digital technology กับการ...

Digital technology กบการยกระดบคณภาพชวตเกษตรกรไทย

www.pier.or.th 1


“What? why? and how?”

ISSUE 19 / 2019 10 Oct 2019

ลทธพร รตนวรารกษ โสมรศม จนทรตน ชนกานต ฤทธนนท บญธดา เสงยมเนตร สถาบนวจยเศรษฐกจปวย องภากรณ

อกฤษ อณหเลขกะ รสรนทร ชนโชตธรนนท กมพล ปนตะกว Ricult ListenField สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

บทความนศกษาโอกาสและความทาทายของการนา digital technology เขามาชวยเพมผลตภาพและ

ความสามารถในการแขงขนของเกษตรกรไทย โดยการสงเคราะหศกยภาพ และกลไกการเตบโตของ digital

technology สาหรบภาคเกษตรในตางประเทศ และศกษาพฒนาการของ digital technology ในภาคเกษตรไทย

ทงจากการประมวลและทดสอบแอปพลเคชนเกษตรทงหมดบนมอถอ จากการศกษากลไกการพฒนาของ agritech

startup ผใหบรการเทคโนโลยเหลาน และจากการทาวจยภาคสนามกบเกษตรกร

ภาคเกษตรไทยกาลงเผชญกบความทาทายทง

จากปจจยเชงโครงสรางและจากการเปลยนแปลงภายนอก

ซงสงผลโดยตรงตอผลตภาพและความสามารถในการ

แขงขนของเกษตรกรสวนใหญของเรา Attavanich et al.

(2019) แสดงใหเหนวาภาคเกษตรไทยกาลงประสบปญหาขาด

แคลนแรงงาน และกวาครงของครวเรอนเกษตรมแรงงานสง

วย ซ งมกมขอจากดในการเขาถงความร และเทคโนโลย

สมยใหม เกษตรกรสวนใหญของเราเปนเกษตรกรรายยอยซง

มกทาใหขาดการประหยดจากขนาด (economies of scale)

ในการเขาถงทรพยากร เทคโนโลย และขาดอานาจตอรองใน

ขอคดเหนทปรากฏในบทความนเปนความเหนของผเขยน ซงไมจาเปนตอง

สอดคลองกบความเหนของสถาบนวจยเศรษฐกจปวย องภากรณ

ระบบตลาดทมหวงโซอปทานทยาว และการสงผานนโยบาย

สงเสรมการเกษตรของภาครฐกอาจยงไมมประสทธภาพและ

แพรหลายนก ซงผลจากความทาทายขางตนเมอรวมกบ

การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและการแขงขนทสงขน

ในตลาดโลก ทาใหเกษตรกรสวนใหญของเรายงคงมผลตภาพ

และกาไรสทธตา และยงคงตองพงพงภาครฐ1

งานวจยหลายช นและประสบการณจากหลาย

ประเทศไดแสดงใหเหนแลววาเทคโนโลยและนวตกรรม

จะเปนตวชวยท ส าคญในการเพ มผลตภาพและเพ ม

ความสามารถในการแขงขนของเกษตรกรได การสงเสรม


www.pier.or.th 2

ใหเกษตรกรกรนาขอมล องคความรไปใชในการตดสนใจใน

การเพาะปลก การใชปจจยการผลต เชน พนธทมคณภาพสง

การใช นว ตกรรมมาปรบเปล ยนกระบวนการผลตใหม

ประสทธภาพสงขน และการใชเครองจกรกลและเทคโนโลย

สมยใหมตาง ๆ จะสามารถชวยเพ มผลตภาพและคณภาพ

ผลผลตตอแรงงานและตอพนททมจากดได นอกจากน ขอมล

และเทคโนโลยทชวยใหเกษตรกรเขาถงและเขาใจตลาด

กสามารถเพ มชองทางในการขายผลตผลเกษตร และเพม

อานาจตอรองราคาใหแกเกษตรกรได เปนตน

แตเหตใดเกษตรกรของเรายงคงไมไดรบประโยชน

จากการใชเทคโนโลยและนวตกรรมกนอยางกวางขวาง?

คาถามน อาจสะทอนสองประเดนความทาทายท งในดาน

อปทานและอปสงค

ประเดนแรก เทคโนโลยทมในปจจบนเหมาะสมกบ

เกษตรกรแตละรายมากนอยเพยงใด? การศกษาภาคเกษตร

โดยใชขอมลขนาดใหญทมทงความละเอยดและครอบคลมทว

ประเทศของ Attavanich et al. (2019) ไดแสดงใหเหนแลว

วาปจจยทสงผลตอการทาเกษตรของไทยมความแตกตางกน

มากท งในมตของพ นท พชท ปลก สภาพภมอากาศ และ

ลกษณะของครวเรอนและตวเกษตรกรเอง ดงน นพชและ

วธ การทาการเกษตรท เหมาะสมในพ นท หน งจ งอาจไม

เหมาะสมในตางพ นท เชนเดยวกบขอมลราคากลางของ

ผลผลตในระดบจงหวด กอาจจะไมมประโยชนกบเกษตรกรใน

หมบานทอยหางไกลและไมสามารถไปขายในแหลงรบซอกลาง

นน ๆ ได เปนตน นนกหมายถงวาหากเรานาเทคโนโลยหรอ

การสงเสรมการเกษตรวธการเดยวกนไปใชทวประเทศ

กอาจจะไมเปนประโยชนและตรงกบความตองการของ

เกษตรกรบางกลม

ประเดนทสอง กระบวนการถายทอดและสงผาน

เทคโนโลยไปส เกษตรกรแตละรายมประสทธภาพแลว

หรอไม? ในเม อเทคโนโลยมตนทนทางเศรษฐศาสตรสง

โดยเฉพาะสาหรบเกษตรกรรายยอย ประกอบกบความแตกตาง

ของปจจยจากตวเกษตรกรเอง ไมวาจะเปนความสงวย

ความสามารถในการเรยนร แรงจงใจ และความโนมเอยงทาง

พฤตกรรม (behavioral bias) ซงในงานวจยทางเศรษฐศาสตร

พฤตกรรมแสดงใหเหนวามบทบาทสาคญในการตดสนใจ

ปรบเปลยนและหนมาใชเทคโนโลยของเกษตรกร ดงนน

การสงผานเทคโนโลยโดยมองขามปจจยเหลานกอาจจะยงไมม

ประสทธภาพมากนกในการจงใจใหเกษตรกรหนมาใชอยาง

แพรหลาย

Digital technology ตวชวยสาคญในการนาเทคโนโลย

ไปชวยเกษตรกร

บทความนศกษาศกยภาพของ digital technology

ในการปลดลอคสองประเด นท าทายข างต นในการน า

เทคโนโลยและนวตกรรมไปเพมความสามารถของภาคเกษตร

ไทย โดยเราพบวา

Digital technology อาจสามารถช วยให การ

พฒนาเทคโนโลยเหมาะสมกบเกษตรกรมากขน การปฏวต

เทคโนโลยสารสนเทศททาใหเราสามารถสราง เกบ เชอมโยง

และประมวลขอมลทละเอยดระดบแปลงและเกษตรกรไดอยาง

รวดเรวและมคณภาพสง ประกอบกบการพฒนาของเทคนค

การวเคราะหขอมล จะทาใหเขาใจปญหาและความตองการ

ของเกษตรกรแตละราย และชวยในการเลอกใชเทคโนโลยและ

ออกแบบการสงเสรมการเกษตรทเจาะจง (personalized) ตอ

เกษตรกรแตละรายได

Digital technology ย งอาจสามารถช วยเ พม

ประสทธภาพของการสงผานเทคโนโลยไปสเกษตรกร โดย

การใชแพลตฟอรมหรอแอปพลเคชนในการเผยแพรความร

และเทคโนโลยใหแกเกษตรกรสามารถทาไดอยางรวดเรว ม


www.pier.or.th 3

ตนทนตา และสามารถสอสารแบบสองทางกบเกษตรกรโดย

เปดโอกาสใหเกษตรกรถามหรอใหขอมลตอบกลบได ตลอด

ถงสามารถใชสอทหลากหลายททงชวยเสรมสรางการเรยนร

เชน ในรปแบบคลปวดโอทเขาใจงายและผานชองทาง social

media ทเกษตรกรใชงานเปนอยแลว และชวยดงดดและสราง

แรงจงใจใหเกษตรกรหนมาใช เชน การถายทอดในรปแบบ

เกม (gamification) นอกจากน แพลตฟอรมสามารถใชชวย

สงเสร มการแบงปนทางเศรษฐศาสตร หรอ sharing

economy ในรปแบบตาง ๆ เชน ใชเปนทกลางใหผเชาและ

ผใหเชาในตลาดเชาเครองจกรกลมาเจอกน ซงกสามารถลด

ตนทนในการเขาถงเครองจกรกลสมยใหมใหเกษตรกรราย

ยอยได เปนตน

ในประเทศพฒนาใช digital technology ในภาค

เกษตรกนอยางแพรหลาย สวนในวงการวชาการเอง

นกเศรษฐศาสตรพฒนาในตางประเทศตางเรมหนมาสนใจ

ศกษาและทดลองนา digital technology ไปชวยสงผาน

เทคโนโลยและนวตกรรมเพอพฒนาเกษตรกรรายยอย โดย

ยดหลกคด Netflix for agriculture ของนกเศรษฐศาสตร

พฒนา Michael Kremer ทมองการใช digital technology

ในภาคเกษตรเหมอนกบแพลตฟอรมใหบรการภาพยนตร

Netflix ท นาขอมลและพฤตกรรมการท ผ ใชใสเขาไปมา

วเคราะหเพอเพมทงความแมนยาในการใหบรการ และดงดด

ใหเขามาใชมากขน ยงมขอมลมากขนเทาใด กจะยงสามารถ

พฒนาเทคโนโลยทมความแมนยาและเปนประโยชนกบผใช

มากขนเทานน

ในภาคเกษตร digital technology จงมศกยภาพ

ทจะเปลยนเกษตรกรใหเปนทงผใชและผมสวนรวมใน

การสรางขอมล เทคโนโลยและนวตกรรมอยางสรางสรรค

สรางประโยชนไมเพยงแตกบตวเกษตรกรเอง แตกบเกษตรกร

คนอ น ๆ ดวย และสามารถขยายวงกวางตอการพฒนา

เทคโนโลยและนวตกรรมท ท งมคณภาพและเหมาะสมกบ

เกษตรกรในวงกวางอยางแทจรงได

Digital technology อะไรบางทสาคญในภาคเกษตร?

