discurso sobre el estilo
TRANSCRIPT
-
tiempo 10 arChipilago
Derationedicendi*
Laudeme,viriamplissimi,cumulavistisquievestromenu-
meroesseiusseritis.Sednequeglorianisidignisbonumest,
nequemihipersuasumhabeosinearte,etcumsolisnaturae
ornamentis,scriptanescioquaesatisessecausaequamobrem
summisscriptoribusinteresseaudeam,illustribusillisviris
quiGalloruminlitterasclaritudinemhicpraeseferunt,quo-
rumquenomina,omniumgentiumvocehodievulgata,ab
ultimisadhucnepotibusinsignicumfamacelebrabuntur.
Aliisigiturrebusmotimerespexistis.Clarorumcoetui
virorum,quorumiampridemmeesseglorior,novumobser-
vantiaevestraetestimoniumimpertirevoluistis,nequequod
divisaeritgratia idcircominusvehemensfiet.Sedofficio,
Messieurs,
Vousmavezcombldhonneurenmappelantvous;maislagloirenestunbienquautantquonenestdigne;etjenemepersuadepasquequelquesessais,critssansartetsansautresornemensqueceuxdelaNature,soientdestitressuffisanspouroserprendreplaceparmilesmatresdelart,parmileshommesminensquireprsententicilasplendeurlittrairedelaFrance,etdontlesnomsclbrsaujourdhuiparlavoixdesNations,retentirontencoreavecclatdanslabouchedenosderniersneveux.Vousavezeu,Messieurs,dautresmotifs,enjetantlesyeuxsurmoi;vousavezvouludonnerlillustreCompagnie,laquellejailhonneurdappartenirdepuislong-temps,unenouvellemarquedeconsidration.Marecon-
Discursosobreelestilo*
Seores:
Mehancolmadodehonoralllamarmeconustedes;perolaglorianoesunbiensinoentantoqueseseadignodeellaynomepersuadodequealgunosensayosmos,escritossinarteysinmsornamentoqueelpropiodelanaturaleza,seanmritossuficientesparaosartomarasientoentrelosmaestrosdelarte,entreloshombreseminentesquerepresentanaquelesplendorliterariodeFranciaycuyosnombres,celebradoshoyporlavozdelasnaciones,resonarnanvivamenteenlos labios denuestros ltimosdescendientes.Han tenidoustedes,seores,otrasrazonesparafijarlosojosenm:hanqueridodaralailustreAcademiadeCiencias,alaquetengoelhonordepertenecerdesdehacemuchotiempo,unanuevapruebadeconsideracin;miagradecimiento,aunquecom-
Discourssurlestyle*George-LouisLeclerc,condedeBuffon
-
tiempo 11 arChipilago
partidoconella,nosermenosvivo.Perocmosatisfacereldeberquehoymeimponeestaprueba?Nohedeofrecerles,seores,sinosupropiariqueza:algunasideassobreelestilo,queyohetomadodesusobras.Lasheconcebidoleyndolosyadmirndolosaustedesyelxitodestasdependedequeseansometidasasusinteligencias.
Siemprehahabidohombresquehansabidomandaralosdemsporelpoderdelapalabra;contodo,noesestoloqueenlossiglosilustradoshizoqueseescribierabienyquebiensehablara.Laverdaderaelocuenciasuponeelejrcitodelintelectoylaculturadelespritu.Esmuydiferentedeesafacilidadnaturaldehablar,quedenotaslociertadisposicinyesunacualidadpropiadequienesalafuerzadelapasinagregan facilidaddepalabra y rapidez en la imaginacin.Sonhombresquesientenvivamente,seemocionandeigualmanera,exteriorizanconvigorsupasindenimoyporunaimpresinpuramentemecnicatransmitenalosdemssuen-tusiasmoysusafectos.Eselcuerpoquehablaalcuerpo;paraellotodoslosmovimientos,todoslosademanescooperanysirvenporigual.Quesnecesarioparaemocionaryarrastraralamultitud?Quesnecesarioparaconmoverypersuadiralamayora?Unaentonacinvehementeypattica,ademanesexpresivosyfrecuentes,palabrasimpetuosasysonoras.Peroparalosescogidos,depensamientovigoroso,degustodeli-cadoysentidoexquisito,quecomoustedes,seores,tomanpocoencuentalaentonacin,losademanesyelvanosonidodelaspalabras,serequierenasuntos,pensamientos,razones;esprecisosaberlospresentar,matizarlos,ordenarlos;noes
noissance,quoiquepartage,nenserapasmoinsvive;maiscommentsatisfaireaudevoirquellemimposeencejour?Jenai,Messieurs,vousoffrirquevotreproprebien,cesontquelquesidessurlestylequejaipuisesdansvosouvrages;cestenvouslisant,cestenvousadmirantquellesonttconues;cestenlessoumettantvoslumiresquellesseproduirontavecquelquessuccs.
Ilsesttrouvdanstouslestempsdeshommesquiontsucommanderauxautresparlapuissancedelaparole.Cenestquedanslessiclesclairsquelonabiencritetbienparl.Lavritableloquencesupposelexercicedugnieetlaculturedelesprit.Elleestbiendiffrentedecettefacilitnaturelledeparler,quinestquuntalent,unequalitaccordetousceuxdontlespassionssontfortes,lesorganessouplesetlimaginationprompte.Ceshommessententvivement,saffectentdemme,lemarquentfor-tementau-dehors,etparuneimpressionpurementmcanique,ilstransmettentauxautresleurenthousias-meetleursaffections.Cestlecorpsquiparleaucorps;touslesmouvements,touslessignesconcourentetserventgalement.Quefaut-ilpourmouvoirlamultitudeetlentraner?Quefaut-ilpourbranlerlaplupartdesautreshommesetlespersuader?untonvhmentetpathtique,desgestesexpressifsetfrquens,desparolesrapidesetsonnantes.Maispourlepetitnombredeceuxdontlatteestferme,legotdlicatetlesensexquis,etqui,commevous,Messieurs,comptentpourpeuleton,lesgestesetlevainsondesmots,ilfautdeschoses,despenses,desraisons;ilfautsavoirlesprsenter;lesnuancer,
quodgratiaeahodieiniungit,quomodosatisfaciemus?Ne-queenimullamremhabeoquampraestempraeteridquodvobisestpropriumbonum,nempeevestrishaustascriptisnonnulladerationescribendi;quaeanimotumconcepiubivos,admirationisplenus,legebam,quaeque,vestrisintellec-tibussubiecta,cumsuccessualiquoprodibunt.
