecudum]. Papillae autem sunt nuclea

summa mammarum , quae sugentes comprehen-

dunt.

373. Inter Malronam et matrem familias, Melissus

grammaticus arbitrator hoc interesse, quod matron*

dicaiur mater primi pueri ;mater familias, qus plu-

res peperit. Alii dixerunt malronam dici quae in ma-

irimonium cum viro conveneril, el in eo [AL, idea]

malrimonium 49 actum [AL, dictum] ;malrem vero

familias earn esse qure in mariti manu, mancipioque

364. Inler Monere el adnwnere. Monel qui prx- esl, aut in cujus maritus manu mancipioque essel,

;ipit, Admonet 48 qui quod exciderat memorise quoniam in familiam quoque marili el sui haerediicipit, Admonel 48 1 ul Qu d exciderai memorise

reducit.

365. Inler Meretur et mosret. Qui merelur dignus

est aliquo beneficio; qui mceret, trislis esl.

366. Inler Miramitr el admirumur. Admirainur

virtules, mirainur opera.

357. Carisius sic fere mendum et mendam discrimi-

nat : Mendum in mendacii signiftcatione distinguilur,

menda in culpa operit, aut corporis.

558. Sic Cicero , HI de Nalur. deor. : Est enim malitia venuta el fallax nocendi ratio.

55!t. Ex Varronis menle, v de Ling. Lat. : Multa a

pecunia, qua a magistrals dicta, ul exigi possit ol> pec-calum.

Poena. Varro., ibid. : Poena a puniendo, uut p02-

nilendo, quod post peccaliim sequitur.

360. Ex Front., et Etymolog. lib. vi.cap. 19. Vide

supra.Item donum. Ex Agraelio, ad veibuni.

Monendo. Movendo, Agramius, male npinor.3li|. lnturpreiesTerenl.,act. n,scen.2: Promeruil,

adjuvit, profuit. Cui conirariuni esl commeruil; unde

qtiis pro immerilus conmarilui legenduin suspicariuossil. Vel ex illo loco lleeyr. , aclu. HI , seen. 5 :

(Jnic nunquam quidcNiam erga me ommerita est pater.

Ubiiidem inlerpreles mereri bona dicimus, comtnereri

mala. Viil. Serv., ad ill. iv .Jin. : Nunquam Iteyinaneaubo-Promerilam.

o65. Ex Agrwlio ablii eviulnm.

oUl. C. Front. : Monet propter benivolenliam, a/lmo-

nel id confirmel meinorium.otiti. Ex Agraetio.367. Ex Serv. sensus expressus, ad ill. 11 JEn. :

Miserttamui ultra.

quoniam in familiam quoque marili el sui beeredig

venisset. Maironx aulem el virgines nubiles dicun-

tur, quse matres jam fieri possunt. Quoniam per

quamdam juris solemnitatem in familiam migrant

mariti.

374. Inter Mortuum et emoriuum. Mortuum jam

369. Lege (inducta diclione) numerum, quoe male

ex sequenli versu irrepseral turbam.

Loco posita. F., loci posilu. C. Fronlo : Turbam

anyustus locus facil.

371. Eiyimilng. lib. ix, cap. 4.

Ibid. Error videlur irrepsisse in nota Panlini , ac le-

gendum originis posl 01 iginales, et/oco post locum. AP.EV.

572. E\ Etymolog. lib. xi, cap. 1.

ll td. In Eilitione Grialii erat maminillas. Aiu:v.

573. Leg. llelins Melissus ex Agel., lib. xvui, cap. 6.

P.Ubi b*c cjns opinio recensetur. Vid. etiam lib. Ely-

"

inolog. ix, cap. 18.

In cujus. Al., in ejus. In cujus Agell., aperlius.Veni&set. Locum venisset, Agell.Matronal, elc. Vid. Servium, ad illud ix ^lueid. :

Multis e matribus ausa.

Locus non inleger, etex Servio, unde esl ad il

lud, XI ./En. : Tirrhena per oppida matres, iia cxplen-dus : Matres familias vero, qu<e

in malrimonium con-

renerunl per coemptionem, quoniam, etc. Nam alioiini

descriptio ilia niinime niainniis cuuvenit, sed maiii-

ims familias laniuni. Vid. etiam Serv., ad ill. vil

^neid. : Quoiritur lucres. Et forte etiam lorlium

inembrum de malre desideralur; consule lib. ix,

cap. 8, Eiymolog. Vid. Fesi., dici. Mater familial, et

Non., diet. Matrons:, et Matres familial.Ibid. In texiu Grialii erat Mesius. De Melisso vide

catalogum scriptorum ab Isidore laudaloruui. ex Uar-

DIFFERENTIARUM LIB. I.

esanimatum|>1/., eunime] corpus, emoriuum vero A 383. Inler Nudum et nudatum. Ea enim nudata

vicinum moiii.

375. Inter Mare el maria. Mare elemenlum est

toium, maria vero paries maris. Sicut lerrse sum,

lerra vero lanium elemenium.

576. Inier Monies el colles. Monies lumorcs lerra-

rum, colles prominenliora jnga moniiiin), quasi colla.

377. Inler Malogranalam el Maloyranaium. Ma-

logranata, feminini generis, arbor esl ; malogra-

naium vero, generis neulri, pomnm esl. Sicul persi-

eus el persicum : persicus, generis t eininini, arbor;

persicum, generis neulri, I ruclus esl. Sicul buxus et

buxuni : nam buxum neulrum [At., rieulri ], lignum

esl : buxus fcmininum| At., feminini ], arbor esl.

578. Inter Mayis el points. Magis esl allerum ex

dicuntur quse vesliri soleni, ea nuda quaj non solent

tegi. Hem midus illius rei aul ilia re bene diciuir.

Nudalus vero ab illo de.nunlialur [At., denunliamus].

586. Inler JVegamus et nfmegatnus. Negamus, si

quid objicilur; abnegamus, si quid pelilur.

587. Inler Neminem el nullum. Neininem ad ho-

minent referimus, nullum ad omnia.

588. Inler Nomen, prxnomen, cognomen el agno

men. Nomen [At., praenomen] esl vocabulum pro-

priaa appellaiionis ; praenomen, quod nominibus, o!>

digniialem \Al., digniuie] generis praiponiiur : ut

Publius Virgilius. Non enim possumus dicere[A/.,

diciraus] Virgilius Publius. Cognomen, quod ex fami-

lia generis venii, ul pula Scipio Cornelius, a Corne-

Juobus praeferre, ulrum comparei; polius allerum B lia lamilia orlus.. Agnomen, 51 <

iUO( ex v rtuie, vel

damntt.

579. Inler Mala el mala*. Mala poma sunl, malse

vero maxilla;.

5SO. Inler Marem el mare. Marcm , masculuin ;

mare elemenium esl aquae.

581. Inler Heniientem el fallentem. Considerandum

esl quod ille menlilur qui vult videri quod non esl:

qui [Forte quiaj autem m>n volens aliud puial quam

esl, non menlilur, sed fallilur. Inesl ergo 50 ornni

meniienli volunlas lallendi : res auleni fallendi , vo-

luntas non esl meniiendi. Nam el lapis I .illii, et

mulia corpora specie fallunl, ul remi fracii in un-

da, diim sim integri: sed el lurrcs, quasi currenles,

oculos navigantium fallunt. El lamen hoc naturae

agunl specie non meniiendi volunlale.

582. Inler Monile et munile. Monile dicitur har-

pago a moncndo, eo quod moneat mulierem esse

sub poiestate viri;munile verodicilur vestimenlum,

a mnniendo, vcl munile dkilur ornamenium ex gem-mis quod solel ex feminarum pendere collo : dicium

a munere.

De tillera N.

585. Inter Necessitate el nccessiludiiiem. Neces-

silas aliquid fieri cogit, necessiludo aulem affeclus

est vel vinculum propinquilaiis.

581. Inler Niliil el mhili. Nilii! adverbium est,

niliili aulem bomo nullius momenli.

vitio tr.ibiiur : ul Scipio Africanus, pro eo quod

African! viceril : vel Lenlnlus Sura, pro co quod ma-

jores habuerat suras. Proinde nomen a proprietale

venit, praenomen a dignitate, cognomen ab origine,

agnomen vero a specie vel aciione.

589. Inter Nascitur et enascitur. Nascitur , quod

ab ulero decidil; enascilur, quod fix lerra, aul aqua

exsurgil.

590. Inler Nautam el navilam. Navila poeiicum

esl. Nam diclus est anauta, sed causa melri a poelis

una liitera addila est.

35)1. Inter Num u mine. Num, nunquid ; mine,

modo.

592. Inter Ne el nee. Nae, si prajponitur, adver-

C bium est el acuto acceniu pronuniialur, ne vero si

subjungalur, conjunciio esl, el prcsso acceniu.

335. Inler Mgro et mtgro. Nigro nigrum facio,

migro demulalio [A/., de loco mulatto)est.

591. Inter Neutrum el neutralem. Neulrnm nomen,aul proiiomen, vel parlicipiurn ; neulrale vero ver-

buin est.

59a. Inler Nolus et nolus [A/., nolu]. Nolus, cog-

nilus, notus judicio ; Nolus, Ausier.

5<J6. Inter Nobilem et nobilem. Nobilis , genero-sus ; nobilis, notus omnibus.

507. Inler Nomina el Numina. Nomina sunl voca-

bula, numina, poieslas.

thio_et Faliricio, in Isidorianis, cap. S3, num. 2. Me-

lissi quoqne sive ejnsdein, sive alieriiis memineruntCbalcidius, Plinius et Donatus. Correxi in tnariti proin malri. AREV.

375. Ex Serv., ad ill. vi &n. : Tot maria inlravi. n576. Varro, a colendo, iv de Ling. Lai.

Ibid. Quasi col/a, lla eliam lib. xiv Elymolog.,cap. 8, num. 19. ARF.V.

381. lies aulem, elc. At., res autem fallunt, quibuslamen vol.

Specie, elc. F., species eitom fallunt ut.

Nature, elc. F., Nalura ag. species.Ibid. Fortasse Paminus in lexlu legebat quia au

tem. ARI:V.

585. Eodem sensu C. Fronlo, el Scaurus de Oriho-grapliia.

584. AgrsPlius et Cnrisius fere eadt,\i.

385. Ex Serv. sensus expressus ad illud xn ^Eneid.,Nudato Coptic.

3s7. BrevilerFronlonemexpressit ; Nullus (am in re

quam in persona : nemo in persona dicitur, ut nemo homo, F. ne homo.

388. Teslibus Sosipalro, Donalo.Diomedo, el aliis:

Nomen esl, quod originem gcntis declarat, ut Cornelius. PriEiwmen, quod nomini gentilitio praiponitur, utPub/ius. Cognomen, quod nominibus Genlilitiis subjun-gitur, ut Scijiio. Agnomen, quod extrinseciis addi solel,

aliqita rallone, vel evenlu qucesilum, ut Africanus. Hievero in ulroque Manuscriplo cognomen el agnomensedes permuiaranl ;

reduximus lamen iilniini|iic in

suuin locum, non modo iis quos di\i aucioribus, sed

ipso eliam Isidore lib. i Elymolog., cap. de Nomine.

589. Ex Agranio590. Fesl., in diet. Navita.

5%. Ex INon., did. Nobile:

Sic Tilinnius ; male [actis nobtlilarent, quod noti-

ftcarent Non. exposil.597. Ex Serv., ad illud Eclog. iv : Stabili fatorum

jiitnim? Parca.

51 S. ISIDOni IHSPALENSIS EPISCOPI 52

De littera 0. A 408. Inter Orbum et ccecum. Orbus esi qui filios

598. Inter Osculum et pucem. Pacem amicis [Al.

add. amicis vel] filiis osculum dari dicimus : uxori-

bus basium, scorto suavium (Al, saviumj. Item os-

culum chariiatis est, basium blanditiie [Al., blandi-

liuin], suavium voluptalis. Quod quidam etiani 52versibus his dislinxit :

Basia conjugibus, sed et oscala dantur amicis :

Suavia lascivis misceulur grata labellis.

599. Inier Occasionem eiopportunitatem. Convenien-

ter in litieris ponitur, occasio arrisil. Opportunitas

se prsebuit, vel secunda successit.

400. Inler Observationem et obserwntiam. Obser-

valio curse, doctrine et artis est, observantia vero

cultus et religinnis est.

401. Inter Opus et operationem. Opus dicitur ip-

sum quod lit, operatic autemi|>sa

rei actio esi.

402. Inter Omtte et lofum. Omne ad multiludi-

nem et ;><l numeruin pertinet : [Al. add. ut omnis]

ad numerum , ut ornnes homines; ad miiUitudineni,

ut omnis familia, omnis exercilus, omne pecus dici-

iiius. Totum vero ad magnitudinem pertinet, ut lo

tum corpus ,tola terra, toium coelum. Ergo lotus

homo , si ad corpus referamus; omnis homo, si de

universis. Proinde omne in diversis partibus poni-

tur, lotum autem sine parlibus dehet esse.

403. Inter Orare et exorare. Orare est poscere;

exorare, impelrare.

404- Inter Obesse et ofjlcere. Qui obestnocet, quiofficit vull nocere. C

405. Inler Officere et inftcere. Officere est alicui

velle nocere, iiificere cnlorcm mutare.

406. Inter Olet et redolet. Olei res [AL, olenll,

vel male , vel hene ; redolet [Al. redolent] tiintum

bene.

407. Inter Oracula el delubra. Oracula tempiasurit ubi oratur, 53 iu|de et responsa redduntur. De-

Iwbra auiem lempla fontes liabenli.i ad purilicandos

et abluendos fideles. Kt inde delubra a diluendo ap-

pellala. Unde el prius hanc loca aliaria non habe-

bant, ut lanlum delubra esseni, non lempla.

amiuit, cacus est qui oculos perdit.

409. Inler Oecidit el occidii. Occidit, correpta me

dia, eum qui mortuus est signilicat; occidii auiem,

producia media, eum qui inlerlicit.

410. Inler Oleam eiolivam auclores ila dislinguunt,

ut olea sit fructus, oliva arbor, quia mullitudo di

citur olivelum , ut quercelum [At., querquetumj et

pometum [At., vinetum]. Enimvero sine discriinine

poelae [Al. , crimine poetarum] el oleam el olivnm

pro fructu ssepe posuerunt. Sed consueludo oblinui);

olivam frucium dieere. Nee [Al., dicere nee] velat

quominus el arboris el fruclus idem nomen sit [A(. t

sumpsit].

411. Inter Odorum , odorabile et odoriferum. QuodB enim per se odorem miilil odorum esi , odorabile

[Sen , odoratum] vero, quod aliunile [Serv. alicumte]

accipit odorem ;odoriferum

, quod odorem sequitur.

412. Inter Operam et opera. Operam, qua? sit ;

opera vero, quod fit.

413. Inler Osiiitm et hosliam. Osiium quod aperi-

tur, hoslia sacrilicium.

414. Inter Onus et hortos. Ortus processus, borios

agros (licit [F., dicimus].

415. Inler Obliium et obtiium. Oblitum, correpte,

perfusum; oblitnm, producie, immemorem.410. Inler Offerre et infei re. Offerre est ullro prae-

bere, inferre importare.

54 De liltera P.

417. Inter Prudentiam el sapieniiam. Prudentia

in bumanis rebus , sapienlia in divinis dislribuiiur

\Al., tribuituij.

418. Inler Fudorem et pudicitiam. Pudor corpo-ris est, pudicitia mentis.

419. Inter Pietatem et affeclionem. Pielas inter de-

vinctos sanguine exbibetur, affectio inter extraneos.

420. Inter Patientiam et toleranliam. Tolerantia

animi [.4/., anima?] est paiienlia corporis. Ut Sal-

lusiius [AL, Caiilina] Corpus patiens media, algoris.

421. Inler Perilum, prudenlem, callidum elfacun-dum. Perilus usu doctus; prudens, vehili prnvi-dens , utilis rerum fulurarum ordinator; callidus,

398. Inlerpreles Terentii seen. 2 act. HI, Eunuch : J)

Qsc*la.of[iciorum&unl,basiapudicorumaf[ecluum,sitavialibidinum. Serviusadillud iJEn.-.Oscula libamtnaHe :

Sciendum osculum retigionis esse , suavium volu-

ptatis.Basia. Al,, basia conjugibus sedet oscula d.

Ibid. In nonnuflis Ms. : Inter basium el suavium hoeinterest, quod basium nxori datur, suavium scorto.Item basiam blandiliarum esse, suavium noiupioiii.Quidam etiam versibus hoc distinxit:

Cottjugis interea basium, oscula dantur amicis,Suavm lasciviis miscentur grata laljellis.

Hi versicnli de b:isio, osculo et suavio exslant apudalios nuoque grammnliros. Quisnam eorum anclor,adhnc latet. Discrimen lamen non semper observa-iiir. Vide Glossorium Isidnrianum, verbo Savium.Tari* lectiones Pantini coufus.T videnlur. AREV.

4()0. Recte Ascon n in Verr.; Observant modospecu-lanlur, alias venerantur.

4 i2. Vid. Serviurn, in illud I &n. : Tola armenlasequunlur. induxeril.

403. Ex Serv., ad illud HI &n. : Exorat pacem dii iitn.

403. Supra, ex C. Fronlone.407. Etymolog. lib. xv, cap. 4.

-Vid. Servium, ad illud n /En. : Delubra ad sum-ma dracones; et ill. iv ; Ddubra adeunt. Ascon. Ped.in Divinationem Cicer.

408. Vid. Fest., did. Orba.410. Vide Servium, ad illud 11 Georg. : Sed TrMii-

ds oleo; mefius.

ill. Ex Serv., ad ill. iv JEn. : Odora camim vis,ex quo pro odoriferum, odorisequum leg. videtur.

12. Vel polius : Opera qua; (acit, opus quod fit.417. Lib. ii Differcnliarurn, 56.418. Sic fere disiinguil Non. inter castitatem el

pudiciiiam, dicl. Castitas.

420. Inielliue, in Var. led. Panlini, Salluitius, deHello Lalumario. AREV.

421. Sic Cicer., vi de Repub., prudentiamnomen naciam a providendo.

Calhdus. Inlerpreles Terenlii, act. HI, seen. 3A del ph. : Lallidus dicitur, qui callum sibi usu arti

ail

55 DIFFERENTIARUM LIB. I.

per exercilalionem [At., pro exercitatione] artis in- A tur] in crimine. Ergo qui viderit mulierem, et anima

structns; facundus, qui facile possit fari.

422. Inter Pudentem et verecundum hoc interest,

quod pndens opinionem veram falsamque metuit :

Verecundus autem non nisi veramf At., vera] timet.

425. Inter Profanum , et nefandum , et nefarium.

Nefarius , ut Varro existimat , non dignns farre.

Quo primo cibi genere vita hominum sustentabatur

[.!/., sustinebalur]. Nelandus , id est, nee nominan-

dus quidem. Profanus auiem , cui sacris non licet

interesse. De quo Sallustius : Sacra polluet profa-

nus. Profanus ergo, porro, id est, longe a fano.

424. Inter Peccalorem et immundum , quod omnis

peccator iinmundus esi; non lumen oninis immun-

dus peceator. Peccalor enim est qui iransgrediiur

ejus I uerit tiiillata, hie propassione percussus est :

Si vero consenserit, et de cogilalione afleclum fece-

rit fsicut scripluni esi in David : iranslernnl in affe

clum cordis), de propassione iransit ad passionem, et

huic non voluntas deest, sed ocoasio.

432. Inter Percunctatione.m et inlerrogationem Au-

gusiinus hoc interesse 56 existimat, dicens : quod

ad percunclalionem multa responderi soleant, velmi

quid est hoc, antillnd? ut respondeantur diversa,

vel varia. Ad inlerrogntionem non multa respon-

dentur, sed aul non, aul etiam pronuntiabitnr. Ve-

luti fur turn dictumve est? Verum aut falsum est?

Respondelur : aut non, aut eiiam.

453. Inter Pcr/ec(meic(wsmma(uinhocdistalquod

pracepia Dei, et necesse est Ininc et immunrlum Bperfcctiim est cui jam addi nihilaliiidpotesl. Consum-

esse quia iransgreditur. Immundus autem est et qui

55 cum uxore sua dnrmierit, aut mortuiini tetigerit,

non lameri ideo peccator esi.

425. Inter Ploratum, plandum, et fletum. Plora-

tus lanlum lacrymarum est , planctus tantum vo-

cnm, fletus ad utrumque pertinet.

420. Inter Pigriliam et torporem. Torpor dormi-

taniis est, pigriiia vigilantis.

427. Inter Perseveranliam et perlitiaciam. Perse-

verantia in viriute est, pertinacia in vilio.

428. Inter Presidium, auxilium et subsidium.

Presidium esi aliquo loco niili positnm, auxilium quodab exieris datur, subsidium quod postea snpervenit.

429. Inter potenliam et polentatum. Polenlia est

sui cujusque solius , potentatus vero auctoritas

\AL, aucioritatis] est judicialis.

430. Inter Pcstem et pesiilentiam. Pestis ipsum

est nomen morbi [At., verbi], pestilentia vero id

quod ex se elflcit. Pesiilemis autem tres modi sunt :

aut ex terra, aut ex aqua, aut ex aere.

451. Inter Passionem el propassionem Hieronymus

in Matlhxum distinguit, dicens : quod passio repu-

taiur in culpa ; propassio, licet culpam habeat [Al.,

pro culpa habeatur], lamen non leneiur [AL, retine-

423. Ascon. Pediari. in, in Verr. Non., diet. Nefa-rius; ipse Etymolog. lib. x, liltera N.

Ibid. Fortnsse ne nominandus quidem. Ita certe me-lius. ARF.V.

