doan aiaraldea hemen fileaiaraldea hemen 2018 · 09 · 26 #92 doan mederi ferreÑo patiÑo:...
TRANSCRIPT
A I A R A L D E A hemen2018 · 09 · 26
WWW.AIARALDEA.EUS
#92DOAN
MEDERI FERREÑO PATIÑO:"Inundik inora espero ez nuen pasioa topatu dut bitxigintzan. Ezustekoa izan da" 14-15 or.
INGURUGIROA:Pinuen onddoaren izurritea: hondamendi ekonomikoa eta ekologikoa ate-joka 1-2 or.
Aiaraldetik Greziako kanpalekuetara, iruditan
AIARALDEA 5Aiaraldea, hamaika
egunez euskaraz
bizitzeko prestAzaroaren 23tik abenduaren 3ra egingo den Euskaraldia ekimena aurkeztu dute
AIARA 715 urteko neska bati
sexu-abusuak egiteagatik
zigortu dute gazte bat2 urteko kartzela zigorra eta 6.000 euroko isuna ezarri diote kondenatutako gazteari
KULTURA 16Euskararen gainbehera
historikoa eskualdean,
pausoz pausoEuskarak Aiaraldean izandako bilakaera historikoa ikertu du Aketza Merinok
KULTURA 17Gorbeiako artzaintzari
buruzko dokumentala
grabatzen ari diraIragan astean aurkeztu zuten proiektua Orozkoko Donibane Aretoan
KIROLA 20Olga Artiñako eta Izaro
Blanco txapeldunorde
munduko txapelketetanArtiñanok zilarrezko domina lortu du sokatiran eta Blancok, aldiz, kick-lightean
2 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Testua eta argazkiak Aitor Aspuru Saez
Orozkoko pinudien jabeen artean urduritasuna bistakoa da egun hauetan, Lecanosticta acicola onddoaren eragina za-baldu baita hainbat lursailetik. Oraindik agerpenaren zabale-ra zehaztea zaila bada ere, uda-lak berretsi du Gallartun, Ola-guenagan eta Bikotxganen be-reziki ikus daitezkeela zuhaitz marroiak. Hala ere, Laudioko bi-dean ere ez da zaila hosto ma-rroiak eta gorriak topatzea.
Horrez gain, eskualdeko baso ingeniari batek azaldu duenez, Arabako Foru Aldundiak komu-nikatu du onddoa agertu dela es-kualde osoan, Luiaondon eta Lau-dion, besteak beste.
Anonimotasunean egon nahi duen jabe batek argitu du ondoe-
za handia dela pinudiak dituzten lagunen artean: “Pinua mozteko 30 urte bete behar dituzte zuhai-tzek, eta 15 urte izan arte ezinez-koa da sortzen dituzten gastuak kitatzea adarren eta garbiketen egurraren salmentarekin. Egun, ez dakigu zer gertatuko den, guz-tiak moztu behar baditugu hon-damendi ekonomikoa izango da”.
Berez, Bizkaiko Foru Aldundiak iragarri du 1.400.000 euro bide-ratuko dituela 25 urte bete ez di-tuzten pinuen jabeak diruz la-guntzeko. Hala ere, basoa pinu insignis espeziearekin ustiatzen dutenek ez dakite hori zertan is-latuko den. Orozkoko Udala al-dundiarekin jarri da harrema-netan, baina ez du lortu hedabi-deetan agertu dena baino infor-mazio gehiago.
Egun hauetan Arkauteko Neka-zaritza Institutuan Arabako baso
ingeniariak trebatzen ari dira eza-gutzeko Zeelanda Berrian pinuak zaintzeko baliatzen den trata-mendu arrakastatsua. Hala ere, horietako batek esan du, momen-tuz, antza, ez dagoela baimenduta horren erabilera. Saiatzen ari di-ren beste teknika da onddoari au-rre egin dioten pinu aleak hauta-tzea eta sustatzea.
30.000 lanpostuEskualdeko zein EAEko lurral-
de osoan zabaldurik, pinudiek industria sortu dute; egurra sor-tzeko eta eraldatzeko zerrategiak, lursailen garbiketak gauzatzeko, garraiatzeko, papera eta altzariak ekoizteko... eta zuhaitzen jabeei ez ezik, jende gehiagori ere ematen diete lana.
Modu anonimoan mintzatzen den baso ingeniariak uste du jen-deak ez duela sumatzen sortu dai-
tekeen hondamendi ekonomi-koa: “Sektorean 30.000 lagun in-guruk lan egiten dute EAEn. Ara-bako mahastiak edo ardi latxak antzeko egoeran egongo balira, alarma soziala eta bitartekoak as-koz handiagoak izango lirateke. Lantegi handi batek -Tubos Reu-nidosek edo Tubacexek, esatera-ko- itxiko balu, gauza bera. Baina kasu honetan ez da aparteko ezer gertatzen, eta jende askok lan egi-ten dugu pinuari esker”.
Horrez gain, diru sarrera han-diak ekartzen die udalei jardue-ra ekonomiko horrek. Esatera-ko, Orozkoko Udalak 2012. urte-tik gaurdaino 670.000 euro esku-ratu ditu baso publikoen bitartez. Okondoko Udalak, adibidez, aur-ten 81.796 euro jaso ditu basoak ustiatuta. Zerbitzu publikoak or-daintzeko bideratzen da diru hori, besteak beste.
Eskualdeko pinudiak arriskuan
Pinuak gorri edo marroi geratzen dira onddoaren eraginez. Aiaraldea.eus
Pinuaren ustiaketan sektorean 30.000 lagun inguruk egiten dute lan EAEn. Izurriteak ekonomian kalte larriak sortu ahalko lituzkeela uste dute adituek
Lecanosticta acicola onddoak eragindako izurritearen agerpena nabarmena da jadanik eskualdeko hainbat tokitan. Onddoak, dena den, ez ditu soilik zenbait jaberen etekinak kolokan jarri, baso industrian, ekonomian -30.000 lanpostu sortzen ditu EAEn- eta ingurumenean ere arazo larriak sor ditzake.
erreportajea
3AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Konponbidearen zainIrailaren 14an Bizkaiko pinuen
%25ean agertu zen onddoa eta, momentuz, erakunde publikoek ez dute modurik asmatu izurritea ekiditeko. Hori dela eta, jabeek ez dakite zuhaitzak moztu beharko diren edo negura arte itxarongo duten. Aipatutako jabeak azaldu du: “Adituek diote onddoak inoiz baino modu erasokorragoan jo duela neguko izotzaldiek ez du-telako gelditu. Agian negu gorria izango bagenu, arazoa konpontze-ko aukera izango genukeen”. Edo-nola ere, ezjakintasuna eta beldu-rra da nagusi.
Aiaraldeko baso ingeniariak uste du arriskua mantenduko dela, negua gogorra izan arren: “Udan berriro agertuko da ond-doa”.
Urre berdea agortzearAzaldutako guztiak kolokan jar-
tzen du ez bakarrik zenbait jabe-ren etekinak edo industria, bai-zik eta baso eredua bera, azken 100 urteetan ulertu den moduan behintzat. Izan ere, baserritar as-kok bideratu dituzte euren lursai-lak pinuak landatzera, 30 urteren ostean moztu eta saltzeko.
Hori bi aurpegiko txanpona izan da. Alde batetik, basoek ba-lioa mantendu dute ekonomikoki,
mozkinak sortu dituzte eta, ondo-rioz, jabeek saiakerak egin dituz-te mendiak garbi egoteko. Beste-tik, bioaniztasuna asko murriztu da, paisaia gehiena ia pinudi bi-lakatu arte.
Arazoa: monolaborantza“Jende askok gorroto du pinua,
baina arazoa monolaborantza da. Pinuek ere bere tokia izan behar dute, tokiko espezieek bezala. He-rritarrek ulertu behar dute pinuek eragin ona ere izan dutela. Jabeek zaintzen dituzte euren lurrak, di-rua ematen dutelako. Bestela, ez lukete esfortzua egingo. Abereak jarriko lituzkete, bioaniztasuna-ren kaltean, edo guztiz ahaztu eta abandonutako lituzkete”, adierazi du tokiko ingeniariak.
Halaber, Bizkaiko Basozainen Elkarteak kritika zorrotza plaza-ratu du aste honetan. Bere ustez, jabe askoren asmoa da eukaliptoa erabiltzea pinua ordezkatzeko.
Elkarteak uste du monolabo-rantzan sakontzen duen edozein eredu arriskutsua izango dela, eta bereziki eukaliptoan oinarri-tuta badago: “Tokiko basoa ego-kia da gure landaredia eta fau-na hartzeko, eta pinudiek, neurri batean, gauza bera egin dezake-te behin-behinean (espezie ahu-lenak eta mehatxatuenak barne),
baina eukaliptoek ez. Eukaliptoak bioaniztasunaren txirotasuna da-kar. Zientzialari gehienen iritzia da hori”.
Eukaliptoen arrisku gehigarria da suteena. Papera egiteko erabil-tzen da, besteak beste, bere egurra, eta erraz erretzen da. Bizkaiko Ba-sozainen elkartearen ustetan, pi-nua eukaliptoekin ordezkatuko balitz, iaz Galizian jazotakoa erre-pika daiteke hemen. Berez, 2017ko urrian sute erraldoiak gertatu zi-ren Galizian eta Vigo hirira heldu zen sua, hainbat hektarea kiska-li eta milaka animali hil ostean. Edonola ere, eskualdeko ingenia-riak gogoratu du sute garrantzi-tsuenak Europan ematen dire-la, baso ahaztuetan, inork zain-tzen ez dituen horietan, hain zu-zen. Hori ekiditeko, baso eredu be-rria ezartzea beharrezkoa da, bere aburuz.
Baso eredu berriaBaso ustiaketa eredu berria ga-
ratzeko ardura, gehienbat, era-kundeen esku dago, aldundiene-tan bereziki. Bizkaiko Basozainen Elkarteak proposatu du berehala abiatzea eztabaida hori eta toki-ko espezieen alde egitea. Aldi be-rean, uste dute landaketak diber-tsifikatzea dela onena, berritze-ko, kontserbatzeko edo ekoizteko,
edo hiru gauzak egiteko. Aiaralde-ko baso ingeniariak gogoratu du zaila izango dela tokiko eredua-rekin asmatzea, eta ingurume-na bermatzeko, etekinak eskaini behar zaizkiela jabeei: “Horrela ez bada, jendeak ez du hartuko ardu-ra mendiak eta basoak zaintzeko, eta hori arazo larria izan daiteke. Horregatik uste dut espezie askok tokia izan behar dutela, baita eu-kaliptoak ere, baina neurri ego-kian, ez monolaborantzan”.
Zentzu berean mintzatu da lur-sailen jabeetako bat: “Guk toki ba-tean haritzak jarri ditugu. Kon-tuan hartu beharra dago tokiko espeziea izanik, aldundiek oso arau zorrotzak jartzen dituztela. Egia da diru-laguntza handiagoa dela. Esaterako, pinuak landatze-ko aldundiak ematen ditu aleen, garbiketen eta itxituren balio er-dia. Haritzen kasuetan landarea-ren erosketa eta itxitura %90ean laguntzen du diruz erakundeak. Hori bai, haritza mozteko 120 urte behar dira. Nik ez dut hori ikusi-ko, ezta nire seme-alabek. Etekinik ez du emango, lan handia bai, or-dea. Nik hilero mantenu lanak egi-ten ditut musu-truk, baina ez da lursail handia. Baserritarrei eska-tuko zaie hainbat hektarea zain-tzea ezer eskuratu gabe? Ez dut uste hori jasangarria denik”.
Eskualdeko baso ingeniari batek azaldu du Arabako Foru Aldundiak komunikatu duela onddoa agertu dela eskualde osoan, Luiaondon eta Laudion, besteak beste.
Konponbidea baso ereduan dagoela uste dute adituek
erreportajea
4 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
herriz herri
Testua Aitor Aspuru Saez
Ibarran kokatua dagoen aniz-tasun funtzionala duten per-tsonentzako zentroko langileek pankartak jarri dituzte herrian salatzeko esleipen berria lortu duen enpresak -Fundación Gru-po Nortek- langile gutxiago ba-liatzen dituela betebehar berdi-nak asetzeko. Jesús María mese-detakoen zentroko langileek sala-tu dute giza bitarteko gutxiago da-goela orain erabiltzaileentzat, hau da, aniztasun funtzionala duten pertsonentzat. Hori gertatu da es-leipen berria eskuratu zuen enpre-sa berriaren politikaren ondorioz.
Alde batetik, zenbait beharginei kontratua agortu zaie eta ez diete
berritu. Horrek ekarri du txanda guztietan langileak galtzea. Zehaz-ki, goizeko txandan 8 behargine-tik 6ra igaro dira, arratsaldean 7tik 5era, eta gauez 3tik 2ra. Hau da, %27,7an murriztu dute langi-le kopurua.
Bestetik, sindikatuek nabar-mendu dute lan baldintzak oker-tu nahi dituela Fundación Grupo Nortek; kontratu finkoak dituz-tenei egutegia aldatu nahi diete jai egunetan zentrora joan daite-zen. Horrez gain, behin-behineko kontratatuak Aldi Baterako Lane-ko Enpresen bitartez hartzen di-tuzte.Langileen ordezkarien us-tez, beharginen kalterako ez ezik, erabiltzaileen interesen aurkakoak dira Fundación Grupo Nortek har-tu dituen neurriak.
Orozko
Ibarrako zentroan zerbitzuak murriztu dituztela salatu dute
Pankartak jarri dituzte Orozkoko zenbait lekutan. Aiaraldea.eus
Testua Txabi Alvarado Bañares
Yarritu S.A. enpresari esleitu diote ura Askargan mendiaren gainetik Izoriako Ur Edangarria-ren Tratamendurako Estaziorai-no eramateko bidea eraikitzeko obra. 1.217.736 euro eta 10 hila-beteko epea izango du enpresak lan horiek burutzeko. Gauzak hala, uste baino ditu gutxiago gastatuko du Aldundiak obre-tan, 1.849.257 euro baliatzea bai-
tzuten aurreikusia. Ura Larrin-be, Iperraga eta Aspuruko bil-tegietaraino iristeko beharrez-ko azpiegiturak ere eraikiko di-tuzte.
Uraren kalitatea goraAskargan menditik doan sa-
reko urak Aspuruko estazioan tratatu dira orain arte. Izoria-koa, baina, modernogoa da. Hori dela eta, uraren kalitatea han-diagoa izatea ahalbidetu dute obrek.
10 hilabeteren buruan amaituko dituzte ur-sarea hobetzeko lanak
Artziniega
Bi egunez luzatuko dira Motorshow topaketak
Testua Aitor Aspuru Saez
Artziniega motorren orroen esku geratuko da urriaren 5ean eta 6an. Izan ere, Motorshow to-paketen IX. edizio a egingo dute hiribilduan. Aurten Goio Llano izango da omendua, aitzinda-ria izateagatik ibilgailuen zale-tasunean herrian. Erakusketak,
herri bazkaria eta kontzertuak ere egongo dira.Baina ekintzarik zaratatsu eta ikusgarriena mo-torshowa bera izango da; hain-bat autok Arteko zelaiak abiadu-ra bizian zeharkatuko baitituzte.
Oharra: Albiste hau Artzi-niegako bazkideen ekarpena-ri esker plazaratu da, udalak ez baitio hedabideari diru-la-guntzarik ematen.
