DISSERTATIO CHEMICADE

NATURA SALIUMSIMPLICIUM,

QUAMCONS. AMPLISS. FACULT. PHILOS. IN REG, ACAD.

ABOgNSI.

PRAESIDE

Mag. JOHANNE GADOLIN,DISKSN. CHEMIE PROF. RIG. ET ORD. REGG. ACADD. KOLMEKttt %t »Vll_>*

HEXSIS. ET SOCIET. UPSALIENJIS StJ_MS*O.

PRO GRADUFUBLICO EXAMINI SUBJICIT

JOHANNES GUSTAVUS HAARTMAN,Stipendiarius HAARTMANKIAT.US, AUSTRALIS

IN AUDIT. MINORI DIE XX JUNII MDCCXCV

H. A. M. S.

ABOMt TYPIS FRfiNCKELLIANIS,

Viro Amplisfimo,

Kci, Iu Collegio-RegioRei Metallic.x» Confu!ti__flmo >

Domino DANIELILITHANDER,Avuncula jEftimatisfimo

ln tesferam animi grati atque venerabundi, numqtiam inter-morituri, ob maxima &in P^rentes &in me collata bene-ficia, fpecimen hocce academicum facratum volui & debui,

Avunculi Propenjisjimi

cultoi. devotisfimusJOHANNES. GUSTAVUS. HAARTMAN,

DE

NATURA SALIUM SIMPLICIUM.Omnia erga genera Salium diftribuemus partiin in ea, qvis prixtci-

fio JalinO) vel baji adunante^ aut utris^ve, varia funt.BOERHAAVE,

§. I,

Definitio Saiis.j\jomine Salis Antiqui Hiitoriae Naturalis Scriptores ple-

-*- " rtimque illam tantum intellexerunt fubitantiam, quamnos Sa-I commune feti Muriaticum vocamus. lieinde verojam veteres Chemici Salia appellaverunt multa alia corpora,in qua2 proprietates prrecipure falis communis quadrare vide»bantur, fcilket quod folida esfent, pellucida, If forma re-gulari feu criflaliina conjpicua, igne candefaSia liquefcerent,ab aqua folverentur, $f faporis fenfu organa guftus aficerent.Recentiores denique, cum adhuc latius extenderint notioncmfalium, in defmitione horuin generali nonnili notas folubili-tatis & faporis fervandas esfe putaveruut.

Neque tamen hos charatteres ad defcribenda falia fuffi-cere obfervaverunt Scientiae cultores, cum naturam Terrarum,quas a falibus difcernere voluerunt, propius examinarent: ha-rttm namque plures , & in aqua folubiles, & fapore praeditae esfedeprehendebantur. Itaque, quia terras difficiiius ab aqua folvuntur,& majoremhujus menftrui quai.titatem ad iolutionempofcunt,quampleraque corpora omniumconfcnfu fabbusadnumerata,tales limi-

A tes

2 DE NATURA

tes inter utratnque corporum clasfem conftituerunt, ut falfaatque terrae gradibus folubilitatis internofcerentur. Sic non-nulli falium nomine digna judicaverunt corpora, quas in a-qua ebulliente pondus fuum ducenties jfuperante, alii ea, quajin quingentis, alii, quae in mille aquae fervidae partibus plenefolverentur.

Majorem adhuc ambiguitatem parere vldetur affinltas fa-lium quorundam inflammabilium cum alus nouni.llis corpori-bus inflammabllibus, quae, licet & fapore minime dubio gau-deant, &ab aqua facile folvi posfint, a nemine tamen in nu-merum fallum referuntur» Itaque cum nulla nota generali fa-lia univerfa diftingvi posilnt a corporibus non falinis, quaepropter faporem & folubilitatero falibus fimilia funt ; in deft-niendo fale necesfe eft rationem fimul habeamus notarum, qni-bus infigniuntur diverfa ejusdem genera; diftribui namque fo-lent falia in plures ordines, quorum finguli diftintte cognofciqueunt, Propterea Salia dicimus esfe corpora , quce iingu£

fenfum Japoris imprimunt, in aqua ebulliente pondus Juuntducentics fuperante plene folvi posfunt, £f infuper tales exbi-lent proprietates, quce aut uni aut alteri ordini Jaliuminfradefcribendo competunt.

§. ir.De principio Salino,

In eximiis falium virtutibus Chemici dudum pofueruntfacultatem eorum multa alia corpora folvendi, vel fecum itaconjungendi, ut corpus compofitum homogeneum evadat, Cum

lta-

SAUUM SJMPtkICIUM.

itaque expertum esfet, corpora ex falibus aiiisque iubftantiiscoagmentata faepe proprietates maxime conipicuas a falin-? par,te mutuatas habere, in eam olim inciderunt opiniouem, plu-rima quoque falia, quse fcilicet aliis debiliora esfe videban-tur, compofita esfe e fale puro, corpori non falino adjuntlo,Permulti quoque autumarunt purum fal, quod principium fa-linum vel Sal primordiale f. univerfale appellaverunt, non-nifi unius esfe ipeciei, atque id ipfum optimo fuccesfu quae-rendum esfe in acidis falibus, utpote & vehementia faporiSj& attractione ad aquam eificacisiimis, proptereaque, prae reli-qtiis falibus, fimplicisfimis, Itaque nonnulli in acido.vitrioli-<o, alii in acido nitri vel muriatico ipfum principium falinumfere nudum dete&um fuisfe exiftimaverunt» Immo inter re-centisfimos quoque Chemicos non defuerunt, qui naturam fa-lis univerfalis peculiari cuidam acido, ut Phosphorico, Aereo,aliive tribuendarn esfe crediderunr.

Neque tamen falis purislimi inveniendi cura contenti fue-runt Chemici, fed fategerunt infuper de netegendis ipfis ele-mentis, feu primis quait ftamiuibus faiium. Itaque, cum tera-pore Beccmeiu' atque Stahlii pro evi&o haberetur, oumiacorpora- potisfimum cum iis fubftantiis conjungi, quibus fi-millima funt, atque fimul cognitum esfet, falia cum Aqua fa-clle confociari, eademque plurimas Terras fufcipere atquefolvere, admodum probabile vifum eft , falia omnia, & ipfumquoque principlum falinum ex aqua & elementari terra con-fti.ui, Cotifirmari videbatm hrcc opinio, experientia fere vul-srari, qua interdum aqua, interdum terra in falibus maxime

A 2 ficca-

4 DE NATtTRA

ficcatis depuratisque latere obfervaretur, Et quamvis contrahos jam olim moneret magnus Boerhaave, nullo argumentocertius probari posfe, quod aqua atque terra folae fufficiantfali generando, exiitimavit tamen ipfe, has fubftantias, fubti*jisfimo quodam &fenfuum aciera fugiente principio connexas, curahoc concretiora progignere corpora, qute falium nomine veniunt.