427. Varr., iv de Ling. Lai., inilio. Non., did.Pervicacia.

428. C. Front. : Sufcsidtum quod snbest deficientibus, Dpresidium imponilur, auxilium repenlinum est

, iia

subsidium ad secundos c/isus pr&poratur. Prresidiutn

ad atslodiam,auxilium , ut possit, ex insperalo venit.

Vid. Fcst.

42!). AL sua; 2 Mss. pro sui.

Ibid. Varia lectio ejicii cum lexiu Grialii congruit.

Legi poierit facil, aut aliquid simile pro efficit. AREV.451. hi Codice Regiovaticano 1858 difference

sum alphabetico quidem online dispositsfi, sed alibi

coniractiores, alibi copiosiores, et nonnullac additse,

ut, exempli graiia: Inter pati et perpeti : pati brevis

ett, perpeli lonyioris est temporit. inter pnssum

et experlum: pnlimur voluntate, experiinur necessi

tate. Malim Experimur volunlate , pallmur necetii-

tate. AREV.452. E\ interpretibus Tereni. videtur sumpsisse

inaium vero est quodlibet opus in fini m dediiclutn.

454. Inler Patens et patulum. Paluliiin dicimus

quod naturaliler semper patet, ut nares, arbor. Pa

tens vero quod aperilur et clauditur, ut ostium,

oculi. Sic lucidum et Incibile : lucidum est quod

aliunde illumiuatur, lucibile quod per se lucet.

455. Inler Penetrate et penetrabile. Quod pene-

trat penetraledicitur; quod autem penelratur, pene

trabile. Penetralia autem sunt domorum secreta, et

dicta ab eo quod esi penitus.

456. Inter Post et pone hoc videtur interesse

quod post semper chronicus ponimus, cum dicimus :

Post tempus veniam ; pone vero, post tergtim.

437. Inter precari, et imprecari , et deprecari.

Precari est rogare , imprecari est optare [ Al. ex-

optare ], deprecari est excusare, vel expurgare. Ci

cero ( lib. n in Verr. ). Quid, inquit, facial Horten-

sius? Avaritisene crimina frngalitalis laudibus depre-

ceturT

458. Inler Poscere et exposcere. Poscere minus

esi quam exposcere. N:im poscunt qui simpliciter

petunt, exposcunt qui desiderani.

459. Inler Polliceri et promittere. Polliceri dicimur

57 quod sponte promiltimus nee rogati , promittere

D. Auguslinus, act. v, seen. 4, Andrite.

Aut etiam pron. Al., Sic pronuntiabitur, forte,

etiam pron.Ibid. Pantinus in lextu legisse videlur aut et pro

nuntiabitur, pro quo conjicil aul etiam ; quae genuinaest lectio. AREV.

454. Ex Serv. ad ill. Eclog. i, Tiiyre, tu patutai.

Ex Serv. ad ill. vi Mn., Lucentemque glebum

lunie, ex quo videtur legendum lueens, non lucidum.

Fronto lamen ita eliam fere dislinguit inter lucidum

el luminosum.435. Ex Serv. lib.* Mn. ad ill., Nostrum penetra

bile lelum.

Penetralia. Ex Serv., ad ill. vn ^En. : Penelra-

libus altis, et ill. vi : Kegnis penetralia nostro.

456. Fest., diet. Pone, et Serv. ad ill. n jEn.,

Pone subit conjux.

Tempus. F. dictio tempus superat.

437. Ex Agraei. qui bine forte augendus.458. Serv. ad ill. ix yEn. : Si tibi, qua poico, aliter

quam Isidorus.

45J. Ex Serv. ad ill. i /Eneid., Ditione tenerent,

PollicHut.

S. ISIDORI HISPALENSIS EP1SCOPI 56

quod petitur. Ergo promiliimus rogati, pollicemur A populum, unius muliiludinem civiialis intelligimus.

ultro. Item pollicemur scripiura , promitiimus

verho.

440. Inler Properare et festinare. Marcus Cato sic

distinguit dicens : Qui unumquodque mature transi-

t, it, is properat. Qui multa simul incipit, neque per-

ficit , is feslinat. Ego unumquodque quod adortus

eram transigebam .

441. Inler Primum et priorcm. Primus e multis,

prior e duobus, primarius a dignitate.

442. Inter Plures et plum. Pluris est quod ma-

jori sunima laxainr, plures vero de muliitudiue

scribimns [At., scribitur].

443. Inler Peiivit et expetivit. Petivit pro parum

[F. add. pelivit] poniiur, expelivil pro sails petivit.

El inimicissime ac vebementer adnisus esl. Ex enim Bpro valde ponitur.

444. Inler Pyram et rogum : Pyra est conslruclio

ligimriim, antequam ignis admoius est. Rogus est

dum ardel. Hustum vero posteaquam arsit.

445. Inter Plebem et populum. Plebs a populo

eo dislat, quod populus esl generalis universilas ci-

\iurn cum senioribus, plebs autem pars hurnilis el

abjecla.

446. Inter Pauperiem el pauperlatem , Pauperiesdamnum est, paupertas ipsa conditio.

447. Inler Proclivum et declimm, Proclivus est

ascensus ; declivus, descensus facilis.

448. Inter Puerperam et pueltam. Puellam inve-

slem dici 58 el xl3^ parvulain, quasi pullam ; ptier-

peram vero, qux primum puerum enixa est, el in an- C brorum.

451. Inler Pwtifcem et vaiem. Ponlifex tan-

lum sumnium sacerdotem significat, vales aiitoni

plura significat, aui sacerdoies, aul poctas, aut pro-

pbetas.

452. Inter Profugum et exsulem. Profugus volun-

late, exsul necessitate.

453. Inler Patrium et paternum. Paternum est quod

pain s fuit, ut fundus palernus. Pairiusdicilur pairi

similis [At. pairi affectusj , ut pairius animus [At., amor.]

45i. Inler Proprius et propiiis [At., proprium].

Proprius esl nomen, propius vero juxia me.

455. Inler Prteijnaniem el gravidam hsee differentia

esl : pnegiiantem esse qua concepil ; gravidam, quairi

uleri gravedo proximam parlui oslendit.

450. Inler Pignera et pignora. Pignera sunt re-

rum, pignora filiorum el affectiium.

457. Inler Portenlum et monstrttm. Porlentum

est quod 59 ex formis diversis proponitur, monstrum,

quod extra naluram uascilur, vel nimis grande, vel

nimis breve.

458. Inter Portenlum et porlenlosum. Portenlumdicitur quod ex omni parle naturse mutaiionem su-

mens aliquid porlendere fulurum videlur, sicul biceps

caput in corpus unum, vel sictit in Xerxis regia ex

equa vulpem ferunt creatam (Herodian.) ; per quodejus solvi regnum ostensum esl. Nam porlenlosa di-

cunlur quae ex parte corporis sumiint mulaiionem

[At., notalionem]; ut, exempli causa, cum sex digitis

nati, sive cum aliqua pravitate \ F., parviute] mem-

nis puerilibus parit. Unde et Horatius ( Lib. iv,

od. 4) :

Landantur similt prole puerperse.

449. Inler Pampineum el pampinosum. Pampi-neum esl totum de pampinis, pampinosum quod pam-pinis plenum est.

450. Inter Populum et populos, cum enim populosnumero plural! dicimus, urbes significamus; cum

Scripdiro. A!., Minus. F. minis.Ibid. Hare est prima dilferftnlia quaj in allero libro

nnn alpbabeiico occurrit, brevior tamen quam hocloco. AREV.

459. Inler Portentnm et osfenfum. Porlentum na-

sciliir el in sua permanet qualilate ; osientum vero

subito offertur oculis, et subdueitur. Sic porlcntumdicitur a portendendo, id esl porro ostendendo, sicut

eiprodigium, quod porro dicat, id estfutura de lon-

ge pradicat. Monstrum sane a monitu vel monsiran-do dictum, quod aliquid signiflcando demonstret et

statini. Quinque sunt aulem genera prodigiorum, ut

lam signified. Vox tamen pultam non temere reji-cienda, qiiandoquidem el Non. pullum, inquit tetatis

novellas, nb amiquo verbo pullare, quod vetus plossa-rium agnoscil, estqne ir/)ayv8f |3W.et, pulli TT-

440. In oralione qiiam de suis virtutibus habuit./>a? St"f. Ipse cerleYianc^eamd7mTeronem sVperiore

Agell. hb. vi, cap. U. i\on., diet, festinare. Fest., libro babet.did. properare. C. Front. Qui properal, apparel nonesse defessus, qui festinat, videtur esse de(atigulus.

Unumquodque. Al., Nunquam quidquam , quodadortus eram, transibam. Ortus Ms. Forte, orsus.

541. Ex Agraetio.442. Ex Agralio.443.|/imicissime. Lego enixissime, aut inlensissimc.444. E\ Serv., ad ill. n JEn., Consiituere pyras.

Fest., diet., bustum.445. Sic 9 Terent. Scaurus de Orlhograpb. : Popu-

lus esl in quo omnis pars civiiatis , omnes ejua ordinesconlinentur : plebs ea dicitur . in qua genies civiumpairitisB non insuiil.

44li. Fesi., diet. Pauperies; ex quo forte scriben-ilum, paupmas est damn, quod quadrupes facil.

448. Lib. x Elymolog., littera P. Puetla esl parl parvula,

> Elymolog. lib. 11, cap. 2.

449. Serv. ad ill. i ^En., Nemora inter frondea.Ibid. Pampinotum. Adbibelur b.-ec vox a ColumelU

el Plinio. AREV.451. Lib. Elymolog. vn, cap. 12.

45-2. Vid. Serv. ad ill. i jEn. Profuyus, Latinaquevenitlitlora.

450. Ex Agrajtio.

457. Fronto. Sic: Porlentum, quod porro, el diutius

manet, (ulurumijue postmodiun aliquid signi/ical ;monstrum est contra naluram, ut est Jl/inoinwrus, etinfra, in monstro reclus ordo naturae vertitur : in por-tento di/fertur eventus. Non., dirt, monslra.

458. Elymolog. lib. 11, cap. 3.

Ibid. Panliniis in lejiln legebal, ulpulo, parvi ate,am pupUla el lib. xi, cap. 1, Pupil/a, quod pura pro quo coiijicibat provitale. AREV.

mdl^KSStJXJS p "ella: -

!:t s

.

ic onem 459. C. Fronto eoden. gcnsu ottenlum, quod prvterconsueludinem

offertur, el infra, in ottento rorilas ad-,

, r

mmalld-;

m unseat,mrumque el pupillam et puel-

,

minutraiionem (-Lego admiralionem) (acil.

57 DIFFERENTIARUM LIB. I. 58

Yarro dicit, id est : portentum, ostentiim, prodigium, A publicala ; Pompeiana , si ad aliam domum transit.

miraculum el monslrum.

460. Inler Pueritiam el pubertalem. Pueritia est

tenera et parva a:tas, a puritate ila vocata ; Puber

tas autem setas adulta est quae jam gignere potest ;

dicta a pube, id est a pudendis corporis, quod hsec

loca tune primum lanuginem inducunt [L., induunt].

Puerilia autem a sepiimo anno, pubertas a quarto

decimo incipit.

461. Inler Percuisum et perculsum. Percussum

corpore dicimus, perculsum animo. Cicero, de Signis :

Tanquam ipsa ilia face perculsus esset [Agree!., per-

culsos esse].

462. Inter Parricidam el paricidam. Parricidam

dicimu* qui occidil parenlem; paricidam, qui soeium

atque parem. B463. Inter Procellam et lempestatem. Procellas

non lam lerrarum 60 quam coeli esse, tempeslates

autern fluctuum sunt.

464. Inter Plantas et plantaria. Quod plantae sunt

raploe de arboribus, plantaria vero, quae ex semini-

bus nata sum, et cum radicibus et terra propria

translerunlur.

465. Inter Pomarium et pomelum. Pomarium est

ubi poma ponunlur [Al., IransponunlurJ, pomelumubi poma nascuntur, pomerium ubi poma inveniun-

tur [At., ipse locus arborum].

4C6. Inter Pyram et pyrum. Pyra est rogus [At.,

robur] ardens, pyrum vero pomum.

467. Inler Piscatorem et pisearium. Piscator est

qui capit, piscarius est qui vendit.

468. Inter Putvereum elpulverulentum. Pulvereum,factum

; pulverulentum est, pulvere plenum.469. Inler Pennas, el pinnas, et pennum. Pinnse

sunl murorum, pennse avium, a pendendo ; pennumexlremilas ferriacuii.

470. Inter Prcedam , lucrum et compendium.

Prseda ex boste, lucrum ex negotio, compendium

proprie ex pondere.

471. Inter Pompeii porlicum, Pompeiam, et Pom-

peianam. Pompeii, est ipsius Pompeii; Pompeia ,

47-2. Inter Populumelplebem. Quod populus est uni-

versus cum senalu et civibus Romanis, plebs tanlum

vilior numerus.

473. Inter Partem et partim. Partem nomen, par-

lim adverbium est.

474. Inter Postremum et posteriorem. Postremus

de mullis, poslerior de duobus.

475. Inter Principium el initium. Principium, prima

pars; initium, uniuscujusque rei incipientis coeplurn.

476. Inter Pendent elpendunt. Pendent suspensi,

penduni aliquid ponderanles.

61 477. Inter Pene et pene. Pene adverbium est,

pene turpissima [Al., novissima] pars corporis.

De littera Q.

478. Inler Quaienus et quatinus. Quatenus adver

bium est, quatinus conjunctio causalis, ul si dicas :

Quatinus hoc sine plaga non facts, en tibi plagas. Adver

bium est autern quaienus, aut temporis, aut loci ; lem-

poris cum dicimus : Quatenus hoc modo res exercebis.

479. Inter Quantum et quiu. Quoniain praeponilur,

et sic sequentem sensum alligal, ut : guoniam dids

[AL, dicil], dico. Quia posiponilur, el superiorem

sensum conOnnat, ut : Scias quia didici.

480. Inler Quamdudum el jamdudum. Quamdudum

inlerroganlis esl, jamdudum respondentis.

481. Inter Quasriiur et quiritur. Quiritur de im-

plorando, quserilur de inquirendo.

482. Inler Questus et quwstus. Quocsius lucri,

questus lacrymarum. .

483. Inter Qua el que. Qux pronomen est, quevero conjunciio esl.

484. Inler Quod el quot. Si per d scribilur quod,

pronomen personate est ; si per t quot, numerus.

De liltera R.

485. Inter Recens et novuni. Recens nascilur;~no-

vum fit. Unde et Virgilius :

Lac mini non aeslate novum,non frigore delit.

62 ^80. Inler Pieligionem et [idem. Fides est cre-

dulilas qua Deum confilemur, religio esl cullus quern

illi credentes exhibemus. Dicla autem fides ab eo

quod fil id quod inler utrosque placitum esl. Quasi

460. Hsec eadem fere Etymolog. lib. n, cap. 2, et

libro secundo Different.

Pubertas autem. Fest., did. Pubes.

Pueritia anlem. Lib. u, Different.

461. Ex Agralio.De signis. 2 Ms., designat.

462. Lib. v, Elymolog., cap. 25.

Ibid. Paricida el patricida pro eodem accipi solent.

Vide Festurn. AREV.4(13. Ex Serv. ad ill. 1. JEn., Creberque procetlis

Africus, et ipse Elymolog. lib. xm, cap. 11.40 i. Ex Serv. ad ill. n, Georg., II ic plantas tenero

abscindens de corpore.465. Ex Sosipairo Carisin.

Pomerium, etc, Piito glossema proxime prace-denlium verborum.

468. Lego ex pulvere (actttm.470. C. Fronlo., prrnda ticlos spoliat.

. Compendium. C. Fronlo., Compendium utique adpondus peitini l.

471. ExC. Fronione.

D Pompeiana. 2 Ms. Pompeigena.Domum. Dominationem transiit, Legoex Frontone.

477. Fesi., diet. Penem.

478. C. Fronlo : Quaienus, quatine, qualinus, quo-niam. Fest., did. Quatenus.

Ibid. Quaienus et qnatinus proprie non diflVrunl,

quidquid Fesius aliique dican! ; sed quia apud vetercse el t iriler se facile commulabantur, idcirco qualtnutel qualinus, prolcnus el jinitinus, et similia occur-runi. AREV.

481. Ex Agrset., unde legendum constat : Inter

quwritur el queritur : querilur deplorando, quceriturde inquirendo ,

nisi malis quiritur in quiritatur mu-Undum,

Ibid. Conjecluram Panlini, legendum quiritalur,conlirmai locus Varronis, I. v de Ling, lat., cap. 7:

Quirilare dicitnr is qui Quirilinm ftdcm clamant im-

plorat. AKEV.

482. Ex Agra?iio, in quo male est /M,TO.

486. Cicer.,0ff.

59 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 6!)

inier Deum et hominem dicta quoque religio, eo quod A tur, quoque violate, poena committitur. Sacrum vero

ea homines religanlur vinculo serviendi ad cultum

diviuitatis. Religio auiem est in virtute, supersti-

Uo vero in cultu illicito.

487. Inter Rationale et rationabile. Rationale el| Al.,

ui] angelus et homo, raiionabile quod ratione vel

agitur vel dicitur.

488. Inter Ruslicum et rusticanum. Rusiicus opera-

rius dici potest, ruslicanus paler Camillas.

489. Inter Rusticilalem et ruslicalionem. Ruslicitns

moruni est, rusticatio operis.

490. Inler Rationem et rattocinalionem. Ratio est

meniis moius [Al., molunij in his quse dicuntur [Al.,

di?cun!r],discernere vel eonnectere valens ; raiioci-

nalio autem raiionabilis esl snblilisque dispulalin, al-

que a cerlis ad incertorum [AL, add. aul incertis ad ]

certoruin] indagationem nitens cogilalio.

491. Inter Regium et retjnle. Regium est ipsius

regis, regale dignum rege. Sic et regia ei regalis.

Regia domus in qua esf, regalis rege digna.

492. Inter Rubor, robur, robor. Rubor colon s est,

robur virtutis, robor arboris.

493. Inler Reptilia et repenlia , Replilia aquarum

sunt, repeiitia ter.rae.

494. Inler Rivnm, fontem, torrenlem, et flumen.Ri-

vus subito fit : fons est caput atque decursus in quern

naturalis manat aqua, torrens pluvi:n flucius prxceps

[Al., pluvia fluctus et prxceps], (luvius aquae decur

sus generaliter.

De littera S.

495. Inter Sirfera, aslra, Stellas, et signa. Sidcra

ilia dicuntur quibus navigantes considerant quoj ad

cursumdirigant consilium: 63 aslra autem sum stella?

grandes, ut Orion ;stellae autem, multijuges, ut Hya-

des, Pleiades; signum vero quo animantis imago for-

mata est, ut Taurus, Scorpio et hujusmodi.

49R. Inter Sempiiernum et perpefuum hoc distal

[AL, discrepat], quod sempiternitas ad Deum perti-

net, perpetuitas ad angelos, vel ad animas [AL, ani-

niam] hominum. Primum enim semper fiiit, necun-

quam esse desinit; alterum esse coepit, sed esse per-

petuum non desinit.

497. Inter Sensum el intellecium. Sensus ad natu-

ram refertur, inielleclus ad arlem.

498. Inter Sacrum, religiosum, et sanclum. Sacrum

vocamus quod ad Deum pertinet ; religiosum qtiod

ad liomines justos; sanctum vero quo aliquid sanci-

Superstitio vero. Non., diet. Superstilionis. .

491. Kx C. Front., diet. Regium.492. Vetus Glossar., robur, dSo; |u),ou ptiavSpv;.403. Elymolog. lib. xn, cap. 6.

494. De hac differentia, vide n. 244. AREV.495. Elymolog. lib. in, cap. 5 ) ei 70.

Ibid. In aliisMss.qu<e naviijanlesconsidcrtml. ARBV.

496. Lib. Senlentiariim I). Isidor.

498. Sei v., ad ill. i &n. : Templis iitdicit honorem.El illud in &i\. : Auri sacra /

ami s.

500. Elymolog. lib. x, linen S, interpreies Te-rentii act. v, seen. 9, Eunuch.

Stupidus. Non., diet. Sfupidws." "

, Cum viduis, Non., diet. Sluprum.

et sanctum est, sanctum vero non continue sacrum.

Item sanctum in bonam pariem ponitur ; sacrum

vero duo signih cal, et bonum, et malum : bonum, ut

illud (Virg., Eclog. 1) : Inter flumina note, et fonles

sacros ; malum, ut : Auri sacra fames (jEneid. lib. in).

Et : Sacr panduntur porta; (jEneid. lib. u). Et :

Lena sacer (Plant.). Et : sacer hircus (Ovid.). Unde el

ignis sacer dicitur hulcus horribile. Alma autem ab

alendo dicta. Unde et apud paganos alma Ceres dicta

est, alimentorurn inventrix.

490. Inter Sapientem et prudentem ita discern! so-

let, nt sapiens vocelur is qui inlellectum aternorum

rimatur, prudens vero qui ea quae seusibns corporis

experiunlur.

500. Inter Slulium, fatuum, et stupidum. Qmdamveterum latuum exislimant qui nee quod Catur ipse,

nee quod alii dicunt, intelligat; stultum vero liebe-

tiorcm corde. Unde Afranius : Ego, inquit, me slul-

tum exislimo, (aluum esse non opinor. Id est, obtusis

quidem sensibus , non tamen nullis. Slupidus vero

diclus esl quasi lapideus, quasi stolidus.