Etsiconstatomnibustemporibusvirosexstitissequipervimeloquentiaesuaeceterisimperarepotuerint,tamenbenescribereetbenedicerenonnisiexcultissaeculismorisfuit.Namingeniumexercitatumetmentemperpolitamveraillaposciteloquentia,multumqueabistacopiainsitaloquendiabhorret,quamfacultatempotiusdiceres,omnibusconces-samquietmagnooperecommoventur,etvocemhabilem,ingenium in excogitandopromptumhabent.Hi enim etsentiuntvehementeretpatiunturpariter:corporeeagraviterexprimunt:cumaliisquaecupiuntamantvespontesuacom-municant,tanquammachinationealiquamoveantur.Nempemembramembrisloquuntur,omnisactioomnisquegestusreiaequeaptanturetinserviunt.Multitudinemutmoveasetinducas,quidopusest,quid,utplerosquealiosflectereetaliquideisprobarepossis?Voxacrisetluctuosa,motusmultietrebusaccommodati,verbacrebraetsonorisplena.Sedeisperpauciautemsuntquibusiudiciumfirmumest,auressubtiles, sensuspertenuis,qui vestromorevocem,gestus,inanemverborumsonumminimifaciunt,rebus,rationibus,causisopusest.Easrecteexponere,etsuoquamquepondere
-
tiempo 1 arChipilago
etlocodistinguere,possedebemus.Auresobtundere,oculospraestringereparumest.Animusperpellendusest,etdummentiloquimur,inpectusinsinuandum.
Oratioinordinecontinetur,eteismotibusquosrebuscogitatisimmittimus:quaeressiartenectunturetcongluti-nantur,etfirma,etbrevis,etnervosafietoratio.Sinlentiuseaesubibunt,etverborumtantumhaerebuntvinculis,quan-tumvisillacomptasint,laxa,etsoluta,ettardafiatoratio.
Ceterumantequamstatuemusquoordineeaquasenti-musdicendasint,oportetformamaliquamiamanteafecisse,etamplioremetcertiorem:huicmagnaillainserendaquaeprimointuentibusoccurrent.Primavelutinformainsigni-taerescircumcaesuramhabebunt:quantasintamplitudinecognoscemus: et dumnobis saepe prima illa lineamentarepetimus,quantodebeantesseintersespatiomagnaconsiliaconstituemus;eaautemanimosubibuntminoraetcommu-nia,quibusaliorumintervallaimpleripossint.Ingeniviribususi,cuncta,sivelateseunonlatepatentia,suoquodquelocoponemus: acuminis subtilitate eaquae fructum ferunt abeisquaeinfructuosaeruntdiscernemus:etpeream,quammagnascribendiconsuetudodederit,sollertiamiamanteaprovidebimusquantaanimustotrebusexercitatusefficerepossit.Nam licet neque ampla sit res nequemultiplex,perrarounoaspectucomprehendereremtotam,unoetpri-moingeniactuconciperepoteris;raroetiam,cumpluriesinanimorecognoveris,omneseiuspartesintelleges.Quareeiusreirationimiahaberinonpotest:immononaliomodo
suficientehacerseoryatraerlamirada;esprecisoinfluirenelalmaeimpresionarelcoraznhablandoalespritu.
Elestilonoessinoelordenyelmovimientoqueseponeenlospensamientos.Siselosenlazaestrechamente,siselosajusta,elestiloresultarfirme,vigorosoyconciso;pero,porelegantesquesean,siselosdejasucederselentamenteynose juntan sinomerceda laspalabras, el estilo serdifuso,flojoylnguido.
Peroantesdebuscarelordenenquehandepresentarselos pensamientos, es necesario haber hecho otro ordenmsgeneralymsestricto,dondenodebenentrarsinolasprimerasojeadasy lasprincipales ideas;un temaquedarcircunscritoyseconocersuextensinalasignarleunlugarenesteplaninicial;losjustosintervalosquehandesepararlasideasprincipalessedeterminarnatendiendoaestosprimeroslineamientosyasnacernlasideasaccesoriaseintermediasqueservirnparacompletarlas.Porelesfuerzodelintelectoseconcebirntodaslasideasgeneralesyparticularesdesdesuverdaderopuntodevista;conunagranfinuradediscer-nimiento se distinguirn los pensamientos estriles de lasideasfecundasy,porlasagacidadquedalalargacostumbredeescribir,sepresentirculserelproductodetodasestasoperacionesdelespritu.Porpocovastoocomplicadoqueseaeltema,esmuyraroqueselepuedaabarcardeunasolaojeada,openetrarloporcompletodeunsoloeinicialesfuerzodelainteligencia;esrarotambinqueantesdereflexionarmuchosobrelsecomprendantodassusrelaciones.Noesposible,pues,abarcarlocompletamente,peroeselnicome-diodeconsolidar,desplegarydarnoblezaalospensamientos;
lesordonner;ilnesuffitpasdefrapperloreilleetdoccuperlesyeux;ilfautagirsurlameettoucherlecurenparlantlesprit.
Lestylenestquelordreetlemouvementquonmetdanssespenses.Sionlesenchanetroitement,sionlesserre,lestyledevientfort,nerveuxetconcis;sionleslaissesesuccderlentement,etnesejoindrequlafaveurdesmots,quelqueslgansquilssoient,lestyleseradiffus,lcheettranant.
Maisavantdechercherlordredanslequelonprsenterasespenses,ilfautsentrefaitunautreplusgnral,onedoivententrerquelespremiresvuesetlesprincipalesides;cestenmarquantleurplacesurceplanquunsujetseracirconscrit,etquelonenferaconnotreltendue;cestenserappelantsanscessecespremierslinamensquondtermineralesjustesintervallesquisparentlesidesprincipales,etquilnatradesidesaccessoiresetmoyennes,quiservirontlesremplir.Parlaforcedugnieonsereprsenteratouteslesidesgnralesetparticuliressousleurvritablepointdevue;parunegrandefi-nessedediscernementondistingueralespensesstriles,desidesfcondes;parlasagacitquedonnelagrandehabitudedcrire,onsentiradavancequelseraleproduitdetoutescesoprationsdelesprit.Pourpeuquelesujetsoitvasteoucompliqu,ilestbienrarequonpuisselembrasserduncoup-diloulepntrerenentierdunseuletpremiereffortdegnie;etilestrareencorequaprsbiendesrflexionsonensaisissetouslesrapports.Onnepeutdonctropsenoccuper;cestmmeleseulmoyendaffermir,
-
tiempo 1 arChipilago
despusselesdarsustanciayfuerzaporlameditacinyserfcilenseguidadarlesformaporlaexpresin.