Zabortegia segurtasun neurririk gabe erabiltzen ari direla salatu dute
Testua Aitor Aspuru Saez
Duela bi aste Saratxoko Ad-ministrazio Batzarrak Ertzain-tzari deitu zion enpresa bat hasi zelako berriro hondaki-nak botatzen herriko zabor-tegian.
Erakundeetan galdetu eta gero, saratxoarrei adierazi zie-ten enpresak baimen guztiak dituela Eusko Jaurlaritzaren aldetik jarduera horretarako.
Hala ere, Administrazio Ba-
tzarrak salatu du herritik iga-ro diren zenbait kamioi ez zu-tela zama estalirik eta, ondo-rioz, hautsa utzi dutela bidean. Euren iritziz, segurtasun neu-rriak ez dira betetzen ari.
Zentzu horretan, Saratxoko herritarren ordezkariek azpi-marratu dute inork ez diela jakinarazi ezer lan horiei bu-ruz eta ez dakitela zein honda-kin mota garraiatzen ari diren. Horregatik, uste dute ura edo lurra kutsatzeko arriskua da-goela.
Saratxon hainbat kamioi aritu dira lanean azken egunetan. Saratxoko A.B.
Saratxo
Auto erakusketa egongo da, besteak beste. Unai Gotxi Kastrexana
AmurrioBidaide fundazioak zuzenduko du Virgen Niña aurrerantzean
Amurrioko Virgen Niña Ikas-tetxeko Zuzendaritza Titularra utzi dute Virgen Niña Kongre-gazioko Ahizpek, jardun horre-tan 64 urte eman ostean. Gau-zak hala, sortutako Bidaide fundazioak kudeatuko du ikas-tetxea aurrerantzean. “Ikaste-txeko ikasleek ez dute inolako aldaketarik sumatuko, hezkun-tza eredua bera izango baita”, adierazi dute zuzendaritzako kideek.
Hitzarmena sinatu du Orozkoko Udalak Gurutze Gorriarekin, herrian gizarte, osasun eta asistentzia alo-rrei lotutako hainbat zerbi-tzu eskaintzeko. Akordio ho-rren bidez “arreta berezia” es-kaini ahalko diete gizartera-tzeko zailtasunak dituzten edo kalteberatasun egoeran dauden bizilagunei. “Gaine-ra, ezbeharrek sortutako kal-teen konponketan, honda-mendi publikoetan, gatazke-tan, gaixotasun edo epidemia egoeretan eta osasun arloko prebentzioan, asistentzian eta konponketan lan egingo da”, tokiko erakundeak azal-du duenez.
Hauek dira Gurutze Go-rriak eskainiko dituen zerbi-tzu nagusiak: elikagaien es-kaerak egiten dituzten fami-lien balorazioak burutzea, horniketa laguntzen kudea-keta, haurren loteak osa-tzea, beste kanpaina batzue-tako loteak kudeatzea, gizar-te zerbitzuetatik eratorrita-koei erantzuna ematea eta formazio saioak eskaintzea edo horiei begirako lagun-tza ematea. Horrez gain, bi erakundeak elkarlanean ari-tuko dira udalak antolatzen dituen ekintza publikoetan.
Hitzarmena sinatu dute udalak eta Gurutze Gorriak
5AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Testua Aitor Aspuru Saez
Herritar baten salaketaren ondorioz topatu zituen Er-tzaintzak 600 landare ingu-ru Arrankudiagako landa ere-muan. Antza, 320 hazten ari ziren eta beste horrenbeste lehortze prozesuan zeuden.
Hori dela eta bi gizon atxilo-tu dituzte, 37 eta 40 urtekoak, zonaldea kontrolatzeko ope-razioa egin ostean. Poliziaren ustez, horien lana zen kalamua zaintzea. Osasunaren aurkako delitua leporatu diete.
Horrez gain, lursailaren ja-bea ere ikertzen ari da Ertzain-tza. 38 urteko gizona da.
AiaraldeaLaudio
Testua Txabi Alvarado Bañares
Hamaika egunez euskaraz bi-zitzea. Hori izango da Euska-raldiaren helburua. Azaroaren 23tik abenduaren 3ra egingo da ekimen hori Euskal Herri osoan. Aiaraldean iragan larunbatean aurkeztu zuten, Laudioko Herri-ko plazan.
Euskararen aldeko “ariketa so-zial erraldoi” gisa definitu dute egitasmoa. Duela urtebete es-kualdean eginiko Ahobizi eta Be-larripresten ekimenari jarraipe-na emateko balioko du. Bi figura horiek baliatuko dira berriz Eus-karaldian.
Ahobizien erronka izango da euskaraz ulertzen dutenei
euskaraz hitz egitea, nahiz eta hauek gazteleraz erantzun. Ho-rrez gain, ezezagunei lehen hi-tza -gutxienez- euskaraz luzatu-ko diete.
Belarriprestek, aldiz, eurekin euskaraz mintzatzeko gonbita luzatuko diete hizkuntza horre-tan moldatzeko gai diren per-tsonei.
Euskaraldiaren antolakuntzan murgilduak dauden kideek na-barmendu dute bi rol horiek ez direla gaitasunei lotuak egon-go. “Baliteke gaitasun handia duen pertsona bat, edozein arra-zoi dela, ez egotea prest inguru-ko pertsona batzuekin hizkuntz ohiturak aldatzeko. Orduan, Be-larriprest moduan parte har de-zake. Aldiz, gaitasun gutxiago
duen bat edo euskara ikasten ari den bat, prest egon daiteke, ahal duen neurrian, euskaraz ulertzen duten guztiekin eus-karaz hitz egiteko. Horrek, Aho-biziaren papera hartuko luke”, azaldu dute.
Izen-ematea zabalikIragan astean ireki zuten eki-
menean izena emateko epea. Inskripzioa betetzeko bi modu egongo dira: Euskaraldia.eus webgunean sartuta edota herrie-tan egongo diren eskuorriak be-tez.
Ekimenaren antolatzaileek aurreratu dute hainbat ekintza prestatuko dituztela eskualdean hamaika eguneko maratoi horri begira.
Iragan larunbatean egin zuten ekimenaren aurkezpena Laudioko Herriko plazan. Aiaraldea.eus
Hamaika egunez euskaraz bizitzeko prestatzeari ekin dio Aiaraldeak
Testua Aitor Aspuru Saez
Dena ondo bidean, Ermu Andra Mariko apaiz etxean eta Ugarteko plazan gauzatu behar diren obrak azken urra-tsetan sartzen ari dira. Izan ere, Laudioko Udalak esleipe-nak indarrean jarri ditu. Be-rez, apaiz etxeko lanetara aur-kezteko epea urriaren 10ean bukatuko da.
Horretara 154.205 euro bi-deratzea aurreikusi du era-kundeak eta helburua da tei-latua konpontzea eta barru-ko partea egokitzea. Izan ere, tokiak balio beharko du osta-laritzarako beheko solairuan eta negozioa kudeatuko dute-nak goiko solairuan bizi daite-zen. Tabernak barra, sukaldea,
jantokia eta komunak izango ditu. 4 hilabete izango du en-presak dena amaitzeko.
Ugarte plazan bi ardatz izan-go dituzte obrek. Alde batetik, umeentzako elementuak jarri eta irisgarritasuna bermatu beharra izango du enpresak, zenbait oztopo kenduta -per-gola, adibidez- eta arrapala eginda.
Bestetik, 415 metro karratu-ko zabalerako estaldura ins-talatuko da. 350.700 euro ba-lioko du lehen egitasmoak eta 160.742 bigarrenak.
Haurrentzako jokoakUmeen aisialdirako hainbat
elementu jarriko dute: kulun-kak, txirristak, tirolina, sas-kiak edota aniztasun funtzio-nala dutenentzako jokoak.
herriz herri
Ermuko Apaiz Etxearen eta Ugarteko plazako obren esleipenak abian
Arrankudiaga-ZolloBi gizonezko atxilotu dituzte 600 marihuana landare izateagatik
6 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
erreportajea
Testua Txabi Alvarado Bañares
Aiaraldeko gazte asanbladen martxa egingo dute urriaren 5etik 7ra. Orozkoko, Urduñako, Amurrioko, Aretako eta Lau-dioko gazte asanbladek antola-tu dute egitasmoa, eskualdeko gazteen arteko “saretzea, elkar ezagutza, eztabaidak, hausnar-keta eta gozamena” sustatzeko.
Gazte orori irekiaEskualdeko gazte orori luza-
tu diote martxan parte hart-zeko gonbita. “Inguruko gaz-teek bizi dituzten borroka, ezinegonak,ametsak, kezka eta nahiak ezagutu eta norberare-nak konpartitu nahi ditugu”, azaldu dute ekimena aurkezte-ko eginiko agerraldian.
Orozko, Areta eta Laudio-tik igaroko da martxa. Egita-rau oparoa prestatu dute gaz-te asanbladek. Urriaren 5ean Orozkon bilduko dira arratsal-deko seietan eta asanbladen ar-teko olinpiadak egingo dituzte. Afaria eta zine foruma egongo dira iluntzean. Hurrengo egu-nean Aretarantz abiatuko dira. Untzuetatik igaroko dira, eta “nafar gazteluari buruzko hit-zaldia” eskainiko dute bertan.
Bazkalostean kontzertu akus-tikoa eta Bagara Nor eta Otse-meak talde feministen taile-rra egongo dira, Aretan. Kaleji-ra musikatua egingo dute gero, Laudioraino.
Bertako gaztetxean emango diote amaiera larunbateko egi-tarauari, Voltium, Berandue-gi eta Dantzetan Jarrai taldeen
kontzertuekin. Igande goizean amaituko dute martxa, asanbla-den “iragana, oraina eta geroa” hizpide izango duen mahaingu-ruarekin.
Zortzi urtetan lehenaDuela zortzi egin zen azkene-
koz eskualdeko gazte asanbla-den martxa. Garai hartan Amu-rrio, Laudio eta Urduñako asan-bladak baino ez ziren existitzen. Ordutik hona bikoiztu egin da eskualdeko gazte asanblada kopurua, Aretakoa, Orozkokoa eta Arrankudiaga-Zollokoa sor-tu baitira.
Azken talde horretako kideak beste ekimen batean murgildu-ta daude: Hego Uribeko Urriko Martxan. Urriaren 26tik 28ra egingo da ibilaldi hori, eta 27an igaroko da Arrankudiagatik.
Aiaraldea Aiara
Okondo
15 urteko neska bati sexu-abusuak egiteagatik zigortu dute gizon gazte bat
Testua Aitor Aspuru Saez
Iragan asteazkenean epai-tu zituzten Gasteizen Aiara-ko bi gazte sexu-abusuak egi-tea eta bortxa erabiltzea lepo-ratuta. 2017ko ekainean gerta-tu zen erasoa. Adinez nagusiko bi gaztek 15 urteko neska bati proposatu zioten egurra jaso-tzera joatea. Aitzakia hori ba-liatu ostean, alkohola edatera behartu eta bietako batek era-sotu zuen.
Arabako Probintzia-Auzite-gian landu zituzten gertaka-riak eta fiskalak eta defentsak akordioa lortu zuten. Hasiera-ko eskaera fiskala 9 urte eta 11 hilabeteko espetxe zigorra zen. Neska erasotuaren abokatuak onartu zuen akusatu nagusia-ri 2 urteko kartzela zigorra, 6.000 euroko isuna eta bikti-mara hurbiltzeko eta berare-
kin komunikatzeko 5 urteko debekua ezartzea.
Aintzat hartu beharra dago gazte hori kartzelan zegoe-la 2017ko ekainetik eta me-dikuek ziurtatu dutela buru gaixotasuna duela. Horrega-tik, presondegira ez itzultze-ko, tratamendu psikiatrikoa jarraitu beharko du. Gainera, hurrengo 5 urteak zaintzape-ko askatasunean egongo da eta baldintzaren bat errespetatu-ko ez balu berriz espetxeratu ahalko lukete.
Bortxa erabiltzeaGazte hori ez ezik, beste bat
ere zigortu zuten atzo 15 urteko neska alkohola edatera behar-tzeagatik. Akusazioak eta bere abokatuak adostu zuten 1.080 euroko isuna ordaintzea eta 2 urtez debekatua izatea nerabe-ra hurbiltzea edo berarekin ha-rremanetan jartzea.
Ekintzak antolatzeko diru-laguntzak emango ditu Kuadrillak
Testua Txabi Alvarado Bañares
Diru-laguntzak emango ditu Aiarako Kuadrillak, “eskual-dearentzat interesgarriak di-ren jarduerak eta programak antolatzeko, garatzeko eta gau-zatzeko”. Ireki dute dagoeneko eskaerak aurkezteko epea. Lau-
dion, Amurrion, Aiaran, Artzi-niegan edo Okondon gauzatu beharko dira diruz lagundu-tako ekintza horiek. “Lurralde horietatik kanpo egiten badira, xede gisa izan behar dute Kua-drillaren eskualde-mailako in-teresa edo Kuadrilla bera susta-tzea”, adierazi du Maider Baste-rra Ibarretxek.
Kuadrillako presidenteak adierazi du tokiko erakundea-ren webgunean edo 945 399 122 telefonora deituta eskuratu dai-tekeela deialdiaren gaineko in-formazioa.
Horrez gain, udaletako iragar-ki-tauletan ere kontsultatu dai-teke, bertan baitaude laguntzak arautzen dituzten oinarriak.
Iragan ostegunean egin zuten martxaren aurkezpena. Aiaraldea.eus
Urriaren 5etik 7ra egingo dute Aiaraldeko Gazte Asanbladen ibilaldia
“Mendizaleak ez direnentzat moldatuagoa” izango da aurten Okondo Ibarra ibilaldia
Testua Txabi Alvarado Bañares
Datorren urriaren 20an egin-go dute Okondo Ibarra ibilaldi neurtuaren VI. edizioa. Urria-ren 17ra arte egongo da izena emateko aukera, Ganekogorta mendi taldearen webgunean.
Hala ere, egunean bertan ere bete ahalko da inskripzioa, 8:00etatik 8:30ak arte. 4 euro balioko du jarduerak federa-tuentzat eta 6 euro gainera-koentzat. 8:30ean abiatuko da zeharkaldia frontoitik. “Bertan hasi eta amaituko da ibilaldia” azaldu du Justino Arto Luar-cak, “dutxak, aldiz, udal igeri-lekuetan egongo dira”. Gane-kogorta mendi taldeko kidea-ren hitzetan, aurtengo ibilbi-dea laburragoa izango da, 13,84
kilometrokoa. “Horren men-dizalea ez den jendearen par-te hartzea sustatu nahi dugu horrela”.
“Goizeko jaia”“Goizeko jaia” atontzea izan-
go da ekimenaren helburua, Artoren arabera. “120-150 par-te hartzaile inguru bertaratu-ko direla uste dugu, aurreko urteetan bezala”. Mendizaleen profila, baina, urtez urte alda-tzen da, antolatzaileen aburuz. “Badaude mendi korrikalariak, ibibilbidea entrenatzeko ba-liatzen dutenak. Baina jende gehiena federatu gabekoa da; hau da, ez du astebururo men-dira joateko ohiturarik". “Ahoz ahokoak” funtzionatzen due-naren seinalea da hori, Arto-ren iritziz.
7AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
iritzia ?GALDERA
Beste herrialde batera boluntario gisa laguntzera joango zinateke?