501. Inter Stevum el crudelem. Ssevus in ira , cru-

delis in sanguine.

502. Inter Sfuprum, incestum, et adulterium. Slu

prum in virgine , 64 incestum in parente vel

vidua, adulterium in nupta. Dictum autem ince

stum quasi incasiiiin.

503. Inter Satietatem et saturitatem. Salietas vario

gencre spectaculorum conlingil, saturitas vcro cibo-

rum est.

504. Inter Superiiom et arroganlinm. Arrogan-

lia esl inanis gloria de eo quod quisque est. Super

bia vero, supergrediens elatio mentis de eo nuod

non fst. Superbix autem gemina est differentia :

Una quiE spirituales ac summos viros per vii lutum

jaclantiam dejicit, altera qu carnales erga senio-

rum imperium inobedientes reddii. Dicta autem

superbia, quia super vult quam quod est.

505. Inter Scientem el sciolum. Sciens esl peritus

scienlia el rebus ; sciolus, simulator scienlias ac pe

riliae, scienti contrarius est ; et quidquid alius sciat,

ipse videri vellet scire : aul qui se profitetur scire

oinnin, ant etiam futura praedicere.

506. Inter Spwrcum et spurium. Spurcus non

lantum impurus , sed et ssevus ; spurius autem

patre iiicerto, matre vidua geniius, quasi tantum

) Elymolog. lib. x, liltera /.

Elymolog. lib. v, cap. 20, et lib. x, littera A-503. Cnrisius : Saluritas in cibo lanlum dicitur, in

aeteris vero satielas. C. Fronto brevius. Saturilns

ventris, salietas animi.

504. C. Fronto : Superbia asuperhabendo : arriganliaeliam in pauperem cadit.

Super vult, etc. Al. Semper rult, quod non est.

50j. Dissimulare est astute celare, et occultare,

(juO l quis scit, quatnvis non dical, se nescire. ABKV.50i>. Non., diet. Spurcum.

Spurius aut.-m. Elymolog. lib. ix, cap. 5,

Ibid. Spurium vocabant. InElyni"logiis,

loco cita

to, litteris Grsecis u^iiptov vocabant, AKIV.

61 DIFFERENTIARUM LIB. I.

spurii filius. Quia muliebrem naturam antiqui [Al. A nem quani noveris; nosse, referre tantumraodo quod

add. jurisconsult!] spurium vocabant. Eosdem et audieris.

515. Inter Simulate et dissimulate. Dissimula-favonios quidam appellant, quia qusedam animalia

fuvonii spiritu hausio concipere existimantur.

507. Inter Sceleratum, $telettum, et scelerosum.

Grammatiei dicunt sceleraluin ilium esse in quo fit

[AL, sit] scelus ; ut Cicero : te [Al., tu] sceterate,

qui sul actus et prottitutus es. Scelestum autem per

qiiein ill. Ut Tereritius : scelesta, ovem Inpo com-

misisli. Scelerosus, qui facit : ut idem : Ego ilium

scelerosum misera nolens perluli. Sed hajc auctores

non usquequaque custodiunt.

65 J08. Inter Salutem et salubritatem. Salus est in-

legrilas corporis ; salubrilas, saluti conveniens causa,

per quam sanitas, vel reservatur , vel reslauraiur.

Inter Simulate, et dissimulate.

mus nota : simulamus iguota. Qui enim lingit se

scire quod nescil, simulat ; QQ qui autem quoi) scit

nescire se dicit, dissimulat. Unde et Sallustius :

Hie simulator incerti, ac certi dissimulator erat.

516. Inter Sistere, et consistere, et assistere. Sistere

est interdum resistere, vel prohibere, id est, qui

aliquam rem in loco stare facil. Ul Virgilius : Sislere

aquam fluviis. Assistere vero et ante unuui , et

coram multis ; consistere in medio adesse.

517. Inter Servire et nisei-tire. Servire Laniinn

dominis : inservire cujusque praeceptis.

518. Inter Spirare et exspirare. Spirare vivere

509. Inter Super et supra hoc interest : Super Best, exspirare mori.

est quod imminel [Agraititts eminet], supra quod

substratum aliquid habel. Item super interdum ,

aut nimiuni, aut satis accipimus.

510. Inter Subler et subtus. " Subter esl quod re

aliqua superiore deprimilur, et proculcalur [AL,

conculcatur] ; sublus quod demissum altius nou con-

tingitur.

511. Inter supi-emi et supprimi. Supremi et

suiumi siguificat et imi ; supprimi autem ,oc-

Ciiltari.

512. Inler Sumere et acctpere [Al., pracipimus],

Sumimus ipsi, accipimus ab alio. Cum enim damns,

dicendum est, Accipe ;cum permittimus [At., prx-

cipimus] ipsi lollere, dicimus [Al., dicendum estj,

519. Inter Surgere et exurgere, et reliqua. Surgi-

tur a loco, exsurgitur a somno, insurgitur ad vin-

dictniii, consurgittir ad auxilinni.

520. Inter Subjicitur et supponifur. Subjicitur cito,

supponitur lente.

521. Inter Simul et setnel, Semel ad numerum

pertinel, ut, semel bis ; simul ad congregationsm,

ut, Giobati [AL, conglobalij timul fenmlur in arma

viri.

522. Inler Seputcrum et monumenlum. Sepulcrum

tantummodo tumulus defunclorum est, monumen-

tum vero , nunc sepulcrum , nunc historia rerum

gestarum : dictum eo quod rnentem moneat, vel ad

menioriam defunct! , vel ad recordationetn rei scri-

Sume. Item sumimus per DOS, accipimus a volenti- C ptae. Porro tumulus bifarie, nunc lumens tellus,

bus, lollimus a non volenlibus [AL, nolenlibus]. Item

auferimus [Ley. adimimus], jure quidquid dedimus

assumimus jussu, eripimus vi.

513. Inter Sperare et exspectare. Exspectamuset bona et mala

; speramus autem tantum bona.

Miro autem raodo \irgilius verbi hujus proprieta-

tem a propria signiflcatione secernit, dicens (&neid.

iv):

Hunc ego si potui tanlum sperare dolorem ;

dum omne quod exhorrei animus reciius limere

dicalur [AL add. quain sperare]. Sed grammatici hoc

exponunt, dicenles : Sperare dixil pro timere. Quodet Lucanus dislinguens ait : Liceat sperare timenli.

514. Inter Scire el nosse. Scire esl reddere ralio-

507.SicinterpretesTerentiiact. tv.scen. 3, Eunuch.:Sctlerosus, est multorum : scelestus, vel unius : scele-

rosus, proprie auctor see/, ris ; sceleralus, in quo scelutsit commission, vel conslilutum.

508. Al. JEtas, vel salvatw, vel reservatur.509. Ex Agnelio.-

Super interdum. Serv. ad ill. in , 4in., mihisola met super Astyanactis imago.

510. Ex Agraetio.511. Fest., did. Supremum. Non., diet. Supremum.512. Sic C. Fnnto : Sumimws qua posita sunt ac

cipimus qua; porriguntur.Assumimus, etc. Ex Front, qui ila, aufert, qui

dedi:, adimit (legoin Isidoro adimimus) imperio coa-clus; eripit qui plus valet.

51o. Exin(ei |ireiibusTereniiiact.n,scen.6, Andrite.

Miro, Serv. ad verstim citatum.515. Ex Serv. ad ill. i &n., Dissimulant, et nube

nuuc sepulcrum vocalur. Sepulcrum autem a sepulto

dicium. Sepultus vero, eo quod sine palpitatione,

vel pulsu sit, id est, sine niotu. Cadaver autem a

cadendo dicium.

525. Inler Sacrificium et liosiiam II.TC veins erat

discretio, quod sacrificium spoiHanea oblatio eral ;

hoslia vero quae devices hoslibus immolabatur. Haec

etviclima vocabatur. Alii victimam 67 ideo diciam

puiani, quia ictti percussa cadii, vel quia vincia ad

aras petducitur.

524. Inter Sedes et tlironos. Sedes non tanlum

unius, sed imillorum esl. N;im solium unius lau-

tum est, et reguni ; sedes quibuscunque [AL, illud

cujuscunque] proprium. Solium auiem, vel a iolius

) cava speculantur amicti. Al. ,Dissimulamus notum,

simulamus ignotum.Qui enim. C. Fronto, Qui simulat probare vuil

quod non esl.

Hie simulator. Puto Isidorum scripsisse ;iddiicl<>

loco ex bello Catilinario et exposito : Cujiislibel rei si

mulator, ac dissimulator. Simulator incerti, ac d rti dis

simulator erat. Nisi forle ab alio glossema adjectum.516. Nescio an scripserii Isidorus : assistere vero

ante unum, consistere coram mullis. Et reliijiia f\uxalleri exemplar! deerani, omitlemla.MS. Ex AgraHio, qui forle hunc emendandus.522. Fest., diet. Sepu(cn<m. Eiymnlog. lib. xv,

cap. 11.

Ibid. Dictum. Serv. ad ill. vi, ju,, ilia haic mo-

numcnta teliquit.

Etymolog. lib. xv, cap. 11.

Etymolog. lib. xi, cap. 2.

65 S. ISIDORI IHSPALENS1S EPISCOPI 64

sessione, vel a soliditale dictum. Solium Latini, A senex. Senecta autem est ipsa sors, sive [ At., aiqtie]

Grasci ilironum dicuni. Sedcs aulem dictae , quia conditio seneciuli accedens.

apud veieres Romanos non erat usus accumbcndi.

Unile et consedere aiuinuo more dicitur. Nam vele-

res sedentes epulabaniiir. Postea, ut ait Varro, de

Vila populi Roman!, viri discumbere cceperunt, mu-

lieres sedere. Quia lurpe illis erat discumbere mu-

lierem [AL, discumbere visum].

525. Inter Senum ct famulum. Servi sunt in

bello capli, quasi servati; sicut mancipium all bos-

tibus, quasi manu capium. Famuli autem ex propriis

familiis orti.

526. Inter Senitutem et servitium. Servitus est

condilio serviendi, servitium numerus servientium

[At., servorum esl].

552. Inler Sonum et tonitum. Sonus [Al., sonitus]

est quidquid auditur sensibile, soniius [At., sonus]

vero confusio [Al., confuse] vocis tubarum.

553. Spolia ad exspolianles ,exuviae ad exspo-

liatos.

534. Inter Stillam el giittam Palaemon grammaticusita distinguit : Gutia, inquit, slai ; stitla cadit.

555. Inter Stationem el portum. Static esl, ubi

ad tempus slant naves, porlus ubi hiemanl. Namporlus locus ignotus esl ab accessu veniorum, ubi

hiberna oppoaere soleiU.

536. Inler Serenum el tranquillum. Serenum enim

ad ccelum referri potest, ad mare non potest. Se-

527. Inler Socerum et sacrum. Socerum virum di- B reniim enim coelum dicimus, Iranquillum mare.

537.. Inler Saxa et lapides. Saxa tantum durissi-

ma, nam lapis et dura et inollis esl peira.

538. Inler Specum el antrum. Specuni Latini,

Grseci anlrum dicuni. Sunt aulem loca ex quibus

repercussae voces imaginem referunt.

539. Inter Semitiim, callem et iramilem. Semita bo-

minum est, callis veropecorum vel ferarum est. Callis

eliam dicilur via stricta, a 69 calcando iia dicta.

Tramiles vero transversa sunt in agris itinera, pro-

prie ergo callis semita lenuis, callo pecorum prxdu-raia. Semila aulem quasi semis via. Semita |dicta,

qua potest ire unum veliiculum. Hujus [AL, cujus]

duplex acius vocalur : proplerea quod duo capil, vel

propier euiuium et venieniium vebiculorum occursus.

I540. Succipere esl, do superior! illiquid cadens

corporale, suscipere causam iucorporaliter. Suspi-

cere sursum aspicere, aut venerari.

541. Inter Simulare et dissimulate. Qui simulat

vult videri facere qua? non facil, qui dissimulat non

vull videri facere quac facil.

542. Inter Somnum et somnium. Somnus quo

dormimtis, somnium quod dormienles videmus.

543. Inter Sum el suum. Sum verbum est, suum

pronomen est.

544. Inler Sxvil et setiit. Ssevit, irascitur; seirit

salorcm dicit.

523. Etymolog. lib. vi, cap. 19.carinis; el ill. x :

524. Etymolog. lib. xx, cap. U.Solium. Serv., ad illud i ^En. : Solioque alte D Frangere, nee tali puppesstalione recuso.

cimus, socrum feminam.

528. Inler Similitudinem et figuram. Similitude est

cum secundum aliquam speciem visam imago vel

pingiiur, vel formalur. Figura est cum impressioneformae alicujiis imago exprimitur, veluti si in cera ex

annulo efflgiem sumat, aut si figulus in argillam

manum vullumque aliquem imprimat, et fingendo

figuram facial.

529. Inler Sanguinem et cruorem. Sanguis est

dum in corpore manet, effusus vero cruor fit. Cruor

autem a cruditale vocatur, unde et crudelitas dicia,

el crudus. Alii dicunt cruorem victimarum esse,

sanguinem bominum. Ut Virgilius (/Eneid.u) :

Sanguine placastis ventos, et virgine caesa;

id est, sanguine virginis occis*.

530. Inter Sinum et premium. Sinum dicimus si-

nualse vestis receptaculiiui, gromium interius accur-

latoe [AL, accurate],

68 631. Inter Senium et seneclutem. Sencctus est

gravior Betas post juvenluiem succedens , senium

autem ultima setas post gravitalem veriiens. Sic

senex et senior. Nam senior adbuc viridior. Ut illud

Virgilianum :

Jam senior, sed cruda deo viridisquesenectus,

Et Terenlius : Quo jure sum usus adolcscentior ; non

magis adolescens, sed minus. Ul senior, minus

t(f>n>.t i resedit.

Sedes autem tinius. Isidor., proxime ciiato loco.

525. Etymolog. lib. vm, cap. 4.

526. Ex Sosipatrn Cjris.529. Etymolog. lib. xi, cap. I.

Cruor. Serv., ad illud vm ^En. : Tepidusquecruor [umabal ad uras.

/did. In texiu Grialii erat crnor viclimarum, per er-

rorciu, ul pulo, pro cruerem. ABEV.

I

551. Etymolog. lib. xi, cap. 2.

Sic senex. Forte legendum, ex citato locoIsiJori,ted sene minus est senior.

Jam senior. Vid. Serv., ibiilem, /Eneid. vi.

Ibid. DC variis selaiis gradibus plura dixi in prole-gomenis ad Dracouiium, pag, 21. In lexlu Grialii

eralj Sic tenet pro tic senex. AREV.551. Ex C. Fronlo.

, qui lamen Palaemonem nonnominal.

535. Ex Servio, ad ill. n .<Eneid. : Statio male fida

Forte legend, locus remotus, ex Etymolog. lib.

xiv, cap. 8.

550. SicVirg., Georg. i:Cceloproperandusereno; ctHiemes opiate serenas ; et alibi : (Jnde Serenas Venltts

agal nubes ; el s vpe alias.

Tranquil/urn. Tranquilla per alia. \\ yEneid.558. Agnoscit eliam bane vocem veins glossarium.539. Ex Serv., ad ill. iv ./Eneid. : Comeciani calle

augusto; el ipse Etymolog. lib. xv, cap. 16.Semis via. Yarr., iv de Ling. Lat. : Quasi senif

Her. Ipse Etymolog. lib. ciiato, a semi iiu.

Semila dicta. Legend. Via rftclo, deque enim semita vchicultmi, sed via capit.

Actus voculur. Paulus, ad Festum, diet. Aclvs.

Varr., iv de Ling. Lai., duobus locis. Ipse Eiymolug.,lib. xv, cap. i5.

542. Ex Serv., ad ill. v .<En. : 7 i6i frisfia somnin por-

tans, qui lamen: Somnium, quod dormientes videnms.

DIFFERENTIARUM LIB. I. 66

545. Inter suus et tut. Suus pronomen est.susA 559. Inter Tulit,Aabstulil,etsutiuli(.T\ilit qui fert,

abstulit qui ab alio tulit, sustulit qui sursum tnlit.

560. Inter Tumidum et lurgidum. Tumet corpus

agroti. Turgel cadaver.

561. Inter Tester, contesior, et obtestor.

saepenutnero ad jusjurandum pertinet, ut

animal est.

546. InierSyram et suratn. Syra genlis suse femina,

sura pars pedis.

547. Inter Sartorem et sarcinaforem. Sartorem,

agrum sarrientem;sarcinatorem , vesles sarcicnlem.

548. Inter Similem et timulantem. Similem, talena ;

siinulantem, taiem menlientem.

. 549. Inter Strenuum et externum. Slrenuum, for-

tem; externum, estraneum dicimus.

550. Inter Statumct ftaturam.Sialum, quaestionemvel scenicara vestem; staturam, quantitatem cujus-

que rei.

70 551. Inter Scripturam et lectionem. Lectio in

opere est, scriptura in affectu, vel pictura.

De littera T.

552. Inter Terrain, et tellurem, et humum. Terra

squalida est et inculia, tellus fructirera ; humus autem,

inferior, et deorsum, et luimida[Al. add. tellus].

Unde et humati, sepulti. Generaliter autem ubiqueterra est, non ubique humus. Et in parietibus terra

est, hoc est in laieribus, et non est humus. Humusauiem terra humida est, el ab humore vocata, sicut

et terra, quod natural! siccilate torreat, sicut et tellus.

quod fructus [Al., fructum] ejus tollimus.

555. Inter Temperantiam et temperalionem sic dis-

cernitur, ut lemperantia aniuiorum sit, temperaliorerum.

55-4. Inter Timentem et timidum. Timidus est qui

semper timet, timens veroqui ad tempus formidal ex

71Testor

"Virgilius, per sidera tesior ; contesior autem ad judi-

ces, obtesior ad adversarios.

562. Inter Terga et tergora. Terga sunt hominis,

quod singulariter tergum facit; lergus vero quadru-

pcdum est. Unde pluraliter tergora curia dicuntur.

563. Inter Tumultum el helium. Bellum est contra

hostes exortum , tumultus vero domestica appella-

tioneconcitatus. Hie ctseditio nuncupatur. Nam se-

ditio esl diseessio [4/.,dissensio] civium. Quod enim

B seorsum alii ad alioseunt, seditio dicilur. Alii putant

propter dissensionem animoruin seditionem vocari

t Al., vocatam 1, quam Graeci diastasin vocanl.

564. Inter Turbidum et turbulentum. Turbidum de

natura esl, turbulentum (it.

565. Inter Terrenum, lerrestre, et terrosum. Terre-

num opus dicimus, lerrestre, ut mariiimimi, lerrosum

vero frumenti genus arenosum.-

56C. Inter THUS et tus. Tuus pronomen est, tus

vero pigmentum.Inter Tuum et turn. Turn adverbium est, tuum

pronomen.567. Inter Tempore ei tempori. Tempore, ablativo

casu, tempori adverbium est.

568. Inter Tristitiam. et monstitiam. Mcestitia cordis

causa. Tali intellectu distiiiguunturpaviduset pavens, G est, tristitia vullus. Moasinm ergo vel moerentem

providus et providens, superbus et superbiens, lau-

guidus et languens, furibundus et furens, et c*lera

Sim ilia.

555. Inter Tremulum et trementem. Tremulus est

naliira, n emeus teinpore.

5i6. Inter Temeritatem et audaciam. Temeritas

sine consilio dicilur; audacia, post consiliura.

557. Inter Turn et tune. Turn temporis esl luturi ;

tune, praiteriti.

558. Inter Tribuere et allribuere. Tribuimus cum

aliquid donaunus, altribuinms, dum ordines officiaque

dislribuirnus.

545. Vide supra.UT. Ex Non. videtur diet. Sartores.

Sarcinatorem.G. Pronto, Sarcinatrix,qucesarcinastenal.

Ibid. Sartor non solum accipitur pro eo qui $arril

agrum, hoc est, qui sarculo herbas i untiles evellit,sci) eiiam pro eo qui tarcit vestes. AREV.

550. Inierprelcs Terenlii act. HI, seen. 5, Eunuch.Slalura corpori ascribitur, status ad habilum refertur.

Ergoslalus est a){*>

statura longitudo corporis : pro

ijftuEiltOMmiutem,malim quwstionis, auU/tuestionum.

Porro diclioucs scenicam vetlem forte in oyiijxcc con-IrahendiB, legendiisiine locus : stalnm quteslionis, vel

schemti ; aul, itatum quteslionis, vel schema, sive vestem.Vid. Ascon. I .o.dian. in in Oration, contra Verrein.

551. Quid si legamus, Inlet scripiuram et scriptio-netn : Scriptio in opere, scriptura in a/fectu, V. p. ?

552. Elymolog. lib. iv, cap. 5. Varr. iv de Ling.Lai., did. Terra.

555. Ex Agrxt. qui addit temperiet ventornm.554. Ex Serv. ad ill. Eclog. 7, Timidisquc super-

ammo dicimus, tristem aspectu. Item mccsiitia tem

poris est, et fit aliquando ex aliquo accident! dolore.

Trisliiia vero, vilium naturae perpetuum est.

De litlera V.

569. Inter Vetus et antiquum. Vetus aniiis enume-

ratur, antiquum saeculis.

72 570. Inter Virlutem et fortitudinem. \iirtus in

animi vigore el habitu esl, cujus pars est fortitude

mentis. Quaj ex quatuor virlutibus una est, licet el

corporis robur fortitudo vocetur.