Digital technology 6 ประเภทหลกทมศกยภาพใน

การชวยยกระดบการทาเกษตรได คอ

(1) เทคโนโลยทใชเกบขอมล ไมวาจะเปนการเกบ

ขอมลระยะใกลจาก sensor ทวดสภาพดนและคาตาง ๆ ใน

แปลงเพาะปลก การเกบขอมลระยะกลางจากกลองทตดกบ

โดรน และการเกบขอมลระยะไกลจากภาพถายดาวเทยม

ทสามารถนามาใชระบสภาพพนทเพาะปลก ชนดพช สถานะการ

เจรญเตบโต และปญหาตาง ๆ ไดละเอยดถงระดบแปลง

เพาะปลกของเกษตรกร

(2) ขอมลขนาดใหญหรอ big data ท สามารถ

สะทอนรายละเอยดของสภาพภมประเทศ ภมอากาศ และการ

ทาเกษตรในระดบแปลงและเกษตรกรท งในปจจบนและ

ยอนหลงไปในอดตในทกพนททวประเทศ ซงจะทาใหเขาใจ

ปญหาและความตองการทแตกตางกนของเกษตรกรได

(3) Internet of Things (IoT) ทสามารถเชอมโยง

การทางานของเครองวดและอปกรณทาการเกษตรตาง ๆ เขา

ดวยกนผานเครอขายอนเทอรเนตและสมารทโฟน ทาให

สามารถสงงานการทากจกรรมการเกษตร เชน รดนาและใส

ปยตามเวลาและปรมาณทกาหนดอยางแมนยาโดยไมตองใช

คน และสามารถตดตามสภาวะและแกไขปญหาตาง ๆ ในแปลง

เพาะปลกไดอยางรวดเรว

(4) Mobile technology ทชวยเชอมตอเกษตรกร

เขากบตลาด ผขายปจจยการผลต ผบรโภค เจาหนาท รฐ

รวมถงระหวางเกษตรกรดวยกนเอง และชวยใหเกษตรกร


www.pier.or.th 4

สามารถชวยสรางและเขาถงขอมลและความร เชน ราคา

พยากรณอากาศ และวธการแกปญหาโรคพช ไดงายและ

รวดเรวขนในตนทนทตาลง

(5) การวเคราะหขอมลดวย data analytics อยาง

machine learning และ artificial intelligence (AI) ซงเมอ

นามาใชรวมกบ big data ในมตตาง ๆ จะสามารถชวยหา

แนวทางในการทาการเกษตรท เหมาะสม แมนยาและม

ประส ทธ ภาพสงส ดต อพ นท และเกษตรกรน น ๆ หรอ

precision farming

(6) แพลตฟอรม ทจะสามารถเชอมตอขอมลจากผ

ใหบรการไปยงเกษตรกรผใชงาน และเชอมตอผใชงานแตละ

ประเภทเขาดวยกน เชน เกษตรกรกบผซอผลผลต ผขายหรอ

ใหเชาปจจยการผลต ภาครฐ ผเชยวชาญทางการเกษตร หรอ

เกษตรกรดวยกน ซงสามารถสงเสรม sharing economy ใน

รปแบบตาง ๆ ผานทง internet และ mobile technology

ในตางประเทศ digital technology ชวยเกษตรกร

อยางไรบาง?

ประสบการณจากตางประเทศแสดงใหเหนวา digital

technology สามารถชวยปลดลอคปญหาของเกษตรกรราย

ยอยไดใน 4 มตหลก คอ

(1) ชวยปลดลอคการเขาถงขอมลและความรทม

ประโยชน จากเดมทขอมลและการสงเสรมการเกษตรมกเปน

แบบ one size fit all และไมคอยมประโยชนกบเกษตรกร ใน

ปจจบนเกษตรกรสามารถตดสนใจเก ยวกบการเพาะปลก

การตลาดและบรหารจดการความเส ยงไดดย งข นโดยใช

แพลตฟอรม และ mobile technology มาชวยในการเขาถง

และแลกเปล ยนขอมล เทคนคการเพาะปลกและวธ การ

แกปญหาไดงาย ตนทนตาและรวดเรว และสามารถทาเกษตร

แมนยา หรอ precision farming โดยใชประโยชนจากขอมล

แปลงท เก บด วย sensor ตาง ๆ ร วมก บ big data และ

แบบจาลองคาดการณผลผลตทวเคราะหไดละเอยดในระดบ

รายแปลงเพาะปลก (Aker and Mbiti, 2010; Overa, 2006)

Farmers Business Network (FBN) เปนตวอยาง

ของบรษทเอกชนทใหบรการเครอขายขอมลทางการเกษตร

ออนไลนและใชกนแพรหลายในประเทศสหรฐอเมรกา โดย

FBN จะเกบขอมลเกยวกบการเพาะปลกทงหมดรายแปลงจาก

เกษตรกรสมาชก นามาปกปดตวตน แลววเคราะหดวยวธการ

ทาง data science เพอใหขอมลกลบแกสมาชกในรปแบบผล

การวเคราะหเชงลกท personalized กบเกษตรกรแตละราย

เชน เกษตรกรสามารถเปรยบเทยบผลตภาพของตวเองกบ

เกษตรกรอนทปลกพชชนดเดยวกน เพอนามาปรบปรงการ

เลอกเมลดพนธ การเลอกซอปจจยการผลต และการเลอก

ชวงเวลาการเพาะปลกตามสภาพอากาศใหไดผลผลตทดทสด

ได และสามารถดการเกบเกยวทเกดขนจรงไดแบบ real time

เพอจะไดวางแผนการเกบเกยวของตวเองไมใหมผลตผลท

เหมอนกนออกมาพรอมกนจนไดราคาไมดหรอขายไมได ใน

ประเทศกาลงพฒนา โครงการ Precision Agriculture for

Development พบวาการใหความรทเหมาะสมแกเกษตรกร

ในอนเดยผานโทรศพทมอถอ ชวยใหเกษตรกรมรายไดสทธ

เพมขนปละ 100 เหรยญสหรฐ และม benefit-cost ratio อย

ท 10 เทา (Cole and Fernando, 2016)

(2) ชวยปลดลอคการเขาถงเทคโนโลยสมยใหม

ทางการเกษตร จากเดมทการเขาถงเทคโนโลยมตนทนสง

โดยเฉพาะกบเกษตรกรรายยอย ในปจจบนระบบแพลตฟอรม

ไดถกนามาชวยให เกษตรกรรายยอยไดประโยชนจาก

economies of scale โดยการแบงปนทรพยากรระหวาง

กนเองไดอยางมประสทธภาพ ในทานองเดยวกบ Airbnb และ


www.pier.or.th 5

Uber โดยการจบคเกษตรกรทมรถแทรกเตอรหรอโดรนให

เชา กบเกษตรกรผอยากเชาเครองจกรกลเหลาน สรางระบบ

ตลาดเชาทสมบรณ หรอสามารถชวยใหเกดการระดมทนซอ

เทคโนโลยทมราคาสงไดดวยวธการ crowdfunding

Farmsurge เปนแพลตฟอรมเชาเครองจกรกลทาง

การเกษตรในตางประเทศ ซงเปดใหเกษตรกรนาอปกรณ

การเกษตรของตวเองมาใหเช าเพ อเพ มรายได และให

เกษตรกรทตองการเครองจกรกลสามารถเชาจากเกษตรกรใน

บรเวณใกลเคยงได โดยมการแสดงขอมลจดพกดของ

เกษตรกรและผใหบรการประเภทตาง ๆ ในพนท และเปดให

เกษตรกรใหคะแนนและความเหนแกบรการทไดใชไป เพอเปน

ประโยชนตอผใชงานคนอนในการเปรยบเทยบขอมล

(3) ชวยปลดลอคการเขาถงตลาด จากเด มท

เกษตรกรอาจยงไมไดประโยชนจากระบบตลาดมากนก

เนองจากมหวงโซอปทานยาว ชองทางการซอปจจยการผลต

และขายผลผลตมจากดและผกขาดกบคนกลางไมก ราย ใน

ปจจ บ นแพลตฟอรม e-commerce สามารถเข ามาช วย

เชอมตอเกษตรกรรายยอยเขากบผขายปจจยการผลตและ

ผบรโภคโดยตรงแบบไมตองตดตอนผานพอคาคนกลาง และ

ยงชวยเปดตลาดใหมทาใหเกษตรกรเขาถงฐานผบรโภคในวง

กวางอยางไมจากดพรมแดน ชวยเพมรายไดใหกบเกษตรกร

(Donovan, 2017; Urquieta and Alwang, 2012)