Esteplannoesanelestilo,peroslabasequelosostieneydirige,laqueregulasumovimientoylosometealeyes;sinste,elmejorescritorseconfunde,suplumamarchaalacasoydejaalazartrazosirregularesyfigurasdiscordantes.Porluminososqueseanloscoloresqueemplee,pormuchasqueseanlasbellezasquesiembreenlosdetalles,sielconjun-tocausadesagradoonosesientesuvigor,laobranoestaracabadadeconstruiry, aunqueadmiremosel espritudelautor,sepodrsuponerquelefaltatalento.Porestaraznquienes escribencomohablan, aunquehablenmuybien,escribenmal;quienesseabandonanalprimerarranquedesu imaginacin tomanun tonoquenopueden sostener;quienestemendesperdiciarlospensamientosaislados,fugi-tivosyendistintasocasionesescribentrozossueltos,nolosrenenjamssintransicionesforzadas;staeslarazn,enunapalabra,dequehayatantasobrashechasderetazosytanpocasfundidasdeunsologolpe.
Sinembargo,todoslostemastienenunidady,porvastosquesean,puedenserreducidosdiscursivamente.Lasinterrup-ciones,laspausas,lasseccionesnohandeusarsesinocuandoseabordentemasdiferentesocuando,alhablardegrandescuestionesdelicadasydismiles,lamarchadelintelectoseveainterrumpidaporlamultiplicidaddelosobstculosyforzadaporlanecesidaddelascircunstancias;porotraparte,elgran
eisquaesentiesrobur,amplitudinem,dignitatemaddes:et
quoplusponderisetvigoriscogitatiodederit,eofaciliusin
orationerepraesentabis.
Formaeanondumoratioipsa,sedorationisquasifun-
damentumest.Nametsustinet,etinhibet,etcursumregit,
et legibus subicit.Remotaautemea,veloptimus scriptor
transversusabit,calamusquodsequaturnonhabet,sedsigna
incompositaetfigurasintersediscordestemereiactat.Quamvis
niteant colores, et in singulis partibusmulta splendeant,
totumtamenoffendet,velquidvaleatnonsatisindicabit.
Nonconstabitopus;etsalesscribentisadmiratus,magnum
ei ingeniumdeficere suspicaberis. Inde factum est ut qui
scribunteomodoquoloquuntur,optimelocutimaletamen
scribant:etquifacibusingenisuiprimisrempermittuntea
quaeinceperuntobtinerenequeant:etquitimentnerescarp-
timetstrictimcogitatasperdant,etvariistemporibusdisiecta
scribant,nunquamitacolligentutiuncturaesalebritasdesit.
Neplura;multasuntvelutoperemusivoeffecta,paucauno
eodemquetemporefusa.
Atquiomnisresunaest,quantumvisamplasit,etinunum
sermonemincludipotest.Intervalla,spatia,divisiones,tum
demumadhibendasuntubidediversisagitur,velubimagna
etspinosaetdissonatraduntur,adeoutingenicursuspertot
obstantiarumpatur,ipsarerumnecessitatecoerceatur.Aliter
dtendreetdleversespenses;plusonleurdonneradesubstanceetdeforce,plusilserafacileensuitedelesraliserparlexpression.
Ceplannestpasencorelestyle,maisilenestlabase;illesoutient,illedirige,ilrglesonmouve-ment,etlesoumetdeslois;sanscela,lemeilleurcrivainsgare,saplumemarchesansguide,etjettelaventuredestraitsirrguliers,etdesfiguresdiscordantes.Quelquebrillantesquesoientlescouleursquilemploye,quelquesbeautsquilsemedanslesdtails,commelensemblechoqueraouneseferapointsentir,louvrageneserapointconstruit;etenadmirantlespritdelauteur,onpourrasouponnerquilmanquedegnie.Cestparcetteraisonqueceuxquicriventcommeilsparlent,quoiquilsparlenttrs-bien,criventmal;queceuxquisabandonnentaupremierfeudeleurimagination,prennentuntonquilsnepeuventsoutenir;queceuxquicraignentdeperdredespensesisoles,fugitives,etquicriventendiffrenstempsdesmorceauxdtachs,nelesrunissentjamaissanstransitionsforces;quenunmot,ilyatantdouvragesfaitsdepicesderapport,etsipeuquisoientfondusdunseuljet.
Cependanttoutsujetestun;etquelquevastequilsoit,ilpeuttrerenfermdansunseuldiscours;lesinterruptions,lesrepos,lessectionsnedevroienttredusagequequandontraitedessujetsdiffrens,oulorsquayantparlerdechosesgrandes,pineusesetdisparates,lamarchedugniesetrouveinte-rrompueparlamultiplicitdesobstacles,etcontrainteparlancessitdescirconstances;autrement,le
-
tiempo 1 arChipilago
grandnombredesdivisions,loinderendreunouvrageplussolide,endtruitlassemblage;lelivreparotplusclairauxyeux,maisledesseindelauteurdemeureobscur;ilnepeutfaireimpressionsurlespritdulecteur;ilnepeutmmesefairesentirqueparlacontinuitdufil,parladpendanceharmoniquedesides,parundveloppementsuccessif,unegradationsoutenue,unmouvementuniformequetouteinterruptiondtruitoufaitlanguir.
Pourquoilesouvragesdelanaturesont-ilssiparfaits?Cestquechaqueouvrageestuntout,etquelletravaillesurunplanternel,dontellenescartejamais;elleprpareensilencelegermedesesproductions;ellebaucheparunacteuniquelaformeprimitivedetouttrevivant;elleladveloppe,ellelaperfectionneparunmouvementcontinu,etdansuntempsprescrit.Louvragetonne,maiscestlempreintedivinedontilportelestraitsquidoitnousfrapper.Lesprithumainnepeutriencrer,ilneproduiraquaprsavoirtfcondparlexprienceetlamditation.Sesconnoissancessontlesgermesdesesproductions;maissilimitelanaturedanssamarcheetdanssontravail,silslveparlacontemplationauxvritslesplussublimes,sillesrunit,sillesenchane,silenformeunsystmeparlarflexion,iltablirasurdesfondemensinbranlablesdesmonumensimmortels.