MariasunIrakaslea
Nik nire burua ez dut une honetan horrelako ekimen ba-tean parte hartzen ikusten, baina ondo deritzot. Guk nor-malean ekonomikoki lagun-tzen ditugu horrelako erakun-de eta egitasmoak.
NaniErizaina
Gure garaian oso zaila zen ho-rrelako ekimen batean parte hartzea, talde erlijioso baten ba-rruan ez bazen behintzat. Nik ekonomikoki lagundu izan ditut batzuetan horrelako ekimenak.
MirenGizarte langilea
Bai, parte hartuko nuke ho-rrelako ekimen batean. Behin Ekuadorreko eskola batean la-guntzen egon nintzen Eusko Jaurlaritzaren beka batekin, eta oso esperientzia ona izan zen.
MarijoseIrakaslea
Ez dut inoiz horrelako eki-menetan parte hartu ez eta di-rurik eman ere. Batzutan ez dakizu ematen den dirua iritsi-ko den, baina begi onez ikus-ten ditut horrelako ekimenak.
Jendez betetako metrotik jaitsi bezain laister ondoko eskaileren amaieran ikusi genuen argi izpia. Gure helmuga zen, Atenas. Baina hori ez zen espero genuen errealitatea. Krisiak zigortutako hiri-buru batekin egin genuen topo; drogaz, pobreziaz eta zikinkeriaz betetako hiriburua. Hala ere, zai-la egiten zaigu ulertzea nola bihurtu den hain ekomomia txarra duen hiriburu bat Europa osoko errefuxiatu askoren helmuga.
Anabasa horren guztiaren erdian, “Victoria Social Center” dago. Bertan egin ge-nuen gure boluntariotza eta esan dezakegu errefuxiatuen euskarri garrantzitsu bat dela. Bertan beste boluntario batzuekin egin genuen lan, ingeleseko klaseak ematen, hainbat motako es-kulanak egiten, umeak zaintzen edota janaria banatzen.
Zalantzarik gabe, janaria banatzea izan zen gogorrena eta harrigarriena. Orduak ematen zituzten eguzki azpian itxaroten, janariz betetako poltsa soil baten esperoan. Haien aurpegietan ikusten zen desesperazioak inpotentzia sorrarasten zigun. Haien azalean jarrita eta bertan bizitako guztiaz oroi-tuz, errefuxiatuei ematen zaien tratua ez zaigu batere justua iruditzen. Horregatik, gure kasuan, bi-daia hau, injustizia honen aurrean hartu beharreko jarrera berriaren hasiera izango dela uste dugu. Oraindik lan asko eta aldatu beharreko gauza asko ditugu aurrean. Beti prest!
Ukaezina da goruntz doala Gobernuz Kanpoko Erakundeekin egiten den boluntariotza eta elkar-lana. Baina dena da dirudien bezain polita? Boluntariotzaren arazoa da bere indiosikrasiak (bere al-truismoak eta behartsuenak laguntzeko gogoak) itsutu egiten duela bere jarduerak eta horien on-dorioak ispiritu kritikoarekin aztertzerako orduan. Kontuz, horrekin ez dut esan nahi laguntzea berez txarra denik: beti izango da laudagarria behar duenari laguntzea. Hori egiteko baliabideek laguntza jasoko duen komunitateari zer onura ematen dioten argi ez dagoenean sortzen da arazoa.
Boluntariotzaren boomak eragin du hori maiztasun handiegiarekin gertatzea. Herrialde abera-tsetatik txiroetara dagoen gazte eta diru emari jarraituak GKEn inguruan industria bat sortzea era-gin du, bereziki kaltegarriak diren bi ondoriorekin. Horietako bat da boluntariotza bolunturismo bihurtzea. Negozio hutsa da hori, zeinetan kalitatea eta eragina neurtzeko irizpideak leundu egiten diren pertsona orori moldatu daitezen, bereiztu gabe benetan prestatuak dauden pertsonak Insta-grama apaintzeko esperientzia on bat baino nahi ez duten horietatik. Beste ondorio bat da botere-harremenak ilundu egiten direla, eta iparraldeak (zuri eta aberatsak) hori baliatzen duela bere pa-radigma gainontzekoei ezartzeko.
Benetako boluntariotzak, lagundu egiten duen horrek, modu kontziente eta kontzientziatu ba-tean eragin behar du. Ondo neurtu behar ditu ematen dituen pausoak, tokiko biztanleak inplikatu eta programek askotan duten “salbatzailearen” konplexu oro albo batera utzi. Horregatik, mota horretako esperientzia batean izena eman baino lehen, pentsatu beharra dago zergatik eta zerta-rako nahi den horretan parte hartu. Bolunturismoa kolonialismo berria izatetik banatzen duen haria oso-oso mehea baita.
Aldatu beharreko gauza asko
'Bolunturismoa' ala kolonialismoa?
ANE EIZAGIRRE ETA SANDRA CASTAÑO Aisia Eskaut Taldea
DAVID DEL RIO CARRERONazioarteko ekonomia politikoko ikaslea
“Zaila egiten zaigu ulertzea nola bihurtu
den hain ekomomia
txarra duen hiriburu bat
Europa osoko errefuxiatu
askoren helmuga”
“Oso-oso mehea da
bolunturismoa kolonialismo
berritik banatzen
duen haria”
Aimar Gutierrez Bidarte
8 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Testua Izar Mendiguren Cosgaya
Astebete luze pasa duzue Greziako errefuxiatuen kanpamentuetan. Nolako esperientzia izan da?
Ezberdina. Ohikoan ondo pasatzeko bidaiak egiten ditugu. Dena den, egunerokotasunaren atzean dagoena da gogorrena. Umeak han pozik zeuden, baina egun gutxi behar izan ditugu ikusteko zer nolako bizitza gogorra duten. Emakumeen gunean, esaterako, ez zuten apenas hitz egiten.
Umeen eta emakumeen errealitatea ezagutzeko aukera izan duzue, beraz.
Victoria Social Centerren egon gara astelehenetik ostiralera lanean, asteburuetan itxi egiten baitute. Horregatik, City Place Hotel okupatuan eman ditugu gainontzeko egunak. Victoria Social Centerren 11:00eta-tik 16:00ak arte egon gara hainbat ekintza egiten: umeen tailerrak, hizkuntza klaseak ematen...
Solairuka banatua dago: haurtzaindegia, umeen gunea, emakumeena, zumbakoa... Eraikina SOS Errefu-xiatuak erakundeak kudeatzen du, boluntarioen bidez. Jende ugari elkartzen da bertan: batzuk klaseetara doaz, beste batzuk janari edo pardel bila, tailerretara... Grezie-ra, frantsesa, alemana, ingelesa... irakasten dira, besteak beste.
Hezitzaileak boluntarioak dira. Dena den, beste zentro batzuk ikusi ditugu; gainontzekoetan boluntarioak ez ziren astebete egoten, denbora gehiago baizik (adi-nagatik gu salbuespena izan gara). Arazoa neguan izan ohi dute: boluntarioak lortzeko zailtasunak dituzte.
Nola kudeatzen da errefuxiatuen horrelako gune sozial bat?
Gu Zaporeak erakundearen bidez jarri ginen harre-manetan, eurek pasa ziguten jabearen kontaktua. 16:00etan, auzolana bukatzean, garbiketa egiten genuen, eta bazkalostean hurrengo eguneko lana antolatzeko bilera. Hortaz, etxera 18:30ean iristen ginen, gutxi gora-behera. Bilera horietan boluntario sare guztia elkartzen ginen.
Nongo errefuxiatuak ezagutu dituzue? Gehienak Afganistangoak, Siriakoak eta Iranekoak
ziren; nahiz eta Kurdistango jendea ere egon. Kultura nahasketan bizi ohiturak ere nabaritzen ziren, edo erli-jioa. Ume batzuk burkarekin zetozen, beste batzuk ez... Hortzak apurtuta eta beltz zituzten, egoera eta baldintza oso gogorretan bizi dira.
Hori bai, ez dute ezer kontatzen. Ez dugu izan beraien benetako errealitatea ezagutzeko aukera.
Emakumeen egoera nolakoa da han?Victoria Social Centerreko Women Space delakoa
itxaron gela gisa ulertzen dute han. Gure taldeko bi ez geundenez konforme, Atenasen materiala erosi genuen mural bat margotzeko. Emakumeak harremantzeko gela da, baina umeen zain zeuden batez ere. Mutilentzat beste gela bat zegoen: mugikorrarekin, telebista ikusten... egoten ziren.
Genero rolak nabarmenak dira orduan.Bai. Sarreran egonez gero, gizonak sakelakoekin eta
eta edaten ikusi daitezke; eta beste aldean emakumeak umeekin, hitzik egin gabe, espazio itxi batean... Aldea oso agerikoa da. Espazio bereizketa hori kulturala da, emakumeek ez dituzte onartzen gizonezkoak euren espazioetan.
Zenbat boluntario behar dira Victoria Social Center kudeatzeko?
Hoge bat. Batzuk finkoak dira, eta beste batzuk -gu bezala- bolada baterako doazenak. Katalanekin egon gara, errefuxiatu boluntarioekin, Ingalaterrakoekin, Gineakoekin... Komunikazio hizkuntza ingelesa izan da, nahiz eta batzuetan gazteleraz ere mintzatu. Inprobisa-zio asko dago Victoria Social Centerren, baina ondo funtzionatzen du.
Zazpi egunetan zer egin duzue han? Eta ikasi?Ingelesa irakatsi dugu, alemana ere bai, idazkari lanak
gauzatu ditugu, Women Spacen egon gara... Taldeka
“Greziako errefuxiatuen kanpamentuetan baldintza oso gogorretan bizi dira”
GREZIAKO ERREFUXIATUEN KANPAMENTUETAN ZAZPI EGUN IGARO
DITUZTE LAGUNTZEN LAUDIOKO 12 GAZTEK. HESIHES IKASLE
KOOPERATIBA SORTU ZUTEN HORRETARAKO.
erreportajea
9AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
bestelako hezkuntza sistema aldarrikatzeko sortu genuen: liburuez aparte, poemak eta bestelako baliabideak era-bili ditugu.
Zaila al da horrelako proiektu komunitarioetan parte hartzea?
Hasieran, Batxilergoko lehen mailako ikasleoi eskai-ni ziguten aukera. Bidaira 12 gazte joan gara, baina urte osoko proiektua izan da. Greziara gogotsuen geundenak joan gara bakarrik.
Zergatik Hesihes izena?Hitz jokoa da: hesietatik ihes. Helburuak argi genituen
hasieratik: errefuxiatuak laguntzea, hezkuntza sistema aldatzea eta eskualdea kontzientziatzea.
Urtean zehar zuen misioa ezagutarazteko hainbat ekintza egin dituzue...
Hainbat azoketan hartu dugu parte, kamisetak egin ditugu, kontzertuak antolatu... Bidaia ordaindu ahal izateko Amurrion eta Laudion eskatu dugu laguntza, batez ere.
Bidaia bukatu duzue. Zein misio izango du hemen-dik aurrera Hesihesek?
Ez dugu oraindik hitz egin. Igandean Donostian izan ginen boluntario lanetan, eta elikagai bilketa egiteko asmoa dugu. Alabaina, garraioa ez da hain erraza edo merkea. Ekonomikoak dira oztopo gehienak. Guk hara ez genuen ezer eraman, baina hurrengo urtean motxi-lak, kuadernoak eta beste gauza batzuk lortzen saiatuko gara.
Itzuli berri zarete. Zer utzi duzue han?Umeak eta lagun zein maitasun asko. Kontaktu fisi-
ko handia izan dugu. Sekulako zortea izan dugu jendea-rekin egoteko lana egokitu zaigulako; sukaldean koka-tu izan bagintuzte ez genuke hainbeste loturarik izango. Nolako bizitza izan dute? Zer nolako etorkizuna edukiko dute? Hobea opa diegu, baina ezinegona sortzen digu hori ezin bermatzeak.
“Greziako errefuxiatuen kanpamentuetan baldintza oso gogorretan bizi dira”
banatu ginen. Lehen solairuan umeen txokoa zegoen, bigarrenean gimnasioa eta edertasun zerbitzuak, eta hirugarrenan informatika eta hizkuntza gelak. Azken solairua, laugarrena, boluntarioena zen: jateko eta bile-rak egiteko. Egun gehienetan umeekin tailerrak egin ditugu, eta hizkuntza klaseak eman. 12 urtetik beherakoak ziren haur gehienak, eta hiru multzotan bereizten zituz-ten, adinka. Gazte gehienak, berriz, hizkuntzak ikastera joaten ziren.
Ikasle zareten heinean, nola ikusi dituzue bertako hezkuntza sistema eta baldintzak?
Batzuk eskolaratzen dira, baina beste batzuk ez. Oso autonomoak dira. 8 urteko haurrak bakarrik joaten ziren Victoriara, ez daukate beldurrik. Duten adinerako oso helduak dira.
12 urteko neska batek kontatu ziguna sekulakoa izan zen... Afganistandik etorri zela esan zigun, eta han 12 orduz ibiltzen zirela gauez, eta egunez atseden hartzen zutela. Irribarre batekin esan zigun lo egiteko kamioien azpian sartzen zirela, eta askotan ez zela jendea esnatzen. Behin Turkiara helduta, Iranetik pasatzeko ‘patera’ har-tu omen zuten askok, baina oso gutxi iritsi ziren. Hori dena irribarre batekin kontatzen zuen... ikaragarria da.
Ama, gainera, haurdun zegoen bidaia abiatu zutenean eta, eskizofrenia duenez, alabak pultserak saltzen ditu bere amaren tratamendua ordaindu ahal izateko.
Errealitate gogorra, ezbairik gabe.Oso jende kontzientziatua da, aipatutako neskak
gainontzeko errefuxiatuak laguntzen dihardu bolunta-rio gisa. 12 urterekin Victoria Social Centerreko bolun-tarioa da. Batzuk eskolaratu egiten dira, baina beste batzuk ez. Hala ere, sekulako erraztasuna dute ikasteko; eurek nahi dutelako baitoaz eskoletara.
Bitxia da, baina Suitza edo Alemania -eta alemana- dute paradisutzat! Oso argi zuten Alemaniara joan nahi zutela, nahiz eta zergatia ez ulertu!
City Place eraikin okupatuan ere izan zarete, ezta?Bai, asteburuetan. Han sukaldari eta garbitzaile
zereginei heldu diegu. Hotel okupatua da, baina oso zaharra. Gaur egun, 250 lagun bizi dira, baina 400 ego-tera heldu dira. 2016an okupatu zuten, eta arkitekto batek esan zienez, edozein unetan erori daitezke balkoiak. Gela bakoitzean familia bana dago. Oso prekarioa da: sukaldean labezomorroak daude... Oso zikin dago. Guz-tira 10-12 boluntario daude, proiektuaren zati handiena etxebizitza “pribatuena” baita. Geletan ezin denez jana-ria prestatu, txandak egiten dituzte. Horretan lagundu dugu guk.
Bestelako errefuxiatuen gune edo gune okupaturik
ezagutu duzue?Batzuk bai. Squat deitzen diete errefuxiatuen gune
okupatuei, Atenasen pila bat daude. Bakoitzak modu batean funtzionatzen du, autogestio bidez. Esaterako, Victoria Centerretik egunero bi squatera eramaten dute bazkaria. Victoriak aholkularitza funtzioa ere betetzen du: haurrak eskolaratzeko, lo-lekuak bilatzeko, itzultzai-leak lotzeko eta abar.