ตลาดสนคาเกษตรบนแพลตฟอรมออนไลนทประสบ

ความสาเรจสองอน คอ Esoko ในแอฟรกาและ Maano ใน

ประเทศแซมเบย ซงใหบรการขอมลเกยวกบตลาดและราคา

ผลผลตทางการเกษตรจากแตละแหลงรบซอแบบ real time

และใหเกษตรกรขายสนคาไดโดยตรงกบผบรโภค ซงชวย

แกปญหาการท เกษตรกรจาเปนตองขายผลผลตในตลาด

ทองถนและถกกดราคา และชวยใหเกษตรกรขายผลผลตได

และไดรบเงนตรงเวลา ผลจากการทดลองใชในป 2560 พบวา

Maano ไดชวยเกษตรกรขายผลผลตไปแลวมากกวา 150 ตน

ค ดเป นม ลค ากว า 50,000 เหร ยญสหร ฐ (World Food

Programme, 2018) ส วน Esoko ม ราคาของส นค าก วา

800,000 รายการจากตลาดกวา 500 แหงใน 10 ประเทศ

และเกษตรกรรายงานวามรายไดเพมขนรอยละ 20-40 จาก

การใช งาน (Syngenta Foundation, 2011; World Bank,

2017) นอกจากนแพลตฟอรม e-commerce อยาง Shopee

หรอ Lazada กเปนชองทางสาคญใหเกษตรกรบานเราขาย

สนคาเกษตรตาง ๆ เชน ทเรยน ไปตางประเทศ เปนตน

(4) ชวยปลดลอคการเขาถงแหลงเงนทนและ

บรการทางการเงน เกษตรกรสวนใหญในประเทศกาลง

พฒนาอาจยงไมสามารถเขาถงบรการทางการเงนทจาเปน

เชน สนเชอหรอประกนภยพชผล เนองจากสองปญหาทาง

เศรษฐศาสตร คอ information asymmetry โดยผใหบรการ

ทางการเงนไมมขอมลความเสยงทแทจรงของเกษตรกรจงไม

สามารถปลอยสนเช อให หรอจาเปนตองปลอยสนเช อท

ดอกเบยสงและขายประกนภยในราคาสงเพอปองกนปญหา

adverse selection และ moral hazard ปญหาท สองคอ

transaction cost ของการใชบรการทางการเงนทสง เพราะ

อยหางไกล เปนตน

Digital technology อยางขอมลทเกบจาก sensor

และภาพถายดาวเทยม ประกอบกบ big data อ น ๆ และ

digital footprint ทไดจากการใชแพลตฟอรมจะสามารถชวย

ใหผ ใหบรการทางการเงนสามารถประเมนความเส ยงของ

เกษตรกร และตดตามพฤตกรรมการทาเกษตรของเกษตรกร

ได และสามารถใหบรการทางการเงนทเหมาะสมและทวถงขน

นอกจากนการทาธรกรรมทางการเงนอเลกทรอนกสยงชวย

ลดตนทนในการเขาถงบรการทางการเงนอกดวย


www.pier.or.th 6

โครงการ Kilimo Salama ซ งเร มตนในประเทศ

เคนยา เปนผลตภณฑประกนตนทนการผลตจากภยธรรมชาต

ทเกษตรกรรายยอยสามารถซอประกนและรบโอนคาสนไหม

ทดแทนไดผานโทรศพทมอถอ ซงชวยใหเกษตรกรในพนท

หางไกลเขาถงประกน และเพมความมนคงทางรายไดจากการ

ลดความเสยหายจากภยตาง ๆ ผลการสารวจในป 2555 พบวา

โครงการนชวยใหเกษตรกรรายยอยมเงนเหลอทจะลงทนในไร

ไดเพมขนรอยละ 20 และบรษท Ricult ในประเทศปากสถาน

ไดใชขอมลภาพถายดาวเทยม big data และพฤตกรรมของ

เกษตรกรทไดจากการใชงานบนแพลตฟอรมไปวเคราะหหา

ความเส ยงทางการเงนของเกษตรกร (alternative credit

scoring) ซ งช วยใหสถาบนการเง นปลอยสนเช อใหแก

เกษตรกรทเดมไมมขอมลได

ใครเปนผใหบรการ digital technology ในภาค

เกษตร? Agritech startup มบทบาทอยางไร และโต

อยางไร?

กลไกการขยายตวของ digital technology ใน

ภาคเกษตรมความตางกนระหวางประเทศพฒนาแลวและ

ประเทศกาลงพฒนา โดยเราพบวาในประเทศพฒนาแลว

ผใหบรการ digital technology สาหรบภาคเกษตรจะเปน

ภาคเอกชน ซงสวนนอยจะเปนบรษทขนาดใหญททาธรกจใน

ภาคเกษตรอยแลว และสวนใหญจะเปน agritech startup

ซงกาลงเตบโตอยางรวดเรวและมผใหบรการจานวนมากจาก

การลงทนของภาคเอกชนและธรกจรวมลงทน (venture

capital) ทมองเหนโอกาสของผลตอบแทนจากภาคเกษตรท

ยงไมถก digital disruption มากนก รปแบบธรกจสวนใหญ

มกทาครบวงจรตลอดหวงโซการผลต และมผใชบรการเปน

เกษตรกรรายใหญ เชน FBN ทเรมตนจากการเปน startup

และใช เง นท นจากนกลงท นเอกชน เช น GV (Google

Ventures เดม) และ Temasek Holdings โดย FBN ใหบรการ

ครบวงจร ตงแตคาแนะนาดานการเพาะปลก คาแนะนาดาน

การตลาด ไปจนถงบรการสนเชอเพอซอปจจยการผลต และ

ประกนภยพชผล

รปท 1 แสดงภาพภมทศนของ agritech startup

จากทวโลก ซงรวบรวมโดย The Mixing Bowl โดยม startup

ทประสบความสาเรจในตางประเทศ 2 รายท ไดเร มเขามา

ใหบรการในประเทศไทยแลว คอ Ricult และ ListenField ซง

เราจะศกษากลไกการเตบโตของสอง startup นในเชงลก

ตอไปในสวนหลง

ในขณะทในประเทศกาลงพฒนา การนา digital

technology มาใชกบเกษตรกรมกรเรมมาจากภาครฐหรอ

องคกรดานการพฒนา โดยมงเนนไปทเกษตรกรรายยอย

และใหบรการหรอผลตภณฑจาเพาะดาน เชน โครงการ

Precision Agriculture for Development (PAD) ทใหบรการ

ความรและคาแนะนาทางการเกษตรแกเกษตรกรรายยอย

ในประเทศกาลงพฒนาอยางอนเดย เคนยา และปากสถาน

PAD เปนองคกรไมแสวงหากาไรทกอตงโดยนกวชาการและ

นกวจยดานการเกษตร และดาเนนการโดยใชเงนบรจาคและ

การสนบสนนจากภาครฐและองคกรในประเทศทนาผลตภณฑ

ออกใช เปนตน

ในประเทศกาลงพฒนาสวนใหญยงมผใหบรการ

แบบ agritech startup ไมมากนก และโตยาก เพราะลกคา

เปนเกษตรกรรายยอย และมเพยงสวนนอยเทานนทสามารถ

ทาธรกจอยางครบวงจรจนมผลกาไร เราจงพบวาสวนใหญจง

ดาเนนกจการแบบกจการเพ อสงคมทยงตองพ งพงเงน

สนบสนนจากภายนอก


www.pier.or.th 7

ในประเทศกาลงพฒนาท ม agritech startup

เกดขนเปนจานวนมากมกเปนประเทศทภาครฐสงเสรม

การแขงขนและการเขาถงฐานเกษตรกรสวนใหญของ

ประเทศ และไมมารวมแขงดวย ประเทศจนและอนเดยเปน

อยางนอยสองประเทศทเราพบวาม agritech startup เกดขน

เปนจานวนมาก และมการพฒนาเกอบจะทดเทยมหลายประเทศ

รปท 1 ภมทศนของ agritech startup จากทวโลก

ทมา: รวบรวมโดย Seana Day จาก The Mixing Bowl

รปท 2 แอปพลเคชนทางการเกษตรของไทยจาแนกตามฟงกชนและหวงโซการผลต

ทมา: Play Store; สรางโดยผเขยน

หมายเหต: การจดกลมพจารณาจากคาอธบายของแตละแอปพลเคชนใน Play Store หากหนงแอปพลเคชนมมากกวาหนงฟงกชนจะใสซา