Alii praeter Aquam & Terram, etiam duo reliqua fic dr-fta elementa corporum, Ignem nempe & Aerem necesfariaexiftimaverunt effe, ad falia producenda. Multa namque fa-lia, & per ignem, combuftione feilicet eorporum, generari,& varios ignis urentis effe&us edere videbantur» Similiterpraefentiam Aeris indicare credebantur non infrequentia phce-nomena fluidi elaftici ex falibus expulfi, Sed ne qtiid dica-nrius de denominatione Elementorum, quam quatuor iftre fub»Ilantiae nullo jure tueri videntur, obfervamus. tantummodo,Ignem feu ealoris materiam non in falibus modo, fed in orans-bus quoqtte aliis corporibus delitefcere ;. & faepisfime quoquephaenomena caloris, quorum eaufa falibus caufticis vulgo at-tribui folet, non tam ipfi fali, quam potius corpOri alteri a<sialem applicato ortum fuum debere. Aqttam quidem pleruni-que falibus adhaerefcere, fed hanc interdum quoque integrama fale fecerni videri, licet nattira falina inviolata maueat.Pariter nondum ullo experimento fufficienter oftenfum eft, ali-quam Terrae fpeciem in falibus fimplicioribus fatis depuratisinveniri. Quod ad Aerem attinet, hujus multas fpecies re-centioribus Scientiie cultoribus comparuerunt,-- quarum in a-liis faljbus nulhe dete&a; funt, \x\ aiiis quaedara ceu partes

con-

SALIUM SIMPLICIUM, 5

eonftifulivae latitare, & quaedam denique ip£as falinse indolisesfe deprehenfae funt.

§. IH.'

Divifio Salium,Commodisftma esfe videtur, quam dudum ftaßilivenmfc

Chemici, diftributlo falium in duos ordines, Simplicium nempe& Compofitorum. Nomine Simplicium , quo alias ilgnificarefolent, aut corpora elementaria, five vera principia, in quibusnullae funt partes heterogenere, aut fubftantias quascunque,quorum partes conftitutivse diverfae per artem Chemicam non-dum dete&ae funt, hic omnia illa falia intelliguntur, quae inalios fales refolvi nequeunt, five quae partes conftitutivas nonhabent fallnas. Horum duo exftant genera, Acidum & Al-kalinum.

Acida nomen habenfc a guflu acido, qttem lingvae impri-munt. Nonnulla violenter organa guftus aggrediuntur, at-que Ignis inftarurunt & deftruunt, niii, admixto corpore alio,mitigata fuerint. Alils e contrario tam debilis eft aciditas,ut nonniii fubtilisfimis organis fentiatur.

Cum aqua intime mifcentur & in liquidum pellucidumeoeunt, fimuique calorem feniibilem producuntj Gkiciem ple-rumque folvunt, & temperaturam frigidiorem reddunt.

Vegetabilium colores plerosque variant, & praecipue qui-dem fuccos caruleos in rubros mutani. Nonnulla fere omneseolores eceruleos, pigmento Indico excepto, rubefcere faciunt,ab aliis iola mutatur tinSiura, fic dicta, Heliotropii, quse

A 5 qui-

6 DE natura

quidem adeo fubtiliter reagit , ut deblisiinu.m quoque reve.let acidum, guftti vix detegendum.

Cum plurimis ierris facile conjunguntur, inprimis verocum Baryta y Calce & Magnefia, quae alforbentes vulgo di-cuntur, quoniam proprietaies acidorum deftrtiere videntur.Quia incequaii vi terras appetunt diverfa falia acida, ex com-polito fospius unum depellere valet akerum: adeoque cum interris abforbentibus„ ut plurimum delitefcat tenuisfimum aci-dum aereum, boc per addita alia acida ieparatum, formamasfumit elafticara, atque fic in, minrmis bullulis ex materiamixta asfurgens, agitationem efticit fermentationis motui hondisfimilem, Hinc eft, quod ad notas falium acidorum etiamttumerari foleat facultas cura terris abiorbentibus ejfervefcendi.

Alkalia f. falia alkalina nomen mutuata funt ab Orien-tali voce kali, herbam iignificante, quae multum falis conti-net. Alias quoque Salia Lixiviofa appellata funt, quoniamplura e lice f. cineribus vegetabilium habentur ; vel Urinofa,quia odorem tjuali urinae putridae inprimis ex corporibus Ani-malibus provocant, Sapor quoque fenfum quaii urinae exci-taf, fed iimul acer eft & urens igneus, quem linqua non fu-"fiiinet, niii fal multa aqua dilutum fuerit.

Succos vigetabiiium Caetuleos plerumqtie in Virides ver-tunt, Rubros in Cceruleos, flavos in Rufos, & eos, qui abacidis falibus antea mutati fuut, in-priitinos reftituunt colores.

Cum Aqua facile conjunguntur, & calorem fenfibilemproducunt.

Ctim

7SALTUM SIMPLICIUM

Cum acidis falibus incalefcunt & lubentisfime uniunturjafque, fi in jufta proportione mixta fuerint, compofitaexhibent neque acidis neque alkalinis proprietatibus confpicua,pd neutrius quafi naturre, Hoc in cafu falia aciaa ab alka-linis jaturata esfe dicuntur. Flurimis quoque alkalibus iueftacidum aereum, per omnia fere alia acida feparandum, quam-obrem cum acidis efferveicere folent.

Sulpbur folvunt & in aqua folubile reddunt, Hcc com-pofitum, Hepatis Alkalini nomine notun., ck-ccmponitur a quo-vis acido,qttodpartem fulphuris fubpulveris forma dejicit,parfemIn aerem valde fcetidum, quem hepnticum vocant, abire cogit.

Prcecipitare quoque folent corpora ab acidis foluta, &praecipue quidem terram Argillaceam, & Siliceara, atque oxi-da Metallica,

Compofita dieuntur falia, qtiae orluntur ex fallbus fim-plicibus, aut inter fe tantum, aut cum terris, vel oxidis mc-tallicis ea condition® jun&is, ut proprietates fiugulortim inmixto vel plane non appareant, vel multo faltem debilitataeesfe videantur. In illo cafu, übi plena obtinet faturatio,compofitum fal perfeSium audit^ in hoe vero, übi aliqua parseminet, imperfeSium. Haec ulterius dividuntuf In

Salia Neutra nonnullis falia falfa nominata, quoruraomnes partes faiinae naturae funt, five quae ex falibus acidisatque alkalibus confociatis conftituuntur.

Salia Media f, analogica quse ex falibus, aut fimpllcibus, autcompofitis neutris, atque Terris, velOxidis metallicis gignuntur.

Ho»

8 de natuba

Howm falia media Terreflriavoc&ntut illa," qtise partem tec-ream fovent, proprietatibus falinis imbutam, & falia tnediaMctallica, in quibus oxida metallica, per conjun&ionem cumfalibus, falinam indoiem acquifiverunt.

§♦ IV.