Hesihes ikasle kooperatiba sortu zenuten ekimena gauzatu ahal izateko. Ez da ohikoa ikasleek koopera-tiba sortzea.. Nolatan egin zenuen apustu hori?
Agintzari proiektuko bi kide etorri ziren Laudio Ikastolara egitasmoak azaltzera. Euskal Herrian badira ikastetxeetako kooperatibak, baina ekintza xumeak izan dira orain arte: herrialdeak laguntzeko pultseren edo pastelen salmenta gauzatu dute, besteak beste. Zaporeak erakundekoekin bilera egin zuen Laudio Ikastolak, eta hortik atera zen Greziako errefuxiatuen gunea lagun-tzeko ideia.
Gure kooperatiba, errefuxiatuak laguntzeaz gain,
“Errefuxiatuek ez dute euren egoeraren inguruko aferarik kontatzen. Ez dugu euren benetako errealitatea ezagutzeko aukerarik izan”
“12 urteko neskatila batek irribarre batekin esan zigun lo egiteko kamioi azpian sartzen zirela eta jendea askotan ez zela esnatzen”
erreportajea
Argazkiak Julen Zubiete Iza
Irailaren 13an itzuli ziren He-siHes kooperatibako kideak Lau-diora, Greziako errefuxiatuen kan-palekuetan astebete igaro ostean. Makina bat esperientzia bizitzeko parada izan zuten zazpi egun ho-rietan. Aiaraldea hedabideak eki-menaren jarraipen berezia egin du, hainbat argazki galeriak, kronikak eta bidaiaren nondik norakoak la-burbiltzen dituen bideo-erreporta-jea plazaratuta.
HesiHesekoak ez dira izan Gre-ziara jo duten aiaraldear bakarrak. Aisia Eskaut Taldeko zenbait kidek ere antzeko bidaia egin dute. Abuz-tuaren 20tik irailaren 2ra egon dira SOS Refugiados-ek kudeatzen duen Victoria Social Centerren lanean.
Zazpi egun
hamaikabizipen
Atenaseko arratsaldeko azken argiak Licabeto menditik. Julen Zubiete
Astebete igaro dute HesiHes kooperatibako ikasleek Greziako errefuxiatuen kanpalekuetan. Bertako hainbat proiektu eta bizipen lehen eskutik ezagutzeko parada izan dute. Baina ez dira egotera mugatu, hainbat gauza egin baitituzte: ingelesa klaseak eman edota hainbat gune atontzen lagundu dute, besteak beste. Igande honetan -irailak 30- bidaiari buruzko bideo-erreportajea argitaratuko da Aiaraldea.eus atarian.
EMAKUMEEN ESPAZIOA ATONTZEN
Hainbat auzolanetan parte hartzen aritu dira HesiHeseko kideak Grezian eginiko egonaldian. Ezkerreko irudian, City Plazako emakumeen espazioko terrazan eginiko garbiketa lanak.
erreportajea
ZUMBA SAIOA
Ezkerreko irudian, emakume errefuxiatu zein aiaraldearrak zumba klasean murgildurik.
"SINGLE MEN"
Ezkerrean, Exarcheiako "Single Men" izeneko squatean bizi den gizon bati ateratako argazkia. Behean, City Plazako bi kide Tauli izeneko jokoarekin hotel okupatuko tabernan.
INGELES KLASEAK EMATEN
Errefuxiatuei ingelera klaseak ematen aritu dira Hesiheseko kideak. Ezkerreko argazkian, taldeki bat ikasleetako baten zalantzak argitzen.
BI LAGUN
Goiko irudian, Victoria Social Centerren elkar ezagutu zuten Irakeko Kurdistango bi emakume errefuxiatu. Ezkerrekoa ingelera irakaslea da; eskumakoa, aldiz, haren ikaslea.
DANTZAN
City Plazako hallean eginiko kontzertuko musika probestuta, HesiHeseko kideek euskal dantzak dantzatzeari ekin zioten. Berehala umeak batu zitzaizkien eta denak jarri ziren dantzan.
JOLASEAN
Errefuxiatuen kanpalekuetako umeekin jolasean egoteko parada izan dute HesiHeseko kideek.
erreportajea
12 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
ag
en
da
2018
/09/2
6
Pa
tin
atz
ail
ez
bete
ko
d
a L
au
dio
igan
dean
Ud
a am
aitu
ber
ri d
en a
rren
, au
-rr
era
dar
rai e
sku
ald
eko
her
riet
a-ko
jaie
n m
arat
oiak
. Gau
r -i
rail
ak
26-
has
iko
dir
a M
enag
arai
eta
B
eote
giko
jai
ak, b
ain
a la
run
ba-
ta iz
ango
da
egu
n n
agu
sia.
Dat
o-
rren
ast
ebu
ruan
izan
go d
ira
bai
ta
ere
Oro
zkok
o B
eraz
a au
zoko
jaia
k.
Egit
arau
op
aro
a p
rest
atu
du
te ja
i b
atzo
rdek
o k
idee
k. T
xer
ri S
win
g ta
ldea
k jo
ko d
u o
stir
alea
n, e
ta H
i-le
an B
arik
u B
at e
ta Jo
selu
An
ayak
,
ald
iz, l
aru
nb
atea
n. H
erri
baz
ka-
ria,
mu
s tx
apel
keta
, um
een
tzak
o
tail
erra
k et
a p
aell
a le
hia
keta
ere
eg
ongo
dir
a, b
este
ak b
este
.
Op
ello
ra, L
ekam
aña,
Bañ
uet
a...
Laru
nb
at h
on
etan
osp
atu
ko
dir
a b
aita
Op
ello
rako
jai
ak e
re.
Mez
a, l
un
txa
eta
trik
iti
eman
al-
dia
ego
ngo
dir
a h
erri
an.
Ask
oz
opar
oag
oa
izan
go d
a B
añu
etak
o
Jaie
n e
gita
rau
a: m
ito
logi
a ir
tee-
ra,
du
atlo
ia,
Ibiz
an o
inar
ritu
ta-
ko j
ai t
emat
iko
a et
a b
este
hai
n-
bat
eki
ntz
a eg
ongo
dir
a la
run
ba-
tean
. Lar
un
bat
eta
igan
dea
n iz
an-
go d
ira
bai
ta L
ekam
añak
o j
aiak
er
e. H
aurr
entz
ako
jola
s et
a ta
ile-
rrak
, od
olki
jan
a et
a to
rtil
la t
xa-
pel
keta
ego
ngo
dir
a, b
este
ak b
es-
te. U
rria
ren
5et
ik 7
ra, a
ldiz
, Oko
n-
dok
o Ir
abie
n a
uzo
ko fe
stak
osp
a-tu
ko d
itu
zte.
Pat
in E
gu
na
egin
go d
ute
Al-
dai
ko e
ta L
autx
irri
nk
a ta
ldee
k ig
and
ean
-ir
aila
k 3
0-
Lau
dio
n.
Ald
ai p
laza
n h
asik
o d
a eg
un
a,
11:0
0et
an
. H
aurr
ek 2
kil
om
e-
tro
ko
ib
ilb
idea
eg
itek
o a
uk
era
izan
go d
ute
, eta
10 k
ilo
met
roko
a,
ald
iz, h
eld
uek
. Ize
n e
mat
ea d
o-
hak
oa
izan
go d
a et
a 10
:30
etat
ik
aurr
era
egin
ah
alko
da,
pla
zan
b
erta
n.
Ma
rtx
en o
stea
n,
irri
sta
ket
a a
rtis
tik
o e
rak
ust
ald
iak
eg
on
-go
dir
a. S
arie
n z
ozk
etar
ekin
eta
“e
zuzt
eko
arek
in” a
mai
tuko
du
te
goiz
eko
ek
imen
a.
20
18/1
0/0
9
Eg
un
oso
ko p
rog
ram
a p
rest
bu
ru
osa
sun
aren
ald
eEg
un
oso
ko e
gita
rau
a p
rest
a-tu
du
ASA
SAM
elk
arte
ak d
ato
-rr
en u
rria
ren
6ra
ko, B
uru
Osa
-su
nar
en N
azio
arte
ko E
gun
a o
s-p
atze
ko. L
aud
ioko
Ald
ai p
laza
n
egin
go d
itu
zte
goiz
eko
ek
int-
zak
. Arr
atsa
ldea
n, a
ldiz
, ole
rki
eman
ald
ia e
skai
nik
o d
ute
Ka-
sin
oan
.
Piz
tek
e d
au
de
ora
ind
ik
hain
bat
herr
ieta
ko s
uzi
riak
Last
erke
ta b
iko
itza
an
tola
tu
du
Urd
uñ
ako
Gu
ald
etx
u M
en-
di
Biz
ikle
ta T
rail
Ta
ldea
k d
a-to
rren
la
run
bat
era
ko
-ir
ail
ak
29-.
Kro
no
esk
ala
eg
ingo
du
te
16:0
0et
an, e
ta g
auek
o m
artx
a, a
l-d
iz, 2
1:0
0et
an. B
iak
ala
bia
k Fo
ru
Plaz
atik
ab
iatu
ko d
ira.
K
ron
oes
kal
adak
4,5
kil
om
e-tr
ok
o l
uze
ra i
zan
go
. G
ua
lde
-tx
uko
itu
rria
n a
mai
tuko
da
no
r-ge
hia
gok
a. G
auek
o i
bil
ald
ia, a
l-d
iz, e
z d
a le
hia
korr
a iz
ango
eta
26
k
ilo
met
roko
ibil
bid
ea iz
ango
du
. O
stir
al
ho
net
an -
irai
lak
28
- a
ma
itu
ko
da
ize
na
emat
eko
ep
ea. R
ock
thes
po
rt.c
om
web
gu-
nea
n e
gin
dai
teke
insk
rip
zio
a.
Tx
irrin
du
lan
ga
uez,
Urd
uñ
ako
K
ron
oesk
ala
dan
MU
SIK
A
09
.29
La
ru
nb
ata
22:3
0 L
AU
DIO
VO
R +
Ho
rzd
un
Orb
eko
etx
ea
09
.29
La
ru
nb
ata
22:3
0 L
AU
DIO
Am
an
ko
mu
n,
A M
ala
s, B
oo
t B
oy
s e
ta B
ell
ato
rG
azte
txea
HIT
ZA
LD
IAK
09
.28
Ost
ira
la18
:00
LA
UD
IO“D
ek
lin
ab
ide
ak
” fi
lma
ren
eta
“M
erk
ata
ritz
a e
ta e
usk
ara
” b
ide
oa
ren
pro
iek
zio
ak
Era
bile
ra a
nit
zeko
ud
al are
toa
JA
IAK
09
.26
Ast
ea
zk
en
aM
EN
AG
AR
AI
ME
NA
GA
RA
I-B
EO
TE
GIK
O
JA
IAK
19:3
0 /
/ K
an
pa
i-jo
tze
a,
suz
iria
k p
izte
a e
ta t
xo
riz
o
da
sta
tze
a2
0:0
0 /
/ T
xo
ko
lata
da
21:
00
//
Su
art
ifiz
iala
k
09
.27
Ost
eg
un
aM
EN
AG
AR
AI
ME
NA
GA
RA
I-B
EO
TE
GIK
O
JA
IAK
12:0
0 /
/ M
ez
a s
an
tua
13:0
0 /
/ L
un
txa
eta
zo
zk
eta
h
err
iko
ia
09
.28
Ost
ira
laL
AU
DIO
EU
SK
AL
JA
IA17
:30
//
Um
ee
ntz
ak
o
tail
err
ak
He
rrik
o p
laz
an
19:0
0 /
/ D
isk
o T
xa
ntx
a.
H
err
iko
pla
za
n2
0:0
0 /
/ P
arr
illa
da
ja
na
h
err
iko
ia.
He
rrik
o p
laz
an
09
.28
Ost
ira
laO
RO
ZK
OB
ER
AZ
AK
O J
AIA
K17
:30
//
Ta
ile
rra
: B
irz
ikla
tu e
ta j
ola
stu
18:3
0 /
/ P
ail
az
oa
k C
ia.
No
gu
san
o-r
en
esk
uti
k.
On
do
ren
tx
ok
ola
tea
um
e
gu
zti
en
tza
ko
21:
00
//
Ko
ntz
ert
ua
: T
xe
rri
sw
ing
. B
ita
rte
an
pin
txo
po
tea
e
go
ng
o d
aB
era
za a
uzo
a
09
.29
La
ru
nb
ata
AM
UR
RIO
BA
ÑU
ET
AK
O J
AIA
K9
:00
//
Me
nd
i tx
an
go
m
iko
log
iko
a10
:00
-11:
30
//
Pa
tata
to
rtil
la
txa
pe
lke
ta11
:00
//
Tx
irri
nd
ula
ri
last
erk
eta
12:0
0 /
/ T
xu
pin
az
oa
e
ta
om
en
ald
iak
12:3
0 /
/ T
rik
ipo
teo
a14
:30
//
He
rri
ba
zk
ari
a16
:30
//
Yu
ma
s B
an
d
tald
ea
ren
em
an
ald
ia17
:00
//
Mu
s tx
ap
elk
eta
18:0
0 /
/ D
ua
tlo
ia18
:00
//
Um
ee
ntz
ak
o
dis
ko
da
ntz
a18
:30
//
Tx
ok
ola
tad
a19
:30
//
Sa
lsa
eta
se
vil
lan
a
era
ku
sta
ldia
20
:30
//
Sa
ri b
an
ak
eta
21:
00
//
Pa
rril
lad
a2
1:0
0 /
/ S
ab
in G
ua
rest
ire
n
ko
ntz
ert
ua
22
:30
//
DJ
Im
an
ol
09
.29
La
ru
nb
ata
LA
UD
IOE
US
KA
L J
AIA
10:0
0 /
/ L
au
dio
ko
ek
oiz
lee
n
az
ok
a12
:00
//
Urr
ez
ko
ma
kil
are
n
ha
uta
ke
ta.
On
do
ren
,
Itx
ark
un
dia
da
ntz
a t
ald
ea
ren
e
rak
ust
ald
ia.
13:3
0 /
/ K
an
tuji
ra N
afa
rro
a
ka
nta
ta
lde
are
kin
15:0
0 /
/ H
err
i b
az
ka
ria
17:0
0 /
/ K
an
tuji
ra,
Na
farr
oa
k
an
ta t
ald
ea
rek
in18
:30
//
“Pa
txi
Pe
rez
eta
k
on
pa
nia
rek
in”
da
ntz
ap
laz
a2
1:0
0 /
/ E
rro
me
ria
09
.29
La
ru
nb
ata
ME
NA
GA
RA
IM
EN
AG
AR
AI-
BE
OT
EG
IKO
J
AIA
K12
:00
//
Me
za
sa
ntu
a13
:00
//
Bo
la ja
urt
ike
ta e
ta
lun
txa
17:0
0 /
/ U
me
en
b
ola
tx
ap
elk
eta
18:0
0 /
/ T
ok
iko
b
ola
tx
ap
elk
eta
19:0
0 /
/ A
iara
d
an
tza
ta
lde
are
n e
ma
na
ldia
20
:00
//
Pa
rril
lad
a2
0:3
0 /
/ B
erb
en
a:
Za
ba
l D
J2
2:0
0 /
/ A
reto
da
ntz
ak
23
:30
//
Tx
ok
ola
tad
a
09
.29
La
ru
nb
ata
LE
KA
MA
ÑA
LE
KA
MA
ÑA
KO
JA
IAK
12:0
0 /
/ J
aie
i h
asi
era
e
ma
tea
13:0
0 /
/ M
ez
a16
:30
-20
:00
//
Ha
urr
en
tza
ko
jo
lasa
k18
:00
//
Ha
urr
en
tza
ko
tx
ok
ola
te-j
an
a2
0:3
0 /
/ D
oa
ko
od
olk
i-ja
n
tra
diz
ion
ala
20
:30
//
Da
ntz
ald
ia G
an
ek
o
tald
ea
ren
esk
uti
k
09
.29
La
ru
nb
ata
OR
OZ
KO
BE
RA
ZA
KO
JA
IAK
12:0
0 /
/ M
ez
a s
an
tua
14:3
0 /
/ H
err
i b
az
ka
ria
17:3
0 /
/ M
us
az
ka
r tx
ap
elk
eta
19:0
0 /
/ K
on
tze
rtu
a:
Hil
en
Ba
rik
u B
at.