Cestfautedeplan,cestpournavoirpasassezrflchisursonobjet,quunhommedespritsetrouveembarrass,etnesaitparocommencercrire;ilaperoitungrandnombredides;etcommeilnelesanicompares,nisubordonnes,rienneledtermineprfrerlesunesauxautres.Ildemeuredoncdans
multaincisa,nedumfirmiusopusreddant,etcompaginemlabefactant: intuentibus clarior videtur liber, quid autemvolueritscriptorobscuriusfit.Legentemnullomodocommo-vet;nevaletquidem,nisicontinuatofiloetrerumconcinnacongruentia,cumaliudexalionascetur,inquealiudpede-temptimascendet,tenoreaequabili,quiomniimpedimentovellanguescatvelomninopereat.
Naturaeoperaquamobremomnibusnumerisabsolutasunt,nisiquiaopusomneunumest,formamquehabetsem-piternam,nequeabeaabhorretunquam?Seminaeorumquaefuturasuntsilentioparat,unoactufiguramomnisanimantisinformat,admaiuspromovet,adsummumcacumencursunonintermisso,quiintrafinitumtempuscontineatur,educit.Opusadmirationemmovet,seddivinadebemuscommoveriprovidentia,cuiusimagoinustaeiest.Menshominisnihilcrearepotest:nequeullamremanteeducerequamusuetcogitationefecundafactasit.Quaedidicerit,quasiseminaearumrerumquaseffeciterunt.Sednaturametinprogressuetinoperesuosiimitatuserit,sicontemplationeadresexcelsassesustulerit,sicoegerit,colligarit,inunumcorpuscogitandocompulerit, fundamentis non labefactandismonumentaimponet,inomneconstabilitaaevum.
Si cui, re nondum satis perpensa, defuerit consiliumscribendi,magnoilleingeniopraeditushaerebittamen;undeinitiumfaciatdubitabit.Multasanementemsimulsubeunt:sedconferreeaintersese,aliudquealiisubicerecumpraeter-miserit,nilhabetcurhocpluris,illudminorisessearbitretur;eoquequidfaciendumsitparumconstabit.
nmerodedivisiones,lejosdehacermsslidaunaobra,destruyesucoherencia,ellibroparecemsclaroalavistapero la intencindel autor permanece oscura; no puedeimpresionar el espritudel lectorni lepuedehacer sentirsino por la ilacin, por la dependencia armnica de lasideas,porundesarrollosucesivo,unagradacinsostenida,unmovimientouniformequetodainterrupcindestruyeohacelanguidecer.
Por qu las obras de la naturaleza son tan perfectas?Porquecadaunaesuntodoyporquetrabajabajounplaneternodelquejamsseaparta;preparaensilenciolosgrme-nesdesusproducciones,esbozaenunactonicolaformaprimitivadetodoservivo,ladesarrolla,laperfeccionaporunmovimientocontinuoyenuntiempodeterminado.Laobra asombra, pero lo quems debe sorprendernos es elsellodivinoqueahresplandece.Porsmismo,elesprituhumanonopuedecrearnada,noproducirsinodespusdehabersidofecundadoporlaexperienciaylameditacin;susconocimientossonlosgrmenesdesusproducciones,perosiimitaalanaturalezaensumarchayensutrabajo,siasciendeporlacontemplacinalasverdadesmssublimes,silasrene,silasenlaza,siformaconellasuntodo,unsistemamediantela reflexin, establecer, sobre cimientos inquebrantables,monumentosinmortales.
Porlafaltadeplan,pornohaberreflexionadosuficien-temente sobre su tema,unhombre agudopuedemeterseen embrollos y no saber por dnde comenzar a escribir.Percibealavezungrannmerodeideasy,comonolashacomparadoni subordinado,nadahayque ledetermine apreferirlasunasalasotras;queda,pues,enlaperplejidad.
-
tiempo 1 arChipilago
laperplexit;maislorsquilseserafaitunplan,lorsquunefoisilaurarassembletmisenordretouteslesidesessentiellessonsujet,ilsapercevraaismentdelinstantauquelildoitprendrelaplume,ilsentiralepointdematuritdelaproductiondelesprit,ilserapressdelafaireclore,ilnaurammequeduplaisircrire;lespensessesuccderontaisment,etlestyleseranatureletfacile;lachaleurnatradeceplaisir,serpandrapar-tout,etdonnerdelaviechaqueexpression,toutsanimeradeplusenplus,letonslvera,lesobjetsprendrontdelacouleur,etlesentimentsejoignantlalumire,laugmentera,laporteraplusloin,laferapasserdecequelonditcequelonvadire,etlestyledeviendraintressantetlumineux.
Riennesopposepluslachaleur,queledsirdemettrepar-toutdestraitssaillans;riennestpluscontrairelalumirequisoitfaireuncorpsetserpandreuniformmentdansuncrit,quecestince-llesquonnetirequeparforceenchoquantlesmotslesunscontrelesautres,etquinevousblouissentpendantquelquesinstans,quepourvouslaisserensuitedanslestnbres;cesontdespensesquinebrillentqueparlopposition,lonneprsentequunctdelobjet;onmetdanslombretouteslesautresfaces,etordinairementcectquonchoisitestunepointe,unanglesurlequelonfaitjouerlespritavecdautantplusdefacilit,quonlloignedavantagedesgrandesfacessouslesquelleslebonsensacoutumedeconsidrerleschoses.
Ceterumconsilio iam sumpto, et omnibusquae in re
contineanturcoactis,etordinesuoinstructis,itademumquo
temporeinmanumcalamussumendussitfacilecognoscet,
quaefinxeritanimusadpartummaturaessesentiet,adeaque
gignendafestinabit.Quid,quodescribendo,quippecuialiud
exalioceleriteroccurrat,sermoquefiataptusetprofluens,
meramvoluptatempercipiet,etabipsavoluptatefervoret
aestussubibunt?Quicumlatiuspatebunt,singulisverbisres
etveritasaddentur.Deinde,magisetmagisincitatus,insurget
altius;et,cumrebusaccedetorationisquasiquidamcolor,
doctrinamstudiumalet,etlongiusproducet.Itailleabeis
quaedicitadeaquaemoxdicetfaciletransibit,sermoque
eiusspiritumnescioquemetsplendoremsortietur.
Fervorimaximeobstatsententariumfrequensusus;nam
lumini,quodquasifocusesse,etunotenoreperopusdiffundi
debet,maximerepugnantscintillaepervimexpressae,dum
verbumverboincutitur.Quaecumaliquantumtemporisaciem
praestrinxerint,intenebrisdeindenosderelinquent.Scilicet
nitenteatantumquaeinterseseopponuntur.Illiautemunam
reipartemnobisobvertunt,ceterasinobscuroponunt:etidpo-
tissimumeligeresolentpunctum,eumangulum,quaeingenio
illustraripossunt,eofaciliusquomagismagnailladeseruntur
quaeaprudentibusiudicandicaussaadhiberisolent.