De Salibus Acidis Mineraiibus.Salia acida difpefci lolent fecundum Regna Naturse, unde

eliciuntur, itaque Acida Mineralia appellantur, quse in regnofosfilium, five corporibus inorganicis reperiuntur. Hprumcharafiter genericus eft, quod nulla inflamraabilitatis figna pro-dant. Plurima vero orttim fuum debent corporibtis inflamma-bilibus exuftis. Quemadmodum itaqtie uftio corportim inflam-mabllium non peragitur, nifi haec aerein vitalem maxima ca-loris parte orbatum fecum conjungant ; fic acida illa ex aerisvitalis bafi, quam propterea Oxigenium principittm vocant,& corporibus inilammabilibus, Radicalia Acidorum appellatis,componi cenfentur. Talia funt

Acidum Sulphuriodm, qtiod etiam Vltriolicum dittumeft, qtioniam ex vitriolo per diftillationem extricari poteft.In vitiiolis enim habetur cum oxidis Meiallicis junctum. I-dem in Spatho Ponderofo cum Baryta, in Gypfo cum Calce,iu faie kpibmenfi cum Magnefia, in Alumine cum Argilficeaterra fociatum reperitur, In nonnvllis quoque iaiibus neu»tris invJenitur.

Gignitur per inilammationera Sulphuris, fi hoc fufikien-tctn aetis vitalis copiam abforbeat, quod, fulpluiie cuir. ni-

tro

9SALIUM SIMPLICIUM.

tro raixto & accenfo, expcditisfime fieri folet, Acidi vaporesfic orti, ab aqua frigida facile colliguntur.

Formam habet liquidam, cum nou posfit omni aqua pri-vari, nifi cum alio corpore jung:uur, Purisfimum ponderefpecilico aquam bis fuperaf. Spisfitudineni habet olei, ideo»que vulgo Oleum Vitrioli appellatur. Nullum fpirat odorem,neque .ullo colore confpicuunv eit\ Sapore gaudet. acutisiimourentej ii vc-ro multa aqua dilutum-fuerit, fenfum excitatguitui non ingratum acidum, dentibus tamen moleftum. Rea-gentibus facillime detegitur. Una namque acidi fulphuricipars .100000 aquse. partibus attenuata, tinfturam Heliotropii70000 partibus aqure dilutam diftintT.e rufat.

Frigore non congelatur. In calore 1288 graduum ebul-lit & evaporat. Itaque cum in gradibus caloris inferioribusvaporet aqua, maxima hujus copia, fi abundaverit, perlentamdigeflionem fugari poteft, remanente acido concentrato.

In frigida teinperatura humorem fortiter ex aere attra-bit. Cnm aqua mixtum vehementer incalefcit, Calor iic or-tus gradum, quo ebullire folet aqua, fuperat, fi quantitatemaquoe admixtae excesferit pondus acidi.

Corpora Organica deftruit, & in fubftantias carbonaceasconvertit. A tantilla quantitate materia? oleofae immisfequam etiam ex atmofphaera facile attrahit, fufco vel nigre-fcente tingitur colore, deindeque iri frigidiore temperatura',fcilicet —18 graduum, congelari poteft, niii aqua fimul dilutumfit: tenuius namque acidum frigore fegnius coagulatur. Ob-fcurus color fub ebullitione difparet, In olea temere inje-

B aum

10 DE NATURA

*Stum seftuat, nigrefcit, & fumos fuffocantes eruftat: paula»tim vero facla admixtione, cum iisdem in raasfam fapona-eeam coit.

Acoholi Vini, valido cum aeftu, adunatur, & fpiritum ge-nerat JEthereum. fragrantisfimum.

Varias Aeris fpecies f. Fluida Elaftica abforbet, quorumope volatilius fieri folet, olens & adeo coagulabile, ut intemperato aeris calore concrefcat, Talem materiam concre-tam, quae fub diftillatione Vitrioli interdum producitur, Ole-um Vitrioli Glaciale nuncupaverunt..

Inter aclda pro fortisfimo hahitum eft, quia attraclionead fales alkalinos reliqua omnia vincit.

Confiftere ccnfetur ex duabus partibus Sulphuris, atqueuna parte Oxigenii feu bafis aeris. vitalis: quodfi vero- ful-phur eatenus non fatietur oxigenio, per imperfe&iorem quafiuftionem convertitUr in fubftantiam inter fulphur & acidumfulphujticum mediam, quam. acidum fulpburofum, acidum vi-trioli phlogifticatum-} vel aerem vitriolicum nominaverunt.Haec producitur vel a fulphure in aere atmofphaerico lentiusardente, vel ab acido fulphurica eum variis corporibus in-flammabilibus,, prasfertim metallis, quae, accedente calorfsgradu fufficiente-, ipfi partem oxigenii eripere valent, tra-&ato. In moderato caloris gradu formam tenet elafticam, & pon-clere aequatur duplo aeris vulgaris volumini, Magno frigori expo-fita concrefcit,. Ab aqua frigidalubentislime abforbetur, acce-dente vero calore iterum avolat. A ghcie et-iam, quara fi-reiulac contigerit liquefacit 5 promte fufcipitur. Liquidum fic

ortum

11SALIUM SIMPLICIUM.

ortum acidum habet faporem, colores vero corporum organi-eorum plerosque totos deftruit, Cum terris falibusque alkali-nis conjungitur, iisdem vero debiliter adhasret & locum fereomnibus aliis acidis cedit.

Acidum Nitricum, quod ligatum habetur in Nitro &quibusdam aliis falibus naturalibus compofitis, ex quibus perfulphuricum acidum extricari, & difiillatione purum obtineripoteft, Originem ducit ex Aere atmofphserico, qui per actio-nem corporum putrefcentium , vel vim ele&ricam concrefcerevidetur: confiftit enim ex Oxigenio, vel bafi aeris vitalis, afc-

c]ue Azoto, five bafi aeris vitiofi, quae partes etiam aeris vul-garis funt.

Quam maxime purum liquidam habet formam, limpidumeft &■ nullo colore prreditumj odor ipfi peculiaiis non prae-gravis eft, Fumos albidos edit, Dimidia circiter ponderisparte asquale aquae volumen excedit, Nullo frigoris graduhucusque cognito congelatur. Fropter eximiam vim omniacorpora organica deftruendi, guftari non poteft. Aqua verodilutum acido fapore fatis valido cognolcitur.

Aqiue admixtum incalefcit. Nivi vero additum fummuraproducit frigus artificiale. Si in mixto liquido abundet aqua,magna hujus pars congelatione feparari poteft: per evapo-rationem vero vix fecernitur.

Radiis Luminis expoiitum ieniim decomponitur , liberataoxigenii parte, quae fub iorma aciris vitalis abit. Reiiduumactduift. oxigenii parte deilicutum, fiavefcit & vapores fulvossructat. Similiter fed lentius mutatur acidum nitiicum in ca-

B 2 lore

12 DE NATURA

lore digeftionis. Ulterius, per ignis vthementiam, refotvitur.& maximam aeris vitalis partcm eraittit, fi alkalinO fali ai-fixum eandefiat.