On
do
ren
b
arb
ak
oa
21:
30
//
Jo
selu
An
ay
ak
Bera
za a
uzo
a
09
.30
Iga
nd
ea
OR
OZ
KO
BE
RA
ZA
KO
JA
IAK
11:0
0 /
/ P
ae
lla
Tx
ap
elk
eta
11:0
0 /
/ M
ez
a s
an
tua
. O
nd
ore
n d
an
tza
e
rak
ust
ald
ia13
:30
//
Pa
ell
en
a u
rke
zp
en
a
eta
sa
ri b
an
ak
eta
.B
az
ka
lost
ea
n b
ing
oa
eta
a
ulk
ien
jo
lasa
Bera
za a
uzo
a
KIR
OL
JA
RD
UE
RA
K
09
.29
La
ru
nb
ata
AR
RA
NK
UD
IAG
A-Z
OL
LO
AR
RA
NK
UD
IAG
A-Z
OL
LO
KO
V
II.
TR
AIL
LA
ST
ER
KE
TA
15:3
0 /
/ D
ort
sal
ba
na
ke
ta15
:45
//
Tx
ikie
n k
rosa
16:3
0 /
/ T
rail
la
ste
rke
ten
h
asi
era
Arr
an
ku
dia
gako
pla
za
BE
ST
EL
AK
O
EK
INT
ZA
K
09
.28
Ost
ira
la22:0
0 L
AU
DIO
BE
RT
SO
AF
AR
IAO
iha
ne
Pe
rea
eta
Un
ai
Ga
zte
lum
en
dir
ek
in.
Tik
eta
k 5
eu
rota
n s
alg
ai
Ila
rgi
tab
ern
an
Gazte
txea
09
.29
La
ru
nb
ata
LA
UD
IOS
OR
GIN
LA
RR
EN
EN
2
. U
RT
EU
RR
EN
JA
IA17
:30
//
Um
ee
ntz
ak
o
jola
sak
eta
ta
ile
rra
k19
:00
//
Ka
leji
ra m
usi
ka
tua
h
err
itik
21:
00
//
Err
om
eri
a e
ta V
LC
P
lay
er
Herr
iko
pla
za
10
.04
Ost
eg
un
a18
:00
AM
UR
RIO
OT
SE
ME
AK
TA
LD
E
FE
MIN
IST
AR
EN
BIL
ER
A
IRE
KIA
Ku
ltu
r etx
ea
13AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Ka
rtele
ra
AM
UR
RIO
AN
TZ
OK
IA
Yu
ca
tán
UR
RIA
K 7
eta
8,
IGA
ND
EA
/ A
ST
EL
EH
EN
AS
arr
era
: 4
,9 /
3,7
eu
ro
19:3
0 /
20
:00
LA
UD
IOA
LD
E
AR
ET
OA
Sie
mp
re
jun
tos
UR
RIA
K 6
,L
AR
UB
AT
AS
arr
era
: 3
eu
ro
17:3
0 /
20
:00
AM
UR
RIO
AN
TZ
OK
IA
Lo
s In
cre
ible
s 2
UR
RIA
K 1
2 e
ta 1
4,
OS
TIR
AL
A E
TA
IG
AN
DE
AS
arr
era
: 3
,7 e
uro
17:3
0
AM
UR
RIO
AN
TZ
OK
IA
Ho
tel
Tra
silv
an
ia 3
UR
RIA
K 7
,IG
AN
DE
AS
arr
era
: 3
,7 e
uro
17:3
0
INF
O +
aia
rald
ea.e
us
“B
errea
g
au
ak”
g
iro
tuko
du
B
ara
nb
io
laru
nb
ate
an
“Ber
rea
gau
a” e
gin
go d
ute
laru
nb
at h
on
e-ta
n -i
rail
ak 2
9- B
aran
bio
n. H
iru
tald
e ig
oko
d
ira
oh
olt
zara
21:
30et
atik
au
rrer
a: Il
argi
ak,
Ast
arte
eta
Vo
ltai
a. G
aua
luza
tzek
o a
uke
-ra
ego
ngo
del
a ja
kin
araz
i d
ute
an
tola
tzai
-le
ek,
mu
sik
a ja
rrik
o b
aitu
te k
on
tzer
tuen
o
stea
n. G
arra
stat
xu
ko t
xo
snak
eta
Bel
aik
i el
kar
teak
an
tola
tu d
ute
ek
imen
a.
Hain
bat
ald
ake
tekin
dato
rL
au
dio
ko
Eu
ska
l Ja
iaA
zken
urt
eeta
n b
ezal
a, i
rail
aren
29
an i
zan
go d
a La
ud
ioko
eu
skar
aren
jaia
, hil
a-b
etek
o a
zken
laru
nb
atea
n. O
stir
alea
n, o
rdea
, hau
rren
tzat
ek
intz
ak e
gon
go d
ira
he-
rrik
o p
laza
n: t
aile
rrak
eta
dis
kotx
antx
a ik
usk
izu
na.
La
run
bat
ean
eko
izle
en a
zoka
k ab
iatu
ko d
u e
gun
a, B
atza
larr
in k
alea
n k
oka
tuko
d
ira
10:0
0et
atik
au
rrer
a. 1
2:0
0et
an e
gin
go d
ute
urr
ezko
mak
ilar
en e
kit
ald
ia. O
n-
do
ren
, Itx
arku
nd
ia d
antz
a ta
ldea
ren
era
kust
ald
iak
har
tuko
du
fes
tare
n l
eku
koa.
D
antz
atu
ez
ezik
, kan
tatz
eko
par
ada
ere
eska
inik
o d
u B
asal
arri
na
elka
rtea
k, N
afa -
rro
a K
anta
Tal
dea
rek
in k
alej
iran
ab
iatu
ko b
aiti
ra 1
3:30
ean
. A
zken
urt
eeta
n h
erri
baz
kari
ak a
nto
latu
dir
a gu
nek
a. A
urt
en, o
rdea
, eli
zako
ark
u-
pee
tan
au
lkia
k et
a m
ahai
ak ip
inik
o d
itu
zte
anto
latz
aile
ek, n
orb
erak
ber
e ja
nar
ia
eram
atek
o. D
ena
den
, Itx
arku
nd
ia d
antz
a ta
ldea
k 40
.urt
emu
gako
baz
kari
a p
rest
a -tu
ko d
u. A
rrat
sald
ean
ere
ari
tuko
dir
a N
afar
roa
Kan
ta T
ald
eako
ak k
aler
ik k
ale
he-
rria
gir
otz
en. "
Pat
xi P
erez
eta
ko
np
ain
iare
kin
" d
antz
apla
zaz
goza
tzek
o a
uke
ra e
re
izan
go d
a 18
:30
ean
. 21:
00
etan
bu
katu
ko d
a eg
un
a er
rom
eria
rek
in H
erri
ko p
laza
n.
MU
SIK
A
09
.29
La
ru
nb
ata
22:3
0 L
AU
DIO
VO
R +
Ho
rzd
un
Orb
eko
etx
ea
09
.29
La
ru
nb
ata
22:3
0 L
AU
DIO
Am
an
ko
mu
n,
A M
ala
s, B
oo
t B
oy
s e
ta B
ell
ato
rG
azte
txea
HIT
ZA
LD
IAK
09
.28
Ost
ira
la18
:00
LA
UD
IO“D
ek
lin
ab
ide
ak
” fi
lma
ren
eta
“M
erk
ata
ritz
a e
ta e
usk
ara
” b
ide
oa
ren
pro
iek
zio
ak
Era
bile
ra a
nit
zeko
ud
al are
toa
JA
IAK
09
.26
Ast
ea
zk
en
aM
EN
AG
AR
AI
ME
NA
GA
RA
I-B
EO
TE
GIK
O
JA
IAK
19:3
0 /
/ K
an
pa
i-jo
tze
a,
suz
iria
k p
izte
a e
ta t
xo
riz
o
da
sta
tze
a2
0:0
0 /
/ T
xo
ko
lata
da
21:
00
//
Su
art
ifiz
iala
k
09
.27
Ost
eg
un
aM
EN
AG
AR
AI
ME
NA
GA
RA
I-B
EO
TE
GIK
O
JA
IAK
12:0
0 /
/ M
ez
a s
an
tua
13:0
0 /
/ L
un
txa
eta
zo
zk
eta
h
err
iko
ia
09
.28
Ost
ira
laL
AU
DIO
EU
SK
AL
JA
IA17
:30
//
Um
ee
ntz
ak
o
tail
err
ak
He
rrik
o p
laz
an
19:0
0 /
/ D
isk
o T
xa
ntx
a.
H
err
iko
pla
za
n2
0:0
0 /
/ P
arr
illa
da
ja
na
h
err
iko
ia.
He
rrik
o p
laz
an
09
.28
Ost
ira
laO
RO
ZK
OB
ER
AZ
AK
O J
AIA
K17
:30
//
Ta
ile
rra
: B
irz
ikla
tu e
ta j
ola
stu
18:3
0 /
/ P
ail
az
oa
k C
ia.
No
gu
san
o-r
en
esk
uti
k.
On
do
ren
tx
ok
ola
tea
um
e
gu
zti
en
tza
ko
21:
00
//
Ko
ntz
ert
ua
: T
xe
rri
sw
ing
. B
ita
rte
an
pin
txo
po
tea
e
go
ng
o d
aB
era
za a
uzo
a
09
.29
La
ru
nb
ata
AM
UR
RIO
BA
ÑU
ET
AK
O J
AIA
K9
:00
//
Me
nd
i tx
an
go
m
iko
log
iko
a10
:00
-11:
30
//
Pa
tata
to
rtil
la
txa
pe
lke
ta11
:00
//
Tx
irri
nd
ula
ri
last
erk
eta
12:0
0 /
/ T
xu
pin
az
oa
e
ta
om
en
ald
iak
12:3
0 /
/ T
rik
ipo
teo
a14
:30
//
He
rri
ba
zk
ari
a16
:30
//
Yu
ma
s B
an
d
tald
ea
ren
em
an
ald
ia17
:00
//
Mu
s tx
ap
elk
eta
18:0
0 /
/ D
ua
tlo
ia18
:00
//
Um
ee
ntz
ak
o
dis
ko
da
ntz
a18
:30
//
Tx
ok
ola
tad
a19
:30
//
Sa
lsa
eta
se
vil
lan
a
era
ku
sta
ldia
20
:30
//
Sa
ri b
an
ak
eta
21:
00
//
Pa
rril
lad
a2
1:0
0 /
/ S
ab
in G
ua
rest
ire
n
ko
ntz
ert
ua
22
:30
//
DJ
Im
an
ol
09
.29
La
ru
nb
ata
LA
UD
IOE
US
KA
L J
AIA
10:0
0 /
/ L
au
dio
ko
ek
oiz
lee
n
az
ok
a12
:00
//
Urr
ez
ko
ma
kil
are
n
ha
uta
ke
ta.
On
do
ren
,
Itx
ark
un
dia
da
ntz
a t
ald
ea
ren
e
rak
ust
ald
ia.
13:3
0 /
/ K
an
tuji
ra N
afa
rro
a
ka
nta
ta
lde
are
kin
15:0
0 /
/ H
err
i b
az
ka
ria
17:0
0 /
/ K
an
tuji
ra,
Na
farr
oa
k
an
ta t
ald
ea
rek
in18
:30
//
“Pa
txi
Pe
rez
eta
k
on
pa
nia
rek
in”
da
ntz
ap
laz
a2
1:0
0 /
/ E
rro
me
ria
09
.29
La
ru
nb
ata
ME
NA
GA
RA
IM
EN
AG
AR
AI-
BE
OT
EG
IKO
J
AIA
K12
:00
//
Me
za
sa
ntu
a13
:00
//
Bo
la ja
urt
ike
ta e
ta
lun
txa
17:0
0 /
/ U
me
en
b
ola
tx
ap
elk
eta
18:0
0 /
/ T
ok
iko
b
ola
tx
ap
elk
eta
19:0
0 /
/ A
iara
d
an
tza
ta
lde
are
n e
ma
na
ldia
20
:00
//
Pa
rril
lad
a2
0:3
0 /
/ B
erb
en
a:
Za
ba
l D
J2
2:0
0 /
/ A
reto
da
ntz
ak
23
:30
//
Tx
ok
ola
tad
a
09
.29
La
ru
nb
ata
LE
KA
MA
ÑA
LE
KA
MA
ÑA
KO
JA
IAK
12:0
0 /
/ J
aie
i h
asi
era
e
ma
tea
13:0
0 /
/ M
ez
a16
:30
-20
:00
//
Ha
urr
en
tza
ko
jo
lasa
k18
:00
//
Ha
urr
en
tza
ko
tx
ok
ola
te-j
an
a2
0:3
0 /
/ D
oa
ko
od
olk
i-ja
n
tra
diz
ion
ala
20
:30
//
Da
ntz
ald
ia G
an
ek
o
tald
ea
ren
esk
uti
k
09
.29
La
ru
nb
ata
OR
OZ
KO
BE
RA
ZA
KO
JA
IAK
12:0
0 /
/ M
ez
a s
an
tua
14:3
0 /
/ H
err
i b
az
ka
ria
17:3
0 /
/ M
us
az
ka
r tx
ap
elk
eta
19:0
0 /
/ K
on
tze
rtu
a:
Hil
en
Ba
rik
u B
at.
On
do
ren
b
arb
ak
oa
21:
30
//
Jo
selu
An
ay
ak
Bera
za a
uzo
a
09
.30
Iga
nd
ea
OR
OZ
KO
BE
RA
ZA
KO
JA
IAK
11:0
0 /
/ P
ae
lla
Tx
ap
elk
eta
11:0
0 /
/ M
ez
a s
an
tua
. O
nd
ore
n d
an
tza
e
rak
ust
ald
ia13
:30
//
Pa
ell
en
a u
rke
zp
en
a
eta
sa
ri b
an
ak
eta
.B
az
ka
lost
ea
n b
ing
oa
eta
a
ulk
ien
jo
lasa
Bera
za a
uzo
a
KIR
OL
JA
RD
UE
RA
K
09
.29
La
ru
nb
ata
AR
RA
NK
UD
IAG
A-Z
OL
LO
AR
RA
NK
UD
IAG
A-Z
OL
LO
KO
V
II.