Perocuandohayahechounplan,unavezquehayajuntadoypuestoenordenlospensamientosesencialesdesutema,percibirfcilmenteelinstanteenquedebetomarlapluma,sentirelpuntodemadurezdelaproduccindelespritu,estarobligadoahacerlabrotarynotendrseguramentesinoelplacerdeescribir:lasideassesucedernsindificultadyelestiloseharnaturalyfcil,lavehemencianacerdeesteplacer,seesparcircontinuamenteydarvidaacadaexpresin,todoseanimarmsyms,eltonoseelevar,losobjetos tomarncolor y el sentimiento, juntndose alaclaridad,laaumentar,lallevarmslejos,laharpasardeloquesedicealoquesevaadeciryelestiloresultarinteresanteyluminoso.
Nadaseoponemsalavehemenciaqueeldeseodepo-nerentodaspartesrasgosingeniosos,nadaesmscontrarioalaluzquedebeproducirseyesparcirseuniformementeenunescritoqueesaschispasobtenidasalafuerzahaciendochocarlaspalabrasunascontraotrasyquenosdeslumbranslounosinstantesparadejarnosenseguidaentinieblas.Sonpensamientosquenobrillansinoporoposicin:sola-mentepresentanunladodelobjeto,dejandoenlasombratodaslasotrascaras;amenudoesteladoqueseescogeesunpunto,unngulosobreelcualsehacemoveralespritucontantafacilidadqueseloalejamsdelasgrandescarasdesdelascualeselsentidocomnacostumbraconsiderarlascosas.
-
tiempo 1 arChipilago
Riennestencoreplusopposlavritableloquence,quelemploidecespensesfines,etlarecherchedecesideslgres,dlies,sansconsistance,etqui,commelafeuilledumtalbattu,neprennentdelclatquenperdantdelasolidit;aussiplusonmettradecetespritminceetbrillantdansuncrit,moinsilyauradenerf,delumire,dechaleuretdestyle,moinsquecetespritnesoitlui-mmelefonddusujet,etquelcrivainnaitpaseudautreobjetquelaplaisanterie;alorslartdediredespetiteschosesdevientpeuttreplusdifficilequelartdendiredegrandes.
Riennestplusopposaubeaunaturel,quelapeinequonsedonnepourexprimerdeschosesordi-nairesoucommunes,dunemaniresingulireoupompeuse;riennedgradepluslcrivain.Loindeladmirer,onleplaintdavoirpasstantdetempsfairedenouvellescombinaisonsdesyllabes,pournedirequecequetoutlemondedit.Cedfautestceluidesespritscultivs,maisstriles;ilsontdesmortsenabondance,pointdides;ilstravaillentdoncsurlesmots,etsimaginentavoircombindesides,parcequilsontarrangdesphrases,etavoirpurlelangage,quandilslontcorrompuendtournantlesacceptions.Cescrivainsnontpointdestyle,ousilonveut,ilsnenontquelombre;lestyledoitgraverdespenses,ilsnesaventquetracerdesparoles.
Pourbiencrireilfautdoncpossderpleinementsonsujet,ilfautyrflchirassezpourvoirclaire-mentlordredesespenses,etenformerunesuite,unechanecontinue,dontchaquepointreprsente
Quid?averaeloquentiamaximealienumestsubtiliaillausurpare,etlevia,laxa,incompositaconquirerequaevelutbratteaeidcircosplendentquiaroborecarent.Atquequoquisplusnitorisoperiimpendent,eominusnervorumetluminisetfervoris,minusergoorationishabebit:nisifortehicnitorprincipium erit rei, et scriptor id solumpropositum sibihabebitutnugetur:quodsifiet,nonminusdifficilisparvaetminutaquammagnadicendiarserit.
Contrapulchrumanaturaprofectumismaximefacitquicommuniaetsolitamoreinsolito,velquasiperampullas,di-cerelaborat,nequeullaresscriptorimagisdedecoriest.Namtantumabestutadmiremur,utpotiusaegreferamusmultumtemporiseumsyllabisnovomodocolligandis impendisse,nequealiaatqueceteridicerepotuisse.Saneingeniaexcultaetinfructuosaineoculpandasuntquodverbisabundant,nihiltamenquoddicanthabent;quamobremmultuminverbislaborissuscipiunt,etcumcommatacomposuerunt,senten-tiasrecteordinasseputant,etlinguampurioremreddidisse,quireverasolitosverborumsensusinvertendocorruperint.Horumscriptorumnullaestoratio,velpotiusorationisestumbra:etcumstiluseaquaecogitavimusinsculperedebeat,illisingulatantumverbadelineant.
Siquis igiturbene scriberevult, remdebetperceptamet cogitatamhabere, et eousqueconsiderare,donecordorerumapparebit,etseriem,velcatenam,perpetuamfacere,cuiussingulaequaequepartesunamremefficient.Etcalamo
Nohaynada,todava,msopuestoalaverdaderaelocuen-ciaqueelempleodeestospensamientosfinosylabsquedadeestasideasligeras,desledas,sinconsistenciayque,comolahojadeunmetalbatido,notienendestellosinoentantopierdensolidez.As,cuantomsgracejonimioybrillantesepongaenunescrito,menosvigortendr,menosclaridad,menosvehemenciayestilo;anoserqueestegracejoseaelfondomismodelasuntoyqueelescritornohayaqueridohacerotracosaquechancear:enestecasoelartededecirpequeascosasresultaposiblementemsdifcilqueelartededecirlasgrandes.
Nadaseoponemsalonaturalmentebelloqueeltrabajotomadoparaexpresarcosasordinariasocomunesdeunama-nerasingularopomposa;nadadegradamsalescritor.Lejosdeadmirarle,noscausalstimadequehayaempleadotantotiempoenhacernuevascombinacionesdeslabasparanodecirsinoloquetodoelmundodice.steeseldefectodelosesp-rituscultivadosperoestriles;usanpalabrasenabundancia,peronoideas;trabajan,pues,sobrelaspalabrasyseimaginanhabercombinadoideasporquehancombinadofrases,haberdepuradoellenguajecuandolohancorrompidoaltorcerelsentidodelasacepciones.Estosescritorescarecendeestiloo,sisequiere,notienensinolasombradel.Elestilodebegrabarlospensamientos:ellosnosabensinotrazarpalabras.