www.pier.or.th 8

ทพฒนาแลว แตเนองจากฐานลกคาเปนเกษตรกรรายยอย

กลไกการขยายตวของ startup ไปสเกษตรกรในวงกวางใน

ประเทศเหลาน ยงเกดจากการสนบสนนของภาครฐท เปด

โอกาสให startup เขามาแขงกนชวยภาครฐใหบรการตาง ๆ

กบเกษตรกรฐานใหญของประเทศ เชนในประเทศอนเดย

กระทรวงเกษตรไดให startup แขงขนกนและเลอกอยางนอย

4 แหงเขามาชวยเกบขอมลการผลตรายแปลงของเกษตรกร

รายยอยท วประเทศโดยใชเทคโนโลยตาง ๆ เชน ภาพถาย

ดาวเทยม โดรน และการถายรปจากโทรศพทมอถอ ซงกเปน

โอกาสท startup เหลานจะไดฐานลกคา และขอมลสาคญไป

พฒนาผลตภณฑตอยอดท หลากหลายและเหมาะสมกบ

เกษตรกร ซงผลสดทายประโยชนกตกอยทเกษตรกร

การนา digital technology มาใชพฒนาเกษตรไทย

เราเหนความตนตวทงภาครฐและภาคเอกชนใน

การพฒนา digital technology เพอภาคเกษตรไทย ดงท

เหนไดชดจากตลาดแอปพลเคชนเพอการเกษตรทมจานวน

มากในปจจบน แตสวนใหญใหบรการไมครบวงจร คณภาพไม

ดนก และยงมผใชงานนอย จากการสบคนแอปพลเคชนใน

Play store ดวยคาคนวา “เกษตร” พบวามแอปพลเคชนของ

ไทยทเก ยวของกบการเกษตรทงหมด 61 แอปพลเคชน (ณ

พฤษภาคม 2562) แบงออกเปนจากภาครฐและรฐวสาหกจ 37

แอปพลเคชน และจากเอกชน 24 แอปพลเคชน โดยสวนใหญ

เนนการใหบรการเฉพาะดานการสงเสรมการทาเกษตรกรรม

การใหความร และการใหขอมลขาวสาร ในขณะทแอปพลเคชน

ดานการตลาด การแบงปนทรพยากร และการเงนยงนอยมาก

อกทงไมมแอปพลเคชนใดเลยทใหบรการครบวงจรตลอดหวง

โซอปทาน (รปท 2)

เมอนาแอปพลเคชนทงหมดมาทดสอบการใชงาน

จรง เราพบวาคณภาพและคณประโยชนแตกตางกนอยาง

มาก แอปพลเคชนทดครบสวนใหญเปนของเอกชน โดยเรา

พจารณาจากเกณฑ 5 ดาน คอ 1) แอปพลเคชนเปดใชงานได

หรอไม (usability) 2) คณภาพการทางานและความรวดเรว

รปท 3 คณภาพแอปพลเคชนทางการเกษตรของไทย

ทมา: ประเมนและสรปโดยผเขยน

หมายเหต: Usability และ Maintenance มคะแนนคอ 0 (สขาว) และ 1 (สแดง)

เทานน สวนดานทเหลอคอคาเฉลยจากคะแนนในแตละหมวดยอย มคา 0 ถง 1

Usability

Software

UI/UX

Usefulness

Maintenance

Farmer InfoTALAD ตลาด กดดรดน

Ricult Farmerกาวไกลกบกรมวชาการเกษตร

Rice Knowledge Bank (RKBApp)GREENPUREกรนเพยวเกษตรอนดบ1

FarmtoShop Bio : ชอปไบโอ

BAAC A-Mobileเกษตรดจทล - Digital Farmer

ปลกเองขายเอง(ชาวสวน) ยางไทย

SMAE GOปลกเองขายเอง

Farmfeedปยรายแปลง map

คลงผลงานวจย กรมวชาการเกษตร AGO GAP&Organic Zoning

DOA Agri Factorปยรายแปลง

กระดานเศรษฐ:เกษตรกรมโอกาส Plants for U

รวมผก ผลไม ไมยอมตาย องคความร สเกษตรกร

TFTปยสงตด TARR

KadyaiRice เวลา

MOAC Application CenterFCS: คำนวณปยสงตด

Smart NPKOrganic Zoning

LDD Zoningแนะนำปย พอเพยง

ฟารมขาวอจฉรยะ v.2ปยมนสำปะหลงตามคาวเคราะหดน

ตลาดฟารมออนไลน RIO 7UPA4

Agri-Map MobileDOAE FarmerRegist

ทรฟารม เกษตรอจฉรยะ เพอนเกษตร

RiceSapฟารม D

Chaokasetชาวนาไทย เกษตร

Farmcheckเกษตรโพส

Smart Farm : สมารทฟารม ตรวจสอบราคาผก-ผลไม

เกษตรยม SuperFarm

ครบเครองเรองเกษตร ฝนหลวง

ProtectPlants

คะแนน: 0 1 แอปของรฐ แอปของเอกชน


www.pier.or.th 9

(software) 3) การออกแบบให ใ ช ง าน ได ง า ย (user

interface: UI และ user experience: UX) 4) ประโยชนตอ

เกษตรกร (usefulness) และ 5) การบารงรกษาและปรบปรง

ขอมล (maintenance) จากการทดสอบกบโทรศพทมอถอรน

ตาง ๆ ทเกษตรกรนยมใช เราพบวามทไมสามารถเปดใชงาน

ไดเลยถงเกอบ 1 ใน 5 และมแอปพลเคชนทไดคะแนนเตมใน

ทกดานเพยง 4 แอปพลเคชนเทานน โดย 3 จาก 4 เปนของ

เอกชน (รปท 3)

โดยถงแมจะมแอปพลเคชนเกษตรจานวนมาก

แตสวนใหญมผ ดาวนโหลดไปใชจรงนอยมาก ยกเวน

แอปพลเคชนจากภาครฐหรอองคกรขนาดใหญ และการใช

งานกระจกตวอยเพยงไมกแอปพลเคชนทมยอดดาวนโหลดสง

(รปท 4 และ 5) แอปพลเคชนทมจานวนดาวนโหลดสงสด 3

อนดบแรกไดแก BAAC A-Mobile ของธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) Farmbook ของกรมสงเสรม

การเกษตร และ Farmer Info ของ Dtac ผลการศกษาขางตน

อาจสะท อนถ งกลไกการถ ายทอดอาจย งท า ได ไม ม

ประสทธภาพ? หรอเทคโนโลยทมยงคงไมมคณภาพ ยงไมม

ประโยชนกบเกษตรกร? หรออปสงคของ digital technology

เพอการเกษตรไทยยงเตบโตไมทนฝงอปทานจรง ๆ?

เกษตรกรคอนขางมความพรอมในการใช digital

technology ซ งสะทอนจากการใช smartphone และ

แอปพลเคชนยอดฮตกนอยางแพรหลาย แตไมคอยรจก

แอปพลเคชนเพอการเกษตร Chantarat et al. (2019) ได

สารวจเกษตรกรรายยอยในจงหวดปทมธานและกาฬสนธ

จานวน 313 ราย ซงมความแตกตางกนทงขนาดพนทเกษตร

รปท 4 แอปพลเคชนทางการเกษตรของไทย

ตามยอดดาวนโหลด

ทมา: Play Store; คานวณโดยผเขยน

รปท 5 จานวนแอปพลเคชนและสถตการใชงาน จาแนกตามฟงกชนและปทเผยแพร

a. จำนวนแอปพลเคชนทออกรายป9 b. จำนวนดาวน<โหลดต@อแอปพลเคชน c. จำนวนรววต@อแอปพลเคชน

ทมา: Play Store; คำนวณโดยผPเขยน

ทมา: Play Store; คานวณโดยผเขยน

1 1 1

5 4

20 19

10

Total number of apps released

0

5

10

15

20

25

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Info Extension Resource Finance Market

1 1 1

5 4

20 19

10

Total number of apps released

0

5

10

15

20

25

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Info Extension Resource Finance Market