571. Inter Vecordem et vetamum. Vccors mali

cordi i, sicut vesanus non probe [Al. proprie ] sanus.

venit /Egle.556. Vide supra.557. Al. Turn lemporis est prauenlil, lunc lempori*

fuluri est.

561. Sic Serv. ad ill. 11 J&n., Testor numen ait.

Ibid, lu nonnullis Mss. est : Inter conteslari et able-

slari hoc interest, quod contestamur ad advertorial,

obtestamur arnicas. AREV.562. Caris. brevius : Tergum hominis, tergus pecoris

nominator. Viil. Serv. ad illud JEn., Tergora diripiunt

costis. 5J5. Tumullus propriam significationem vide

apud Serv. ad ill. i /En., Ut belli signum, vui, etc.

et illtnl, vil, Ipse vocal pugnas.Ibid. De tumuiiu tusius in Etymologiis, lib. XTIII ,

cap. i. ABMV.509. C. Fronio sic: Antiquum esl, quod excessil pa-

trum memoriam. Vclus annorum muliorum sentit wiili-

lalem.

571. Sic Fest. diet. Vecors.

Ibid. De vocibus quse ex ve componunlur, videndai

Gellius.lil). v.cap. 12, et lib. xxri, cap. 15. AHET.

67

572. Inter Velocitatem el celeritatem. Velocitas

pedcm est, celeritas animoroju.

573. Inter Vastitatem el vastiludinem. Vaslilas cor-

porisest; vasliludo, soliludo.

574. Inter Voluplatem et voluntalem. Volunlas

esl desiderium nondimi adeptae rei, volupias vero rei

adeplse ilelectalio, vel bon;e, vel ma he.

575. Inter Verbera et jlagelta. Verbera quodlibet

genus Ilagellorum esi, nain flugella propi ie virgarum

sunt, el dicta eo quod flalu agilenlur el sonent.

57C. Inter Valeiudinem et infirmiiatem. Valetudo

prospers csse poiesi el adversa, infirmilas semperinlesia est.

577. Inter Vulnus et ulcus. Vulnus ad aniiuum

refertur, ulcus ad corporis injuriani. Item vulnus cor-

S. ISJDORI HISPALENS1S EP1SCOPI

V gralia : Uler vult, venial ad me, id est, qui vult deduobus.

587. Inter Urbem et ciuiiatemitadistinguit Cicero,ut urbem incenia civitalis signilicenl, civitas incolas

urbis. Nam ad Dolabellam sic scripsit : Liberasti

urbem a periculo, civitatem a metu. Urbem auiemab urbo, quern aratrum vel sulcum veieres dicebant,aul ab orbe diclam putani, cujus in se imaginemrespublica contineret. Porro oppidum ad habitanles

perlinet, civitas ad leges, urbs ad ulrumque.588. Inter Virum et hominem. Vir mas est, non

femina; Homo mas est, et femina. Femina autem na-

turale nomen cst, generale mulier, speciale virgo,vel nupta, vel quae eiiarn *laiis nomina acceduni.

poris recens plaga, ulcus vero inveieratum vulnus. R 7*589 lnler Vullum el faciem - Fa <=ies esl natu-

578. Inter Verbum et Serroonem. Verbum uniusralis oris habitus iramutabilis, vulius vero pro rerumac temporum qualiiate varius et inutabilis [Al., com-pars orationis est, juxta grammalicos. Nam sermo

plurimorum verborum oratio est. Sermo aulem a

serendo dictus, qued nos cum prxposilione dicimus

a disserendo. Hinc et sermo sancti Hilarii et Augu-siini dicitur, id est dissertio Hilarii el Augusiini.

579. lnler Ultra el citra. Ultra illuc vel amplius,cilra buc ad DOS, inlra nos.

73 580. Inter Vlcisci et vindicare. Ulciscimur

injuriam factam ; vindicamus, ne fiat.

581. Inter Videre, aspicere, et iiKueri. Videmus

iiaiura, aspicimus voluntale, inluemur cura.

muiabilis], et secundam affectionem animi modoloetus, modo trisiis. Lnde et vulluosi dicunlur quivultum sa;pe commuiant. Itaquft Lucilius haec quasi

distinguens ait : Qua fades, qui vultus viro. Dici

mus autem et vultum cojii et vultum maris, quiaet mare saepe in varies motus ventornm flaiilius

mutaiur, et cwli vultus ex luce in lenebras, et ex

sereno in nubilum commutator, sicut et hominum

cum mentibus vulius.

590. lnler Virginem et viraginem. Virgo est qiioe582. lnler Veneunt et vendunl. Vendunt qui venun- virum nescit, virago autem quae virum agit, hoc est

dant, veneunt qui venduntur.

583. lnler Volo, et opto, et cupio. Volo minus est

quam opto, Opto minus esl quam cupio.

584. Inter Unum et unicum. Unus, ex multis;

unicus, solus esl. Solus iiaqije unus numerator, uni-

cus intra numerum finitur.

585. Inter Unum et so/urn. Unus ad numerum per-tinei, solus e multis intelligitur.

580. Inter Uler et utrum. Si enim dicimus :

Utrum vis , eligere significat, aui boc, aut illud.

Uler auiem accipilur pro personis, sicut, verbi

opera virilia facit. Non autem soluni virgines vira-

gines, sed et corrupts mnlieres, quae virilia faciunt,

viragines recte dicunlur.

591. Inter Vivum el viventem. Vivum de victurodicimus

; viventem, de morituro.

592. Inter Ve etque. Ve distingnit, que conjungit.593. Inter Vce et ve. Ve sine aconjunctio conjunc

tiva est. Vat cum a, inierjectio dolemis est.

594. Inter Vocem et Sonum. Vox est hominis,Sonus crepidinis.

595. Inter Uvidum et hnmidum. Humidum est,

572. Ex Agrt. qui amplius, Velocilas pedum el

corporum. ceterilas animorum au/ue fuclorum.574. fronlo brevius. : Voluntas facto gaudet vo-

luptas fun cuiiil, queni Isidor. velul explicavit575. Eiyinolog. lib. v, cup. uliim.

El dicta. C. Ex Serv. ad ill. u Georg. NeveflageUa tumma pete. Etymolog. lib. XVH, cap. 5, G.

577. Agrn-tius : Ulcus est quod nascitur, vulnus quodab aho inlertur Et Serv. Ulcus tecla el clausaest ma/i-fjniias, vulnus hians, el patens.

578. Eiymolog. lib. v, cap. 8.580. Ex Frontone, qiti ila: Vttio vtndicat factum,

viiidicla vet vindicatio futura pro/libel.581. Ex Fromone, in quo tanien pro aspicere et

spicimu*, reciius est ipeciare elspectamus, nam aspicere ex improvise, idem auctor docet.

586.Leiip eligo pro eligere.

?; Svr

V"* " " M "- : Fei <">elamus fronde

pe> Urbem. Vid. Non. diciionibns. Inter Urbem etwiatem AJ Ui urbe mania cititatis swnificet, riri-

laie wcolas nrbii.

"

T-,,Serv

;ai1 w - En Vrbs

. ad ill. v Urbem designat aralro.

Aratrum, vel. Pars aratri non aralrum , neque

sulcus, sed quoil sulcus fit, meliusdisiinciiusque ipselib. Eiymolog. xv, cap. 2.

D Ab orbe. Servius, loco citato, ab orbe, quod antique civitates in orbem fiebant.

588. Vir maris, non [emince: homo, maris et femince.Ms. menilose.

589. Ex veteribus Terenlii inierprctibus, in quibustanien pro fades, forma est. Vid. Non. d. fades, etpoiissirnum diet, vulius, et fades, el Serv. ad ill. i

JEn. Tu faciem illiut.

Vultuosi. Non., diet. Vutluosum.Vultum maris. ^Eneid. v :

Mene sails placidi vultum Ouctusque quietosIgaorare jubes?

Et ibi Serv.591. Ex Agr.Tlio.592. Cod. Vat. Inter QUE et v hoc interest, quod

Oi E conjunctio est, VE disjunclio. AIIKV.

595. Ex Serv. ad ill. 10 Eclog.

Uvidus biberua veuit de glaude Moualcng.

69 DIFFERENTIARCM LIB. 11. 70

quod extrinsecus habet aliquid humoris, uvidum A. CiOS.lnterl/J/flmetoMam.Ullam.aliquanohollam.vas.

vero quod inlrinsecus; unde et uvse dictse.

596. Inter Valles et convalles. Valles sunt de-

pressa loca [AL, colla] carnporum , convalles, mon-

tium intervalla.

597. Inler Undam et aquam. Unda semper in

motu esi, aqua vero stativa. Porro imbres nubium

sunt, latices foniium. Nam latex proprie liquor fontis,

et diclus quod invenis teFrse lateat.

598. Inler Vicum, et Viam, et plateam. Vici dicun-

lur ipsse 75 ia ) lal ones " urbibus; vioe autem, spa-

tia angusia quae inter vicos sunt, quarum perpetuas

et laiiores plateasvocamus. Nam plaia juxta proprie-

tatem linguae Gra&cafi a latitmline nomen accepit.

599. Inter Viridia et virenlia. Viridia sunt ligna ;

virentia sunt campi, vel prata [ At., pratil.

600. Inter Visus et tiisus. Visos, parlicipia dicia ;

Visus, noinina appellaliva.

601. Inler Virum et virus. Virum, hominem; vi

rus, venenum dicil.

602. Inter Vivil et bibil. Vivil de vita.bibit de po-tione.

603. Inler Vinclum elviclum. Vinctus, vinculatus;

Tictus, superatus.

604. Inter Vis et bis. Vis, quae ad voluntatem per-

tinet; bis, duabus vicibus.

596. Etymolog. lib. xiv.cap. 8. Fest.,dict.Cona//is.597. Lib. xin Etymolog., cap. 20.

A lapsu. Fest., dici. Latex.598. Etymolog. lib. xv, cap. 2, did. View, etdict.

Platece.

607. Raijit vel, puto glossema. Vide carmen Ovidioattriliutuin de variis animalium vocibus.

Ibid. De sonitu aviuni videappendicem 17 ad Ety-mologiasex Codice Palatino2Sl. AREV.

606. Inter Vallum et murum. Non quod murus

etiani vallum. Nam utique quod vallum munis est.

607. Inler Vagire, mugire, et caetera. Infans vagit,

bos mugit, equus hinnit, asinus ragit vel rudit , leo

rugil, elepbas barrit, sus grunnit, ovis balat, serpens

sibilat, rana coaxal, corvus crocitat, grus arsat, mil-

vusjugit, canis baubat, vel latrat, vulpes gannii.

608. Inler Vesperescit et vesperascit. Vesperescit.id

est, sero lit; vesperascit, sol ad Occasum declinat.

609. Inler Viperinum et vipereum. Viperinus, pul-

lus ; Vipereus ,ad similitudinem serpentis.

De littera Z.

610. Inter Zelum et invidiam. Zelus interdum el in

bonam partem accipi potest, cum quis nititur ea qmeB meliora sunt aemulari ; invidia vero

,ut dictum est ,

aliena felicitate torquelur, ct in duplicem scindilur

passionem, cum aut quod ipse est aliud esse 76 non

vult, aut alium videns esse meliorem, dolei se non esse

consiniileui. Pulchre autem quidam Graecuro versum

transferens elegiaco metro, de Invidia lusit dicens :

Justius invidia niliil est, qua: prolinus ipsumAuctorem rodit

, excruciatque aiiimum.

Invidi;e autem nomen dictum est a nimis inluendo

feliciialem[Cicer. fortunam ] allerius , ut esl illud :

Quisnam florem invidit meum ?

610. Cujus auctnris sit versus Graecus incertum.

Invidi(B autem. Cic. , Tusc. HI.

Illud. Actii ex Menalippo, sed detruncalus ver

sus, qui apud Ciceronem ila legitur :

Florem quisnam liherum iuvidit meum?

Apud Non. , did. Invidice :

Unde aut quis mortalis florem liberum invidit meum?

Trochaicis numeris.

LIBER SECUNDUSDE D1FFERENTIIS HERUM.

DIFFERENTIA PR1MA.

77 1- Inter Deum et Dominum ila quidam definie-

runt, ut in Dei appellalione Patrem.in Domino Fi-

lium inlelligerent. Scriptura autem sacra iitrumquc

et Deum affirm at et Dominum.

2. Sed tamen invicem haec vocabula discernuntur.

Primum enim naturae nomen est pertinens ad amo-

rem;secundum potestatis, congruens ad timorem.

i. In Domino Filium. Unde In occasionem snm-

psissepotuerint,indicat August., ii de Trinit.,cap. 10.

Ibid. Hoe differentiae aliquando rerum , aliquandoypiritiinles vocanlur, ut 1 usius cxpositiim fnii in Isi-

doiianis, c. SS.Notas in Editione Grialii KolandusWicelius apposuil, qiias propterea \Vicelii nominedescribam. Varias lectionos ad (inein volumiiiis reji-cio. AREV.

5. Tiifl quidem nomina. Niliil liic periclia Sabellio.

Jam enim dixerat in personis esse discrctionem , et

exlrema verba hujus capitis sunt : Trmilalem in per-tonis non distinguere impium esi. Et capite sequenlicur tam laboratur in discretione personarum, si cumSabellio consentiret, niliil luit. Sed li;cc multo plura

quam opus esl in re uiinime dubia. 1U tamen vetere.s

Denique ex Dei vocabulo adverte quid diligas, ex

Domini appellatione cognosce quid metuas.

II.

3. Inter Trinilatem et unitalem liaec distinctio est,

quod unitas propler inseparabilem deilatis substan-

* tiam, trinilas vero 78 propler personarum diversila-

lem vocatur. In personis enim discretio esl, in Divi-

nilate nulla distinctio. Est enim gignens, genitus et

Patres inlerdum loculos ostendunt D. Euchcrii ver-

ba immerilo ipsi ab hominibus miniine mails adem-

pia. Non enim lollenda, sed explieauda luerunl, aui

ex August., qui, serm. 192, ila ait : Non enim nomina lanlummoclo, sed nominum eliam proprielales, id

esl, personas confiiemur; el xi de Civil., cap. 10 :

Neque vero sola esl isla nominit Trinilax,sine subsi-

slenlia personarum, sicul SabeUianihccreiici tmlnverunl ;

aul eliam ex Gregono Tbeologo , qui, ne in id inci-

dcrel, non personarum nomina, sed nominum personasvere conslure dixil : Neque verbum (inquil) .sine re ve-

lul sonum vocis accipimus, sed Iria noinina, et Ires

personas unius essential, unius majeslalis, ulque po-lenlia; crcdiinus.

Ibid. Tria quidem nomina. Observandum nomitia

7 , S. ISIDORl HISPALENSIS EP1SCOPI

rocedeni. Tria quidem nomina, sed subslantia una. A do ad se invicem relative tm sunt, et essentialuer

unum sunt ? Quis ista consideret ? Quis isia comprehen-

dav? Si enim humanx imivilatts Christi secreta non

capimns, divinae nalurae mysieria quomodo capiemus ?

IV.

12. Inter subslanliam el essentiam Dei hoc quidam

definierunl, quod subslanlia esl hoc quod non esl ab

alio, sed semper ex sese est, hoc est propria iutra se

virlute subsistil ; essentia vero in Deo idcirco est di

cta, quia semper est, necincipiens quando, nee de-

sinens est, sed esse semper proprium ejus est.

V.

15. Inter hoc quod Filius nunc cequalis, nunc minor

estPatre, isia est differentia. Primum aeiernaisubslan-

tiaeest, alterum gQ humanae natura. In forma enim

B servi , quia factus est ex muliere, Paler major illo

esl ; in forma autem Dei, in qua erat anle carnis as-

sumplionem , Patii eoaequalis est. Propler illud di

ctum est , Pater major me esl; propter hoc , Ego ,et

Paler, unum sumus. jEqualis ergo Palri in quantum

Deus esl, subjectus vero in quantum homo esl.

VI.

14. Quid differl inter id quod Chrislus nunc uni-

genitus , nunc primogenilus esse praedicalur? Horutn

primum ad Patrem pertinet , alterum ad nos. Nam

secundum diviniialis excellentiain Unigenitus est a

Paire juxta Evangelium, quod dicit : Et vidimus glo-

riamejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum

gralice el veritatis.

15. At vero, secundum fraternam socielatem, pri-

Sicut enim ignis, candor et color, iria quidem sunt

vocabula, sed res una.

4. In relatione enim personarum triniias est, in

subsinniia vero naturae onus Deus est : Patev scilicet,

et Filius, et Spiritus sanctus. De Palre quia Deus est

lestalur Aposlolus dicens, Uiius Dews Pater, ex qua

oniH/a; ita de Filio, quia Deus est, alibi ipse dicit :

Quorum patres, et ex quibus Christus secundum car-

nem, qui est super omnia Deus benedictus in scecula.

5. De Spiritu autem sancto, quia Deus est, idem

qui et supra sic dicit : Divisiones donaiionum sunt,

idem autem Spiritus; el divisiones operationum sunt,

idem vero Deus. Ecce Pater, el Filius, et Spiritus

sanctus Deus, sed non triplex deorum ntimerus in

liac Triniiate esl credendus.

( . Scriplum est enim : Ego sum Deus, et non ett

alius Deus prteler me. Et illud : Audi, Israel, Dominus

Deus luus unus esl. Tres ergo decs credere profanum

esl; triniialeminpersonisnondisiinguere impiumest.

111.

7. Inter personam P(ris, et Filii, et Spiritus tan-

cli, ila secernitur. Quod paler, nee factus, nee nalus

est. Filius nalus, non factus ; Spiritus sauctus, nee

factue, nee nalus, sed ex Patre Filioque proccdens

esl. Proinde Pater seternitaiem habet sine nativitate,

Filius nativitatem curn aHernitue; Spiriius vero san-

clus processionem sine nativitate, cum ,ciei niuiie.

8. Pater ex nullo exordium ducit, Filius ex Pa

tre originem 79 sumit, Spiritus vere sanctus ex Pa

tre Filioque procedit. Hsee lamen a nobis ila dicun- C mogeniius universe creaturae, juxta id quod Aposio-

tur de Triniiaie, ul potest humana nalura capere.

Nam quis considerare sufflciat ipsius Trinitatis inler-

na mysieria? Quomodo Paler, Filius, et Spiritus

sanctus tres personae sunt, una nalura?

9. Quomodo Paler ingenitus, Filius genitus, Spiritus

sanctus uec ingenitus, nee geniius? Quomodo Filius

de Palre nalus est, Spiriius sanclus de Patre proce-

dit et Filio? Quomodo Filius nasccndo procedit, Spi

ritus autem sanctus procedendo non nascilur?Quo-

modo Pater nunquam sine Filio, et tamen sine Filio

Pater genuil Filium?

10. Quomodo Filius nunquam sine Spiriiu sanclo,

el lamen ail : Nisi ego abiero , Paractetus non ve-

niel ad vos? Quomodo Filius non de se sed de Palre

esl, nee lamen ei esl posterior dequo est? Quomodo ^

Spiritus sanctus de Palre procedii et Filio, nee la-

men ab eis praecedilur a quibus procedit?

11 . Quomodo tria unum suut, el unum tria ? Quomo-

propersonis saepe accipi. Vide not. a ad Hymnod.llispan., die 4 Aprilis, pag. 274. AREV.

4. Apud Gi ialimu pallet ,ex quibus : apud alios pu-

Iret, et ex quibut, lit in Vulgaia. AKI.V.

5. In Vulgata : Divisiones vero gratiarum tunt , idemaufem spirilus. El divisions* ministralionum sunt, idemautem Dominus. Et divaionet operalionum sunt, idemviro Deui. ARSV.

7. Tlieodulfus Aurelianensis ad probandam pro-cessionem Spiriius sancli ex Palre Filioque utilurliis Isidori verbis, quae paulo aliter legil, ul dixi in

hidoriinis, cap. 35. AREV.15. Quo sensu iuielligenduui sit Filium minorem

lus ait : til sit ipse primogenilus in multis fratribus.

Esl ergo unigenitus in substanlia deiialis, primogeni

lus in susceptione humanilalis : primogenilus in gralia,

unigenitus in nalura; primogenilus, juxta Apostolum,

in multis frairibus ; unigenitus lantum ex Deo solus>

Inde esl quod Frater mmcupatur el Dominus : Fraier,

quia primogenilus; Dominus vero, quia unigenilus.

VII.

De variorum nominum dislinclione, qua; Filio Dei

attribuuntur.

16. Jam vero differentiae vel signihcaiiones nomi

num qiue in Dei Filio disunguuntur plurimae sunt.

Sed ex his qusedam sunt naluralia ad diviniialis ejus

excellentiam pertineiitia , quaedam vero accidentia.

* Naturalia sunt : Deus, Omnipotens, Perfettus, Filius

Dei, Verbum , Principium, Virlus, Sapienlia, Imago,

Splendor sive Figura, Brachium.

31 " Accidenlia sunt ista : Agnus, Sacerdos,

esse Patre,non una est velerum Pairum sententia ;

nam nonnulli docueruni majorem Filio Pairum appel-lari , proplerea quod Filius a 1 aire geniius esl. Sedcommunior imerpretaiio fuit praeserlim episoopornmOccideniis , majorem Filio Palremideo nomiiiari qniaFiliu^, homine susceplo, niiiioraius esl

,non a Deo s<>-

luin, sed etiain ab angelis. Hnnc inierpretaiionem ,

qiiie eerie praeferenda est, Uidorus lenet cum multis aliis, quo* Petavius resencet deTrinit. lib. u

, cap.2 AREV.