Lubentisfime etiam fuum oxlgenium variis corporibus In~Jlammabilibus tradit. Cum Spiritu Vini vehementer seftuat,adeo ut poft mi&tionem in vafe non contineri queant, niitmulta aqua attenuatum fuerit acidum. Adhibita vero circum-fpe&ione volatilisfimus VEthereus fpiritus acquiritur. Cumoleisquoque fortiter incalefcit, eademque coneretiora reddit. Oleavolatilia, quibus admlfcetur, infla.nmare folet» Sulphur in di-geftionis ealore aggreditur, atque in acidum fulphuricum con-vertit. Metalla plurima oxidat & disfolvit. In omnibus-hifce cafibus decomponitur acidum nitricum, & varias induifcformas, prout majorem vel minorem oxlgenii quantitatem a-miferit. Omni namque oxigenio perdito, nonniii azotum re-ftat, quod in aere azotico fenfibus fe oifert, Dimidia quan-titate oxigenii privatum comparet itidem fub fonna* aerea, Scah'em nitrofumiiQ.it, qui, cumprimum aerem vitalem contige.rit, rufefcit, &in vapores acidos convertitur. Quod fi ve-ro quarta tantura oxigenii parte fpolietur acidum nitricum,liquidam confervat formam, fed colore fulvo, gravi & fuftb-cante odore, vaporibusque , quos copiofisiimos exhalat, rufisfatis difeernitur ab acido Nitrico periecxo. Idem proptereanomtne acidi nitrofi diftinguere voluerunt recentiores. Che-miei. Hoc quoque generatur, fi acido nitrico. addatur aernitrofus, quem facile in frigidiore temperatura abforbet. E-bullitionis caloxe vero hic aex ex. acido nitrofo facile expel-

litur ,

13SALIUM SIMPLICIVM,

litur, remanente acido nitrico puro, Similiter agris nitroS.partem fecernit aqua admixta, qute magna cum eftervefcen-tia acidum folvit.

Acidum Phosphoricum, quod inter fosiilia repertum eftcum oxido plumbi junexum in mineris plumbi criftallinis viri-dibus, cum Ferri oxido in «tineris ferri frigide fragilis, cumCalce aliisque fubftantiis in lapidibus nonnullis phoiphorefcen-tibus. Idem calci nuptum in folidis partibus Animalium. InUrina quoque & aliis humoribus animalibus, interdura nu*

dum , interdum calci jun&um, interdum alkalinis falibus ad*unattun comparet.

Ex phosphoro, fic dido urinae, uftione generatur. Len-te comburitur phosphorus in aere vulgari lucens, qui fuc-cesfu temporis totus in acidum convertitur. Conflagrat fi ca-lefadus, vel igne accenfus fuerit. Naturam identidem acidamacquirit ex admisfo acido nitrico, quod rapide fuo oxigeniofpoliat. Una Phosphori pars tribus circiter opus habet par-tibus aeris vitalis vel oxigenii, ut acidum fiat.

Solidam habet formam, Igue vero candefacftum liqucfcitin vitrum pellucidum, quod in fortiore ignis gradu non avo-lat, in vafibus terreis Vel vitreis fufum, partem vafis folvit,lateribusque adhceret.

Humoris ex ae;e afmofphasrico tantum attrahit, ut deli-quefcat. Solutio aquofa nullo colore vel odore diftinguitur,fed fapore gaudet fortiter acido. Aqua vi ignis evaporansaliquantam partem acidi fecum avehit.

B 3 Cum

14 DE NATUR.A

Cum corporibus inflammabilibus vehemente ignis gradutortum, in phosphorura reducitur, oxigenio fciiicet corporibusadmixtis tradito.

Phosphorus minore oxigenii copia dotatus, aliud exhi-bet acidum tiebilius, quod pbosphorofum vocant, five acidumpbosphbri voiatile. Hoc, volatilitate & odore ingrato, a.phosphorico dignofcitur, & haberi poteft ex acido phos-phorico, cum phosphoro commixtc & liquefacto, vel per a-lia corpora inflaminabilia, qua partem tantum decompofito.

Cel, Gottling nuper asfeveravit, phosphorum etiam inaire azotico comburi atque acidum gignere: quse, fi confir-m.itur, experientia indicare videtur, etiam in hac aeris fpecielatere oxigenium, alicui forfan inflammabili corpori adjunctum*

Acjdum Carbonicum, aliis acidum aereum appellatum,quia aereara habet formam, Sc in aere atmofphaerico femperfere adeft, vel aer Jixus, quia in aliis corporibus, terris fci-licet abi'or])entibtis, atque falibtis alkalinis ligatum faepisfimeesfe comperiebatur, nec non fub fermentatione corporum or-ganicorum e vineulis quaii liberari videbatur, vel aer me-pbiticus, quoniam refpirantibus mortem confcifcit. Liberuminvenitur iu nonnullis cavernis fubterraneis, cum aqua focia-tum in ibntibus , & copiofisfime quidem in acldulis.

Nalcicur ultione carbonum vegeubiiium , quorum 23partes accenii, 72 partes aeris vitalis confumunt, &. iic 100partes acidi carbonici a.eriibrmis producunt.

Formam elaiticam etiam in fummo frigore tenet, Sc ter-tia circiter fui ponderis parte, aequale aeris atmofpha.rici vo-lumen luperat.

Ab

15SALIUM SIMPLICIUM.

Ab Aqua frigida aequale ejus voluinen abforberi poteft,& huic faporem titillantem, leviter acidulum, atque faeulta-tem tintruram Hellotropii rufandi communicat, A calida aquaminor ejusdem quantitas fufeipltur y ab ebulliente deniquenihil^ ebullitione enim fugatur omne aciduni carbonicum, quodin aqua latueraL Idera pariter fub cangeiatione aqiue fecer-aitur.

Cum Spiritu Vini Oleisque confociatur y eadem vero nonvifibiliter mutat.

Terris falibusque Alkalinis & Oxidis Metallicis unrtum,cognofcitur horum effervefcentia cum omnibus atiis- acidis,quibus locum cedit.

A Metallis non decomponltur,. cum carbonem pras omni-bus metallis petere videatur oxigenium. Sic enim. ad oxid'ametallica reducenda carbo adhiberi folef,.

Acidum Arsenicum vel arfenicale obtinetur ex ojli&qArfeniei, quod, juvante igne, decomponere valet acidum ni-tricum, aliaque nonnulla, atcjue tantam oxigenii quantitatemex iisdem fumere, ut fapore & reliquis notis acidara. natu-ram oftendat.

Solidum eft' In temperatura vulgari , Ignitum vero lique>-fcit. Fortiorl Ignis gradui expofitum partem oxigenii iterum'amittit, atque m oxidum,, arfenicum album vulgo dictum„quod acido volatilius eft, converfum evaporat..

Ex agre Hbero Aquam. attrahit,, & in liquorem vertitur*x%& iolutionem: duplum. eirciter aquse pondus. requirit,,.

De*

16 DE NATURA

Decomponitur per Carbonera, plurimaque Metalla, cumquibus mixtum, in fufficiente ignis gradu, interdum in oxidumalbum, interdum in regulum arfenici mutatur.

AciDUM Molybdicum ex Moiybdeno metallo vel ejusoxido, cum acido nitrico digefto, habetur ittb foima pulve-ris albi fapore acido, auftero, quem metallicum vocant, prae-diti. Una hujus acidi pars in oftoginta partibus Aquae folvipoteft. Solutio, evaporatione acfuas, conceutrata, fub refrige-«atione colorem acquirit cceruleicentem, qui amlsfse oxigeniiparti tribuendus esfe videtur: poteft enim per nitri acidumdeftrui. Ab alcohole vini folvitur, eidemque colorem cya-neum impertit.