0

100

200

300

400

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

info extension resource finance market

Thousand

0

500

1000

1500

2000

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

info extension resource finance market

2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562


www.pier.or.th 10

รปแบบการทาเกษตร อาย และเพศ และพบวาเกษตรกรกลม

ตวอยางรอยละ 64 ม smartphone และใชแอปพลเคชน แต

สวนใหญใชเพอการตดตอสอสารและตดตามเครอขายสงคม

มากกวาเพ อการทาเกษตร (รปท 6) โดยแอปพลเคชนท

เกษตรกรใชมากทสด ไดแก LINE Facebook และ YouTube

คดเปนรอยละ 55 48 และ 40 ตามลาดบ มเกษตรกรเพยง

สวนนอยเทานนทรจกและใชแอปพลเคชนเพอวตถประสงค

ทางการเกษตร

ผลจากการลงพ นททา focus group discussion

กบกลมตวอยางเกษตรกรรายยอยในจงหวดนานจานวนกวา

40 ราย เกยวกบการใช mobile technology กสามารถนามา

สนบสนนผลขางตนเปนอยางด โดยเราพบวา เกษตรกรเกอบ

ทกรายทมสมารทโฟนจะใช LINE เปนชองทางหลกในการ

ส อสาร สงตอขอมล และกระจายขาว ท งระหวางเพ อน

เกษตรกร กบหวหนากลม หวหนาชมชน ตลอดจนเจาหนาท

เกษตร ทกษะการใชงาน LINE ของเกษตรกรอย ในเกณฑ

คอนข างด แม จะม อาย มาก เกษตรกรมการลงร ปการ

เจรญเตบโตของพชท ปลกใน Facebook ใหเพ อนด และ

เรยนรเทคนคการเพาะปลกใหม ๆ และคนควาขอมลเวลาม

ปญหาดานการเกษตรโดยใช YouTube ส งท นาสนใจคอ

เกษตรกรท งในและนอกเขตเมองมการถายรปภยพบตท

เกดขนในพนทของตวเอง แลวสงเขา LINE group เพอแจง

ขาวและแจงเจาหนาท ใหทราบไดทนท แอปพลเคชนท

เกษตรกรนยมใชรองลงมาคอ Shopee และ Lazada

ผลทพบแสดงใหเหนทงความพรอมของเกษตรกร

เราในการใช digital technology และการเปดใจใชงาน

โดยเฉพาะเทคโนโลยทเหนวามประโยชนและมการใชกนอยาง

แพรหลายในกลมเกษตรกรดวยกน แตยงสะทอนใหเหนวาการ

สรางความตระหนกรถงเทคโนโลยสาหรบการทาเกษตรไปส

เกษตรกรอยางแพรหลายยงเปนความทาทายทสาคญ

และในบางเทคโนโลย การสรางความเชอมนและ

แกไขปญหาพฤตกรรมลาเอยงตาง ๆ ของเกษตรกรไป

พรอม ๆ กน กมความจาเปน Chantarat et al. (2019) ยง

พบอกวา เกนกวาครงระบวารจกโดรนและภาพถายดาวเทยม

แตมบางสวนท ไมเช อม นในความสามารถของเทคโนโลย

ภาพถายทางไกลในการชวยการทาเกษตร (รปท 7) โดยม

เกษตรกรรอยละ 15 และ 14 ทรจกแตไมเชอมนในความสามารถ

รปท 6 สดสวนการใชแอปพลเคชนของเกษตรกรกลมตวอยาง

ทมา: การสารวจโดยผวจย

รปท 7 สดสวนของเกษตรกรกลมตวอยางทรจกและเชอมน

ในเทคโนโลยภาพถายทางไกล

ทมา: การสารวจโดยผวจย


www.pier.or.th 11

ของโดรนและภาพถายดาวเทยม อกอยางท น าสนใจคอ

เกษตรกรรจกและเชอมนในความสามารถของโดรนซงเปนสง

ทใกลตวและจบตองไดมากกวาภาพถายดาวเทยมทเกษตรบาง

รายไมเคยเหน ผลทพบแสดงใหเหนวา การสรางความเชอมน

และแกไขปญหาพฤตกรรมลาเอยงตาง ๆ ของเกษตรกรกเปน

ความทาทายสาคญ

ปญหาดานโครงสรางพนฐานอาจเปนขอจากด

หน งในการใช digital technology ของเกษตรกร จาก

focus group กบเกษตรกรในจงหวดนาน เราพบวา สญญาณ

โทรศพทและอนเทอรเนตยงมความเรวตา ไมเสถยร และไมม

สญญาณโดยเฉพาะในแปลงเกษตรซ งเปนพ นท นอกเขต

ชมชน ซ งเปนททเกษตรกรนาจะใชประโยชนจาก digital

technology ในการท า เกษตร นอกจากน เราย งพบวา

เกษตรกรสงวยกมปญหาในการใช mobile technology ดวย

เกษตรกรต องการ digital technology ท ม

คณภาพ ตอบโจทย และเหมาะสมกบการทาเกษตรของ

ตนเอง เมอสอบถามขอมลทเกษตรกรในจงหวดนานอยากได

เพมเตมจากการใชโทรศพทมอถอในปจจบน พบวาเกษตรกร

ตองการขอมลและคาแนะนาทเฉพาะเจาะจงตอพนทและการ

เพาะปลกของตน เชน พยากรณอากาศท ละเอยดในระดบ

หมบาน ขอมลผลผลตของเกษตรกรรายอนในพนทใกลเคยง

หรอเปนผลตภณฑทใหมลคาเพมเหนอไปกวาขอมลทสามารถ

หาไดทวไป เชน การเปรยบเทยบราคาระหวางแตละตลาด การ

คาดการณราคาในอนาคต และเครองคานวณสวนผสมปยท

เหมาะสมตอพชทปลก เปนตน

โดยสรป ผลจากการศกษาทงฝงอปทานและอปสงค

ของ digital technology สาหรบภาคเกษตรไทย เราพบวา

เกษตรกรไทยคอนขางมความพรอมในการเปดรบ digital

technology หากเหนวามประโยชน และกลไกกล มเปนสง

สาคญ แตปญหาสาคญในฝงอปสงคคอ 1) การสรางความ

ตระหนกรถงเทคโนโลยสาหรบการเกษตรใหเกษตรกรอยาง

แพรหลายในวงกวาง 2) การใหความสาคญกบความเขาใจถง

ปญหาพฤตกรรมลาเอยงของเกษตรกร และแนวทางในการนา

หลกเศรษฐศาสตรพฤตกรรมเขามาแกไข เชน การใช nudge

มา “ดน” ใหเกษตรกรหนมาใช เปนตน และ 3) โครงสราง

พนฐาน เชน สญญาณโทรศพทและอนเทอรเนตซงยงอาจเปน

ขอจากดหนง แตเราพบวาการพฒนา digital technology

สาหรบภาคเกษตรท มคณภาพ เหมาะสม และตอบโจทย

เกษตรกรไทย กลบเปนความทาทายทสาคญไมแพกน

Agritech startup เกษตรของไทยหายไปไหน?

แท จร งแล วประเทศไทยก ม agritech startup

จ านวนหน ง ท พยายามนา digital technology มาช วย

เกษตรกร และพฒนาผลตภณฑและบรการทมคณภาพสง และ

มประโยชนกบเกษตรกร แตเทคโนโลยของพวกเขาอาจจะยง

ไมเปนทรจกกบเกษตรกรในวงกวาง และอาจเผชญกบความ

ทาทายในการถายทอด และขยบขยายไปส เกษตรกรอยาง

แพรหลาย บทความน พยายามสงเคราะหบทเร ยนจาก

agritech startup 3 แหงทเรมเปนทรจกทงในวงการเกษตร

และวงการ startup ของประเทศไทย และมความมงมนทจะ

แกป ญหาใหก บเกษตรกรไทยอยางแทจร ง คอ Ricult,

ListenField และ FARMTO

Ricult Farmer ให บร การข อม ลการพยากรณ

อากาศลวงหนา ผลวเคราะหสถานการณเพาะปลกรายแปลง

และความรเกยวกบการเพาะปลก โดยไดถกพฒนาโดยบรษท

Ricult ซงเปนกจการเพอสงคมดานเทคโนโลยการเกษตร

ขอมลทใหแกเกษตรกรไดมาจากการนาขอมลหลายแหลง

ประกอบกน เชน จากสถานวดสภาพอากาศ และภาพถาย

ดาวเทยมทมความละเอยดสง อยาง Sentinel และ Landsat


www.pier.or.th 12

มาประมวลผลโดยใช machine learning และ AI เพอใหไดผล

วเคราะหทเฉพาะเจาะจงเปนรายแปลง ซงเปนประโยชนตอการ

วางแผนการเพาะปลก ใสป ย กาจดศตรพช หรอเกบเก ยว

Ricult ยงไดพฒนาแบบจาลองทชวยเกษตรกรเลอกวนปลก

ขาวโพดทดทสดของแปลงตวเอง โดยเทยบความตองการนา

และอณหภมในแตละชวงของการเตบโตกบการพยากรณ

อากาศลวงหนา ซงจะชวยเพมผลผลตและลดความเสยงในการ

ประสบปญหาฝนทงชวงหรอแลง

จากการเปดแอปพลเคชน Ricult Farmer ใหใชงาน

เมอเดอนตลาคม 2561 พบวามการดาวนโหลดแอปพลเคชน

ไปกวา 44,000 ดาวนโหลด มผลงทะเบยนคดเปนสดสวนรอย

ละ 67 (รปท 8) โดยผใชงานสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย

และกระจกตวอย ในพ นททมการประชาสมพนธ (รปท 8a)