TR
AIL
LA
ST
ER
KE
TA
15:3
0 /
/ D
ort
sal
ba
na
ke
ta15
:45
//
Tx
ikie
n k
rosa
16:3
0 /
/ T
rail
la
ste
rke
ten
h
asi
era
Arr
an
ku
dia
gako
pla
za
BE
ST
EL
AK
O
EK
INT
ZA
K
09
.28
Ost
ira
la22:0
0 L
AU
DIO
BE
RT
SO
AF
AR
IAO
iha
ne
Pe
rea
eta
Un
ai
Ga
zte
lum
en
dir
ek
in.
Tik
eta
k 5
eu
rota
n s
alg
ai
Ila
rgi
tab
ern
an
Gazte
txea
09
.29
La
ru
nb
ata
LA
UD
IOS
OR
GIN
LA
RR
EN
EN
2
. U
RT
EU
RR
EN
JA
IA17
:30
//
Um
ee
ntz
ak
o
jola
sak
eta
ta
ile
rra
k19
:00
//
Ka
leji
ra m
usi
ka
tua
h
err
itik
21:
00
//
Err
om
eri
a e
ta V
LC
P
lay
er
Herr
iko
pla
za
10
.04
Ost
eg
un
a18
:00
AM
UR
RIO
OT
SE
ME
AK
TA
LD
E
FE
MIN
IST
AR
EN
BIL
ER
A
IRE
KIA
Ku
ltu
r etx
ea
14 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Testua Txabi Alvarado Bañares
Arte Ederrak ikasi zenituen. Nola amaitu zenuen-bitxigintzaren munduan?
Oso irekiak dira Arte Ederren graduko lehen bi urteak. Adar guztiak erakusten dizkizute eta zuk gero horieta-ko batzuetan jartzen duzu arreta. Niri grabatuen alorrak erakarri ninduen, eta uste dut hortik iritsi naizela bitxien mundura, bietan metalak lantzen direlako.
Leioan egin nituen karrerako lehen hiru urteak. Azken ikasturtean, aldiz, Milanera joan nintzen, Eramusean. Askatasun handia eman zidaten bertan. Aukera nuen beste gai batzuetako klaseetara joateko; moda edo eszenografiari buruzkoetara, esaterako. Bertako graba-tu irakasleak bitxigintzari buruzko klaseak ere ematen zituen. Hor hasi nintzen metalak lantzen, eta kontura-tu nintzen plantxetan lantzen nuen guztia bitxietara
eraman nezakeela. Lan eta lan aritu nintzen eta espero ez nuen grin batekin egin nuen topo. Ezuztekoa izan zen.
Zerk erakarri zintuen bitxigintzatik?Irakasleak asko bultzatzen gintuen dena eskuz eta
tresna zaharrekin lantzera. Gaur egun aukera dago 3D teknologiak baliatzeko, baina nik lehen unetik ekin nion aspaldiko garaietan bezala lan egiteari, dena eskuz eraikiz. Oso interesgarria iruditu zitzaidan nire marraz-ki batetik abiatuta zerbait ukigarria sortu ahal izatea, asko asetzen nau hori egin ahal izateak.
Beti pentsatu izan dut gustuko izango nukeela moda ikastea. Gauzak hala, adar horretan espezializatu nintzen Milanen, behin gradua amaituta. Bi urtez aritu nintzen horretan, eta aukera izan nuen gai horretan zein bitxi-gintzan ordura arte baino askoz gehiago sakontzeko.
Zure bitxi propioak diseinatzeari ekin zenion orduan.
Hala da. Modaren hiriburua da Milan, eta bertan egon nintzenean aukera izan nuen jendea ezagutzeko. Kon-taktuak egiten hasi nintzen eta horrela lortu nuen nik eginiko bitxi batzuk Amsterdameko Cool Uk moda aldizkariko azalean agertzea. Berlinen lan egiten duen galiziar baten bidez lortu nuen hori.
Laudion tailer bat irekitzeko asmoa duzu. Laborategi bat sortzeko asmoa dut, bitxi bilduma oso
bat sortzeko beta emango lidakeena. Orain arte ez dut horretarako aukerarik izan, 20 pieza inguru landu ahal izan ditut aldi berean. Proiektu oso bat eratzeko asmoa daukat, gero balizko bezeroei plazaratzeko.
Tailer itxia izango da momentuz, baina etorkizunean gustatuko litzaidake zoezer irekia egitea, herriko jendeak ere parte hartzeko aukera izan dezan.
Posible izango duzu tailerra Laudion izanda maila altuko modaren munduarekin harremanetan egotea?
“Kaian lanean geratzen ziren itsasandreetan inspiratuak daude nire bitxiak”
BITXIGINTZAN MURGILDUA DAGO MEDERI FERREÑO GOIRIGOLZARRI (Laudio, 1993). TAILERRA IREKIKO DU LASTER LAUDION, ESKU ARTEN DUEN BILDUMA GARATZEKO.
erreportajea
15AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
bitxiak urreztatu egiten ditut, mantenu hobea berma-tzeko.
Baduzu bilduma gehiago egiteko asmorik?Bai, beti bururatzen zait ideia andana. Arazo handia
da hori: proiektu batean murgildua nagoenean ahale-gintzen naiz beste ideiarik ez garatzen, bestela arreta galduko nukeelako. Egingo dudan hurrengo bilduma euskal jantzi tradizionaletan oinarritua egongo da, zapi portugaldarrean batez ere. Datorren udari begira gara-tuko nuke proiektu berri hori.
Eperen bat duzu buruan bildumak egiterako orduan?Piezak eskuz egiten dituzunez ez dakizu zehatz mehatz
zenbat denbora beharko duzun bilduma osoa egiteko. Ez dut epemugekin lan egiten. Prozesu bat burutzen dut lehenbizi, eta hori amaitzean plazaratzen dut egi-niko lana. Nire asmoa da orain egiten ari naizen bildu-ma neguan ateratzea, baina ez dakit ziur. 150-200 pieza inguru ditut une honetan. Belarritakoak egitera mugatzen ari naiz, baina badut eraztun edo lepokoren bat ere diseinatzeko asmoa. Belarritakoak egiten hasi nintzen eta horrela jarraituko dut.
Zergatik?Belarritakoek duten gauza ona da ipini arte ez daki-
zula gustuko izango dituzun edo ez. Arrisku horrekin jokatzea gustatzen zait.
Posible ikusten duzu bitxigile izatetik bizitzea?Une honetan ez dut hori egiteko asmorik. Milanen
lana eta hainbat proiektu nituen, baina tartea hartu nahi nuen egin nahi nuen hori garatu ahal izateko. Une honetan bakarrik nago proiektuan. Etorkizunean, gau-zak ondo joango balira, jende gehiago batu ahalko litzateke egitasmora. Baina une honetan nahiko muga-tua nago, bi esku dituen pertsona bat baino ez naizela-ko.
“Laborategi bat sortzeko asmoa dut, bitxi bilduma osoa sortzeko aukera emango lidakeena”
“Egingo dudan hurrengo bilduma euskal jantzi tradizionaletan oinarritua egongo da, Portugaleko zapian batez ere. Datorren udari begira garatuko nuke proiektu berri hori”
Bai. Gaur egun teknologia berriekin munduko edozein txokotatik jarri zaitezke harremanetan. Horrek ahalbi-detuko dit jaio naizen herrian lan egitea, nire familia-ren jostundegia zegoen lokalean.
Zorte handia izan dut, arestian aipatutako Berlineko sormen zuzendariak -galiziarra- nire lanagatik intere-sa azaldu duelako. Esperientzia handia du berak, eta hasiberriak diren pertsonei laguntzen die. Hasieran oso zaila da bidea egitea, eta are gehiago eskuz eginiko piezekin.
Gustatuko litzaidake nire bitxiak nik neuk saltzea, baina oso zaila da hori, inork ez zaituelako ezagutzen. Beharrezkoa da lehenbizi zure burua ezagutzera ema-tea.
Zer nolako bitxiak egiten dituzu?Orain garatzen ari naizen bilduman denak du esanahi
eta prozesu bat. Material nobleekin lan egin dut. Kobrea da nire oinarria. Faltan sumatzearen afera jorratzen dut nire proiektuetan. Milanen igaro nuen azken urtean Euskal Herriko kultura eta tradizioak faltan sumatzen hasi nintzen, eta horren inguruan informatzeari ekin nion.
Liburu batekin egin nuen topo: Isabel Leteren La galerna y la mar. Liburu hori izan zen proiektu hau sortzeko behar nuen inspirazioa eman zidana. 1912. urtean hildako Bermeoko arrantzaleen istorioa zuen hizpide, baina ez zuen arrantzaleen inguruan hitz egiten, kaian lanean geratzen ziren itsasandreen ingu-ruan baizik. Eurak ziren eleberri horretako heroiak. Liburu horretako istorioak islatu ditut bitxietan. Bitxi pisutsuak direla dirudi, urdin koloreko zatiak dituzte, eta formek ere gauza asko iradokitzen dituzte.
Zuretzat zer da bitxigintza, artea edo artisautza?Niretzako artea oso kontzeptu konplexua da, eta oso
kutsatua dago gaur egun. Edozer gauzari deitu ahal zaio arte. Gauzak hala, nik ez dut nire lana arteari lotu nahi izan. Tematika eta inspirazio zehatz batzuen bidez sortutako proiektua da nirea. Inspirazio batetik abiatzen naiz beti. Irudiak bilatzen ditut eta horiek oinarritzat hartuta hasten naiz sortzen eta materialak bilatu eta nola landu pentsatzen. Jarraituko dut sorkuntza modu artisauan egiten, bilduma oso handi bat eskatzen badi-date bestelako teknologiak baliatu beharko ditudan arren, denborak ez duelako denerako ematen.
Eskuz eginiko bitxi bakoitza ezberdina da, ez du parekorik.
Bitxiak luxutzat hartzen dira normalean. Hala ikusten dituzu zuk?
Hala da, bitxiak beti lotu izan dira luxuarekin eta aberastasunarekin. Niretzako material orok du bere luxu eta kalitate propioa, egiten duzun lanketaren eta ematen diozun esentziaren araberakoa da. Urrea beti izan da oso preziatua, baina kobrea ere bai. Hala ere, urreak duen abantaila da ez dela zahartzen. Nik nire
“Orain
garatzen ari naizen bilduman denak du esanahai eta prozesu bat”
erreportajea
16 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Behin baino gehiagotan galdetu didate noiz gal-du zen euskara Aiaral-
dean. Gehienek erantzun soil bat espero dute, data zehatza, bes-terik ez. Askok frankismoaga-tik izan behar zela sinesten dute. Baina historiaren kontuak gutxi-tan dira hain errazak eta gauzak behar bezala azaltzeko erantzun laburrak ez dira nahikoak.
Hurrengo ataletan, Aiaraldeko euskararen historia laburbilduko dugu gaur egun eskuragarri dauz-kagun testigantzak baliatuz. Urte honetan Kondaira aldizkarian ar-gitaratu dudan artikulu batean oinarritzen dira atal hauek. Bai-na hemen datuak era informala-goan aurkeztuko dira irakurme-na errazteko.
Lehenengo eta behin esan behar dugu Orozko, Arakaldo eta Arrankudiaga lan honetatik kan-po utziko ditugula. Izan ere, he-rri horietako dinamika linguis-tikoak ezberdinak izan ziren eta gaur arte euskara bizirik man-tendu dute, Orozkon batez ere. Be-raz, Aiaraldean edo Goi Nerbioi al-dean gaur egungo Artziniega, Aia-ra, Okondo, Laudio eta Amurrio-ko udal arabarrak sartuko ditu-gu, bizkaitarra den Urduñarekin batera.
Bigarrenez, soberan dago esa-tea euskararen desagerpena aipa-tzen denean hizkuntza hori iraga-nean erabili izana segurutzat jo-tzen dela. Bai, garai batean euska-raz mintzatzen zen Aiaraldean: horrela erakusten du eskualde-ko toponimiak eta hurrengo ata-letan aurkeztuko ditugun testi-gantzek. Baina... noiztik? Ez dugu eztabaida honetan sartuko baina ezin dugu baztertu gure eskual-deko herri-izen batzuk jatorri in-doeuropearra erakusten dutela.
Beraz, noiz galdu zen euska-ra Aiaraldean? Nolakoa izan zen
galtze-prozesua? Inon erregistra-tzen ez dena azkar gal daiteke: do-kumentazio idatzian edo erregis-tro arkeologikoan arrastorik uz-ten ez duena jendearen oroime-nean baino ez da bizi. Baina oroi-tzapenak ere jabearekin batera hiltzen dira. Beraz, nola iker de-zakegu guztiz desagertuta dagoe-na eta arrastorik uzten ez duena? Nola ikertu iraganeko egoera lin-guistikoa? Oso urriak dira gai hau ikertzeko eskuragarri dauzkagun informazio-iturriak. Baina, hala ere, bilatuz gero daturen bat topa dezakegu eta horrekin, informa-zio gehiagoren faltan, hipotesiak egiteko gai izan gintezke, gure ja-kingura asetzeko.
XV. mendean, Lope García de Salazarrek Aiara Herriko lehenen-go biztanleak euskaldunak eta er-daldunak izan zirela idatzi zuen. F. Barrenengoaren ustez, Santa Ko-
loma, Añes, Soxo edo Erretes Tu-dela herri erdaldunak izan ziren antzinatik. Iritzi horri eusteko, Sa-lazarrek esandakoaz gain, Barre-nengoak herri horietan euskal to-ponimoak nahiko eskasak dire-la azpimarratu zuen. Ezin dugu ahaztu Asturiasko erresumaren politika birpopulatzailea horrai-no heldu zela IX. mendean eta, gainera, logikoa denez, harre-man estuak izan dituztela beti Tudela eta Menako lurralde gaz-telauekin.
Horrela, printzipioz, Aiaraldeko mendebaldean gaztelania izango zen hizkuntza nagusia gutxienez Erdi Arotik aurrera. Baina euska-raren arrastoak ere badira hor, Le-xartzu eta Soxoguti herrien ize-nek adierazten dutenez. Dirudie-nez, Erdi Aroan euskararen men-debaldeko muga hor egon zen, baina muga hori ez zen inon-
dik ere zehatza izan. Horrega-tik oraindik aurki ditzakegu eus-kal toponimoak Artziniega bai-no mendebalderago: Artieta eta Mendieta herrien izenak, Ygaña ataka, Ulibarri auzoa eta abar. Ziur aski, euskara eta gaztelania luza-roan biziko ziren elkarrekin in-guru horietan; nagusi izango zen elebitasuna, baina hizkuntza ba-teko edo besteko elebakarrak ere egongo ziren.
Hizkuntza-giro horretan, 1682ko azaroan, Artziniegako Er-mandadeak romancerik ez ze-kien prokuradore bat aukeratu zuen Arabako Biltzar Nagusieta-ra joateko. Horren ondorioz, Bil-tzar Nagusiek gaztelaniarik ez ze-kiten prokuradorerik ez bidaltze-ko agindu zieten Arabako Erman-dade guztiei. Xabi Zalbidek azaldu zuen bezala, hautatuaren izena Manuel Mezcorta Santa Coloma
zen, Mendieta herriko Los Heros auzoan 1661ean jaioa. Normalean, Ermandadeek aukeratutako pro-kuradoreak pertsona boteretsuak ziren, norbere komunitatean oso ezagunak eta, ia ziur, eskolara joandakoak; beraz, gaztelania ja-kingo zuten. Horregatik deritzogu hain deigarria euskaldun eleba-karra izatea. Euskaldun elebaka-rra izendatu bazuten, pentsa dai-teke Artziniegan egiten ziren bil-tzarretan euskara zela hizkuntza bakarra. Bestela, nola aukeratuko zuten euskaldun bat?