Acidum Tunsticum nomen fortiturn eft a laplde SvecisTungften appellato, in quo calci adunatum invenitur. Idemex Voliramio metalio, fufftciente oxigenii qttantitate imbuto,obtineturj adeoque rerlius acidum Volframicum nominan-dum esfe videtur. Formam habet pulveris albi & faporemacidum metallicum. In igne colorem acquirit fulvum, nigre-fcentemj non liquefcit neque evaporat. Cum acido phospho-rico & terra filicea in vitrum cceruh um abit, In aqua ebul-liente pondus fuum vicies fuperante folvitur.

Reliquorum acidorum mineralium partes conftitutivae igno-tx funt, Hasc nuraerantur:

Acidum Muriatic«m, quod in Sale Communi & Ammo-niaco cum alkalinis falibus juncxum, & in pluribuu quoquefalibus Mediis latet. Vinculis plerumque liberatur per addi-tum acidum fulphuricum.

For-

17salium simpliciom

Formam habet' elafticam, quam etiam sn fummo frigdrcfervat: ideoque aeris tmriatici nomine venire foiet. Eiafti-citate privatur, t fi admittitur Aqua, quse cequale hujus aerispondus abforbere valet. Liquidum fic natum, acidum falisvulgo nominaturr pellucidum eft & coloris expers: acerri-mum habet faporem acidum: in aere libero fpisfos edit fu-mos, qui adftantium pulmonibus adeo infefti funt, ut fpiritumprsecludantj per immixtum vero aerera vulgarem attenuaticitri fere odore fragant, In digeftionis caiore acidum iubforma aefea ex aquas focietate avolat.

Pras reliquis acidis mineralibus eminet attradione adOxida Metallica, Metalla pleraque, & alia corpora inflam-mabilia difficilius aggreditur. Nonnulla tamen metaila, quasper folam aquam oxidari posfunt, ut Zincum, Ferrum, Stan-niftn, lubenter disfolvit. Propterea ex decompofita aqua (qua?ex hydrogenio & oxigenio conititui vicietur) recentiorcs Che-mici oriri exiltimaverunt aerem Inilammabilem f. Hydrogeni-um, qui fub folutionibus metallorum , tam in aciclo muria»tico, quam in aliis acidis aqua dilutis, proveniU Nupervero Celeberr. Girtanner. , cum obiervaverit acidum muria-ticum aereum, quod omni aqua carere pofuit, fimiliter omni-no ie habere, concludere non dubitavit, ipfum hoc acidumex Hydrogenio atque Oxigenio compoiitum esfe.

Ex nonnullis oxidis metallicis acidum muriaticum eripe-re valet copJam oxigenii, qua fibi adfcita, in aliud mutaturcorpus, quod acidum falis depbhgifiicatum, vel acidum mu-riaticum oxigenatum vocaut, Hoc etiara aeris habet forraam,

C fed

18 BE NATURA

fed colore flavente confpicitur. Oculos & pulmones gravitermoleftat. Admisfa parva humoris quantkate in criftallinamformam coagulatur. Ab aqua liquida longe parcius fufcipi-tur, quam acidum muriaticura. Liquidum fic natum fapo-rem habet aufterum, & colores vegetabilium deftruit, ideo-que dealbandis linteis optime infervit. Omnia metalla oxi<dare & fecum conjungere valet, Compofita iic orta con-gruunt cum iis, qure per acidum muriaticum purum, ex oxi-dis metallicis producuntur. Similes proprietates acquirit aci-dum muriaticura, admixto acido nitrico, ex quo aliquam oxi-genii partem avellit, & in acidura raixtum, Aquam Regiatnvocatum , tranfit.

Acidum Fluoricum in lapide, quem Fluorem Mineralemvocant, Calci nuptum invenitur. Per acidum SulphuricumVel Nitricura facile fecernitur. Prodit fub forma elaftica;ab Aqua vero lubentisfime abforbetur. Odore, fapore & vo-iatilitate cum acido muriatico proxime convenit. BifFert abomnibus alHs acidis facultate Terram Siliceam in mrdia calo-ris temperatura folvendi. Aer acidus terra filicea fatiatus,admisfa aqua, magnam terr-ce partem deferit. Ideo crufta fi-licea in fuperficie aquag vafis recipientis generari videtur,quoties hoc acidum ex retorta vitrea diftillatur.

Acidum Boracicum, alias Jal fedativum Hombergii ap«fjellatum, invenitur in Borace cum abundante Sale Alkalinojundum, in lapidibus nonnullis Calci unitum, atque nudun.in Aquis quorundam lacuum Italicorum folutum. Omr.i con-nubio liberatum folidani & plerumque criiialliuam habet for-

mam.

19SAtlttM SIMM.ICIUM.

mam. Igne liquefcit in vimva> pelluesdum moo volatate. M*dita vero aqua, fimtd eimi aquae vaporibus qua partem avo»lat_; quasnobrem etiam fublimaiione eolHgs poteft. Ab octo-gintaaquaefrigidae partibus folvitur, in liquoremdcbilsteracidum»Qua attra&ionem ad falia alkalina, terrasque, reliquis fereomnibus acidis pofterius eft, Propter fixam naturam tamenpleraque acida volatiiia extricare valet, fi accedat fuffi-ciens ignis gradus. Parum ejus folvit Ipiritus viui: qui de-inde accenfus viridi flamma ardet.

§. V.De Acidis Vegetabilibus.

Quoe potisfimum ex corporibus Regni Vegetabilis orirlvidentur acicla, nomine acidorum vegetabiiium , veniunt, Hseecombuftibilitate ab acidis mineralibus difcernuntur, plurimaquoque longe facilius in partes non falinas reibivuntur, Car-honsm fcilicet, Hydrogenium feu bafin aeris infiammabilis»& Oxigenium feu balin aeris vitalis, quse bmnia acida vege-'tabilia conftituere, & in diveriis horum fpeciebus proportionetantura variare videntur.

Quoe fub ipfa vegetatione fbrmata funt, Acida Vcgetci"bilia naturalia vocamus, taiia funt:

Acidum Oxalicum, quod in fuccis quorundam vegeta-bilium invcnitur, & abundantisfime quidem in Oxali Aceto-fella, a qua nomen mutuatur, übi cum parva falis alkaliniquantitate jun&um, fal neutrum imperfe&um exhibet. IdemCalci nuptum in radice Rhei latere compertura eft, Prae-

C 2 terea

20 DE NATURA

terea plene congruit cum illo, quod ex Saccharo, Spiritu Vi-ni, «ul isque aliis tam Vegetabilibus quam Animalibus fub-ftantiis, mediante acido nitri productum, nomen acidi fac-cbari obtinuerat.