10. Jam vero. Pleraque ei Aug. serm.2, de Trinil.

17. Filius Dei ei hoc ipsum, quod Paler, non la-

men ipse qui Paler. Hoc iuuuileamdem esse Filii ct

73 DIFFERENTIARUM LIB. II. 74

Petra, Lapis, Homo, Leo, Vilulus, Aquila, et his A ex virilu coilu, sed de Spiritu sancto natus est. Na-

similia. Deus dicitur quia ex Deo genitus est, Omni-

pntens ab Omiiipolenie, Perfectus a Perfecto : Filius

Dei est , quia dum hoc ipsiim sit quod Pater, non ta-

inen ipse est qui Pater.

18. Verbum csi Filius Dei, quia proprie de divino

ore processit, vel quia nihil in substantia naturae suae

visibile vel corporeum est, vel pro eo quod Pater per

eum omnia condidit sive jussit, vel quia per ilium in-

iioluit. Pater principium ex eo quod rerum omnium

origo et causa sit. Dextera , propter effectum tolius

crealiiroe, quac per ipsum formata esl.

19. Brachium,quia ab ipso omnia continentur. Vir

tus pro co quod omnem potesiatem Patris in semet-

ipsum habeai, et omnem coeli lerraeriue creaturam

gubernei, contineat atque regat. Sapientia est pro eo Bquod ipse revelet omnia mysteria scientiae, et arcana

sapientiae. Imago est propier simililudinis veriialem.

20. Species enim Patris indifferens est, habeas in se

indiscretam naturara, sive essemiam. Splendor ap-

pellatur, quia dum sit ipse Pater lux , iia Filius ab

eo inseparabiliter quasi splendor ex luce procedit. Fi-

gura est, quia, suscipiens formam servi, operum vir-

tutumque similitudine Patris in se iniaginem atque

inimcnsain magnitudinem dcsignavit.

21. Mediator est, quia inter hominem et Deum me-

dius est, babens in se substantiam ulriusque naturx,

id est, human* liumililatis formam, et diviniialis

excelleniiam. Porro, Agnus propier innoceniiam,

et passionem carnis appellaiur. Sacerdos, quia se-

luram quippe traxit originis, non culpam preevarica-

tionis. Corpus ex Virgme sumpsit , virginito tern ma-Ifi iM carnis non abslulit. Item, nos ex una geuera-tione siibsNlimus

; ille autem ex duabus, divinitaiis

et liumanitatis.

24. Ex prima nalivitatem sumpsit, ex altera crea-

lionem. Natus enim divina generatione, factus hu-

mana. Primum fuit sine lempore, secundum in pleni-

tudinelemporis.Nosex duabus subsistimussubstantiis,

corporis, videlicet, aiqueanimae; ille vero ex tribus:

verbi, corporis, et animae. Inde est quod perfecius

praedicalur Deus et homo, habens in se geminam

siibsiantiam, etdiviniiatissuse, ethumanitatis nostrx.

IX.

25. Item hoc distal inter mortem Cliristt et nostrum.

Nos enim in mortem pro merilo praevaricalionis in-

cunimus, ille autem 83 sponte mortem pro nostra

salute suscepit secundurn quod ipse testa lur dicens :

Potestatem habeo ponendi animam meam, et nemo earn

tollit a me, sed ego pono earn.

X.

26. Inter resurrectionem Chrisli et nostrum sic di-

screpal : quod nobis resurrectionis lempus usque in

(iiieni saeculi differlur, illius vero die terlio celebra-

lur; ille nullius eguit ui resurgerel, nos illo mise-

rante resurgimus,

XI.

27. Inter creaiionem mundi et formationem ejus

baec est differentia, quod originaliler secundum ma-

ineiipsum Patri liostiam pro nobis obtultt. Petra, C leriae substantiam simulcuncta crealasunt.juxtaillud

quod n rmilas sitcredentium, ofiensio et ruina incre-

dnlorum. Lapis angularis , quia Vetus et Novum Te-

siamentum, \eluti duo parietes ex adverso venientes,

lanquam angulus , sibimet copulavit ac Qdei uuilate

Bonjuniit.

22. Homo, quia secundum carnem ex Virgine na-

us est passibilis alque morialis. Leo, propter re-

jnum et potentiarn, per quam 82 n rnorte Zabulura

icil. Vitulus, quia propter salutem gentium immolatus

;st. Aquila, pro eo quod resurgens ad aslra coeli remea-

it, et ad sedem palernam unde venerat iterum rediit.

VIII.

23. Inter nativitatem Chrisli el nosiram hoc interest,

|uod omnis homo ex delicti lege invenilur esse con-

.eptus, ille autem non ex concupisceniia carnis, vel

quod diciiur: Qui vivit in wlermtm creavit omnia simul.

28. At vero secundum dislinctionem specieruni

per sex dierum alternationem formata sunt. Totius

enim crealurae origo simul exstitil, species tamen et

forma per lemporum incrementa processerunl.

29. Nam primummateria facia coeli el terra confusa

atque informis, quam Graeci chaos appellant. De qua

postmodum singillatim per species varias formasque

proprias prodierunt. De qua materia Scriptura loquitur:

Qui fecisli miindum de maleria inform!. Quae ob hoc in

formis, quia adbuc confusa erat atque obscura, et nec-

duin per \isibiles species, variasque formas discreta.

30. Sed materia facia est de nihilo. Mundi auiem

species de informi maleria. Proinde duas res anle

omnem diem et tempus condidil Deus omnipolens :

^tris naturam, non eamdem personam. Vide notas I) etiam plerique qui asiruunl ex tribus lubitantiis imamneas ad Seduliuin, I. I, vers. 319. De hujusmocliTIM nominibus, quae FilioDci allribuuntur,agiteiiams ulorus 1. vu Elymologiar., cap. 2. AREV.-2i. Ille vero ex tribus. Apposite in concilio Tole-

ano xv, prssside sanclo juliano, propugima fuit

issenio quod ires in Christo sinl substaniiae : Tres in

.lins .o substanlias diximus, quod et major es nosltos

ocuisse monttravinuu, honorantesvidelicetct sequentes

enlentiam doctoris egreyii, Hispalensis sedis episcopi,warn in tibi is suis de differentia tmluro; Chrisli, vet

ioiir(c disseruil, ubi ait, eic. Patres concilii Franco-

orJiensis, anno 79i, hanc loquendi rationem minus

irob.ibant, ul consiai ex libello episcoporum lialiae

onlra Elipanduin, ex concilii decreio mi>so ad epi-

copos Ilispanix, torn, vu Labb.,col. 1028 ;

PATROL LXXXI1I.

mediaiorit personam Verbi, carnis et miimfE, cum in

causa ftilei non videatur necessarian sophistica ditpn-laliom seccularium lilterarum cnlculos sylloyistica

spargers manu. Verum jam olim sanctus Julianus To-

lelanus causam suam acriter defenderal, ac Romanoeliam Poniifici probaverat, quamvis nonimlli ires in

Cbristo substanlias in nullo sensu admitti posse as-

seruissent. Vide Florezium, Hisp. sacr. torn. V, pag.

297, el torn. II Patrum Toletan. ABEV.

27. Quod originaliter secundum material substanliam.

Processerunt ex Gregor., xxxn Moral., cap. !t.

Ibid. Simul cuncta creala sunt. Id (juopactuintelligi

debeal, explicatur a Loaisa in not. ad lib. i Senteut.,

cap. 11. AREV.

S. 1S1DORI H1SPALENSIS EP1SCOPI 76

ngelicam , videlicet, creaturam, el informem male- A bills, motusque inessel, nee germinare utique, rieque

;i .J.,.., :. ,^;l,:i.i Fnnln no.iotac ^ i t nra^^ara nrtccpnf * fltntlO iclA nilfP V i I a 111 SHIP. SrIISIIriain ; quae quidem dum sit ex nihilo facia , praecessit

tamen res ex se facias noil aeterniiate ,sed sola ori-

gine, sicul sonus canlum.

31. Nam qui vivil in aeiernum, creavit omnia simul.

Itaque non omnia ex nihilo condidit Deus, sed quae-

dam ex aliquo, 84 quaedam aiilem ex nihilo. De

nihilo mundum, angekmi el animas; ex aliquo ho-

mineui et caeteras muudi crealuras.

Xll.

De dttpiid paradiso.

32. Unus esl terrenus , ubi primonim hominum

corporaliter vita exsiitil, alter ceeleslif, ubi aninue

beatorum, slaiim ut a corpore exeunt, transferunlur,

atque, digna felicitate Isetanlcs , exspectant receptio-

crescere possent ; atque isla quae vitam sine sensu

habenl lapidibus praponuntur et terrse.

58. Tertius gradus est in iis quse non solum cre-

scunt el vivunt, sed etiam senliunt.ainon intelligunt,

qualis est in pecoribus. Quartus gradus est in iis quae

crescunt. vivunt, sentiunt, et intelligunt, sed tamen

monalia, ut animalia sunt, qualis est in hominibus.

39. Quintus est in iis quae sentiunt, et intelligunt,

et immorlaiia sunt, qualis esl in angelis. Sexius, id

quod iminutabile et infitiiium, et simplex est, a quo

onmis haec natura inspiralur, moveiur, gubernalur,

elregilur, quod esl Deus.

40. Sed hsec quidem omnia,

sicut gradibus cre-

scunt, iia sibi qualilale naturae prxcellunt. Nam ar-

iiein corporum suorum. De hoc paradiso Dominus ad B bor prseferlur lapidi, el peeus arbori, et homo peco-

latronem dixil : Hodie mecum eris in paradiso. Origi-

naliter autem primi hominis culpa nos de paradiso

expulit, et in hanc exsilii peregrinationem dejecit.

33. Inde est quod prsevaricationis suse reatu astrin-

gimur. Uode a merito sentemiae debito poenani pater-

nae praevaricationisexsolvimus. Nam ita primus homo

est condiius, ut per augmentum anaturn sine media

ciorte de vita corporalis paradisi commutaretur ad

vilam paradisi coeleslis.

34. Sed quia hoc bono contenlus esse noluit, proti-

nus suse conditionis meriio caruit, morlemque ge-

minam animae el corporis invenit. Ignoramiam veri

et vetusialem obtmuit, atque in omnem progeniem

peccati sui praevaricalionem transmisit, non tantum

ri, angelushomini, et Deus proeponitur angelis.

XIV.

41. Inter angelos, dwmones, et homines hanc diffe-

renliam veleres scripserunt, quod angeli sint spiri-

tualis substantia, ante omnem creaturam creati,

natura mutabiles conditi, sed conlemplalione Dei im-

muiahiles facli, animoimpassibiles, rnenle rationales,

leinpore aelerni , beaiitudine perpetui , felicitale se-

curi, fuluri pra?scii, jussi mundum regunl, missi cor

pora ex excellent! aere sumunt, in coelestibus com-

moranlur.

8Q 42. Daemones sunt impuri spiritus , subtiles

el \agi, animo passibiles, mente rationabiles, cor

pore aerei, tempore aclerni, humaniialis inimici, no-

in bos qui proprio delinquunt arbitrio, sed etiam in C cendi cupidi, superbia tumidi, fallacia callidi, semper

illos qui nondum implicari valent aciuali peccato.

35. Inde est quod parvulis lavacri gratia conccdi-

tur. Quia etsi non esl illis peccatum proprii operis,

inestiamen originaliler noxa paternse praevaricationis.

Unde et propheta David ex semetipso humanum ge

nus deplorans conqiieritur dicens : Ecce in iniquita-

libus coneeplus sum, el in peccatis peperil me maler mea.

XIII.

De rerum yradibut.

56. Gradus vel differentiae rerutn sex sunt. Id est,

non viventia, 85 viventia, irrationabilia,rationabUia,

mortalia, immorlaiia; novissimus DEUS, qui est super

omnia benedictus in satcula. Primus gradus esl eorum

quoe non crescunt, Vila motuque carent, qualis est

in lapidibus.

37. Secundus gradus, in iis quae crescunt, vilam

motumque sine sensu habenl, qualis est in hor-

bis, vel in arboribus, qtiibus si minime vila insensi-

55. Peperil me muter mea, ila apud Greg., lib. vii

Ueg., cap. 55, el lib. xii, cap. 10.

Ibid. Vulgala : In peccatii concepit me mater mea.

AREV.,i!i. Samson ablias Cordubensis, in Apologelico,

lib. ii, cap. 23, quinque dilferenlias crealurarum ex

Atigiisiino enumerat;lum addit : Sed el egregiut

doctor hi lorus in libra Differentiarum dicit : (}uot

tuni i;riuiu.s vel differential rerum ? Sex. Quce? Nonvitentiu, vivenlia, tentientia, raliunalrilia, immortiilia;

novissimum, quod et super omnia, Deus. Primus yra-dui, etc., cum levi quodam noniiullarum vocum dis-

in fraude novi. Coinmovent sensus, fingunt affectus,

vitam turbant, somnos inquieiant , morbos infertmt,

mentes terreni, membra distorquent, sories regnnt,

prsestigiis oracula fingunt , cupidinem amoris illi-

ciuni, ardorem cupiditatis infundunt, in consecraiis

imaginibus deliiescunt; invocati adsunt, veris similia

meiiunlur, mutantur in diversis liguris, inlerdum

in angelorum imaginibus transformantur. Hi quon

dam a sede coelesti ob superbiam lapsi, nunc in aere

commorantur.

43. Homines sunt ratione capaces , intellecti:

sapienles, ore loquaces, natura magis quani do-

clrina valenles, statu rigidi, vultu erecti , liguro<

universi similes, et inter se dissimiles singuli, :ini-

D mo immortales, sensu imbecilli, corpore fragiles

menie leves, diversi moribus, impares erroribus, ad)

studia inertes, proni ad voluptaies, cassi labore, di

vitiis caduci, solliciludine anxii, singillalim morla-

crimin^. ARET.3!). Qua: tenliunt et intelligunt , et immorlaiia sunt

Eodcm modo Augusiinus, vm de Civil., cap.Vel etitim, quas nulritorio subsidio non indiget, set

lanium continet, senlil, inteltiyi/qiie, yualis est in an

yelis.

40. Corporeaerei. Augusl., de bivinal. Daemon.,cap5 : Dtemonwm ea esl natura , wt aerei corporis sen*

terrenum corporis sensum \ucilf pratcedant.

43. Denuo alii ad glorium. IKcc non sunl in uianu

scriptis libris.

7> DIFFERENTIARUM LIB. II 7gleg, prole mutabiles, vita queruli, lempore celeres, A 49. Peclus aeri conjungitur, quia sic inde erait-

litiir spiraminis flatus, Mcut ex aere ventorurn spi.rilns. Venter autera mari assimilatur, propier c.ol-

lectionein omnium htimorum, quasi

lardi ad sapieiitiam, veloces ad mortem, de praeteri-

lis nudi, de prsesenlibus exigtii , de fuluris incerli ;

concipiuntur in iniquitate, in peccato nascunlnr, in

labnre vivnnl, in dolore moriuntur; denuo alii ad

gloriam, alii ad poenam de*favilla surgenles debiium

snlvunl.

XV.

Inter prcevaricationem angelieam el humanam.

44. Quae sit discretio praivaricaiionis angelica et

hnmance natures , cur isla redimitur, ilia sine fine

damnatur? Praevaricatoresquippe angeli ideo veniam

non babent, eo quod fragilitatis carnalis nulla gra-veniur inflrmiiate. Homines autem post peccatumidcirco ad veniam reverli possunt, proplerea quod

pondtis infirmitatisex lulea traxerunl materia.

87 45. Probat Psalmista quod propter carnis con-

ditionem reditus eis paleat ad salutein; sic enim di-

cit : Ipse s<t f figmentum nostrum. Memento, Domine,

quod lerra sumus. Et iierum : Memorare quie measubstantia. At vero diabolus, rel maligni spiritus, nee

pnssunt habere veuiam, nee mereiiuir, sieutscriptumesl deeodem aposma, cujus cor, quasi lapis, indurabi-

Uw, scilicet, ut poenitentia compuuctione non emol-

liatur.

XVI.

46. Inter kominemel pecus ista est discrelio. Homoesl animal ex corpore animaque vivenle composi-

tuin, alque spiritual! compactione formatum, subsi-

stens ratione, liberique arbitrii voluntate, vitiorum

congrega-tionetn aquarum. Vestigia poslremo terras coui-

parantnr, eo ijod sunt ultima meinbrorum aridasive sicca, sicut et terra. Jam vero in capitis arceniens collocata est, lariquam in coelo Deu, ul ab alto

speculetur omnin, alque regat.

50. Factus est autem homo ad contemplationemcoeli rigidus, et erectus, non sicut pecora In liu-

rnum prona, atque vergentia ; in cujus suminilale

capui est collocatum, datumque ill! boc nomen, quodnine capiant inilium sensus el nervi. Capilli autem

capitis, vel ad speciem simi decoris, vel ad arcendamB frigoris injiiriain, sive caloris.

51. In capile autem, ut ailsnnctus Augiistiiius.Tre*

tanquam ventriculi cerebri constituti sunt : unus ante

rior ad faciem, a quo sensus omnis ; alter posterior ad

servicem, aquomolus omnis ; tertius inter utrumque,in quo memoria viyere demonstralur, ne cum sensimsequitur moivs , non connectal homo quod faciendumest, si fuerit oblitus quod fecit.

52. Fades dicta est, eo quod notiliam facial ho-minis. Inter faciem autem et vultum ha3c est diffe-

remia, quod facies naturaljs et-certus oris babitus

est; vultus vero varius el secundum affeciioiiem ani-mi modo laetus, modo iristis. Unde et vultuosi di-

cuntur qui vultum saepe commutant.

53. Jam vero barbae ratio qnaniam vultus coufertatque viriutum; at contra pecus esl animal G decentiam ? Barba est decoris signum, viriliiatis

irrationale, moriale, moiu carnis etsaiiguinisanima-

lum; unde et anima eorum post mortem simul cum

came dissolvilur. (Adde el aliud, per quod ab eis

jislinguitur. Ilia prona sunt, et ad terram vergenlia;

lobis naluraliter vullus in co&lum erectus esl ; illis

)tium et opulenlia ;nobis ratio el sermo coucessus

,st, per quae intelligere et Deumconfileri possimtis.)

XVII.

Inter humani corporis membra.

47. Raiionem auteni lunnani corporis singulorum-

|ue inembroruin differentiam Lacianlius, .sive pleri-

|ue auciorum, ita defiiiienini, dicenles : Homo diclus

s( ab humo. Hie ex diversis subsislit substantiis, ex

nortali t-l immortali. Curpus aiitem ejus ex ossibus

in

dicium, quae el juvenlutem signiflcat, et sexus na-liirain distinguit. Oculi autem in facie concavis fora-

minibus inclusi sunt, a quo foralu frons nominalaesl. lidem quoque oculi gemmarum babenles simili-

ludinem meinbranis perlucenlibus contegunlur. Per

quas membranas , quasi per vilrum, vel speculumrelulgenles, mens ea quae foris sunt transpicit.

89 54. In medio auiem liorum orbium sciniillae lu-

minum conclusaaleneniur,quaspupillasvocamus,qui-

buscernendi gratia continetur; etutoeuli munitiores

essenl ub injuria, eos Opifex summus tegminibus occu-

luit. Unde el oculos esse dictos, quasi occultaios (id

est, imdi iue munitos) quibus adhibitae sunt palpebroea palpitando diclie. Qnia concurrenles invicem ocu-

lornibus conslat, dividiturqueio quatuorelemenla. lornm obiuium reliciunt, pilis in ordineasianlibusad

48. Ilabetenim in se aliquid ignis, aeris, aquae et muniiionem eoruro.

53. Supercilia quorjue pilis brevibus adornaia

sunt, quasi quibusdam aggeribus oculis praebentes

custodian), ne quid superne incidat. Aurium inde

dictum nomen est, a vocibus bauriendis. Per im-

errjc. Uaiio autem lerrae in carne est : bumoris in

anguine, aeris in spirilu, ignis in calore vitali. Si-

uidem quadripariila bumani corporis 88 ratio qua-unr elemi niorum designai speciem. Caput namqued coeluin refertur, in quo sunt duo oculi, quasi duo

uminaria sulis et lunae.

45. Eadem sententia apud Greg., iv Moral., cap. 9

121.

Ibid. Vulgata : Quoniam ipse coqnorh figmentumOHrum. Recordalus esl i/uortiani puivn sumut. AREV.46. Adde et aliud... confileri possumus. li.iic in uno

antuui libro legunlur.47. IIxc eadem pleniora Elymolog. lib. xi, cap. i,

mutationera enim littenc aures veluli audes, sunt

nominala;. Per lias enim sonnm vocemque, quasi

ubi indicali loci e quibus siunpia sunt; locus Augu-stini de cerebri ventriculis iib. vii de Genes, ad la

ter. , cap. 18.

Ibid. S>v?. plerique pro et pterique. AHET.

52. Diff<:n:iilia inter faciem el vu/ium iisdem fere

verbis cxpressa esl in DilTerentiis verboruui, num.

589, ubi quxdam anuotata sunt. AKIV.

79 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI

per cochleam descendere. Quod aer ictus in circu- Adieus, quod eo tritum collyrium a mediciscolligitur

lum orbemque raovealur.