Elebakartasun euskalduna ez da Aiaraldeko bazter honetan es-pero daitekeena. Artziniega hiri-bildua da, eta hiriguneak beti izan dira erakargarriak inguruko biz-tanleentzat. Kasu honetan, Artzi-niega non dagoen kontuan har-tuta, Gaztelatik hurbil, popula-zio horren zati handia erdalduna izango zen, ziur. Gainera, Gastei-zen kasua ikusita, badakigu hiri-guneetan gaztelania izan zitekee-la nagusi, nahiz eta ingurua eus-kalduna izan. Baina, hala ere, ba-dirudi Artziniega XVII. mendea-ren amaieran euskalduna zela edo, gutxienez, euskara ezaguna zela eta nahiko hedatua zegoela.
Dena den, Artziniega inguruko eskualdean, biztanleen arteko ha-rremanak estuak ziren: era asko-tako mugak gainditzen zituzten eta etengabeak izaten ziren mugi-menduak, alokairuen eta ezkon-tza-politikaren arabera. Sarritan aldatzen zuten familiek bizitzeko herria, eta ohikoa zen beste herri batean ezkontzea. Hori kontuan hartuta, ez litzateke egokia izan-go alde euskalduna eta alde erdal-duna zeudela pentsatzea. Agian, uste izan dugun baino hedatua-go egongo zen elebitasuna, ez he-men bakarrik baizik eta Aiaraldea osoan, eta herri guztietan biziko ziren elkarrekin bi hizkuntzak.
Aiaraldeko euskararen historia I. Artziniega eta Aiaraldeko mendebaldea: Euskararen eta gazteleraren arteko muga
AKETZA MERINOHistorialaria
HISTORIAREN ISTORIOAKKultura
17AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Gorbeiako artzaintzari buruzko dokumentalaren aurkezpena egin dute
Testua Aitor Aspuru Saez
Gorobelgo artzainei buruzko dokumentalaren grabaketen lehen fasea bete eta “teaser” bat aur-keztu dute. Gorobeli buruzko dokumentala sustatu eta egin zuen taldea bultzatzen ari da. Hori bai, jende berri ugari batu da egitasmora.
Josu Luis Urrutia zuzendariak adierazi du proiektuaren helbu-rua dela aztertzea artzaintzaren iragana, oraina eta etorkizuna Gorbeian.
Horretarako Gorbeialdeko hain-bat artzainekin harremanetan daude eta elkarrizketa sorta egin dute. Orozkoko hainbat lagun agertuko dira filmean.
Momentuz, lehen fasea beste-rik ez dute grabatu. Izan ere, urte-ko sasoi guztiak islatu nahi dituz-te. Gorobeli buruzko pelikulan, ordea, urtaro bakarra jaso zuten, uda, alegia.
Emakumea eta euskaraEnrique Arberas biologoa
proiektuan parte hartzen ari da Luiso Lopez Aztarnako kidearekin batera, eta ardatz gehiago txer-tatu dituzte gidoian, ez soilik artzaintza.
Horrela, Jesus Angel Santa Kruz orozkoarrak, Itxina Abeltzainen Elkarteko kideak, goraipatu du filmak emakumearen garrantzia erakutsiko duela ogibide horretan. Alde batetik, antzina emakumez-koek hartzen zuten euren gain familia osoaren ardura gizonez-koa mendian zegoen bitartean. Bestetik, egun hainbat emakumek lan egiten dute abereekin Gorbeian
eta “lehen lerroan kokatu dira artzaintzan”, Santa Kruzek azaldu duenez.
Horrez gain, abeltzainak aipa-tu du xedeen artean dagoela Gorbeiako euskararen aberasta-suna jasotzea: “hainbat hitz eta esamolde gorde nahi ditugu, galdu baino lehen.”
FinantzazioaEgitasmoa anbizio handikoa
da, ez soilik helburuei dagokienez, baita ekonomikoki ere. Hori dela eta, finantzazio bila ari dira eki-menaren sustatzaileak.
Momentuz, zenbait udalen -Orozkokoa barne- babesa lortu dute, eta norbanakoen ekarpenak ere onartzen dituzte. Arabako Foru Aldundiak ere lagunduko du, baina oraindik lanean ari dira egitasmoaren bideragarritasuna bermatzeko.
Orozkoko Donibane Aretoan aurkeztu zuten proiektua. Aiaraldea.eus
Gorobelgo artzainei buruzko filma grabatu zuen talde bera da proiektu honen bultzatzailea
Artzaintzak, emakumeek eta euskarak izandako presentzia aztertuko dute dokumentalean
Antzezle lanetan estreinatu da Iñigo Martinez Trèvols de 4 fulles telesailean
Testua Txabi Alvarado Bañares
Dantzari gisa aritzetik aktore izatera pasa da Iñigo Martinez Trèvols de 4 fulles izeneko tele-sailean. “Abenduan grabatu genituen atalak. Bartzelonako Betevék telebistak lehiaketa egin zuen eta gure proiektua izan zen garailea”, azaldu du artista laudioarrak, “telesailaren zuzendariak aukeratu ninduen seriea egiteko”.
Ordu erdiko 13 atalGauzak hala, telebista horre-
tan ikusi ahal izango da ikus-entzunezko egitasmoa. Bi hila-bete behar izan dituzte telesai-laren 13 atalak grabatzeko. Ordu
erdiko iraupena dute kapituluek, eta fikzioa eta errealitatea nahas-ten dituzte, aniztasun funtzio-nala hizpide hartuta.
Martinezek nabarmendu du esperientzia “oso ona” izan dela
berarentzat. “Oso eroso sentitu naiz telesailaren grabaketan. Nire lehenengo aldia izan da alor honetan, espero dut aurre-r a nt z e a n au ke r a g e h i a g o sortzea”.
Iñigo Martinez telesailaren une batean. Betevé
Emakumea izango da Ondarearen Europako Jardunaldien ardatza aurten, Orozkon eta Urduñan
Testua Aitor Aspuru Saez
18 urte beteko dituzte Onda-rearen Europako Jardunaldiek eta aurtengo ediziorako egoki-tzat jo dute emakumeen ekar-penari zein historiari errepara-tzea. Horrela, Orozkoko eta Urduñako udalerriek emaku-mezkoak erdigunean jartzeari ekin diote.
Urrian izango dira ekintzak eta hilaren 6an abiatuko dituz-te. Horretarako Orozko Museoan elkartuko dira interesdunak Juanjo Hidalgo Aunia elkarteko kidearekin eta emakume talde batekin 10:00etan. Hidalgok hitzaldia eskainiko du eta bitar-tean emakumezkoek erakutsi-ko dute nola garbitzen zen arro-pa aspaldi, antzinako baliabi-deekin. Azalpenak euskaraz eta gazteleraz izango dira.
Urriaren 13an Urduñan egin-go den hitzaldia, ordea, gazte-leraz izango da. 11:30ean eta 14:00etan Florencio Arza Aldaik Lucia de Ripak 1547. urtean bizi-tako esperientziak deskribatu-ko ditu. Urduñako Turismo
Bulegoan egingo dituzte bi hitzorduak. Leku eta egun berean Adratan Kultur Elkarteak Urduñan inauguratuko du era-kusketa XX. mendeko emaku-meei buruz. Urriaren 21ean bukatuko da epea bilduma ikus-teko. Urriaren 20an eta 21ean Urduñako Turismo Bulegoak hartuko ditu hitzaldiak 11:30ean eta 14:00ean. Nere Jon Intxaus-tegi historialaria eta Garbiñe Erdocia fededuna mintzatuko dira 1883. urtean ireki zen Maria Lagundiaren Ikastetxeari buruz.
Urriaren 18an Alondegian 19:00etan María Barbero motor gidariak hitzaldia emango du bere esperientzia azaltzeko.
Orozkora berriroJardunaldiak urriaren 21ean
itzuliko dira Orozkora. Egun horretan eskaintza bikoitza izango da. Alde batetik, Itzina Abeltzainen Elkarteak ibilaldia egingo du artzaintza garaiko emakumeen lanak hobeto eza-gutzeko. Usabel auzoko apar-kalekuan batuko dira 10:00etan eta, lekuak mugatuak direnez, aurretik izena eman beharra
dago 946 122 695 telefono zen-bakira deituta.
Egun horretan Orozkoko Museoan garrafak eta emaku-meek zer nolako harremana izan duten argituko du Felix Mugurutzak. Izan ere, horri lotutako negozioa emakume batzuk abiatu zuten eta asma-tzailea, berez, emakumezkoa izan zen. 09:30ean hasiko da saioa eta 13:30ean amaituko dute Orozkoko Museoan.
Azkenik, urriaren 27an Manue-la Uribarriren kasua jorratuko dute, 18:00etatik 21:00ak arte. Okeluriko neskamea haurdun geratu zen 1787an eta aitak ez zuen semea aitortu. Garai horre-tako ohiturei eta emakumeek sufritzen zuten zapalkuntzei buruz arituko da Mugurutza Orozkoko Museoan.
Jardueretan parte hartzeko ezinbestekoa da izena aurretik ematea; Orozkon 946 339 823 telefono zenbakian edota [email protected] helbidean, eta Urduñan 945 384 384 telefono zenbakian edo [email protected] posta elektronikoa baliatuta.
kultura
18 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Testua Aimar Gutierrez Bidarte
Gorobeleko mendilerroan, San Iuson hain zuzen, Tologorri men-ditik gertu dagoen pagadian aur-kitzen da Goizalde aterpea. Men-diko Lagunak talde amurrioarrak 50 urte darama eraikina kudeatzen.
1967an hasi ziren Amurrioko mendizaleak aterpea eraikitzen eta 1968ko urriaren lehenengo asteburuan inauguratu zuten. 18 lagunentzako espazioa du, komun, sukalde eta dutxa batekin dago ekipaturik. Gainera, bi lagunen-tzako toki librea ere badauka, Gorobelen zehar dabilen edozein mendizalerentzako eskuragarri.
Mendiko Lagunek bi egunetako egitaraua antolatu dute Goizale-ren mende erdiko ibilbidea ospa-tzeko. Urriaren 6an eta 7an egin-go dituzte ospakizunak. Urriaren 6an, larunbata, 19:00etan abia-tuko dira Amurriotik aterpera.Afaltzeko eta kontzertu batez gozatzeko aukera egongo da ber-tan. Igandean, Lendoñotik mar-txa bat abituko da, gaua aterpean
pasa duten mendizaleekin batze-ko. Eguerdian, 50. urteurreneko pregoia irakurtzearekin batera, talde argazkia atera eta herri baz-karia egingo dute, 3 euroren tru-ke. Igela txapelketak itxiko du egitaraua.
Mendizaleen babeslekuAiaraldeko mendietan badira
mendizaleentzako aterpe gehia-go. Laudioko Goikogane Mendi Taldeak, adibidez, Gorbeiako Par-ke Naturalean dagoen Austiarmin mendi magaleko aterpe itxia kudeatzen du. Eraikin hori 1973ko uztailaren 1ean inauguratu zen. Bi solairuko egitura da eta 32 lagu-nentzako espazioa eskaintzen du bi gelatan banatuta.
Gorobelera itzuliz, Tologorritik gertu, Ponata inguruko pagadian, Larruazabaleko Administrazio Batzarrak aterpe bat kudeatzen zuen, egun artzain borda bezala erabiltzen dena. Eskutxi mendia-ren magalean, San Bitores base-lizatik gertu, Kobatako aterpea dago. 1966an eraiki zen eta “El Nido” izenarekin bataiatu zuten.
“Salbada Aterpea” izendatu zuten 1988an eta azkenik “Kobata Ater-pea” deitu zuten, hamar urte geroago, kudeaketa Aiarako Uda-laren esku geratu zenean. Koba-tako babeslekuak sukaldea, dutxa eta bi logela ditu mendizaleen-tzako erabilgarri. Horrez gain, badu baita ere edozein larrialdi unetan erabili daitekeen aterpe libre bat, bi lagunentzako espa-zioarekin.
Aterpe libre gehiago ere badira Gorobel inguruan, urteko egun guztietan zabalik mantentzen direnak beharra duen edonorren-tzat. Horietako bat da Txolopeko aterpe irekia, “Corralejo” deituri-ko artzain borda zahar bat zegoen tokian dagoena. Gorobeleko laba-rrean eskegita dago aterpe hori, Txarlazo mendiaren parean. Urduñako Txarlazo Mendi Taldeak eraiki zuen 1971. urtean, orduko udaletxe frankistaren traba buro-kratiko ete errepresiboak gaindi-tuz. Azken hilabeteetako harri-erorketek, baina, aterpeko sarbi-dea itxi egin dute eta debekatuta dago bertaratzea.
Urriaren 6 eta 7an hainbat ekintza egingo dituzte Mendiko Lagunak taldeko kideek Goizalde aterpeak 50 urte bete dituela ospatzeko. 1968. urtean inauguratu zuten eta orduz geroztik makina bat mendizaleren babesleku izan da. Ez
da, baina, funtzio hori betetzen duen eskualdeko eraikin bakarra. Beste hainbat aterpe daude Aiaraldeko mendietan barreiaturik, 60-80. hamarkaden artean eraikitakoak gehienak.
Goizale: 50 urtez Gorobelen mendizaleen aterpe
1968. urtean inauguratu zuten Goizalde aterpea. Mendiko Lagunak
Urriaren 6 eta 7an egingo dituzte Goizalderen mende erdiko ibilbidea ospatzeko ekintzak
Eskualdekoaterpeak
Kobata
Txolope
Austiarmin
Goizale
Men
dik
at.net
Txarlazo
Men
di T
aldea
Go
ikogan
e Men
di T
aldea
Men
diko
Lagu
nak
Kokapena: Kobatako landa-eremuaKudeatzailea: Aiarako Udala
Kokapena: Txolope mendiaren azpianEgun sarbidea itxita dago
Kokapena: Gorbeiako ParkeaKudeatzailea: Goikogane M.T.
Kokapena: San IusoKudeatzailea: Mendiko Lagunak
Kirola
19AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Testua Aitor Aspuru Saez
Urduña Hiria Herri Krosa pro-baren antolakuntzako azken txanpan dago Arando Korrika-lari Taldea. Aurten XIV. edizioa egingo dute eta, herrigunean abiatu dituzten lanen ondorioz, ibilbidea aldatuko dute.
Hala ere, lasterketaren muina ez da oso ezberdina izango; 10 kilometro inguru bete beharko dira eta horretarako Urduñako erdigunea 3 edo 4 aldiz zeharka-tu beharko da. Arbietora eta Ga-mara ere joko dute lasterkariek.
800 parte hartzaileYolanda Remirez de Ganuza
Arando taldeko kideak iraga-rri du 800 lasterkari espero di-tuztela. Hasteko, 320 helduk, 35 paralinpikok, 180 “minitxikik” eta 300 “txikik” eman dute ize-na eta oraindik epea ez da amai-tu. Berez, Internet bidez edo Bil-boko Bikila dendan egin daite-
ke, eta baita egunean bertan ere, proba hasi baino lehen. Gaine-ra, hilaren 26an eta 27an Alon-degian egiteko parada eman-go dute. Yolandak nabarmen-du du partaidetzaren aldetik kopuruak mantentzen direla, baina azken aldian herriko jen-de gehiago animatzen dela. Ha-laber, uste du emakumeen parte hartzea gehiago sustatu behar dela: “gutxik ematen dute ize-na”.