Solidam & plerumque regularem formam habet. Cri-fxalli triginta aquas partes aftixas in centenario fovent, quaeper fatifccntiam in aere ficco & calido abeunt, In fortioreCalore liquefcunt crifialli, deinde ebulliunt, fufcum acquiruntcolorem & tandem qua partcm deitruuntur ; pars namque ira-rautata fublimatur, alia in liquorcm acidum empyreumaticum,acidum carbonicum, & aerem inflammabilem mutatur, relittain vafe materia carbonacea,

Criilalli in .equali pondere Aquae ebullientis, & in du-pla quantitate aquae frigidae folvuntur: gratam habent & adeovalidam aciditatem, ut 2000 aquae partibus iblutae fenfum a-eidi diftin&um lingvae imprimant, & 4000 partibus aquae di-lutae papyrum, colore heliotropii illitam, rubram faciant.

Deftruitur per acidum fulphuricum calefadum, & faciliusadhuc per acidum nitricum, cujus ope totum in acidum car-bonicum & aquam converti poteft.

A Spiritu Vini fufcipitur, & oleum fragrans progignit.Calcera oranibus aliis acidis praeripit, Sc in fubftantiam aquafere infolubilern commutat: ideoque, pro inveftiganda minimaquantitate calcis in aquis folutae, optimo fuccesfu adhibetur.

Acidum Malicum. Comparet in fuccis plurium frucluum,copiofisiime vero in Malis, Obtinetur quoque per acidum«itricum ex Saccharo plurimisque fubftantiis vegetabilibus

&; ani-

21SALIU.M SIMPLICIU.M

& animalibus. Idem ulterius cum acido nitrico digeftuin con-vertitur in acidum oxalicum.

Liquidam habet formam, cum aqua omni privari nequeat.Si vero per Ignem abire cogitur aqua, deftruitur acidum, &aeris inflammabilis atque acidi carbonici copiam porrigit. De-bilius eft acido oxalico, a quo etiam difiert habitu cum fa-libus alkalinis & terris. Ab aqua folutum per vim aeris at-raofphaerici fenfim deftruitur.

Acjdum Citricum» Obtinetur ex fucco Citri, cujus po»tior pars eft. Ex Mucilaginibus produci poteft mediante aci-do muriatico oxigenato. Convenit cnm acido oxal co foimafolida, & crillallina atque fapore grato acido. Criftalli inaero libero non facile mutantur, igne vero citius deftruuntur,phlegma exhibentes acidum, aere infiaramabili atque acidocarbonico comitatum; quibus expulfis parum carbonis rema-net. Per acidum nitricura calore adjutum, in acidum oxali-cum convertitur, fed difficulter, quoniam determinata opuseft quantitate nitrici acidi. Solutio acidi Citrici aquofa, pervim aeris atmofphierici, fuccesfu temporis decomponitur, de-ftructo acido.

Acidum Tartaricum, quo abundat fal neutrum imper-fe&um nomine Tartari notum. Pluribus acidis aliis admixtumreperitur in variis vegetabilium fuccis. Rite dcpuratum for-mam asfumit folidam criftallinam; difEculter tamen obtineti-tur Criftalli albae Sc pellucidae, quoniam fub evaporationeaquas folventis vix evitari poteft obfufcatio falis. Sapore co-gnofcitur acido grato & acuto. In igne non liquefcit, fpu-

C 3 mat

22 DE NATSJRA

mat verc & nlgrcicit, tandemquc,' fi libero acri paiet acces-fus, flamma ardet. In vafibus claufis ignitum refolvitur inphiegma acidum, quod oleum empyreumaticum atque copio-fa acicli carbonici quantitas, aere inflammabili concomitata, fe-quuntur ; ultimo reniauet carbon..cea matena. Aqua folutum& aeri libcro expofifum lcntius deftrnitur. Cum acido nitri-co dige.hmi in acidum oxalieum fransmutaiur.

AciDUM Benzoicum. Ex Benzoe pluribusque aliis Re-ftnis & Ealfamis odoriferis vel fublimando fecerni vel peraquara extrahi poteft. Idem in humoribus animali-bus, praefertim in urina & la££e deteftum eft. Concretum eft,& plerumque criftallinum. In igne liquefcit, & in vapores,falva ftta natura, convertitur. Odorem Bcnzoinum fpiratSi ipfi licjuefacto admovetur fiamma, deflagrat. Sapore gatt-det leviter acido, & in lingva fimul excitat fenfum acris &calicis. Tinct-tiram heliotropii rufat. Soivitur a viginti par-tibus aquae ekillientis, frigiche vero 400 opus habet. Peracidum nitricum in tartaricum, quin ctiam in oxalicura aci-dum converti poteft..

Acidum Gallicum, quod in Gallis multisque Corticibus,Lignis, & aliis vegetabilium partibus adftringentibus & araa-ris adeft. Depuratum folidam habet formam. Solvitur in24 partibus aquae frigidxj ebullientis vero tres partes folu.tioni fufficiunt. Facilius aclhuc in fpiritu vini folvitur. Eva-poratione folutionum feparatur fub forma parvarum Criftallo-rum nitentium, e flavo grifearum. Criftalli in libero aerecalefaftce tumefeunt & inflammantur, odoremque gratum emit-tunt, In claufis vafibus iorti <gni expofitse } qua partem integrre

fub.

SALIUM SIMPLICIUM. 23fublimantur, partim' vero decomponuntur in oleum empyreumati-curn & acidum carbonicum, cum aere inflammabili: quod fixuraremanet carboni firaile eft, Per acidum nitricum ebulliens, inacidum oxalicum convertitur. Cognofcitur prasterea hoc aefcdum colore nigro, quem ex ferro facile acquirit.

Acidum Succinicum ex Succino fublimatione obtinetur.-Oleo peculiari iemper inquinatUm eft, quamobrem odoremfuccini fpirat. Formam Criftallinam habet, faporemque levi-ter acidum, Ab aqua aegre folvitur.

Reliqua acida, qiue non fub ipfa vegetatione nafci vi-dentur, e corporibus vegetabilibus triplici via generari fo-lent; fcilicet aut per fermentationem , aut per acida viinera-Ha, aut per ignem.

Fermentationey quam, propter efFe&um, acidam vel ace-tofam vocaverunt, corpora vegetabilia Dulcia, Gummofa,Farinacea, Acida & Spirituofa varie inter fe mixta, & Aquaimbuta, in caloris gradu temperaturam mediam fuperante,aere non prorfus exclufo, talem fubeunt mutationem, utin acidtiin peculiare liquidum & volatile Aceti nomine no--iun convertantur. Maxime quidem purum acetum nafci-tur, fi aliquod acidorum vegetabiliura fupra memoratorum,foli fpiritui vini admixtum fermentetur; fed hoc quoque fas-pisfime i.liqua faltcm pingvedine heterogeneo inquinatum esfereperitur. Cum -itaque alio atque alio raodo & confici &depurari foleat acctumj non poteft non idem diverfas exhi-bere proprietates, Generatim tamen ejus duas tantum nume-rant Chemiei varietates.