56. Genae, a genibus diclae. Quia complicatura in

ulero gigni forniarique hoininem aiunt, ila ui genua

sursum sint, quibus oculi formenlur, ut cavi ae re-

condili Cant. Ideoque et qui alicujus lacrymas elicere

cupiunl, genua tangunl, ac per ea deprecantur, quod

in utero formaverint oculos, atque enuirierint. Ipse

genarum tumor instar colliuin leniter cxsurgens ab

omni parle contra imminentes ictus, oculos eflicit

tutos.

57. Naresdictae, quod pereasaer, vel spiritus nare

non desinit. In his, enim tria sum officia : unum du-

cendi spiritus, alierum capiendi odoris, terlium pur-

gamenla cerebri defluendi. Os dicium est, quasi

Quintus auricularis, quod eo aurein scalpimus.

64. Porro pecius bominis ab aspeciu vocatum. In

minis cnim animantibus ad terrain oppressum est,

atque ab aspeciu remotum; hominis autein aspectui

p;ilciis el ereelum. Plenum enim ralione non decebat

esse laicns et humile.

05. Papillae sunt mammarum capitula. Mammsautem tuinores pectoris leviter exsurgentes : li;ec

sunt leminis ad alendum feluin data?, maribus

ad solum decus, ne inforrae pecius esse videretur.

Neque enim decebat in feminis alibi esse, quam ul

animal intelligens ex corde alimoniam sumeret.

66. Porro umbilicus est nnla impressa quae medium venlrem designat. Ad hoc facius, ut per eum

corporis osiium. Cujus species in duobus constal g fetus dura est in utero nutriaiur. Splenis autem et

oiiiciis : sumendi viciuin, et loquendi lingua.

58. Labia a lambendo noniinata. Quod autem su-

perius est labiumdicimus; quod inferius, labrum. Lin

guae nomen a ligando cibo impositum. Hacc interpres

animae vocem molibus suis in verba dislinguit, vel il-

lisionepalati, acdentium, velcompressiune labiorum.

59. Denies dicti, quasi cibos dividentes. Siquidem

escam inciduntet comminuunt, opportuniui gutiuri et

stomaclio tradunt. Horum priores, qui eibum praeei-

dunt, adversi denies dicunlur ;molares intimi, qui ci

bos subigunt;canini, qui vi^esimoaeiatisannoexisiunt.

90 60. Gingivae a gignendis dentibus nominalae,

qua; magnam pulchriiudinem ori conferunt, dum

nuditatem dentium tegunt. Fauces sunt angustse fistu-

jecoris viscera quasi ex conturbato sanguine 91 vi-

denlur esse c-mcrela. Juxla eos autem quide pbysicis

disputant, voluptatem venereae concupiscentiae consi-

slere dicunt in jecore, affeclum autem iracundiae itb

felle, pavoris in corde, in splene laeliliae. In pulmoni-

bus vero aerem coniineri, qui a corde per venas qua!

arterias vocaut, diffunditur, ul paulatim inspirandiew

respirandi traclu loium animel corpus.

67. In jecore ignis babel sedem, qui velut subvo-

lare ostendilur in excelsum cerebri locum, lanquan

in ccelum corporis nostri. Unde et radii emicun

oculorum , el de cujus medio, velut centro quodam

qua-darn non solum ad oculos, soil caeieros sensus te

nues lisiulse deducunlur. Siquidem in eo voluia essi

lee, quasi foces, per quas vocalis spiritus ab inlirao Q olficium voluptatis, el decoctionis ciborum complexu ,

pectore exiliens sonum vocis emittit.

61. Mandibulae maxillarum paries sunt quibus

mandimus. Dicla aulem maxilla per diminutionem,

sicut paxillus a palo. Collum ad insiar columnae

vocatum. Est enim rigidum et rotundum. LHi.i: sunt

in eo fislulae : una ciborum, aliera aeris. Harum su

perior rumen vocatur, qua cibus et polio devoralur;

unde bestiae quaecibum revocant ac remandunl ru-

ininare dicunlur : aliera inferior vocatur gurgulio

ex ossibus compacia, et cohaerenlibus el flexuosis;

haec a naribus ad pulmonem patens oh transmeanlem

spiritum. Cujus operculum sublinguium dicilur, quasi

parva lingua, quoe foramen ejus recludit et aperit,

ne per paries juncta lisiula impetu veniens, \iolen-

ter aer imerna corrumpat.

62. Maims dictae eo quod munus sinl omni cor-

pori,.et quod ab ipsis mandimus. Palma mantis est

dispansis digilis , sicut et arbor dispansis ramis.

Item, sicut conlraclis digilis, pugnus.65. Digilorum quoque numerus perfeclus esl, el

ordo decentissimus. Ex his primus recior omniumet moderator pollex vocalur, eo quod plurimuui in-

ler caeieros polleal.id est praevaleat. Secundus index

fct salularis vocalur, quia eo fere ostendimus et sa-

lutamus. Tertius medius vel impudicus, (|uartus me-

57. Fortasse legendum purgamenta cerebri dejiden-tli. ABEV.

58, A lirjnndo. ha cliani in Etymologiis. Alii ali-

et calefactu suo in sanguinem niutandorum.

68. Inteslinorum autem ratio : idcirco longis an

fraclibus in circulorum ordinala sum moduui, u

suscepios cibos paulatim egeranl, et ex ipsis e:i qu;

intrinsecus sum, bumorem sensim suscipiant. Alvu

diclus eo quod in eum, quasi in alvcum, omuis liu

mor cibo permisius dellual ac recurrat, el iuenarra

liili inodo ciborum succo universum corpus, quasi

latcrc valles vicinas irrigando adiinpleal.

09. Porro alvus venter, et uterus differunt. Ye

ter enim esl qui apparel extrinsecus , peninelque i

pectore ad inguen. Alvus est interior pars, qua c.

bus recipi et purgari solet. Ulerum solae mulierei

habcni in quo concipiunt. Confundunl lamen baec ai

jctores, el uteruin pro ulriusque sexus venlrft poimn

7U. Genitalia aulem , sicul ipsum noinen doccl, i

gignendo dicla. Naiium caro conglobaia sedcndi o-f

(icio facia est, ne, premente corporis mole, ossibia

cederet. Femina sunt feinorum partes , quibus i

equitando lergis equorum adbaeremus. Unde ct pra

lialores leminibus equos admisisse dicuntur.

71. Genua a genis dicla, eo quod in uiero cob

ream, et cognaia sint oculis. Unde Ennius, genua com

primilarla gena. Tibiae diclae sunt quasi tubie. Planl

vero a planilie nuncupatae, quia non rotundas, ul i

ter. AREV.75. Haec differentia in uno lantutn Mi. legilur.

81 DIFFFI RENTIARUM LIB. II.

quadruped! bus, ne slare non possil homo, sed planae A XXi

el longiores formal* sum, ut stabile corpus efficereni.

Calces autem a callo pedum sic nominate sunt.

72. Pedum digiti et decorem et usum ferunt. Nam

currere 92 non possemus, nisi digitis in humum

pressis soloque nilentibus impetum saltumque capia-

mus. Reliqua ossa corporis, velut columnae qnsedam,

quibus caro susleniatur, inserta sunt, et nervorum

vinculiscolligata, ul aptissimo motu flectaniur. llacc

Lactanlius CKterique de ratione corporis scripserunt.

XVIII.

75. Inler virum et hominem quidam distinxerunt

lioc inleresse, quod vir ulraque scientia praediius

eloquenliam cum sapientia relinet : Homo loquaci-

tate tanlum naturae be-tiis praepollet. Virum autem

dixerunl iro nt iipsns, id est a virtute. Virtus autem

apud veteres scientia rerum omnium nuncupatur.

Nos auiem unum eumdemque et virum, et hominem

nuncupamus. Junta quod et de Cbristo legilur, qui

lam vir in sanctis Scripturis quam et eiiaiu homo

vocaiur.

XIX.

74. Inter infantiam et pueritiam, et reliquas aetales,

sapientes ita definierunl. Prima hominis aetas infan-

lia, secunda puerilia, lertia adolescentia, quarta ju-

venlus, quinia senectus, sexla senium. Dua; primae

relates singulis annorum lerminan .ur hebdomadibus,

propier simplicem vilam.Nam inlanlia septimo anno

finitur, quartodecimo puerilia, debinc sequens ado

lescentia duabus constat hebdomadibns propter in-

78. Inter infantem et puerum quidam ex sapienti-

bus distinxerunt. Infans, inquiunl, dicitur, qui non

dum fari potest. Puer auiem a puritate vocatus

quasi purus, sive quia nondum lariuginem iloiein-

que genarum inducunt.

79. Puella autem a parvitate vocata, quasi pulla.

Unde pupillos et pupillas non pro conditione, sed

pro aetale puerili vocamus. I uer olim t masculus

et femina appellabatur, sicul infans. Hine consnetudo

communis puerperam vocal. Proprie autem puerpe-ras dici quae primum enixa: sunt pueros, eo quod

pnella: admodum parianl.

80. Egressi pueritiarn masculi,puberesappellantur,

quiajam gignendi poteslatem summit; feminae vero vir

1 gines vel viraginesdicumur. Dicta aniem virago, vel

quodaviro sumptasil, vel quod sit inasculini vigoris.

Simul puberlatem egressi, adolescentes appellanlur.

Adolescenles auiem dicli ab adolescendo atque cre

scendo. Unde et quidam, de agriculture loquens, main

rescentem fruclum adolescentem vocavii.

81. Post adolescenliam quoque juvenes fiunt. Juve

nes autem dicli, qnod juvnrc posse incipiunt.ul bobus

juvencus dicitur, cum a vitulo discedil.

82. Jam vero mediae aelatis proprie dicuntur vir

et mulier. 94Viritaque nuncnpatus, ut ait Lactan-

tius, quia major in eo vis sit quam in feminis, et bine

virtus nomen accipit. Item mulier a mollitie dicta, im-

mulata ct detracia liltera, quasi mollier.

85. Sed ideo viris plus roboris datum est, ut facilius

tellectum ct aclionem. Quae dua; nondum erant in C ad patientiatn conjugalem feminae cogerenlur. Mulier

pueris, et porrigitur haec aetas a quinto decimo anno

usque ad xxvm.

75. Post haec succedens juventus tribus liebdo-

madibus permanet, propter tria ilia, intellectum et

aclionem, corporisque virlutem. Ista Betas a xxvm

anno oxoritur, et quagragesimo nono consumma-

lur, quando et in feminis partus deficit.

76. Porro senectus quatnor hebdomadibus comple-

lur propter accedentem illistrihus animi et eorporrs

gravitatem. Incipit enim h;cc aetas a quinquagesimo

anno, et septuagesimo septimo terminatur. Ultima

vero senium nullocerto annorum tempore definitur,

;ed solo naturae fine concluditur.

XX.

93 77. Inter seneciutcm et senium hoc differt, quod D dictum vel factum est.

autem non pro corruptela integriialis, sed pro sola

maturitaie aeialis mulier nominator; sicutetvir prosola virilitaie, eliamsi ab opere feminese admixtionis

habeatur immunis.

84. Exlremae jam aelatis , senes et anus vo-

canlur. Senes auiem quidam dictos putant, eo

quod se nesciunl, el per nimium ictaleni delirent

aiqne dcsipiant. llinio el Plato : In pueris trestit ser*

sus, in juvenibus I iget, in senibus mintiitur. Anus au

tem ex mnllis annis dicta est, quasi annosa.

XXII.

85. Inter raiionabile el rationale hoc interesse sa

piens quidam dixit : Rationale esl quod rationisuti-

tur intelteclu, nt homo ; rationabile vero quod ratione

senectus vergens aetas a juventute in senium, nondum

amen decrepita; senium vero est fessa atque extrema

i:tas et viiam ullimam anhelans.

78. A puritale. Non., Puerilia, id esl puritas. Varro

Rerum divinar. lib. i, Qua; pueritia est infrequentnollula.

Ibid. Quia nondum lanug. Fest., Puer, impubes tan-J.um dicitur.

70. Qwast pulla. Pultum ett atatis novella;, ait Non.Ibid. Puerilitate, itaCortex Hisp. Varrode Liber. edu

cand., Velim, me Hercle, ipse su magno puerilitalis

formulam audir?. Al. puerili (elate.

Ibid. Noise Wicelii in Grialii Edilione perturbataa

lunt, el extra onlinem sunm collocalsc. Notas, A

puritate, etc., et quia nondum lunuyo, facile luit ad

XXIII.

86. Inter mentem el rationem hoe differl. Mens est

pars aniniLC prxslantior, a qua procedit intelligentia.

suum locum revocare. Notae puerililate; ita Codex,etc., eta/., puerili aitate, videntur positsc pro verbii

pro a ltite puerili. AREV.

81. In Kdilione Grialii mendum clarum erat;Mnen-tus pro juvencus ; in aliis desunt hast verba, ui in bo-

bus, etc. AREV.8i. Quasi mollier. Non male alii, quad mollier.

AREV.8>. Rationale est. Verba sunt August. li de Ordin.,

cap. 11.

8 J. Intelligible etsc... sentiuntur, verba August, vui

de Civil., cap. 6.

83 S. ISIDORl HISPALENSIS EP1SCOP1

Ratio vcro est molUs quidam animi visum menus Aacuens, veraque a falsis distinguens.

XXIV.

87. Inter memorism, mentem, et cogitationem, tails

distinctio est, quod memoria praelerila retinei, mens

futura prxvidet , cogitaiio pnrsentia coinplectitur.

XXV.88. Inter sensum et memoriam hoc interest. Scnsus,

rei cujusque ndinventio; meinoria, rei invenlae recor-

datio: ille excogitate! rrperii, nice reperta custodii.

XXVI.

95 89. Inter intdligibilia et sensibitia taliter ve-

teres discreverunl : intelligibilia esse quae mente ani-

rnoque percipiuntur; sensibilia auiem , quae visu

tactuque corporeo sentiuntur.

XXIX.

94. Inter animumetanimam Laclanlius distingnere

pliilosophos qnosdam ita existimat: i Quidam, inqnit,

aiiint aliud esse animam quavivimus; aliud aniinuiu

quu senlimus el sapimus, quia, valente in corpore ani-

ina, nonniinqnam animus peril, sicutaccidere demen-

tibiis solet,

95. Addunt quoque animam morte sopiri, animum

somno. Ob hoc inde putant esse divisum, eo quodactionis oflicio separentur. Qui vei O utrumque indif-

ferenteraceipiunt.veracius argumentantur : Quod nee

vivere sine sensu possumus, nee sentire sine vita.

96. Idcirco nequaquam posse esse divisum quoda se minime separator. Sed idem unum, et vi-

yendi habere vigorem, et sentiendi perfrui ratione;

90. Sunt auiem sensus corporei quinque : visus, JJ et dum Slm.1

"traque unum, varia sumpsere voca-

auditus, odoralus, guslus, taclus. Visui subjacet

habitus, et color, seu magnitude mensurae. Audiiui

voces et sonus, odoratui odorum fragranlia, vel quae

aliter se habent, gustui sapor amarus seu dulcis,

tactui calida vel frigida, aspera vel mollia, seu lenia.

91. Hi auiem quinque sensus ex partibus elemenlo-

rum sunt, sed non ex omnibus elemenlis qualuor, sed

ex aere lerraque gignuniur. Ex aere quidem visus,

odoralus, auditus;ex lerra lactus saporque nascitur.

xxvn,92. Inler Htiimum el corpus ita sccernitur : anima

est subManlia iucoi porea, iniellectualis, rationalis,

invisibilis, atque inobilis, et immorialis, babens

igiiolain origiiiem, niliil lamen in naiura sua mixium

co:icretum, vel lerrenmn, niliil liumidum, niliil Ila-(

bile, vel igneum ; al contra corpus est subslanlia vi-

sibilis, aique mnbilis, morlalis, habens semen ex vi-

tio, et ex lerrena faece maleriaiu. Sed anima, quia

spiritualis crealura est, inilium novit, linem babere

non novit. Sicut enim angeli , ila et anima; sunt.

Ilabent enim inilium, finem nullum. Corpus autein,

quia ex qualuor elemenlis conial, ignis, aeris, aquae,

et terrae, dum luerit excedeme anima resoluium,

redit rursus unde fuerat ortum. Inde et partim mor-

tales, parlim immortales suimis. Animae enim naiu-

rain communem habemuscum angelis, carnem vcro

cum pecoribus.

XXVUI.93. Inter carnem et corpus quidam sapiens distinxit

bula, pro diversilale efleclionum. Sicut enim spirilus

pars animae esl per quam imagines rerum corpora-

linin imprimuiilur, sic animus pars cjusdem animae est,

quo senlilur ct sapitur; sicut et mens cjusdem portiu

est, per quam omnis ratio iuielligentiaque percipitur.

97. Sieut voluntas, qua intellecta conseutiuniur;

sicut memoria , qua meditaia rememoranlur. Et

haec quidem dum multiplies constant appellatione ,

non tamen ita dividunlur in subslanlia sicut in no

mine, quia eadem una esl anima. Quae dum contem-

plalur, spiritus est; dum senlit, sensus esl ; dum

sapil, animus esl, dum inlclligit, rnensest; dum

discernit, ratio esl ; dum consentit, 97 voluntas esl;

dum recordatur, memoria est ; et dum membra ve-

geiat, anima est et modo sapil, modo desipit, modoremotis paulisper curls , corporis sopore delinila

quiescit, rursusque commota ad contempland.is re-

rum imagines prolinus excitaia recurrit.

XXX.

98. Inter animam et spiritum hoc diflerre doctores

dixerunl, quod anima ipsa vita est lioininis, prae-

sians sensum molumque corporis : spirilus auiem

ipsius animae esl qiucdam vis el potenlia rationalis,

per quam lege nalurac praeslare videlur cn-teris pe-

corilms. Proiude anima flatus vilae esl, animalem

liuminem faciens ; spirilus autem, vis quae carnales

co;ieupiscenlias calcal, atque mortalem ad immutabi-

liiaiem vitae bominem provocat.

99. Certissime auleir. spirilum animam esse evan-

dicens: Caro esi qiiae proprie sanguine, nervis, ossi-j)gelisla teslalur, quia animam quam Christus in carrie

busque distinguitur ; corpus vero, quanquam el caro suscepit spirilum nominavil. Nam cum dixissel Do-

dicatur t ioterdum tamen et aereum QQ nominatur,

quod tactui visuique non subjaceat, el plerumque est

visibile atque tangibile. Paries corpus est, sed non

earo; lapis corpus est, sed non caro. Sicet|Aposlolus

corpora ccelesiia appellat , et corpora terresiria.

Gcelesle corpus solis, lunas et stellarum, terrestre

ignis, aeris, aquae, lerrae, et reliquorum, quae ab-

sque anima iis censenlur dementis.

94. Confer de his Elymol. lib. xi, cap. I, num.15. ARET.

97. Multa, quae de aiiima hie dicunlur , repetitasunt in libro quodam de Numeric, <inptn nnmluinediium puto , et inier appendices exhibebo, ul din

I minus, Polesiatem liabeo ponendi animam meam, bane

sinedubiolunc posuil, qnando in cruce, inclinato ca-

pite, spirilum tradidit. Omnis auiem anima spirilus

esse polesi,non lamen omnis spirilus anima. NamipseUeus sprilus esl, et tamen anima -non est

; angeli quo

que et veuii spiritus sunt, et lamen animip, non sunt.

100. Ipsa autem anima, quid sit, qualis sit, ubisi(,quan>

formam habeal, vel quam vim, nullo modo cerlissime

in Isidorianis, cap. 03, num. 10 seqq. AREV.100. Uc bis agillsidorus lib. I Senienl., cap. 12 ,

quern ad locum videndte suut Loaisa^ nota; . uuae

hue quoque faciunl. AREV-

85 DIFFERENTIAKUM LIB. II. 88

sapientes hujus mundi definierunt Alii namqiie ig- A cant utriusque esse propagaiionem. Sed in conside-

nem animam, alii sanguinem esse dixerunt, alii in-

corporeara, neque habere ullam figuram. Nonnulli

quoque eamdera divinae naturae esse partem impia

teioeritate crediderunt.

lOl.Nosautem eamdemnon ignem, vel sanguinem,

sed incorpoream dicimus, passibilem, atque mntabi-

lem, carentem pondere, figura, sive colore. Nee dici-

nitis animam pariem, sed creaturam esse Dei , nee

de substanlia Dei, vel de quatibet subjacent! ele-

menlorum materia, sed ex nihilo fuisse creatam.

102. Nam, ut ait quidam, si earn Deus ex semefipso

feeissei, nequaquam vitiosa, vel mutabilis, vel misera

esset. Item, si ex elementis 98 esset visibilibus fa-

cta, haberet utique vet ex lerra soliditatem, aut ex

raiione semimim quse non concepta pereunt, et ipsi

pe:iitns obmutescunt.

99 107. Animam quippe humanam certain est in

ipso conditionis sune munere percepisse. (Juno ne-

cesse est ut corpus in quo hie quantulunicunqiie

lempus vixerit, in resurrectione recipiat. Qviis ergo

dicat animata semina profluxisse, sive ilia quae non

concipiuntur, sive ilia quae nocturna illusione Iun-

duntur ? Quod oninis sapiens videt quam sit abgurdum

et a ratione omnibus modis alienum. His ergo pro-

positionibus de origine animae paries se invicem vin-

cunt, quia unaquaeque earum alteram propositiouem

destruit, et ipsa non valet asiruere quod proponit.

108. Ob boc de hac quceslione cautius quaeren-

aquahumorem,autflatumcxaere,autcaloremexigne; B dum est : maxime quod a sanctis viris nihil certius

sed quia his omnibus caret, apparet earn inde non

esse, quia cum illis nihil probatur habere commune.