ParalinpikoakAntolatzaileek nabarmendu
dute eurentzat bereziki hun-kigarria dela kirolari paralin-pikoen parte hartzea. Bereziki, La Muerako erabiltzaileek eta Javier Conde Klubeko lasterka-riek ematen dute izena.
Paralinpikoak ez ezik, hel-duak, “minitxikiak” eta “txi-kiak” ere lehiatzen dira Ur-duñan. Kategoria bakoitzaren ibilbideak berezko ezaugarriak ditu eta txikiena oso motza da.
Yolanda Remirez de Ganuzak azaldu du horri esker familia hi-tzordua dela Herri Krosa, maiz kide guztiek korrika egiten bai-tute.
Lasterketen ordenari dago-kienez, helduak hasiko dira eta ondoren aterako dira paralin-pikoak, gero “txikiak” (2003 eta 2009 urte bitartean jaioak) eta, azkenik, “minitxikiak” (2010ean edo geroago jaioak).
TxipaAurtengo berritasuna izan-
go da txipa erabiliko dutela las-terkarien denborak kontrola-tzeko. “Orain arte eskuz egin dugu dena, baina etorkizunean baliabide elektronikoak balia-tu nahi ditugu, lan gutxiago eskatzen baitute. Horregatik, inskripzioak 7 euro balioko du helduentzat eta paralinpikoen-tzat, iaz baino euro bat gehiago. “Umeek euro bakarra ordaindu-ko dute” argitu du Remirez de Ganuzak.
KROSA
Urduña Hiria Herri Krosak ibilbide aldaketa dakar aurten
Testua Aimar Gutierrez Bidarte
Irailaren 1ean ekin zion lehen jardunaldiari Arabako Biraren XLI. edizioak. Orotara hiru lasterketa izan dira; Arroiaben, Artziniegan eta Dulantzin. Aiara Txirrindulari Elkarteko gazteek bertan parte har-tu dute eta oso emaitza onak erdie-tsi dituzte. Artziniegako lasterketan lortu zuten taldekako sailkapenean
buru jartzea, eta Mikel Berazak po-diumeko hirugarren postura igo-tzea lortu zuen, txirrindulari araba-rren sailkapenean lehenengo pos-tuan jarrita.
Azken lasterketa teknikoa izan zen eta sprintean ebatzi zen sailka-pena. Aiara Txirrindulari Taldeak talde moduan lehen postuari eus-tea lortu zuen. Mikel Beraza biga-rren postuan geratu zen txirrindu-lari arabarren sailkapenean.
TXIRRINDULARITZA
Aiararrak garaile Arabako Birako taldekako sailkapenean
Aiara Txirrindulari Elkarteko kideak Dulantzin. Aiara Txirrindulari Elkartea
Aldama: Ibilbide luzeko arrandegi gaztea, zerbitzu pertsonalizatua helburu
Oso denda gaztea da Aldama arrandegia, 2017ko martxoaren 7an inauguratu zuten, eta orduz geroztik egunero dago irekita, asteartetik larunbatera. Hala ere, bertako lan-gileek ibilbide luzea dute sektorean. Establezimenduaren jabea, Ohiane Aldama, duela 14 urte hasi zen arrain saltzaile, bere gurasoekin. Haiek jubilatu zirenean erabaki zuen denda berria irekitzea, belaunaldi berri bati ateak zabaltzeko.
Kalitatezko zerbitzu pertsonalizatua eskaintzen dute Aldaman, “konfiantzazko eta gertuko tratuarekin”. “Bezeroari lana erraztea da helburua, badakigulako denbora urrea dela”, azaldu du Ohiane Aldamak. Produktuen eskaintzari dagokionez, aniztasuna da nagusi. “Produktu bereziak eskaintzen ditugu -itsaskiak, arrain basatiak...- modu ho-rretan laudioarrak hirira mugitu behar ez izateko”. Horrez gain, aurrez prestatutako produktuak ere eskaintzen dituzte, oso denbora gutxian otordu osasuntsuak presta-tzeko balio dutenak. Asteazkenetan horrelako bi eskaintzen dituzte baten prezioan, eta arrakasta nabarmena izan du ekimenak. Produktu horiei bideratutako espazioa han-ditzeko asmoa dute, eta sorta bereziak eskaini nahi dituzte Gabonei begira, “familiako kide guztiek gozatu ahal izateko, betikoek sukaldean ordu asko igaro behar izan gabe”.
Irizpide ekologikoakEguneko jardunean irizpide ekologikoak txertatzeari ere ekin diote Aldamakoek.
Plastikoaren erabilpena murriztea dute helburu, eta poltsa ekologiko eta berrerabil-garriak erabiltzeari ekin diote horretarako.
Duela urtebete ireki zuten Laudion Aldama arrandegia. Hala ere, dendako kideek esperientzia handia dute sektorean, eta ezagu-tza hori baliatzen ari dira bezeroari zerbitzu erosoago, bereziago, pertsonalizatuago eta ekologikoago bat eskaintzeko.
BABESTUTAKO EDUKIA
Oso zerbitzu anitza eskaintzen du Aldama arrandegiak. Aiaraldea.eus
Zumalakarregi 37, Laudio Tel.: 94 672 62 07 / 608 46 61 34 Aldama Arrandegia
kirola
20 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Testua Aitor Aspuru Saez
Iragan astean jokatu zen Munduko Sokatira Txapelke-ta Hegoafrikan. Olga Artiña-no laudioarra bertan egon zen Gaztedi taldearekin batera, eta zilarrezko domina lortu zuen 540 kiloko kategorian. Taipei talde txinatarraren aurka joka-
tu zuten finala, baina ez zuten irabazterik izan.
Munduko txapeldunakMartxoan munduko txapel-
duna izan zen Artiñano Txinan bere taldearekin 540 kilo azpi-ko kategorian eta duela 2 urte zilarrezko domina lortu zuen Euskal Herriko Selekzioarekin, 500 kilo azpiko kategorian.
SOKATIRA
Olga Artiñanok zilarrezko domina eskuratu du Munduko Txapelketan
Gaztedi taldearekin joan da Olga Artiñano Hegoafrikara.
Testua Txabi Alvarado Bañares
Fidel Alonso artzain lau-dioarrak eta "Luki" txakurrak bigarren postua erdietsi zu-ten igandean Oñatiko Santa Luziako zelaietan eginiko Ar-tzain Txakurren Txapelketaren
IX. edizioan. Oso lorpen esan-guratsua da hori, Euskal He-rria, Katalunia, Espainia eta Frantziako txakurrak bertara-tu baitziren lehian parte har-tzera.
Gilles Etxegoien artzaina eta "Gaua" txakurra izan ziren txa-peldunak.
ARTZAIN TXAKURRAK
Fidel Alonsok eta “Luki” txapeldunorde Oñatiko norgehiagokan
Igandean izan zen txapelketa. Zuin
KICK-LIGHT
Zilarrezko domina Izaro Blancorentzat Kick Lighteko Munduko Txapelketan
Testua Aitor Aspuru Saez
Espainiako Federazioak hau-tatu zuen Izaro Blanco Mundu-ko Kick Light Txapelketan lehia-tzeko eta emaitza oso positiboak lortu ditu orozkoarrak bertan: Txapeldunorde geratu da Lido di Iesolon (Venezia) iragan astean eginiko proban. 65 kilotik gora-ko kategorian neurtu da kirola-ri aiaraldearra.
Australiako borrokalari baten aurka aritu zen Blanco txapel-ketaren finalean. Lehia handi-
ko norgehiagoka izan zen, baina azkenean orozkoarrak ez zuen
lehen postua eskuratzeko beta-rik izan.
Venezian lehiatu da Izaro Blanco. I.B.
Kirola
21AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
ZozketaUrduña Hiria Herri Krosean parte hartzeko dortsal baten zozketa
Denborapasak
DENBORAPASEN SOLUZIOAK
Sudoku, hitz-gurutzatu eta hitz gezidunen soluzioak web-gunean ikusgai: http://www.aiaraldea.eus/users/denborapasak
ZAILAERRAZA
HaizeaMendian edo hondartzan ospat-zen jarraitu dezagun, zorionak eta urte askotarako!
Lagunak
IraiaMila kilo zorion ta beste ho-rrenbeste muxu guerrera!!
Lagunak
AnderZorionak Hui! 26 urte jada, apurka-apurka zahartzen... ondo pasa ezazu!!
Lagunak
Urduña Hiria Herri Krosaren XIV. edizioan parte hartzeko dortsal bat zozketatuko du Aiaraldea hedabideak. Zozketa data: irailak 30, 12:00etan www.aiaraldea.eus web atarian.
JulenBeste urte bat ondo pasatzen eta gauza berriak egiten zurekin. Zorionak Julen!! Maite zaitugu!!
Familia
@_BIDALI ZU-REA!
Idatzi zure mezua eta bidali argazkia [email protected] urriaren 5a baino lehen.
HOTELEKO HARRERA LANGILEA OrozkoZONALDEKO LAN HARREMANEN MANAGERRA ArabaZERBITZARI LAGUNTZAILEA LaudioGALDARAGILE. 1. OFIZIALA LaudioSOLDATZAILEA LaudioMAHATS BILKETARAKO LANGILEA LaudioINFORMATIKARIA AmurrioORGATILA GIDARIA LaudioORGATILA GIDATZEKO LANGILEAK Orozko
LAN-ESKAINTZA GEHIAGO AIARALDEA.EUS ATARIAN
Lan-eskaintzak
Herriko plaza
24 AIARALDEA #92 2018ko irailaren 26a
Kontra
Argitaratzailea: Aiaraldea Kooperatiba ElkarteaTirada: 10.000 ale. Maiztasuna: HamabostekariaLege gordailua: BI-1230-2013 Posta elektronikoa:[email protected]@[email protected]: [email protected]: 688 62 53 94Helbidea: Nerbioi Kalea 12, behea. Laudio. Araba. 01400Telefonoak: 94 656 85 54/688 62 59 00 Web-gunea: www.aiaraldea.eusERREDAKZIO OHARRA: Aiaraldea Aldizkariak ez du bere gain hartzen iritzi artikuluetan, zein egindako elkarrizketetan adierazitakoaren erantzukizuna.
PERU
DESKRIBAPENA
Oso historia aberatsa du
Peruk. K.A 5500. urteko
eraikinen arrastoak topatu
dira. Inka Inperioaren
bihotza izan zen herrialdea,
XVI. mendean Espainiar
Inperioak lurraldea
konkistatu zuen arte. 1824.
urtean aldarrikatu zen
Peruren independentzia.
Hala ere, ordutik hona oso
historia gorabeheratsua
bizi izan du herrialdeak,
hainbat gobernu
motarekin.
AZALERA
1.285.216 kilometro koadro.
BIZTANLEAK
32.162.184 biztanle.
HIZKUNTZA
Hizkuntza ofiziala gaztelera
da, baina tokiko hainbat
hizkuntzek koofizial
estatusa dute
“Hizkuntza gutxituaren sustapena berez askatzailea ez izateak liluratu ninduen”
Noiztik bizi zara Perun eta zergatik joan zinen hara bizi-tzera?
Perukoa dut emaztea. Han ezagutu nuen, Liman, bera Cuzcokoa bada ere. Ezkondu eta hona etorri ginen bizitzera. Zortzi urte egon ginen Amu-rrion, eta hemen jaio ziren gure bi semeak. Gero, lanagatik batez ere, hara joatea erabaki genuen, duela lau urte eta erdi pasatxo.
Zer iruditu zitzaizun arrotza Perura heltzean?
Gauza asko, noski. Kaleko bi-zitza zurrunbiloa zen niretzat, Liman batez ere. Cuzcon, berriz, gauza somatiko bat gogoratzen dut bereziki: alturako gaitza, itsasoaren mailatik 3.400 me-trora baitago hiria. Ohitu arte ez zara ondo oxigenatzen eta itolarrizko flakia, arnastu ezi-na bezala, egiten zaizu. Ez da ba-tere atsegina.
Desberdina da bizimodua, la-
neko nahiz eskolako ordutegie-tatik hasi eta urtemugak ospa-tzeko moduraino. Egutegi kato-likoak ere gurean ez hain aspal-di oraino zeukan presentzia pu-blikoa du eta aski arraroa egiten zait hori.
Lan egiteko modua ere, akaso pausatuagoa ikusten dugu bai-na ordu gehiagoan egiten da lan bertan.
Zer da gehien gogoko duzu-na eta zer gutxien?
Bazterrak ederrak dira, batere duda gabe. Bestela ere, nahiko klasista gertatzen zait sarritan Peruko gizartea. Aski matxista eta arrazista ere bai, tamalez. Ez uneoro, jakina, baina bai kez-ka sozial larria eragiteko bezain modu zabal eta errotuan.
Nolanahi ere, baikorra ere ba-naiz, uste dudalako azken urte hauetan berdintasunaren alde-ko aldarrikapenetan asko au-rreratu dela.
Interes berezia jarri diozu bertako kulturari eta kitxua-ri, bereziki. Zergatik?
Peruko 47 hizkuntzetako bat da kitxua. Identifikazio etniko handia dute gainerako hizkun-tzek, baina kitxua etnia, gizar-te-klase edo kultura batera mu-gatzea zailagoa da. Lurralde ba-tera mugatzea ere bai.
Garai batean hizkuntza nagu-sia izatearen ondorioa da hori, noski. Inkek lehenbizi, baina baita Koloniaren hasieran es-painiarrek ere, kitxua sustatu zuten, hizkuntza txikiagoen kaltetan. Lehendik bereak ez zituen eremuak bereganatu zi-tuen konkistaren ondoren ere.
Liluratu egiten ninduen aur-kikuntza horrek: hizkuntza gu-txituaren sustapena eta babe-sa ez izatea, berez askatzailea. Erabateko menperatzaile kal-kulatuak ere izan daitezke ho-riek: leku seguru eta subalter-noa bermatzen zaio hizkuntza-
ri, haragoko lekuak ez eskatze-ko baldintzarekin. Oso “mo-dernoa” da Cuzcoko kitxua, eta hiria inola ere ez hizkuntza ho-rren “sorburua”, famak bestela badio ere.
Horrek ez du linguistikoki du-darik ematen, baina oso gai po-lemikoa da oraindik ideologi-koki eta politikoki, eta alferrik luzatzen ari dira horren ingu-ruko eztabaidak, hizkuntzaren normalizazio benetan eragin-kor baten kaltetan.
Cuzcon bizi zara, zer uste duzu dela ezinbestekoa jaki-tea hiriari buruz?
Turismoari begira bizi da Cuz-co, horrek dakartzan abantai-la eta arazoekin. Ostalaritza-ren esku daude herri barrene-ko eraikuntza zibil zahar guz-tiak, eta turisten eros-ahalme-na da erabiltzen den neurria. Horrek desplazatu egiten ditu bertako lagunak.
Javier CuadraJAIOTERRIAAMURRIO (1965)
BIZILEKUACUZCO (PERU)
BIDAIAREN XEDEALANA
Mariano Mantel
Arantzar, z/gLAUDIO (Araba)
946 721 200 // [email protected]
Tellería 2, Laudio (Araba)94 672 65 43// [email protected]
ARTZINIEGAKOUDALA
EGUNKARI HAU LAGUNTZEN DUTE:
Aiaraldetik mundura