Aci-

24 DE NATURA

Acid.um Acetosum, quod unica diftillatione a crasfiori»bus iramjxtis mucilaginofis faliqisque fixis partlbus fepara-tum eft, deindeque, per congelationem aquae, concentratum,liquidum femper eft, & pro menftruo efficaci Gummi-reftna-rum habetur, Nonnulla quoque olea ungvinofa folvit & infapones acidos rautat. Prreter alias irapuritates mucilaginemcontinet, proptereaque empyreuma fapit & olet, cum denuodiftilletur.

Acidum Aceticum olira acetum radicale feu Acetum Ve.neris dictum, quoniam ex pigmento, Viride iEris. appelJato,quod oxidura cupri aceto nuptum fovet, diftillatione compa-ra.batur. Idem variis quoque aliis modis parare didiceruntreceutiores Chemici, fcilicet per diftillationera falium neutro-rum & raediorum acetura continentium, cum addito acido fi.il-phurico, vel per diftillationera aceti concentrati, cum carbo-.num pulvere mixti, vel per repetitas- congelationes atque di*ftillationes aceti vulgaris, Vel aliter deftruda mucilagine te-naciter aceto adhaerente. Generatur etiam ex plerisque acidisnaturaiibus vegctabilium, qui ab ebulliente acido Nitrico velSulphurico majorem oxigenii quantitatem fibi adfcifcere va-lent. In temperatura caloris media liquidam fervat formam,in calore vero f 12 graduum folidefcit, & formam criftalli-nam glaci i iimilem asiumit, neque itcrum liquefcit, nifi adf 16 gradus calefactum fuerit. Liquefactum naturam volati-lem prodit odore acerrimo. Saporera habet acutisiime acidum.Accenditur facile, admota flamma candehe, Cum fpiritu viniAetherera gignit.

Nu-

SALIUM SIMPLtCIbkM.

Nuper Celeb. Lowitz commcmor.vvit hoc ac.dum, cumaciclo rauriatico oxigenato raixtum, in duo convcn. acida d>-ftinfta; alterum acido pbosphorico iimillhuum, aiterum criftal-lifabile, qttod formam regularem etiam in acre temperatoconfervet.

Quod in acidis vegetabiiibus jam enumeratis delitefcatHydrogenium prinoipium & Carbo, luculenter patet ex aereinfiammabiii & carbonacea materia, per igaem feparatis. Oxi-genii quoque praefentia, tam ex acid-"> caibonico vi iguis ex-pullo, quam ex ipfa genefi acidorum innoteicit. Generari e-nim plurima horum posfunt ex diverfis vegetabdibus, traftaiiscum acido nitrico, vel ii.lphurico, vel muriatico oxigcna.o,qtue oxigenii parte privantur , & in aercm nitiofum,vel acidum fulphurofum, vcl acidum muriaticum purum tians-mutantur. Similiter quia omnia fere acida vegetabilia natu-ralia, per acidum nitricum, in Aceticum convertuntur, & ple-raque itidem in Oxalicura , nonnulla in Citricum aut Tartari-cum acidum mutantur ; iine ullo erroris periculo concluderelicet, Aceticura pr_e reliquis maxima oxigcnii quantitate polle-rc, atque huic iecundum esfe Oxalicum, quod ordine cxcipe-re videntur Malicum, Citricum, Tartaricum, & Benzoicum.Neque tamen asferere licet , folam horum differentiam in di-vcrfa oxigenii proportione conilftere, cum probabiliter, aiiaatque alia proportione, etiam reliquae partes conilitutivae varient.

Minus cognita funt acida, quae in vegetabilibus non in-veniuntur formata, fed per mutuas tantum "'decompofitioncscorporum vegetabilium & acidorum miri< ralium producuntur.Ex, gr, D Aci-

26 DE NATURA

Acidum Campboricum, quod per abftra&ionem acidi nitricifuper Camphoi"am paravit Cel, Kosegarten, qui folidam ipfiattribuit formam, faporemque acidum amarum, &

Acidum Subcricum, quod pari pjocesfu ex Subere produ-ci perhibuit Cel. Brugnatelli, quodque acido oxalico fi-mile esfe animadvertit.

Acida per Ignem folum ex variis vegetabilibus produ-fta, communi nomine Empyreumatica dicuntur, Talia funt:

Acidum Pyrotartarofum, quod per diftillationem Tartariobtinetur, fimul cum oleo empyreumatico, aere inilammabili,& acido carbonico. Rectificatione depuratur, vix tamen o-dore & fapore empyreumatico liberatur. Formam femperhabere videtur liquidam.

Acidum Pyromucofum, quod diftillatlone Sacchari, Gura-matum. Farinae &c. paratur. Saporem habet acidum, acrem,amarum, odoremque quafi ex toftis amygdalis. Liquidum eft& concentratur per congelationem aquae. Igni expoiitum qtiapartem immutatura avolat, qua partem in acidum carbonicumaerem inflanimabilem &■ carbonem refolvitur.

Acidutn Pyrolignofum, quod ex plurimis Lignis elici-tur. Reftificatione fuper carbonum pulverem odore empyreu-matico plene privatur, & acido acetico fimillimum evadit.Satis concentratum etiam in criftallos aceto glaciali fimilesconverti poteft, Idem esfe videtur, quod ex oryzafativa, at-que quod ex oleo ofivarum diftillatione obtinetur acidum.

$. VI.

£TSAI. I UM SIMPLICIUM.,

§. VI.De Acidis Animalibus.

Acida quae occonoraiae animali ortum fuum debent, cas-dem habere videntur conftitutivas partes cum acidis Vcgeta-bilibus; utrum vero praeterea Azotam principium, quo abun-dare corpora animalia folent, contineaut, nondum certiusconftat.

Acidum Sebacicuvi a Sebo aliisque pingvedinibus ani-malium, vel fola diftillatione feparatur, vel per fales alkaliuosterrasve extrahitur. Moc iatis depuratum raccliara quafi na-turam inter acidura' muriaticum & acidura aceticum habet.Liquidam formam etiam in fummo frigore tenet, & odoreacuto volatilem prodit indolem. Per caloris Vehcmentiamflavefcit, qua partem deftruitur & acidum carbonicum emittit,

Acidum Formicum e Formicis, prasfertial ruiis, tam ex-prcsiione, quam extractione per aquara elicitur, Voiatilitate,ionna liquida, & acri fapore acido, plurihusque proprietati-bus acetum referf, Ab eodem vero diflert peculiari formica-rum odore. Difiillatione pars ac'di defiruitur, ' Per acidumfulphuricum vel hitnicum etiam decomponitur, & qua raa-"gnam partem in carboniciun acidum convertitur.

Actdum Bombicum ex Bomhyce exprimi, vel per fpiri-tum vini cxtrahi poteft, Colorcm habet flaventem, quemimptrtire videntur liefciO_.euea foltita. I;er ignera in vaporesnon poteft^ refolvi, mfi deitruatur, Acrem habet faporcmacidum.

D 2 Plura

28 DE NATURA

Plura quoque alia Infe£ta acidos coritinent liquores, quo-rum tamen nondum explorata eft natura.