ประมาณครงหนงของผใชงานเปนเกษตรกรทมขนาดพนท

เพาะปลกตากวา 10 ไร (รปท 8b) จานวนผใชงานจรงในแตละ

ชวงเวลาคอนขางผนผวนและข นอย กบหลายปจจย เชน

เกษตรกรผปลกขาวโพดจะมการใชแอปพลเคชนมากขนใน

ฤดกาลหวานเมลดพชในเดอนมนาคม-เมษายน สวนเกษตรกร

ทปลกมนสาปะหลงมการใชงานเพมขนเปนบางชวงจากการ

จด workshop ใหกบเกษตรกร

Ricult เขาถงฐานลกคาเกษตรกรรายยอยจากการ

ทาความรวมมอกบ ธ.ก.ส. และบรษทขนาดใหญทมฐานลกคา

อยเปนจานวนมาก และสรางรายไดสวนใหญจากการพฒนา

เทคโนโลยขางตนใหกบบรษทขนาดใหญ สองความทาทาย

หลกท Ricult พบคอ 1) การเขาถงขอมลของเกษตรกรสวน

ใหญของประเทศของภาครฐ ซ งเปนปจจยสาคญในการ

พฒนาเทคโนโลยทมคณภาพสงและเหมาะสมกบเกษตรกรใน

แตละพ นท มากย งข น และ 2) การเปล ยนพฤตกรรมให

เกษตรกรหนมาใชแอปพลเคชนนนทาไดคอนขางยาก โดย

ครงหนงของเกษตรกรทไดแนะนา Ricult Farmer ใหไมไดใช

แอปพลเคชนตอ และมเพยงประมาณรอยละ 20 เทานนทใช

อยางตอเนอง Ricult จงไดแกปญหาดวย 3 วธ คอ เพมการ

แจงเตอนจากแอปพลเคชนใหเกษตรกรเขามาใชงานเมอถง

เวลา การใช LINE ซงเปนแอปพลเคชนทเกษตรกรคนเคยด

และใชเปนประจาอยแลวในการเผยแพรขอมลงาย ๆ และมลงก

เชอมตอไปยง Ricult Farmer หากเกษตรกรตองการขอมลท

รปท 8 สดสวนผดาวนโหลดและลงทะเบยนใชงาน Ricult Farmer

ทมา: ขอมล ณ 1 ตลาคม 2562 จาก Ricult

a. สดส'วนผ,ดาวน.โหลดและผ,ลงทะเบยนใช,งาน b. สดส'วนผ,ใช,งานตามขนาดของแปลงเพาะปลก


www.pier.or.th 13

ลกหรอละเอยดขน และการเปลยนมาใหขอมลผานทาง SMS

และทางโทรศพทอตโนมตสาหรบเกษตรกรทไมมสมารทโฟน

ซงสามารถชวยเพมการใชใหแพรหลายขนได

FarmAI ของบรษท ListenField เปนอกหนงธรกจ

ทมวตถประสงคเพอชวยเกษตรกรในการทาเกษตรแมนยา

เพมประสทธภาพการบรหารจดการฟารมและเพมผลตภาพ

ใหแกเกษตรกร โดยใหบรการขอมลสภาพอากาศและการ

ประมาณการผลผลตจากแบบจาลองทพฒนาขนเอง โดยใช

deep neural network และ machine learning และใชขอมล

จากทงภาพถายทางอากาศประกอบกบขอมลทเกบไดจากใน

แปลงเพาะปล กด วย IoT และม แพลตฟอร มส าหร บให

เกษตรกรบนทกกจกรรมเพาะปลกและบญชคาใชจาย รวมถง

ระบบตรวจสอบการเพาะปลกของเกษตรกรเพ อใชในการ

ขอรบรองมาตรฐานประเภทตาง ๆ

จากการเปดใชงานเมอเดอนมนาคม 2562 ปจจบนม

เกษตรกรใชงานแอปพลเคชนกวา 7,200 ราย ครอบคลม

พนทกวา 26,000 ไรทวประเทศไทย ทงพชไร พชสวน ดอกไม

และสมนไพร รวมกวา 80 ชนด พชหลก 3 ลาดบแรกตาม

จานวนพนทปลกไดแก ขาว ทเรยน และ ผกช มผใชประจาราย

เดอนกวา 2,500 ราย คดเปนรอยละ 35.4 ของผ ใชงาน

ทงหมด ผลตอบรบจากเกษตรกรหลงใชงานมท งการแจง

ปญหาเพอใหปรบแกระบบและการขอใหเพมฟงกชนตาง ๆ ซง

แสดงวาเกษตรกรไดใชงานจรง

FarmAI เขาถงฐานลกคาเกษตรกรรายยอยโดย

เร มตนกบกลมเกษตรกรทเขมแขง และมความเปดใจทจะ

ปรบเปลยนการผลตใหมคณภาพขนอยแลว เชน กลมเกษตร

อนทรย แตสองความทาทายสาคญคอ 1) การหาฐานลกคา

เกษตรกรจากเครอขายเกษตรกร ซงยงอาจไมครอบคลมใน

บางพนท และ 2) ปญหาใหญเชงโครงสรางของไทยทขาด

การบรณาการทางขอมลและการเขาถงขอมลภาครฐจาก

ภาคเอกชน ทาใหทางบรษทตองเรมเกบขอมลกนใหม ทาใหม

ความลาชาในการพฒนาเทคโนโลยใหเหมาะสมกบเกษตรกร

FARMTO เปนแพลตฟอรมสาหรบซ อขายสนคา

เกษตรทเชอมตอเกษตรกรรายยอยกบผบรโภคโดยตรงผาน

เวบไซตและแอปพลเคชน โดยพยายามจะชวยลดอปสรรคท

เกษตรกรตองเผชญใน 2 ดาน คอ 1) ลดปญหาการขาดแคลน

เงนทนหมนเวยนของเกษตรกร โดยการใหผบรโภคชาระเงน

ลวงหนาเพอสงจองผลผลต และเงนสวนหนงจะถกจายใหแก

เกษตรกรเพอนาไปใชเปนเงนทนเรมตนในการเพาะปลก และ

2) การส งจองผลผลตลวงหนาทาใหเกษตรกรม นใจไดวา

ผลผลตมตลาดรองรบและสามารถวางแผนการผลตได

FARMTO ดงดดผ บรโภคดวยการสรางการมสวน

รวมในการผลตและควบคมคณภาพผลผลต โดยผ บรโภค

สามารถทราบพกดพ นท เพาะปลก ตดตามสถานการณ

เพาะปลก และส อสารกบเกษตรกรได โดยตรงตลอด

กระบวนการผลตผานแพลตฟอรม รวมถงสามารถไปเยยมชม

พนทการเพาะปลกในสถานทจรงไดอกดวย

แพลตฟอรมนสามารถขยายตวไดดในฝงเกษตรกร

เนองจากใชงานงายและชวยลดอปสรรคในการทาการเกษตร

แตการขยายตวทางฝ งผ บรโภคยงจาเปนตองอาศยการ

ประชาสมพนธอยางตอเน อง ปจจบนมผ ลงทะเบยนเปน

สมาชกจานวน 475 ราย โดยเปนเกษตรกรจานวน 124 ราย ซง

มทงผขายผลผลตทางการเกษตรและใหบรการการทองเทยว

เชงเกษตร ผลตผลทขาย เชน ขาวไรซเบอรร อโวคาโดอนทรย

เมลดกาแฟ และไขไก และผบรโภคของ FARMTO สวนใหญ

เปนวยทางานและกระจกตวอยในกรงเทพมหานคร ปรมณฑล

และเชยงใหม โดยไดเปดบรการแพลตฟอรมในรปแบบ

แอปพลเคชนเมอเดอนกมภาพนธ 2562 ซงไดรบการตอบรบ


www.pier.or.th 14

คอนขางด โดยมยอดดาวนโหลดรวมกวา 900 ดาวนโหลด

(ขอมล ณ พฤษภาคม 2562)

โดยสรป เราไดเหนแลววาประเทศไทยกม agritech

startup ด ๆ ทพยายามพฒนา digital technology มาชวย

ยกระดบการทาเกษตรใหเกษตรกรไทย แตยงมอปสรรค

หลากหลายประการตอการพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมกบ

เกษตรกรในวงกวาง (เชน การเขาถงฐานขอมลรายแปลงราย

เกษตรกรทเกบไวแลวโดยหนวยงานภาครฐ) และตอการสราง

ความตระหนกรและขยายฐานลกคาเกษตรกรไปในวงกวาง

มองไปขางหนา digital technology มศกยภาพทจะ

ชวยภาคเกษตรไทยอยางไรบาง?

จากประสบการณของทงตางประเทศและไทย เรา

สามารถสรปโอกาสการนา digital technology เขามาใชชวย

เพ มผลตภาพและยกระดบภาคเกษตรไดตลอดท งหวงโซ

อปทานไดตามรปท 9

ในดานการผลต digital technology สามารถ

นามาใชในการสงเสรมการเกษตร การพยากรณผลผลต

ดวยแบบจาลอง การทาเกษตรอจฉรยะและเกษตรแมนยา

สง การเชาเครองจกรกลสมยใหมผานแพลตฟอรม และ

การดแลบรหารจดการฟารมดวย IoT และโดรน โดยใน 1)

การสงเสรมการเกษตรออนไลน (e-extension services)