103. Lnde et prave a quibusdam creditor esse cor-

porea, quae propler id ad imaginem Dei facta est ut si

non immutabilis ut Deus esset, tamen incorporea ut

Deus existeret. Si enim corpoream credimus ani

mam, ergo et Deum credimus babere corporis for-

mam , quia eadem ad suain condidit imaginem.

104. Hujus autem animae paries nonnulli ve-

lercs ires esse dixerunl : ralionale , irascibile,

et concnpiseibile. Ralionale , per quod invisibi-

lia conspicil ; irascibile, per quod impetus ira3 suae

emendat el corrigil ; concupiscibile, per quod con-

cupiscentiam carnisspiritual"! virlute compescit.

definitum est , nee sanclarum Scriplurarum auctori-

tate quidquam manifcstius pronuntiatur. Ulud tamen

tcnendum est parviilorum animas nexu peccati ori-

ginalis esse astrictas, quae nisi percipiant baptismatis

sacramentum, regiii ccelestis participes esse non

possun t ; sed cum carne commons habebunt pcccatum,

et pari judicio damnabuntur in ignem selenium.

XXXI.109. Inter eoncupisceniiam carnis el spiri/us hoe

interest : concupiscentia carnis est molus animae tur-

pis in eflecium sordid* deleciationis ; concupiscentia

vero spiritus, ardens intentio mentis in desideria

sanctse virtutis. Ista sibi consentientes mittit ad

regnum, ilia ad supplicium sempiternum. Ilia lex

Cujus domicilium quidam in pectore esse voluerunt, C peccati est, de primi hominis damnatione descen-

quidam vero in capitis arce earn habitare dixerunt,

tanquam in ccelo rectorern, ut a summo omnia con-

teinpleltir. Alii nullum ei cerium locum definierunt,

sed earn per omnes artus infusam discurrere dicunl.

105. De origine ejus varise habenlur opiniones : ve-

rum \amen, sine aflirmandi pr.vsurnptione, quid inde

Patrum dispulatiu senserit,referamus. Inter quossan-

clissirnus Fulgentius incertam de hac quaestione sic

profert sententiam, cujus breviter verba ponenda

sum : < Ulrurn, inquil, sicut caro nascentium, sic

omnes anirn* ex Adam venire credantur, an novae

fiant, el ex pareuiibus minime propageniur? Quae

qurcslio in definiendo difflcilis est, quia contrariis

objeclionibus destruilur.

I0d. Nam illi qui novas animas contendunt sin- 1

gulis corporibus dari, cum illis opponi cceperii cur

aninia parvuli, quae non propagalur, ut caro, cumcarne originalis peccati lenealur consortio? Nun-

quid injustus est Deus, ut cum carne initial ani

mam in ignem anernum, quae cum carne non ha-

bet commune peccaium ? Hoc cum illis opponitur,omnino deficiuni. At conira illi qui asserunt animascum ipsis corporibus propagari, possum quidem in

parvulis justum Dei judicium lirmare, ut communehabeant peccaium originate, sicut communem vindi-

108. Ha etiam haeret Isidorus cum Augusiino,lib. n Orfic., cap. 24. Vide not., el lib. i Sent., cap.12, ubi recte astruil animam creari qunndo et corpus

dens, ista lex mentis est de inunere I .edemptoris

noslri procedens. Hae auicm sibi invicem pro affeciu

virtuium ac vitiorum, quoiidiana collucialioue letha-

liter adversantur.

110. Concuuiscenlia namque carnis primum ille-

cebras vuiorum in cogiiaiionibus gignit ,concu-

piscenlia vero spirilus e conlrario cogitationes san-

clas indesinenter opponit. Ilia fabulis vanis oble-

clalur et verbis, isla Scripturarum niediiationibus at

que prseceplis ;ilia gaudet spectaculis reriim terre-

sirium; ista contemplatione iQOcffilesiiuni gaudio-

rum. Ilia terrena gaudia qnaerit, ista gemitus et suspi-

ria trahit : ilia torpore somni atque pigritia corpus re-

laxat, islavigiliisetcompeleniibusorationibuselaborat.1 111. Ilia per ingluviem illecebris veniris et desi-

deriis guiluris a?siual, isla semeiipsam jejuniis e( abs-

linentise crucialibus macerat. Ilia luxuriae subdita

lurpium perpetrationum a(Tecins,quos intentione cogi-

tationis agit, perfectione voluptaiis explere conten-

dit; ista caslitalis el pudiciliae pulchriludinem dili-

git. Ilia avaritiae flamma succensa appetit lucrum et

I ugit damna lem.poralium rerum; isla contoinneus

mundum solum sibi vindical Cliristum. ilia invidia

nullum sibi superiorem vel aequalem esse permittit,

sed interne livore vulneris de cunctorum profectu

creatttr, cui admiscert videlur. ABET.10.9. Vid. Cassian. lib. de Concupisc. cam. eispiriu,

cap. 11 etseq.

87 S. ISIDORI IIISPALENS1S EPISCOPI

tabeseit ; isla de cunctorum virtutibus gaudei, et A rat. Nam ille habuit inehoandi boni liberum arbi-

minores sibi per cnarilalem praeponit

112. Ilia, ira exaesiuans, nihil a?qtianimiler portal,

sed perturbatam mentem usque ad vocis tumnltum

exaltat; ista nulla exasperatione movetur, sed per

tranquilliiatem et mansueludinem patienter omniasusiinei. Ilia tristitia inficitur, dum quaelibet adversa

persenseril,; ista nullo moerore frangilur, sed etiam

mala de proximis portans ,ab interiore gaudio non

movetiir. Ilia ambitione honorum, inficitur humanis

laudibus, vel illecebris vanae gloria? delinitur; isla

humiliiatem amal, et soli Deo suo, qiii inspector est

mentis, placere deleclat. Ilia inflaia superbiae fastu

cor miserum elevai; isia, ne acelsitudinesua corrual,

usque ad inlima seipsam humiliat.

trium, quod lamen Dei adjutorio perficeretur. Nos

vero, et inchoaiionem liberi arbitrii, et perfectionem

de Dei sumimus gratia. Quia et incipere et perficere

bonum de ipso habemus , a quo et gratiae donum da

tum , el liberum arbitrium in nobis est restauratum.

117. Dei est ergo bonum quod agimus propier gratiam praevenientem , et subsequentem. Nostrum vero

est, propter obsequentem liberi arbitrii volunlaiem.

Nam si Dei non esset, cur illi graiias agimus ? Et si nos

trum non est, quare relributionem bonorum operum

102 cxspectamus? Proinde ergo in eo quod gratia

praevenimur, Dei est, in eo vero quod bene operando

praevenientem gratiam sequimur, nostrum est. Nemoautem Deum meritis antecedit, ut lenere eum quasiuiijn L VJUIII iti\ji |UB aillVj\sl/Ull

,Ut (tll^l U r. Ulll UUit Ql

113. Sed quid plura? Concupiscentia carnis injj debilorem possit. Sed miro raodo rcquus omnibus

IMmm v 1 1 1 nt i 1 1 1 1 mi. I * ; 1 1 1 , i ; ., ,, . ^* , i * i*. i* . . . . . . . .omnium vitiorum nmltitudinem consentientes sibi

pracipitat, concupiscenlia vero spiritus mentemlapsam ne deficiat, spe futurae gloria? corroborai.Proinde ilia, quamvis superet, nullalenus despe-randum est, quia, reparato certamine, possumusde ea etiam gloriosius triumphare. Ista quamvisvincat.de victoria non est secura, quia callidus

bostis, etsi devictus interdum, lamen victores ultimoVincit. Et quos prima congressione non percutii, de-

cipere in finem contendii.

1U. Hinc esl etiam quod ipsa concupiscenliacarnis usque in hujus vilae terminum dimicare noncessat. Sed si concupiscenlia spiritus usque in

finem superet, victoria? pace secura in sstermim

101 cum suis victoribus regnat. Quando, consum-mato concupiscentite aculeo, nee carni spiritus,

neque caro spirilui adversahitur. Sed ulraque invi-

cem acternse pacis concordia copulate, Redemptorisuo sine oppugnalione in perpetuum adha?rebunt.

XXXII.115. Inter gratim divina; infusionem et humani ar

bitrii voluntatem hoc interest: arbitrium est voluntasliberse potestatis, quae per se sponte, vel bona, vel

mala appetere potest; gratia auiem est divina? mise-ricordiae donum gratuitum , per quod et bona? volun-taiis iniiium et operis promeremur effectum. Nullusautem liberi arbitrii quidquam potest praevalere vir-

tute, nisi snpernae gratiae sustentelur juvamine. Divina

quippe gratia praevenitur homo, ut bonus sit, nee 1m-

condilor alios praedestinando praeeligit, alios in suis

moribus pravis juslo judicio dereliuquit. Unde veris-

simuin est gratiae munus non ex humana virtute vel

ex merito arbitrii consequi ,sed solius divinx pie-

latis bonitale largiri.

118. Quidam enim gratissimae misencordiae ejus

praevenientis dono saivanlur, effect! vasa miseni-

cordiac ; quidam vero reprpbi habiti, ad poenaru

praedestinati, damnantur, effect! vasa irae. Quod

exemplum de Esau et Jacob nondum natis colli-

gitur. Qui dum essent una conceptione vel partu

editi, parique nexu peccali originalis astricli, alie-

rum lamen eorum ad se misericordiae divinse praeve-

nientis bonilas gratuita traxit, allerum quadam jusli-

lia? severiiale odio habitum in massa perdiiionis re-

licluiii damnavil. Sicut per prophetam idem Deus

ioquilur dicens: Jacob dilexi, Esau autem odio habui.

119. Unde consequens esl nullis pra?venienlil)us

meritis conferri graliam ,sed sola vocatione divina.

Neque quemquam salvari sive damnari, eligi vel re-

prob.iri, nisi ex proposito pradestinanlis Dei, qui

Justus est in reprobalis, misericors in eleclis. Uni-

versae enim via? Domini misericordia et veritas.

120. Ante gratia? enim donum liberum quidem est

in homine arbilrium , sed non bonum , quia sine gratiae adjmorio manet infirmum. Nam sicul oculus vi-

dere non valet, si carelofflcio luminis, ita bumanae

volmiialis arbilrium nihil valet, si luminis gratia in-

digeal; illud nlique quod illuminat omnem hominemviij^VjUi-, iiiuvi iiiiijin, uuuii 1 1 1 II I ii ( 1 1 .1 L nill M:iII IHMIlMIt III

ium Dei gratiam anteredit; sed ipsa gra^Dvenientem in bunc mundum. Liberum autem arbi-tia Dei volentem hominem prajvenitutetiam bene velit.

116. Nam pondere carnis homo sic agitur, ut ad

peccandum sit facilis , et art poeniiendum piger.Habet dese unde corruat, et non habet unde consur-

gat, nisi, gratia Conditoris, ut erigatur manum jacentiextendat. Denique homini per Dei gratiam liberum

restauraiur arbitrium, quod primus homo perdide-

U5. Honorius Augustodunensis, in opere. De li-<ero arbitrio inter sententias Patrum bac etiam Isi-

i m rem suam utitur. AREV.H6. Liberum arbitrium... quod primus homo nerdide-

rat. hodmn modo Aug. in Encliirid. cap. 50 : Aam>ero arbitrio mule utens homo, et se perdidit el ip-

< . \lx quomodo accipienda sint, ex ipso Augu-

trium ad omne malum promptum est per semetipsum,ad bonum vero nequaquam nisi per gratia? donum : et

eadem prxstat homini et bona velle et facere, mala

praclerila Here, tnm a cogitatione quam ab opere de-

licla praesenlia cavere, quod etiam Apostolus marii-

fesiius scribit dicens : Non sumus su/ficienles cogiiare

aliquid ex nobis, quasi ex nobis,sed suffidentia nostra

stino satis constat et ex Isidoro, qui paulo post ita

subjicit : Ante gratia; donum liberum quidem est in homine arbitrium, sed non bonum, quia sine qratixadjutorio manet infirmum.

120. In aliis Excusis post verba misericordia et ve

ritas, omissis aliis, sequitur, omne nutem donumgratice, etc. ut num. 122. AKEV.

K) D1FFERENTIARUM LIB. II 9Q

ttt Deo est. Itaque non in omne genus liomitiurn 103 A sacramentoriim, fuluram Evangelii gratiam prccrtica-

gratix heneliciiim lenditur, sed in illis tantum qui per

liil ITII illuuiinantur; nee cnim in cnnctis gentibus fidei

pi.TVi nii ainlitus.

121. Undo el Aposlolus: Quomodo, inquit, invo-

cabv.nl in quern non credidernnt? Aul quomodo cre

dent ei quern non audierunt? Ipsius eliam gratisc do-

num qnibuscunque datur, non sequaliler concedilur,

sed ad mensuram pro merilo accipientinm distribui-

tur, juxla quod scriptum : aui reddet unicuique secun-

dum opera sua,

122. Omne aulem donum gralise non omnibus

ad inlegrum datur, sed singulis dona singufa dislri-

biiiiiitur, ut scilicet, quasi membra corporis sin-

|ula officia habeanl, el alter indigent altero quod

bant. In lege ergo manduia lenemur, proinissa vcro

in Evangelii pleniludine consummantur. Legem enim

Evangelia comment, et sigiiificalionem pra;cepli ple-

nitudo Testamentorum.

127. Item niliil aliud lex prrcstilit, nisi quodsoliim

peccaia nionstravit, non abstulil, el sub suo tcrrora

rcdacios omnes servos effecit, et inde spiriinm aervi-

tulis habuisse priorem poptilum Apostol is docuit.

Evangelium vero veniens crudelilalem legis ainovit;

peccaia, quse lex puniebat per spirilum servilulis ,

laxavit perspiritiim adoplionis, filios ex servis reddi-

dit, amorem implendx legis omnibuscondonavit, el, si

deiuceps punienda commiserunt, per eumdem spiri-

tum adoplionis indulget : forrnam bene agendi prae-noti Label aller; proinde omnia fiunt communia, jj buil, et ul possint agi qua? docuil adjuiorem Spiri-dum (him sibimet membra invicem necessaria.

XXXIII.123. Inter Legem et Evangelium hoc interest, quod

in Lege littera esi, in Evangelic gratia : ilia habuit

umbram, isia imaginem ; ilia daia esl propter trans-

gressionem, isla propter juslificationem; ilia igno-

ranliae demorisirat peccaium, ista agniium adjuvat,

ut vitetur; ilia llagitiis deditos increpat, ista peccan-

les boniiaie propria liberal; ilia talionem reddendum

decrevil, ista etiam pro inimicis orare jussit : ilia,

conjvigiorum indullis habenis, erescere et generare

pracepit, ista contineniiam suasit.

124. Illic pradicatur circumcisio sola carnis, hie

lavacrum in ablulione cordis et corporis ; illic Cba-

IIIIM infiulit,

128. Nam prsccepta legalia quae illi popiilo dala

sunt, comparalione meliorum, eiiam non bona di-

ctinlur, quia qua?i praecipiunl non perficiunt; gratia vero Evangelii quod exterius imperat, inlerius ut

perfieiatur juval. Ezechielis etiam tesiiinonio dici-

tur : Dedi eis prwcepta non bona. Utique quia in eis

quxdam inulilia innrmioribus sensibus agenda per-

missa sunt, sicut illnd, ubi Deus Israclitarum cupi-

ditalem spoliis jgyplioruni saliari permisit.

129. Nam pro eo quod carnalis populns niodum

egrederelur vindictaj, lex permitlit carnalibus vieem

rependere mali, quod Evangelia firmioribus veiant.

Proinde ergo dicunlur non bona, quoniam Evangelionanitidis regnum et promissiones rerum lemporaliwn Q comparala, legis proecepla inferiora noscunlur. 105continenlur, hie vila seterna regnumque coelorum pro-

uiitiitur; illic sabbali otium el requies celebratur, bic

ipsa sabbali requies in Chrisio habetiir, qui dixit : Ve-

nile ad me, omnes qui laboralis el onerati eslis, el ego

ttficiam DOS, et invenielit requiem animabus vestris. Illic

esus animalium immundorum prohibetur, hie in cor-

pore Cliristi , id est in sanctis suis, non admiltitur

quidquid per ilia animalia immunda in mores homi-num figurabatur.

125. Illic, pecoribus immolatis, carnis et sanguinishoMise oflerebanlur, hie sacrificium carnis et sangni-riis Cliristi oflertur, quod 104 per ilia animalia figu

rabatur; illic ex came Agni Pascba celebratur, hie

Tascha nostrum immo alus esl Chrislus, qui esl verns

Agnus immaculatus. Illic NcomeniaB, id est nov;e Innae

principia celebranlur, hie nova crealura in Chrisio ac-

cipilur, sicut Paulus apostolus ail : Si qua inC/mstonova crealura , vetera transierunt , ecce facia sunt

nova.

120. Quid nlura? In lege per figuram res gosl:ein signilicaiionem futurortim anminlinbanlnr, in gra-lia vero, evangelicee veriiaiis

, qua? illic denmuiata

fuernnl, explenlur. Item in lege mandata scriptasunt et promissa , sed mandata legeni implere vel

conservare inbebant, promissa vero, figuris olitecta

12S. Vulg. : Omnia nova. Exprimitur sacrificiumtanqmmt et corporit Chrisli. AREV.

128. Nam pracepta legalia , etc., e Greg, xxvm

Moral., cap. 9.

Ante adrentum enim Redemploris noslri, gentilis po-

pulus ideo non obtcmperaviilegi, quia nondutn inlel-

ligebalur sensu spiriiuali. Lex enim gravia al<]uedura

secundum liiternm jubebat, ideo coniemnebalur. Ve-

nit aulem gratia Evangelii, lernpcravit legis ausieri-

tatem, applicavilque sibi geniilem populum.

XXXIV.130. Inler aciiimm el contcmplutivam vitant, hsec di-

siinctio esl : aciiva vita est quse in operibus justiiiae

el proximi militate versatur; contemplativa, quae

vacans ab omni negotio, in sola Dei dileclione defl-

gilur. llarum una in operebona? conversalionis, al-

lera in conlemplatione immiilabilis veriiaiis esl;

una, qusR ex fide in hac peregrinations vivil, altera

quae bene viventes usque ad regnum perducil.

151. Aciivre enim vita; magna sunl premia , sed

coniemphuivae potiora. Aciiva vila ex bonis operibus

incipit, contemplaiiva pervenitad quod iniendit. Ac-

livaj viia2 opera cum corpore finiuntur, coniemplaiivas

autem gaudia in fine amplius crescunt. Ilia auicm,

quamvis ulilis el bona, tamen cum requies vencrit,

lran?iuira; isla vero boni operis iransituri merces

est, et requies perrnansura.

152. Coniemplaiiva vila per Rachel ostenditur,

quai erat pulchra et sierilis, quia per contempla-

130. Opuscvilum de difTerenlia inler activam et

coniemplaiivam vilam Isidori nomine in Codice Ke-giovaiicano 281 a me reperium, ad appendices reii-

cio, de quo etiam dixi in 1 rolegom. cap. 85. AREV.

9,S. IS1DOKI HISPALENSIS EPISCOP1

lionis otium minus operutn filii generanlur. Aciivam A ribm jusii/icaius ett. Paulas dicit : Credidit Abraham

autem vitam monstrabat Lia sine oculis, sed fecundn.

Quia actio laboriosa quidem est, minusque alia con-

siderans. Sed in eo quod se erga proximi utilitatem

plus exhibet , fecundior operibus , quasi in liliis

erescit. Sic Martha et Maria, quarmn una virtulibus

meniem exercebal in opere ,allera requiescebat

defixa in contemplation^,

153. Ii autem qui ad contemplations otium venire

contendunl, prius se in stadio aclivsB vita; exercere

debent ,ut dum opera juslitiae faeces peccatornrn

cxhanriunl, cor inundum exliibeani ad videndum

Deum. Nam mens quae adliuc lemporalem gloriam

108 quaerit, aut carnalis concupiscenliae lentaiioni-

bus ccdit, a contemplatione [.roculdubio prohibeiiir.

Deo, elrepulatum esl ei ad jMsfifmm.Quid ergo? Utri-

que se destruunt? Absil. Sed ulriqne nos insiruunl.

Nam secundum Paulum, Abraham ex fide jusiificari

meruil, quando crediilit Deo; secundum Jacobum, ex

operibus placuit, quando lenialus iinmolanduin fllium

lion recusavit.

XXXVI.

159. Inter ftdem, spem et charitatem hoc differt :

fides est divinilatis confessio, et religionis solidum

fundanientum ; spes esl bonorum exspeclatio fuluro-

rum ; charitas est perfecta dileclio in Deurn et proxi-

inum. Harum prima credulitalein fovet praesentern,

secuuda prornissa prseslolalurfuturornm, lerlia amo-

rem complectitur ailernum. Quae quidem tria in hu-

Dnde el populus dum legeiu acciperet a monle, id est B jus vitae tempore iia copulantur, ut altera sine altera

a sublimi contemplations, quasi carnaliurn curiositas stare non possit.

removetur. El in Evangelic curatus a legione vuli Do-

niiiiuni per conlemplaiionem sequi; sed jubelur do-

mum reverti, et in aclivae vitae operatione versari.