AciduM Lithicum nomen habet a CalcuPs veiicae, inquibus, cum aliis fubftantiis juncttim, latct. Solidum eft, &difFiculter ab aqua frigida folvitur, ebullientis vero quatuortantum aquae partes ad folutionem pofcit, Refrigerata folu-tione fecernitur fub forma criftallina, Ab acido nitrico inftibitantiam rttbram deliquefrentem convertitur. Alkalia &terras iacilc iibi adjungit, eaclem vero omnibtis fere aliis a-ciciis cedit.

E Latle duo habentur acida diverfa, quorum tamen ncu-trum in recenti iacte paratum esfe videtur.

AciDUM Lacticum iii" fero lattis acido invenhur terraanimali, faccharo la&is, & fubftantiis mucofis immixtum. Perfolutionem in fpiritu vini ab adhasrentibus corporibus hetero-geneis leparatur, Liquidam plerumque habet formam, fi veroper diutinam digeftionem evaporet maxima pars aquas folven-tis, reftat fubitantia acida mucilaginem referens, quas humo-rem ex aere avide attrahit. De caetero apprime cum acidomalico convenire videtur. Fortiore calore toftum deftruitur& acidum emittit empyreumaticum, aciclo pyrotartarofo firnile,fimulque nonnihil olei, atque acidura carbonicum cum aeie

inflammabili mixtum.Acidum Saccholacticbm ex faccharo lacfis per abfira-

ttionrm acid; nitrici obtinetuf fub forma pulveris albi, quafacilc difiinguitur ab acido oxalico fimul procleunte.. Adeodiiiiculter ab aqua ioivitur, ut brijus ebßUientis 20 - t/s&s

po

salium".'s_?._pucium. 29

pofcat. In igne vix liqucfcit] anteqtuun fimul nigrefcatjtumcat & deftruatuv: fublimatur enim fai acidum concretumhoncTuiri fatis examinatum, deinde acidum carbonicum cumaere infla.nmubili avcflat", tandeincjue reftat materia carbonacea.

Ad Salia acida recentiorcs Chemici quoque numerare fo-lent corpus aeriforme , nomine Acidi Prufpci diiiii cltun'',quod ex Hydrogenio, Carbone & Azoio compoiitum eft, at-ejue per Alkalinos Sales ex fanguine ficcato, aiiisque fubffan-tiis Animalibus & Vegetabilibus extrahitur. Hoc peculiaricognofcitur odore, tusiim excitante. Ab aqua difficulter lu-fcipitur, Acidi figna neque guftui neque reagentibus prodit»Cuin. aikalinis falibus conjungi quidem poteft, iisdem veroadeo debiliter adhteret,' ut nOn modo per omnia acida, fedper att-ionein quoque radiorum luminis, vel folius caloris fu-gari queat. Oxidis raetallicis lubenter adfociatur, ipfisqtte va-rios colores pro diverfitate metallorum impertitur.

§, VII.De Salibus Alkalinis.

Salia Alkalina, qtne vulgo pura dicuntur, utplurimumcum acicio carbouico conjuncta funtj ulterius Vero cicpuran-tur addka Calce ufta, a qua fubtile acidr.m fortius attrahitur,& deind",propier infolubilitatera novi compofiti, foiuto fale inaqua, facile ieparatur. Aikaliafic expurgata, obcorrofivam natu-rara, caujlica nominantur. Dividuntur iri duo genera, quo-ruhi atterura AlkaHa Fixa aitcrura Alkaha Volatilia com-prchcndii,

D 3 Aika-

30 DE NATUK.A

Alkalia fiixa foiida funt corpora, qtias igne candefaftaliquefcunt quidem, non vero facile in vapores convertuntur,nifi in vehementisfimo ignis gradtt, vel juvante corpore vo-latiliore ipfis adfcito. Aqtiam avide attrahunt proptereaquein temperato vel frigido aere collecata cito deliquefcunt. A-cidum carbonicum etiam lubenter ex ac3re captant. Ab al-kohole aegrius folvuntur. Vi ignis terram Siliceam folvunt,& in aqua folubilem reddunt, fi abuudet Sal Alkalinum. Quodfivero hoc filice faturetur, prodit vitrum nec aquae nec acidispervium. Terram Argillaceam quoque fuiioue folvunt, fedparcius. Succedit quoque folutio harum Terrarura via hu-mida, modo fatis divifae fuerint. Olea ungvinofa fufcipiunt,& in Sapones convertunt, & Aqua & Alkohole folubiles. Aci-dis tamen lubentisfirne adjunguntur, quamobrem tatn terroe quamolea ab alkalibus. fixis foiuta, ackiito vel debilisfimo acido,prascipitantur. Horum dttae funt fpecies;

Potassa f. Alkali Fixum Vegetabile, fic dictum, quiain cineribus Arborum, plurimarumque herbarum, nec non inraultis vegetabilium fuccis invenitur. Rarius in corporibusregni Fosiilium detectum eft. Pro fbrtisilmo habitum eft ,quoniam alios Sales Alkalinos, attractione ad acida, vincit.Partes ejus conftitutivas ignokje funt. Calcera in ipfo laterenonnulli ex fuis experiraentis concluferunt ; horum tamen as-fertio coufirmatione adhuc eget.

Soda f. Alkali fixum Minerale ta Regno minerali pas-fim comparet acido aereo, muriatico & intertlum quoque aliisacidis nuptttm, Idem tamen in multis vegetabilibu.c, praefer-

tim

31SALIUM SIMPLIOIOM

tim nuuitlmis, atquc 3n animalibus qtioquc hutr.oribus non ra-ro latef. In igne nonnihil volatilius quam potasfa esfe vi-detur. Nonnulli Magnefiam partem hujus falis conitituereexiftimarunt, fatendum tamen eft, compofitionem ejusdem hac-tenus plane ignotam esfe.

Alkali Volatilis nonnifi una cognita eft fpecies, qttamnomine Ammoniac_e diftinguunt recentiores, quoniam parseft falis ammoniaci, Hoc alkaii acuse asfociatum liquidamhabet formamj aqua vero cum iit longe volatilius, etiara infrigidiore teniperatura facile avolat, & acerrimo atqtie pun-gente odore iuam praefentiam prodit, Aqtia privatum aerisformam, in fummo quoque frigore, fervat. Cum aere vitalimixturn jnflammari poteft, Cum fpiritu vini aeque ac cum a-qua facile conjungitur, & calorem fenftbilem excitat» Acidalalia fecum conjun&a Alkalibus fixis, Barytae & Calci cedit,Arglllam & Silicem attractione fuperat, cum Magneiia aemula-tur. Diitillatione obtinetur ex omnibus fere corporibus ani-malibus, nonnullisque vegetabilibus acri odore praeditis, Subputrefaclionibus, inprimis corporuni animalium, magna copiaproducitur. Experimentis recentiorum Chemicorum tara Ana-lyticis qtiam Syntheticis conftat, hoc fal ex principiis Hydro-genio & Azoto compofitum esfe. Propterea nonnulli per ana-logiam autumaverunt reliqua quoque alkalia azotum ibvere,atque bafin aeris azotici convenienter principium Alkalige-nium appellari posfe, quemadraodum bafis aeris vi.alis oxi-genii nomine venit.