เกษตรกรสามารถคนหาขอมล และเจาหนาท การเกษตร

สามารถเผยแพรความรทเจาะจงรายบคคลไดงายและรวดเรว

ผานสมารทโฟนและอนเทอรเนต 2) การทาเกษตรอจฉรยะและ

เกษตรแมนยา สามารถทาไดดวยการวเคราะหขอมลพยากรณ

อากาศ พนธ พช สภาพดน รวมถงภาพถายดาวเทยมดวย

machine learning และ AI เพอใหไดคาแนะนาทางการเกษตร

ทแมนยาและ personalized ในระดบรายเกษตรกรและราย

แปลง 3) การแบงปนใชทรพยากรรวมกนผานแพลตฟอรม

ออนไลน จะชวยใหเกษตรกรรายยอยทไมมเคร องจกรกล

สามารถเชาจากเกษตรกรรายอ นได การทาใหตลาดเชา

เคร องจกรกลจากออฟไลนมาอยบนแพลตฟอรมดจทลยง

สามารถชวยขยายฐานเครองจกรกลทปลอยใหเชาและเพม

ประสทธภาพในการจบคผใหเชากบผเชา และ 4) โดรนและ IoT

สามารถนามาใชชวยดแลและบรหารจดการแปลงปลกได

ในดานการตลาด แพลตฟอรมคาขายออนไลน

การเกบและแลกเปลยนขอมลตลาดแบบ crowdsourcing

และการเกบขอมลการเพาะปลกเพอขอมาตรฐานสนคา

(traceability) จะชวยใหเกษตรกรเขาถงตลาดและขาย

ผลผลตไดราคาดขน โดย 1) แพลตฟอรม e-commerce จะ

ชวยเช อมตอใหเกษตรกรสามารถซ อขายโดยตรงกบผ ซอ

ผลผลตและผ ขายปจจยการผลตโดยไมตองผานพอคาคน

กลาง ทาใหเกษตรกรซอปจจยการผลตไดในราคาทถกลง ขาย

ผลผลตไดในราคาทสงขน และยงสามารถทาขอตกลงซอขาย

ลวงหนากนไดผานแพลตฟอรม เปนการรบประกนวาจะมผรบ

รปท 9 วงจรการเพาะปลกของเกษตรกร

และบทบาทของ digital technology

ทมา: สรปโดยคณะผเขยน


www.pier.or.th 15

ซอเมอไดผลผลตแลว 2) การระดมขอมลจากคนจานวนมาก

ผานเครอขายอเล กทรอนกสสามารถนามาใชสรางและ

แลกเปลยนขอมลราคาตลาดและแหลงรบซอผลผลตจากคนใน

พนทจรงได ซงจะชวยเพมอานาจการตอรองราคา และลด

ตนทนการคนหาตลาดและคนหาราคา 3) การเกบขอมลในแต

ละขนตอนการเพาะปลกจากการใชงานบนแพลตฟอรม หาก

สามารถนาไปเปนหลกฐานประกอบการขอมาตรฐานหรอ

ใบรบรองการทาเกษตร เช น มาตรฐานการปฏบ ต ทาง

การเกษตรท ด (Good Agricultural Practices: GAP) และ

มาตรฐานเกษตรอนทรยได กจะชวยใหผลผลตมมลคาเพม

สงข นและเกษตรกรขายไดราคาดกวาเดม แพลตฟอรมยง

สามารถเปนผชวยตรวจสอบและยนยนวาการเพาะปลกของ

เกษตรกรนนผานตามเกณฑของมาตรฐานไดอกดวย ดงเชน

กรณตวอยางของ FarmAI

ในด านการเง น digital technology สามารถ

นามาชวยเพมประสทธภาพของระบบการประกนภยพชผล

และเพมการเขาถงแหลงเงนทนผาน information-based

lending และการระดมทนออนไลน โดย 1) สามารถเพม

ประสทธภาพของระบบการประกนภยพชผลในปจจบน โดย

ภาพถายดาวเทยม โดรน และการใชภาพถายจากสมารท

โฟนมาประมวลผล ทสามารถนามาใชสรางขอมลความเสยง

และตรวจสอบความเสยหายของพชผลจากภยพบตทเกดขน

จรงในแตละแปลงแทนการสงคนลงพ นท ตรวจสอบ ยน

ระยะเวลาทใชในการตรวจสอบ และบรษทประกนสามารถ

พจารณาจายคาสนไหมทดแทนไดอยางรวดเรวและโปรงใส

ตลอดถงการทาธรกรรมตาง ๆ เชน การซ อขายและเคลม

ประกนผานแพลตฟอรมหรอแอปพลเคชน กจะชวยให

กระบวนการตาง ๆ มประสทธภาพและเรวขน เกษตรกรราย

ยอยในพนทหางไกลเขาถงประกนไดมากขน 2) การใชขอมล

ความเสยงขางตน และ digital footprint ในการทาเกษตรท

เกบได ในการประเมนความเสยงเพอขอสนเชอจากสถาบน ก

อาจสามารถเพ มการเขาถงสนเช อเพ อการเกษตรใหกบ

เกษตรกรคณภาพดได 3) การระดมทนจากคนจานวนมาก

ผานเครอขายอเลกทรอนกส และการกยมโดยตรงแบบ peer-

to-peer (P2P) lending จะชวยใหเกษตรกรเขาถ งแหลง

เงนทนทกวางขนสาหรบการขยายธรกจ ซอทดนเพม หรอ

ลงทนซอเครองจกรใหมได ซงจะชวยลดปญหาหนสนของ

เกษตรกร ดงตวอยางการ crowdfunding เพอซอแพะและไก

ผานกลมกจการเพอสงคม The Basket ในประเทศไทย ทให

ผลตอบแทนคนแกผลงทนเปนผกและไขไก

ปจจยสความสาเรจของ digital technology เพอ

การเกษตร

การจะสราง digital technology เพอการเกษตร

ใหเกด โต และสาเรจนนไมใชเรองงาย ประสบการณจาก

ตางประเทศ แสดงใหเหนวา จะสาเรจไดตองมปจจย 4

ประการ ไดแก งาย ทาซาได ขยายผลได และ ยงยน1 โดย

(1) Simplicity: digital technology ตองเขาถงงาย

เขาใจงาย และใชงานงาย เพอใหเกษตรกรซงเปนผใชงาน

ยอมรบ ใชงานเปน และตระหนกถงประโยชนทเกดขนจากการ

นาเทคโนโลยเหลานมาใช ในขณะเดยวกนกตองแกปญหา

ใหแกเกษตรกรไดอยางครบวงจร จงจะสามารถจงใจให

เกษตรกรใชอยางยงยน

(2) Replicability: digital technology ตองสามารถ

ใชงานไดดโดยไมจ ากดเฉพาะแคบางพชหรอบางพ นท

เทคโนโลยทไดผลกบพช พนท หรอเกษตรกรกลมหนง ๆ ตอง

สามารถนาไปประยกตใชกบพช พนท หรอเกษตรกรกลมอน

ไดดวย โดยไมตองใชตนทนสงในการสรางผลตภณฑใหม

ใหกบเกษตรกรกลมใหมทกครง


www.pier.or.th 16

(3) Scalability: digital technology ทประสบ

ความสาเรจกบการทดลองใชในกลมตวอยางหรอพนทเลก ๆ

ตองสามารถขยายผลไปใชในวงกวางไดดเชนเดยวกน และการ

ดาเนนงานของผใหบรการตองสามารถรองรบผใชงานจานวน

มากได จงจะกอใหเกดประโยชนจรงตอเกษตรกรสวนใหญ

(4) Sustainability: การพฒนาและใหบร การ

digital technology ตองสามารถดาเนนงานไดอยางยงยน

มฐานเกษตรกรผใชงานอยางตอเนอง มชองทางการหารายได

ทมนคงสมาเสมอและคมตนทน และเตบโตไดโดยไมตองพงพา

เงนสนบสนนจากรฐหรอองคกรภายนอกตลอดเวลา

และสองกลไกทจะชวยให digital technology มา

ใชกบภาคเกษตรไดสาเรจผล คอการคานงถงเกษตรกร

ผใชงานเปนหลก และการรวมมอกนของทกภาคสวนท

เกยวของ เพอใหเกดระบบนเวศนททกฝายจะทางานรวมกน

ไดอยางมประสทธผลในการสราง digital technology ท

เขาใจเกษตรกรและสามารถแกปญหาภาคเกษตรไดจรง ไมวา

จะเปน startup หรอผสรางนวตกรรมทมความสามารถทาง

เทคโนโลยดจทลและยดหยนเพยงพอสาหรบการทดลองท

ลมเหลว บรษทเอกชนรายใหญท สามารถใหการสนบสนน

เงนทน บคคล และเทคโนโลย ตลอดจนภาครฐและสถาบน

การเงนทมขอมลเกยวกบเกษตรกรซงเปนวตถดบสาคญใน

การพ ฒนา digital technology เพ อการเกษตร และม

เครอขายเชอมตอกบเกษตรกรรายยอยซงจาเปนตอการนา

ผลตภณฑและบรการออกใช

มองประเทศไทย เราควรแกตรงไหน เพอใหเกษตรกรไดประโยชนจาก digital technology?