{34. In ipso autem contemplations el aclionis usu

inlerdum magna differentia animorum est. Nam qui-

busdam sola contemplatio proficit, quibusdam vero

activa sola est consobtio. His media el de utrisque

composilu utilior esl magis ad rel ovendas mentis an-

gusiias, quae solenl per unius intenlionem nuiriri, ut

de utriusque partibus melius temperentur. Nam quod

Salvator per diem signis et iniraculis coruscabat in

urbibus, activam nobis vilam commendahal. Quod

vero in monie orationis studio pernociabat, vilam

contemplationis significabat.C

155. Jdcirco Dei servus juxta imitationem Chri-ti,

nee actualem vilam amillit, et contemplativam vitam

agit. Aliler enim incedens oflendit. Sicul enim per

corileniplationem amandus esl Deus ,ila per ac

tualem vilam diligendus esl proximus. Ac per hoc sic

rion possumus sine ulraque esse vila, sicut el sine

utraque in dilectione esse nequaquam possumus.

XXXV.136. Inter Fidem et Opus hoc disial : per fidem pos-

sibililas boni operis incboalur, ex opere ipsa fides per-

iicilnr. Opus enim lide praevenilur, fides ex operibus

consummalur. Opera auiem ante fidem nequnquam

prodesse, quia nihil valel a malo declinare et agere

quod periinet ad salutem ei qui ipsum salutis vel ne-

gat vd nescit auclorem. Item fides sine operibus Dnequaquam prodest, quia non potest per fidem Deo

placere qui Deum conlemnil in opere.

J37. Ob hoc eiiam fides sine operibus morlua est,

juxia Jacobum;et opus exlra fidem vacuum est, juxia

1 aulum. iloniin enim alter fidei studium, alter opus

laujai. Paulus praedical ante lidem 107 nullo modo

esse opus bonuni, Jacobus narrai fidem nihil valcre

sine opere liono. Ac per hoc, juxla primum, opera

fidem praecedentia nihil prosunt; juxta alterum, subse-

quenlia imilium prosunt.

138. jacobus dicit : Abraham pater noster ex ope*

130. Nequaquam prodesse , supplendum posiunt,jtUV canttai, ui saspe accidit in operibus Isidori, prae-

141). Denique veraciter credere non possumus,

nisi ea quae promissa sunl speremus ;nee poie-

rimus susiinere promissa ,nisi sil fidei credulilas

lirma; nee aderil fruclus spei, vel slabilitas fidei,

nisi fuerit perlecta charitas Chrisli, quac el fidem ut

credal, adjuvet el spem speciationis corroboret. Cu-

jus specialiler secundum Apostolum inter has virtu-

les tradilur principalus, el cullus manei aelernus.

141. Nam et fides cessabit, dum futura qux credun-

tur advenerinl; et sjies finem habebit, dum beaiimdi-

nem quam quisque bonus praestolalur acceperit. Sola

chariias in aeternum perseverabit , ipsa sola utramque

perducens ad Christum , ipsa sola gaudio perfrueiis

sempitenio.XXXVII.

142. Inter amorem et dileciionem, sive charitateni,

hoc differt, quod amor et dilectio media sunt, et ad

utrumque parata, modo in bonum, modo in inalum

verluntur. Cbaritas aulem non nisi in bonum; cujus

etiam nomcn eo usque exlollilur, ui ipse Deus 108Chariias appelletur. Ilia est enim perfecta charitas,

qu;e inimicos et palienler susiinel, et benigne refovet.

Qui vero bsec non agit, longe a charitate. discedit.

Ilaec enim summa sola sunt bona. Nam a quibus ba-

beniur, ulique veraciter babentur. Aliaevero virlutes

media bona sunt, el quae ad ulilitalem possunl ab

aliquibus Iwberi, et ad perniciem, si de his arro-

ganles lumuerint.

145. Qualuor aulem sunt diligenda : Deus scilicet,

atque proximus , caro nostra, atque anima. Prior

est aulem amor Dei, sequens vero est et proximi.

Sed sicul per amorem Dei amor fit proximi, sic

per amorem proximi amor ostendilur Dei. Dile

clio in Deum origo esl dilectionis in proximurn ;

el dileclio in proximum cognilio est dilectionis in

Deum. Porro dilectio Dei a timore inchoai , sed

non sub timore perseverat. Nam dilectio ex timore

servilis est , lion libera, quia non constat ex amore

Dei, sed ex timore supplicii.

144. In tribus autem his rebus .dileclio Dei expri

nertim in Etymologiis. AREV.

95 DIFFERENTIARU.M LIB. II. 94

mitur, ut nihi) remaneat in homine quod non divin* A 150. Hoc trimodnm philosophise genus , juxla sa-

dileclioni subdatur. Nam dum dicilur : Diliges Deum

ex tola corde tuo ,oinnes cqgitaiiones in Deum refe-

rendas prsecipit ;dum vero dicitur , ex tola anima,

oinnes affectiones animae ad Deum referri jussil ;dum

vero adjecit, ex tola mente, indicat omnem rationem

humanam, qua inielligimus et discernimus, in rebus

divinis esse occupandam.

145. Hem duo sunl erga dilectionem prnximi

servanda : ut ipse prseslet aliis quae sibi prasiari et

ab aliis vull, et quse sibi inferri pertimescil non in-

feral. Ex liac gemina dilectionis virtute in proximum

oinnes oriunlur virlutes, quibus aut ulililer ea quae

gunt appelenda cupimus, aut quae vitanda sunt prae-

cavcmus,

pientes mundi in parlibus suis , ita distinguiiur. Ad

physicam perlinere aiunl disciplines sepiem, quarum

prima est avithmelica, secuuda geomelria, terlia mu-

sica, quarta aslronomia, quinta asirologi.i, sexta me-

chanica , seplirna meclicina. Ratio autein earumdem

disciplinarum breviler, ista est.

110 151. Aruhmelira namque est delinitio per

quam numerorum omnium ratio vel ordo consisiit.

Geomelria est disciplina magniuidinis , et ligurarum

nolis lineamemisque propriis Jisiincia , vcl Iormis.

Dicia auieni Geometria a dimensions terra, per quam

uniuscujusque termini delineari solent. llano pri-

iiium ^Egyplii invenerunt pro nccessilale leimino-

rum terrse, quos Nilus inundalionis lempore confun-

146. Quod enim Dominus dicit : Omnia qiuecunqtieB debat. Musica est ars spectabilis voce vel geslu ,

ha-

vullii ut faciant wbis homines , et vos facile itlis,

perlinel ad boni impensionem in proximum. Item

quod in Veleri Testamenio legilur : Quod libi non

vis ,alteri ne fcceris , peninet ad cavenduni ne

quis malum inferat proximo. Ex his ergo duolius

articulis congrue diligilur proximus, dum et bene-

flcii impensione fovelur, et nulla malilia Iseditur.

XXXVHI.

109 !*" n er scientiam et sapientiam hoc inter

est : seientia ad ;ignilionem pertinet, sapienlia ad con-

templationem. Scienlia temporalibus bene uiilur ,

aique in vitandis mails, seu inlelligendis vel appe-

tendis bonis versatur : sapientia autem lantummodo

seierna contemplatur. Item nonnulli viri inter sa- ^

bens in se numerorum ac soni ceriam dimensionem

cum scieniia perfect* modulations. Huic constat ex

Iribus modis, id est sono, verbis el iiumeris.

152. Astronomia est lex astrorum. Astrologia esl

ratio quae conversionem coeli et signorum defijiit, po-

leslatesque et onus siderum,et occasus. Hanc ina-

tbematici sequuntur. Meclianica est quxdam peritia,

vel doclrina , ad quam subtiliier fabricas omnium

rerum concurrere dicunt. Medicina est scientia cura-

tionum, ad temperamentum corporis, vel salutem in-

venta. E quibus quideni omnibus qudam religion! con.

veniunt , qusedam vero longe modis omnibus aliena

sunt.

153. Digestis generibus, sive differcntiis physicse

pienliam et prudentiam intelligi volnerunt , ut sa-

pienliam in divinis, prudenliam aulem vel scientiam

iu lioiiiinis negoliis ponerent. Perfecta autem est

sr.ientia multa agere btina , el de illis laudem terre-

nam non quxrere quac Deus praecepit facere, el ser-

vinn inulilem ante oculos Dei se exisiiinare.

XXXIX.

148. Inter sapiendom el eloijueniiam ita disfmgnunl:

quod eloquenlia constai ex verbis. Sapiemiam sine

eloquenlia prodesse non esl dubium. Eloi|uenlia sine

sapienlia valere non potest. Melior enim esl indis-

crela prudentia quam slulla loquacilas. Rerum enim

Slndia prosuni, non ornamenla verborum. Eloquenlia

enim, ul diximus ,scientia est verborum; sapienlia

autem, cognitio rerum el inielleclus causarum.

Ii9. Porro sapientiam veteres pliilosophiam vo-

cavcrunt, id esl omnium rerum humanarum atquo

divinarum scienliam. Hujus philosophic paries ires

esse dixerunt, id est, physicam , logicam , etliicam.

Physica, naiuralis cst; Eibica, moralis; Logica, ra-

tionalis. Harum prima natnra; cl conlemplalioni re-

rum deputatur, secuuda in actione et cognitione

recto vivendi versalur , terlia in discernendo verum

a falso ponitur.

artis, mine paries logices exsequamur. Conslat aulem

e\ dialeciica et rbelorica. Dialeciica est ratio sivu

regula disputaiuli, intellectum menlis acuens, veraquc

a falsis disiinguens. Rbelorica esl ralio dicendi, juris-

perilorum scieniia, quam oralores sequuniur. liac, ut

quidam ait sicut ferrum ventno , senlentia armatur

tloquio.

154. Posl logicam se<|uitr elliica, quse ad iiistitu-

tionem peninet morum. Hsec enim bene vivendi ma-

gislra esl, dividiiurqne in qualuor principnles virtu-

ics : prudenliam, scilicet, alque justiiiim, forliludi-

nem , el lemperanliam. Prudentia esl agnitio verse

liilei, et scieniia Scripturarum , in qua iniueri opor-

lei illud irimodum intelligeniiae genus. Quorum pri-

D mum esl per quod qnaedam accipiunlnr bislorialiler

sine ulla figura, ut sunt decein prsecepta ; secundiiiu

esl per quod qnaedam in Scripluris permixio jure

accipiunlur, lam secuudum (inem rerum geslarum ,

quam etiam juxia ligurarum iniellecluiu , sicui de

Sara el Ag;u\ I i iniuni quod vere lueriut, deliinc quod

tropice duo Teslamenta ligurentnr.

15,i. Tertiiim genus osl quod tanlum spirilualiter

accipitur, sicul de Canlicis canticorum. Qu3 si juxta

sonum verborum HI vel efficieniiiun operis sen-

146. Verba Tnbiofi in Vulgaia hrec sum : Quod ab

ulio oileria fieri libi, vide ne tit ali/iuando alteri facial.

Seuienlia eadem est. AREV.

150. De arithmetica, geomnlria , musica, etc.,

uberius Isidorus agit in libris Etymnlogiarum, uln

opporluux notae suis locis adlnbeulur. AREV.

S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 96

i;

liauiur, orporalis magis luxuria quam virtus sacra- A lemporis, anlequam quid evenial, rnelus el ciipidilas;

nietiiorinii accipilur.

156. Definilo prudenti* generc, nunc paries justi-

tise snbjiciamus, cujus primum est Deum liinere, re-

ligionem venerari, honorein referre parentibus, pa-

triain diligere, cunclis prodesse, nocere nuHi, fraterna

charitalis vincula amplecii, pericnla aliena suscipere,

opcrn ferre miseris ,boni accept! vicissiliidincm re-

pendere, orquilalem in judiciis conservare.

157. Fortiiudo est aniini magniuido, alone gloria

bellies virtulis, contemptus lionorum et diviiiarum.

Ilsec adrersU ant palienter cedit, ant forliter resistit,

iiullis emolliiiir illecebris, adversis non Crangitur, non

elevalur secundis, invicta est ad labores, forlis ad

perictila, pecuniam negligit, avaritiam fugit, contra

improbos animum ad pericula prxparat ,molestiis

nullis cedit, gloria; cavet appelitus.

158. Temperantia est modus vita? in omni verbo

vel opere. Haec verecundiie comes est, bumiliiatis re-

gulam cusiodit, tranquillilaiem animi servat, comi-

nentiam et castitatem amplectitur, Covet decus et lio-

ncsialeni, restringit ratione appetitum, iram compri-

mil, nee rependit contumeliam. Sed ex his prudentia

agnilione veri delectatur, juslitia dilectionem Dei et

proximi servat , fortitude vim virtulis habi t metiim-

que mortis conternnil, lemperantia affectiones carnis

inoderaiur, et restinguit appeiiium. Prima credit et

intelligit, secunda diligit , tertia appeiitum cohibct ,

quaila rnodum imponit.

XL.

De dis.inctionibus quatuor vitiorum.

159. Contra bxc lanien qnatuor virtutum genera,

totidein viiia pbilosophi opposite dicunt : ineium, et

gaudiuin , cupiditatem , et dolorem ; nos antem hocc

ipsa non perfecta vitia , scd media ntinctipamus , eo

quod propter diversitalem moruni ad utrumqtie pa-rata sunt , et modo ad bnnuin, modo ad malum, proarbitrii volunlaie.vertunliir. Sic enim noimulhe maleusse virtutes ex sc U2 vi ia gig"t : veluli si exmansuetudine inlerdum nascalur torpor, et ex pietale

dissolulio discipline, vel ex justilia crudelitaiis irnnio-

deratavindicta. Ita qualuorisla , si bene ulantur, vir-

lutes sum; sin minus, ex virtutibus in vitia irans-

eunl.

160. Hoc modo denique, cum quisque metuit pec-

care, vel cupil beatificari, dolet pro peccalis, gnudet

in bonis operibus, jam turn hi moius, qni ab amore

studioque proceilunt , pro virtiiiibus accipumtur. At

contra, dum quisque melu carendi re aliqua terrena

lenelur, vel dolore amiss* rei frangitnr, iluniquc re-

rum temporalium cupiditaie inflammatur, aut gauilio

adept* rei extollitur, tune non virtutes sed vere

vitia nuncupantur. Ex his nutem duo sum futuri

159. Virgilius, lib. vi^Eneid. vers. 733 : Hinc me-tuunt, cupiuntque, dotenl,gaudenlque. Yerbum ulantur

passiva signilicatioiie adliibetur. AREV.101. De his viiiis principalibus fusius lib. n Sen-

teutiar., cap. 38 seqq., ubi videri possum crudit*

D

alia duo prajierili, cum quid accident, gaudiuin et

dolor.

1G1. Octo suntaulem perfecia, vel principalia vitia,

qu.c omne genus humanum inquielant, ex quibus vitio-

rum turba exoritur copiosa, id est : gulae concupiscen-

tia, fomicatio, avarilia, invidia, tristitia, ira, inanis

gloria, novissima dux ipsa et harum radix snperbia. Ex

quibus omnibus duo sunt carnalia, fomicatio et inglu-

vies vuntris; reliqua spiritualia.

102. Qiisc quidem in membris suis taliter distin-

gutiniur. Gulaj concupiscentia in quinque modi s dis-

linguitur : primo modo, si ante tempos cibos quis

appelat, sicut Jonathan gustu mellis jejunium solvit.

Secjindo modo, si lauliores escas qua?rat, sicut popu-

lus, eremi manna contempto, carnes ^Egyptias con-

cupivit. Tertio modo, si diligenlius quisquam com-

iijunes cibos procuret, sicul filii Heli extra moremcrudam ab offercniibns carnem tollebant, quam sibi

acciiratius praepararent. Quarto modo , si viles escas

illinium quisque sitmat. Unde et propheia Sodomamde panis saturitaie accusat. Quinto modo, si quis ex

desiderio quodcunque sumat, sicut Esau pro lenti-

culoe concupisceutia perdidit primogenila sua.

103. Fornicalio quoque Irimodo genere discerni-

lur. Primo quidem, dum per voluptatem luxuria: com-

misiio carnis explelur; allero, dum sola atlrectaiione

luxus carnis per immundiliam provocalur; 113tertio , dum inienlione lurpis cogitalionis nociurna

quisque illusione polluitur. Est et quarlum genusfornicationis jnxla Scripturam , onmis, scilicet, illi-

cita corruptio mentis , sicut idololalria el avaritia ,

ex quibus fit jTOvaricaiio legis propler illicitam con-

cupiscentiam.

1G4. Porro avaritia in geminam disiingutur pee-

nam, id esl in concupiscentiarn augends rei, el in

metum rei carendse. Siciit eliam quidam ait : Nonenim unquain explelur ncque saiiatttr cupidilalis

silis. Neque solum ea qune liabent aiuore augend!

excrucianlur, sed eliam amitiendi metu.

165. Ipsa quoque invidia duplici afu cilur flamma,

id csl , cum aul meliori invidel in id (|uod ipse HOU

est, aul dum quemlibet consiinilem essc sibia>qua-

lem dolet.

106. Sequilur Iristilia , cujus iria sunt genera ,

quarum prima, ut ait Cassianus , temperata et ratio-

nabilis, de delictorum poenitudine veniens; aliera

penurb.i(a, irralionabilis, de anxietale mentis seu

desperatione peccalorum exoriens;tertia de iracun-

dia, vel de illato damno, vel desiderio praipedilo

procedens.

167. Jam vero inanis gloria quadriparlitam habt

jactaiiliam. Nam sunt qui habent dona et donaiiicm

el copios c not* Loaisse. AREV.107. Per lumorem. I lirasis est hsec ecclesiastico-

niin scripiorum, ut superbiam tumorem appellent,i supeibi lumenl. AREV.

97 ALLEGORIZE QILEDAM SACR^E SCRIPTURE. 98

ignorant. Et sunt qui se dicani dona accepisse prsece- A piscenliam reprimunt vigiliae et compunctio cordis

deniibus meritis, non pro gratia largienlis. Item qui- fornicationem exstinguit contritio cordis, et corporis

dainsuniqiii quod non Iiabenl se liabere per tamo- afl)ictio,etoratioassidua,vel laborisexercitium,H4rein exisiimant. liern t]uidam sunt qui, conteinnendo meius gehennae , et amor cosleslis palriae; iiiYidiam

ulios, se aliquid h-abere singulariler pulani. Perni- superat amor dileciionis fraternse. El quia coe .esie

ciosinr autem est elaiio de singularilate jnctaniiae regnum non acci|iiunt nisi Concordes, abjicere invi-

veniens. diam convenit et diligere frairem.

i(18. Ultima superbia, trimodam habel difteren- 170. Iram temperal paiientia, et ratio sequanimiia-

tiain : primum namque genus superbise est eoruin lis. Avaritiarn subjugat eleemosyna, el spes anern*

qui per transgressionem culpae contemplui lia- retributionis. Tristitiam subjugant fraterna alloquia,

bent divina prscepta ;secundum genus eoruin qui el coiisolatioScripiurarum.Arrogaiiiiamcalcalmetus,

ex observatione altolluntur inandalorum , et ela- no vana gloria delinitum animum a virlulibus cunctis

lione virtutum; tertium genus est eorum qui per excludat, el per jactantiam perdat semeiipsum, et

contumaciam mentis subdi dedignanlur seniorumpereat. Jam superbiam deprimit exeniplum Immili-

imperiis. tatis Clirisli, alque diabolic* metus ruinae. Qui dum

169. Quse quidem vilia, divinitus divina adjuvante vult esse quod non erat, et ipsum quod erat perJidit,

gratia, e conirario curantur virlulibus. Gulx concu- et Tarlari inferna pronieruit.

470. Nonnulli omittunt verba, qui dum vult... in- B Nam hocetiam nomine vocantur Differentia) rorutn.

ferna promeruil, et post melus mince illico subjun- AREV.guitl : Expliciuiil Differentia: spiriluules beali Jsidori.

SANGTI ISIDORI115

I1ISPALENSIS EPISCOPI

AIIEGORII OUIDAM SACR1 SCRIPTURE

DOMINO SANCTO AC RETVEBENDTSSIMO FRATHI OROSIO IS1DOHUS.

1. Qiucdam notissima nomina legis evanydiorumqtie, qua: sub allegoria imaginaric obteguntur, et tnterprcta*

ttonert/i<;Kn cgcnl, breviter deflorata conlraxi celeriler, ul ptuna alque aperla tectoribus redderem. Qua: , quia

inexplicata sunt, imnolata brevis matcriola dicendi coegit, et nee libelli modum permisit e/ficere, nee plenisiime

figurarum mystcria explicare. Erat quidem sensus ita, ut ex dictis qua; posita sunt et praseedenlia et subsequen-

t:<i inlelliyantur.

2. Hose itaque cognitiont luce tractanaa atquc probanda offerimus, ul quod in raiione verborum ac sensuum in-

erudite dependel, emcndandtim bollicite cures. Ego enim, mild cliarissime, in hujus operis reprehensione excusabi-

lem meipium aslimo&o, (juio hcec non meo coiisetrnin arbilrio, serf luo commisi corrigenda judicio.

1. De Allegonarum opere disserui in Isidorianis ,G Caroli Borromnei apud Possevinum, lib. 11 Bibliolh.

cap. 00. Allegorias in sacram Scriplurant inler vete- select., cap. 40 : Carolus auUm Borrom&ui cardinalit

res explicuit eiiani Rabanus Maurus, inter recentio- vir smicdis, cum hujus Si/ra; usum cuperet faciliorem,

res llieronymus Lauretus, edita Silva Allegoriarum ac fructuii.siorem, staiuerat rerum quoe vocibus ullnjo-

satrx Scripture; de qua hoc exstat judicium sancti rids detiynabanlur, ac primo ponuntur, vocabulu yrif-

differentiarum - documentacatholicaomnia.eu_isidorus_hispalien... · de liis apud lalints ... cut...

Documents