Para escribir bien es necesario, pues, dominar plena-menteeltema;esprecisoreflexionarmuchoparaverconclaridadelordendesuspensamientosyformarlosenunaserie, una cadena continua, donde cadapunto represente
-
tiempo 1 arChipilago
uneide;etlorsquonauraprislaplume,ilfaudralaconduiresuccessivementsurcepremiertrait,sansluipermettredesencarter,sanslappuyertropingalement,sansluidonnerdautremouvementqueceluiquiseradterminparlespacequelledoitparcourir.Cestencelaqueconsistelasvritdustyle,cestaussicequienferalunitetcequienrgleralarapidit;etcelaseulaussisuffirapourlerendreprcisetsimple,galetclair,vifetsuivi.cettepremirergledicteparlegnie,silonjointdeladlicatesseetdugot,duscrupulesurlechoixdesexpressions,delattentionnenommerleschosesqueparlestermeslesplusgnraux,lestyleauradelanoblesse.Sillonyjointencoredeladfiancepoursonpremiermouvement,dumprispourcequinestquebrillant,etunerpugnancecons-tantepourlquivoqueetlaplaisanterie,lestyleauradelagravit,ilaurammedelaMajest.Enfin,siloncritcommelonpense,silonestconvaincudecequelonveutpersuader,cettebonnefoiavecsoi-mme,quifaitlabiensancepourlesautres,etlavritdustyle,luiferaproduiretoutsoneffet,pourvuquecettepersuasionintrieurenesemarquepasparunenthousiasmetropfort,etquilyaitpar-toutplusdecandeurquedeconfiance,plusderaisonquedechaleur.
Cestainsi,Messieurs,quilmesembloitenvouslisantquevousmeparliez,quevousminstruisiez;monamequirecueilloitavecaviditcesoraclesdelasagesse,vouloitprendrelessoretsleverjusquvous:vainsefforts!lesrgles,disiez-vousencore,nepeuventsuppleraugnie;silmanque,ellesseront
inmanumaccepto,formamprimamordinesequidebebi-mus,nullaoccassioneeidatadivagandi,veldiutiusaequomorandi,veleosmotusincipiendiquispatioconcessononcontineantur.Ineopositaestorationisseveritas;hocunamfaciet,vehementercoercebit,brevem,simplicem,aequam,perspicuam, acrem, pressam reddet. Primaehuic regulae,abingeniopraescriptae,sisubtilitatemadiunxeris,religio-neminverbiseligendis,curamutresnominibuslatissimepatentibus appellentur,dignitatemhabebit stilus;quod sietiam,sibicursumincipientidiffisus,omnequodtantumniteat neglexerit, odiumnon intermissum facetiarum etambiguitatisconceperit,gravitatematqueetiammaiestatemadquiret.Deniquesiscribimuseaquaeanimocogitamus,siiampersuasumestnobisidquodaliisprobarevolumus,bonaillaergaseipsumfides,quareddimurergaaliosaccommodati,quaverareddituroratio,maximamvimevocabit,dummodonevigorenimiosepraebeat,modocandorisplusquamauda-ciae,rationisplusquamfervorisinomniopereversetur.
Secundumhuncmoremmecumcolloqui,cumvos le-gebam,etmecommonefacerevidebamini.Mensmeadumtantasapientiaexcultosavidissimeauscultat,velutalisinniti,etusqueadvosattolli sibivisa est.Sednequiquam:namleges,utetiamdicebatis,ingenilocumcomplerenequeunt:quodsiafuerit,legesinutileserunt.Benescriberesimulva-
unaidea;cuandosehayatomadolapluma,sernecesarioconducirlasucesivamentesobreelrasgoinicialsinpermitirleque se desve, sin apoyarla demasiadodesigualmente, sindarleotromovimientoqueeldeterminadoporelespacioquedeberecorrer.Enestoconsiste laseveridaddelestilo,estoestambinloqueharlaunidadyloqueregularlara-pidez;sloesto,tambin,sersuficienteparahacerloprecisoysencillo,igualyclaro,vivoycontinuo.Siaestaprimeraregla,dictadaporel intelecto, se leagrega ladelicadezayelgusto,el escrpuloen laeleccinde lasexpresiones, elcuidadodenonombrarlascosassinoenlostrminosmsgenerales,entonceselestilotendrnobleza.Siseagregaaunladesconfianzaparaconsuprimerimpulso,eldespreciodetodoloquenoseamsquebrilloyunarepugnanciacons-tanteporloequvocoylocmico,elestilotendrgravedadyhastamajestad.Enfin,siseescribecomosepiensa,siseestconvencidodeloquesequierepersuadir,estabuenafeparaconsigomismoquehacelahonestidadparaconlosdemsylaverdaddelestiloleharproducirtodosuefecto,contaldequeestapersuasininteriornosecaractericeporunentusiasmodemasiadofuerteyquehayaentodomscandorqueconfianza,msraznquevehemencia.
Esas,seores,comoustedes,alleerlos,meparecequemehablanymeinstruyen.Mialma,querecogeconavidezlosorculosdelasabidura,haqueridoemprenderelvueloyelevarsehastaustedes.Esfuerzosvanos!Lasreglaslodicentambinustedesnopueden suplir el genio; si ste falta,
-
tiempo 1 arChipilago
letetbenecogitare,etbenesentire,etbenereddere:habere
simulingenium,animum,iudicium.Stilusposcitutomnes
mentisopesinunumcoganturetexerceantur;solaeaquae
animoinsuntcaputsuntorationis;verborumcongruentia
appendicisestloco,etinauriumsubtilitatecontinetur.Aures
quihabet,dissonavitarefacilepoterit:auresexercuisse,etle-
gendispoetisoratoribusqueinstruxisse,perseefficitut,nulla
nostraopera,clausulaspoeticasettroposoratoriosimitemur.