บทความนแสดงถงศกยภาพของ digital technology ในภาคเกษตร ผลการศกษาของเราสะทอน 5 ประเดนชวนคด

และชวนรวมแกไข เพอยกระดบคณภาพชวตของเกษตรกรไทยดวย digital technology

เกษตรกรไทยพรอมใช digital technology แคไหน? เราพบวาเกษตรกรไทยคอนขางมความพรอมในการเปดรบ

digital technology หากเหนวามประโยชน แตความทาทายทสาคญ คอ 1) การสรางความตระหนกรถงเทคโนโลยสาหรบ

การเกษตรใหเกษตรกรอยางแพรหลาย 2) การใหความสาคญกบความเขาใจถงปญหาพฤตกรรมลาเอยงของเกษตรกร และ

แนวทางในการนาหลกเศรษฐศาสตรพฤตกรรมเขามาแกไข และ 3) การเขาสสงคมสงวยอยางรวดเรวของภาคเกษตรไทยซงอาจ

สรางขอจากดในการเรยนร

โครงสรางพนฐานของไทยเออตอการสรางและใช digital technology ของเกษตรกรแคไหน? เราพบวา ความ

จากดของขอมลภาคเกษตรไทยซงอาจยงมไดมการเกบไวอยางละเอยด มคณภาพและเปนระบบพอ ประกอบกบการทภาครฐไม

เปดใหภาคเอกชนไดนาขอมลฐานใหญทสาคญ ๆ ไปใช เปนหนงในขอจากดสาคญในการพฒนา digital technology เกษตร

ของไทย และถงแมวาโครงการภาครฐตาง ๆ เชน อนเทอรเนตชมชน ตลอดถงความแพรหลายของ smartphone ไดเพมการ

เขาถงโลกดจทลใหกบเกษตรกรไดมากขนแลว แตเรายงพบวาสญญาณโทรศพทมอถออาจยงมการกระจกตวในชมชนและไม

ครอบคลมพนททาการเกษตรซงอาจเปนททเกษตรกรตองการใช

เราจะสนบสนนการพฒนาและใหบรการ digital technology ในภาคเกษตรอยางไร? เราพบวา จะพฒนา

เทคโนโลยทมคณภาพ เหมาะสมและตอบโจทยเกษตรกร เราจาเปนตองสนบสนนใหภาคเอกชนเขามาทา และฟนเฟองทสาคญใน


www.pier.or.th 17

ตางประเทศ คอ agritech startup ซงมทงความเชยวชาญและความมงมนในการพฒนาเทคโนโลยทมประโยชนและยงยนกบ

เกษตรกรเพอใหธรกจยงยนดวย ซงการจะสนบสนนผใหบรการกลมนในประเทศไทย เราจาเปนตอง 1) สงเสรมใหเขาถง

โครงสรางพนฐานทสาคญทอาจมตนทนทสงสาหรบธรกจ startup หรอบรษทขนาดเลก เชน ฐานขอมลทมความละเอยดสง เชน

รายแปลง รายเกษตรกร ทถกเกบไวแลวในหลายหนวยงานภาครฐ (หรอแมแตจากภาคเอกชนขนาดใหญ) 2) สงเสรมใหเขาถง

ฐานลกคาเกษตรกรรายยอย ไมวาจะเปนการสงเสรมใหเขามาใหบรการเกษตรกรแทนภาครฐเหมอนประเทศอนเดย สงเสรมให

สามารถสรางเครอขายกบกลมเกษตรกร หรอบรษทขนาดใหญ เปนตน และสาคญทสด คอ 3) สงเสรมใหแขงได เราจะเหนไดวา

ผใหบรการขนาดเลกยงมอปสรรคในการเขาไปใหบรการในหลาย ๆ ดานของภาคเกษตรไทย เชน การปลอยสนเชอทยงยนขน

หรอ การขายปจจยการผลต เปนตน เนองจากไมสามารถแขงกบภาครฐ หรอบรษทขนาดใหญได

แลวบทบาทของภาครฐควรอยตรงไหน? รฐควรหนมาเนนทาหนาทสรางโครงสรางพนฐานทจาเปน เชน การสราง

ฐานขอมลภาคเกษตรทละเอยดขนและมคณภาพ การพฒนาสญญาณโทรศพทและอนเทอรเนต การปรบปรงกฎระเบยบท

ลาสมย การสนบสนนดานเงนทนใหแกทงบรษทเอกชน ธรกจเพอสงคม การสนบสนนและสรางสภาพแวดลอมทจะเออใหเกด

การแขงขน และการสรางสรรคงานนวตกรรมใหม ๆ และงานวจยทจะสงเสรมการนาเทคโนโลยดจทลมาใช รวมถงการสนบสนน

ในดานอปสงค ไดแกการพฒนาทกษะและความรทางดจทลของเกษตรกรรายยอย และการสรางแรงจงใจทถกตองใหเกษตรกร

หนมาใช digital technology ในการยกระดบผลตภาพการผลตและชวตความเปนอยของตวเอง

โดยเรากไดเหนวามการรเรมนโยบายด ๆ ไปบางแลว เชน กจกรรมบมเพาะและเรงการเตบโตใหแก startup ดาน

เทคโนโลยการเกษตร เพอเปดใหภาคเอกชนทมศกยภาพเขามาเปนผพฒนาและใหบรการ หรอการใชเครอขายทมอยในการ

เชอมตอกลมคน เชน โครงการ Young Smart Farmer ทรวบรวมคนรนใหมทกระตอรอรนและสนใจดานเกษตรกรรมใหมาพบ

กน เพอจดประกายใหเกดไอเดยใหม ๆ ทนาไปสรางสรรคนวตกรรมได รวมถงการเรมจดทาแพลตฟอรมขอมลเปดภาครฐ

(open data) รวบรวมขอมลไวทเดยวกนเพอใหคนมาใชงานงายขน แตการสงเสรมของภาครฐในปจจบนดเหมอนจะเอนเอยงไป

ทางดานอปทานมากกวา เชน โครงการอบรมใหความรดานเทคโนโลยดจทลสวนใหญยงเนนไปทผประกอบการ ผนาภาคเกษตร

และ startup มากกวาตวเกษตรกรรายยอย ซงมความสาคญไมแพกน ขอมลทเปดใหเอกชนใชไดยงมไมมาก และสวนใหญเปน

ขอมลมหภาคระดบประเทศทไมสามารถใชวเคราะหลกษณะของเกษตรกรรายยอยทแตกตางกนได อาจไมมประโยชนนกในการ

ใชพฒนา digital technology ของภาคเอกชน

และทายสด เรารวมมอกนมากพอแลวหรอยง? การจะพฒนา digital technology ทเหมาะสมกบเกษตรกร และ

นาไปใหเกษตรกรใชประโยชนอยางแพรหลาย จาเปนตองมความรวมมอระหวางทกภาคสวน ทงภาครฐ เอกชน นกวชาการ

จนถงตวเกษตรกรเอง ซงเรายงไมคอยเหนมากนกในประเทศไทย ประสบการณจากตางประเทศพบวาโครงการ digital

technology ดานการเกษตรทเปนความรวมมอระหวางรฐ เอกชน และเกษตรกรในรปแบบ Public Private Partnership โดย

ใหบรษทเอกชนเปนผนาโครงการใหผลทดกวารฐทาแตเพยงผเดยว (Dawe et al., 2014)


www.pier.or.th 18

เอกสารอางอง

Aker, J. C., & Mbiti, I. M. (2010). Mobile phones and economic development in Africa. Journal of Economic Perspectives, 24(3), 207-32.

Attavanich, W., Chantarat, S., Chenphuengpawn, J., Mahasuweerachai, P., & Thampanishvong, K. (2019).

Farms, Farmers and Farming: a Perspective through Data and Behavioral Insights. BOT Symposium

Discussion Paper.

Chantarat S., A. Lamsam and C. Rittinon. (2019). Farmers’ financial attitude, behavior and the roles of

behavioral bias. Forthcoming PIER Discussion Paper.

Cole, S. A., & Fernando, A. (2016). ‘Mobile’izing Agricultural Advice: Technology Adoption, Diffusion and

Sustainability. Harvard Business School Finance Working Paper, (13-047).

Dawe, David; Jaffee, Steven; Santos, Nuno; Dawe, David; Jaffee, Steven; Santos, Nuno. (2014). Rice in the shadow of skyscrapers: Policy choices in a dynamic East and Southeast Asian setting (English). Washington, DC: World Bank Group.

Overa, R. (2006). Networks, distance, and trust: Telecommunications development and changing trading

practices in Ghana. World Dev., 34(7), 1301– 1315.

Syngenta Foundation. (2011). Mobile applications in agriculture.

Urquieta, N. R. A., & Alwang, J. (2012). Women rule: potato markets, cellular phones and access to

information in the Bolivian highlands. Agricultural Economics, 43(4), 405-415.

World Bank. (2012). Mobile applications for agriculture and rural development (English). Washington, DC:

World Bank Group.

World Bank. (2017). ICT in Agriculture: Connecting Smallholders to Knowledge, Networks, and Institutions. Updated Edition. Washington, DC: World Bank.

World Food Programme (WFP). (2018). Virtual Farmers’ Market: A digital solution connecting farmers to

markets. Factsheet.

Topics: Development, Others

Tags: digital technology, mobile technology, famers, Thailand, agriculture

1 แนวคดนไดจากการเขารวมงาน Agriculture Insuretech Forum ณ เมองมมไบ ประเทศอนเดย เมอวนท 9 กรกฎาคม 2562

Acknowledgement: คณะผเขยนขอขอบคณ คณอาทตย จนทรนนทชย ผรวมกอตงฟารมโตะ คณพลเพชร สเหลองออน ตวแทนจากกลมเกษตร

อนทรย อาเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา คณดานช จนทรวโรจน จากรคลท และเกษตรกรในจงหวดนานทเขารวมการสมภาษณกลมยอยทก

ทาน ทชวยใหขอมลและความคดเหนอนประโยชนอยางยงตอบทความน ขอขอบคณ ดร.ภมสทธ มหาสวระชย ดร.กรรณการ ธรรมพานชวงค และ

ทมงานสาหรบการลงพนทสารวจพฤตกรรมของเกษตรกรในจงหวดปทมธานและกาฬสนธจากคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน TDRI และ

ธนาคารแหงประเทศไทยสาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และขอขอบคณทม KM ของ TDRI สาหรบรปปก และกรมสงเสรมการเกษตร เกษตรจงหวด

และเกษตรอาเภอจงหวดนาน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร และสมาคมประกนวนาศภยไทย ทชวยประสานการลงพนทจงหวดนาน

digital technology กับการ...

Documents