Sedutnemoullamremcreavit imitando, itaaequabilitas
eaverborumnequecaputnequesonumorationisfacit,et
saepe in scriptis ponderis expertibus invenitur. Sonus est
orationiscumrecongruentia:nondebetnimiusesse;orietur
ultroabipsare,etmultumintereritquantasentiamus.Nam
maximasiconcipimusanimo,etsiresipsamagnaerit,sonus
videbituripseseeodemattollere.Quodsi,stiluscumiamsit
altus,indolesrebusomnibuslumenflagranssuppeditabit,si
consiliroboripulchritudinemcolorisaddideris,siomnem
remanimoconceptamimaginevivaetbeneterminataimitari
poteris,siabomnirerumseriequasitabulamcircumactam
coloribus venustis pictam conficies, non solum altus sed
etiamexcelsuseritstilus.Quainreplusquamlegesefficerent
eaquae legibuscomprehenduntur.Exemplameliusquam
aqullossernintiles.Escribirbienespensarbienya lavezsentirbienyexpresarbien,esteneraunmismotiempoingenio,almaygusto.Elestilopresuponelareuninyelejerciciodetodaslasfacultadesintelectuales.Slolasideasformanelfondodelestilo,laarmonadelaspalabrasessloloaccesorioynodependesinodelasensibilidaddelossentidos;essuficientetenerunpocodeodoparaevitarlasdisonanciasybastahaberloejercitado,perfeccionndoloconla lecturade poetas y creadores, para quemecnicamente seamosarrastradosalaimitacindelacadenciapoticaydelosgirosoratorios.Adems,nuncalaimitacinhacreadonada;asestaarmonadelaspalabrasnoformaelfondonieltonodelestiloyseencuentraamenudoenescritosvacosdeideas.
Eltononoessinolaadecuacindelestiloconlanaturale-zadeltemaynodebenuncaserforzado,nacernaturalmentedelfondomismodelacosaydependermuchodelgradodegeneralidadaquesehayanllevadolospensamientos.Siselehaelevadoalasideasmsgeneralesysi,ensmismo,eltemaesgrande,eltonopareceralcanzarlamismaaltura;si,mantenindoloenestaelevacin,elintelectocontribuyesuficientementeadaracadaobjetounaluzfuerte,siselepuedeagregar,alaenergadeldibujo,labellezadelcolorido,sisepuede,enunapalabra,representarcadaideaporunaimagenvivaybienacabadayformardecadaseriedeideasuncuadroarmoniosoyelegante,eltonosernosolamenteelevado,sinosublime.
inutiles;biencrire,cesttout-la-foisbienpenser,biensentiretbienrendre;cestavoirenmmetempsdelesprit,delameetdugot;lestylesupposelarunionetlexercicedetouteslesfacultsintellectuelles;lesidesseulesformentlefonddustyle,lharmoniedesparolesnenestquelaccessoire,etnedpendquedelasensibilitdesorganes.Ilsuffitdavoirunpeudoreille,pourviterlesdissonancesdesmots;etdelavoirexerce,perfectionneparlalecturedesPotesetdesOrateurs,pourquemcaniquementonsoitportlimitationdelacadencepotiqueetdestoursoratoires.Orjamaislimitationnariencr;aussicetteharmoniedesmotsnefaitnilefondniletondustyle,etsetrouvesouventdansdescritsvuidesdides.
Letonnestquelaconvenancedustylelanaturedusujet;ilnedoitjamaistreforc:ilnatranaturellementdufondmmedelachose,etdpendrabeaucoupdupointdegnralitauquelonauraportsespenses.Silonsestlevauxideslesplusgnrales,etsilobjetenlui-mmeestgrand,letonparotrasleverlammehauteur;etsienlesoutenantcettelvation,legniefournitassezpourdonnerchaqueobjetunefortelumire,silonpeutajouterlabeautducolorislnergiedudessein,silonpeut,enunmot,reprsenterchaqueideparuneimageviveetbientermine,etformer,dechaquesuitedides,untableauharmonieuxetmouvant,letonseranon-seulementlev,maissublime.
-
tiempo 1 arChipilago
praeceptanosadmonerent,sedcummihinonliceatexcelsa
eacitarequaeme,vestrascriptalegentem,gaudiosaepissime
affecerunt,coactussumeatantumdicerequaeipsecogitavi.
Nonnisibenescriptaadposterostransmittentur.Namne-
quemultascire,necmiranarrare,nenovaquideminvenire,
immortalitatemnobis praestabunt. Si in operibus quibus
continenturparvulisderebusagitur,siinepte,etindigne,
etnulloingenioscriptaerunt,peribunt:namquaescimuset
facimusetinvenimusaliotolliettransferripossunt:etiam
meliuscedentperitiorummanibustractata.Illasuntextra
hominem.Oratioautemhomoestipse.Oratioigiturnon
potesttolli,transferri,nequecorrumpi.Sigrandisetgravis
et excelsa erit,pariter inomniaetatehomines scriptorem
suspicient.Solaenimveritasmanet,atqueetiamsempiter-
naest.Egregiaverooratioeaestinquanumerusverorum
innumerus continetur.Omnia pulchra, secundum animi
mensuram,quaeibiinsunt,omnespartesequibusconstat,
vera sunt, etnonminusutilia, sed fortassepraestabiliora,
quantumadmentemhominumattinet,quameadequibus
inopereipsoagitur.
Excelsasuntnonnisimagna.Carminaannales,sapien-
tiaepraeceptaadeandemremspectanteamquemaximam,
scilicethomines,etrerumnaturam:naturamsapientesdes-
Aqu,seores,laejemplificacinharamsquelaregla:losejemplosinstruiranmejorquelospreceptos;perocomonomeespermitidocitarlossublimesfragmentosquetanamenudomehanemocionadoalleersusobras,estoyobli-gadoalimitarmeaestasreflexiones.Lasobrasbienescritassernlasnicasquepasarnalaposteridad:elcaudaldelosconocimientos, la singularidadde los hechos, la novedadmismade losdescubrimientos,no songaranta seguradeinmortalidad.Silasobrasqueloscontienennotratansinodenimiedades,siestnescritassingusto,sinnoblezaysintalento,perecern,porquelosconocimientos,loshechosylosdescubrimientosseescapanfcilmente,sedesplazanyhuyenhastaserempleadospormanosmshbiles.stossonexte-rioresalhombre;encambio,elestiloeselhombremismo.Elestilonopuede,pues,nirobarsenitransferirsenialterarse;sieselevado,noble,sublime,elautorserigualmenteadmiradoentodoslostiempos,puesslolaverdadesduraderayhastaeterna.As,unestilobellonoloes,enefecto,sinoporelnmeroinfinitodeverdadesquepresente.Todaslasbellezasintelectualesqueahseencuentran,todaslasrelacionesdequeestcompuesto,sonverdadesigualdetilesytalvezmspreciosasparaelesprituhumanoquelasquepuedenformarelfondodeltema.
Losublimenopuedeencontrarsesinoenlosgrandeste-mas.Lapoesa,lahistoriaylafilosofatienentodaselmismoobjeto,unobjetomuygrande:elhombreylanaturaleza.Lafilosofadescribeyrepresentalanaturaleza.Lapoesalapinta
Ici,Messieurs,lapplicationseroitplusquelargle,lesexemplesinstruiroientmieuxquelesprcep-tes;maiscommeilnemestpaspermisdeciterlesmorceauxsublimesquimontsisouventtransportenlisantvosouvrages,jesuiscontraintdemebornerdesrflexions.Lesouvragesbiencritsserontlesseulsquipasserontlapostrit.Lamultitudedesconnoissances,lasingularitdesfaits,lanouveautmmedesdcouvertesnesontpasdesursgaransdelimmortalit;silesouvragesquilescontiennentneroulentquesurdepetitsobjets,silssontcritssansgot,sansnoblesseetsansgnie,ilspriront;parcequelesconnoissances,lesfaitsetlesdcouvertessenlventaisment,setransportent,etgagnentmmetremisesenuvrepardesmainsplushabiles.Ceschosessonthorsdelhomme,lestylenepeutdoncnisenlever,nisetransporter,nisaltrer;silestlev,noble,sublime,lauteurseragalementadmirdanstouslestemps;carilnyaquelavritquisoitdurableetmmeternelle.Or,unbeaustylenesttel,eneffet,queparlenombreinfinidesvritsquilprsente.Touteslesbeautsintellectuellesquisytrouvent,touslesrapportsdontilestcompossontautantdevritsaussiutiles,etpeut-treplusprcieusespourlesprithumain,quecellesquepeuventfairelefonddusujet.
Lesublimenepeuttrequedanslesgrandssujets.Laposie,lhistoireetlaphilosophieonttouteslemmeobjet,etuntrs-grandobjet:lhommeetlanature.Laphilosophiedcritetdpeintlanature;
-
tiempo 0 arChipilago
cribuntdepinguntque.Poetapingit, etpulchriorem facit.Hominesquoquepingit,maioresefficit,virosdeosquecreat.Annaliumscriptorhominestantum,etqualessuntpingit;quareexcelsaeriteiusoratiotumdemumubivirosmaximosinducet,factapraeclaranarrabit,motusmaximos,maximasrerumhumanarumperturbationes: in ceterismaiestatemetgravitatemhaberesatiserit.Sapientisoratioexcelsaeritquotiesdelegibusnaturaeloquetur,deanimantibus,deloco,decorporibus,decursu,detempore,deanima,deingeniohominum,desensibus,demotibusanimi.Alibigrandemetaltameamessesatiserit.Sedoratorisacpoetaesonussemperexcelsusessedebetinremagna,quodhipossuntmagnitu-dinirerumsplendorem,motum,speciemtantam,quantamvidetur,obducere:etcumsemperpingere,semperaugereresdebeant,debentetiamingenisuitotamvimusurpare,totamubiqueexplicareamplitudinem.
TraduccindeJ.A.Nairn
*DerationedicendioratioBuffonianalatineredditaaJoanneArbuth-notNairn,MercatorumScissorumScholae,apudLondinensesArchi-didascalo,UniversitatumetOxoniensisetCantabrigiensisLitterarumDoctore(annod.n.mcmxxv).
ylaembellece,pintatambinloshombres,losengrandece,losidealiza;crealoshroesylosdioses.Lahistoriapintasloalhombreylopintatalcuales:aseltonodelhistoriadornosersublimesinocuandohagaelretratodelosmsgrandeshombres,cuandodescribalasmsgrandesacciones,losmsgrandesmovimientos,lasmsgrandesrevoluciones;algunasveces,tambin,sersuficienteconqueeltonoseamajestuosoygrave.Eltonodelfilosofopodrresultarsublimecuantasveceshabledelasleyesdelanaturaleza,delosseresengene-ral,delespacio,delamateria,delmovimientoydeltiempo,delalma,delesprituhumano,delossentimientos,delaspasiones;paralosdemstemassersuficienteconqueseanobleyelevado.Peroeltonodeloradorydelpoeta,cuandoeltemaesgrande,debesersiempresublime,puestoqueellossondueosdeagregaralagrandezadesutematantocolor,tantomovimiento,tantailusincuantolesplazca;ysiempre,antesdepintaryantesdeengrandecer losobjetos,debentambin,sobretodo,empleartodalafuerzaydesplegartodalapotenciadesuintelecto.
TraduccindeAlChumacero
*Estediscurso fuepronunciadoen laAcademiaFrancesael25deagostode1753,fechaenqueGeorge-LouisLeclerc,condedeBuffon,fuerecibidocomomiembro.Acasoporungestoreverencialhaciaeloriginal,hemosoptadoporreproducireltextofrancstalcual,sinmodernizartrminosyconservandolasgrafasdelescritorascomolaspeculiaridadesdelfrancsdelapoca.
laposielapeintetlembellit;ellepeintaussileshommes,ellelesagrandit,ellelesexagre,ellecreleshrosetlesdieux:lhistoirenepeintquelhomme,etlepeinttelquilest;ainsi,letondelhistoriennedeviendrasublime,quequandilferaleportraitdesplusgrandshommes,quandilexposeralesplusgrandesactions,lesplusgrandsmouvemens,lesplusgrandesrvolutions;etpar-toutailleurs,ilsuffiraquilsoitmajestueuxetgrave.Letonduphilosophepourradevenirsublimetouteslesfoisquilparleradesloisdelanature,destresengnral,delespace,delamatire,dumouvementetdutemps,delame,delesprithumain,dessentimens,despassions;danslereste,ilsuffiraquilsoitnobleetlev;maisletondelorateuroudupote,dsquelesujetestgrand,doittoujourstresublime,parcequilestlematredejoindrelagrandeurdessujets,autantdecouleur,autantdemouvement,autantdillusionquilluiplat;etque,devanttoujourspeindreettoujoursagrandirlesobjets,ildoitaussipar-toutemployertoutelaforceetdployertouteltenduedesongnie.
*Discoursprononcdanslasancepubliquele25aot1753,Paris,PalaisduLouvre.M.deBuffon,ayanttluparlAcadmiefranaiselaplacelaissevacanteparlamortdeM.LanguetdeGergy,archevquedeSens,yestvenuprendresancele25aot1753,etaprononccediscours.
Georges-LouisLeclerc,condedeBuffon(Montbard,1707-Pars,1788)ingresalos26aosalaAcademiadeCiencias.SeisaosmstardefuenombradointendentedelJardinduRoi.Public36volmenesdelcompendioHistoire naturelle, gnrale et particulire,monumentalobranaturalista.En1753fueaceptadoenlaAcademiaFrancesa,ocasinenlaquepronuncisufamosoDiscurso sobre el estilo.